' /

v

C ?fv~ir{A3: 3 G/thV-. C /yx^tn: Otn

I M A G O

>1

PRIMI SiECVLI

SOCIET ATIS

I E SV.

, n ' ■■ ■ . *' . \' ^/»;'

L**'.

f y  11

IMAG( 3 I*|

IMI SvfiCVLI |
SOCIETATIS

IE S V Iti

PROVINCI.

AttDRO-BELGK

VSm M 50CIETAT

ISITA,

SIF AlfTVERJU;

f  EX OFFICI-NAtJ
PL AIKTI NIA^ASf

| BAETHASARIS MORETI,
kNNO SOCTETATTS 5ACVEABJ

ik M. DG XL. .JŠ

REGI S JE  C V L O R V M

I M M O R T A L I

SOLI DEO

CVIVS PRO VIDENTIjE

DEFINlTVM EST OMNE S^CVLVM

CVIVS tETERNITATI

OBNOXIVM EST OMNE TEMPVS

CVIVS GLORIJ

OMNIS SOLENNITAS CONSECRATA

ILLI SOLI

MINIMA IESV S O C I E T A S
N O N S V O

SED DILECTI FILII NOMINE TER AVGVSTO
AVSA SE SISTERE

PRI M V M H O C SiECVLVM

ET VNA SVORVM FILIORVM
SVDORES ET SANGVINE M
VITAM ET MORTEM
TEMPVS ET ATERNITATEM
DEMVM OMNIA
VNIVS DEVOTA GLORIJE
VNIVS SVBDITA MAIESTATI

CVLTV DEMISSISSIMO, VENERATIONE SEMPITERNA

D. C.

* 3

LE-

Pfal.nj.

VlyfT.
Aldrou.
Ornith.
lib.iz.
cap. 17.

L E C T O R I S.

v A M qv A M retta &-plana funt omnia , qua Mic le -
ges^ ne quo tamen •vel cafu vel inf or turno ojfrendas in
ipfo limine, de illo fc habeto. Soc teta tem  Ie s v, hoc
eim Saculari anno 3  exhibere mundoplacuit. Ida eft
igitur qua virginis , etiamnum atatefudftorentis , &
tamen matura 3  decoro habitu confticua 3  &fubhmisin medio fedet.
Lumen , quod Me ofrendit frdus , quod proponit orbi terrarum -j,
Dominus  Iesvs eft. Hunc quia Societas noslra gerit in oculis,
quia ge fiat in peči or e, quia reprafentat in nomine, non fe eftentat
tila , quantumcumque confpicua  •fed  I e  s v m fuum: ideoef ad im-
minentesfuo c opiti calefles genios , cum triplici T)oBrina 3 fMarty-
rij , gf Virginitatis aureold 3  velut ex merit o dandd , atque inter
geminos hinc in de  jT ubicines , Jubileum Societatis magnifice pradi-
cantc^memor ipfa Inftituti& AuBorisfui , Non nobis, inquit ,
Domine, non nobis,{ed nomini tuo da Gloriam .Huicvidelicet
vni contra Fidei Virtutisc^ defertores adferendo calamum ftringit:
huius Crucem 3  hoc e H triumphale fignum militi afua, vel in medij s
ftammis quidhbet interimpajfura , non defer it; ad huius fubmifio-
nem , qud licet ,fe Bandam , & vtcumque moribus exprimendurru
eum , qui, pofito diademate Diuinitatis fua, ad natura noslra abie~
čtionemfe ipfe demifit , infra fe habetomnia cuiufcumque dignitutis
infrgnia , proferipta procul d fe voto frngulari  • mhil dubitansfr bi et-
iam oblata contemnere , qua e lata in alieno vertice qudm demifrifrime
venerat ur. AdhacfubieBum eiuspedibus tempus eft,  illudfci licet,
quodprimum iamemenfa faculum reci e contriuit,aternitatem porro,
(quandoquidem in pri mo etiamnum vigore vir t ut is eft)  in votis (gf
oculis habitura. Et hanc illi 3  quafr certam  , frondet quatuor folen -
nium (vtfaerajura loquuntur) votorum c ur afolicitu , quaoccupatis
circa Volumen primi faculi quatuor Genij s exprimuntur. Illis adeo
rem agent ib us , puhlico quafr ime , tranfratum ad S ocietatem eft, ex
fDauidis Ffalmo  91. Carmen illud non iam faculare , fed perenne:
Adhuc multiplicabuntur in ienedta vberi-, bene patientes
erunto. Multiplicabuntur, inquam 3  etiamnum inuolutu 3 olim tamen
explicanda,facula Societatis noftra,quibus illa , ceu Falma plufquam
centenaria , fruBu-sferet  in fenečta vberi, & cum Pheenice, auc_j>
non iam vnicafupra humana fe erigensfuoj  I e  s x,velutfroli , expa-
frta 3  bene patiens eri p vt annuntieto, vitamfemper nouamfe hau-
rire de calo , operumf fuorum magmtudme, fenium in imentute 3

&

fef nouo femper fiudio mntquam interrupu virtuti* tuuentutcm in
ipfo feniopofidere. Sic nimirum S odeta*  yt Palma, frne, <vt ex
Ljr&co vertit Ule 3  vt Phoenix florebit. J c «-iji>-

Denique (quod , ne longiorfim, ver bo moneo) terni* 3  qm ant e co-  carn i S C<1} '
lumnas hinc inde demittuntur , Emblematis Jingula fingulorum
fex librorum huiufce Voluminis argumenta rejfondent •, vnicd vbi-
que Luna Societatem vnicam referente. Hac enim 3  non aliter quam
itta, quodcumque habet 3 feu virtuti s feudignitati* fm lumen , Soli
fuo  I e  s v redd.it acceptum.

$YNOPSIS TOTIVS OPERIŠ.

M t c e LecLor 3  cim propofitum nobis hoc Opere jit imaginem tihi
quamdam exbibere primi feculi Societatis  I e  s v j ne forte diuer-
fam d conceptu noflro tihi reprafentes 3  operapretium fuerit totius
Operiš Synop(im fub ajpeffium ponere. Itaque quemadmodum in
lomni n/itd Societas exemplar fui Ducis mtuetur  , Jic in boe feripto ijfdem fere
tvejhgijs opus fuum pr omouet , qmbus  ChrIstvs acceptum d Patre mu-
nus e p exfectttus>.

Hic  cum in forma Dei c (Tet, femedpfum exinaniuit formam ferui Liber  t.
aedpiens, & inftar mendicabuli in fabulo natus ejl. lta Primus Liber Igna-  Philip-**,
tium exhibebit primse nobilitatis nairum ad mendicabula redaclum  : & exinde
natam bane Minimam Societatem : cuius etiam InHitutum compendio dcfcribit.

To/l  C h  R I s t I natiuitatem boe de illo memoria proditum accepimus : Liber IL'
1 e  s V s proficiebat fapienria , & aetate , & grada apud Deu m & ho- Luc.i.
inines* Ern ejligijs infiflentes Libro Secundo Crefcentem exhibebmus Socie¬
tatem  , & a d bunc annum centejimum longe lateque propagatam.

Confirmatd tandem atate 3 cc£fvc  IE s V s facere & docere. Huius exemplo  LiberIII.
Liber Tertius Societatem producet Agentem 3 eius'q; Variasfunoiionesft)exercitia.  Aa ° r ' 1  •

Sed quemadmodum  Christvs, poji rem praclare geHam 3  indigna  pa f- LiberIV.
fus eft }  nobis  relinquens exemplum, vtfequamur veftigia eius-, ita Liber  lPetr ' 2 *
Ouartm Societatem exhibebit Tatientem 3  <-varijfque calumnijs ac perfecutioni-
bus exagitatam.

Rurfus quemadmodum  Christvs p er paffionem fuam peruenit ad  ex- Liber V.
altationem iiominis (vt loqmtur Aposlolus) (pfr glorucm nutlis terrarum fini-  P^hp.z.
bus comprehenfam; fic Liber Jgmntus poji varias tempeflateš ac procellas 3 Socie-
tatem dabit Honoratam 3  & fummorum Virorum encomijs commendatam.

Denfue Liber Sextus }  ft) quapfingular is 3  qua deSocietate Vniuerfim quin-  Liber VI*
t{ue Libris traStata funt 3  totidemfere Capitibus Prouincia nojlra Flandro-Telgi-
ca conuenire demonflrabit.

In hoc Opere Ji non omnia debitd accuratione perpolita 3  aut hd incudem re-
uocata deprebenderis ifacile 3  nifallor 3  hoc apfecim noflro er ga chariffmam ma-
trem condonabis : qui neLudishifce fecularibus deejfet 3  Tomum bunc Opinio-
ne maiorem 3  fed vix femeflri ab bomimbus occupatiffmis conceptum 3  compofi-

mio

>rum

m pcrenniš
connurai <Iatt

tarnat typis excufum in lucern protrudens 3  eumdem candon  ..

commendat. ZJale^ fruere. tAntuerpi*.

Tempom notam non adfcnbimm. fatis ipfa(eprodit folenni illd 3  qud Sacularis
hic annua celebratur 3  Utittd: ft) quidem e facris Pagims petitd. D^am fiueSan-
Borum Cofma ftj Damiani aujjicijs (quorutn nat aids idem e ji & Societatis) fa-
cri praconis voce inuitamur ad futuram illam proximo S. Ignatij f ejlo i  Sctcularis
anni celebritatem 3  quam nemo vidit nec vifurus ejl in pojlerum s ipfa facrarum
Litterarum vaba tempu* fuum exprmunt 3

Pfal.ji.  eXVLtate, eXVLtate IVstI In DoMIno:

jiue ipfo S.Ignatij fejlo 3  Sieculan iubdeo iam recreati 3 Deo grates refundimus 3  boe
ipfum debitd tempom nota his Verbis facrae Luter* confgnant 3

Luc. i. eXVLtaVIt spIrItVs MeVs In Deo saLVtarI.

Tu 3 pplacet }  non tempu* 3 alt er umrefeculum 3 fed aternitatem Societati preedre.

I

I M A G O

PRIMI SJE CVLI

SOCIETATIS IE S V-


DISSERTATIONES

PROLEGOMENiE

DE AN N O S1CVLARI
ET I VBILE O.

DISSERT ATIO P RIMA.

Ds infiituto Opri*.

rimi feculi Sociecatis I e s v imaginem im * g »
damus: quam vtinam omnis Temper pofteri- ^HuJobis
tas intuearur! Non liane quidem Teriptione poprhe
noftra emortuisadumbratam coloribus - y  Ted propojita.
viuam illam Tpirantemque etiamnum ante
oculos noftros, primorum Patrum pulcher-
rimis exemplis animatam, viuidam, vege¬
tativne primigeniae Socictatis imaginem. Il¬
lam, inquam, vtinam pofteritas omnis Tem¬
per intueatur! Certe ne labentibus annis ali-
quando fortafte e conTpe&u Tubducat TeTe, illam nobis, illam alteri Tae-
culo prasTentem fiftimus: publieum Aiternitati teftimoniiim 3 qualis pri-
mo Trculo Societas Tuerit: quid egerit, pertuleritve: quo TucceiTu s  lau-
de, approbatione: quibus initiis incrementisque in eam, quam omnes
admiramur, a(Tnrrexerit molem. hoc TuTcepti Operiš confilium eft. Ita
maiores credimus, ita pofteros exigere a nobis, qui vtriuTque Trenil
quafi nexus & vinculum Turnus. Maiores quidem, vt de eorum fide
conftet, quod integram florentemque noftras in manus tradiderinr,

& primo ipiritu plenam: pofteros verb,vt Tciant qualem a nobis repe-
tere debeant; qualem & ipfi tertio dein Txculo in venturas propagarc
artates: tu m etiam, ne incuria noftra ca^co more aliquando & in tene-
bris, vt fit, primi Txculi ftatum fruftra requirant.

A Prodent

2  1MAG0 PRIMI S JECV  L I SOC. IESV.

Prodcnt illuin quidem & loquenrur omnibus fcculis hiftoriai no«
line atque annalesi m quibus li alk ylla exoriens Rjdfpublica,hcec cer-
te Familia diligens fuit j ab initio vti gerendis, ita fere fcribendis rebus
iutenta. Veium perpetua operiš feries interrupra rerum diuerfitate,non
itapariter, atque. in femet vniuerfam Societatis magnitudinem often-
dit, & lllam primi farculi glotiam: qua! vbi tota fiinul fnb vnum quafr
adlpe&um datur, longe maximam habet admirationem. Deus im«
F.fl Utitu  mortalis! quaim ampla circumducentibus oculos obijcitur fcena gau*
caafa,  diorum! Atam paruis iriitfis, tor exagitatam calumniis, tor predani
odiis, vbi iam vnius ambitu Emili ita late diifufam cemimus per
vtrumque orbem, vt non nifi cum fole rerininet ciirfum;quisomnium
tam potens fui, vt erumpentem lartitia vocem valeat continere ? Eam
ab Apollolica Sede tantiun videre confirmatam,Diuo Parenti Ignatio
ftrit olim fuuima votorum: vidit, & quo l^titice renfu ! Xauerium,Fa-
brum, Laynium, JBorgiam, Mercu rianum, Claudium, ceterosdue Fa¬
milia! nottras prarclaros viros, nuntiaca iiicrementa ^uoties exnilara-
runt I Nos qui fuccedimus in omnes quas habuere lxtkix  cauiTas, con-
tinebimus plaufum? illos affečere fingula: nos compledtimur vniucrfa,
Colligimus, qiux toto faarulo fparfa fuerunt. quidquid vel egere ipfi,vel
pneclare a čl um a Sociis ganili funt,noftrum iam eld.non in partem lae-
titi« , Ted totam limul pofleflionem venimus. Coronam claudimus,
quam fuis ipli fačtis intexuere,& pulcherrimiUmili periodum retas no-
ftra abfoluit. Qu.is ferat, li illaiii finimus labitacite, nulloque inno-
tefcere monumento ? In aru um eat perennatura; & confequentibus an-
nuntiet faren lis, vt benedixent  Dominus coromanni benigmtatis  fuae: lar-
tilfimi, formnatilfimi farcularis anni, quem totelapfis ante annis, quali
coronam accedere voluit, & expleti feliciter vnius curriculi elle me¬
ram , palma nobili & triumphalibus fertis decorandam in gloriam ma -
gni nommis fui.  lili, illi gloriam duri  vult,  illud laudari  familari carmine
in feculum fecuh  • illud annuntian populo qui nafcetur , quem fecit Do-
minus , vt cognofcutgeneratio altera , narrentque tk.  ipfi filiis fuis , vt ponant
in Deo fem fuam 3  (gr non obliuifcantur operum Dei.  Hac benefačtorum
fuorum agnitione contenta Diuinitas elt: fed & hanc fuoiureexigit.

Exftet igitur grati anirni monumentum, quod mti pro Vatribusplij
aučlori Deo poluere,

- monumentum mre perennius }

Regali qu e fitu Vyramidum alt ms  ‘

quas vario item emblemate, vt noftrum nos opus,dočtisque notis aE-
gyptij infcripsere, arcanis illi & vulgo ignotis. Nos apertitis primi fx-
culi imaginem ex illo prarterea confpiciendamdamus 5  magnis menti-
bu sincitamentum,vt opinamur, haud paulb potentius quam aut The-
miilocli trophara Miltiadis, aut Iulio Carfari confpeda Gadibus fta-
tua Alexandri, aut Q. Maximo P. Scipioni locat^ in atriis imagines
maiorum: quas cum intuerentur, animum fibi fatebantur ad virtutem
saiiun.in vehementer accendi,& non cers illi fcilicet, neque figiarae tantam in-
g« < X' 1 ' Iu ’ eile vim, fed memoria rerum geftarum eamflammam egregiis viris in
pečlore crcfcere 5  non fedandam prius quam fua virtute eorum famara

•gloriainque

& gr a tia-
rum a čl 10
ms,

Plalm. <4.

pralm.zl.

rfalm.77.

Horat. 1.5
Carmin.
Ode 30.

pimuhu

itmulatio

nis,

PROLEGOMENA DE AN N O SjECVLARI. 3

gloriamtjue adaequa(Tent. Nimirum asmulatione fuornm vehemen-
tius rapitur excellens natura, &coniundonim potitis domefticisquc
quam aliorum exemplis.

Non eft igitur,quod labori noftrotimeat aliquis fufpicionem vani-
tatis; quafi id egcrimus, vt nos noftraque laudando extolleremus. Dei
vnius opus Societas eft, non hominum labor: Dei opus celebramus. fe
latidan  ipfe in openbus  fuis, & quam maximis extolli prazconiis,quoties
imperat t  lllis autem quod permixta eft Parentum noftrorum laus,
non ideo ajerecundid domeftici fanoumit , vt illeait, auidamm (ilebimm.  Veličin*
quos Deus tann operiš adiutores mohtorescjue aliumplit, oratione
noftrafeiungi non poftunt: illorum decora, noua Nurainis beneficia
funt; commemoratio, nonnifi puhlica adio gratiarum.

Quod fi quis veretur, ne maiorum laudes vindicemus nobis, &
pro noftris, fi non extranea, aliena faltem oftentemus bona, fapienter
monet: fed cur non intelligit, ha^c ideo fieri, vt aliena qua? fint, orbi
conftet; & mox propria a fepofterisque exfpedari noftrum quifque
fciat ? cur non videt prafaram Sociisimponi neceflitatem,quando ad
abfolutiflimum iftud exemplar omnium deinceps faeculorum exigen-
tur astates ?  Et profedd ita fe res habet: maiorum gloria pofteris quafi
lil m en eft,quod in obfcuro degeneres efle non patitur* horum focordia
tantbflagitiofior, quanto illorum vira prreclarior. Eam porro gloriose
memorare qui pergunt, vbi turpiter defciuere, quid obtinent, nifi, vt
ftetipfa contra illos Parentum claritudo* fuasque ignauias accendant
facem,nein occultofit? Eaquoque ex caufsa maiorum fada celebrare
confilinm fuit. Nihil aduerfus vetu ft a tem pracfidij fatis:neque tam fan- & con f e *-
durn quidquam,quod non illa corrumpat.Vt alia defint,fola temporis vtm
diuturnitatedilapfa fluunt omnia,etiam faluberrimis adftrida legibus: *
aliquid fenfim remittunt nepotes de paterna contentione, tandemque
auita claritudine contenti,in defidiam vertunttir, quafi ad ea tantutn
cflfent geniti, quae maiores virtute fua peperere. Certiflima peftis illu-
ftrium familiarurn arceri certius non poteft,quam perenni maiorum
recordatione: quorum prasclara fada perpetud ingerantur oculis, ob-
uerfenturanimis, exftimulent,vrgean£, conquiefcere non ftnant. Tem-  Ez«h.4>.
plum  identidem, templum  Hebrasis ojlendi  per Ezechielem volebat olim
Dominus : vt contemplatione auguftiflimas dornus, excitarentur ali-
quando ad religionem atque asmulationem parentum. Quanto maio-
remvitn apud animos noftros haberepar eft pulcherrimam hanc mo-
lem, quam centu m iam aunis tam prodigiose elaboratam diuinocon-
filio, tam alte edudam gloriofis tot Patrum laboribus, inter limites
vtriufque faeculi, quafi e propinquo contemplamur? quos non ftimu-
los admouere, vt, dum cernimus quibus eamfundarint firmarintque vfjut in
prajfidiis, eadem & ipfi comparemus nobis; vt altero mox fasculo, ter- oc ~
tioque, & vitra, Integra femper &: firma perfeueret in diem Domini ma-iJ&.il
gnurn.  Tune animis, Superi! fi vmquam alias, tu m robore viridique
luuenta opus erit; fi vere diciturin ifthsec tempora, fiue nata, fiue re-
feruata diuinitus hxc fubfidiaria Ecclefiae manus, vt nouiflimisdiebus
bellet bella Domini,  fuoque tum ftrenuiftime collaboret Duci, quando

A 1 inicpmm

I  TtieflM.:
Ecdi.44.

4 IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. I£SV<

• mujuum interficiet [piritu oris /iti.  O ita fic! cum femine  tam clarorunl
Patrum permaneant bona, &c bereditas Jan a  fint nepotes e or um,  educandi
tantam in fpem,& tam prsclars Societatem expeditionis. O faciat
propitius I e  s v Sj vt filij eorum propter illos r v/que m aternum maneanti
femen eorum, @r gloria eorum von derelinqUatur\  Ita vouemus, ita omina-
nmr hoc anno isculari. quem quia primi fortafle publico confignare
monumento aggredimnr i  originem ritumque omncm centefimum
annum celebrandi paulo accuratius perfequemurj prsmifsa tradatione
de Ludis Sscularibus, totaque ratione Iubilei,

DISSERTATIO SECVNDA.
De Ludis S&cuLribm Lom mor um.

D lem Vrbis condits natalem non quotannis folum infigm cele-

, Trift,

Perennan*  _ „ _

_ britate coluere Romani, veram & eentefimo quoque anno Ss-

{t“numce - cu ^ ar ^ us  Ludis. fiue ea religiofuic hauftaex Sibyllarum libris^vt čredi
lebrant  voluerunt-, liue ingenita principi populo perennandi cura, incolumita-*
Romani,  temine & sternitatem precandi a prsfidibus Diis. A facculo Sa:culares
didos, rado nominis arguit. Ssculum fenefcendorum hommum longijfi-
iatia m§ua  Mum f/atium,  Varro dixit. Centum annorum ambitu veterum multi
finiuere; & recepta modo opinio non vitra extendit: quo quia nonnifi
admodum pauci viuendo pertingunt, merito de hifce Ludis Ouidius:

•- Jguos atas afpicit vna femeh

Inde illa prsconis folennis vox ad fpedacula inuitantis, qus neque
fpedaffet quifquam, neque denuo eifet fpedaturus. Significans, inquit
^■“^Hfiodianus, prsterits futursque celebritatis interuallum fiipra om-
nem hominum efle starem. quo de interuallo licet diffentiant Scri-
ptores, fatis accurate ramen prodidere,Ssculares Ludos aliud fuifle ni-
inl, quam de conferuato proximis centum annis Imperio puhlicam
gratulationem, cumfolennibus votis, vt Numinumfauor
Remque Romanam, Latium'que feltx
eAlterum in lu/lrum , meliusque femper
ara u m prorogaiet.

Et illi quidem profano ritu. Quantb fandius hoc fscularianno id
Societati noftrs precari conuenit ab immortali Deo, audore &mo-
deratore temporutn, perennitatis omnis largitore? qui operum fuorurn
benefadorumque celebrari memoriam iam olim prscepit: non tan-
tu m confecrato folenni die in annos fingulos cultu fempiterno,fed&
inftituto prsterea,redeunte certo annorum curriculo,facro Iubileo.Cui
Ori°«Lu-& Q  Sscularibus Ludis difputationem prsmittimus, propterea quod
d»rum s*-  ab his potiti« quam a Iubileo ortam putamus centefimi a-rini cele-

cuUrium.  brkatem _

Vaierius Ludi, qui deinde Ssculares didi funt, principio Ditis & Profer-
An^dPoH- pmš facra fuerunt. auda poftmodum ceterorum Deorum (acrificiis,
tian. Mifcel- & ludis; Apollinis ac Diansin primis: olim a Valufo Valefio primum,
Onitphiius Seruio Tullioimperante, Deorum monitu trinodio celebratain me-

moriam

Horat. in
Carm.fecul.

SanElius
id cogitat
SocittM.

Ixod.ii.

leuit. 15.

PROLEGOMENA DE A N N O SiECVLARI. 5

moriam redditas fanitatis tribus liberis: idque ad aram quamdam pro- Paniiin - 1%
peTerentum, in campo> qui deinde Martius, fubterrarepertam, Diti bl$  Sto.' 1 ’
Patri & Proferpina: facram: qua:Rege Tullo Hofhlio, tempore belli
cum Albanis, illic defoffa, hominum mcmoria exciderat.

P. Valcrius Poplicola* is qui primus ab exadis Regibus Conful
fnit, primus quoque ricum hunc inVrbeminduxiffe fertur: fiue Vale-
fij  exemplo,quod falutarem vniuerfo populo fperaret, qni tribuspue-
ris fuerat; fiue monitu potius carminum Sibyllinorum : in quibus, fi
morem hunc fandum haberent, Populo Romano certa Imperij pro-
mittebaturasternitas. Er hxc  illa funt Martiali, iib. 4 .Ep-

——— qti£ Romale tu fara Terentus babet:  sram-1 "

& Aufonio, idyi1.11.

Tri na Terentino celebrata, trinoBia lado:

a duceiltefimo qua(jragefimo feptimo, vel, vt alij , a trecentefimo fere p r imiLu-
Vrbis condita: anno, fingulis deinde fasculis religiose cuka Ludorum s<zcnla-
Sascularium laomine.

Ordo celebritatis hic erat: iuuat enim , quoniam haec vfque adeo p ltHi  &
pcruulgata non funt > paulo diligentius commemorare. Inftante Lu- cekbritat
dorum tempore, in omnem Icaliam dimittebantur prascones, populos Lu(iorum '
inuitaturi ad ludos, quos morcalium nemo vidiffet, nemo iterum eflfet
vifurus. Paucis ante fpedacula diebus, Imperator ipfe, Confules &
Quindecimuiri,ante Apollinis Palatini & Iouis Capitolini templapro
fuggeftu confidentes, populo piamina feu februa diftribuebant, ta:das,
fulphur, bitumen j  quibus flagitia expiari ftulta fuperftitione perfua-
fum erat. Prasterea in templo Diana: hordeum , triticum, fabas populo
dari mos, Parcis offerenda: vt propitias fcilicet alterum de feliciori fta-
mine nerent fasculum. Tum ad formam initiorum Cereris cafte per-
uigilia fiebant; mox toto triduo facrificia templis omnibus nodu at-
que interdiu, omnibus circis & theatris ludi omnis generis. Circen-
num meminit Suetonius, Hiftrionum & Saltatiohum Plinius, Vena-
tionum Capitolinus. P rimaš Ludorum nodis hora fecunda, effofsa
humo, Ditis & Proferpina: aperiebatur ara5 hoftiasque furnas Impera¬
tor, Confules, Quindecimuiri immolabant. Interim ftruda in theatri
morem extemporanea fcena,lychnis atque ignibus relucebant omnia,&
hymnis carminibusq; perfonabant.Summo mane inCapitoliumprimo,

Ioui folennia facra faduri; inde ad theatrum ibant, celebraturi ludos
Apollinis & Diana:. Altero die matrona: nobiles adfcendere in Capi-
tolium, frequentare ledifternia, lunonis aram adire: facrificia rurfum
Diuis omnibus, omnibus aris. Die tertio,in templo Apollinis Palatini,
ternouem pueri pra:textati, totidemque virgines, patrimi omnes ma-
trimique, Grsca Romanaque voce, hymnos fempernouos &pasanas
concinebant pro a:ternirate Imperij, pro Senatus Populique incolumi-
tatc: quorum de namero celebre cft Horatij carmen fasculare. Tandem,
completLs folennibus, ara Ditis & Proferpina:, qute egeftis ruderibus
primanode aperta fuerat, rurfum terra obruebatur,nonnifi fequenti-
bus Sascularibus Ludis referanda. Qui Ludos fecerant,infcriptum fuo
nomine rei gefbe monumentum in Terento relinquebant.

A 5 Hxc

6  IMAGO PRIMI SM  CVLI SOC. IESV*

j? profanis  Hazc de ricibus j profanis quidem & exoletis ,• fed e quibus, veluc c

ritibus fij  dcnfiflimis tenebris, obfcura quazdam affulgeat luxadannum fazeula-
fiimuh.  rem  jf alll q;ius celebrandam. Nam,prazter publicam gratiarum adio-
nem, quam tot facrificiis hymnisque erga Deos teftabantur, erant hi
Ludi quafi luftrum quoddam & expiamentum Vrbis: quam credebant
hoc ritu a prazteritis expurgari noxis, renouarique denuo & inftaurari;
ac meliorem precabantur in pofterum viuendi rationem. An non vm-
bra quazdam fandioris in Iubileo expiationis ? Solennia pro RepublL
ca vota quid nifi monita funt, vt lHeliora perpetuo vota faciamus, pro
feličibus Societatis incrementis ?

Sed quoniam coepimus , in adyta Romanaz vetuftatis paulo altius
penetremus, & Ludomm feriem, obfcuram hadenus & vulgo igno-
tam, difcutiamus, aliquantum longa fortaffis, fednoua, vtopinor, &
non inerudita digreflione. Millefimum Vrbis conditaz annum ingenti
ludorum & fpedaculorum apparatu a Philippo Imperatore fuifle ce-
AnSoma-  lebratum, certa conftat Annalium fide. An autem centefimus quifque
tii centefi - initio fieculi ftata ratione temporum perinde fuerit obferuatus , id vero
mu  am biguoeft. Negant, quocquot fcripsere Sazculares Ludos, nonnifi

Turn cde-  centefimo decimo anno referri folitos: omnium inftar Onuphrius
brcmermu  Panuinius diligentiflimus inueftigator,- qui confequenti temporum fe~
Ar gumen-  ric aptc oftendit, poft centefimum femper & decimum annum notatos
tu id ne-  inueniri in Commentariis Quindecimuirorum: quorum erat & Ludos
ganuum.  cura rc peragendos, & perados publicis commentariis confignare.
, y v.]quos proinde in hac re eorum muneri propria libentius fe fatetur fequi,
quam alium Hiftoricorum quemliber. Etluculenta, fateor, audoritas
eft. Accedunt vetufti quidam Grazci verfus, quos SibyllinoseffcZo-
Lib. Mifcci. jfimus dicit; Angelus Politianus ita Latine reddidit:
cap ' 58,  <>Aji mbi tam humana longijfima tempora <vit£

Orbis agens anno s referet centumcpae decemque }

Sis Komane memor:  & quaz fequuntur.
vbi longiffimum humanaz vitaz tempus, id eft fazculum, annis centum
decem circumfcribitur, Ludisque Sazcularibus deftinatur. Denique
Horatius in Carmine fazculari,

Certus ^undenos decies per annos
Orbis vt cantus referatcgue ludos ,

Ludorum orbem centum decem annorum ambitu definit: in cuius hic
fententiam Acro & reliqui omnes eunt Interpretes.
ojlendi-  Verum iis ego non aflentior : qui non minus firma audoritate
tur, cen-  oftendi. pofie video, Sazculares Ludos centefimo quoque anno, tam-
tefimum  q Liam  infigni initio fazculi, fuifle digeftos. Quod ex temporum ferie
} U Jj[eVele-  etiam deducemus. Ac primo quidem, fi expendere volumus, quos illi
bratum,  t anti faciunt, Quindecimuirorum commentarios, & quibus Horatij
/mf/rn- rdiquorumque omnium nititur audoritas, Sibyllinos verfus *, an puta-
forum,  mus incognitos omnino, & numquam vifos auditosque fuifle Valerio
Antiati, M.Varroni, T.Liuio, Sex.Pompeio, aliisque veteribus, qui
Apudcen- Sazculares Ludos centefimo quoque anno celebrari folitos tradiderunt?
vt Zofimum, vt D.Auguflinum, aliosque recenuores omittam. Adde,

commen-

Lud. Viu«,
Franc. Ro-
bortellus,
Georg. Fa-
bcr,&M.

PROLEGOMENA DE ANNO SACV  LARI. 7

commentarios iftos Quindccimuirorum nonnifi temporibus Cadaris
Augufti fuifle confcriptos: cur prae Liuio, Varrone, Antiate, merentur
fidem ? Sibyllinis verfibus ( fimodb, qui apudZofimum exftant, Si-
byilinifunt) auctoritatem Varronis oppono ira fcribentis: §mndecim-
mros renuntiajje ex Sibyllarum libri*  , njti Ludi centefimo quoque anno fie~
rent.  Nec temere fen pilile cenfendus Alexander ab Alexandro : A pri - Lib g- G y
mi origine fingulis centum annis ex pracepto Sibj/llmorum c ar min urn pebant
De Horacij verfu laborandumminime,- a multis enim ita legitur:

(fertus <~ut denos decies per annos
Orbis & c ant us rcferatque ludos.

lam vero T. Liuius a fecundis Saecularihus tertios quartosque ira or- bmam Lam '
dine recenfet, vt manifeftum fateatur Onuphrius, in ea Liuium fuifle Samdi,
fententia, quod fecundi Saeculares anno Vrbis conditae ouadringentefi- t ert y\* ar ~
mopnmo ceiebrati ruerint, temj vero quingcnreiimo plimo, quarci Sacularcs.
atitem fexcentefinao primo: vt & Florns illic in Epitoma lib. 451. me-
minic. Er de Ludis Augufti Saecularibus agens Liuius, addit : Jjjhtps  Lib. 13 ^

{entefimo quoque mno  ( is enim terminus feculi) fen mo* efi.  Cur ille po-
tiiis, quam eodem tempere Horatius, centefimo quoque anno fieri
folitos dixit, & non centefimo decimo ? cur tam aperte initio frculi eos
collocat ? an credibile adeo diligentem Hiftoricum ant Sibyliae ver^
fus .ignorafte, aut Quindecimuirorum tabu las, aut' Romanu ni
morem ? Ec hxc quidem de primis Saecularibus antetempora Augu¬
fti , quos nimia vetuftas obfcuriores reliquit, & ran rum non tenebris
inuolntos.

Murata Ilc puhlica inftaurati quoque Ludi funt anno V. C. feptin- Qmiti
gentefuno trigefimo fexto, Augufti voluntate potius, quam ordine Ludi Sn-*
temporisidcxigente,inquit Salianus: nimitum poft ciuilia bella reno-
uati in melius Imperij aeternitatem Diis voluit commendatam, iilo in 1

primis Saeculari Horatij carmine, quod pueri puellaeque ex more ' 75  '
cecinerunt.

At opinioni n o E ra: nihil fauet magis quam Claudij Csfaris fa- SextiLu-
čtum: cui cum aduerfanj refragari non poftint, husic primum fuiiTe diSacula-
aiunt, qui ad annum centefimum Saeculares Ludos redegerit. Is ab w *
Augufto proximos, ordine fextos, anno V. C. odingentefimo dedit;
inftimitque praeterea centefimo qnoque anno Vrbis in futurum referri
debere. Veterem morem, čredo, ex Liuij fententia reuocare ftuduit, 6 c
lege lata ftabilire: quod illum & exačtius videret & folennius ineunte
femper feculo obferuari. Sed fatendum eft, huiufce inftituti nec a
Domitiano, nec a Seuero habitam elTe rationem. His nempe tempori¬
bus conuenit, quod Pomponius Lartus de ScTculariutn interuallo feri- i n  Epitoma
bit: Ambitione Caefdrum, cupientium id folenne fuu temporibus exbiberi , or do  Rom - hlftor -
corruptus efl, (eir pro libidine babiti Saeculares.  Itaque ab anno očtingen-
tefimoquo Claudius fecit, ad millefimumquo Philippus, bis praeterea
dati Saeculares Ludi, eum nonnifi femel debuiffent. Domitianumfe- Se p timi
cifle interiedo tantum fpatio annorum fupra quadraginta a proximis L»d> s*-
Claudij, ex Trancjuillo, Tacito, Hiftoricis, Papinio & Martiale Poetis,
certum eft: Septimium Seuerum autem interlapfis plufquam centum

annis

s

IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV,

Gordiano.
Aurel.Vi¬
ktor in Phi-
lippo.
Pomponius
La:tus in
Epicom.
Baron, ad
ann. Chrifti
M?-

OBam  alinis poft Domitianum, qui fpedator interfuit Herodianus tradir,
utiares^ ~  fuaque a:tate fados Diofcribit.

r  Millefitni tandem Vrbis anni folennitas ex Omnifieculorum memo-

Jlaikejimus  , A  . . „ . . . . ... .

Vrbis con-  ria ionge maxima rult, celebrante Phihppo;qui prunus Romanorum
Mu,  Principum Chriftianus Imperator a Baronio afferitur. Beftiae innu-
Capitoiin. in merabiles in circo maximo venationi obieda:; in quibus elephan-
. XXX1I<> a lcesx. tigrides x. leones manfueti lx.  leopardi cicu-

resxxx. hyxiix  x. hippopotamus i. rhinoceros vnus, arcoleontes x.
camelopardi x. onagrixx. eqni feri xl.  gladiatorum paria mille.
Scenicos ludos in Pompeij theatro tribus diebus totidemque nodibus
peruigil populus fpedauit, funalibus atque lychnis tenebras Vincenti-
bus. Etiamnum teftes Ludorum Philippi nummos plurimos eft repe-
rire: in quibus prxter Imperatornm patris ac Elij nomen, & hanc in-
fcriptioncm, saecvlares  a  v g g.  vel addita qua:dam longazui-
tatis fymbola, velanimalium formas, ex iis čredo, quas Philippum ex-
bibuifTe diximus. Nummus alter apud Occonem infcriptus legitur:
miliarivm saecvlvm.  alter saecvlvm novvm.  Memi-
nit in Chronico Cafliodorus: G)uadraginta etiam mijfds natali Vrbis Ro -
ma concurrerunt, (gft agon mille annorum del us.  Quos Ludos etiam Sascula-
res appellat Sextus Aurelius Vidor, licet impins Zofimus, odio fortafle
Chriftiani nominis, poft Seuerum neget amplius fuiffe inftauratos.

Ex hac ferie liquet ( vt ad inceptum redeamus) ab anno trecentefi-
mo, circa quem vel inftituti creduntur, vel potius priminn celebrati y
fingulis fere ineuntibus feculis fuos aflignari Sa^culares Ludos veterum
audoritate. Sed quid de S^culari primo V.C. quiditem de fecundo
fiue ducentefimo dicemus ? nnlla enim in hiftoriis mentio eft. Salia-
nus nofter,cIarifiimus huius amitemporum indagator,ad annum V.C.
ducentefimum ita fcribit: Adejl ‘Romana Vrbis alter facularis annus, quem
y er ofmile eft multis Roma ludis, facriftciis conmuiisque celebratum. ad maio-
rem autem huius anni celebritatem nj ide tur tertium luftrum a Rege Seruio T'ub¬
ito conditum.  Ex quibus apparet exiftimatTe Salianum , centefimum
quemque annum ludis folennibus & facrificiis, conuiuiisque publr-
cis ac priuatis j fuilTe celebratum, etiam ante Ludos ad Terentumin-
ftitutos.

Mihi venit in mentem fufpicari, alios ab initio fuiflfe Terentinos,

. alios S^culares Ludos 5  fed communi tandem nomine permixtos. Et
TcnnUm,  Terentini quidem Diti ac Proferpina:, Sxculares Phoebo & Diana: po-
& Suni tiflimum facri perhibentur. Terentinos pro auertcnda peftilentia con-
ftat primum inftitutos: S^culares, laetitice erant 8c publicac gratulatio-
nis. Terentini nonnifi node & furuis hoftiis peragebantur: Scecularcs
luce palam & albis vidi m is. Fauet Ludouicus Viues,quiD. Augufti-
num fere etiam in partes trahit, cum de eo ita loquitur: Alios <~videtur
njelle ejfe Ludos ‘Ditis (eft Proferpina , atque Saculares.  Quod fi forte non
omnino inanis hxc fufpicio eft, cur dici non poteft inde ab Vrbe con-
dita centefimum femper annum feculari aliquo plaufu fuifte exorna-
tum ? acceffiife deinde circa annum trecentefimum Terentinos Ludos,
& ex Liuij fententia ineunte femper feculo vna celebratos, atque inde

commu-

'Trim m  dr

fecundui

Secctdaris

V.C. vero-

ftmihtcr

Ludis ce-

lebratm.

la Epirom.

Forte cth
initio alij

res.
t

In Com-
ment. lib.5.
deCiuit.ad
cap, 1 8.

PROlEGOMENA  DE ANNO SJSCVLARI. 9
communi tandem nomme Steculares didos. Quod fi fubinde extra
ordinem adi leguntur, id pro necefiitate ita fadum facile concedimus,
ad plaeandam Deorum iram$ ficut & Iubiletim modo* licet Rato tem-
pore definitum fir;,ex caufsa fxpe extraordinem infiituitur; Et Sacula-
ris carrmnis  ( quod ait Acro Horatianus in ter p res ) duplex deuotio ejfe
cvnfueuerat: aut enim pro fedandd <xntandaque pejhlentid  ( extra ordinem.
Icilicet) ant pro certo (§f definito atmorum niimero canfabatur.  quem ntime-
rum ego centum annorutn fuitle contendo, & quidem recurrente ini-
tio farculi plerumque obferuatum. Hxc ex tam recondita antiquitatc
delibalfe fufficiat. expeditiorem forte viam felicior aliquis inuenier.

Poli annum millefimum Sxculares Ludos Romte celebtatos non-
nifi femel inuenies ab Honorio AuguRo. de quibus Claudianus:

SpecIatosque it er um nnlh celebrantia ludos

Circumf!exa rapit centenus factila Confttl.
ibciftimant audores, vedcos fuifle a Confiantino, vbi palam Christi
fidem amplexus eR. Nam eius edido claufa Deorum ternpla ,• fubla-
tosque cimi facrificiis ludos plurimos,Eufebius narrat. Ab Honorio ea.
tantum lege putantur permifli, vt fine facrificiis & idolorum cultu foli
tantum darentur Circenfes & Theatrales ludi, in memoriam prifiinx
celebritatis; a qua difficillime auelli Romani poterant. doneč tan¬
dem ifla centefimi anni celebritas ad colendum centefimum quem-
que Seruatoris Natalem fandiore ritu traduda eR: incertum quibus
initiisj fed ea quoque ex caufsa (quodpofiea dicemus) vt Populus
Romanus ab inani Sseculariitm Ludorum celebratione reduceretur ad
verum folemle facrum. quod petito ab Hebrxis vocabulo Iubileum
dixerejprimusque Bonifacius Vlil. decreto fanxit centefimo quoque
anno celebrandum.

Hxc origo centenarix celebricatis. Nec fuperRitiofa numeri obfer-
uatioeR. Origenes, Hieronymus, Rupertus, Beda, multiplex in eo
myRerium e facris Litteris inueniunt: fiue Nočmi arcam anno centefi¬
mo perfedam explanant, fiue centenario patri natum Ifaac,fiue pere-
grinantem Abrahamum centum annos in terra promifiionis, fiueillud
denique diuino promiffo nobile centuplum. Copiam certe & exiraiam
fignificari multicudinem omnis agnouit antiquitas,qux hnguas centum,
oraijue centim , centum ar as,  pro multis & innumerabilibus dixit. Ego,
quia centenarius numerus, decem decadum Rrudura eompletus, exi-
■ mius rarusque vifus eR in xtate mortalium, & infignis prxterea anno¬
rum terminus, vnde nouum liceret aufpicari curriculum ,quod Sxcu-
lum dixere; ideb in facra profanaque Republica cum lxtitia exceptum
atque obferuatum exiRimo. Louanienfis Academia fuperiore fxculo
primum ab origine Ria centefimum publica fiecularis Iubilei lxtida
cohiit: & naper ducentefimum fecundo fxculari Iubileo. Millefimum
ab obitu D.Bauonis Tutelaris fui in xde principe,qux illi facra eR, ad-
modum folennem egit Senatus Populusque Gandauenfis: ac biennio
poR millefimum D. Lamini Prxfulis &c  iMartyris inclyri, tumin ea-
dem xde, tu m in noRro Societatis Iesv  templo, quod eidem Diuo xre
publico a fimdamentis exRmdum,peramplis regiisque donariis exor-

B narunt.

I11 Carmeii
faicul.Hont.

Lildi vi¬
timi S± ču¬
tar es.

Vet iti &
Confhtnii-
no j

k Chri-
Uianis in
IubileKm
commutati

funt,.

Centetta-
rtus rtiy pe¬
rij pleniti.

¥ ritmu &
fecUndtu
Stecularis
zs4cade-
mia Lotiti-
nicnjis.
Mtllefi-
musD.Ba-
ftonit &
D, Larini.

10 IMAGO PRIMI S£CVLI ŠOC. IESV.

Ouingen - narunt. Et nuper annus huius fasculi xxxiv. ab obitu D.Norberti
t $ӣ s  Quingentefimus, a Candidiftimo Prsemonftratenfium Ordine, plaufu
krH.° r '  & gratulatione infigni, ad memoriam fimul & exemplum pofteritatis*
peračtuseft. Nec dubium,quin alire fubinde Religiofie Familite cente-
fimum annum folennem egerint, licet monumenta non exftent, Qui-
bus omnibus tanto actarc infenor, hoc Saeculari arino quafi a longd
& vitima accedat minima Societas noftra, crefcatque m mile mllut *

DISSERTATIO TERTIA.

De iMeo ludaomm.

jti coni pum
Saiiam.

iar. m Iof.
Tom. i.
£.6.q. 5 .
Sil.IuU.14,

Q Vam profana apud Romanos Ludorum Siecularium, tam fan<fta
apud Iudams anni Iubilei inftitutio fuit; antiquior muko ipsa
Vrbeconditaadannos propemodum odingentos. Illud faltem vtrkjue
populo commune, quod folennitatis cauffa, accepti a Numine benefi¬
cij memoriafuir, cultu perpetuo apud pofteros renouanda, ea geftien-
tis ItetitkE fignificatione, quam Romani defignarunt Ludorum  nominej
jdikm  Elebrad, quafi nulla fatis voce poflent exprimere, lobel  appellauere-La-
lmtUvox > x\nb lubileum  dixeris. Quod vocabulum magnae cuiufdam,&non feca-
Apudser- pientis ketitias indicem vocem eruditi interpretantur. vocabulum ori-
gine quidem Hebrasum; fednec ita inufitatum, vt quidam putant, La-
tinis Scriptoribus, quin inde cecinerit Silius:

Et UtM fcopulu audiuit iubila Cjiclops.
nec ita barbarum aut deterioris xm , quin iubilandi verbnm Varroni
Feftoque fuerit cognitum.- Eius vim, quoniam frequentiflimus vfus eft,
ita Feftus explanat: lubilare, ejl a>oce confusdinclamare pr<z gaudio.  & non
inpiai. 6 s . vno  locoidem Auguftinoeft iubilare, atque gaudium quod corde con-
tonuenicns  ceptum eft, & verbis explicari non poteft , tamen voce teftari. An rion
c,r, j i, v .  ex p r j mere v identu r  id, quod Societatem I e s v lžetiflimo lfto Iubilea
facientem cernimus ? gaudium corde conceptum de tam propensa in fe
Dei benignitate vel ad omnium ftuporem j gaudium , inquam, illud,
quod nullis fatis verbis aut grata aut gratulabunda explicare poteft,
voce teftatur, confusa & incondita quidem, tumultuario quafi operej;
fed quod vel inde iubilantis e (le agnofcas, & fine arte aut fuco erum-
pentem fEtitiam continere non valentis. Teftatur, inquam, effusa gra¬
tulatione, & voce magna in iubilo; &qua  fe perextrema tefrae late
diffufam circumfpicit, extrenu teme  ad iubilandum cum Iiaia inuitat:
quaque omnem terram filiis fuis ad prasdicandum feliciore forte diui-
fam videt, quam Chananitis ad incolendum Hebrasis fuit, 'm cymbdis
iubihtionis  cum Regio V ate canit: lubilate Deo omnis terra , pfdmum dict-
te nomini eius.  illum fcilicet, vt hoc loco Interpretes, militarem d?Jxay
ftov, & triumphalem Zfovhtov v/mov  , cuius lastiffima recordatio abinftitu-
ta difputadone iam nos parne abduxerat.

Iubilei originem qui a fepdrni diei quiete petunt, Conditoris exem-
plo prasceptoque imperata , vtPaulianus*, aut aquieta vbertate terra;,
quaz nec raftro lada nec vomere, fponte fua fruges otiantibus dabat,vc

Pienti-

Saculari
naftne ce-
kimati.

l'ra.44.

Pfal.i 50.
Pfal. 6 $■

Sjmhela
Iubilei,
mn origo
Lib.i.de
lub. c.z.

PROLEGOMENA DE A N NO SiECVLAkl. II

Pientinus; aut a renouato facdere cum Noemo quinquagefImo poft
diluuium anno, vc Montigianus ■, fymbola Iubilei potius ingeniose xJa.de'.
conquirunt, quam eius ortum cx fide narrant* Illam autem quafi Iubllc - 3 ‘
concilianda: vetuftatis caufsa incertum facere quid attinct, cum e fa-
cris Litteris manifefte conftet, audtore Deo inftitutum anno prim o infhtHtm
emcftionis ab y£s;ypto? Operazpretium eft remomnem paulbacaira-^ ‘ ,wwo
tius cognofcere,quoniam & reconditas antiquitatis plurimumhabet, fn

1 ioms

iacrse eruditionis. ex iAigy-

Vti feptimum quemquc dicm hominum quieti iam inde abexor-P <tfj
dio niundi deftinauerat Deus, fabbatumque dici iufferat: ita cum de-
inde populum faum ab ^Egypto edu&tim in nouam eftet pofleftio-
nem immilTums, feptimum quemque annum agrorum qniete, manu-
miffione feruorum de gente Hebrtea, azrisque alieni remiflione fa-
crum folennemque haberi voluit 5 arqne inde Sabbaticum appellari,
partim in memoriam adeptas libertatis, partim aditas hereditatis 110-
\\x:  expletis autem feptem fabbaticis, hoceft, quadraginta noueni
annis, fan&ificari deinde annum quinquagefimum, vocaricjue Iubi-
leum; aut Iobeleum potius (vt fcriberemalunt, qui de apicibus difpu-
tant) avoce lila. lob el.  Quam fi cum aliis clangorem bucčinas interpre- ^[uubii
reris, ailudes quidem ad laetitias figna facro ifto anno dati folita, & fe-iib.i.cap. s .“
ptem buccinas quarum vfus eft in Iubileo. at fi libertatem cum Iofe-
pho,cum Hieronymo dimiflionem, «<peow feu remiflionem cum Sep tu a*
gin ta, ad mentem puto facri Scriptoris accedes propius: Vocabis , in- Lcuit -M*
quit, remjfionem: ipfe eft enim Iubileus.  qnafi dicat: Ipfe enim remiflionis
annuseft: fiue ita intelligas remitti quemlibet in priftinam heredita-
tem, libertatemqne ( qu<e duae erant prajcipute Iubilei immuhitates,
praiter alias cum fabbatico communes) fiue potius amiifam liberta¬
tem hereditatemque diuenditam , quafi remiftamad fuospoftlimimb
redire. bereditatem quidem gratis, ad pauperes dominos: libertatem
vero non ad feruos tantiim (quod anno quolibet fabbatico fiebat) fed
corum quoque liberos coniugesque, quadraginta nouem annorum ob-
fequio quafi pretio redemptam. Atcjue hinc idem Cornelio eft annm  In  «p-.m'
lob d , quod annus ornnia fecum adferens bona ,, (eft quemque in priftinam li¬
bertatem hereditatemque reducens:  a radice labal,  quod Hebraeis eft affer-
re atque adducere cum infigni lastitias fignificatione, quam lazto bucci-
narurn clangore & pubiica omnium gratulatione teftabantur.

Inffcitutus igitur, quemadmodum dicebamus, primoegrelTionisan-
no, tam Sabbaticus quam Iubileus fuit. Sed, quod in aperto eft, neuter
obferuari perquadraginta annos in deferto potuit,- cum neque tetram,
cui requiem darent, haberent propriam , nec quos emerent agros reci- tranfmif-
percntve. Exquo rurfum liquet, tuni primum numerari cceptos, cum, A for ^e
tranfmiflb Iordane, in Chananitidem ingrefli, quafi pedem fixere &
iniere poffeflionem: fiue a capta lericho initium ftatim ducas cum Sa- izpitom,
liano; fiue a fcptimodein anno, poft primam videlicet facftam a l6fue'mnndi““g 4
in Galgalis terrae diuifionem, cum Serrario & Cornelio. Ex quo tem- Tom i -
pore annus fcptimus, Sabbaticus primus: ac deinde quinquagefimus, *°!ul P i 3. 5 ‘
primus Iubileus fuit. vterque, vt eredibile eft, in recenti inftitutione, {." u c ^ ci ^’

B i  cafte

12

IMAGO PRIMI S JEC V L1 SOC. IESV.

fed vtX
deinde.

Idem H e-

M

In cap.l.
Ežechiel.

cafte fan<fteque obferuatus. Hoc initio deinceps tem pora apud Iu»
d^os per annos fabbaticos diuifa, faecula per Iubileos; qui licet vix viir-
quam fincerč obferuati (aut vitio gentis a čuku veri Numinis facilii-
me dilabentis ad idola, aut crebris calamitatibus bellorum, feruicutis,
exiliorumquej) tamen numerati femper fuere: certiilima temporum
nota, veteris hiftorias lux, ad annos feptingentos Graroorum Olympia-
dibus prior.

Sed illud nobis, praefertim qui Societatis noftra: Iubileum a mcnfe
br&is &  Septembri numeramus, die videlicetfanclis Cofma: &Damiano facru$
Tlel mm  inq.uam, non prtetermittendum videtur, Iubileum apud Iudaros

teime  " inchoari quoquc folitum a menfeTifri; qui ciuilisquidemannipri-
mus,facriverofeptimus erat, noftroque refpondet Septembri. Quod
fi & illud addimus, menfibus vfos fuifle lunaribus, ac Tifiri magnam
Septembris, magnam O&obris noftri partem folere compiedi; imo
vero annum ciuilem ita plerumquc exeunte Septembri inchoari foli¬
tum , vt propterea fcripferit Hieronymus, menfem Odobreni apud
omnes Orientales effe primum; deprehendemus primum apud He-
braros Iubilei diem non magno abefle interuallo a primo Iubilei noftri,
foni etid  Prasterquam qubd, pro varia lunarium menfium reuolutione, primum
4 J ! V tando  anni diem in Septembris apud nos vigefimum feptimum aliquando in-
cidere mirum non fit: atque adeo idem tune iilis, quod nobis modo,
exordium Iubilei. Quod facilitis etiam contingere potuit, fi cum Ser-
rario dicimus, dimiflis in omnem circa regionem buccinatoribus fefti-
uo clangore tubarum Iubileo initium dari folere, dic Tifri decimo;
decimus enim ad vigefimum feptimum noftrum &propius accedetSč
fajpius: vel fi cum Saliano a primo die menfis Iubileum inchoamus,
i n "rcirŠ° ^ cc  ^edmo tantttm die qui mifli fuerant praroones fingulis in vrbibus
0  ’ tuba infonuifle, denuntiantes Iubileum a decem diebus iam inchoa-

tum ; horum decem dicrum ambicu primum Iubilei noftri diem pic-
rumque inueniemus inclufum.

Verum ab hac obferuatione omen ducere non placet . feiicius
nobis abannuo Cofmte & Damiani fefto aufpicium eft, falutatiun*
Cofm*dr  Medicorum non animis minus quam corporibusj quos fibi tutelarcs
Dmtani.  diuinitus datos credit hic facer Ordo, ad miferorum mortalium opem,
medelam, falutem calamitofis Ecclefia; temporibus excitatus: quando
non fine numineDiuum contigit, vt qui eum confirmauit Paulus III.
e gente Farnefia, ante Pontificatum Cardinalis fuerit titulo fan&orum
Cofmae & Damiani$ & inter prognoftica de futuris aliquando Pond-
ficibus lemmata, quas a fanč/ti Malachias nomine aliquam vaticinij fu-
munt auftoritatem,hoc fymbolo iam olim legatur praefignatus, Hya-
cinthus Medicorum. Sit igitur felicior in amum fortunatiorque nobis
fan&orum Cofma: & Damiani dies Societati natalis, quam primus
Iubilei Hebrasorum. quem eti^m,ftante quoquo modo Republica, nu-
merare potifis, vt fupra dicebamus,qudm religiofo cultu obfcruare con-
meuerant. vt vel ideo typum tantum fuifle Auftores dixerintj &eaqua:
fignabantur bona, Chriftianorum temporibus referuata: doneč tan¬
dem omnis Iubileorum annorum aeremonia vna cum Iuda:orum Re-

Tom.i. in
Iof.c.i}.

q-H-

In Epitom.

Sed omen
meltns d

PROLEGOMENA DE ANNO SAECVLARI. 13

puhlica prorfus extindaefti eiedique ipfi a facie Domini, inftar pro- ludtomm
fugi Caini, točo orbc exules, fine Rege, fine Sacerdote, fine Sacrihcio,
fineTemplo, perpetuo in ludu & moerore tot iam feculis degunt, fine c fi 2 ikT
vila fpe hetitia: aut iubilacionis.

DISSERTATIO QVARTA.

Dc IMcd GhriJUmo .

A  D Chriftianum tandem Iubiieum ventum eft. plaufus dače Sc chrifto
laeticiae figna.

tAurea cetiterio confurgunt facula T>hcebo,

Et radiat c aleji e iubar. Miferatus ah alto
Film aterm Patru , de Virgine čarnem
lndutiu, -*

softra:quc lucis in auras prodiens mortalis Dens, noui nobis lubilci
aufpicium facit. Ita fentiunt, quotquot fcripsere iftud Hebrasorum
quinquagenarium folenne typum noftri geflifle *, verumque Iubiieum
Seruatoris aduentu fumpfifle initium. tune preflis antea iugo legis re-
diifle libertatem filiorum Dei; tune amiflam tot feculis cuique rediifle
cadeftis Regni hereditatem. Quid, quod Hiftorici non ignobiles tra-
didere Chriftum Dominum confecraiTe annum Iubiieum feliciflimo
fuo natali ? dicunt enim ex Beda: & Eufebij fupputationibus natum
fuifle anno ab Orbe condito quater milleiimoquinquagefimo, qui erat
oduagefimus primus mundi Iubileus. Qua: fupputandi ratio fi vera
(Saliano enim non probatur,qui duobus poft annis natum ponit) oflen-  Benzon. ij.
deret  vtkjue, inquit Benzonius, 'veteris lubileifiguram appofite terminatam  de IublU,J ‘
in  Christo nafcente tempere Jubilei:  atque inde nouum exortum nu-
merarique coeptum Iubiieum Chriftianorum.

Verum nobis potiOis cum Nauarro placet, veterem Iubiieum faera: Nauarrus
Pentecoftes typum fuifle, & quinquagefimum hunc diem per tot iub?ua.’i d *
quinquagcfimos annos fuifle praefignatum: eadcmque luce typumoin- ^
nem cx Ecclefia: fenfu fideliter impletum-, quod vetuftis ipfa verfibus He~
canit. Quare fi quid Chriftiano, vt nune peragitur, Hebra:oque Iubi- braomm
leo commune adhuc manct, id erit folum nomen, Sc  myftica qua:dam
fimilitudoiquod illis corporum aflertio curtefuit, noftris animorum:
qua: verior libertas. Annorum certe diuerfa a principio ratio femper
foit: illis quinquagefimo, noftris centefimo quoque anno id folenne
repetentibus, in memoriam facratiflimi Natalis Domini: vnde fit, vc
a fa:culari potius Vrbis natali confuetudinem fluxifle čredam. Sed pau- E U r e b.»
Ibid diligentius inueftisandum. cl y° D -

Iubilei meminit Eufebius ad annum Seueri xii. Sed an Chriftiani ? nSlerof,-
Fama vulgauit centefimum quemque olim fuifle Iubiieum. An ab ipfis mi lit er in
Ecclefia: primordiis ? nonnifi coniedura eft, nimium adhuc vigente fu-
perftitione Gcntilium. Verofimilius initium ducitur a temporibus Con- dimer-
ftantini Magni: cum fe palam efferre,&omnia paulatimobtinereChri- mijfiont
ftiana Religio coepit. Exempium erat in oculis, folenne faerum Saecu-

B 3 lariurn dornm,

nafcetitt

inchoamr

Jnbikns

CbriJHa-

rm.

lacob.Card.
de  CenteC.

Sesoniš,

Iib.4-C.i6.

In Scliol. ad

14  IMA GO PRIMI SJBCVLI SOC/I ESV.
larium Ludorum! quibusdum centefimum quemqj Vrbis natalem tam
relimose coli viderit,an credibilc cft nihil cogitafle dc cclcbrando porins
feculari Scruatoris Natali diejquando ab rilo iam felicius quam ab Vr¬
be condita tcmpora annoscjue pridem eceperant numerare? Atque ipfe
Conftantinus dum primus Steculares Ludos aut vetuit autneglexir >
quid aliud voluit* quam impias fuperftitiones facro permutari inftitu-
to? crratulationem enim publicamcjue laztitiam tantum abeft vt tollere
fiaron.tom. voluerit, vt fui ipfe Imperij decennalia , vicennalia ac tricennalia de-*
j.an.chnfti^ cr . t  p ummo  pl au fu : quanto folennius id fadurus, fiin ciustempora
incidilTet kcularis Regis Regum Naralis ? Quem an fequentes dein
coluerint Imperatores Pontificesque, altum apud Hiftoricos filentiuftu
Quod de Millefimo prrefertim cnm Crantzio iure optimo mirere.
lulium Rofeura inuenio aflercntcin , confueuiflfe olim centefimo
i,b. iacobi quoque anno Naralis Christi celebritatem efle maximam, exemp!o
Centefimo. Stcularium Ludorum. Vulgatum efle,centefimum quemque annum a
traa.de NariuitateCHRi sti fuifle Iubileum,Ioannes Friburgenfis feriptum reli-
iuduig.cf.6. q U j t  i n -jQ & ex0 rnatu infigni Indulgentia aRomanis Pontificibus,etiam
anre Bonifacium VIII. illorum temporum probus Hiftoricus Ioannes
Dciub.c.?. Villanus audor eft. Quare & Iufto Rijcquio ita vifum, fingulis annis
eentefimis, obfazculi waMyymaiav ^  Romsefolenne aliquod fuifle, quod
ceteris ex multitudine accurrentium vndique populorum & caeremo-
marum fanditate celebrius eflet atque prasftantius: eumque morem a
profana Ludorum fuperftitione ad veri Numinis cultum, vri alios
complures/alubnter efle tradudum. Certe inter cauflas cenrenariae ee-
lebritatis, hxc  a Polydoro, Cornelio noftro, aliiscjue Audoribus, re-
cenfetur: vr Populus Romanus ab inani Saeeukrium Ludorum celebra-
tione reduceretur ad veriim folenne Sacrum. quod in eorum locum fi
fucceflit, rnerito ftatim ab eorumdem intermiflioneereditur inftitutum.
id probat  Ea certe iam olim adeo inualuerat farna, vt Ioanni Monacho Bonifa-
fama vat -cius ipfe teftatus fit, vnam hanc fibi fuifle cauflam annum Centefi-
rinum Polen ni decreto ftabiliendi. Id fuaferat ingens hominum muf-
ciumviii.  titudo, qua! fub annum millefimum trecentefimum e longinquis re-
iubddibt'! gionibus Romam fponte confluxerat, non ob aliam, vt aiebant,quam
cap.j.& 6.  Centefimi annficelebritatem. repertusque efi:fenex centenario maior,
lateb.Card. profedus e Galliis, vt feribit lacobus Cardinalis oculatus teftis,qui
coram Pontiface eeteriscjue Patribus teltatus cit ^ ad eam lupenore ix-
culo paterno fe exemplo verbisque commonitum : pluresque tum e
Gallistum ex Italis etiatn tum fuperftites fuifle, ex eodem lacobo Na-
uarrus habet, qui prioris Centefimi adhucmeminiflent.

Quibus addudus rationibus Bonifacius,re to ta Purpuratorum Pa-
trum examini iudicioque antepermifsa (& erat ipfe eruditiflimus,quod
Annales..teftantur) famam illam & vulgatam paffim de Centefimo fi-
dem, ne venturis quoque ftculis incerta fluduaret, decreto fuo fir~
mandam cenfuit, ad memoriam pofteritatis. Profdltis id fe facere ex
fida dntiquorum relativne,  & nonnifi receptum fcilicet ante morem fenpri
fdtrocmio commumrc.  Quibus ex verbis Nauarrus alijque dodiilimi
Scriptores contra Polydorum ?  Crantzium^ Volaterranum 6c Nouato-

lib. 8. de
Inuent. c,i.
la Leuit.ij

Cip-}

ipjitff qne
fatlum.

PRO LE GO ME N A DE ANN O S,EC VLARI. 15

fes, rečte deducunt, Bonifacium VIII. non inftitutorem aučtoremque
Indulgentiarum & Iubilei, fed inftauratorcm tantummodo fuiflc. Ec
innuere Platina videtur, cum aic: lubileum quoque idem ret ulit anno mil -
lejimo trecentefmo . referimus enim quas iam ante nos in vfu fucrnnc.

Illud tamen in confeiTo, quemadmodum ance Olympiades apud
Graxo$ cemporum , ica apud Chriftianos toča Iubilei rado ante Boni¬
facium incerta fuit. Prirnus ipfe, quod diffitetur nemo, in ius redegir,
primus decretis addidit, primus apparatu mašimo peregir fub annum
Domini m* ccc. eo concurfu hominum ex orbe toro, vt ducenta per-
egrinorum millia qualibet fere facri anni die Romse numerata mcmi-
nerint illius acui Scriptores; &, vt Platina loquitur, vix mcedere  . p er 'vr¬
lem amplam quidem & <~vxjlam hceret.

lubileum igitur Centelimo femper anno deinceps celebrandum Bo-
nifacius infculpferat tabula: marmoreas ad Vaticanas fores,- fed morta-
lium commodo contrahere fpatia vitas breuitas fualit. Itaque, quod
mirere, ter vno feculo variatum. Annus Centefimuš Bonifacio pla-
cuerat more maiorum : Quinquagefimus Clementi VI. veteris Legis
exemplo, vt vere effcc re ac nomine Iubileus: Vrbano VI. Trigefimus
tertiusjob myfterium annorum Christi , qui omnis laetitiee ac Iubi¬
lei nobis origo eft. fed hic numerus bis tantummodo obferuacus, ce-
terisdein Pontificibus minus probatus eft. Tandem Sixtus IV. exde-
creto Pauli II. decefforisfui, viginti quinque annorum fpatio definiuit,
celebrauitque primusj nulla vt tetas expers foret 5 imo & vnius hominis
‘vita frui poffet fepius. isque numerus communi deiii approbatione re-
ceptus, etiamnum obtinet. nec line myfterio, vt pulehre Rijcquius.
Cum enim in Mofaica Lege, inquit, bina Iubilei Lecula centenario
quoque annorum gyro clauderentur, duas Legum tabulas myftice re-
ferentiaj merico Chriftiana? felicitatis tempore,cum facrum DeiEuan-
•gelium quaternis fcriptum voluminibus, in quatuor orbis partes pro-
pagatum eft,quatcrna grada: ac remilfionis fecula lingulis redeunt Cen-
tenariis, quinque & viginti annorum periodo circumfcripta. Quorum
vltimum nuper puhlica Orbis gratulatione peregit Vrbanus VIII.Ponr.
Max. quem non Ecclelia: tantum tot iam annis feliciter, fed noftne
priuatim Societati credimus in ha?c tempora diuinitus referuacum;
quando illius inclyta Barberina domus, ex arce Romana, prim a orbi
quali fignum extulit Scecularis noftri Iubilei. pra^cones (an ira appella-
ri fitiit incredibilis eorum benignitas ?) Rminentilfimi Nepctes fuere-,
& illa Regine munificencLv farna , in omnem late orbem iam peruul-
gata. vt qui primum a Paulo III. Farnelio ftrculum ducimus, alterum
ab Vrbano Vlil. Barberino non minus faulto omine numeremus.

Bonifasitu

VIII. an¬
num Cen -

tejimum
primus re~
degit in
ms .. 1

S.Antonin.
Chron. p.
Iacob. Card.
de Centef.
Platina in
Bonifac. tk.
Po!ydor.

1.8. c.I■

Clemcns
V I.annum
Qmirqua-

gejlnmm x%
fccic lu-
bilettm,
Vrbanus
VI. TH .
ge Jim um
tertium,
Srnin IV.
vigejtmstm
quihtum*

DISSER-

16

1M A G O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

DISSERTATIO OJINTA.

Dc primto iMeo annonm tfuintjttagmta.

■ pr -  y T  >£c de puhlico h a členu s Iubileo: verum eius exempIo alia guafr
f H bJS  Xj[ dam indu&a eft confuetudo * quam quoniam Iubilei etiam no
fnuattu  mineappcllant>meritdpriuamm dixeris* A Flandris, Gallis, Germa*
TS-i^aliis^c Bclgij Populiš, emanaiTc Benzonius tradit. Sit ica fanei
lib^dT”' Belgarum fit iftud inuentum. decec ergo, qui iubilandi confiietudmem
iubiu.4. f2E>i"quafi propriam fecere, ad celebrandum Sociecatis commune lubb-
leum fingularem operam conferre. Mos ita habetf Qui Religionis, Sa!*
cerdotij, Coniugalis vira: annum quinquagefimum attigere, nouum
Ithmrnm,  veluti fieculum conderc & iubilare dieuntur. Itaque Religiofa: vita:
addičli Vota denuo nuneupant: Sacerdotes ad aram faciunt rim pri-
miciarum: Coniugcs nuptiali ornatu, quo primum fponfi folent, ad
ardem faeram deduenntur. illic gratiis Deo folenniter ačiis, geniale do*
mi epulum reduces exfpe£ht, totusque dies fefto plaufu lžetitiaque tra-
&immn - ducitur. Quin & immunitates qua:dam |v 4 onaltiea lege adftri&is fcon-
tutattt.  cec j- ^ enc . idemque deinceps honor Patribus lubilariis , qui Abbati-
bus haberi. Vrrumqueemeritae datur actatij cuius & in militia rationem
Haberi apud gentes ornnes inuenio, natura duce: & diuina lege Leuitas
olim quinquagefimo a:tacis anno liberari folitos onere miniftrandi in
Tabernaculofcederis, & quieta: tantummodd rerum euftodiačnon fine
honore deputari. Atque inde hanc immunitarum originem deducere
De  iubiL mauuk Rycquius, quam a manumiffione feruorum aut Iubilei priui-
legiis apud Hebraros.

Talit Mu*'  Vidic Mechlinia anno buius facculi xvii.  iftiufmodi Iubileum IIlii-
ftnfs. Ho-  ftrifiimi Antifticis fui Mathia: Houij, quinquagefimum a Tufcepto Sa-
*Uil"  ~ cerdotio celebrancis annum, nobiliflima in corona Belgicorum Prsfu-
lum,omniumque Ordinum frequentiflimapanegyri: quos inter& Me-
chlinienfe Sociecatis Ies  v Gymnafium feftiuam edidic gratulationem
vario carminum genere, rhythmico in primis; indučto in fcenam ve-
Gencf! 4. tereillolubalprimocitharae & organom m inuentore, a quo iubilan-
di ritum ac nomen Mafius alijcjue deduxere. Illud tamen memorabi-
li Lls , quod farna accepimusfub Ernefto Eburonum Antiflite in ipfius
Ule cumf-  Dicecefi Parochum fuiffe, quicentefimum Sacerdotij fui annum ccle-
ieZott"  bratit, hoc eft, Belgico more fecundum Iubileum. Hecatomben fcce-
Centena . re Lacedremonij pro centum vrbibus quas tenebantj an non Hecatom-
”• ben hicfecilTe dicenduspro centum annis? prodigium certe non rani
a:tatis,quam attigere complures, non pauci etiam fnperauere* Ted lon-
gx\ix  dignicatis & Sacerdotij Saecularis. Rarum enim , ideoque plaufu
& iubilo dignum, vel ad quinquagefimum in eomunere annum per-
tielgltis  uenilTe: rarum, inquam, in noftra prarfertim Belgica Sociecatis Ies v
m  Prouincia: in quS, prster communes vbique terrarum Sociis omnibus
labores, propriae quaedam & perpetua: mifliones, Callrenfis, Naualis 5
Hollandica, Zelandica, Frifia, & ad peftilentes argros, tuni multorum

fimul

PROLEGOMENA DE A N N O S M C  V L A R I. 17
fjinul munerum laboriofaadminiftratio,plerofqueacerbo funere ante
diem cripiuntlongiore dignos vita, quam Dei caufsa tam generose
con tem nun t. Nec detuere tamen primo ifto fteculo, qui Prouinciam
liane folemni exhilararunt Iubileo, vegeti fenes, & gerendis rebus in
ea quoque attate aptiflimi: vnum alterumve interferere iuuat. Guiliel-
mo Hercano, polt Religiofat vitae quinquagenarium folenne publice Herc muh,
eelebratum , quafi pro manumiflione, impetrata ad claffem Regiam C B °f u e J^

( arduam profedo prouinciam, fiqua toto Belgio ) miffio fuit: ex Lejftiu,
viro etiam tum corpotis vires &c  animi alaeritas erat. Francifcus Co- Stratms
fiems, qua concionibus, qua feriptis Orbi notus, adminiftrata et-
lam vniuersa Prouincia prudentias laude clarus, ftium & fandioris
vitaz & Sacerdotij Iubileum Populo Bruxellenfi fpedandum dedit.
Gandauenfes mire reereauit ^gidij Bauarij Reiigiosa in vefte iu-
bilantis laztimmus confpedus: quem primum e Sociis in eam vr-
bem ingreftum tanto tempore vel diuini verbi Prazconem habuerant,
vel Collegij Redorem. Leonardum Leffium non magis ingenij 1110-
mimentis quam virtutum farna azternum , ex orbe toto confukum pro
oraculo, de Reiigiosa vita iubilantem Louanienfes Socij fauftis accla-
mationibus funt profecuti. At celebrius nihil, quamReligiofusIacobi
Stratij tum Prazpofiti Prouincialis Iubileus; per omnia quaz eo anno
obibat celebratus Collegia puhlico priuatoque plaufu, duplici chronu
co ex verbis Regij Vatis exprelTus:

IVbILeMVs Deo In eXVLtatIone.

eXVLteMVs Deo In IVbILatIone.

Numerales litteras vigefimum nonum huins fazculi annum fignant,
qui integerrimo feni ab ingrdTu in Tyrocinium erat quinquagefimus.

Verurn quid immoramur vita fundis? viuis potius gratulandum eft.

Fehces qm tdem annum rvidere diemcjue!  virgtf. in

Viuant, viuant candidi fenes 5 & quam fuis ipfi laboribus per annos C,M ’
quinquaginta illuftrauere Sočietatem, lioc Sazculari anno iubilantem
fpedenr. Suo priuatim Iubileo addant publicutn, gaudium vero ple¬
num ; pars ipfi laetitiae inagna futuri, qui laborum fuerunt: fidi teftes
earum rerum quaz magna fazculi parte geftaz funt. Viuant, inquam,
altero fazculo azque feliciter eam videant efflorefcentem.

Te,te in primis, cotnmunis omnium Parens, Muci Vitellefce, hic
commemorare locus admonet. Tibi iubila.tibi plaufus excitandi. Tri- M h!C
plicis liibilei terminos vnaaztate complexuses. Si vigefimum quintum P.  iv.
Ecciefia Iubileum numeratj hic tibi a fufcepto munere totius admini- Muc ‘
ftrandaz Societatis quintus & vigefimus eft. Si quinquagefimUm Re- tuSjCM -
ligiofe vitaz celebramus Iubileum; hunc etiam limitem exceffifti felG
citer. Si centefimus a prima origine Iubileus fuit; tuus, tuus eft ante
alios, hic Centefimus Societatis annus. Primum te Sacularem  Pne-
pojitum Generalem  omiliš fciet pofteritas, vt fuos appellabat Roma
S<eculares Augufios.  Viue omnium noftrutn voto, Pater defideratifiime;
tria pruderitiflmii Neftoris fazcula triplici Iubileo adumbrafti.

C

DIS-

18

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

£ttit noti
tubilet So-
cietas ,
qn<itidofe-
r<zle tubi-
lum exci-
tarunt
Lutbera-
»»?

Bevctlinck
in Iubileo.
Adam. C de¬
žen  in Iu-
bilolubilo-
jum.

JgnutiHi a
Deo oppo-
fitui Lu¬
ther o.

dissertatio sexta.

De fevdi idilo fečtd Lutheram, eiif ofpojito
Soeietutis Idile o,

Delfe nune velim qui oculis parum tequis fortaflfe noftrnm hde
adfpicient Sa^culare Iubileum , nec line conuitio cauflas requf*
rent tanti apparatus. Ita homines funt: quas noua, quae magna appa-
rent, traducunt fermonibus; &, prout varia funtltudia voluntatum,
probant j improbantve. Defiftent, opinor, fi expenderint animo, quod
fuperionbus annis ingemifcens Germania vidit, & Chriftianus orbis
exhomiit. Omnes iubilandi cauflas vt reliquis communes fint, hsec
vna Societati tam propria, quam ipfa diuino confilio aduerfus haerc-
fes obie&a eft. Age, ferale iubilutn expediamus.

Voluebatur annus nuper decimus feptimus fupra miilefimum fejt-*
centefimum: Lutherani impiae religionis kix  fecularem numerauere«
quod primte fcilicet tu m apparuere fcintillae peftilentis flammae, quse
funeftoincendio Germaniam primum, aliquot deinde vicinas Prouin-
cias quafi agente procella fubito peruafit. Saeculum (  quod felix fau-
ftum )f?eculum effe iačtabant; ex quo nimirum Diuis hominibufque
infeftiffima gens Religionem auitam per nefas cxcufferat. Toties inte-
rim bellis ciuilibus exarferat Germania: rebellium fanguine & Albis
faepenumero & fluxerat Rhenys: oranem fere Europam domefficis
permifeuerantfeditionibus, publica ipfi bellorum fax, & frculi noftri
communis Erinnys. Et tamquam re benegeMLudos celebrauere ver-
tente feculo. Excitantur ad plaufum prascipu^ Saxonias & Germanias
vrbes. fpargitur in vulgus faecularis nummus. in čadu m tollitur m fa¬
ra is impoftor. omnia libris fora, carminibus theatra, muneribus do-
miciiia, iubilo gandioque vriiuerfa perftrepit Regio. Quse, malura,
ifthatetam flagitiofa dementia? Nae ego ipfosinferos triumphafie exi--
ftimo luis vičtoriis, & feralibus ludis prtetuliffe facem. Et erit qui
Ignatio, erit qui Societati I e s v farculares plaufus fieri vel argre ferat,
vel cum acerbitate miretur?

Nimirum decontcmpta Pudigione, de profanatis maiorum Sacris,
deprofHtuta caftitate, de ruptis Votorum nexibus, de concitatis ad
feditionem populiš, de tot ciuilibus bellis magna alaeritate iubilare li-
cebit. de alferta maiorum Fide, de propugnata Religione, vindicata
Sacrorum reuerentia, procurata toties populorum ciuiumcjue concor-
dia, de gloriofis laboribus fuis, iubilare non erit concdTum Societati?
Satis, opinor, vel tacente me,maleuola retunditur criminatio.
j Conferamus tamen pedem , fi placet j & quem atterno confilio Lu-
■ thero Deus oppofuit, feripto quoque noftro opponamus Ignatium.
Apparebit prouidentia Numinis certiiTima exhibentis remedia praRen-
tiflimis venenis. Ita venenatis infefta animantibus Africa, herbarum
eadem efficacifTimarum feraxeft. Neque e cauernis ferpentes ante pro-
repere natura patitur, quam inimica illis fraxinus frondere coeperit;

cuius

PROLEGOMENA DE ANNO SjECVLARI. I9

cuius flores anguium morfibuscerta medela. Eadem in hasrefibns fieri
tot fascula dicent, quotnafci nouas videre. Quid ego hic prima Eccle-
Hx  tempora commemorem ? quid oppofitum diumitus Simoni Mago
Simonem Petram, Neftorio Cynllum, Arrio dignum magno nomine
magnum Athanafium?An fortuito Iouiniano,Heluidio,Vigilantio ob-
iedus Hieronymus? An cafu retudifti, Auguftine, Manem atquePela-
gium ? quando non fine namine Diuum contigit, vt eodem die hic in
Anglia, tu in Africa nafcerere. An ita fors tulit vt inTanchelinum iiv
furgeret vidor Norbertus ? vt in Albigenfes moueret arma Domini-
cus, vt Francifcus adelfer, vt vna cum fuis egregius vterque pugil dimi-
caret & vinceret?

Nec difiimilia de Ignatio atque Lutlieuo obferuauere dodiftimi Ignatij S-
homines. Quid, quod eodem anno fuperioris Eeculi vigefimo primo f u J hert
(a quo meliiis fa?čularem ducere Lutherani poterant) quo, adulta iam tranat^
nequitia, palam Ecclefia: bellum indixit Lutherus ; lasfus in Pampelo-
nenfi arce Ignatius, alius ex vulnere fortiorcjue, quafi defendendas Rc-
ligionis fignumfuftulit? Lutherus Petri fedem probris conuitiifque la-
celfere aggreditur: Ignatius, quafi ad fufcipiendam cauiTam, a B. Petro
prodigiose curatur. Lutherus ira, ambitione, hbidinevidus,a Religio-
fa vita ad profanam defcifcit: Ignatius Deo vocanti impigre obfecu-
tus, a profana ad Religiofam tranfit. Lutherus cum facra Deo virgine
inceftas nuptias init facrilegus: perpetuo contmentia? voto fe aftringic
Ignatius. Lutherus oranem Superiorum impudenter contemnit audo-
litatem: prima Ignatij monita funt, plena Chriftiana? demiftionis,fub-
efie & parere. In Sedem Apoftolicam furentis in morem declamat Lu-
therus: illam vbique tuetur Ignatius. Ab ea quotquot poteft Lutherus
auertit: quotquot poteft conciliat, reducitque Ignatius. Aduerfus illam
nituntur omnia Lutheri ftudia atque conatus: Ignatius fuos fuorum-
que labores peculiari voto illi confecrat. Lutherus facris Ecclefia? riti-
bus venerationem cultumque detrahit: Ignatius oranem illis reneren-
tiam afterit; Milfe facrificio in primis, Euchariftia?, Deipara?, Tute-
laribus Diuis, & illis tanto Lutheri furore impugnatis Pontificum In-
dulgentiis: inquibus nouofemper inuento celebrandis Ignatij Socio-
rumque defudat induftria. Er Luthero tamen prae Ignatio, illi Ger¬
mani? probro, Epicuri porco, Europs exitio, orbis infelici poitento,
Deiatque hominum odio, bene decretum fuilTe cenfebitur Iubilum
Eeculare ? Sed reliqua perfequamur. vtriufque enim videnda funt vno
fasculo incrementa j quoniam ea tantopere iadant Lutherani.

Non nifi partem Europa? Lutheri dementia attigit: totam omnino ignatij
inftitutaab Ignatio Societas Iesv  peruafit. lila nec Alpes nec Pyre- maior ‘*
nasosmontes fuperare vmquam potuit: h?c prima a noftris homini-
bus opcupata prarhdia lunt, quah vitales corporis & prrecipua? partes. crcmma .
Itaque per Italiam, per Hifpaniam omnem acLufitaniam, primo fta~
tim ortu tamquam {ubita quaedam lux Socij diifufi: quo Lutheri feda
numciuam penetrauit. Ad Septemtrionem haerefis dominari fe pofle
credidit: at illam vbique Societas perfequi, confirmare Catholicos,
cxcitare languentes, vacillantes manu tene te, lapfos erigere, haereticis

C z  cife

tv on Ltt-
theri in-
crementA
rniracu-
lunt funt■

Staplctonds

in Vitac.zj.

fed Igna-

nj,

9(tC Lu¬
ther m  ex-
eejfit Eu-
ropam,

20  IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV.
eflc terrori, voce fcripdfque conuincere: vt teterrimos hoftes Iefuitas
(fic appellabant) fuis maiime cceptis ofticere palam indignarentur:
tantis vbique, tamque felicibus rerum noftrarum incrementis, vt mo-
riens inaernifceret Melanchthon ( fiue vero animi dolore, fiue per con-
uitium ) orbem vniuerfum breui Iefuitis implendum.

Adde: quxin Germaniam* Galliam, Angliam, Belgium procella
defieuiit, noua femper hasrefisfuit,fibi Temper diflimilis, & nihil minus
quamLutheri prolesjcur fua vocant,aliarum peftium incrementa?quam
muka, quam infefta inuicem,alia ex aliis exorta funt capita! execrata pa-
rentem progenies, quae & ab lilo, & a reliquis, & fecum ipfa diflentiret,
non minus quam illa fubito nata e Colchici draconis dentibus militia.

Et miraculo ramen, fi placet, adfcripfere, tantos ad Lutherum tam
breui tempore fa&os efle concurlus. At Thomas Morns Martyr incly-
tus refpondifle fertur, homines adpropofitam vita? libidinofaš ličen-
tiam eftrenes ruere, eamdem habere fpeciem miraculi,quam quod faxa
deorfum cadant. Ita olim Calliltce meretrici, fuorum iačlanti nume-
rum fedatorum pras paucitate auditorum Socratis, idem philofophus
dixerat: Ego adfcendo , tu defcendis.  fe videlicet per pr^rupta niti, &
in arduum ducere virtutis adfcenfum, quo non nifi pauciflimis fequi
lubet: illamvero facili defcenfu pronamferri in vida atque libidinem,
in quaTponte fua abiedi mortales non magnis indigcnt ad fequelam
hortamentis. An non Emile Lutheri miraculum fuit? At Ignatio ho¬
mines a libidine, a luxuria, a voluptatibus corporis, a peccandi dulce-
dineac libertate abftrahenti j ardua, dura, corpori molefta, vulgo exo-
fa fuadenti; tot tam breui tempore adhžefifle fedatores, dodrina illu-
ftres, genere nobiles, fpretis opibus clariores 5  tantam ex iis fubito con-
flatam efle cohortem, qure toto orbe diuideret vires j vbique vnam
eamdem, fibigue in omnibus fimilem •, fub vno capite, duce, modera-
tore,provna hde & Ecclefia coniundiflimiš animis pugnantem ; vno-
que fecuto infinita propemodum millia animarum, vel e Gentilium
tenebris,vel harreticorum fraudibus, vel coenovitiorum expedita, ab
teterno feruafle exitio, & intuliffe caslo; id vero prodigium, id miracu¬
lum eft, id iubilo dignum.

Quamqnam quid tam operose vtriufqueincrementa compono ? Vt-
cumque fua magnifice extollant Luthetani, non excefsere Europam.
En quas iadet anguftias impura religio, pneclara iubilandi caufla.
Societas I e s v vix nata, Europas finibus egrefla, in Americam, Afiam,
Africam primo fere atque eodem tempore penetrauit. Legant fecundS
huius Operiš parte excultam a nobis in America Brafiliam, Peru-
uiam, Cubam, Mexicum, Chilen, Paraquariam: in Afia Cambaiam,
Mogor, Ormufiam, Goam,Commorinum,Oram Pifcariam, Malabar,
Trauancor, Malacam, Moluccas, & illam tot Martyrum fanguine
rigatam Iaponem, atque illa Sinarum ampliflima feptemdecim Regna:
in Africa Congum, Angolam* Mozambicum, Monomotapam,y£thio-
piam, feu Prefte-Iannis fchifmatici Regnum, aliafčjue vaftiflimas re-
giones. ipfa fummatim notnina recenfere longum eft. An non fimul
Orbem vniuerfum fuis laboribus complexa Societas ?

I nune,

P R 6 L E G O M £ N A DE A N N O SM  C V L ARI. 21

I nune, & Luchernm tuum compara, quifquis es, & iubilandi cauf-
las habere te credc. Non hajc peragrata dumtaxat, fed Chriftianis faeris
exculta funt Regna: nec exculta curfimj  fed plurima fixis fedibus,
multa etiam integra C h r i s to  adiunda. Vnius Xauerij induftria
hrereticorum omnium conatibus opponi poteft. plus virum hunc pro
Chriftiana republica egiife, quam Lutheri aifeclas omnes, Bozius feri-
pfit. lile igitur maiorum noftrorum hadenus campus fuit, Orbis vili-
uerfus.Mcfkmt quotidiefudor, fepiffime fanguis.

Hx  iubilandi nobis caulfe funt. hasc Saecularis anni trophaea tuis Nobi* >gi~
detrada alTeclis, erepta inferis ; quae tibi, Luthere, tuocjue opponimus
lubilo ferali. In te Diui omnes hominefque erant indtandi: tu probris C anj[*.
maledidifc|ue vexandus, tu e memoria pofteritatis tollendus omnino.

Deoimmortali, Christo duci, vičtrici Ecclefiae, ludi erant con-
fecrandf dicendrecjue gratulationes, de referuato in haec tempora con-
ce(loque diuinitus Ignatio, de fortiffima lllius cohorte, quae toto iam
feculo inuida,fempiternunifibi bellum cum tua impictate profitetur
eife fufceptum.

DISSERTATIO SEPT IM A.

De Libromm ferie 3  argumentom fljlo] Operit nj&riet&te.

E Xpofita onginecaufifqueIubilei Sa^cularis ,quoniam de inftitu- Serut Li¬
to  Operiš fuperius egimus ,fupereft de librorum ferie pauca di- hrerttm 'r
camus. Sex in partes diftributa funt omnia: &, quoniam Imaginem
primi fasculi damus, totidem aut fpedaeula aut ludi vocari poffent,
quibus identidem fua miililia fubiunguntur Romano more. Vitima
Belgicas noftrre propria eft, ac fingularis: quinque reliqua: vniuerfae
Societati communes. earum inter fe ordo nec fortuito, nec cafu ita dige-
llus 5  fed vt Societas (quoniam ad Seruatoris I e  s v gloriam nata eft
atque adoleuit) quemadmodum ceteris in rebus, ita in hoe Opere
retatis ab eo inter mortales exadre fit imago.

Initium Operiš Societatis incunabulacontinet: tenuia quideEo illa, <ss4rgu-
fed eo magis Audori fuo fimilia. Quis credat,in fpecu, latibula.boum, ”"***»
azterni Patris inchoari confilia ?quisa Virgine Deum, quis a Bethle-
hem tenui vico Seruatorem orbis exfpedet? Age, quis a milite rudi,
qu is a vulnerato vidoque pertimefcat exercitum ? Primus iilum Liber
educet, aufpice I e  s v fortilFimo duce, cohortem adlegente Maria.

Stridim tamen omnia, vt quaeque memoria maxime .digna videntur.
vt ne adum agere (funt enim hax Annalium noftrorum prodita rao-
numentis) fed vnum fub adfpedum (quod initio monuimus) Societa¬
tis vniuerfae tam egregiam molern, breui quafi in tabula pidam, aut
velut in theatro fpedaculum fadam mundo, Angelis & homimbus,
cxhibere videamur.

Altero deinde Libro audior illa crefcenfque deferibitur, non Vrbis Libri fe-
moenibus, non Italiaz coercita finibus-, fed egreffa vitra Oceani littora, CHndi:
emenfa Hifpaniam, peruagata Lulitaniam, in Gallias, Germaniamque

C 5

22  IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV.

Sc  Belgium noftrum primo ftatim orcu difFufa. Qaid ? quod & in e*-
tremos Indhe fines, ^Ethiopum gemina Regna, America: ignotas aii-
tiquitati laciffimas pcruadens regiones, quafi fuccensa tedž paffnn
obuia quseque corripuit, nullis cohibita tcraiinis, nullis circiimfcripta
limitibus, vitra orbern fuum, alium etiam {qnod veteres de Alexandro)
tn en te complexa. Neque hic Aučtori fuo diffimilis; cuius vix nati fa¬
rna longe Iateque percrebuit, Sc  ab vitima Arabia cum munetibus
Reges exciuit.

Libri ter-  Sed & Seniatoris exemplo magna iam tum agere Societas didicit,
ttJ  *' animo maiora complečli. Quj, Deus immortalis, aduerfus htereticos,
quantique confliblus! qui in erudienda iuuentute, coiifirmandis do~
cendilque populiš, gentibus Christo iungendis, & quam per-
petui vtique terrarum exadti labores! Tertij Libri id argumentum. I«
quo veropropitis accedis adlEsvM,o  magnorum aučtor facinorum
gloriofa Societas ? illnm fol exoriens per agros vrbefque mira fpečla-
bat agentem, occidens idem relinquebat operibus lfdem quotidie
prope diftentum.

Libri  At enim numquam magna virtus fine inuidia eft. in in fon tein
qumi.  | ES VM  quantaincubuit! Sequens igitur Liber tempeftatibus procel-
lifque pleniflimus, fcopulos inter obtrcčlatorum, inuidorum fyrtes,
maledicorum horribile murmnr, fruftra frendentibus hoftibtis Čalui-
niltis, Lutheranifcjue furentibus, amicis triffce naufragium Lepe for-
midantibus, iricolumem Deo duce ftftet in portn: eo Seruatori fuo fi-
milem magis, quo pluribus exercitam cafibus, gloriofam periculis,
vulnenbus formofam, profufo fanguine nobilem.

Libri  Vti autem plerumque accidit, vt magna virtus vincat inuidiam; &
yumtn  U <de n ique videatur admirabile, quod neque nutauit concuflbm, ne-
que timuit oppugnatum, neque expugnatum propemodum , exhor-
ruit: ita Societas iplis ab terumnis, quafi fortitudinis notis decorifque
cicatricibus, exceifior in admiratione effe, multis etiam in amoribus
coepir. adeo vt dubium fir, fuane domi magis gloria perftrinxerit ho-
Rium oculos, an palam teru mn is Sc  fanguine rabiem pauerit. Quintus
- v  igitur Liber, prater domefticas clarorum dočlrinž Sc  innocentia vifce
Patrum iam vita funčtorum laudes, infuper decreta Pontificum, irn-
munitates, virtutum pmnia, confulta Senatuum, Regionum & Vr-
bium approbationem, clariffimorum toto orbe virorum praeclara te-
ftimonia dabit in lucern, eb iam aduerfariis, qui maxime hasretici funt*
formidolofa magis, quo pluribus Regum,Principum,gentiumque mu-
nita prsEfidiis. Et vero num Sc  in hac gloria I e s v M refert ? Refert
fane, ni fallor. quid enim? qui pependit a cruce, qua demum gloria a
leto rediuiuus emicuit! qui tamquam mortalis natura conceflerat, fu-
pra naturam immortalis reuertit ; Sc  gloriofus vičtor adfcendit ad Pa-
trem. ille, inquam, qui omnium aliquando poli homines natos cala-
mitofiffimus, in cado nune maximus, adoratus in terris, inferis ipfis
debeiladsformidolofus. Quippe vti virtutis comes inuidia eft, ita in¬
uidiam deuičlam fequitur gloria j eb maior, quo infeftior illa pre-
mebat ardentius.

Poftre-

PRO L EGOM EN A DE AN N O SiECVLARI. 23

Poftremus res geftas in Belgica noftra compleditur: quas guidem Libriftx-
Vt terrarum non adeo magna portio fit, non minimam tamen Societa- tK
tis continet laudem. Paruo (patio virtus egregia magnum (bi fpeda-
culum prasbet. In Pontico freto debellatus eft Xerxes. nec Alexandri
glorij montiumfauces obfuere. pro Italias angulo per dno fascula Vrbs
Roma ludata eft. Ec vero celeberrima pacis ftudus, Marce celebrior
Belgica, nonfuos modo Belgas, fedEuropam pasne točam (abfit inui-
diaverbo) iam hominis astatem & amplius, necdum tanra varietace
nationum deformaca, compleditur. In hoc Marcio campo, cote vir-
tucis, fortitudini noftras patnit area. hic Sociecas vix naca e veftigio in-
notuit, moxadoieuic, dimrcauit egregie, vulnera accepit, fanguinem
miflt: & quod Societas vniuerfa praebere podit, id pasne omne Belgica
vna exiguis terminis fuis videcur e(Te complexa. Ha: funt inftituti Ope-
ris prascipuas partes.

lam vero, vc Sasculari anno lastum canamns fauftumque Pasana, Nevuda
neque fterilis placuic neque nu-da narratio; quando nec ludorum apuci f lt n “ r ™~
Romanos amcenitas abfque miflilibus fuit exhibita. Quid enim ? qui
hiftorias fcribendas incumbunt, (i Imperatorum horcationes,S\enatuum na,
confulta, militum plaufus referre confueuerunt, non quod res eas fic
geftas fint, verum vtfua fic Ledori voluptas; fi Thucydidi licuit in-
cerdum breuia carmina admifcere; nobis in gratulacionibus vfitacum
morem, in hominibus vulgi ingenium fpedantibus, cui omnium mox
rerum (aticcas fic, vc inquit Ifocrates,quantb asquius vifiim,emblemata,
carmina,orationes, velutmiftiliaquasdam interferere, & quafi derofis
fertum, violis, narciftis, hyacinthifque,ceu minoribus floribus, incexe-
re? Ec vero a quibus ifta potiiis, quam qui proficencur litteras quas ab
Humanitate nomen inuenere, exfpedes?

Nec de poematibus erit, čredo, qui diiTentiat. de orationibus forfan itm ora ~
.jion-nemo mirabitur. Ac nos veterum infticuca fedamur. A11 non ma- tl9nett
iores fuos Romani laudare foliti pro roftris ? milites apud Thucydi-
dem quam grandi oratione Pericles pro pacria interfedos, Demofthe-
nesTulhufquequanta facundia exornauere! nimirum, vc quos forci-
tercadentes aliquis operuerac terrarum angulns, forenfi collocarentur
in luce ; & difertiflimis infculptum verbis, Pario marmore auguftius
in animis ciuiutn haberenc monumencum.

Accedunt emblemata, ceu rerum quasdam fimilitudines, fiue, rur- ^ em bU-
fus veterum exemplo, maiorum res .geftas incidentium seri,fiue y£gy- mata;
ptiorum potius, qui hieroglyphicis vfi arcana quasque pofteritati tra-
didere. Ne tamen hic fupercilio trifti fit Ledor, qui fingula ad rigi-
dam normam accuratius exigat 5 neque animata relegec ab emblema-
tis, neque compofica. itaenim placuic admifcere diuerfa; & vero in
eiufmodi rebus arbitrariam efte video dodorum indodorumque fen-
tentiam. Quare nec animantes, nec vero fabulas hiftoriafque feclu-
dimus: fcimus enim & hasc placuifte non paucis. multitudini Scriptor,
non pauculis hominibus, feruire contendat.

Si quid expolicum minus videbitur, minufque elaboratum; fic ha-
beto: & tempus fuifte breuiftimum' vix femeftris vnius, non tantum »mnU  m

elucu-

24 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

elucubrando huic Libro, fed mam  typis excudendo prefcriptum: Scri-
ptores vero eo S , quo S  aat ad concionem drcere, ar,c heter* docere, ant
aliis Societatis mimeribus implicari fimul oportuit. Oku in igitui mag«
notturnafdue Minem* agitanones, & ereptas quotidiaiiis negotns ho-
ras  redolere, quam otiofum Lycmm Tufculutnve, necefle eit.Mliiu-
lem feriptionis charaderem Andornm vanecas fecit i ncquc diiplice-
bicopinor. Solet enim plerumque iucundaefte mutatio, & lngemoriun
placere diuerlitas. . ...

Vonmvro  Nune te, Deus Opt. Max. cuius vmus honori omms hic nofter
Societatis  deuotns eft labor ; nec te minus, Optime Ie s v  (quo enim potius tc
incoium-  nomine a p pe llet minima noftra Societas, Opumum expcrta Parentem
**"' iam nafcens, adulta Dudorem , impugnata Propugnatorem Seruato-
remejue ;  quam tuo nomine infignire tibi placuit, vt libertos efte nos
tu os, fociofque in aerumnis, memores fimus?) te, inquam, Oprime
I e  s v, tuamque appelio fuauiffimam Matrem; fi Mariane gloria:
domi tot defenfores, tot apud exteras gentes propugnatores, tot vbiqu<5
terratum aluit ftudiofos; ferua cohortem tuam asterno tibi adftridam
faeramento ; pugnafque intet & vidorias, profpera inter & aduerfa^
tuo in obfequio atmavs  fac & 'pcvcfiiiAvC'  Vos autem duo fidera Co—
fma & Damiane, minimac Societatis magni Tutelares; tu etiam,fi pla-
cet, & placebit omnino, fandiflime Pater Ignati, Francifce Xaueri,
Bomia, Aloyfi , ceterique illuftres e Societate Heroes ( & precor id
vnus quod vniuerfi) boni confulite ha:c in vos ftudia noftra; quibus
veftra facinora laudare vifum eft, totique jEternitati imitanda relin*
quere. Viuite faeratiftimi Manes, & Sociis veftris, per čakata vobis
veftigia euntibus, ne aetetnum fauere & praeetle deiinite.

Vnum iam fupereft: quoniam hxc  Prolegomena fecuturis (vt
lta dicam) fpedaculis ludifque proloquuntur, ne a reliquo opere dif-
fideant, vt fua illis miflilia cx oratorio poeticoque penu deprompta .
fubiungamus.

EXER-

PROLEGOMENA DE ANNO SAi C V LARI. Ž$

EXERCITATIO ORATORIA.

GRATIARVM ACTIO DIVINA RGNITATI
profmdatd Societate, šr fmšfft afflrecfitio, <vt Societas
crefcdt mm <Sr njirtntibm,

Secundum dies ligni, erunt dies populi mei 3  e>* opera manuum
eorum inueterabunt.  Ifaiae 65. v. 11.

I, quam prona eft ad conferenda beneficia diuinabe-
nignitas, tam prompta foret ad referendas gratias hu-
mana faciiltas 5 dlet cur fperare poffemus , quos ipfa
fecit dignos beneficiis, eofdem fore officiis non in-
gratos. Tametfi non eft quod nos deterreat ipfius Gr atu

_prolixa: in nos liberalitatis magnificentia. cui fatis eft,

vt grati fimus pro acceptis beneficiis, acceptomm meminifte* nimis reddend*.
quam fatis, qnorum meminerimus, eorum multitudinem recenluilTe
commemorando, magnitudinem dicendo extulifte. Quid igitur pro-
cliuius,quam illi gratum elle,qui interpretatur tum relatam gratiam fibi
debitam, cum debete te noueris ?. quid facilius, quam illic ingrati ani-
rni non inuri maculam, vbi voluiffe reddere pro collatis meritis, eft
noui meriti conferendi illecebra ? quid expeditius, quam illic nornina
expedire, vbi debiti folutio, eft accepti confeflio? Quare infignis eftet
ftupor, illi, a quo plura quam fperare, maiora quam optare poftes, vel,
fi polles, quam auderes, accepifti, quantum debeas ignorare: fumma
impudentia, cum debere te noueris, palam non profiteri: grauiftimunj
flagitium, cum nec ignorare poflis, & profiteri debeas, nolle gratias re-
ferre; quarum relatio haud fane lit difficilior, quam ipforum acceptio
beneficiorum. Porro ne quis me horum criininum vel arguere vt in-
gratum , vel infimulare vt impudentem, vel condemnare vt impium
iure podit; dabo operam, non quidem vt ea, quae vnius xtms  curriculo
Deus immortalis in Societatem vel ad ornamentum vel ad praefidium
contulit, quanta fint oftendam; led vt,profeftus elTequamampliftima,
vbi beneficiorum magnitudinem afiequi non poftum, ibi fakem grati-
tudinis debitum ingens, & cui minirne foluendo fimus, reuerentet
agnofcam.

Secundum dies ligni erunt dies populi mei.  Liceat hic mihi exiftimare,
cum haec Ifaias vaticinando prsediceret, non modo in fidelem Dei po-
pulum & Ecclefiam, inftar ligni propter flumen confiti vernantem,
mentis aciem intendifte; verum ctiam refpexifte ad Ignatium, &Ignatij
Familiam, & Familia: Socios, & Sociorum prafttabilia opera, & ope-
rum denique diuturnitatem nulla vmquam ^tate labefačtandam.Quid
enim? an non Societas videri poteft illud lignum, arbor illa, qux nec*
dum vnius feculi vetuftate corroborata, non fenfim ac pedetentim fc r-
pere, fed fimul ac femel, quaqua porrigit terminos orbis,patulis diffifta

D

ramis

2,6 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV«

ram is omnes vbique terrarum regiones ccepit opacare? Arborum nulla
eft y  aut plantaram > qUa: non aliquod habuit incremeiiti lili ipatiumj
in hac vnus annus fiiit inter minimam ftirpem maximam arbo-
rem, prius vc inuenta fit matura ad frudum, quam ad vfum feire-
tur idonea. Enimuero vixdum Romaš Tata egerat radices, cum vitra
vaftidima Oceani Ipatia ftirpe propagata, vila cit repente illic non
crefcere vt arbor, led velutarbuftum,vt ica dicam, filuefcere. Miratur
quis plures America: parces velut extra orbem pofitas, paucillimis ab-
binc annis in communem Chriftiani orbis adlbitum redudas ? miratur
inuetcratam tot fieculis barbariem ex vitima Barbaria extenninatam?
apertas fandidimas Religioni nollras terras illas, quas mortalium ocu-
lis per tot sctates natura iubduxerat ? referat hoc in acceptis Nobre-
gse, Azpilquet£, totque impulfis Apoftolico fpiritu viris, atque in
primis Thaumaturgo illi Iofepho Anchietas; de quo Prasfulum pri-
mus in Orbe nouo Petrus Leitanus folenne habebat dicere, Socictatcm
in America annulum cfle aureum, annuli gemmard ede Anchietam.
Gaudet quis non eos rantiim qui infelici natura: conditione miferri-
mam fcruiebant feruitutem, led & nobilidimos fanguine Proceres.,
clariffimos diademate Impcratores, coronatos verticcs, humeros purpu-
ratos in Africafuauidimo Christi iugo fubmifide? gaudetma-
crum illud & fterile Adhiopire folum difperfo nuper Fidci iemine vir-
tutuin frugibus ccepide efflorefcere ? agnofcat hic Ouicdi, Paezij,
Barrerij, Silueriae cnras; agnofcat Ignatij ipfius & Societatis vniuerfae
inde a fui principio pro Abaffinis ftudia, nec laborum oppreifa mole,
nec finiftris fuccellibus & frequenti votorum fruftratione retardata.
Nam quidinalias nune mundi oras deferatur orado? Iaponiam certe
bon prastermittam tacitus, per cuius fexaginta fex Regna quanto
frudu ramos fuos h ase arbor extenderit, facili coniedura quiuis
adequetur, fi dixcro, pluribus annis magnum illurn Indiarum Apo-
ftolum, Fideique fatorem Xauerium iftic femencem fecide. Cuius
viri vberrimos frudus in aceruum fi cogas, dices eum non vnius
arboris fui [Te furculum, fed multarum arborum feminarium. Nec
cum vita finitas funt eius pro Oriente curas. Ampliflnnum Chinarum
Rcgnum, tot retro fasculis claufum humano commercio, quod viuus
penetrare non pomit,nune tandem ecaslis Chnlfiano patefecit imperio.
Nuper enim fideliflimis nunriis intellcximus, Chinarum Imperato-
rem inania Numinum iimulaera omnia e Larario fuo profčripfide.
Quid affinius ad fidem Chriftianam capedendam , quam eo adfcen-
diflfe, vbi, fi progrediatur, proximus graduseft, Catholicum ede? Sed
mihi per alias regiones frudus colligenti ante oculos obuerfatur il¬
lud frngiferum folum, in cuius gremio harc arbor primum fata eft;
quodillam fuo, vt crefcerec, fucco aluit; vt floreret, calore fouit j vc
Societatis  propagaretur, adminiculis fulfit- Europa, quse me fua fecunditate
fruEhts tn  ac l feferapit,& alia terrarum fola deferere hortatur. Non poiTum in hoc
H  ™ a '  campo, in quo ob immenfitatem exultare podit oratio, figere vefti-
gium,  fi reliqua profcqui confilium fuerit: hic enimuero talita iug-
geritur dicendi filua,  vt magis vbi definere podim, quam vnde inci-

pere

PROJ-EGOMENA DE ANN0 SAsC  VLARfi 2j

pere debeam, fit mihi laborandum. Quare fiimmam omnium fru-
duum in medio ponam, qui tantum habet ipfa vbertatis, vt neque
mea, qui nullaeft, ncque cuiufquam, ad inflammandos animos elo-
quentia requiratur. H xc  puhlica eft totius prope Europa: vox, hic
communis eft plurimorutn fenfus* euerfii in Europa ckemonum ca-
ftella, exterminata e fcelerum cubilibus monftra, reuocatas ab exilio
virtutes, Mufas a funere excitatas, dodrinam fcholis reftitutam, in-
fantes e piano Chriftianis praeceptis imbutos, pueros pietate in templis
informatos, iuuenes in gyinnafiis moribus expolitos, viros e fuperiore
loco Chriftiani officij admonitos> vfiirn Sacramentorum pnmovigori
frequentiique reftitutum: haec omnia tam praeftabilia, tam exquifita
opera, magna ex parte, ad huius arboris frudus pertinete; fine, quod
perinde eft, Dei clementiftimi elfe in Societatem beneficia: cuius bene-
ficentia fecum quodammodo certat,& collata beneficia conferendis
fuperare contendit. Nune vero, fi non minus conferuati falutis, quam So ~ ■
acceptae eft beneficiumquod falutis conleruatas , quia prastericis peri-
culis ereptse, certa eft voluptasj acceptae vero, quia futuris cafibus ad penculis
liuc expofitas, certus eft metusj profedo quoniam Deo immortali, Merauiti
quia illo audtore h xc  arbor fata eft, infinitis nominibus obftridos
nos agnofeimus, necefle eft illius benignitatem memoria fempiterna
profequamur, qui eamdem ab infeftiflimis hoftibus, ne exftirpare-
tur,  fuo praftidio; a peftilentiftimo inuidii afflatu, ne fideraretur,
fuo fauore j a maledicentias fulminibus, ne ambureretur, fua clemen-
tia j a turbulentiflimis perfecutionum tempeftatibus, ne euerteretur,
fua prouidentia conferuauit. Quidquid potuit vel inuidia obtreda-
tione, vel odium maleuolenda, vel callidiras dolis, vel audacfa im-
portunitate, vel iracundia furorej hoc totum, vt hanc ftirpem in
iiio femine opprimerent, collegerunt. Lutherus (quo venenum fuum
fpargere latius incipiente hic arbor pnllulare coepit, quafi ad prorepen-
tem e latebris fuis ferpentem nouam Deus palmam produceret) Luthe-
rus inquam, & quotquot in eius partes fua vel libido vel furor at-
traxit, hanc nouellam plantam primum pubefcentem , ftirpitus euel-
lere totis lacertis; deinde peftifero Caluini fpiritu afflati populi* iam
efflorefcentem, feuerifiimis edidis, iniquiftimis proferiptionibus*
crudeliftitnis fuppliciis, tamquam turbine aliquo, aut tempeftate
euertere; tandem adukis iam radicibus confirmatam, inieda fecu-
ri exfcindere, omnes vbique Chriftiani Religionis hoftes velut fi-
gno dato contenderunt. at illa, contra lacertos firma, contra tem-
peftates folida, contra fecures dura, egit radices altius, extulit trun-
cum fublimiiis, difFuditramos latius, protulit frudus vberius. Sed
quorfum ifta ? nimirum vt intelligant omnes, hos, quos in cumulum
congefti, huius arboris frudus, hic, inquam, tam muka numero, tam
rara nouitate, a Societate gefta facinora, eiTe in Societatem a Deo col¬
lata beneficia. Quae profedo tanta funt, vt ad eam partim cumula-
tiffime adornandam, partim fideliifime conferuandam, Dei beneuo-
lentia & prouidentia confpirafle videatur. Hasc igitur tot tantaque
bona, quot qnantaque accepifie fupra votum eft hominis, nos, fi

D z  grati

1$ IMAGO PRIMI ŠAiCVLI SOC. IESV.

grati efle velimus, Deo accepta ferre decet: imo, ne ingrati fimus,
Gratitudo  oportet. Quod vt fiat, exemplo erit Naaman Syrus, qui labe & con-
commen-  t^gjone lepra: Iordanis aquis eluta, ne fibi labes animi, quae nullis
tZvio  manibus elui poteft, afpergeretur ex ingratitudine, pctiic ab EUfeo
Naaman.  exiguamillius teme, in qua corporis ei reddita fuerat integriraš, par-
ticulam ; quam deinde fecum in Syriam deuexit, ex eaque, ne quis tan-
ti beneficij obliuioni locus eflet, locum plenum rcligione efFecit, cu-
ius tacito adfpedu, ad illius, quod fiifceperat, beneficij memoriam
excitaretur. Quo nomine hunc locum appellabo ? an , quia beneficij
eum monebat, memorise monumentum ? an quia obliuifci non po-
terat, obliuionis fepulehrum? Vtmmque illi confonatj vtpote qui
nonpoterat a fuo audore adfpici, quin cogcretur meminifle bene¬
ficij j nechuius poterat meminifle, quin idem obliuioni e Ret infepul-
tum;  neque infepultum efle poterat, quin obliuio eiufdem fepelire-
tur. Non opus elt nobis peregrinae & hofpitis teme portione ad re-
fricandam beneficentbe diuinas memoriam: nemo enim tam hofpes
eft in Societate, quin intelligat j nemo tam caecus, quin videat; nemo
tam ingratus, quin agnofcat, Te diuinis bencficiis vndiqne feptum:
ita vt illorum memoriam perdere,maior fit labor,quam delere, crimen.

Quapropter, vt qui bonorum omnium, quibns cumulati Tu¬
rnus, es principium, idem fis & orationis noftra:, qua tot bona, qui-
bus nos exornafti, recenfuimus, finis: non eadem nobis mens eft
quae Furnio, qui cum parenti fuo Antonianas partes Tecuto veniam a
Caflare Augufto impetraflet, Hanc <-unam }  inquit, habeo imurutm tium,
Cafitr, ejfecijlt njt njiuerem  e> morerer ingratus.  Alia noftra vox erit:
Ha:c tua eft, clementiflime Deus, non illata nobis iniuria, Ted collata
gratia, quod non, vt ingrati viueremus, effeceris j Ted, vt grati & viue-
remus & moreremur, coegeris. Sed cum tua exubcrantis in omnes li-
beralitatis amplitudo in eo Taftigio fit collocata, vt Temper beneficia
diftribuat, numquam defideret • Tupereft, vt nemo in te nifi confcien-
tia podit gratus efle. Quare cum numquam tibi gratiam referre pofli-
mus, illud certe non definemus vbique profiteri, nos referre non pofle.
Tuinterim, cuitam eft infita beneficentia, quam hominibus propria
egeftas, vt tuis beneficiis faueas, precamur j tantisque muneribus
addas in omnes annos, luftra, States confequentes, perpetuitatem: vt
■quo audore hax arbor in arce orbis terrarum Tata coepit crefcere; co-
dem fautorc pergat florere, fibi ad frudum, aliis ad Talutem, tibi ad
gloriam fempiternam.

HO RO-

PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 29

HOROSCOPVS SOCIETATIS IE SV,

NASCENTIS DIE FESTO SS< COSMjE ET DAMIANI.

D Vobus hominum vaniffimorum generibus iure merito indigna-
tur Chriftiana fapientia. Alceritm eft eorum, qui,cum fe peritos
iiatalium iadent, nafcenti cuiquefidus aliquod fataleprasfidunt; cuius
fideris vis ac numen infantium astatibus tempus, moribus genium, cu^
piditatibus impetam 3 felicitati autcalamitatifucceffum, mortitefmi-
num tam certum imponat ac figat, vt nihil inexpugnabili decreto illius,

Sc plurquam ferreas neceffitati poffit obfiftere. Alterum genus credu-
litatemfuam Planetariorum ( vteos B.Auguftinus appellat) fallacibus
commentis accommodat, Sc eorum fomnia prooraču is, errantes ftel-
ias pro ducibus, vanitatem pro veritate, pro religione fuperftitionem
fufcipit atque adtniratur. Vtrorumque nobis eft damnanda vecordia. Horofcopi
. lili enim fallunt, hi falli cupiunt: illi fcientes mentiuntur, hi menticn-
tibus credunt: vtrique vero vrtanimi confenfu profitentur, a fortuita 4 mn  '
fiderum confpiratione, placitiscjue ftellarum, humana:, id eft liberte,
mentis rationes afFedusque pendere j Sc has efTe Parcas, qua: fubeunti-
bus lucern mortalibus rerum omnium futurarum fata difponant. At
quanro falubrius, quantbreligiofius, homines Christo initiati, ex- retti  fot
plolis Chaldxorum deliriis, cum quis in hanc vitam nafcendo ingre-
ditur, obferuarent, non, qua: tu m ftella cado pra:fideat, fedquis Cadi-
tum ftellis imperet; qua: Beatorum, non qua: Planetarum figna ful-
geantjnon quid terror minetur aftrorum, fed quid Superorum fauor
fpondeat; quis Ctelicolarum fortunet, non quis dasmonum funeftet ft, ejuis
momenta tempom m j cui Sando, non cui fideri,fit facer dies? Chriftia-
num eft, nafcentibus Pradidem aliquem ex faftis petere: non Venerem, ob-
fed Virginem; non Martem, fed Martyrem; non draconem aut canem, fermur*
fed Angelum lucis. Chriftianum, natalis diei laetitiam non ad fiderum
ordinem, fed ad casleftium animarum referre tutelam. Inter Chriftia-
nos, quemadmodum Sandi adfunt, itapar eft vt prasfint nafcentibus;

Sc natales hominum, quos imperio regunt, virtutibus,gratiis ornamen-
tisque diuinis augeant Sc locupletent. Atque hic eft myfticus Sc facer
horofcopus; quem indagare tutum, iucundum infpicere: de quo pium
ac fandum eft identidem cum fpe bona, non cum formidine recordarL
Neque vero,quando natalem Societatis Iesv  intueor,aIiorfnm me re- ItaSocie-
fpedarefas eft, quam ad vos,decora Martyrum, exemplafratrum,Me- t r c t e l n ” a ~r
dicorum principesinclyti, Cosma Sc Damiane. Quam faufto enim fuigmt
omine iam centum abhinc annis facer honori veftro dies, nafcenti tum ss - C°f~
primum Societati affulferit, teftatur modo centefimus eiufdem Socie-
tatis natalis, ab ipsa vehementer exoptatus, ab Ignatio eius condito-
re iam olim pramifus, ab immortali Deo, vnico Sc principe huius ope¬
riš architedo, concedus, ab Vrbano VIII. Pontifice Maximo amplif-
fima maximeque folenni Indulgentia cohoneftatus, ab eiufdem Emi-
ncntiftimo fratris filio Antonio Barberi no Cardinale tanto ap-

D 5 paratu*

nit JlelU.

Mrnsa
Gracorum
i. Iiilij, &
i. Noucmfa.

§0 IMAGO PRIMI SJECVLI SOC. IESV.

paratu, impensa, fplendore Romaš celebratus, quantum neque optarc
pro fua modeftia Societas debuir,ncque angere propemodum Patronus
inunificentifiimus pro aniitii fui magnitudme potnic. A veltio, Mar-
tyres, aitfpicio, tutela, gloria, ope, maiorem claritacem mutuatur hic
Superis hominibusquc iucundiflimus dies, quam ab aftris omnibus,
ipsaqueadeo folarium maieftate radiorum ac luce. Valeant aftrologo-
rum deliramenta: derideatur inanc aftrorum imperium: rumpantur
ftellaru m coeontium nexus. Vos, vos, natalium noftrorum Prrefides
agnofcimus ac veneramur; non ftellas. Virtutes veftr^, exempla, faci-
nora vedra nos fan&ius afficiunt, clementius vrgent, velocius trahunt, N
quamomnis illefatidicus ordo, &adamantina catena cadorum. Cuirt
enim fuericis & hu manam m infirmitatum peritiflimi Medici, & gra-
tuici beneficidrnm generis omnis Jargitores, & germani animorum
con/ociationemire concordes, & fortifiimicruciattium pro Christo
toleratorum vičtores ac Martyres; cx harum contemplatione virtutum,
tamquam cadeftium fignorum intuitu, horofcopum Societatis confi-
cio, & quodammodo augurando pronuntio, a vigore & cfficacitate di-
uiniinfluxus vedri, Societatis hominibus neque in fanandis laboran-
tium animis diligentiam, neque gratnitum in minifteriis exhibendis
.obfequium, nequc in domeftica tuenda fraternitate concordiam , nec
in periculis Dei hominumque caufsa fubcundis, aut asrumnis labori-
busque perferendis, animum atque conftantiam defuturam. Qinr fin-
gula vt a vobis, tamquam ftellis genitaiibus,nafcenti Societati imprefta
elTe oftcndaitv, prius lioc demonftrandum videtur, vos fuiftefemper, &c
elle ftellas humano generi maxime propitias ac falutares. In quo Iex-
centorum eft mihi teftium inftar vniuerla Gratcorum, apud quos vixi-
ftis, laboraftis, & triumphum confecuti eftis, Ecclefia: qux quot verfi-
bus veftrarnm laudum modulationes decantat, totidem teftimoniis af-
feuerac ac prredicat, vos efte clariftima mundi fidera; vos ab ipfb
Christo tamquam inerrantes ftellas rerum vniuerfitati demonftra-
tos y  vos Iucernas radiis miraculorum emicantes; vos veluti confpicua
luminaria duo orbi cerrarum affulgere, & perturbationum nebulas fer-
uore fidei veftrae nullo negotio diftipare; vos luces diuinitus corufcan-
tes venerabilis Ecclefia: ccelum claritate veftra circumfundere, & luci-
diftimam caligantibus vbique facein prarferre; vos denique efte Ipečta-
bilepar aftrorum, cum vera: lucis parente aurora exorientium , in qui-
bus, tamquam in fplendidifiimis domiciliis, fulgor materire expers ha-
bitet, ac la:tiftime propagetur. Haec de vobis Grabca canit Ecclefia, nu-
meris tam effluentibus quam feftiuis; quorum licet paulo holutior ro-
tunditas, delectare tamen fine fatietate nos poteft. Quibus perbelle
hoc elogio Andreas Pyrus, fcriptor quoque Gr^cus, applaudit: Ho-
dierno die ferena atque illuflris exonturpauperum  Christi ccmmemoratio ,
darifjimis miraculorum fulgoribus mfquequaque refftlendens.  Nec eft quod
vereatur quifquam aut asftimet, euanuifle iam pridem hxc  fidera; &,
pofteaquam cado fuo hi ciues recepti funt, confortionis terren^per-
ta:fos, & mortalium impatientes oculorum, rebus noftris non amplius
interefte. Viuunt enim, ac fulgent (quod iuftitix Do&oribus Daniel

Vates

PROLEG OMENA DE ANNO SiECVLARI. 31

Vates fande promifit) quafi'ftella m p er pet nas aternitates  3  nec alius co- tu
rum edt erga nos beneuolendrej quarn beatitudinis finis,

E 'i t'/irtpnK&v yw A’vdpyv&/. dvo t
, &i Tr&v  j yjj\ nctAiv ylw

Quos defumptos ex Precationibus Graecorum ver/iis ita Latine reddere
libuit:

£)uamuis reli clis pojjident tenis polam,

Nune tamen, a>t olm, Anargjn fgntš mic&nt.

Et quamuis hae ejl natura jideribus , mt parna & exilia Validiorum ort us  Plin. panrg,
obfcuret:  tamen tantum abeft, vt hi foies erumpentibus in primum a:ui
fui crepufculum Socictatis adhuc tenera: fcintillis caiiginem fua clarita- ei q ue  i m4
te induxerint , vt eamdem etiam communicatis e cado radiis, impre£ fnmunt
fiscjue ornamentorum fuomm nobiliffimis fignis & charaderibus, il- JacTlZ-
luftrarint. Id iam animaduertere, cura: pretium fuerit. Natn mini m e us^mbm
dubia fui fimilitudine Societatem obfignatam efle vohierunt. fi Unt

FucruntMedici Cosmas ac DAMiANvs;quomminduftria,folicitiu /• Medici-,
dine, charitate, & corpora ex grauiffimamorborumpernicie, & vita: ex
prafenti mo rte, & voluntates ex violentia affedionum, & ammas deni-
quc hominum plurimorumexfaucibus Orci erept£,ac fanitati reftituta;
funt. Quod intelligens Orientis Ecclefia, hos denuo moduios in eorum
laudes effundit: £)uo nsos nomme appellabimm? MiniHros ? an ^Medico s tam
mimorum qudm corporum , ($r injanabilium agrotationum ? qui ex thefauris
dimni Špirit us medicamenta faluberrima proferentes, arcand quadam (djr faera
chirurgid fauciorum njulneraperfanatis.  Qua: medicandi induftria cade-
fti quadam deriuatione in Societatis huius alumnos ita traduda vide-
tur, vt pari ftudio ac felicitate, tamquam filij Medicorum, partes eo¬
rum gnauiter obeant, fiue inintegra animoru valetudine conferuanda,
fiue in aduersa depellendž. Quo genere medicina;, fi omnes omnium
ardum commoditates, facultates atque copias difpicis, nihil eftme-
lius, nihil nobilius, nihil optabilius, nihil hominum generi datum prav
ftabilius. Quod cum perfpcdum habeant artis tam diuinae Profeffo-
res, vtpradtentqu;e a tantis Magiftris didicerunt; non inuiti, čredo,
illud ex laudatiflimo Hippocracis iureiurando vfurpabunt: lit quam-
cumque domtim mgrejfus fuero , ad agrotantium falutem tngrediar.  Neque
fortius loquunturquamfaciant. Nam fi quis per vniuerfam Sociera-
tem, velut myfticorum quamdam Medicorum academiam & offici-
nam, oculos circumducere voluerit 3  deprehendet profedo ac videbit,
hunc optimos medicina: caddbs audores aflidua ledione teren tem,
illum hxrefium & errorum anatomia diftridum, aliurn in virtutum
tamquam falutarium herbarum indagatione verfantem. Nec deerit,
qui fpiritualia ad falutem Exercitia praderibar, qui in valetudinario af-
fideat JEgris, qui plagas exfugat & vlcera, qui caelcftium ciborum de-
licias languenti ftomacho fubminiftrct. Quot, quamque verfati in hac
arte Dodorcs, in cathedris, in pulpitis, in templis, in fcholis, in tribu-
nalibus faeris, incaftris,in tranftris nauium, fanitatem populorum
aut reda inftitutione tuentur, aut depulsa mentium regrotatione refti-
tuunt i  Animaduertas, ex horum pra:fcriptione & cura, odiorum fri-

gora

//. Gra~

tititii

Senec. lib 4.
de Benet,
cap.ij.

Idem lib.i.
de Benet,
cap. 1.

III. Con -
(ordesj

32 IMAGO PRIMI S JE  C V LI SOC. IESV.

<rora calore charitatis expelli j ardentem libidi-nis intempcricuv, cafti-
monia refrigerante fedari; ingluuiei exuperantiam, praftcripra ieiuni;
euacuationedigeri; acrimoniam bilis, manfuetudinis lenitate mitdce-
re,- anguftias pedoris, confčienti« ferenitatediduci j laxitatc'm inercij
difcipiina: feueritate conftringi; ceruicis duritiem, fuauitate morum
emolliri • omnem dcniquc moralium morborum exercitum contrariis
medicamentorum viribus debellari. Nullum autem eft his Medicis
fufpedum tempus, nuli« faftidio fordes, nullum minifterium oneri,
nulla excubias aduris intempefta nox. Veftri igitur, hoc eft , Mcdico-
rum funt filij, quotquot in hanc Societatem coeunt; & quam illis ar-
tem de c«lo transfudiftis, eam non tantummodb ad veftr« vigilanti«
& laboris exemplum, fedetiam ad liberalitatis & bcncficcntiae imita-
tioncm exercent. Quemadmodum enim vos «gris omnibus nulMfpc
lucri confuluiftis, & reuocata in vfum Apoftolica animorum fublimi-
tatc, quidquid gratis accepiftis, id omne gratis quoque largiti eftis,
aqu«dudum grati« omnis indigentibus aperientes: ita Societas,ne pre-
tio beneficium elocet, ac vendendo perdat, fine emolumcnti terreni
fpe, fine pr«mio, nihil ad bilancem, nihil ad calculum reuocans, non
computat quanti, fed cui dederit j non ponderat quantum lucri fibi,
fed quantum miferis auxiliumferatj nonfadt medicinam, quia fibi
expedit, fed quia decet; charitati litat, cupiditati non inferuit. Aufpi-
cibus itaque noftris ac Ducibus, Cosmae & Damiano adfcribam,
quod Diis fuis Latinus Stoicus : Onima fine mere e de, fine <z>llo ad ipfosper -
ueniente commodo,facuint. H<ec quoque noflra ratio, fi exemplan ab fuo non
aberrat, feruetne  ad res bone [las conduSia veniat. Uudeat mllum uenale
effe beneficium. Gratuitos habemus ,  non Deos,  vt ille, fed C o s m A M ac
Damianvm. Hos fequamur duces, quantum humana imbecilhtaspatitur;
demus beneficia , non feneremus. Hoc magni ammi & boni propnum efl, non
fruStum benef‘ciorum fequi, fedipfa.  Sed neque obliuifci poffum infigne
hoc prarconiutn, quod totus Oriens de gratuita Medicorum noftro-
rum opera & curationibus modulatur: Officina njeflra medica inexhau~
flus qmdam eft fons, qui, quo fepius hauferis , eo copiofior efflmt \ quique effu -
fus redundat, & quotidie exbauflus mpletur. Gratis accepijlis, gratis aatis.
Quamobrem , quod faepiftime vos Anargyros Fafti Graecorum appel-
lant, id fummo veftro meritofaciunt: tum,quod omnino nummorum
fuiftis expertes,inopia fponte fufceptaopulcnti; tum,qu 6 d omnes etiam
pecuni« vias ignoraftis, nihil quarftus, nihil veftri caufsa facientes. Hn-
manum profedo faftigium excedit h«c lauš, omnibus vos beneficia
conferre, calamicates detrahere,procurare falutem, operam gnauiter &:
fine ceflatione impendere; fic tamen, vt nulla vos veftis, nullum vas,
nullum mancipium,nulla conditio pecunias,nulla mercesa propofitain^.
tegritate continentiaque deduxerit. Ex quo inftituto veftro Societas vni-
uerfa gratis concionatuiggratis peccata condonat,gratis Epulum c«lefte
inftruit, gratis facrificat, gratis miiitat, gratis miniftrat, gratis docet.

Quid autem de concordia veftra dicam? An vos cum Gr«cis di-
11 in um quoddam iUgum appellabo ? Enimuero coniundis viribus,
gcminorum inftar iugalium, laboratis. An confpicuam carlefti luce

bigam,

)

PROLEGOMENA DE A N N O SiECVLARI. 33

bigam, vnius mentis, vnins genij, doinicilij, virtutis pofleffores vehen-
tem ? Communia funt vobis omnia, iicuc communem habenc oculi
diem. An facrum ac venerabile fratrum par, vna euntium, vna labo-
rantium, vna medentium? Quidquid ab alterutro prxftatur,amboniin
eft; vofque ge min os ponius elfe quam germanos,maiorviitutumquam
vultuum fimilitudo demonftrat. Habet autem hoc a vobis genufna
foboles Societatis,vt,quod omni confanguinitate certius etl, fint virtu-
tibusfratres,vtquediuerfum fanguinem affečtibus mifceantjtion fortui-
ta germanitate fociati, Ted eleda. Ac difperfa quidem funt per omncs
orbis angulos Societatis membra 3  tot nationibus regnifcjue diuifa,quot
limitibus tcllus: fedhac tantummodo funt interualla locorum, noii
inentium>difcrimina fermonis,non pečloris-colorum difIimilitudo,non
rnofum. In hacfamilia idem fentiunt Latinus Sc  Graecus, Lufitanus Sc
Brafilus,Hibernus Sc  Sarmata, Iber & Gallus,Britannus &Belga: atque
in tam difparibus geniis nullum certamcn,nulla contentio;nihilex quo
lentias plures cfle. Sufpiciuntinuicem,inuicem cedunt,mutu6 diligunt.
Nilul fuaputantintereffe, vbinatifint, quoscharitas Christo pe-
pent, Socieras mifcuit; idem propofitum, idem tenor vitx, eadem voti
copula colligauit. Quidni igitur, quod Imperatoris Aureliani nummo
impreduni eft fymbolum , id huic Coetui augurer euenire? Exhibet
numifma ftantes vna Imperatores, Sc  medio ac fublimiore intereos
loco caput orientis Soliš, radiorum circumquaquefe effimdentium co-
rona circumdatum; cui hac adiicitur infcriptio, concordia
A v g  v s to r  v M. Vt enim Sol oriens concordes Auguftos vtrimque
benigna fauoris fui luce illuftrat: ita vbicumque in nomine Iesv
congregantur Societatis huius participes, dulciflima: fraternitatis vin-
culo colligatij ibiimmortalis iuftitiaž Sol C h r i s t v s in eorum me¬
dio, ad nexum lllum animorum fplendoris fui claritate condecoran-
dum, ardiufcjue ftringendum, cxontur Sc  inclarefcit. Qua Sociorum
coniundione quid excogitari poteft aut ad iucunditatem dulcius, aut
ad folatium opportunius, aut ad robur firmius, aut ad inuidum inter
aduerfa retinendum animum conducibilius ? Concordia, legum, vr-
bium, Regnorum cuftos, familiarum nodus,tutela militias,exercituum
anima, caftrorum vallum, vidoriarum aufpex, Dci famulos non tan-
tum vtfratres compage amoris conglutinat; venim etiam, vteiufdem
cohortis Sc  flipendij milites, ad pugnas, ad clades, ad praebendum
bofti fanguinem, ad mortes, aut vexationes ipsa morte acerbiores, in-
format Sc  erudit. Namque Sc  hoc decus ab athletis fortiflimis Cosma
Sc  Damiano Societas in liane lucern prodiens,vi natalitiae commu-
nicationis accepit, vt eam non fugalaboris defidias, repudiatio pericu-
lorum timidicati, militias terror latebris traderet j fed vt vel martvria,
vel asrumnas martyriis pares, infrada femper conftantia exciperet, to-
lerarer, amplederetur, ambiret. Quando itaque martyrio purpuratos
intueor Cosmam ac Damianvm, huiufce purpuras laciniam
Societati porrigunt, Sc  hac quafi teffera infigniunt fuse dignitatis ephe-
bos. Profpiciebant enimiam olim perfpicaciflimis animis irruentes in
nune Ordinem tempeftates: coniuratorum in eam infidias, confilia,

E auda-

IV . Mar -r
tj/res.

M enolog.
t.Nouembr.

34 IMA GO PRIMI S As C V L I SOC. IESV.
audaciam , Purorem non ignorabant: ante oculos erant hrereticorum
faces, mucrones Iicariorum, barbarorum venena, odiaiudicum,periu-
ria teftium, equulei, rotre, laquei tyrannorum: padbula Britanniav
ignes Iaponum, Batauia: carceres, Brafilorum rictus, Paraquariorum
claure* venenata Perunik tela, Turcarum acinaces in nouorum homi-
num innocentiam imminebant. Ex(iliis, proPcriptiombus, naufragiis,
latrociniis, inedix, /iti, nuditaci, Pquallori , leruituti, & Pexcentis aliis
peftibus obiiciendus erac nouus hic partus. At qua tedus armatura?
quibus munitus praelidiis? Nimirum affulPerunt cius natalibus non
C a Bor & Pollux, Pabulofi tempeftatum depulPorcs j Ped C o s m a  s &
D a m i A N v s, animofiflimi milites C h r i s t i  : & Ilire forcitudinis a
tolerantire, alaeritatis lucidiflimas notas, commentitia ftellarum ora-
nium necelhtate potentiores, ei reliquerunt imprelTas & inditas. AMe-
nologo quidem Grreco hi duo principes & antelignani noftri Var&vL
sraTos <fvMi 7rvpyoi utreti'oi,  lucidifthlKE ColumnžE &Č  lllCOnculfe tlUTeS,

appellantur; quod non Polo virtutum Ppendore effulgeant, Ped ea m na¬
deni quoque firmitate inter extremos cruciatus ftabiliantur ac durent.
Vos autem, Socij, beneficio natiuitatis veftrre, & geminarum exorw
atque imprelTione ftellarum, oportet exemplo ftellas, conftantia co-
lumnas, inPuperabili animorum fobore tufres non viden, Ped elPe. Vos
oportet in periculis intrepidos, in aduerfis tranquillos, in proPperitate
compolitos, in ditnicationibus Portes, in ipsa morte viuaces perftare, &
quodammodo immortales. Quod enim inpantes quoPdam galeis arma-
tos m hanc vitam prodireobPeruamus, id modo quam euentuum li-
gnificationem portendat, non inquiro: verumtamen ftc exiftimo,
vniuerPos huius Societatis homines, galeatos naPci ac prodire oportere,
ad mucrones hoftium imminentes capitibus, ad omnes Portunx i&us
omnes aduerPariorum iniurias, omnes calamitatum impetus aepro-
cellas, non Pubeundas tantummodo*dacribus & Poitibus animis, Ped
inPradis etiam viribus retundendas. Quod muniminis genus etiam
IPaias lic commendat: G a le a fiilutis m capite e'm.

Atque hxc Punt non Pata, Ped munera non Portes a neccBitate, Ped
vi res a earl e Bi auxilio proPedx; non decreta geniturx, Ped beneftcia,
qux propitij conftitutio cxlr, Cosmam & Damianvm velut
conPpirantes tum ftellas proPerens atque coniungens, naPcenti Societa-
ti impertiit: hxc, inquam, PalutiPerx exercitatio medicinx, gratuitum
obPequium, animorum concordia, martyrij votum & amor. Pro qui-
S s. Cof--  bus veftrisimmortalibus in hanc Familiam meritis, Patroni optimi, ii
mas & Da-  p ares  voBE matias non poftnm agere,quxPo obteftoraue, ne mex na-
flarparen-  turx potius, quam lmmenlitati veltrorum benehciorum, id tnbuen-
tumSoae-  dum putetis. Plus enim vobis debemus, quamparentibus liberi. A pa-
rentibusenim in Pquallore & Pordibus procreati j a vobis n ati Pumus lu-
cidi atque Pplendentes.Illi nos genuere ad ince-rtam Palutis conditionem;
vos ad minime dubiam Ppem Pempiternx beatitatis erexiftis. lili nobis
patriam dederunt, hanc tfcrram ; vos crelum promitticis. Ab illis, vc
regri ac debiles 5 a vobis, non tantum vt valentes, Ped etiam Medici vt
edem us, accepimus. lili enim humanis nos dočlrinis imbuendos cura-

runt r


tati.

PRO LEGOMENA DE AN N O SiEG V LARI. 35

rirntj vos diuinis. Parentes nos ad compendium & quarftutn, vos ad
prolkiffimae largitads effunonem incitads. lili fanguine iratres coniun-
xerunt, vos chantate. Ab illis denique, timidi atquc aoicdli; a vobis,
condantes, generod, & martyrij appetcntcs euadimus. Pnkdantidima
igitur in Societatem beneuolentia, & dudio prorfus diuino exdiddis,
tam optabilem illi fortem in ipfis incunabilis decernentes. Quanto au-
tem nune gaudio fmimini, citm ferenis luminibus videcis , non ed'e
omnino degeneres, quorum natiuitad fauorem vedram tam prelive
iinpenditis ? cumque animaduertitis lllos clientes, iilos benedciario^
illos blios vedros, iam cen teli mi natalis rediru probaros , noui fečuli
feiicuatcm, nouos animos, nouafcjue virtutes iibi non tam a fuis cona-
tibus ,quam a vedra ope ac patrocinio polliced ? Audeo enim dicere:

Erit, erit aliquando tempus illud ,cum Societas vedro die nata, vedro
beneficio confirmata, pradidio cudodita, & propagata inflimi, non
tantum ducentefimum,fed vlteriores etiam natales intueatnr & celc-
bret.Intereaverb vnufquifque Sociornm harefere fapientis viri cogirara
in animo infka meditabitur & vfurpabit: Quidni ego magnorum njiro-  sen. Epifi.
rum  (C o s m ae atquc Damjani)^ imagmes habeamgncitamenta oni-  C4 ‘
m , ($r natales celebrem ? dhpdni illos bonov is caufsa femper appellem  ? §pmm
naenerationem  parentibus m e is debeo , eamdem illis  Societads parentibus,^
cpmbus tanil boni mitiafiuxemnt.

j  sl s- n
ai  I

PARAD 0X0 N.

Tac h  tm E*Tciig!u  r»^cT pLanotpdgig, ti>  cjudvci 7rč7tf\ngmsvc&]  • on,

ttuiov d t  Ttoivpgopvm , apiirpLcd hdv puigchcif , %o7\i(Ji  <Jg ict
d/tipmoig.

Id eft, E os qui in Societate  1 e s v mor tul funt ,fculum expleuijfe;
honoratam enimfenettutem effe  , non mA diuturna , mt numero
annorum &ftimetur,fedprudentiam homimbus procanis ejje.

Q Votufquifque adeo longamus, vt faeculum viuendo expleat? vc
vel ardenddime cupiant miferi mortales diu viuere, quis no n
prohibeatur verecundia fenechitem idam vouere, nedum fperare? Agit
Societas I e s v annum cente bm um s  fed quis in ea centenarius ? quam
militi potius longidime ab ea tetate didant ? Habet adolefcentes floren-
dffimos, & forti excelfoque animo iuuenes • fenes autem, quafi pod
vindetniam racemos, admodum raros. Scilicet impallefcunt dudiis & Cur pand
immoriuntur: condciuntur laboribus ante diem, gloriofis quidem illis f tnes e f e
at afsidtiis, & prope infinitis. Si quos forte benignior feruaret natura^ Tns7cZ
alius vadante Pvegionem pedilenda, dum morientibus opem fert, con- tat e.
tagloabrumitur; alius,vt pietasne abfita cadris,militiae occnmbit,vbi
morbi folent gr a (Tari liberius, &mors tamquam de fuo melTem copio-
fam legere. Quid, quod mari etiam fe committant, quafi terra delit le-
pulchris? Adeo paucis contingit renefcerej deculum viuere prope nemi-

E 1

m.

OtrMes tn
Societate
fenes dici
■poffunti

SeneBns
fion annis
cenfenda,
fed pr stela *
ref ati is.

Jmmcituri
cjui dicen-
difint ,

.Mat ur i-
tas in qtto
conjifiat.

36 IMAGO PRIMI S Ji C V L I SOC. IESV.

ni. Borgia, tam in Imperio Hifpano quam in hoc Ordine rebus geftis
clarus, negabat olim apud Carolum Cadarem a matre aštate non gran-
di maturam canamcjueprolem exfpedandam efle. Rede tum ille quE
dem: adolefcebatenim confirmabaturejue pri mit m Societas: fed cur de-
curfo fteculo tam pauci modo canis ac fenedute venerabiles? Senes nori
eflent, inquit ille, non ftaret Refpubliea. Mens, ratio, confilium, line
quibus neque ciuitates coalefcere, neque Imperia durare, neque ftabi-
liri poflunt Regna, in fenibus funt. valebuntne igitur iuuenes eam,  in
quam ipfi tam diuerfa: indolis & naturam coiere, Societatem diu tueri Sc
conferuare? Qua, malima ! ifta eft cenlendi imperitia? Ego veroomnes
Socios aio fenes efle, & quotquot extremum in Societate 1  e  s v diem
obeunt, faeculum vbdflfe. Currides? nilailinopinatum dicoj nihil,quod
non rationibus vincataa neceflfariis; nilail, quod a confuetudine aut ve¬
čere aut noftraalienum videatur. Nonne callidi reruna asftimatores, fe¬
nes fatuos & deliros, qui opis alienae egentvt incedant, vteurentur,
vt ne quis finifter cafus imprudentes obruat, non iana fenum in nmnero
jhabent, fed repuerafcere dicunt, Sc  ad infantiam redire ? Non illepide
decrepitus ille noftra memoria fenex, nepotulo fuo fexenni, Triennio,
inquit, Adriane, memaior es. annuna agebat centefimum Sc  tertium:
fasculi prioris adam astatem, ac fi iam ad infantiam reuertiflfet, pro ni-
hilo habebat. Ergo non annis fenedus ačftimanda.

—- eetatem extendere facfis,

Hoc ajirtatis opus. -

rebus enim fapienter & prasclare geftis dignitas conciliatur & audori-
tas, prascipua fenedutis ornamenta. Dens infantem non finat crefcere,
non membris corroborari, non vfu fieri eruditiorem; qui nec loqui di-
fcat,nec fapere: hunc tu, quia diu infans fneric, adultum dixerisaut
fenem? An non vt lilueftria poma, quas acerba femper & immitia funt,
dicuntur numquam maturefcere;itaquiepueritia non excedat, adhuc
hasreat in nucibus Sc  crepundiis, fenefcere omnino dicendus non eft?
negare non potes. Vide, quo te deducam. Quid frudus verni? num-
quid non asque adulti funt anni principio, quam eodem inclinato au-
tumnales ? numquid non maturiores, quam qui ne aututnno quidem
mitefeunt autmollefcunt?Quod pomis, quod vuis, quod frudibus ce-
teris concedis, homini negabis? non potes. Maturitate igitur, non lapfu
temporis, astas impletnr. maturitas autern dignitate conftituitur & au-
doritate. Has vero fapientia & prudentia acquiruntur, rebus geftis
oftenduntur, denique populi fenfu Sc  opinione, non fecus ac guftatu
percipiuntur. Quod mens cogitatione comprehendit, & ratio docet at-
que explanat, exemplis demonftro. Communis omnium primulqne
humani generis parens, nonne matura astate conditus eft ? nonne perfe-
diflima maximeque venerandaPannos tamen non numerabat,non con-
traxerat rugas, capillis non cancfcebat. Igitur non anni,  non cani aut
rugx, fenem faciunt, aut maturam , dignumque qui aliis maior & pro
parente habeatur. Quid ille quem Virgo-mater vtero virum circumde-
dit? nonne ab ipfis incunabulis ^qualis erat antiqui dierum Patris? (II
tamen ita loqui fas eft de eo qui ante dies Sc  tempora ab secerno exifte-

PROLEGOMENA DE ANN O S^ECVLARI. 37

bat) numquid non maior credentium Patre Abrahame? Non igitur
adulto robuftoque opus eft corpore ad fenedutem, nedum morbis
frado, aut adinteritum vergente: non opus eft annos vixi(fe Nefto-
reos, vt asquare illum aut pluribus etiam feculis vixifle cenfeare. Si ad
Troiam Neftor,aut domi Argis,rebus ludicris astatem confumpfiflet,fii
cum dedecore & infamia turpiflimis animum libidinibus contaminaf-
jfet, fi captus mendaci arridentis fortunas vultu ambitioni mifere fer-
uiiiTer,an eo inter viros principes loco futurum fuifie exiftimas?autom- Senesptte-
nino quifquam eum confuiat, aut vie ducem optet, quem exorbitare ZZeZZn
videt, neque quotendat, neque quidfequaturintelligere? ab eo confi t- mersntur.
mari velit,dum animo vaofiat auttrepidat, quem vmbris & ncfcio
quibus hominum fufpicionibus agitari, quem mortem confpicit hor-
rerenon aliter, quam puerilaruas & lemures? huiic fenem vocet, qui,
fi corporis detrimentafeponas, a puero nihil diftat? h-uic vt patri blan-
diatur? huicobtemperet? huicfe fuacjue credat? Sapiat prius fibi delirus
ille, puenles nugas fpernat, adolefcentias impetus coerceat, refrenet li-
bidines, animumin poteftate habeat: denique tune incipiat iuuenibus
coli & in veneratione efle, cum iuuentutis ipfe petulantioris probra, te-
meritatem & efTrenatam cupiditatem fuperauerit. Ceterum dum ab iis
vincetur, non venerabor vt fenem, fed vt puerum defpiciam & contem-
nam. Etenim Salomonem ,cum duodennis adhuc,altercantibus in fre- Salomon
quentiflima populi concione meretricibus,fapientiflimam illam abfo- inftiemZ
lutamque & prope diuinam fententiam pronuntiauit, cum diuitias & venerafri-*
maieftatem virtuti pofthabuit, cum in remotiffimas vfque regiones
nominis fui famam propagauit, arbitror vere fenem fin (Te : cum vero
vrgente Seprecipiti etate iners languit, mulierum amoribus fračtus idem in
fuccubuit, eredis aris infames Deos coluit, cum plebi grauis & inuifus, ^ZefvZlh-
Principibus negledus & contemptus, Deo Opt. Max. odiofus efle lis '
coepit, nihilque dignurn fe & priftina virtute, nihil dignum homine,
nedum Rege, meditatus eft; puerum, non virum, aut fi quid puero
magis miferum & fatuum eft, non fenem fuiflfe, quis non fateatifr? Opi-
nor ego,non eos qui in Sufanne oprime probariflimeque femine amo-
rem exarferunt, criminis innocentem accufarunt,infontem capite dam-
narunt, tametfi annis, quos cenfebant, grauitatem; munere, quo fun-
gebantur,dignitatem audoritatemque pre fe ferrent;fed Danielem,eta-
te non proueda, concionem ad tribunal reuocantem, queftionem in
nefarios iudices exercentem, fua ipforum confeffione conuidos p cena
talionis muldantem, omnes fenis partes expleuilTe. Non igitur etas de-
cliuis ac deficiens, non cani & ruge larua quedam fenedutis-fed mens,
confilium, moderatio& maturitas fenem faciunt. Hecfi abfint a So-
cietate I e  s v, merito lili a ruina timuifti, & raros in ea fenes effe aut
feculum explere caufatus es. Verum enimuero vt a Sociis abeflfent anni In So f ie -
extremi & cani, fi virtute & vite dignitate, fi doda audoritate, fi tMe mo ~
prudentia, confilio, animi integrirate &conftantia preftent; fi non fibi, 'Zuu!***'
fed Reipublicefe & vniuerfis natos c red ant; fi mentemita in Deum
eredam habeant, vttamen miferis numquam afflidifcjue folandis de-
fint, vt a rudibus docendis, ignauis inflammandis, reducendis erranti-

E 3 bus

Lainij &

Strada

vmuritast

oAlojftj

GonXdg<t

matf*ntru,

Stdniflai
in p u e ruta

generofus

mtmut.

foatmit
Berch-
tnanni ma-
turitas.

§g IMAGO PRIMI SiEGVLI SGG, l£SV,

bus numquam ceffent« cjuid cauffe eft cur illis metlias, eur fenes cfTe
Sc  parentum loco amandos colendofcjue iiifieierisPNon erat ašatc grah-
dis Iofephus , cum a Pharaone v£gypti Rege iuflus eft fenibus regio-
(jueconcilio prafidere: nimirum iam ante ipfevnus z£gyptumab im-
pendente calamitate vindicauerat, cui ne profpiciendas quidem i  lle di-
cam auertendae, tot grandatui & feculares, vt ita dicam, fenes fuftece-
tanc. Sed quid ego večera commetnoro, cum liceat mihi vti domefticis,
Sc  nuperrimis ac prope pradentibus exempiis ? Lainius nofter quaiem fd
Tridenti in iila lapientiftimorum Pacrum corona atque orbis theatro
exhibuit?qualem item nofter Francifcus Strada Louanij, ad quem au-
diendum Do&ores ipfi & Oratores cum auditoribus fuis caferuatim
confluebant? Erat ramen hic, fi annos atftimes, adolefccns j ille etiam-
num iuuenis: vterque au&oritate, qui feneduris apex eft, & morum
maturirate ipfis  fenibus venerabiiis. Aloysivs Gonz aga,  vt in Ordi-
nem hunc adfcribi poffet,nonne maiores fuos(quos qualelque viros!)ra~
tionum momentis expugnauit ? fed quanta id cum moderatione Sc  ob-
feruantia ? Nonne voluptatis omnis fenfus ( quod ffiukis vix extre-
ma artate, ac ne vi* quidem contingit) nonne, inquam , voluptatis om¬
nis fenfus in eo erat extindus ? deferbuerat confumptufque erat ardor
ille, vbi accepto e caslo ignecoepit ardere. Et ea moderatione homo fe-
nilem maturitatem adeptus efle negabitur? Quid referam Stanis-
L  a  v M,  cui huius Societatis candidato adhuc cum Caditutn Regina^
Sc  cum beatis mentibus frequens erat ac familiarecommerdum ? an
non, ad exemplum optimi celebratiftimique fenis, Seruatorrs noftri
complexu dignatus eft, maturufque habitus cui a Virgine-matre hoc
pignus crederetur? Senem profedo fe probauerat, cum in medio eorru-
ptiftimte gentis forti Sc  inconcuflo animo fteterat, cum aduerfus dome-
fticos Sc  confanguineos perobftantes difficultates ad crucis trophamtn
perruperat, acerrimus in vincendis hoftibus, minime mollis in fper-
liendis fuis, vtfupraparentes C h r i s t v m  a fe amari palam oftende-
i'et. non ille pueriliter mortem horrebat; fed quafi vita* illitm cepiffet
fatietas, qua Deo frui prohiberetur, in votis habebat dilTolni quidquid
erat mortalis concretionis, vt exfoluta vinculis hifcemenslibera in cas-
lumeuolaret. Ecquid fenem agnofcis,qui maturitate virtutum,morum-
que canitie feculum expleuerit ? Prattereo Vbaldinos Sc  Caie-
Tanos,  aliolque fexcentos noftri Ordinis in adolefcentia fenes. Vni-
cus tamen eft, cuius obliuifci ftt nefas, I o a n n e  s nofter Berch-
m a n n  v s,  cuius adhuc recens Sc  fpirans animis noftris obuerfatur
memoria.Hunc vidimus,priufquam Societati fetradidit lnftituendum;
tradidit autem,cum primum per setatem (quamquam  nulla virtuti
immaturaeft actas) aut potitis per leges htomanas lieuit: hunc, inquam,
vidimus Sc  fuis Sc  exteris, qua rečle fačtorum cxemplo, qua monito-
rum prudentia, iam mm cum prima elementa difceret, faluti fuifte Sc
vix tyrocinium in g redu m, fodalibus fuis prasfečhim. Erat in congrefti-
bus comis, in fcholis fapiens, domi religiofus, in diuinis aftiduus, in
obfequendo promptus, in agendo grauis ac prudens: verbo abfoluo,
tetatem maturitate pratcurrebat: neque alicer virtutum corona feptus,

PROLEGOMENA DE AN NO SAC  V LARI. 39

quam fifazculum ipfum piis exercitationibus expleuiflet. Taati rcferr,
dimna, qux in lcgibus noftris elucet,fapientianiti, & de cado accepta
luce tarditatem ingenij anteuertere j vt homines gnani & induflrij le-
gendis voluendilque hiftoriis vitx breuitatem folent com pen fare. Vides
idtur tyrones, qui in minirna hac Congregatione funt minimi, fenes &c
qnafi centenarios efle. Reftat, vt ab omnibus eos hoc loco £< numero
haberi demonflrem. Senes,cum aut illis blandimur, ant honoris caufsa
liominamus, Patres vocari, antiquiflimum eil5 & quemadmodum
cA fembttt nomen mite Senatih habet ?

fic iidem Patres Confcripti olim dicebantur. Quiverb ciues feruarant,
aut Imperij limites produxerant, autdenique rebus prxclare geftis fu ni¬
mam in Republ. dignitarem promeriti erant, patriaz Patres audiebanr.
quid notius ? Non igitur annis hoc dabatur, led vi rtu ti, fed dignitati.
Quibus vero adolefcentes efle vitio vertebas,nonne quacumque fmtxta~
te, in Presbyterorum feu fenum hunc Ordincm quafi in Senatum con-
fcripti funt? nonne Patres,nequealio fere verbo compellantur?quid tri-
tius? Nonne Summi Pontificis audoritate, ex fuggefto, prius etiam
quam facris initiati fuerint, ad populum verba faciunt, credendoram
capitaexponunt, difciplinamChriftianam fuadent, conuertere in me-
lius moreš & xterna fedarihortantur? quid vfu receptius ? Senes igitur
haberi cur infolens videatur autnouum? Iudices & Dei afleflorcs in
cxlis viginti & quatuor, Seniores in facro codice vocari nemo ignorat.
Magnus ille Ifraeliticx gentis Legiflator, quos in confiiium adfciuit,
quos in gubernando populo focios efle voluit, Seniores dixit j quos
Christvs duodecim, iili plures Ecclefix prxfecerunt, in iis Senio-
rum verbum vfurpat Apoftolus. non tamen certx fe xtati aut Apofto-
li, aut Christvs, aut Moyfes, aut Numen ipfum, alligarunt,- vt
quos Seniores indigitarent, ceteris xtate prxcellerent. Cum igitur qui
Deo vocante in Presbyterorum hunc Ordinem adleguntur, Senes ab
Ecclefia vocentur, & eiTe iubeantur; quifquamne erit qui fenes efle
inficiabitur? Črede mihi,honorar fenedus eft, non diuturna (fi tamen
eft aliquid diu in hac vita, qux veiut vmbra prxterit) non quxannos
numerec (qui inde a primi parentis lapfu pauci funt & azrumnofi) fed
virtus & prudentia mortalibus fenedutis conciliant audoritatem. At-
que vtinter eos, qui communi xftu infanientis debacchantifcjue turbx
auferri fe finunt, nemo fenex eft, qnamuis feculum totum vixerit s  fed
Vel puer ccntum annorum mortetur  : ita vbi omnes diuina reguntur fapien-
tia, qux omni Philofophia & quantumuis longa experientia certior eft;
addoetiam, vbi ab Iesv xterna Patris Sapientia in focietatem labo-
rum ftudiorumque funt vocati, omnibufcjue paternacura & folicicu-
dine fubueniunt & confulunt,- nemo eft cui non fenedutis gloria de-
beatur, nemo qui dies fuos xtatemque non expleat, & quamuis prx-
mature mori videatur, fazculum centumque annos vixifle čredi non
debeac.

Senes aut
Patres
o'ura Cjut
d Uti.

Vera fene-
Ptus m qua
confijlat ,

EXER-

40

IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. 12 SV*

EXERCITATIO POETICA.

CARMEN SACVLARE

AD IESVM ET MARIAM

PRO INCOLVMITATE SOCIETATIS.

A E C V L v M felix , meliore quondam
Erutum vena, gemimque plauft
Orbis exaclum, properant beati
Condere Soles .

TMagne labentis Moderator <eui,

GUti rvagos certd ratione torqucs
Sider um curfus, rapidoque calum
Turbine verjds;

<fui ances rerurn, variascpue cauffas,

Temporum momenta , diesque & annos
Diuidens, in te fmul ornne fimplex
Colhgis autim
ture folennes ti bi feriati
'Ducimus pornpas , tihi ture noflra
Seruiunt Mufe, fociantque pulfis
(farmina neruis .

It er o rurfus redeunte feclo,
jduod tibi Uti reanant minores ,

Dic: Nouo femper meliora currant
Scecula fufo.

*Tulchrior femper meliorque primd
Eloreat proles: eat in nepotes
lnteger patrum r vegetiisque fanguis ,

Viuacpue vir trn.

Crefcat in maius, fohdique plena
Eoboris partamftudeatparentum
Gloriam aternis fuperare fabiis
Serior at as.

O quibm mentis generofus ardor,
lnque defeffus labor, asiuantis
jEmulus Soliš, per vtrumque late
Diditur orbem  ;

N on fumus c ah ( neque fabulofe
Vila cortina cecinere fata )

Non fumus  ( cali ma?ufefia r vox esl)

Vitima cura y

Magn*

o

PROLEGOMENA DE ANNO SALCVLARI.

c ‘Magna de nobis Tatre prolocuto,

‘Tatre, epu c Jo s, bumilesque ten as,

Et marii gUuci vada {kija verbo
Condidit r vno.

Cmn per obftantes Erebi cateruas
Vnicum TDuilor traheret mamplum,
jamque Koman at, populos daturus,

S c and er e t arces:

Hune gregem, dixit, tibi, SJate, no {Ir is
lnclytum fignis, propriurn dicamm :

Hic nouis armis tibi fubiugandum
Debeat orbem.

T)ixit: ad lauam fimul alta nubes
Soliš exarft radiis O 4  auro:

Lata cceperunt Jimul auflncato
Currere facla.

CNJite, fupremi momtu Varentis
Confoue amplexu fdcili clientes,

O potens tutela, tuoque fepfos

Sgumme ferua:

Si per extrefnos tuajigna S mas,

Si per ignota populos Cataia,

Ter pbaretratos ferimusepue Mauros,

S er as, & Indos,

Siue fubieSIis geli do Toota
Soluimus Jrigus glaciemque tenis,

Siue pugnantem nebulis (Jr imbre

Juarmus Aujlrum,

Seu catenatos maris &> njiarum
lmpigre obmxi trahimus labores,

Siue miBuras emimm decoro
Funere palm as,

Gaudeat numquam pereunte fruclu
Tulcber Ignatl comitumaue [udors
TVLartjrum fujus fit m omne fanguis
Fertdis auum:

Si tuum  IE s V tibi faera turma
Spiritum nafcens ammumque traxit,

Traxit O 4  nomen, numerosepue tanti
Implere laborat

SKominis, dur is bene pr aparat um
Ojjerat p e cim, alacremque njaflis
Impetum term, animosque magno
J£quet Olympo-

Supphcem tecum miferata gentern
Virgo, qua luBis <■venit aqua motiš,
cAdJit, no Bris facilem (Jamoenis

Commodet aurem.

Digna

41

42

IMAGO PRIMI SAiCVLl SOC. IESV.

'Digna fupremum genuifje Ctgumen
Virginum 'Erafes, genuijje Uta
(gguotcpaot Ignatl foboles tnis ad-
uoluimur ar is-,

£ Alt um Regina, bo,mmumque cujlos,
ygos tuam, Mater, [oholem tuere,

More tutantis tenerum benigna
Matru dumnum.

Qmd rogat Diuos preče (ingulari
Lucidis Loiola recept m aflns
( Htc <~vbi longd ferie futuros

Ordinat annos:)

Gpuodcgue Xauerl pia <-uota fpeffiant,

Et tot auratis Superum locati
Sedibus, njita focialis ingens
Gloria fratres.

Sic erit: toto fonuere Olympo
C Alt um plaufm, geminatque plaufum
EoBus &  I e  s v chorus  Mariae
‘Dicere laudes.

Societas

PROLEGOMENA DE A N N O SiECVLARI. 43

Socictas Iesv.

Noneit qui fe abfcondat a calore eius. PfiUz.

C i M m e r 1 ae tenebrre y  r Phceboque incognita regna y
Et quas perpetuo nox premit atraplagas y
Fabula quam njeteres olm fin x er e ‘Toetce y
(redita ab antiqud fimphcitate /uit.

€tte procul nugn : nulhz fine fole latebrse y
Terra nec aethereas ejfugit njih faces.

Tu licet extremas Scythue glacialis ad or as
Hinc procul a patriis finibus exfiul eas y
Et modo quodplaufiris , ratibus modo curritur requor y
fiuffiue eadem fiemper fidera terra njidet.

Sme fiub aduerfio depreffas cardine terras y
Vifiaque adhuc nulh barbara Regna petas 3
Ghtid fugis , ah demens  ? incafium nit er is: omni
Sol aderit , fugias tu licet r vfique, loco.

Serius aut citius his cuncta caloribus ardent:

Dpullus ab his toto tutus in orbe locus.

G)uod radi] Soliš y  Coetus facit iBud  I e  s v :

Omnis ab hoc late y  quapatet y  ar det humus .

Socie-

44

IMAGO PRIMI S Ji C V L I SOC. IESV.

Societatis Iesv  Symbolum

DH. 7 |H JttflD HT

*]»ninss^p» "vn qt^
; niiK inr los T.nio
cD?arS »n

n*i«$n ?n ini 3 “\ nS.i
kS ’ 3 V
mii’ ^oa &np

Vnnrr^? r-»n» pV
nia? c=y otfn non

*|H*U H 33  »l^SJ

&ni:n a&o  št* n’sv

C3»flJ3 >S £=33 iV

r-vpj? tinh Sk j—iSJ
ntpj? 03  >yn oV
r-i^n': cot^n fo irtj?

Sono rnn Uk  frn
1X130 vg&  rntp

Votorum hic fcopus eft.

Votct quid ad magnum idcularis mens med  N o M E N ?

Hoc rvoueas , Socio det ur <~vt ir e tuo.

Ite facr<e fldmmce: non efl metu ignk a d uit er,

<čMiffd h<ec de pharetrd njirgme telo, r voUnt.

ZJt Socij fucris prcedentur db igmbm ignes 3

Vrat  (gr kNoMEN folis vtramque dornum,
j£ternamque or bi dent h<zc incendui lucern,

Nommis (efr ftcrum crejcat <z>t inde decus.

Socie-

PROLE GO ME N A DE ANNO SAiCVL ARI.

Societatis Iesv  figillum.

45

Sub Cruce tuta latet.

P r  r s c A fuperflitio , quo tuta. lateret ab hojle,
Mentitos coluit marmora jicfa Deos.

Sic Siculi Cererem , Triuiam coluiHis lones:

Templa fua Thebis Baccbus m <~vrbe tulit.

tutata Myc&nas,
Ortdijue ab antiqud Pumca Regna Tyro.

Dalladis auxilio <~vcteres creuiBis aAtbena,

Palladis auxilio 'Dardana tena fietit.

Delos cApollmea e sl, Pbocis (efr-Aonis or a:

Et Papbos , (efr Veneri facra Cythera fua efi.
‘Toma fmm <~uarm vario fub nomine templis }
Vnum pr a cuntiis c(l Vener ata louem.

0 bene, qubd nojlro fcelus boe procul exulat auo,
lAufpicio tuti quod meliore fumus !

$ufque fibi titulo s (ej/ qux V uit nomina qu<erat:

N o fr a cohors Domini fub cruce tuta latet.

luno Agamemnonias quondam efl

F 5

SS. C OSMA s

4 6 IMAGO PRIMI SiEC.VLI SOC. IH S V.

SS. Cosmas & Damianvs confirmatse Soc. Praftites.

Felicibus aufpiciis.

On fr utira nvigiles feruant labentia nauta
Tempora : nec fruTtra fdera clara not ant.
Sidrnim puppes fnuofaque <~uela reguntur:

Sideribm dubia traijciuntur aqua.

Spor at in Mmoma cumTipbys puppe federet y
rvaga, qua certis fidera fixa ločit.

Speciabat Geminos , f> e Rabat Orionu ignes y
Et ftijfos Hyadum Tleiadumcjue choros.

Tempora nec nautis, nec nautis omnia profunt
Sidera; funt certi , queis r via tuta, duces.

Trifle rati fgnum ferro metuendm Orion 3
Hoc tmeam fragih p er freta puppe <-vehi.
oAt geminm puro c um lucet m at bere Vollux 3
Ris ducibm tutum nauita c ar pit it er.
lAltera nune nArgo y  cui puppis fulget  I e  s v
Spomine , car ulem ardet mire <~uim.

Tim aliqmd gemmis & Eoi mercibm orbit 3
Tim ahquid fulua njellere quarit ouit.
fedite Tjndanda y  iam non mea fdera y  fratres:

N o dr a r-uolunt aho lumine naela regi.

(fedite: noči ur nam  Cosmas cumfatre carinam
Diriget: hic r Poilux 3  bic mibi Cailor erit.
luimm(fy Roma fcitatum oracula, po tilo
Sidere nos lujjit foluere Koma ratern.

Societatis

PROLEGOMENA DE ANNO SJSCVLARI. 47

Societatis Iesv  IubiJeum.

lubilemus Deo {alutari noftro* Ffd.  94.

A r’ J  ČTCtjPjfa.  iHSOTj
K'yi r>iTiC }  £S\i r np7rvai t

EVat^s-oji asT A’ywa.
a/s }  TTkmT&v ajp }  InfizA
K i9ct'gpQ JoTrip ztAtvei.

A’ Xia.gr/.  j« 'piaS' csii;

TalJi  t«? #A«? SaXu<xstiC J
2zo7ržAa? t? 5  XouXwc!>d(; 7i }
Jzpof&tS TipiV%i Tlijo/;'

X’ 0& «$■/£<f <5TO.TpdctV
n^c;S/? IsthASb  fancr^

MtX/yripvp ik doiS'm 3

noAom§ cv čaAaajjt
Jlg3£tp{  ©s<aT cLTnua.

A 1  Ji cm  Tocraii diXXtdv y
A’ 7 /« cn-Toaa>v

A\’tn padlem (seuTYi }

Egprbp t  eui €A*7rSoa*
ril'^ euJtt? (TOi al((jpYI  5
Kc^ djraiai tsrovlsv iupvv.  ■

A’>’, F-' Ttt f€A a  lHior }
E'^6^s-oi' a J ’ A'ytSva.

A  Ge j Saculare car men
Cane Uta turba, namen
Domini gerens  I e s v.
eAnimare pic čira lubal
C it bar a tubet repertor.

Mare quifquts, (gjp feroces
Pelagi tumentis rvncUs,
Scopulosque , r vorticesque 3
Et operta faxa fugit:

Reduci jim ul paternos.

Rate contigit penates y
Canit, (dj periculofo
S uperiš Deoque foluit
Rta Vota jacfa curfu.

<iAge,paJJa tot procellas ,
aAge^afJa tot t um uit us y
Teneris cobors m annis:

Tibi poji graues labores
Fauet aura y  leniore
Pelagi per arua fiatu.

<sAge i  Saculare carmen
Cane Uta turba  I e  s

IM A G O PRIMI

To SdvSpov davnp cthdrv
Tera c, ytAa dnrm y
N apčov  te tu  X et ^ a ‘C a>v )

AindSg  « lan*

K amriggog  te pifyt
Badelav eig apa(ja> }
tivmigpc,  te 8d?A{

KaAutpŠh diutp) xAma4.

X’ «tz>j <pdhmi£  iHSOTj
Aiyvti<pi nav Aiydvx
Ngip@^ Tta. pihdbv duh' 3
Tipy.ct.na 4  te dp%n
Tiy.apulvov ‘Sadra
Q}'yv,ug ipw£ dmiAm’
ž{8Ucm raje, >y.7cufyv }

oSm hsivmc,  KSrrdf^iv
K\aiydja4 rtScig
T'S<e/“ j uazatep
Il£9? aVs5* thA e nAavctg.

TŠvtpgtpv <paAay% ?Syjili
Meto j i pojav 3  par duAcof
Aidvt^p eig ioprlv.

O ''tih  ti%(§p ©/>ocreAddv
Til Vffi&tt dvUy\

OVa riAi(Q* i&Ai/pStig
B&rolg Vidce m vdira- y
d ura Aers^ijSu
T/7W(3)* rjjjdia ip)-ug }

0'7 ra dy},cla4  te "^vyph
E 1S{ TiAcm(& K'pnag'

Unpciopa. navQ. ya^v
žri (pripri 'Infar dud.

K'[a a xA<fc Sa arinf^c/. Žrpay }
F;T nAčteda ](df Szthdcjv,

Tanrdv  te Xy/navd
TyaQjL vw®4  o%ž*.

K'u.a. vjAuaia UipUct }

E c, A@j te  ME^/aa!'0i> 3
B£$wtAw te ySo)v ipny.@* y
Ko) ig  KoAow(3@j  »pa?
Ma^cAano? te CAif }
žo/ tv^agidiacrti.

T.'ngftg<?ov aV A’yavct
E 'rqzJu  Ih  s o r.

SiECVLI SOC. IESV.

Vt arbor alta. ventos
S ec ur a pr<eliantes y
Nimbosque, grandmescpue
Ridet turnultuantes:
Agitque firmiores
Terrve per trna ncxus i
Viretque Utiore
'Ramos operta fronde.

Sic tu cohors  I e s v 3
Lacu licet Lemano
Exorta tetra nubes ,
Germam&que regnis
Eatalis ille nimbus  ■
UMinetur vfque (fr ^jfue;
Concujfa tot procellis ,

Tot turbidis procellis y
A d a sir d Idtiores
Dijfundis vfque Gr <-vfqus
Cohors beataramos.

G dude cohors beaid
Et Seeculdre tdndem
Deprome Ut d carmen *

Vbi clara fax 600
Ah axe pr ima furgit y
Vbi noefperi cadentes
Abfcondit unda flammas y
‘Ubi fufcagens propmquo
Torreiur rvfld fole y
Vbi jrigidus mtentes
Cermt Gelonus Arclos:
Tua farna p er remotas
Late <~vagatur or as.

Tibi claufa regna Serum
Terra marique claufa y
laponumque Chrifiiano
Tellu s madens cruore >

Tibi P er iiana diues y
TPalus^ue Mexicana y
Silu£que Brafilorum 3
Et quas folumbus orat
Magalamusque vidit y
Gratantur. Euge Utum
‘Tia Seeculdre carmen
Deprome turba  IE s v.

Socie.

PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 49

Societas Iesv  anno feculari de Paren tis fui

in fe amore fibi gratulatur.

Centam L o y  o L a ample&imr annos.

S AEpe ego primorum laudaui tempera Patrum 3
Ignati, tecum queis er ut <Vna domus.

In te oculos , in te fenfu-s , in te or a jereb ant:

lit quod jpeSiarent 3  ml mfi cdndor er at.

Ut quoties ahqms Romana tujfus abiret
Vrbe ,fub amplexus fcu er at ir e tuos.

Sape mifer dixi: Cur non mea tempore tali
St amina fatales euoliiere coli ?

Cur a tibi poteram propier , Loyola , r videri 3
Exemphfque tms alloquioque frui.

Hac ego dum fohtis incendi naota querelis,

Aures mn ja fuit njox pepulijje meču:

£)uid quereris 3  primis qubd non tibi contigit annis
Suh cur d magm <~viuere poffe Patris?
pallens: in feros extenditur tila nepotes y
Nulla jibi naerus tempora ponit amor.

Atque adeo 3  quamuis nobis bac nnuitur cetas,

Nos quoque Loyola proxima cur a fumus.

Et tam non dubiis potes boe cognofcere fignis.

Adšjice }  quid jigni pagina no sir a ferat.

Adfpias? en  centu m L o y o L a  amplečlimr annos.
His tua fuccumbit naidla querela notis.

Sode-

In fene&a vberi. PJal.  91.

C Reuit, 10, cent um, quamuis agitata,per annos j
S perut as tandem larngerit arbor opes.

FruBra illi “Roreos ,frufira incubuere premendo
Ponderaquin damms crefcere nvifa fms.

Adfpice, quam late dijfundat frondibm <x>mbras j
Adfpice, quod pepent, ferre laborat onm.

Htec arbor, Loiola, tua ejl, quam feuit  I e  s v s,

Excolmtque fua fipius ipfe manu.
mulit illam njenti, m uit o mpetiere procelhe:

Et tamen hinc ammos, hmc fibi fumpjit opes.

Firma fiat, & ram is tam totum amplecditur orbem  >
lamque ent, njt femo ,/ertilitate grarns.

Čopi a pomor um crefcet, dum ficcula c reje ent,

Vberiorque fequens quihbet annus ent.
far p it e tam mit e s ex ar bor e, c ar pit e frutfm:

En illos pronis porngit ipfa comis.

Palma: Europaa mirabens India fr učim,

Epu o s mittet ratibm per freta ajafia fuis.
dMittet ad■ Eoo pofitos Jub file Molucas s

Mittet ad ignotas, quos <~videt Vrfa, plagai.
oAt, quemcumque fibi feret hinc Vi Otona ramum,

Imponet capiti , maxima Roma, tuo.

Progno-

) IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.
Societas anno feculari copiofos fnidus promittit.

PROLEGOMENA DE AN N O SiECVLARl. 51

Prognofticon feguentis feeuli SoeietatislEsv.

Aufpicium melioriš xuu

A Vfpicium felix mehoris nafcitur ceui:

Plaudtte L010U Um,facra turba }  tuo.
HaSienus ejfrenis tumefacia hcentia ponti
Sidera'que (&f tabulas <-uifa ferire tuas.
Quam mn eluuiem, quas non Europa procellas
*Attulit? aut quos non barbar a regna metrn?
At modo parce metu: fubpdent <equoris ir a  j
Nec puto iam flučtus 3  qut timeatur, erit.
Omnia prmcipiis furgunt ingentia dur is:

Hoc njoluit pretio maxima JlAre Derts *

Toši tAmen ereEta. cum Jlant fajligia moliš,

Quod nequiit liuor perdere, laudat opus.

Sic noEIem excipiunt formofi lamina Phcebi;

Sic trijles hiemes <equoris i  alta quies .

Trima ratis tandem bis denis condita lu/lris,

Citm c&li & pelagi tena lateret aquis  $
Aufpicium agnouitpecli mehoris oliuam y
G)uam tulit inuentofida columba folo.

Continuo filua, ^vipjue ajfurgere montes f
Et facies terra y  qua/uit ante >  redit.

LoioUa ratis totidem quoqUe čonditA lujlris y
Aufpicium fecli Um mehoris habes.

G x

Sode-

52

IMAGO PRIMI S^RCVLI SOC.' TE S V*

Societas aeternitatem intuetur.

Non eft mortale quod opto.

C Vrritur, & longd pet it ur teres annulus hafld:

Hoc tuuat: htec ardens pr terma curfus habet.
oAnnule principij femper redeuntis imago,

Decurfe merces non mhonora mite s
Tu, LoioUie qute meta (it ‘-vitima genti,

Exprimis , (ff curfu quidpetat illa fuo.

Currit ad Euphraten, qui iuga frangit t  Araxem j

Currit & ad fontes, aduena, d(de }  tuos.

Currit ad AEthiopes, & adujlos folibus Indos  j
Currit & adgemina dijjita Regna lau<e.

Currit ad extrernos hominum laponafque Sinafcpue,
Quo['que CMoluca fuis barbara claudit aquis.

Currit ad populos humano fanguine pajlos,

Et quos occidua Tethjos mnda /erit.

Diuerji curfus s finis tamen omnibus mna efl,

C um mortale nihil mota laborque petunt.

Trans Indum gemmcu alius Jibi cogat aurum,

*Atque alias alio littore quarat opes:

Quarere quod gazas zArabum, quodfecula m in c at,
Hac nojlrafemper gloria gentis er it.

IMA-

I M A G O

PRIMI SAECVLI

SOCIETATIS IESV.

5X5$

ruffrurt


LIBER PRIMVS.

SOCIETAS NASCENS.

C A P V T PRIM VM.

Gur dmerfis tem^oribm dmerfi Rdigiofomm
Ordmes mfcmtuv.

a c r o  s Religioforum Ordines a Deo excitari 3
quam coiiftans tam vera eft rede fentientium per-
fuafio: fedcur in tempora tam diuerfafingulorum
ortns ac veluti natales digeraritur, non perinde no-
tum eft omnibus. Ceterum etfi arcanorum cade-
ftium c^ca pl<£rumque fit inueftigatiojiion itata-
mčn humanis hxc  oculis Temper Tubducit Deus, vt
nullum eorum numquam oftendat. quardum luce
fuavelutper nuberri erumpunt,oculos noftros adfui contemplationem
inuitant. Quippe cum Deus, quafi maieftate polita, veloque didudo,
aperit confilia fua, iam intueri illa fas eft atque expendere 3  non tantdm
venerari.

Obfertiarunt pridem viri fapientiflimi, qua parte laborare aut vetu- Confdu
ftatetorpere nobiliores aliquae Ecclefias partes coeperunt, & labandi ^»sOr
periculum minari, continuo a vigili illa xtcmx  Mentis prouidentia d tnes
laborantibus fuccurri j idque effici vt afflida; recreentur, ac priftino Jlttuat,ejfe
vigori libique reddantur. Accepimus : 3  quo tempore n ata eft Socictas, V E /do~
hon paucos facrorum Deo hominum, quibus animarum inuandamm ranufuc-
incumbebatcura (quae fuit illorum temporum corruptela) Dei Tnique c»rr*t.
negligentes, otio magis ac delidiae quam pietati ac muneri fuo deditos, Fiorimun-
elanguifife j perexiguam in multis dodrinagminorem inquibufdam vir- gine h*rcf.
tutis fuifle curam: hinc eorum quae fequi, quar fugere oporteret, maxi- hb,:l ‘ cap ' 18 ’
mam populi ignorantiairg hinc in auaritiam , libidinem, Dei contem-
ptum & inomnefiagitium pražcipitem curTum. Tali rerum ftatu

G 3 exfpe-

§4 imago Primi s^cvi^i soc. iešv;

exfpečlari poterat 5  nifi, vt hterefes (quod contigit ) Sc  crrores, qua data
porta, pleno fe agmine efforldererit, & in vrbes aepopulos iam vitiis
fuis corruptos fubita contagione longe lateque graffarentur. Exorta So-
cietate, tandem relpexere fefe; Sc  Veluti e longo veterno exciti, m uiti
quod erant officio ac dignitate, moribus etiatn ac virtute efle ftuddc-
funt. Ipfi frequenter audiuiinus a fenibus mem&rari, vbicumque Socie-
tas veftigium pofuifiet, aliam continuo rerum facicm exfticille; Sc  pro
impictate, ignorantia, luxu, rei Chriftianx’ peritiam, religionem, pro-
bos caftofque moreš celeriter effloruiffe. Quce dum narrarent, Iacry-
mas gaudij, quod intimis pecftorib.us fentiebant, indices faepe non con-
tinebant; quod in ea vfque tempora vixiffent, quibus videbant colla-
pfam pietatem erigi, nec iam virtutem minus, quam prius vida, inua-
lefcere Sc  coli. Hoc vbi in obferuationem magis magifcjue incurrif,
iidem iam fe felices, imo čalamitares temporum prope felices.voca-
bant, quibuspar effet magnitudo folatij, quod optauerant magis quam
fperauerant: nec finem faciebant Dei eonfilia laudandi, qudd tam op-
portune Socictatem orbi dedlffet. Similem faciebanC perito Medico,
cui fatis non eft vim ardoremque morbi iucunda quadam grataque
magis quara efficaci frigoris temperie lenire- fed propofitum ac certum
eft cauffam radicemque mali perfequi, Sc  funditus tollere: ita Deuiri
aiebant,cum videretcorruptelamin vulgus ferpere illi Ecclefbe partij
qux  ceteras feruare debebat, medicinam facere voluiffe, vt felici rerum
conuerfione fanitatem populus ab illis iterum reciperer, a quibus ante
iionnihil fiauferat contagionis. Atque haec multorum fuit opinio.

Alij, vt quifque pro animi fui iudicio fcrt fententiam, qui dilige-
bant decorem domus Domini, in eumque penitus eratit iritenti, fua-
tempcpua  uem Dei prouidentiam hic admirabantur qua Ecclefiam fpccftabili
^ufimitet  < ? UO( ^ arn  Otdinum difcrimine adornare, Sc  pulcherrima circumrami-
čtam varietate, velut ad elegantiam pergeret expolire: non vt animos
piorum ran tum oblečtaret, fed vt oblečlatione delinitis čutilu lastita?
prodeffet: Sc  quem in modu m alimenta , quae ad vicftum mortalium
neceffaria erant, varia fecit, fingulifque voluptatem fuam permifcuit,
ne deeffet quod tam vario hominum palato allubefceret; ita varios in
Ecclefia Ordines ab eo excitari pradicabant, vt quibus effet animus Dei
confiliis parere,fi hinc abfterrerentur, effet vndeallicerentur. Quamdiu
quidem faftidio non vexaremur, tanta varietate opus non fuiffe. Sicut
enim primorum hominum ftomachis valentibus obuias fruges, inuen-
tafque in arbuftis baccas, vel ad neceffitatem fuffeciffe, vel ad honeftam
voluptatem: ita vitam Apoftolicam recenti ac vegetas primorum Chri-
ftianorum virtuti fantftitate illafua fatis acceptatn fuiffe, quam proinde
a principio tanta varietate & apparatu Deus non condiuerat; fed, cum
fenfus populi vna cum moribus effet mutatus, faftidium illud, quo ple-
riquefacros homines vitio feculi auerfabantur, recenti hac opportuna-
que varietate depulifle, Sc  in reuerentiam amoremque vertiffe.

Rurfus, vt condendoOrbi dies pluresimpendit, licet vno temporis
momento totum opus omnibus fuis numeris potuiffet abfoluere; ita
cutn exornandae Ecclefice fuae alias atque alias States afferebant defti-

naffe.

Altera
caujfa, vt
vanetas

LIBER P RI M V S. SOCIETAS NASCENS. 55
naife. Cum igiturhoc fteculo htereticorum impietas venerabile & fa-
cruiti Monachorum no m en per calumnias atque mendacia Indiano fi-
itiuI  & odio expofuifiet; referuatam in ha:c tempora Societatem,qu;E &
eifetOrdo Religiofus,&in femaximevariusj&: tamen abaiiis ica difce-
deret, vt Monachomm neque nuinero neque notnim accenfetetur j &
quamuis Ordo cflet mendicans, gratis tamen feruiret aliefrae faluti.
Deumkaquetam mukiplici hominum ingenio, tamqtie varia: animo-
rum procliuitati, fapientiflime confuluiffe, ac velut obfecutum, nem
tanta familiarum copia deelfet, ad quam prše cetcris fua qnemque ani-
mipropenfio fortiter inuitaret, diuinus impulfus blande compelleret.
Et profedo ita res habet. quatn muki ad certum vita: Religiofa: genus
animum adiecerimt; qui, n non exfi:itkTet is Ordo qnem aliis prani le-
runt, a ceteris forcallis abliorruiflent omnibus? quam muki in hanc
Societatem conuenere; qua: nifi fuiiTet, numquam de eonfiliis C h r i-
sti fequendis confilium mentemquefufcepiiTent? Ica hi ex ingenio &
indolefua fentiebant.

Plures tamen principem cauffam crediderunt, vt nouas fatana: ma-
chinationes nouis pradidiis Deus infringat, & opportuna auxiiialabo¬
ranti Reipublica: fua: in tempore fubmittat: qui vt prouidentiam fuanl
paternamque curam clariits manifeftet, inde folet interduin fubfidia
petere, vnde minime fperes. Ita cum Pelagius & Manes omni fnrore
vexarent Ecclefiam, quis vmquam opem contra hoftem ex ipfo boke
fperaiTet ? Auguftinus tamen ex illa ipsa fadione & collituie aduerfus
illam prodiit, iamque vidoriis infolentem elatamque proilrauit, fre-
git, euertit; non aliterquam olim Paulus Iuda:orum vina atque rabiem
maxime debilitauit atque contudit, quam vnus omnium maxime ar-
mauerat. Noftris quoque tam miferis temporibus, quis putaifct, Eccle-
fia:, quam tot eruditione vanaque eloquentia inflati homines inuade-
rent, fuppetias ferendas ab illitterato & rudi milite, eumque futurum
kuius teni htereticis,quod olim Neftorio Cyrillus,touii>iano,Heluidio,
Vigilantio Hieronymus, Ario Athanafius ? Ita aduerfus Albigenfes,
quorum infelices reliquite, teke Florimundo, necdum funt penitns ex-
tinda:, nobile illudathletarum par, Dominicutn & Francifcum , velut
in aciem ac puluerem Numen eduxit: omnes hokefuo tantofortiores
ac feliciores, qnanto meliorem caufiam propngnarunt.

Cum igitur portentum ilkid orbis terrarum & funefta pekis Marti-
nus Lutherus religionem omnem ex animo prius excufiiflet, ac tan¬
dem vna cum vekeomnem eins fpeciem, ipfamque peccandi verecun-
diam, exuifi'et, & impium Pontifici Ecclefia:que belluin indixilTet;
nonne aduerfus illum in arenam prodiit Ignatius, homo militatis, qui,
depofito fago, humilem lacernam vnaque virtutem & ardorem induit,
& nouos noute milidte confcripfit focios, quorum inermis pietas de
armata impietate triumpharet ? Non deerant qnidem tune fiue faero-
rum Prakules, fiue iliuftres in Ecclefia Ordines, fiue graues Tiieologi,
quorum eruditio & fanditas magno aduerfus eam pekern erat vfui:
kd, ne verfutiffimi hokis aftutia plusvirium ad inuadendam, quam
diuina fapientia adpropugnandam Ecclefiam adferre videretutj noua

fupple-

Tertia
caujfa , vt
nouts ba¬
re (ib m  op-
ponatur.
Geuebrar-
dusin Chro-
mco ad ann.
Chrillli jii.

FIor.de Hs-
ref. lifa.j.c.t.

Florimundas
ibidem.
Genebrar-
dus fupra.
Suarcz To.
4. de Re-
lig. lib. f .de
Initit. So-
ciet.c.4.n.j.

5& IMAGG PRIMI SiECVLI SOC, lESV,

fupplementa contra nouas machinadoncs fubmifit, qua: integra & re~
cencia reftaurarent pngnam , fuoqiie ardore inflammarent alioruni
animos, fociorumcjne vircntem fubleuarent fua. Recentium qui'ppc
militum vt no a us, ita maior fere eft ardor- dumque verecundia & lau-
danda remulatio non patitur fatigatos tironibus cederc, languor fsepe
vertitur in virtutem, & hoftis profperata vidoria multiplicem vndi-
que ex inopinato accipic cladem. Et vero nouas fbrtefcjue fuppetias
exigebar feculi prioris calamitas. Ccnuellebatur miferandum in mo-
dum toto fere Septemtrione Religio, iamque ferpebat ad Oceanum
jttrtjis  harefis$ qu;e velut flamma copiofurn nada pabulum, fufo celerker in-
ijuantum  cendio omnia longe lateque depafcebat. Quippe mox a Luthero(ne
grapam  Anabaptillis dicam) Melatichthon, Carolftadius, Zwingliiis 3j

imsxmt.  B Licerns, Oecolampadius, Caluinus, fimilis parenti foboies, prodiere:
& ab illo, & inter fe, & fecum ipfi non minus didenfernnr, quam , v£
ferunt fabula:, illa fubito nata e draconis dentibus -militia. vna ramen
omnium& concors ineo erat voluntas, vt nihil religionis prater rto-
men inane feruarent. Etenim ex ea tollebant, quidquid libido & ani-
mi mollities horreret. Itaqne accubantes in conuitriis, vino knguidi,
cibo confedi, facrofanda Fidei myfteria dam nakant* & quidquid Bae-
cho & Venere fuggerentibus erudabant, pro calefti volebant efledo-
drina. In facrarum Litterarum interpretadone non fen film, iion Del
mentem, non Parnim, non Conciliorum audoritatem,- fed libidines
fuas in confilium adhibebant, & deliramenta fua pro diuinis oraculis
pallim venditabailt. Nec religio eratDei verbum adulterare, aut etiani
e facrorum voluminum numero euellere libros totos, fi nimis aperte
infan ix  fua aduerfarentur. Hoc aufi, quod flagitium non auderent?
Nullum prope tam erubefcendum erat fcelus, cuiex Euangelio illo fuo
patrocinium non quarerent: hinc nuilaapud eos caftimonia, nulla vo-
torum religio, nullaieiunia, nulla facrorum, nulla Dei pracipientis aut
vetantis reuerentia. Peftifera interim do g mata auide hauriebantur a rit-
dibus populiš in folatium delinquendi, p fona femper in peius natura,
Jibi, vt fit, libenter obfequente. quo quifqtie impetu cupiditatis fua: ra-
piebatur, hoc putabat aut oporfere, aut licere. Itaque Deum, Dinos,
homines certatim violabant. adeo non fatis effe videbatur, fi moribus
j h.  Micron, fuis aflererentillud DiuiHieronymi didum,nemmem eflfe tam impium
ibiam? qt?em hareticus impietate non vincat, nifi etiam inter fe de palma im-
coftems in pietatis contenderent. Meritb igitur Theologus ille eruditione & vir-
chir f *con-" tute c ^ arus  Icripfit, aliud ad animarum exitium damones non efie fa-
*tou«f. duros, fi humana fpecie in terras venirent. quidquid enim ad fcelerum

horrorem incitat, quidquid virtutem acpietatcm commendatj hocom-
ne tamquam aniles fabulas explodebant, atqueex hominum animis ac
memoria ibant eunlfum. Tam robulbc interim erant impudentia, vt
puriflimi fe fontes Euangelij recludere paflitn iadarent, cum aditum ad
omne nefas omnibus aperirent. Quod Euangelium dum propagant,
rapinis, cadibus, rebellionibus omnia pcrmifcentes, facrilegiis fuis fpe-
ciofum Reformata Religionis titulum imponebanqcselum,fiagitiorum
pretium, fuis affeclis addicentes, modo crederent eo fe, quamuis per

facri-

LIBER P R IM V S. SOGIETAS NASCENS. $7
facrilegia & libidines fuas, ire. Catholicos vero, auitz Religionis tena-
ces,crudeliffimetrucidabantj vr quibus aeternam vitara auferre non po-
terant, liane (altem eriperent. Nec astati, nec fexui parcebanr. Chri-
ftiani fanguinis inundatione Regna integra cruentamnt. volupcas ca-
ptabatur ex innocentium fuppliciis, tani barbaris & horrendis, vt f>rr-
fcam tyrannomm immanitatem faciat mitem huius comparatio:vtque
ad carnificinam tantam damnarentur, fatis erat criminis Catholicum
elTe. Sedquid hasc refero, perinde ac fi hatrefeos facrilega facinora vel
fummatim numerari queant? defleri polTunt, non narraH. E Saxonia
igitur peftis hasc prodiens Germaniam fere totam occupauit: inde ad
Aquilonetn & Orientem conuerfa, Daniam, Noruegiam , Sueciam,
Gotthiam, Pannoniam, Hungariam populabunda vaftauit. Tum ad
Occidentem & Meridiem pari celeritate delata, Galliain inuafit;An-
gliam deinde, Scotiam, Hiberniam, penitus funeftauit. Ita ab vno
Saxone temulento lacerata in membris fuis Ecclefia,an opus non ha-
buit anxilio nouo & robore, quo vel damna fua repararet, vel bac-
chantem illam furiam compefceret ? Opus habuit profedb, & datum
eft tanto potentius, quanto clades erat nocentior. Ignatium cum Lu-
thero commifit Deus, metueiidum liofti aduerfarium, quia profliga-
tiTimae impietati, inuida arina, Chriftianas virtutes obijciencem. Lu-
theri afleclis Societatem fuam oppofuit, quas tantum flagitiorum hor-
rorem, quantam liasrefis fcelerum licentiam; tantum amorem pietatis
in terras & regna inueheret, quantum illa virtutis odium incautis po¬
puliš inftillabat: non minus denique humanam falutem muniret,
quam illa affligeret. Satis vt appareat,deploratiffimo illo tempore So¬
cietatem a diuina prouidentia excitatam; vtEcclefia nouo prasfidio au-
da, tam ingentia flragis imminentis acceptteque damna felicius vel
amoliretur, vel refarciret.

C A P V T SECVNDVM.

So okt as njotkimis pradičla.

V T imminentes populiš clades, ita magnas felicitates Deus orbi ^udiaid.

frequenter prasnuntiat prodigiis, fignis, vaticiniis: illas, vtim- nes bono~
pios metu potius emendet, quam poena, &exitium in falutem ver tat;
nas, vt foletur bonos, & aerumnarum acerbitates, quat illos vrunt, miti- idTadT-
get, ac pofteritatis gaudia cum illis communicet. Certa fiquidem me- lam, &
liorum fpes a preefenti malorum fenfu furtim abducit animos * & qux^ olattum:
tempore feparata funt, plena voluptatis cogitatione iungit, vt fsepenon
minus iuuent exfpedata, quam accepta deledent. Nec minus pofteris
duplicatur gaudium, cum quod amant, id antequam e Tet, Deo pecu-
liariter curas fuifle intelligunt; fecjue eo bono plene frui, cuius fola ex-
fpedatione maiores illorum votoque gaudebant. Crefcit etiama Vati- ctiam in
ciniis, rerum quas fic prtedicuntur, maieftas & reuerentia. Quis enim c ° mmen ~
dubitet de illarum fanditate, qnas Veritas ipfa antelaudat,quam ter- M%onem *
ris oftendit? Certe diuinum quiddam eis inefle oportet,qu<eetiam ante

H orisi-

$8 1MAG0 PRIMI SMCVL1  SOC. IESV.

originem fuam a N n mine quodammodo confecrantur & commen-
dantur pofteritati prius, quam vel illa; vel pofteritas eile cceperunt. His
adde, huiufmodi vaticinia amoris quxdam elle eaque perfpicua figna:
qui, fi exilis eft, celare fe poteft; immenfus ,erumpir, nec arcanorum
patiens eft. Christvs igicur^ quia Ecclefiam fuam tenerrimo fponfi a-
more diligit, non fuftinuit Societatem fuam fuppetias illi laturam tam
diu occultare,doneč eam orbi daret. Pradibandum erat fatculis priori-
fiihtob-  bus illius gaudium. Sed futurorum prsedi&iones quam vera?, tamob-
&  f cul - cT;  neque aliter fere lucern folent accipere, nifi ab euentis- qux prx-
Zumlc-  nuntiata fuifte, nullum ipfa dubitationi locum relinqnunt, cum omni
tipmnt*  ex parte vaticiniis fuis refpondent. Quam aperte, quam non inuolutč
(vt nobis iam videtur) & fine ambagibus locuti funt Vates de vcnturo
in orbem humana; falutis aflertore Chri sto ? Eum omnes canebanr,
promittebant, & ceu prasfentem pxne certatim deprasdicabant. Viuis
adeo illum coloribus Ifaias depinxit, vt rerum geftarum hiftoriam fcri-
pfifte potius, quam quofdam fpei tantum radios ftri&im velut pet nu-
bem emicantes, vt Vatibus mos eft, oftendifle videtur. Quam tamen
omnibus qui illum ante legebant,vifus eft obfcurus Whfecrd  fc?,inquit ille,
Aft. s. dequo Propbetadicit boe? de fe y  an de uho ahquo}  Poteftne lnuoludus aliquid

efle,magisque ca;cum,quam fi non appareat, quo de homine, aut qua
de re fitfermo? Apoftolis,quos ipfe Seruatortam diu,tamque accurate
erudiuerat, non intelligebantur Scriptura; (fic Hebra;i vocabant faera
Vatum volumina) doneč infufo de cxlo Špiritu, eorum ingenio quafi
accensa pernodemface praduxiffet. Quid, quod Pontifices ipfi, qui-
bus ineumbebat diuina oracula interpretari, longefibi alium Mefliam,
moribusque & apparatu a Chri sto plane diuerfum, finxerant &ex-
fpečtabant ? Et quamquam,vt diuina; legis ac voluntatis interpretes, ve¬
terane euoluerent, ac nouaeffarentur-, fe tamen, vtCaipha; contigir,
non capiebant ipfi, fuaque ilfos oracula fallebant. Adeo quafi obfcura
fub nube occultari folent, qux venientes anni affusa euentorum luce
paulatim euoluunt ac produnt; nec aliterfere humana; mentis aciem
ludunt, quam qux oculis eminus obieda,dubia fui fpecie illos quan-
tumuis fixos intentosque fallunt. Moueri videas eminus quidpiamj
fed fimulj an feipfo, an ab alio, ambigas: fi edita quietaque fiet moles,
tur rim te videre, an arborem , dubites: fi progredi cernas, ob interual-
lum tamen hominem a inmento fepe non difcernas;quamuis ram acu-
tum videas quam aut aquila, aut ferpens Epidaurius.

Nosigitur,quifacrorum voluminurh arcanosfenfus eminus tantum,
& oculis deficientibus fequimur, & ad quos temporum & asui vitio non
omnes libri diuini peruenerunt , in tenebris verfamur multd denfiori-
bus: ac tum demum vaticinia perfpicimus, cum qua; ab illis eminus, &
velut per nebulam oftentabantur, cominus tandem pulsaque nube pro-
pius intuemur. Tum vero iucunda memoria repetimus, qualis ante res
vifafuerit, quid dubios reddiderit, quidve latuerit, cur vfque adeo hal-
Ecclefia a  lucinaremur. Sed vteo veniamus, quo h a; c ten d utit; Sacra veteris a;ui
‘defenpta  oracu ^ ideam quamdam Ecclefia; defcriptionemque exhibent, indea
e  Ut  *'  Christi aduentu, Regnique cius conftitutione, pertinentem vfque

ad

LIBER PRI M V S. SOGIETAS N AS GE N S. 59
adfeculorum omnium decurfum vltimamtjue metam j & iniis defcri-
bunc tempora in quibus verfamur. iubent enim Ecclefiam in primis Prtmonit*
fecuram efife de vitlom, quamuis impiecas omnibus inferorum arrnaca p Tjr~
funiSjOmnes in illam vires & rabiem effundat atque con fu m at. Vide- dUtaude
bicur quidem interdum iis tantum-non fuccumbere: fedopportuno au- vittord
xilio fubleuabitur a Duce & Irnperatore fuo; & ex metu luducjue ita c °”fi rma '
recreabitur , vt lacrymae }  quas dolor exprefferit. )  gaudio manare per-
ganc. Quemadmodum belli Dudores hoftium confilia & conatus,
quos per exploratores cognouerint, militibus folent exponere, ne ad
improuifas irruptiones trepidi arma fortafhs & animosabijciant;vtque
periculis animofius occurrant ac refiftant, eos propinqua copiarum
auxiliarium fpe confirmare, certamque ab his vidoriam polliceri:
denique fuum in illos commendare amorem, c ura m, liberalitatem; at-
que ita fazpe illos accendere, vt a periculis iplis &cladibus animos fu-
mere videantur. Eumdem in rnodum Deus, qui Ecclefiam fuam in ho-
ftico militantem, in aperta quandoque & exrrema difcrimina videt ad-
ducendam, fpem eius certiflimis erexit promiflis, fore quidem vt acer-
rime oppugnetur, &c  in magnas redigatur anguftias; led tandem vt
caufsa, ita bello vidricem fore. Tempora, quibus fuperiore azuo af-
fligebatur Ecclefia, iam tum Regio Vati oftendit, eiusque verbis praz- ^
monuit, non defuturos proditores fuorumcjue defertores caftrorum, qui
ciuilequafi bellum per feditionem excitarent. Sed nonne promittit fe Socum
laboranti pro voto fubuenturum, profusaque in afflidos liberalitatelEsv £c-
femper vfurum ? & cum mfirmabitur , quaz opem ei ferat, op por tune laho ~

confcripturum nouam, inuidique roboris legionem, quam adeo fuam
fuo<^ue nomine volet appellari ? Certe, qui fequentia vaticinij verba,
quique quaz euenerunt expenderit; Societatem I e  s v laboranti Eccle-
J(ias, totque fuorum defedionibus injtrmau , in tempore fubmiiTam,
nonobfcure fatebitur adnmbratam. Cum enim ab arrnata perfidia
cingeretur vndique & inuaderetur, & a fuis, qui magno numero re-
bellabant, premeretur atque infirmaretur 3  an non Deusomniain me-
lius vertit, atque ex hac ipsa feceflione, mollibus & ignauis quafi refe-
dis,illam longe fecit illuftriorem ac valentiorem ? quippe fpnriaz illi,
deliciisque fradaz, & fe tantum corporaque fua curantium turbaz fub-
ftituit Societatem, legionem illam fuam; quaz & eius veftigiis quam
proxime conaretur infiftere, & hoftibus intrcpide fe opponeret.
Obfcuritatem fententiaz Dauidis faciebat vocabulum Hebrazum n>n
haiath , quod quidem cohortcm fiue focietatem fignificat; ob nomi-
nis tamen ambiguitatem, vt facile fit, Intefpres verterat in vocem
animaha:  qua verfione nihilominus polita, adhuc eodem fpeda-
re poteft oraculum, vt eleganter demonflrat Velafquez nofter. Sed Tom. 1. s«
res adhuc abfens, aciemcjue dubiam fubterfugiens, illud haud paulo rh'i!p!c.i
reddebat obfcurius. Euenta cum vaticinio conferamus. Quam longe :
patetad Orientem Afia, quam late ad Occidentem America excurrit,
quamvafta ad Meridiem protenditur Africa, per tam immenfa terra-
rum fpatia verus Dei cultus pridem exoleuerat. in Europa, parte or-
bis minima,fupererat Ecclefia} fed feditione belloque inteftino mifere

H i lacera-

, annot.?.

60 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IE S V.
lacerabatur, cum Deus opem illi ab «uo promiflam ferens , iuflit ani-
maliafiua habitare in ed 5  fiue, vt fonat Hebr«a vox, Societatem fuam,
cohortem fuam, legionem fuam,iuflic habitare in ed.  Cum audis anima-
lut fina  in auxilium mittere, au equos generofum animal, an elephantos
ingeniofam belinam, & militiae idoneam, an cigrides, an leones, & fl
qu« funt his aut ferociores auc fortiores fer«,miflurum in hoftes arbi-
traris ? id fi opinaris, procul aberras a vero. Srn anmalia  fuos vocat mi-
lites, quorum robur & virtutem apud alium Vatem animalium notis
figurisque defcripferat: non aliter quam Seraphim & Cherubim,fum-
mos feliciflimosque militi« casleflis Principes, animalium fimilitudi-
ne adumbrauerat. Ita fe Numen captui noftro accommodat: vt,qu«
> ta ,^  fenfibus noftris fubducuntur, aliqua tamen ratione intelligamus. Sed
d.fcr.ptio.  q U -E & qualia facic fiua  illa animahai  Videamus enim, an Sociis 1  e  s v
nomen boe conuenire poflit. Dat animalibus fuis prontes quatuor , vt
in omnem mundi regionem non per interualla, fed eodem limul tem-
pore oculos circumquaq; defigant. Vnumquodque ,inquit ,antefaciemfuam
gradiebatur.  hoc eft, gradiebatur quafacies fpečfabantjfpečlabant autem
in omnem fimulpartem. Non igitur Europ« tantum legionem dlani
fuam quali pr«fidium impofuit, fed in hoftem toto orbe fparfum
emifit; non tantum folicitus feruare conuulf« Ecclefi« reliquias, fed
eciam opprefla reliqui orbis Regna ab immani tyrannide & barba-
rie liberare. Agnofcisne igitur in animalibus his Societatem ? de qui
J. j* Pius Pontifex, Non contenti , inquit, t er r ar um finibus,  vt quorum animis
p.m. ' & virtuti vnus orbis non fufficeret, <-vfque adOrientales (ep Occidentales
Indias  quafi nouos mundos penetrarunt.  Sed cur ? an vt aurum inde
gemmasque, & incognitas merces reportarent? H?erque eorum,  inquit,
jfimtuaha exercitia etiam Regna ipfia fidem  Christi agnouerunt . Vix egrefli
Societas  erant ad bellandum bella bornim , cum Regna integra ditioni Regis fui
aTifat  Christi fubiecerunt. Ite, Angeli '-veloces.  Militiam bane

Propheta.  iifdem titulis ornat eodemque honore, quo c«leftem: modo animaha,
ifai* is. m 0 q o  ^ n gelos  ? mox a lio compellabit nomine. Ite,  inquit, Angeli <z>e-
loces.  magnum in celeritate folet efle momentum. Ite adgentem con-
uulfiam (p/ dilaceratam , ad regiones ab idololatria & h«refi lučtuofifli-
me vaftatas, pridem refeiflas ab Imperio meo & auulfas. Ad populttm
terribilem,pofl quem non e sl alius.  ad Iapones & Sinas, vbi continget va¬
biš vičloria, fed non ineruenta. Rigandi funt agri illi veftro fanguine,
vt in iis palm« veltr« laure«que vičlrices l«tius crefcant. S«uient in
vos qui populum iftnm meum conculcauermt.  Sed ne palmam in ma-
nibus veftris timor infringat: audete modo vincere. Si tantiim piigna-
ueritis, vel cadendo vincetis. Ite , & longafpe prope fračlum populum,
ac diuturn« tyrannidi mifere intabefcentem, in libertatem vindicate.
Ite  per ignota prifcis maria, &ceu nubes  per orbem circum vndiqueT? 0 --
late.  Nulla vos moretur corporis curandi, nulla commeaius cura.
Quos olim mili fine fiacculo perd , nullius rei penuria agloriojfiflimis

expeditionibus retardauit. Neque vos detineant eiufmodi onera 8č
farcin«, impedimenta potius, quam fubfidia militi« me«. Accepto
imperij figno ) ite ) solate> &c  vt grauid «nubes  do&rinam veftram vfque

in

LIBER P R I M V S» SOCIETAS N AS CEN S. 6 j
in vltimas infulas effundite; uieicjue amoris obfequiis veiut cukata fe¬
ni en tem, quam facitis, fouete.

Hac ecro,quiamagnifica & aiigtifta, verecundarer Societati adfcri-
bere,- nifi opera Dei manifeftare, non tam nobis gloriofum c (let, quam
illii & fiqua dico, a me eiTent inuenta. Sed cum ab lncorriipns grauf-
busque audoribuSj Benzonio, Lumnio, Bozio, &: Vlyile Aldrouando
aliisque, Societati tribuantur, cur fasnon fiteorum iudicium fenfu m-
que line inuidia referre ?

Habuitetiam Vates fuos Ecclefia, pofkjuam ex vetereilla ludaorum
in auguftiorem Deoque magis dignam (peciem a Christo efb reno
uata: quos inter primus & vnus fere celebratur Ioannes, Apoftolus
idem, faera Hifloria accuratiRimus feriptor. Is in eo libro, qnem
feribit de rebus quas in Ecclefia euenturas aDeo acceperat, vidille fe
ait ftellam de calo cadentem, cum quintus Angelus tuba cecinit.
Quid, obfecro, dici poterat ad rem noftram aut opportnnius ant eui-
dentius? Ecclefiam caium, Dodores ftellas, Angelos dučtores Ordi-
num &Ecclefiarum redores, quali faeris notis defignari nemo nefeit,
quicumque vel mediocriter in faeris Littevis e 11 verfatus. Hincaliquoc
antefaculis,velut in re minime dubia, minimeque obfcura, S.Thomas
Aquinas, aut,vt alij, Anglicus, quatuor Angelisquatuor Pradicatorum
Ordines, qui lua atate florebant, defignatos ait. De quinto lic inter-
pretatur dicam,an vaticinatur ? Alitim  ait Pradicatorum Or din m excitx-
tum tri , cum alta fuerit harefis exorta.  Quidquamne vel a nobis, qui
pradidionem euentu comprobatam vidimus, dici pofiet aperdus ? Or-
taeft harefis, cum flella de calo cecidit , cum Dodor Lutherus ab Ecclefia
fecelfit. Quidcenfetis,Pannoni,tuqueBellarmine, viri faerarum Litte-
rarum peritillimi? De Ecclefia, inquiunt,& calefti Religionis vita, re-
pentino & horribili cafu Lutherus in terram decidit, fadus de Sacerdo-
te profanus, ex paupere locuples, excalibe & continente maritus &
adulter: humilem cellam in palatium, faeram & pannofam veftem in
vanam &mollem, vidum tenuem & parabilem vertit in lautitias &
cupedias: quique propter Christvm agros, numinos, liberos, vxo-
rem contempferat; iterum vxoris, liberorum pofi’dTionumque caufsa
Christvm reliquit, & Chriftianam libertatem in libidinum licen-
tiam commutauit. Cecidit  igitur fiella,  ernpitque ex inferis harefis,
cum Ignatius, & ille quem ducebat Ordo, tuba cecinit , diuinique Verbi
praconium quaquauerfus coepit extollere. Quifquamne igitur dubi-
tabit, an magnum illud fuerit bonum, quod Ecclefia vallitatem fuam
lugenti, & extremis cum periculis conflidanti Deus promifit ? quod
oraculis toties repecitis, quod verbis tam amplis tamque magnificis
commendauit? Ingens profedo diferimen fuit, quod a tam infami
mina ftella de calo cadentis adiit. Quippe data erat ftella caduca
clauis putei abyj]i. 6t aperuit puteum abyfjt: (efr adfcendit fumm putei, ficut
fumm fornacis magna: & obfcuratm eft fol (ff aer de fumo putei.  Num-
quidenim hi quinti Euangelij buccinatores, diuinicultus puraque re-
ligionis lucern, quam extinguerenon potuerunt, errorum caligine veluc
denfo fmjio inuoluerunt•, adeoque Solem ipfum iuftitia Deum proie-

H 3  diflima

\

Benzon.lib.
i .de Iubil.
cap.8.

Io. Fredcr.
Lunin, lib.z.
Cern. a La-
pide m Ifa.
cap.69.
Societas
pranun-
tiata a
S.Ioanne

l.

In cap. 9.
Apocal.

Apud O fot.
Tom, 4.
Cone. 1.
Bellarm.
Pisfat.ad
Tom. }.

Plal- 70 .

^Prčdictd
ettam So-
ciet/U a S.
Vincentu),
Trači, de
Vit. fpirit.
eap.i?.

ttr a lott-
cbimo Ab-
bate.
Benzon.e*
Ioach.Abb.
c. i o. & j 4.
in Apoc.
Ioach. c.i )

Idemcap.i.
in Icrem.

Idem in
«.14. Apoc.

62 1 M A G O PRIMI SiECVLI SOC.  IESV.

dilfima viuendi licentia 3  velut obieda nube, ita obfcurare conati
funt, perindc ac fi omnino non elTet? Sed nolo tam funefto argumen-
to ingentis, quo clades illa abunde penfatur, folatij fažcularem liane
fcedare ktitiam. Elt profedo vnde laudemus Dei benignitatem vi-
g‘ilemque curam, qui fuit in neceffitate adiutor fortis  j iaduramque
illam nouo multiplicidjue cadorum ornatu ita folatur, vt vitiatum
EcclelEe noxiumque germen videri poflit amputafle, cuius loco fucere-
fcerent noui furculi, Eetiflimafoliorum vmbra, & mox fruduum co-
pia exuberaturi j  aut certe eradicatas labrufca; feracem prarfhntium ra-
cemorum vitem fubftituilfe.

Sed non contentus promiflione femel fada, ficutolitn omnibus ora-
culis, vfque ad defignata & loca, & tempora, & hebdomadas, Filium
venturum canebat $ imo iilo ipfo tempore quo venerat, eum per PontU
ficcs  indicabat, cum Herodi refponfum ert quo loco nafeiturus eflet:
ita modo hanc Filij fui Societatem, vlque ad ipfa fere tempora quibus
c(t  nata, Ecclefias fuae promittere non celTauit. Ego vero medij tempo-
ris vaticinia non exponam vberius, qua2 partim ex S. Vincenriocom-
mendat atque explicat Orlandinus, partim ex Ioachimo Abbate piuri-
m a praeclaridimaque adfert Benzonius. Nimisenim magnifica funt &
illuftria, quam vt a nobis fine verecundia poffint fufius referri,qua;qui^
dem nifi publica effent, & aliquot etiam fieculis ante Societatem con-
ditam in lucern edita, fufpicionem mouere poffent^non iam tum pro-
nuntiata, fed poftea fuifle excogitata; adeo manifefte Societatem non
quafi futuram, fed velut praefentem,nec minus teuo illi quam noftro
notam deferibunt. ZJenturum  enim aiunt nottum Ordinem (efr Religio-
nem DoSforum , defgnandum ab  Ies v, qui ita Clericorum  fit, vt compleda-
tur etiam laicos Religiofos , qui clareat fexto 6ccleji£ tempore , atque in fine
mundi  5 eumque fore Apofolicum , quique pecuhariter fubfit obedientia
Summi Pontificu, (&J eruditum , qui tumidis magiferiis  (verba funt Vatis)
ftudiit fuit filentium imponat.  Quatn hasc plana, quam aperta, quamSo-
cietati propria! numquid enim Societas hasc alio quam Ies v infigni-
turnomine? numquid non Ordocffc Clericorum, qui &adiutores ha-
bet laicos ? Quam multis errorum magiftris eruditione fna fcriptisque
filentium impofuit ? Sed quis ferat a nobis dici, quod iidem dicunt Au-
dores- Ordinem illum a fpiritut libertate , & Dei erga illum fluore praci-
pue  commendandum ? perfecdione alios omnes fuperaturum , & inf ar Berna-
mini pr a ceteris a Deo diligendum ? illius opera Pontifices potituros pace ? Or-
dmem hunc tuflorum futurum , cui datum fit perfecle imitari naitam Filij ho-
mmis , collecturoscjue in aream ‘Domini naltimam mejfem?  quidicantur federe
fuper nubempropter contemplationem: futurum demque Ordinem perfeSiorum
mirorum, feruantium naitam  Christi Apofiolorum?  & id genus plura;
qute ramen a Benzonio & aliis Societati Ies v attribuuntur. Faxit Deus,
vt h^c tam pr^clara encomia fadis reprtefentet Societas.

Pauca nune libet recenfere, quae fub ipfum Societatis ortuin edita
funt oracula 3 - quo propinquiora, eo etiam apertiora: perindefere atque
aurora, a fole iam vicino plus lucis mutuata, fublultri node haud
paulo eft clarior. Obiit Mediolani annis ante Societatem conditam

circi-

LIBER  P RIM  V S. S O CIE  TA  S N A S C E N S. 63

circiter quindecim Archangela Panigarola, Coenobij S. Marthas, cui P rediti A
prazfiiit, Religiofa,magnas virtutis mulier.Huic ferunt Diuos fepe fpe-
dabiks fe obtulille, & familiaritei cum ea fermocinando futura multa gela p an i-
pncdixifte. Forte implorantifubfidium pro Ecclefia, quam peccandi l™ 1 * &
impudcntia, & cxhacrenfim nafcens hasrefis mifere ibat infeftatum, sacdiin.
diuinitus refponfum eft, appetere iam tempus illud, quo Ecclefia: toto
orbe laboranti fuceurreretur, per Sacerdotes Apoftolicos de Societate num. 3 c.
Ies  v. HocDiuum monitu mire folata luas Archangela,decefTit. Ma¬
ria deinde Arconata, Monafterij eiufdem Antiftira,cerras preces Virgi-
nibus Flis indixic, quibus Deum tam felicium temporum acceleratio-
nem qnotidie flagitarent. Anno tandem 1564. S.Carolns Borromasus in
PaftoraUs cura: fubfidium impetrauit Benedictum Palmium, eloquen~  J° i a J r ^ e I tr '
tem (  vt Gluflianus )  @7" zeli plenijjimum concienafiorem Societatis  I e  s v, Vita c.?.
cum alijs fodahbus, quorum Ordinem optabat dMediolani flabtlire.  Horum
aduentu & nomine cognito, facras iliae Virgines, apud quas recens ad-
huc erat Archangel^ memoria &vaticinatio,rem omnemPalmio expo-
fuere, & publicis pofttnodum littcris ad Claudium Aquauiuam Socie¬
tatis Ies v Praspofitum Generalem datis,Antiftitam fuam annis fuperio-
nbus de propinquo Societatis ortu ac virtute, ita, vti didum eft, vatici-
natam efle teftificata: funt. Par fuit huic altera prasdidio, asque recens.

Francifcum Xauerium Parifiis fplendide nimis ac magnifice viuen- Turfdi.vit*
tem parens domum reuocare decreuerat. Odorata confilium parentis, c s 1 Xiuetla '
Francifci foror, Difcalceatarum Antiftita, viugo fandimonia infignis
Iafto Patri perfuafit,ne fumptui parceret: quippe illum a Deo noui Or¬
bis vltimique Orientis Apoftolum deftinatum. Exftant hx  litterse in
Xauerio caftello teftes vaticinationis; cnins euentustam orbi eft notus,
vt nullam eius partem lateat. Nec Belgium hoc noftrum eiufmodi ora-
culis non gloriatur.

Erat Arnhemij Reinolda vidua opinione fanditatis inclyta. Huic Rader. in
Deus aperuit Religionis & bellorum calamitates,Germanias ac potifli-
mum Belgio imminentes. Sed , armis vtcumque pofitis, Religionem
quoque Catholicam per nouum Religioforum Presbyterorum Ordi¬
nem inftauratum iri. HocNuminis oracnlum Reinoldafex ante natatn
Societatem annis in corona propinquorum expofuit, vt latius Libro
fexto huius Operiš explicabitur. Sed quia e pluribus Europas regioni-
bus fingula referre fcriptionis huius anguftiže non permittunt, traiicerc
placet in alium Orbem.

Societas noftra vt faluti fuitetiam Ethnicis, ita & illis multo ante
fuit a Deo praeraonftrata. In vaftiftimis illis Paraquarias prouinciis,tan- Ann.paraq.
tam vbkjueinter barbaros memoriam veftigiaque S. Thomas Apoftoli
inuenere Socij, vt dubitari non poflit, Apoftolum iftic olim fuifte. Sed l ° 9 ’
nihil Chriftianas Religionis illic durauerat praster famam, Apoftolicjue
& vaticinationis ab illo prolatas memoriam. Prasdixerat iam tum,poft
multa fasada Sacerdotes fibi in Apoftolico munere aliquandofuccefi
fnros, qui eadem, quas tune ipfe, pofteros docerent; quique, vt ipfe,
cruccs manu geftarent.Vifa in manibus noftrorum crux, quam horum
ignariprofeipione geftabant, &fubfecuta Euangelij explicatio, barba-

ris

64 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

ris fidem fecit,noftros efle eos, quos Apoftolus olim venturos promife-
rat.Oraculum ipd a maioribus longaferie acceperant.Nec varnim com-
mentum e (Te creditum fuit, cum per difiundiflimas nariones, quas in-
ter nec eft nec eflc potuit commercium, ab omnibus idem prorfus va-
ticinium celebrarecur. H;ec  in Occidentis India.

An.^thiop. In AEthiopia ferunt quemdam ope noftrorum Christo  adiun-
i6tS ' ‘ 11 dum  adeuerafte,fibi apnd Galas (populus eft Athiopiaspras ceteris bar-
barus) agenti ab incolis didum: venturos eo breui Sacerdotes albos,
qui Athiopiam errorum plenam, aliam legem ellent edoduri.

Plura non recenfeo, ne copia pariat faftidium. illud tamen tacitus
prarterire non podum, quod euentu fuo comprobandum, vt cetera,
Tibera in confidimus. Š. Terefite rerum cadeftium contemplationi fuauiter inten-
i^ teC  tcEoblata fpeciesSociorumlES v, candida in cado vexilla manu ge-
ftantium. Quod fpedaculum magna voluptateintuenti,Quidfi fcires,
inquit Christvs,  quantum opis olim ab his ferendum lit Ecclefise?
Atquehoc idem illud eftquodIoachimo Abbati vidim fuit. Sed fpes
ranta bonis erit folatio, nobis vero ftimulo, vt virtutem paremus, ac
animos, hac Dei militia & Societate in vltimo rerum difcfimine hofti
obiicienda dignos.

C A P V T TERTIVM.

Ie  s v s primm ac frmfum aucior SocktM.

S Ocietas I e  s v, vt a S. Ignatio de Loiola non ducit nomen, ita
neque originemprimam. & aliud fentire aut loqui, nefas. Neque
\\xc  filiorum in Parentem eft iniuria,honorem illi fuum abrogantium,
I e  s v s fed finceritas iudicio illius & veritati fubfcribentium. Quippe Societas
Tsc 1 E s v  humanum inuentumnon eft, fed ab lilo ipfo profedum, cuius
ctctatis,  nomen gerit. Ipfe enim I e s v s illatn viuendi normam, ad quam fe
dirigit Societas, fuo primum exemplo, deinde etiam verbis expreflit.
Vota fiquidem illa, quaz funt nexus & vclut anima Religionis, Apofto-
lisfuis ac Difcipulis primus propofuit, perfuafitque. Qu^ res cum e
DD. Auguftini, Hieronymi,Thomae, principum Theologorum,fen-
tentia tam lit manifefta, vt in dubium vocari non podit; quid caudas
eft, cur non & Religiofos Apoftolos fuide, & vitam Religiofam vt a
Christo  primum traditam, ita ab Apoftolorum Societate primiiin
acceptatn cultamcjuc fuide fateamur ? idem asque certb affirmare licec
de Clero illius aetatis ferme vniuerfo, qui ad Apoftolorum exemplar
totus inftituebatur. neque verofimile eft hanc Religionem cum Apo-
ftolis extindam intercidide; fed continua fuccedione in eorum Difci¬
pulis fuide propagatam.Dubitare de hac re non finit Poffidonius in Vi¬
ta S. Auguftini, quem refert rnox a facerdotij Ordine fufcepto intra 6ccle~
jiam injlituijfe Monatterium , cum Det feruis viuere coeptjfe fecundum mo-
dum regulam fub fmediš Apoflolis confhtutam .  Sic Podidonius.

Sed, quod ad faciendam ndem fatis eft: h^eretici Apoftolos hisvo-
tis obftričlos fuide negant; neque cafte vixifte, etiam poftquam Chri-

STVM

LIBER PRIMVS. SOCIETAS N A S G E N S. 65

stvm vocantem fecuti funt, tumultuofiflimevociferantur.Sentiunt enim
arcem hic religionis (ux,  hoc eft libidines fuas peti, qil;e illis piima funt
maximaque religio. ex harum enim arbitrio omnia noua: religionis
f U2E  placita fanxerunt. Qaorum tam folicita aditerfus manifeftam ve-
ritatem digladiantium infania, dum feipfam iugulat, fimul conuincit,
quis fit femperque fuerit Orthodoxorum de Apoftolorum Religione
fenfus, quas fententia. Apoftoli igitur, primique iili Sacerdotes Religio-
li, non ideo tdbus illis votis fefe obftrinxerunt, vt a tarba remoti fibi
tantum ac Deo viuerent, Ted vt in fuam aliorumque falutem pari folici-
tudine & cura incumberent; carceres, fupplicia, mottes in ex£remis du-i-
cerent, qnandocumque ageretur falus animarum: proquaomne folum
illis eftet patriaj vexari a barbaris, voluptas j ludibrio haberi, gloria; ex-
carnificari, beneficium ,• voturn, perire.

Quas cum ita fint, perfpicuum eft, Societatem Iesv ab Apoftolo-
rum Inftituto ac Fudigione non differre nifi tempore; nec efte nouum
Ordinem, fed tantum inftaurationem quamdam prima: iftius Religio¬
nis, cuius audor vnus Sc  folusfuit Ies  v s. Sicut enim Apoftoli falu- Societas
berrimis Magiftri fui conftliis obfecuti, Euangelij promulgandi caufsž
caftam pauperemcjue vitam ditxerunt; fic idemlnftitutumprofitentur polica,
q iiicumque huic Societati dant nomen. Et quemadmodum illi pecu-
liariter fe C h r  1 s t  o confecrarunt, vt profalute animarum ex eius
nutu ad quodlibet latus mundi impigre aduolarent: ita etiam So¬
cietas Iesv, quacumque fe porrigunt teme, quaeumque fe ma-
ria diffundunt, obedientia: fuje laborumque fpatium explicat. Apo¬
ftoli ceterique Difcipuli Christvm,  quamnis iam ab hominum
commercio fublatum, praftentem ramen in Petro Sc  imperantem
pari obediendi ftudio femper agnouere: Societatis huius alumni in
idem prorfus obfequium, C h r i s t i  Vicario deuouent fefe, eiuf.
que nutum pro diuino oraculo femper intnentur. Denique ficut illi Sc
communi witx  norma, Sc  continuis vaftiftimorum itinerum laboribiH
pro falute aliena fufceptis Christvm  ducem fecuti funt: ita Socie¬
tatis homines (quod de illis dixit Pius IV.)  ftcut nomen  IE  s v affumpfe -
runt ,ita opere , dobrina & exemplo Dominum noftrum  Iesvm Christvm
imitari , eius veftigia feqm nituntur.  Ex quibus fatis apparet,Societatem

Iesv non efte Religionem nouam,fed vel eamdem quaz fuit Apoftolo¬
rum, vel illi fimillimam, quae primum fui audorem, praster Iesvm,
agnofcat neminem.

Nec aliud fenfere Summi Pontifices,quotum effata in rebus liuiuf-
modi errori non funt obnoxia, quia nefcio quid inftar oraculi ab ipfo
Numine accipere exiftimantur. Itaque leda Inftituti noftri formula Societas
Paulo III. hanc vocern expreftit: S pint us Det eft hic-  Gregorius XIII. ditiino ntt -
in gemina Societatis confirmatione, S.lgnatmm mflitutorem ac Socios eius
a  Špiritu fancio ex cit at os  pronuntiat. Gregorius XIV. Religionem Societa-
tu Ies  v nouijjimis hifce diebus dimnapromdentia excitatam  ait. Ita Pon-
tifices: quorum teftimoniis non pro arbitrio adhibetur fides, fed debe-
tur - Quin ipfe S.Ignatius Societatis condita: laudem non folum ex mo-
dcftia,fed etiam ex animi fui fententia,Deo attribuitomnem, dum ait,

I fum~

66 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

fummam fapientiam & bomtatem Dei creatoris nofiri ejfe , qu<£ cenfernatura,
ejl, gubernatura , atque fromotura infuo fanffio feruitio bane mimmam Socie-
tatem  I E s v, yt illam dignata ejl mehoare.

Quid vero illa tam llluftris, totacjue miraculum, Ignatij adhuc iu-
uenis & cadeftium rernm rudis, & militarirer ferocis, conuerlio, gla-
diique & balthei cum fcipione & facco permutatio? quid illa fpecies
C h R i s t i ferentis crucem , fuumcjue Romi patrocinium pollicen-
tis,precanti oblata,,dum Ordinis fui approbationem procuraturus pe-
teret Romam ? an bare non euincunt,opus quod moliebatur Igriatius,
Dei fuiffe, non hominis ? Quid illa Bartholomaei Guidiccioni Cardi-
nalis fubita mutatio, quse illum ex Ignatij aduerfario repente in patro-
num vertit, tametli contra nouos Ordines, Collegarum omnium ani-
mos & fuum obfirmauerat ? Non fuit haec iudicij humani inconftan-
tia, fed vis occulta diuini imperij, humanam peutinaciam fruftra reni-
tentem expugnantisj cuifacile eft, vt voluncatis fuae obftacula diliiciat,
ipfam quoque contumaciam frangere.

Argumenta denique Societatisa Deo, non ab homine,originem tra-
hentis funt, approbatio eius & confirmatio a tot Pontificibusrenouara,
&; aliis femper atque aliis diplomatis ftabilita; tot hominum dodrina
& genere illuftrium, qui Societatem amplexi funt, ineredibilis virtus &:
conftantiaj tantuin eius tam breuitempore augmentum, pertot aduer-
fariorum impetus crefcentis, imo ab illis vires capientis, nec nifi obie-
da omnibus patientia pugnantis j profedus denique ad fidei, pietatis
ac religionis inerementum tantus, vt, fi luduofum videatur aliquot
populos per h^refim abEcclefta reuulfos defecifte, non minus inčun-
dum lit tot nouas gentesad Christvm  per Societatem addudas.Non
hascIgnatij, non Sociorum eius fuit induftria, quia mortalem imbecil-
litatem excedit. vis.eft Numinis, Societatem luum effe opus probantis:
cui animos fufficit & vires, vt quod ipfe vult, illa nihil cundetur ag-
gredij quod ipfefacit,facere illa videatur. qu:e doneč, vt coepit, origi-
ni fuat hasrens laborabit, tamdiu malis humanis altior, caduca morta-
litate robuftior, fentiet etiam originisfuas magnitudinem & vires.

C A P V T Q_V A R T V M.

Cm huic Ordini nomm Socutatis  I e  s v.

V  Ere cxcz  eft innidia,. qua: non difcernit in quid impeuim faciat,
modo in eum quem odit, rabiem fuam eftundat. laudem in con-
tumeliam vertere, honeftum probro, virtutem crimini dare nihil cun-
datur. indulgere libi gaudet,etiamli aliud furoris pretium non referat
quam maius tormentum fui. Hoc fentit malo fuo infelix hzerefis, qns
non tantumSocietatis homines odiis, calumniis, &, vbi vel fucato fi-
doque religionis aut iuftitire titulo potuit, etiam gladiis & fecuribus
femper inuafitj fed etiam Societatis nornen omnibus probris & conui-
tiis exagitauit, tamouam abipfo faftu & fuperbia petitum. quod re-
uera, vti mox demonftrabimus, ipfa animi fubmiftio excogitauit &

LIBER PRIM V S. SOČIETAS N A S C E N S» 67

reliaio. fute interim fuperbise haud azgre ignofcitj qua fu premil m rerum
iudicium fibi arrogat, & quidquid ilii difplicet,quamuis Iacrum,quan>
uisfan&um, parifuperciliodamnac: &,ciim verbanon poteft,animum
ramen accufat, & de mente ferc fententiam j perinde ac fi oculos in co-
gitationes quoque humanas ita infereret, vc Lynceus illea Poetis fin-
oicur parietum Tepta & arborum truncos vifu traiecifle* Sed fruftra Soeittaum
feeretici vt in Societatem, ita in eius ndmen ftomachantur: cuius fplen- ^eicfca^
doremac lucern dum aegris abinuidia oculis non ferunt, graculorum lumnUn -
more Soli nequidquam obftrepentium, vanis tantum clamoribus ina- tur ‘
nes iras explent ^ Ted quarum poenas primi ipfi & Toli fentiunt. Nam
quod depreflum volunt, ita infečtando magis cxtollunt;- quod obfcu~
ratum, magis illuftrant. Vt enim non eleganter minus quam vere
teftatur D. Hieronymus, hoc ipfum hasreticorum odimn, fignum eft s -^ ier{W d '
gloriae maioris eius quem odio profequuntur ac deteftantur.Neque im- lugu«.’ a
mcrito ita iudicat vir fančtus.vt enim a malis laudari infamia,ita ab iifi.
dem carpi ac lacerari gloria effidamnari ac diris deuoueri, quidam vin-
tiitis deimprobitate ac maiitia triumphus. Itaque illorum hic conuitia
refellere non eft animus.ipfi illa Tatis dam n ant., dum quod culpant, am-
biunt;nobifque ridendi magis,quam confutandimateriam prasbent.Ni-
mirum hoc libi nomen (quis credat?) fumpfiflent, fi tantum id illis ve¬
ni (Tet in mentermoccupatum enim illud a Societate,Societati extorque-
re funt conati, vt Takem nomine pietatem praeferrent,qua videbant do-
čTrinam Tuam & moreš deftitui.

In oppido Thuringiae Mulhufio (vt referunt Annales Collegij noftri An.cfirifc
Heyligenftadienfis) Lutheranus verbi minifter Tcripto edito afleriiit, IJ8J '

Te reliquofque Lutheranos veros efle Iefuitas; non vero illos, qui ab
Ignatio Loyola dicerentur orti: quos acerrime perftringens, mirifice
fibi aliifque Lutheranis de nouo hoc nomine gratulabatur. Sed notata
eft a fapientibus hatreticorum leuitas, qubd,cumvariis feante nomini-
bus appellaflent, ad extremum nomen noftrum,quodante probrispro-
fciderant, vt honorificum fibivendicarent. Neque aliud prsemium ex
illa tam Tubtili nominis noftri inuafione retulerunt, quam duplicatam
ignominiam: cCirn & laudi putabant fibi fore, quod nobis tamquam
fuperbum exprobrauerant j 5c  quidquid in Iefuitas ante euotnuerant,
idomne in nouos illos Iefuitas aptiflnne quadraret. Sed milTos facia-
mus htereticos, quorumtela inexpugnabili hoc fcuto repulfa fuos tan-
tum feriunt ac lasdunt aučtores.

Non negamus tamen, nomen hoc quibufdam etiam Orthodoxis C ur Sock-
nouum efle vifumi fed hi admiracionem fuam verterunt in laudem, ^* ESV '
vbi facfti cauflfas intellexere, quas hic vifum eft referre. In confefto eft, 1
Ordinum Religioforum, vt varij ac diuerfi funt, ita nomen varium ac
diuerfum efle. Neque enim eadem omnium eft origo. Alij ab Inftituti
fuiprimis Au&oribus, alij a loco, alij a prascipuo quod exercent mu-
nere, alij a certa virtute, alij denique a Caelitibus, in quorum tutela cu-
piebant efle, Ordinum fuorum nomina deriuarunt. Retfte oinnes, nec
fine grauibus cauflis. Neque vero negligenter quxfitum eft ac delibe-
ratumaprimis Patribus noftris de nomine, quorecens htec appellare-

1 2 . tur

68 1M A G O PRIMI SACVLI SOC. IESV.

turfamilia. cutn autem difceptando,vt ht,alius aliudcenferet,S. P.Igna¬
tius hoc ab eis fuo velut iure poftulauit, vt noui huius ccccus nomcn
fuo permitterent arbitrio. Triplex potiflimum cauffa illum,  vt hoc pe-
teret, mouit:quarum plima fuithumiliras Chriltiaria. Verebatur enim,
ne,II communi deliberationi nominis arbitrium penmtteret,Socij, pro
fuo in Parentcm optimum amore, nafcentem hunc ccetum Ordinem
Ignatij aut Ignatianum apjpellarent, nonnullas Religioforum famiiias
imitati,qua:abaudore & duce fuo vocabulum laudabilicer ducunc.
quod nullo modo pailuruserat Ignatius. Cuius fententiae (ux  dočlori-
s.^ugutt.in  g us  Apoftolis videcur vfus, quorum hiinmlitatern commendat D. Au-.

4+  guftinus, quodeos, quos adReligioncm fuam adiunxerant, non Pau-
lian,os, non Petrianos, fed Chriftianos nominaucrint. Quamquam, II
rede velimus aeftimare^t) Audoie fuo Socictas nomen accepit. Cum
enim in hac condenda nihil Iibi, fed omnia Deo tribueret Ignatius
Christv Mque I e s v m verum a c pri mu m eius efle audoiem ..-o-
nunciaret; folertillime perfecit, vt,quod in Philofophis, in Religione
Chriftiana,in Religiofis Ordinibus viitatum eft,& Audoris fui nomen
Religioferret;nectamen Ignatij nomen,quodlatere cupiebat,audiretur.

Quoad vocem Societas, ne hrec quidem ab Ignatio primum
eft vfurpata, etiam ad Religioforum Ordinem denotandum. D. Augu-
ta cieric.ad ftinus, virfupra omnem cenfuram, poftquam recitaffet verba S. Lucas
pop ' primos Chriftianos defc.ribentis; Rehgiofos fuos alloquens,

inquit, Jocietati teflmonmn perhibet leffio, quam ciudiflu.  Beatus item
in  Ifidorus Hifpalenfis, & Leo X. fummus Pontifex alhs Religioforum
Ordinibus hanc nomenclaturam tribuunt >  ita vt in hac voce nulla no-
uitas argui pollit, muho minus arrogantia. ;

Sed altera & podor huius appellationis caulfa eft,ne Societati nomen
imponeretur aliud,quam quod Ignatius diuinitus didicerat:qui,pennif-
fa fibi a Patribus nominis dandi poteftate,nihil dubitans,nihil h^IL-ans,
pronuntiauit nouam hancfamiliam Societatem Iesv  vocandam. cuius
vocabuli fpecies & amor, iam inde ex Manrefanis de Regno Chri sti
vexillifque meditationibus, aliifcjue pncclaris mentis illuftrationibus,
animo eius altiffime infederat. Sed tune potiflimum huius amore nomi¬
nis eftcaptus,cum anno prior is faeculi 153 8. Petro Fabro & IacoboLayne
comitibus Romam petiit.quippe poftremo itineris die,ciim iam moeni-
bus appropinquarer,in templum defertum orandi caufsa deflexit de via.
ibi vehementius precanti & a fenfibus abftrado clariflima in luce Deus
Pater illi fefe per fpeciem oftendit, Iesv  Filio geftanti crucem & fup-
pliciis lacerato praifentem Ignatium fociofque commendans. Quos
Iesv  s cum in fidem ac patrocinium promptiflime recepiflet, ad
Ignatium placido ferenoque vultu conuerfus, Egonjobis,  inquit, Roma
propitms ero.  atque id ipfum, vt Mafleius eft aučlor, vel in primis cauf-
lx  fuit, cur Ignatius confirmatre poifmodum Societati auguftifli-
mum Iesv  nomen indiderit. Addit Petrus Ribadeneira, qui hrec a
IacoboLayne Ignatij comite acceperat, tam alte Ignatij tnenti nomen
Iesv fuifle tune imprelfum, vt non alio nomine Societatem appella-
re obfirinadflimo animo decreueriti aiferens vfque eb cercum Iibi efle

Deuin

Luc. Hifp
lib. x. Hift.
Erem. Ca-
mald.c. 14.

liber primvš. sočietas masčens. 69

Deum id velle, vt ab ea mente numquam dimoueri fe pofle dicerec.

Quin ab Ignatio teftatur fe andiile Polancus, cutn dicerec contra Dei
nutum fefadurum, ncquc lene piaculum co m m lil a rum,  11 ea in re vel
tantillum haftitalTet. & quamquam ex eius coecu non deerant ,, qui mu-
tationem nominis fuaderent, quod iam tum arrogantire nonnulli So-
ciecatem inlimularent, quae nomen hoc auguftilfimum cum omni
Chriftianorum ccetu commune, tamquam fuum & proprium vendi-
carec; Ignatius tamen in fententia perftitit, omni alfeueratione affir-
mans, fe, quamuis Socij ad vnum omnes, aut quiuis alius cuius fequi
conilliurn nulla peccaci lex cogeret, diffentirent j numquam in eorum
fenteqtiatn dilceflurum, nec aliquando eommiflurum, vc id nomen le
fuperftite mutetur.Quibus anteni Ignacij confuetudo ac modeftia per-
ipeda er at, ij fatfciebant,numquam lllum in affinnanda fententia fuif-
fe tam fuum, nectales vmqnam vocesedere confueuiiTe, nili cum quas
aifereret, fuperiorequadam luce perfpiceret. neque im merico lic Patres
iudicabant. Quid enim? lila vaticinatio Ioachimi Abbatis his verbis
vtenti s s ipfum Ordinem qu,em dejignatlizsv  S; lila Arčhangelae Panigarola:, Ioac!l - Abb *
illa Raynoldaz Arnhemienlis prasdidio, quibus hic Ordo nondum lia- par.i.cap.3.
tus Sočietas Ies v appellabatur, nonne conuincunt, hoc nomen a Deo fo1 ' 83 ’
magis quam ab Ignatio profedum ? Scimus, Ignatium quidem meta- ignatius h
phoris a militia dudis deledatum, mulca in hac facra militia more milina vo.
quodam ritucjue militari ftatuilfe, mukamilitaribus vocabulis fanxif- c “!lt e ” t . e , r

C  \ • 4 r  1 -r^V 1 • 1

le: vt cum in Monte Serrato probaturus Deo noua: rudimcnta militia,
faccum pro thorace induit, totamque nodem eqUitum more in nouis
armis vigilauit ante Dei Genitricis imaginem-,cum in libello Exercitio-
rum inducit Chriftum Imperatorem mortales omnes fub vexillmn
fuum inuitantem ; cum in formula Inftituti ait, ^mcumaue m Societate
nojlra, quam  Ies  v nomine mjigmri cupimm, vttlt Juh crucis <-vexillo~Deo mili-
tare 5 cum alibi frequentiflime eiulmodi loquendi formulis vtitur 5 cum
obedientiasvirtutem, fummi in militia momenti, vult in Societate pri-
mam etiam ac principem effe. hinc tamen minime conficitur, mili-
tare illud vocabulum, Sočietas, Ignatij fuiflfe inuentum, non Deu
attemperare enim foiet fe ingeniis humanis diuina prouidentia }  & in-
citato iilo meliora iam capelfentium, viuidoque natura: impetu, quo
ante in deteriora ferebantur, poftmodum ad virtucem vti. Quippe
idem ac femper libi limilis eft animus,eamdemque vim prodit,Hue er-
rori obfequatur, liue veritati. Ita ingentibus illis Pauli animis, quibus
alkjuando fpirauerat minas & ca:des, vfus eft ad totgentium falutem.

Ita pifcatores Apoftolos, quibus labor fuus etiam erat voluptati,ad
aliud pifcandi genus pertraxit, cum iuftit eos efle pifcatores bomimm.
perindeac lifolum illorum laborem elfe velletalium, non aliam volu-
ptatem. Ita & Ignatio fc Deus accommodauit, illique fuggeflit interce-
tera etiam nomen militare, quo nuncuparet Ordinem fuum j ita vt bel-
lator ille animus Deo iam ad alia arina vocanti obfecutus, militiain ^ocietatk
crederet fe non deferuitfe, fed permutalfe. Hucaccedit Pontificum Pau- ie s v no-
b III.  Iulij III.  Pij IV. & iilo Pontifice Concilij Tridentini, Pij V. men Pon-
Gregorij XIII.  Sati V. Clementis V HI. aučloricas, Ordinem no- tl 7 n C"'

I 3 ftrum

70 IMAGO PRIMI S Ai C V L I SOC. IESV.
ftrum non alio nomine quam Societatem Iesv appellantium. Grego-
. rius XIV.  cum qnidam hoc nomen, quamuis a Sede Apoftolica pro-
batum, aufi eflent carpere, decernit nomen Societatis  1 e s v (verba eius
funt)  quo laudMis bic Ordo nafcens d Sede cApoflohca nomimtus efl , (fr bac-
tenm mfignitus , perpetuis futuris temponbm in e d retmendum efle.  Atque
hanc Gregorij Conftitutionem Paulus V. luculence confirmauit. De-
nique Vrkanus VIII.  in Apoftolicis litceris Canonizationis S. Igna-
tij, Religionem hanc etiam vocat Societatem I e s v. Toc igitur Ponti-
fices, quos Numen interpretes fuos elTe voluit, hoc nomen dum vfur-
pant, quodammodb confecranc, nec minus videntur ad originem hu-
mgnamaiorem referre, quam Ordinem , euius eft nomen.

Ojaaefii-  Ad extremum fpeclauitin hoc nomineS.P.N.pofteritatis {ux  ingen-
Toaemis  cem  quamdamvtilitatem: prsuidebat enim hand dubiequantam apud
Iesv. illos vimeflechabituruminomnirerum ftatu actempore.exeoquippe
intelligunt qui huic militiae dant nomen, non in coetum Ignacij, neque
ad folitudinem & vmbram,fed in Filij Dei peculiarem quamdam focie-
tatem ac militiam, ad folem, ad aciem,contra fatanam ac vitia fe voca-
ri,- atque ad vrgendum iliud opus, quo nullum Deo acceptius, nullum
hominedignius, propter quod Ie  s v s ipfe vita omnium voluit mori.
Sob auguftiffimis illis fignis, nomine IE s v & Cruce, militandum; illa
omnibus inferenda Regnis, omnibus terris. Aufpice ac duce Iesv
nihil non pro gloria eius audendum, nihil detrečfandum: ardua pro
expediris, acerba pro iucundis, dura pro mollibus ducenda: vincula pro
libertate, pro deliciis tormenta, mortem pro vita efle habendam j illi
pugnandum,vincendum,moriendum. Neque enim recufandam mili¬
ti pugnam, euius maximam molem & pericula Dux in prima acie for-
cimme dimicans capite fuo excepit, imo in qua fe vitamque fuam de-
uouit, vt vitam militum feruaret. Talibus profe&o exemplis fegne$
acerrime ftimulari, degeneres argui. Nimirum animos militum Dux
habet infuo: euius, fi generofus jfit, vel nomen audientibus milicibus
animi deeffe non polfunt: ipfa quoque ignauia ad eiufmodi Ducis no¬
men fefe erigit, deque imbelli ac meticulosa fit audens, & laboris ac
periculorum auida. Itaque hanc profeffi militiam nominari non pof-
funt,quin fimul virtutis admoncantur:fola enim nominis commemora-
tio femper obiicit animo illum a quo id habent,nec ab eius virtute pati-
tur oculos dimoueri. Vrget, incitat perennibus ftimulis, vt tam augu-
fto titulo refpondeant j praefertim cum quam facilis pugnandi labor,
taiti certa fit vičloria vincere volentibus, tefte D. Hieronymo, qui ex-
pertus eft, quam fit pronum huius Ducis aufpiciis hoftem debellare.
id  PftiTi. Nojt,  inquit, jz/ij ftib  Iesv Duce 'veriimus. Nune ipfe  I e  s v s Dux nofier
gladium tenet , femper nos precedit , fr pugnat pro nobts , nnncit ad-

uerfa.no s.Ccimmus facerdotalibus tubis , (fr circumus lericho 3  hoc efl iftum
mundum , & cadunt mun eius }  & njiciores exfiflimus. Gratias ergo agamus
Duci noflro  Iesv:  illo enim Duce y  illo pugnante , nos njmeimm.

H^c & muko plura pramidens S. Ignatius, fimul intelligebat nul-
Iam iure metuendam arrogantite notam, cum grati animi ac reli-
giofi fit,feu beneficia Dei fingularia, feu profdfionem peculiaris obfe-

LIBER PRI M V S. SOCIETAS NASCENS. 71

quij, quamuis communi nomine fignificare. nec in aliorum iniuriam ^o men
ccdir tametfi idem illts nornen conueniat. Cuienim aliorum Difci- »Kiteom-^
pulorum fecit iniuriam Ioannes Apoftolus, cum Difcipuium illura,
quem diligebat Iesvs, fefe nominauit ? cui Paulus, cum fcfe Dodo- ttjfumittir*
rem Gcntium ac Magiftrum? Quid? lpfum nomen Religionis, quod
Chriftianorum commune eft omnium, nonne acrnbutum iam eltOr-
dinibus qui diuino fe cultui dedicarunc adieda Religione votorum?

Ita alij Coetus, vel aSandiffima Trinitate , vel a Sando Spiritv,
vel a Christo, fine vila inuidia nomen adfciuerunt. Ita S. Domini-
cus, fine Epifcopomm oftenfione (ad quos proprie diuini verbi prazdi-
catio pertinet) Ordini fuo Prazdicatorum nomen impofuit. Ergo neque
Societati, cum eam ab azterno Patre Filius Iesvs  in fidem tutelamqoe
recepcrit, &ipfa vicam Saluatoris iniuuandisad falutem hominibns
fibi propofuerit cum diuina grada peculiari ftudio fequendam, verti
vitio debet, fi id quod fufcepit, nomine ipfopra: fe ferat,- ac fimul teli-
cem fibi vitro necefiitatem imponat, prazcipua cura atque virtute
Ducis fui infigne Crucem ample&endi, quaqueille praziuit, impigre
fequendi; fimul cundis mortalibus prazbeat anfam iufte redarguendi
eos, fi qui in nominis tanti dignitatem peccent: cuius lux SCfplendor
nec minimos in illis nazuos latere patituig led eos, fi qui fint, illicbma-
nifeftat, omniumaue oculis ingerit: ita vt Societatishuius alumnis ad
oranem virtutem fufficere poflit & debeat, vel fola nominis fui rccor-
datio. Quamobrem Ignatius,vt erat modeftiflimus,nolebatfuos quid-
quam e fandiflimo illo nomine nifi incitamentum virtutis aftiimere:
Iolebatque hanc Societatem minimam appellare, vt oftenderet, alios
Religioforum Coetus non modoreipsa effe,quamuis nomen haud vfur-
pent, Societates Iesv; fed etiam noftros ita de fe, deque aliis fentire de¬
bete, vt fefe omnium minimos eife dicant ac fentiant.

C A P V T QJ I N T V M.

Etata Vir go ^ mtrix, patrom , mio alt er a <vtlat
mčior Societatis.

A Mantium inter fe ftudia non tendunt in diuerfum ,• vt idem pro-
tinus amet vterque, fatis eft amor alterius: rapit is fecum amid
animum & vota,quocumque fertur. Nec enim animos tantum inter fe
iungit, fed eofdem facit; ita vt nec pofiint velle contraria, & tamen
amare. Vt enim vnica voluntas a fe diuelli non poteft, nec poteft non
amare quod amat: ita nec vere inter fe amantium affe&us dilfidere po¬
teft, quia vnus, quia idem eft. Ethic dulciflimus amoris fručtus eft,
imo ipfe amor, idem velle, idem amare. Quid vero mutuo amore
coniunčdius, quam Iesvs & Maria?  Ergo Societatem quam
amat Iesvs, amat Maria. Cui Iesvs eft propitius, propitia eft Ma-
Ri a. Quam Iesvs fouet, tuetur, fuarn vocat; fouet, tuetur, fuam vo-
cat Maria. Certecum Iesv fuo beneficiis inillam certat; &ita qui-
vt, quamuis fuperare illum benefaciendo non poftit, eius ta¬
men

72 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
men beneficia vel impetrando, vel ad Societatem tranfmittendo,
faciat liia.

Maria  Felixergo Societas, in quam tam dulcis certaminis frudus redundat*
t&slck  clli vc  benefacianc, certant Iesvs & Maria.  Pariim dixi, Societas Ie^
tatemDeo  s v,quanta quanta efl, beneficium cAMariae,  quia Mariae  debet
peperit.  Ignatium , & in Ignatio fe totam. Nec enim efl ambigendum, vt aic
piams i.i. PlatLis nofter, quin Ignatius Societatis Fundator, quantufcumque klit,
cap H ‘ opus Virginis fuerit. Illum enim vitae meliori miferkors Mater pepe¬
rit; viuere incipientem, crelefti folatiorum velut lade fouit; crefcentem,
per dura &aduerfa ad Chriftianam fortitudinem educauit; adukum
denique, ad virilem, vt ita dicam, & robuftam virtutis ac fanditatis
inaturitatem perduxit; & in Societate, quam interim moliebatur, con-
denda laborantem perpetuo iuuit. An im os fuffecit vr aggrederetur,
facultatem vt poffet. Vita enim noua iam deliberata feruentior Igna-
rius, cum toto animo, totoque corpore, anteMatris clementillimrepro-
ftratus effigiem fupplexoraret,vt aditum fibi faceret ad Filij obfequium
& gratiam; repente folum intremuit, totumque cubiculum ingenti
motu concufliim eft. Exoratae id Virginis fignum fuifle, credibile eft.
S, Vtrgo  Antequam enim e paternadomo excefliifet Ignatius, quadam node^
«pparet  dum vigilat, auguftiflima fpecie, multoque lumine circumfufa Virgo,
I ^ muo '  puerum Iesvm  in vlnis geftans, ipedandam fe illi aliquamdiu pnebuit.
Qualisha?c erat fcena? Adfpiciebat Ignatius Virginem, Virgo Igna¬
tium ; & quamuis tacitis vtrimque vultibus, arnor tamen hinc addice-
bat omnem curam, illinc omne promittebat obfequium. Non opus
erat verbis, vbi amortam facundus erat; qui non potcrat efie miitus*
quia erat mutuus. Sed nec otiofus erat. ex illis quippe oculis tela &
faces vibrabat, quibus per omnem deinde vitam faucius iuit & arfic
Ignatius. Quis enim tune illius fenfus fuit,quod gaudium, quas felici- '**
tatis fux  admiratio, cum vidit illos oculos in fe coniedos, quibus
Deus ipfe adfpici gaudet ? cum vidit illos oculos in fe figi, quibus mor-
raiem adfpici eft immortalem fieri, efl: perire non pode, efl cado Deo-
que dottari?  Itaque adfpedus hic omnes illi vanitatis illecebras re¬
pente in faftidium vertit, tantumque virginem puritatis amorem inie-
cit, vt omnes rerum foedarum & caducarum imagines ex eius memo-
ria penitus deterferit. Donum hoc tam exiitiium Ignatio cum dedit,
an non tam manifefto figno fuam illi oftendit beneuolentiam, mater-
namque curam, quam muka prius claraque in luce oftenderat fefe?
lam mora illa, qua fpedandam fe dedit, quid fignificauit aliud, quam
fe Ignatio quafi in proximo femper adftituram, pronam in dona &c
munificentiam ? Neque enim Ignatius vmquam deinceps illam abelTe
fenfit, nifi quod oculis eam femper non viderit. Ceterum tam eximio
illo in Ducem noftrum beneficio clementiffima Dei Mater tanto ante
pnemonere nos voluit, huius minimo Societatis patronatu apud Fi-
lium fuum femper fe fore; fibique, fecundum Deum, oportere admi-
rabilem eius ortum fecundosque progreifus adfcribi; necaliunde cade-
ftia nobis fperanda pradidia * nifi ex ipsa, cuiusnos Deus tutelas voluic
elfe commiffos.

Porro

LIBER PRIM V S* SOCIETAS NASCENS, 73

Porro nouus hic a Virgine iniedus ardor,patemarum aediuin angu- igmiim
ftiis vitra contineri non poterat; eludabatur, erumpebatj iamque fiatu-
mam fuam per orbcm terrarum cffundcrc properabat. Diuaergo du -inZfT™
ce in iterfe dedit Ignatius j ac principio Montem Serratum petiit, cele-
berrimum Virmnis domicilium* Quo enim fponte iam pauper fe
conferret potius, quam ad lllam, cuius vniusfauorefatis.eratfortunatus
ac felix ? Ibat plenus animi, vilaeque nuper Virginis, ac magna fecum
voluens. Ec quoniam amanti feftinatio qnoque tarda eft, aftedum,
quo vicifiim in Mariam fuam rapiebatur, non fuftinuitdifFerre, do¬
neč ad aram eius pertingerec; in ipsa via voto fe caftitatis obftrinxit,
idque Deiparae obtulit, amoris mutui pignus Sternu m. Ratum habuic
Virgo, nec noua in clientem beneficia diftulit: eius enim caftimoniam.
in omnem deinceps vitam ab omni labe feruauit intadam, & eadern
adhuc in via ingens ab eo difcuflit animi corporisque difcrimen. Mau-
rum, quia puriflimse Matris virginitati obtredarat, ftatuerat confode-
re, vlturas pariter & fadurus flagitium j nifi Diua ipfa (vt pronum eft
credere)iumentum, cui infidebat Ignatius, reda iturum alio.flexiflet»

Ad facrum montem peruedus, Deo ac Deipara religiose falutatis mi-
litiam exorfurus nouam, pugioncm & enfem ad Matris aram fufpen-
dit, vel ut profance militia: fpoiia, quae lili casleftis amor detraxit, & vi¬
diki Virgini trophašum fixit. Hic traditis pauperi veftibus, rudemcjue
faccum indutus, pridie eius diei quo falutatam ab Angelo Virginem
colit Ecclefia, ante Virginis aram in precibus & lacrymis nodem to-
tam peruigilauit 5 militiam facram aufpicatus eo fere ritu, quo accepe-
rat nobiles olitn equites,. cum initiarentur profanae militiae, totam
nodem in armis folitos excubare. Hic Duci fux  folenne dixit facra-
mentum, eius aufpiciis pugnaturus doneč aut vita fuperefiet, aut
Eoftis.

Talibus orta principiis Ignatij in Deiparam pietas in dies creuit,
quantum crefcere potuit, quas femper fuit fumma. Nihil vmquam ag-
grediebatur, quod eius ante patrocinio non commendabat, adeoq;fuis
illud ad Deurn precibus femper interponebat. At Virgo clientis fui pie-
tatem ingentibus beneficiis pergebat vicifiim remunerari, & quidem
fcpe fpedabilis: čredo, vt non fciret tantum , fed etiam videret Igna¬
tius, cui perpetuam in omnibus negotiis opem, cui tantos fauores de-
beret. Vidit, agnouitque; & huius in ipfum ac Societatem fauoris pul-
cherrima nobis reliquit monumenta, libellum Exercitiorum & Confti-
tutiones: opufcula mole quidem exigua, fed vtilitate ingentia, quae-
datn cadeftis philofophias quafi facraria, quibus nulla laus, nulia par
eft admiratio. Scripfit illa quidem Ignatius , fed didante Maria. Exertitia
Cum enim libellum Exercitiorum in Manrefano illo fecefiu fuo, \\oc^ tru ^ ta
eft in primo vita: melioris tirocinio, confcripferit; vndehomo milita -JfnufirZ
lis & litterarum rudis nifi abhac Magiftra fua tantam haufifiet lucern, p*-
tantam Chriftianas fapientiae perfedionem ? quam & audoritas pri-
mas Sediš approbauit; & quotquot legunt, fufpiciunt & veneranturj
fiuotquot vfurpant, quantum in eo cadeftium remediorum lateat, fen-
tire pofiunt, exprimere non poffunt. Neque enim fruftra toto illo tem-

K pore

ladouic.de
Ponte in Vi¬
ta P Aluar.
c.43. §.1.

ConfHtu-
tiones So~
cietatisope
B. Virginii
(criptie.

P .de Palma
lib. Exerc.
die 8.c.pa:-
nult.

B.Virgo
Petro Fer-
ro appa-
rens fani-
tatem at-
tulit.

Primi Pa-
tresvota
nuncupa-
runt m
ade (jr Fe-
fio beata
Virginis.

74 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.
pore frequentiflime illi fpečtandam fe obtulic Maria; fedlucefua
animum eius magis quam oculos impleuit. Acne vila dubicandi fu-
perfit caufla, vni cuidam lisec Exercitia iam aggredienti, cuius explora-
ta fanditas oranem fidem meretur, ipfa Deipara fignificauit }  gratifli-
mas fibi elfe has meditationes, vtpote quas & ipfa dum vixit, femper
animo verfalfet, aedeinde Ignatium docuilfet,easque feribentem pluri-
mum iuuifler. Nec minus Sociecatis Conftitutiones ac leges opus funt
vt humano maius, ita digniffimum diua Virgine magiftra. In his fan-
dus Pater ciim fe nobk, quamuis id no*i ageret, fuo penicillo depinge-
ret, inquodam commenrariolo teftatur ad fe frequenter veniffeMedia-
tores, quorum nomine Iesvm  defignat & Mariam ; ne nefciat Socie-
tasparere fe legibus ab Iesv & Maria magis quam ab Ignatio latis.
Quidni ergo Maria fit nutrix, patrona &altera velut audor Socie-
tatis, cum qualem Societatem efie voluit, Ignatij manu ipfa quodam-
modo deferipierit ? Et quoniam amancium obfequiis pretium facit a-
mor, omnern occafionem tellificandi amoris fui in Diuam auide capta-
bat Ignatius. Erumpebat hic & prodebat fe in eius verbis, adionibus,
fcriptis,quia in pedore femper azftuabat. lil um cransfufum volebat in
fuos. Quam enim Scholafticis noftris & Coadiuroribus prazfcripferat
boram precandi, eam aufpiciis Virginis volebat inftitui, & fub eius tu-
tela impendi, fpem faciens,vt,ea interueniente,citius votorum compo-
tesredderentur. Šibi induftriam illam toties feliciter ceflilfe, quoties
vfurpalfet: hac nihil non impetralTe fe, nihil tion fperare. Hac fifus,
Petro Ferro ad Medicorum defperationem segrotanti promifit fanita-
tem : fidem Ignatij cumulate liberante dicam, an compenfante Virgi¬
ne? nam azgroprazter fanitatem, etiam confpedum fui obtulit, fola-
tium ipsa fanitate dulcius, & nulliusnon morbi potna emendum, fi #
taleprsemium morbi dTe polTet. Denique cum varia ex Ignatio quazre-
rentur deSocietatis inftituto, rationum omnium fummatn folitus erat
referre in feceifum lllum Manrefanum, quem fub magifterio Deipa-
raz traduxit.

Confedo Parifiis Philofophise curfu, vt ipfe primique eius Socij fefe
Deo votis rite nuneupatis confecrarent, ac Societatis, quam Deipara
per Ignatium moliebatur, fundamenta iacerent, & hanc animi fuifen-
tentiam atque religionem feqnentibus annis rurfus innouarent; non
aliud placuit tempus, non alius locus, quam dies 8c  sedes Virgini faera,
quafi eoritu nouella profiteretur Societas fein fide & clientela Virginis
liafci velle, & crefcere, & perennare. Hoc fpiritu quem ab Ignatio hau-
ferant Socij, afFeduque in Deiparam pleni, cum Romam Venetiis ite-
rum proficifcerentur, ad Lauretanam eius azdem triduuin fubftitere.
quo tempore pietati fuaz indulgentes, coalefcentem Societatem Diua:
impense comtnendarunt. Quaz,mirum didu,poft anni ludam,ex vo-
to omnium fuit conftituta & approbata, non fine certa Patronaž fuse
ope, quamper affiduas preces efflagitauerant. Porro Ignatius iam Sa-
cerdotio initiatus, pro fuo in Deiparam amore, non alibi fuftinuic
azterno Patri eius Filium primiim immolare, quam in azde Matris. So-
cietati deinde omnium fuffragiis prazpofitus, rurfus facellum Virgini

faerum

LIBER PRI M V S* SOCIETAS NASCENS* 75
facrum ad diui Pauli elegit, inquoprimus mukiscum lacrymis,ceteris q> rima  f a _

collacrymantibus,folennem edidit profeflionem, quam ex eadem for- lenms Pa-
mula reliqui mox quinque rite funt fubfecuti. Exinde Ignatius, quo- “ J 7 ™'
ties fui vouerent, Diuosque promiflorum adhiberent tellesi ftatuit vt facello bea-
cum ceteros vniuerfim, Mariam tamquam omnium Reginam ex-
prello homine implorarent, vtpoce fidei, quam Deo darent, feruandre. nis e tta '
potentiflimam auxiliatricem. Quid? templum quod domui ProfelTo- Trimum
rum,qux cum ipsa Societate naraeft,cx voto landi Patrisobtigit(.quod
deinde ex angufto & inornato capacifrimum fccit & augultifliiniim t empim»
Alexander Cardinalis Farnefius) nonne fuit Panda: Mariae ? Memo- ‘Detpara
rabile illud eft, quod in templi huius primarnim facellum, Deipane dicatum*
imaginem miraculis celebrem , qux nune fumma populi Romani pie-
tare & concurfu celebratur, cum ipfo cui depida inhrerebat pariete,
fingularis areifieum induftria traduxeric. Neque illud lene indicium
eftVirginei in Societatem animi, quod eo ipfo anno, quo confirmaca
dl a Paulo III. Societas, templum iftud impetratum (it, vt hanc proti-
nus n ata m quafi vlnis & finu fuo Virgo Mater ,& tedo carentem in
domnm fuam recepilTe videatur. In hoc Virginis dotnicilio Societatis
fundiones primiim exercitx; hic ab ipfo Ignatio tradita catechefis, &
ardentes diuinofpiritu conciones habitae; htc frequentandx Confeflio-
nis & Euchariftia: mos poft tot fxcula renouatus s  Me, cum iaceret vir-
tus & pietas, beatiflimse Virginis Matris ope aufpiciiscjue refurrexit.

Quare Cardinalis Baronius in puhlica concione templum hoc Anafta-
fiam nuneupare non dubitauit, alludens ad non abfimile Nazianzeni
didum, cum in diux quoque Matris templo Conftantinopoli fides
orthodoxa reuixiifet.

Cum vero illud commune orbis terrarum perfugium, auguftifli- ^ Jes
mum religionis faerarium, aedes Iesv ac Mariae natalis, Lauretana ^7ocTe-
domus, Ignatio adhuc fuperftice,Societati fuitcommifla, potuitne Ma- taticom-
ria manifeftius in domu m fuam introducere & recipere Societatem } mi f a -
Vifa hic circa noftrorum illisque confitentium capita cadellis flamma,
quid aliud fuit, quam flamma quazdam amoris in hos & illos e Virgi-
neo pedore erumpentis ? Nec in vno Ignatio contineri potuit hoc amo¬
ris in Diuam incendium. Diffudit fe in flliorum animos, vtque illo-
rum erga optimam Matrem, itaoptimx Matris erga illos affedum &
ftudium accendit. Francifco Xauerio ingentes illos animos, quibus In- Xauerif
dia totusque.Oriens, imo terrarum orbis videbatur anguftus, infpira- cr g a ^ a ~
nit Maria in rede fua Lauretana. Vitam eius tot periculis obiedam,
quot in Oceano erant fyrtes & fludus, quot in Indiis totoque Oriente fed-as,&
dremonis erant fatellites, quot in barbarorum manibus arcus & tela, httt “ svt z
femper expediuit Maria.  Huius ope vixdum implorata, dsemonem C ‘ m ‘
aliquando ex humano corpore fruftrafrementemfrendentemcjue Xa-
uerius eiecit; aduerfus illius furias & terrores Mariae prrefidio non
modo fatis armatus, fed etiam fecurus. Quoties enim importunifli-
mushoftis inuidam hanc virtutem verberibus debilitare fruftra cona-
tuseft? quoties intentato mortis metu frangere? tum prascipue cum
iulaponiam nauigaret, cum &fortes, & nauarchi ira ob flliam quafl

K i  culpa

Maria

multls au-
£lor fuit
Societatem
ingredien-

dk

Qui  Ma¬
riam ma¬
tronam
non e lege-
rant,a So-
cietate dc-
fecermti

Silneria

B.Virgmi

addtttaSi

76 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.
culpa Xauerij fubmerfam impotenti dolore efferata, & mare ipfum a
dasmonibus exafperatiim , in vnum Xauerium velut coniuraflfent. In
Iaponiam nihilominus fofpes elt appulfus, &c  quidem die afliimpt« in
caslos Virgini facro : fentire vt pofler, cuius adlpirans fauor i\h  curfura
tot inter pericula fecundalTet.

Ipfa quoque B. Staniflaum Koftkam, B. Aloyfium Gonzagam,
quale par iuuenum! in Societatem ingredi iuflit:  paruerunt iubenti, &
obedientias frudum mox retulere publica religione & aris culti. Ec
Scaniflao quidem Filium Tu um pueruli fpecie,tamquam asterni amoiis
certiflimum pignus,in vlnas vitro depofuit. Aloyfium nafcentcm,
eiuscjue hm ul raatrem, e vit« difcrimine exemit, parturientis voto ex-
orata; ne dubiraret Aloyfius Mariam Temper habere pro matre, a qua
vicam accepiffet magis , quam ab ea qu« illum pepererat. Nec vero
degener fnit filius: decennis enim TeTe per votum caftitatis tantre Ma-
tris obfequio conTecrauit. Felices nimium iuuenes, quibus pr«fentem
videre licuit Mariam , eiusque voces alidire qu« C«lites ipfos mul-
cent atque obledant. Ingens hic tauor fuit, eoque maior, quia non
folis conceffus. lila Iacobo Ledefma, Petro Analco, Seb^ftiajpo Bar-
radas, aliisquenon pancis in Societatem ingrediendi audorfiiit, gau-
dium &felicitatem fuam non capientibus, quod / taiem falutis Tu« du-
cemfimul & obfidem nadi eflent. lila Patri Thom« Sanchez fuftu-
lit balbutiemj Societatis, quam omni expetebat voto, non minus
quam Iingu« impedimentum. Sed paucorumne h«c eft felicitas? plu~
rimorum fuit, & fortaflis omninm. Quotnfquifque enim noftrum a
Maria Te quoque ad Societatem non fenfit impelli, etiamfi vultum
adftantis non viderit, vocem imperantis non audierit? Nec temeredi-
co omnes fortafhs a Maria vocari, cum, quod huic prope geminum
eft, B.Borgia cenfuide videatur. Is enim cum deprehendiflet aliquan-
do tirones nonnullos, qui Deiparam non delegiflent patronam, illis
male metuens,motluit Magiftrum Nouitiorum, vt eorum faluti pr«ci-
pue inuigilaret. Plus quum pnefagium videtur hic fandi viri fenfus
fuifle, illi ipfi defecerunt omnes, vtpote quorum auc inaufpicata erat
vocatio, aut punienda ingratitudo beneficium Virginis non agnofcen-
tium: infelicitas verbeo miferabilior,quod ne monitiquidem Virginis
fauorem fibi demeriti fuerint. ad qnem obtinendum prope fatis eftob-
tinere eumvelle; minimis enim obfequiis capitur Virgo, multoque
magis feftinat beneficia conferre, quam mortales aut peterp aut accipe-
re. Huius tam prompt« elementi« pr«clare confcia Societas, fimul-
que Ignatian« pietatis heres, Matris Virginis pasne non minus quam
Iesv  Filij obfequio Tele totam conTecrauit. Quocumq-ue ipfa penetrat,
Virginis eam cultus comitatur: omnibus hunc inculcat-, hunc voce, ca-
lamo, exemplo inter Orthodoxos propagat, inter hasreticos propugnat,
& immenfum vbique pietatis in hanc ardorem e flammis, quibus ipfa
arder, accendit. Quantopere hoc igne flagrafle exiftimamus Gonfal-
uum Silueriam ? qui Virginis imaginem rarononhabebat inmanibus
aut in oculis, ipTam in animo Temper: qu« imago Regi Monomotap«
oflenTa,illum, vt Christo nomen daret, repente permouit. Virginetn

LIBER P R 1  Ni V S* SOCIETAS NASCENS* 77
ipfam, non tantum eius imaginem barbaro vifam crederes. Ignatio igutij
Azebcdio auatuor iam vulneribus letalirer faucio, nulla Caluinifta- Ax f?. ed K.
rum haereticorum vis, ne crndelitatis quidem adiuta rurns, extorquere
potuit e manibus femimortuis imaginem DeiparaA* itaquecum eada-
t tis  cit pneceps in Ocean um Sociorum fanguine iam rubentem; cnius
vndx Caluiniftis clementiores cadentem Azebedium reuerenter exce-
p£re, nec haurire funt aufas, quafi Dominam fiiam ftellam maris in
eius manibus venerarentur, quam hasreticorum impietas in imagine
violauerat. Quas Diuam vis enellcre potuiflet e viuentis anitno, e cnius
morientis digitis ne imago quidem ab ipsa violentia potnic cfctorqueri?

Quanco vero incendio flagrabat Alphonfus Rodriguez ? aufus eit dlfbonfi
Dciparamin certamen amoris prouocare, ignofcenda temeritate, quia Rodn £ tte '\.
iuaiit illam amor,  non iuaiurus mil magnus eilet; cm lemper iicmt tamVir-
impune defipere. Neque venia ei eit opus, qui peccato fuolaudem g^emde-
mcretur. Alphonfus Salmeron, cum per Quadragefimam concionare- mU0 '-
tu r, intermiffo diebus fabbatinis argumento, dc Virgine Matre perorare
iolnus erat,amore,quoin illam rapiebatur,facundum femper faciente.

Sed quid recenfeo exinrios e Societate noftra Virginis cultores, quafi
numerus eorum iniri poffet? citius hominibus illa deftituetur,. quam
magnae in Deiparam pietatisexemplis. Sed neque d propoiko deflečta,
cum hrec recenfeo, aut inter Virgineos in Societatem fauores refero. il¬
lam enim coleue, illam amare, ipfius beneficium eft; & maius fa^pe
quam ca quibus clientum obfequia folet remunerari. Et quo figno cla-
rius illa potelt probare fe Matrem noftram, quam cum amoris fui dul-
cedine pečtora noftra & animosimplet? quemcum dčdit, humanivo-
ti modu m exceilit, quia pignus & fecuritatem quamdam feiiciffimas
immortalitatis nobis dedit. Iam vero quotquotfunt teftidies Deiparas
iacri, totidem vel Virginei in Societatem fauoris, Vel Societatis illam ^sockmL
amantis funt argumenta. Immaculatam Conceptionem venerata eft ergaDei-
Societas, cum Roma: primas Thefes Theologicas, viuente adhuc Igna- P aram ’
no, propofuit ; in quibus princeps qua:ftio immaculatam Conceptio¬
nem aflerebat. Deinde cum legem tulit, ne quis ab hac vmquam fen ten-
na diicederet •, cui tuendce Societatem quoque inftitutam fe diuinirus
cognouifle frpe teltatus eit Alphonfus Rodriguez, vir notae fančtita-
tis. Pro hac aiferenda per tres horas in Concilio Tridentino perorauit
Iacobus Laynes, tanta vi tantoque fucceflu, vt facra Spnodus, qux  ab
ore dicentis admirabunda pcpenderat, eo decreto, quo totam Adami
ptogeniem natiuas labis ream pronuntiar, puriffimam Dei Matrem fe
non comprehendere auhlontate fua fcriptoque confignatum reliquerit.

Natalem Virginis cclebriorem fecit in aula Regis Lufitaniae Borgia,
cum Suffragia virtutibus Virginis infcripta aulicis diftribuit; quibus
ita placuit pietatis follertia, vc in confuetudinem deinde lit verfa. Pra:-
fentationem de numero Feftorum Deiparaj prene iublatam retinuic
P.Franciicus Turrianus, cum voce & fcriptis Pontificem ad eam reti-
nendam permouit. Grata fuit Deiparae viri pietas, cuius praemium
ab illa quoque accepic,cado poitmodum tranifcriptus eo ipfo die,quem
defenderat: cnius Fefti celebritatem & cultum Societas per Belgium

K 3 hoa

7 S 1 M A G O PRIMI S^CVRI SOC. IESV.

Iioc noftrum mirum in modum illuftrauit auxitque. Annuntiationu
peruigilio arma fua Deiparaz confecrauit Ignatins , illa luce Societatem
Iesv aufpicatus, qua luce augnftum Iesv nomen ecadoprimum m
terras delatum eft ad Virginem Deo fuo mox impnrgnandam. Fefti Pu-
rificationis magna pars fuit Simeon* Iesvm vlnis fuftmens: Iesvm
quoquefuum, vtiolim Simeonis, ita Ignatij brachiis alkjuandoimpo-
fuit Maria, potuitne maius amorispignus ant hazc dare, ant ille acci-
pere? potuitne huius Fefti imago dulcius repradentari ? Aftumptionem
primis votis fuis celebrarunt primi Patres: quem diem Societatis Fe-
ftmn folebatappellare P. Bobadilla; omnes deinceps vt Societatis nata-
lem colere: qui fuit etiam veluti natalis Societatis noftraz fimul & Re-
ligionis Chriftianaz in laponia, quia Iaponiaz Xauerium dedit. Poftre-
mo, in quamcumque fui partem Fe vertit Societas, eam Mariae a-
mote Feptam videt. Hazc enim Ignatij, Ignatius Mariae opus fuit.
Et ne ceteros qui Societati vniuerfas prazfuerunt, itidem fuiffe dubite-
mus, Lainius & Borgia in Fefto Deiparaz cognatam vifitantis ad in-
eundumhoc munuseledi funt. diceres cum Patrnin votis Virginisfnf-
fragium confpirafle. Patrem Claudium huic muneri Virgo ipfaprazfe-
cit: quod cum faceret, fpedari voluit a Patribus Claudio Matthazo &
Tlioma Albigero, tamquam curaz fua teftibus oculatis. Matij ad-
buc fuperftitis modeftia vetat, ne fenfum noftrum apertius exprima-
mus.FIoc tam en, illo vel audiente,fas eft dicere, Societatem nune aqne
ac olim Virgini curaz efte, & a capite vigorem, virtutem, felicitatem in
membra manare debere: de quo cum folicita eft Virgo, non minus de-
monftrat in fide & clientela fua Societatem efte, quam cum ipfa Marti¬
no Guttierez oftendit Societatem vniuerfam fub ampliffimo pallij fui
tegmine colledam. Quid ego nune commemorem, quoties Societa¬
tem cum extrema inopia, inuidia, calumniis, iniuriis ludantem iuue-
rit Virgo?

Abrumpenda eft femel argumenti infiniti dulcedo, & beneficia gra-
to animo votifque recolenda, qua commemoratione exhaurire non pof-
fumus. Tibi igitur,Virgo Mater, Societas tua, quia fecundum Deum
totam fe tibi debet, tibi, inquam , fibique toto affedu gratulatur; &
quia nihil fe maius habet, totam fe tibi azternum deuouet. Patrocinio
tuo, vt defint cetera, fatis felix: tu beneficium tuum ferua, auge, abfol-
ue, & in iubilea laztiora femper & laztiora per omnem pofteritatem
tranfmitte.

C A P V T S E X T V M.

'Pofl  Christvm (^Mariam Societatis Aučtor
Or P ar en s fančtus Ignatius.

M Agna moliturus in terris Deus, a fapientiaz ftiaz confiliis huma-
nam fere folet excludere; ne hazc, quae plerumque plus kabet caz-
citatis quam peritiaz, diuini operiš partem fibi vendicet; neve inconfulta
mortalitas homini peruerse tribuat, quod debet Deo. Sic olim ad pri-

main

liber primvs. societas nascents. 79

mam illam ampliffimamque Filij fui Societatem conflandam, vfus eft
Deus hominibus in quibus nullaeratfcientia, nifi pifcandi. Sic mini-
mam hanc Societatem orbi daturus, adhibere voluit hominem qni ni-
hil didicerat nifi arma tradare. Fuit is Ignatius de Loiola patria Can- igtmim
taber, ftirpe nobilis: de qua quid attinet dicere, cum minima fitpars V*« 1 * tni ~
in Ignacij laude,quasa maiorum ftemmate ac virtuce deriuatur? Ferdi-
nandi Regia adolefcentem educauit. Animus illi erat eredus & excel- nu
fus, & quodammodo igneus; gloriaeque non minus capaxquam auidus;
fedquam oranem a virtute militari fruftra petebar, doneč didiciteatn
ab expugnationc vitiorum quam vrbium, a vidoria fui quam hoftium,
redius peti. Pompeiopolim ceperat Gallus, eodem impetu arcem ca-
pturus, nifi obftitiifet Ignatius: quam dum confilio, animis, manu
ftrenue propugnat, tormenti aenei globo grauiterfaucius cecidit, & cum
eo omnium animi. fed felicius cecidit, quam fi ftans viciftet, & hoftium
proftratorum aceruos vidor calcaffet: cecidit enim,vt alius refurgeret;&
cum eo paritet Chriftiani orbis pietas, iam pridem collapfa ac proftra-
ta, reflorefceret. Quippe vulnus quo kfus erat, animi vitiis, vulneri-
bus vtique grauionbus ,pro remedio fuit; & vt hoftibus de arce, ita
Ignatio de feipfo, de morum corruptela, de hterefi,vidoria: pulchrioris
initium. Itaque telum illud hatrefim, impietatem, fimilesque orbis pe-
ftes grauius perculit quam Ignatium: credibile vt fit benigna Dei manu
potius, quam hoftili libratum fuiffe. Decumbentem ex vulnere, & hu¬
mana remedia nequidquam adhibentem, recreauit Apoftolorum Prin-
ceps, & in illo vno tot fuorum millia. Dum vulnus tarde coalefcit, vt L ^. ng
falleret taedium, ccepit hiftorias Diuorum leditare, quia profanae de- ptlmZu-
erant. & hinc continuo Ignatius illorum quos legebat fimilior, quam bromm
fui. Christi fupplicia & dolores optabat, redimere fuis. cum Dei- tnal,um
para flebar, gaudebat, amabat. cum Petro &rAndrea falutabat crucem, mutatur.
&pari amorein eam rapiebatur. cum Ioanneoleoferuenti optabat im-
mergi. cumPaulo fubij debat ceruicem fecuri. cum Laurentio prope-
rabat ad prunas: cum Ignatio fuo in ridus leonum, vt I e s v m cordi
quoque fuo infcriptum oftenderet. cum Anachoretis abdebat fe in fil-
uas. cum Apoftolis, Iesv Christi nomen perorbem circumferebat.
cum omnibus idola calcabat & vitia, per ignem ferrumque viam ad
Deum affečtabat. Ita generofus ille animus induebat animos omnium,

& vnus omnium laboribus par fibi videbatur. Nec mora. a Diuis, qui-
btis iam fimilis efle affedabat, confirmatus, non fortius cogitauit quain
fecit. domum, opes, confanguineos, fcipfum deferuit. Montem Ser-
ratum petit. Sed quoniam fugiendo nemo fe poteft fugere,- ne impro-
busille fui araor reditum fperaret, vinculum illi perenne inijcit: cafti-
tatem vouet. In via Mauri in Deiparam iniuriam ferro vlturus,often-
dit quidem fe ex militari ferocia quiddam adhuc fpirare indomitum;
fuum tamen in Virginem teftatus eft amorem, cui non virtus, fed pe-
rida virtutis deerat. In Monte Serrato gladium & pugionem, iam do¬
mini lacrymis fpeciofius,quam nuper hoftili fanguine ftillantes, pro¬
fani Martis exuuias, magnas Matri dedicat. Inde primo diluculo, vt
tenebris virtutem celaret, Manrefam contendit. Ibi quidquid nuper

animo-

f

80

1MAGO PRIMI SJECVLl SOC,  IESV.

Ignati)  animorum atque irarum in hoftem geflferat, in k  conuertit. prasftantif-
fmatts  qu 0 fque 5  quos legerat, asmulari aufus in macerando potiffimum

roanmm.  a f£jg. enc [ oc j ue co rpore. quae prima virtutis facies, vt fua illa rnfticia &
horrore blanditur animis magnis, ita Ignatium ceperar. Negledum
capiilitium barbamque finit mhorrefcere, excrefcere vngucs, vulturh
informifquallore deformari. humus erac cubile, ceruical lapis 3 inquo
formi us perexiguus, cui non vacabar,fed luccumbebat: & quamuispa>
nenullns etat, adhuc tamen illum media node intetrumpebat orandi
caufsa. Ter quotidie flagellis in fe acriter feuiebat. feptenas horas in
genua prouolutus, attente & continenter orabat,praster id tempus quod
fingulis item diebus audiendo Sacro, Vefpertinisque & Completoriis
precibus dabat. Cibus illi etat panis emendicatus; modicum aquar J
potus. tam mifero vidu femel tantiim in die languentes vires reficie-
bat, fi hoc erat vires reficere potids }  quam conficere; quem tamen die^-
bus Dominicis, tamquam lautius epulaturus, bis adiiibebat, ficopia ad-
erat. Quibus diebus ad Pcenitentiae & Euchariftiae Sacramenta fumma
religione accedebat* Si quid otij a precibus diuinoque cultu fupererat,
miniftrabat agris, ftipem pauperibus mendicabat, omnes ad pietatem
hortabatur, quam alns benignus tam corpori fuo femper infeftus, de¬
mone illi fsepe per ludibrium infidiante. Hauht interim diuinitus illam
lucern, qua libellum Exercitiorum confcripfit, in qno per fuos gra-
dus viam penitus aperit ad altiffimum fanditatis faftigium, quam illa
Sterni Patris Sapientia e cado in terras fecum detulit, fadiscjue & voce
Apoftolos docuit. His meditationibus quotquot vacarunt, fefibitam
diffimiles fubitb planeque alios mirati, facile viderunt, humanam
fcientiam, quas in Ignatio nulla tum adhuc erat, eo non poife alfurgere.
Sed quoniam non deerant qui malebant eas carpere quam experiri,Pon-
tificia audoritas, qua connrmata: funt,  maiores inuidia fecit. Ex hoc
fonte illa ingens humana? falutis & inexplebilis auiditas, a qua fola vide-
bat Deum ipfum e caelo in terras, in humanos artus, in labores incredi-
biles,in tormenta,in crucem,inacerbiffimam mortem abreptum.Ex hoc
fonte Sociorum adledio,ipfius Societatis conftitutio,& vniuerfa defcri-
ptiopromanauit. Miriš interim illuftrationibus & puris animi gaudiis
Ignatius fruebatur.Sed quies ha?cfuit,non fecuritas:Deo ha?c folatia feqj
mox fubducente, & Ignatium flbi velut relinquente. tantis enim ango-
ribus confcientias torqueri miferum & agitari permifit, vt illum quafi
deftituifle videretur. Quid faceret Ignatius, omnia iam remedia incaf-
lum expettus ?  Quod impetrare a Deo non potuerat, extorquere quo-
dammodo aggreiTus eft. Immani aufu animum obfirmauit omni cibo
abftinere,doneč priftina rediretanimo tranquillitas ;  vnius e fandis Pa-
tribus exemplum >  quod habebat in memoria, feruentius asmulatus,
qnam prudentius. Iamque adeointegra hebdomada continuauerat in-
ediain, necdefolita precandi, corpus diuerberandi, cet'eraquefeueritate
quidquamremiferat; vitra progrelTurus, nifi Confeffarij imperium ve-
tuilfet. Sed breui rediit Deus, & cum illo animi lux & ferenitas priore
copiofior. faepe illi Christvs hic vifus, fa?pe Mater Virgo. In ter ecfta-
fes vna-prae ceteris memorabilis fuit, qua? ad odiduum durauit. mor-

tuus

Ecflajis

Jgnatij.

LIBER PRI M V S. SOCIETASNASCENS. 81

tu us credebatur, & luiffet fepultus, nifitenuis cordis palpitatio latentis
vita: reliquias prodidiilet: e qua velutefomno euigilans, I e  s v nomen
cum fuaui fufpirio ingeminauit. Quo tcmpore točam Societatis for¬
mam , & quall fabricam, Ignatio diuinitus oftenfam creditum fuit.
prsefertim cum, quse de Societate diuinitus cognorat, in recelTum iilum
Manrefanumferefoleret referre. Atquehasc mitia fuere virtutis iliius,
qu,x’ deinde in Ierofolymitana profedione term mariq'ue omnem in
partetn fe probauit, & alumnum fuum orco formidabilem, vtilem to-
n terrarum orbi, cado acceptum fecit. Nihil itaque mediocre moliens
Ignatius, certufque id fequi,quo gloriam Dei maxime polfet amplifi.ca-
re- fed magno ad id praefidio, quod litteramm erat, deftitutus, confilio
plane memo,rabili homo trium ac triginta annorum Grammaticam in-
ter pueros ccepit difcere. Non minus interim alienas falutis quam litte- ignatius
rarum ftudiofus, laboris fui ftipendium Chriftianum retulit,immania ft ucitMani
Barcinone verbera, Compluti & Salmanticaecarcerem &c  catenas. quar JU™*?
probra & poenas ille maiore gaudio fuftinens quam ali) jiorrore fuge-
rent, omnia in materiam virtutis ita vertit, vt diceres iilum abipfis in-
iuriis contra ipfas armari. Demum Parifiis, vbipietatis eiufdem caufsd Ignatius
infamiam carceribus & catenis grauiorem parne adiit, Socios fibi ad- nouem So '

i r ° r  a • • ■ \  , . , . _ cios elegit,

iunxit nouem: quorum pleroique rama virtutis pnmum, deinde lpia
virtute famam Vincente fibi deuinxit; omnes fere vt locis atque natio-
nibus, ita & naturis ac linguis primifdue confiliis diflimiles. Ex hispro-
feminata eft Societas vniuerfa. tanta fiquidem inter fe voluntatum con-
filiorumque fimilitudine funt vindi, vt qux in aliis folent elfe diffen-
fionum cauffe, in illis coniundionem animorum & concordiam alere
viderentur. ideoque mirandum magis, quod Ignatius illis vix notus,
egenus, vitarque genere & natura nulli fimilis, eos inter fe & fibi tam
cito coniunxerit, breuique tanto fpiritu omnes imbuerit, vt ad quam-
dam Apoftolorum imaginem viderentur accedere, nifi quod numerum
non asquafient. Hos omnes affabilitate mira fermonis, led potiffimum
virtute, quar blandiflima eft animorum conciliatrix, ad obfequium di-
uinum permouit. Quorum is ardorfuit & conftantia in fui defpicien-
tia & maceratione, in meditandi induftria & pietate, in alienar falutis
cura, vt magiftmm Ignatium in difcipulis facile agnofceres. Necfeli-
cius eos C h r  i s t  o genuit,quam educauit in fpem tanti operiš,quod,
illis huius confilij ignaris, per iploftnet tam en moliebaturj Deocjue
tandem vota eius fecundante,feliciftime perfecit. lam Societatis Infti-
tuta approbauerat Paulus III,  Summus Pontifex; iam Ignatius & Socij
videbantur fumma votorum aftecuti, cum ecce tibi repentina difcor-
dia, fed ex humilitate profeda, de infimo vltimoque loco. Concors
omnium fententia nouellis copiis prarfecerat Ducem Ignatium, quia
bas ipfe ad C h r i s t i  figna primus exciuerat, deinde inftruxerat ac
direxerat. fed qui omnium iudicio.probabatur, non probabatur fuo.
itaque din acertime reftitit, ac tandem coegit Patres in fuffragia rurftis
ire. rurfus elcdus, rurfus detredauitonus j doneč tandem libera Lainij
voce:Aut Deo hoc munus imponenti cederet,ant Societatem dirimeretj
ac denique Confdfarij imperio compulfus,admifit onus: quod deinde

L non

82 1M A G O PRIMI SAi C V LI SOC. IESV.

non miiiori humilitate 'geffit, quam negcrerct laborauerat. Coačlus
ignatim■  ergo Societati praeelTe, quam lccundum Dcum iple fulcitauerat, iure ac
ConjHtu-  legibus ill am  ftabilire eit aggreifus. Sed quanto ltudio, Dcus bone! cjuot
umu jen-  i acr y m j s ^ q U o t  precibus, quot fufpiriis cadoeas elieuit! maior Dci glo-
ria norma erar & amuflis, ad quamexpendebat quidquid conftitderet.
Sed quoniam humani iudicij imbecillitas, aut afiedu impedita, aut
perfpicacitatis inopia, difcernere id femper non poteftj Ignatius,omni
afiedu fepofico , Deum ingenci concentione pofcebac opem vimque
perfpiciendi quid potifiimum expediret: dein rationes in vtramque par-
tem ponderabat fecum, & fuis quamque momentis expendebat. Quod
conftituerat, iterum ad Demn referebat; lucemque cum precibus &
lacrymis implorabat. nec lllud fatis,vthaberet ratum quod ficfhtuerat:
fed omnia iterum iterumque ad trutinam reuocabat impenfiore quam
prius ftudio j rurfumquc in lacrymas & preces efiundebat fele, vt lucern
pleniprem impeeraret, ncc qnidquam non e maiore Dci gloria decer-
nerec. Adextremum,quidquid exaraueratin vtramque partem , impo-
nebat arae in qua rem diuinam quotidie faciebar, vt fcribenti deliberan-
tique vberius lllucefceret Dei voluntas maiorque gloria. Quadraginta
dies ipfos continuos (vt coniedura de reliquis fiat) ardentifiime precan-
do deliberandoque confumpfit, vt vnum illud tuto ftatueret: liceretne
Profeflorum domibus., quas totas liberalis hominum mifericordiafuf-
tentat, in templi faltem vfiim fumptumque neceflarium prouentus vel
modicos poflldere. Exftant etiamnum Commentarij quidam in arcula
poli eius mortem reperti, in quibus per hos quadraginta dies habitum
animas fua; variofcjue fenfus manu fua perfcripfit-, diuino la n e inftindu,
vt ineredibilium prope donorum, qux largiffime ex immenfo diuini-
tatis fonte hauriebat, fpecies ad pofteros aliqua emanaret. In iis elucet
ad viuum exprefia viri fanditas, admirabilitafejue diuina; liberaliratis
in feruum jfuum $  & quanti apud nos ponderis etTe oporteat relidas ab
eo Conftitutiones ac Leges, in quibus fefe nobis (quamuis id non age-
ret) fuo quafi penicilio depinxit. Hic luce clarius apparet, quanta ei eflec
cum diuina Mente coniundio, quanracommunicatio in expendendis
ac pertradandis ferme fingulis Conftitutionum locis ,quanta vis lacry-
mamin, quantus irnber, quam affluens, quamque redundans diuina;
confolationis copia; quam cum humani pedoris anguftia; non fatis
caperent,erumpebat frequenter in corpus, magnoeius faspe languore,
magnoejue labore: vt in ipfa facrificatione nonnumquam interclufa
voce, cum facultas libere refpirandi non etTet, proloqui omnino ver-
bum ac pronuntiare non pollet, quoad tanta illa diuina; dulcedinis
copia vbertafque remitceret. Fiebat interdum vt preces inter & facnficia
tantis ardoribus adftuaret, vt omnes partes corporis exardefcerent, ve-
n£que omnes manifefta cordis palpitatione micarent, interdum vero
etiam pilus capitis inhorrefceret. Sic beatus Pater Conftitutiones fuas
elaborabatj neque aliis ftudiis aut praefidiis, cum eas feriberer, vtebatur.
nullusenim apud eumliber,praeter Miflarum volumen }  ftudium eius
precatio erat, bibliotheca, perennis cum diuina Mente congreflus. Ne-
que tamen tanta diligentia, ipfiufque Societatis importunis precibus

LIBER PRI M V S. SOCIETAS NASCENS. 8$

fcriptas, voluif Societati efteprolegej fed eas grauiflimorum Patru m iu-
dicio fubiecir. optabat enim tales efie, quastotnatidnum varietati, toto
orbe fine exceotione vila congruerent; haud ignarns * exceptionibus
leaum leges ipfas eneruari. Itaque a tota Societate feuere expenfas>fum-
moque confenfu probacas, iterum ramen ad limam reuocauit, & anno
demum ciDna.Lin-promulgauit.Ac netumquidem vim legis habere*
nifiabvniuerfa Socierate iterum recognitas, voluitj corredurus fi quid
deprehendiffet vfus & adio 3  quod tam accurata deliberatio non prasui-
didet. Poli eius tandem obitum ad Pr^pofiti Generalis comitia conuo-
cata Societas,eas iterum fumma confenfione probauitj& quadam quafi
veneratione recepit. Per idcm tempus Pontifex Paulus huius nominis
quartus, eas ab quatuor Cardinalibus examinari iuflas, & diu multum-
que dilcuflasj tandem faluas atque integras quemadmodum acceperar,
ne verbo quidem immutatOj reftituit, Qme quidem Conftitutiones
cum ad intimam huius Inftituti rationem naturam^uepertineant^ fint-
que nerui quodammodo &C  fundamenta huius quam fequimur difci-
plinas ; ipfumqueadeo Societatis Inftitutum alium quam Ignatium fe-
cundumDeum non Iiabeat Audorem^ cum ipfi Socij, prima nafceii-
tis Societatis auxilia ac robora, ab Ignatio confcripti fuerint & inftru-
di, iure merito vniuerfa Societas Ignatium Audorem Parentemcpie
fuum fecundum Deum agnolcit & veneratur.

C A P V T S E P T I M V M.

Alt er ti Societatis colamm  5. Frmeifem 'Krntrm.

S I fas eft res tenucs cum amplis auguftifque conferre, minimae hu¬
ius Societatis I e s v primordia, nafcentis primum Ecclefia; adum-
brado quxdam fuere. Quod enim hnic Petrns & Paulus, hoc fuere fgnatm
Societati Ignatius & Xauerius s  nifi quod illis Ecclefias agrurn fanguine &Xatt ^
fuo rigate, his Societatis areolam fudore tantum & lacrymis perfundere ITsfcul'
licuent. quamquam longum quoddam & peracerbum Ignatio & Xa- <*** co~
uerio martyrium fuit, martyriocarere: cui neuter defuit, fed hoc vtri- lumna '
que: id enim alter in Syria, in Indiisalterfruftra quadiuit. Ceterum ve-
nia fit comparationi; formam methodumcjue rerum & adionutn^ non
digmtatem conferimus Diuorum, non fandlitatem: quorum res gefta;
tam fimiles fuerunt, quam fi mile fuit vitse inftitutum, &quam fi miliš
hxc  minima Societas ifti ampliftima’ a Chrifto primum inchoataJ.
vtqueprimasua ftetit Ecclefia, Petro & Paulo tamquam cclumnis fe- ignatius
cundurn Deum potiflimum nixa; ita Ignatio & Xauerio Societas na- & Xaue^
fcens: fed Petro & Ignatio Romaš, Paulo & Xauerio inter Gentes j ita
Deus voluit. latius hi quidem laborarunt, fed non vtiliusj imo nec la- Paulo.  '
tius, quia cura & diredio vtriufque capitis cum vtroque membro terra-
rum orbem paritet peragrauit: vtque ad exadum rotundas figura am-
bitum non minus iuuat interior circini pars, quas videtur ceflare, nec
cefTat, quam qute circumducitur, fadura quod exterior, fi tantiim vices
locufcjue mutentur; ita non minus Ro ms Petrus & Ignatius , quam in-

L i ter

84 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

terGentes Paulus & Xauerius, illi Ecclefiam, hi Societatem ftabiliue-
runt, auxerunt, propagarunt: & fortaflis amplius, quia vi rtu s a capitc
manare debet in membra;& pareserant vtrimque mutuis curis & labo-
libus, fiDeus tantum voluilfet fundionum vices ac fpatia permutare.
Denique higubemarunt nauem, illi remiges validi fuere; vtrique ad
felicem curfum aeque neceffarij. Sed Petru m' Christvs caput Ec-
clefias dedit, Ignatium SocietatR & vtrumque Romaš rerum luunmse
prasefle volu ir. vcrique enim crucem fuam hnmeris geftans occurrit,
illi Roma abeunti, huic Romam eunti: vtrique metu m ademit,vtrique
animos addidit, vtrique Romašpropitius fuitj vircutemque dedit, qua
& aduerfarios vterque profligarer, & cum fuis toto orbe laborantibuš
prouidendo, confulendo, imperando, totopariter orbe laborarent.

Quam vero limiles moribus, expeditionibus, animis Paulus & Xa-
uerius fuere! illum ideatn,hunc idea; imaginem crcdas. Paulum impla-
cabilebellum Christo inferentem, & Eccleffe nafcentis membra
Jaceratitem diuina vis tandem fregit,&in partes fuas traxit: Xauerium
Deo contumaciter refiftentem, Ignadus expugnauit magis quam flexit.
Aperuit Deus Anania: Paulum fibi deledum,qui nomen eius per Gen-
tes & Regna circumferretrfignificauit quoque DeusXauerij forori Xa-
uerium fedeftinare Apoftolum, a quo nomen eius in nouum Orbem
vltimumque Orientem perferretur. Ambo iam audorati Christo,
pares orbi terrarum animos attulerc: quorum fi labores contemplere,
geminas Apoftolorum turmas; fi itinera, alatosputes. in quibus vter--
cjue ter naufragium pafius, & cum illis tot gentium falus-, nifi mare
lentiensqnos veheretjvirtutem fuis furiis potentiorem in littora effudif-
fet incolumem. Nec minore periculo immanes vterque gentes inftru-
xir, quatn adiit. In nečem Pauli coniurauere Iudasi in Xauerij capur,
Bonzij. Paulus in čorbe per mu ros dimilfus, Francifcus in frondofis ar-
borum ramis latens barbarom m impetum declinauit. Sudaria & femi-
cindia Pauli morbos corporibus exegerunr ? idem fecere cruces & rofa-
riaXauerij. Cadauera Paulus animauit? Xauerius fepelienda iam cor-
pora reddidit vita?. Sed maiora his miracula erant ipfi, & in vtroque ex-
celfus ille & inuidus animus, & magnitudinis Chriftianae plenus, quse
non in ambiendis,fed fpernendis honoribus & commodisconfiftit5quar
diuina glorij ftudio ardens, Deoque non fibi nixa, nihil fnpra vires
fuas putat j quam labores, vigilias, aeris atquehominum iniurias,fames,
fitis, vita; pericula, tormenta non debilitant,fcd pafeunt & angenr, non
fecus atque oleum flammas accendit. Ha?c Chriftiani excelfitas pedo-
ris, cum flagrantiflima charitate coniunda, anguftum vtrique reddebat
orbem terrarum. Hinc vterquetam meruit gloriofum Apoftoli nomen j
quam expleuit munus.

Podremo, vt Paulus in ftabilienda inftituendaque Ecclefia, eiufcjue
Xatierm  finibus proferendis,velut dexterum Petri brachium fuit-, ita Xauerius in
menteh  f° rman da propagandaqueSocietate, &, quod lila fpedat, amplifican-
perfette  do Religionis Chriftianas cultu, pleniffime re perfecit, quidquid Igna-
exficttm  tius aut faciebat, aut faciendum animo conceperat. Et qtramu is ante
confirmatam Societatem in Indias nauigaturus Roma difceiTerk Xa~

uerius,

LIBER PRIMVS. SOCIETAS N AS C E N S. S$
uerius nec vmquam fcriptas ab Ignado Conftitutipnes viderit (  qua:
a rnorte Xauenj in Europa primum fnere promulgatae) in Societatis ta-
men admimftratione tam admirabiliseius fuitcum Ignacij mente con-
feniio vt crederes nihilagere Xauerium in India nifi d udu Ignacij j ant
nihil facere Ignatium in Europa, nifi ex fenfu Xauerij. Id paucis
oltendo,ex quibus fieripoteft coniedura de omnibus. Ignatius non
tamquam prelatu m fratribus fuis, fed tamquam famulum fe prasbe-
bat: Xauerius Paulo Collegij Goani Redori in mandatis dedir, Chri-
fliana: magis liumilitatis quam poteftatis memor, nihil minus in itn-
perio quam imperium cogitaret. Vterquedererum fucceffu a laboran-
ubus procul Sociis, voluit certis ad fetemporibus fcribi. Vterque voluit
noftros arcana cogitationum Pracfidibus fuis aperire.Vterqueconfcien-
tičE examen, rerum cadeftium meditationem,ftudiofifrimefuis inculca-
uit,tamquam neceflariavirtutis & vitre fandioris alimenta. Rudimn
&puerorum inftitutio ita fuit ambobus cordi, vt ab ea re pbndere cen-
ferent oranem prope Reipublicre Chriffcianae felicitatem & falutem.
quod raunus voce, fcriptis, exemplo mandauerunt fiiis magis, quam
commendarunt. nec minore charitate voluerunt nofocomia carceref-
que ad afflidorum folatium a fuis frequentari. Quam vero honores
vterqueauerfabatur,&:a Societate excludebat, tam volebat Ecclefiarum
Antillites a Societate obferuari. Neuter vmquam aliquid admifit, aut
a fuis admitti paffus eft, tamquam laboris Chriftiani ftipendium.Cor-
poris macerationes neuter putauit asquales omnibus prrefcribendasj fed
videndumcenfebant, quid cuiufqne conditio, vires, virtus ferrent.Ciim
vterque magnam in noftris dodrinam requireret; inutilem tamen il-
lam, imonoxiam, iudicabat, fi virtutedeftitueretur. Quare confidera-
ti etiam erantambo & parci in adlegendis ad Societatem 5 multi in pe-
riclitanda adledorum indole acvirtute; nequaquam cundabundi in
dimittendis, quos minus idoneos experimenta oftendebant. Xauerius
audor erat Sociis, vtvota quotidie renouarent, tamquam acerrimum
telum contra diabolum, & firmiflimum conftantise munimentum:
Ignatius ob eamdem cauifam votorum renouationem etiam lege fan-
ciuit. Vterque ex obedientia reftimabat veram germanamque fobolem
Societatis. Itaque Xauerius obfequij exadorerat acer, quod ipfe Igna¬
do re, voluntate, iudicio ac fencentia mire pracftabat: vtcjue Ignatius
Xauerium, vel hoc nomine, praccipuo quodam fenfu diligebat ;  ita Xa-
uerius facillimus erat erga obfequentes ac morigeros, feuerus in contu-
macibus coercendis 5 nullam perniciem dicens maiorem peruicacibus
ingeniis poife contingere, quam E tirnide indnlgenterque tradentur.
Itaque Antonium Gomez, quamuis egregiis natura; dotibus infignem
virum,quamuis Collegij Goani Redorem, quia durum illum ac refti-
tantacm lenfit, e Societate dimifit,- hoc ipfo tempore, quo Ignatius in
Europa, datis in omnes Prouincias litteris, feuero obedientiae imperio
cauit, nequis Moderatorum contumaccm quempiam fuftineret, fed
continuo dimitteret, prrefertim fi  illi ipfiqui prrceffent,obedire neglige-
rcnt. Vfque adeo vnus & idem fpiritus tantis interuallis difiundas
Ignacij & Xauerij raentes afflabat. Ita Xauerius optimus difcipulus non

L 5 modo

Conftitur.
Socict.
Orlandinus
ih Hiftor.
Societ.
Turfellinus
de Vita
S. Xauerij.

't6  l3Vt  A GO PRIMI S^CVLI SOC, IESV*

modo hauferat omnem magiftri dodrinam, fed etiam mentem & ani-
mura quodammodd indueratj prorfus vt fi Conftitutiones fandi Patris
Ignacij numquam perlatse fuiftentin Indiana, fteciftet tamen illic Socie-
tas, nec vilam fui difcrimen vel ipfa percepiiTet, ciim in Xauerio fuum
quoque haberet Ignatium.

CAPVT O Č T A V V M.

Societatis InflitHtfim k Sede Afojiolied confivmaiur.

Jgnatius

fnJHtuti

formulam

Pontifici

fropomt.

S Ocietas quamuis adhut erat exigua, & tantum veluc fegetis fpes in
herba, vtpoce a Pontifice nondum confirmaca$ maior tamen erac
quam vt inuidia eam ferre poftet. Horribilem la^c illi impegit hasrefeos
calumniana; fed qu£E tantum profuit, quantum nocere ftuduerat: nec
enim in audorum capita dumtaxat retortum eft, quidquid illi in inno-
centiana erant machinati- fed etiam infanaia ipfa, quam noua: familiae
inurere conabantur, Societatis oloriam auxit: cauila enim fuit vt Ro-
manus Iudex in Sociorum moreš & vitam inquireret. in quibus cum
aliam calumniarum cauflam non deprehenderet, qnam morum probi-
tateirg publico innocentia: teftimonio virtutem paucis notam anteocu-
iospofuit vniuerforum. Itaque farna breui hinc affurgens, non Vrbern
modo & Italiam, fed Alpes tranfgrelfa, naagnam Europa: partem no-
mine fimul & defiderio Societatis impleuit •, fimulque Patribus animos
fecit, vt de Religione condenda ferio deliberarent. Dum deliberant,
frudus indies crefcens omnes facile indnxit, vt e re communi id fore
decernerent, ne tanta orbis Chriftiani vtilitas mox cum paucis homi-
nibus concideret, fi deeifent qui in eorum locum laborefque fuccede-
rent. Videbant quidem Patres arduum impetratu negotium fore; nihi-
lominus Ignatins Deo nixus, quem Roma fibi iam propitium fenferat,
nec dubitabat deinceps fore, hanc curam fibi a Sociis impofitam in-
genti animo complexns, Inftituti formulam in certa capita quam dilu-
cide ac breuiter tam accurate digeflit, in idoneam occafionem immi-
nens illud Pontifici fimul & defiderium fuum proponendi. Commo-
dum Pontifex (  is erat Paulus III. ) negotiorum turbis fefe nonnihil
fubduxerat, & Tiburtini receffus amcenitate ac folitudine animum &
vires reparabat. Hanc nadus opportunitatem Ignatius, Inftituti formu¬
lam per Contarenum Cardinaiem illi fuppliciter oftert, oratque vt
Apoftolica eam audoritate fancire dignetur. Pontifex acceptam iubet
a Thoma Badia facri Palatij Magiftro, qui deindc in Cardinalium
ccetum adfcriptus fuit, cognofci. Ab eo probatam, vbi legit accurate*
que perpendit ipfe Pontifex, fiue admiratione rerum captus, fiue diuino
adus inftindu ,Spintus Del,  inquit,čf? /j/c.  Patru mque pia ftudia & con-
lilium vehementet probauit: fimul iftud adiecit, fefe prafagire animo,
piani iilam Patrum induftriam id temporis in publicum animarum
bon um confpirantem, afflidis Eccleliae rebus non leui prarfidio atque
ornamento fore. Hoc teftimonium aCHRiSTi  Vicario Societati da¬
tum in.Nonas Sept.anno ci:>.io.xxxix. velut prima quaedam approba-

tio

liber primvs. societas nascens. 87

tiofuit. Quam approbationem vtetiam diplomate fanciret atque con- Pontife.x
firmaret, rogatus ab Ignatio Pondfex, vt erat prudentiflimus, nequid
prsecipiti confilio tam deploratis Ecclefbe temporibus ftatuifle videre- jhtmum '
tur tribus Cardinalibus, apud quos nihil grathe-foret loči, negotium So ^atis.
totum commifit.Erat in illis Bartholomasus Guidiccionius,vir quidem
pius ac diuini humanique Iuris egregie peritus, ceteruma nouis Reli-
gionibus adeo alienus,vt nec azquo animo ferret earum,qure tum erant,
frequentiam, deque iis ad quatuor dumtaxat redigendis librum con-
fcripfide diceretur. Atquehoc padlo Summus Antilles occurrebat in-
uidias, qua; omnis erat confumenda in Guidiccionio, fi lile nouam R.e-
ligionem probadet, quem & nouis pariter & antiquarum numero in-
feftum efle palam conftabat. Is igitur cum prasiudicium lioc ad caufi
fam attulidet, aduerfarius magis quam iudex, primo nequidem addu-
ci potuit vt legeretlnftituti formam, dein Collegas in Ignatium parum
propenfoshaud difficulter in fententiam fuam adduxit. Itaque certam
ac paene confeclam rem confilio & aučloritate fua repente difcuffir,
diuturnifquefruftratronibus tantum-non euertit; fed non fpem & ani-
mos Ignatij. Inftabat is atque vrgebat, nec minus litteras a viris Prin-ci-
pibus & ciuitatibus ad Pontificem & Cardinales,ea de re grauiflimte.
cumque fr ud: ra edent omnia, asqne tamen fperare pergebat Ignatius.
Videbantur ipfae repulEe animos illi addere, & fpes nullafpei maioris
e (Te caufla. quippequanto minus humani fauoris apparebat, tanto cer-
tius diuinum fibi pollicebatur. Hune ergo continenti fupplicatione, ie-
iuniis ceterifque corporis affličlationibus eblandiri inftitit j vouitque
infuper diuinas Maieftati triaSacrorum millia, fivoluntates humanas
flečleret fua. Exoratam Numinis Maieftatem declarauit euentus. rur¬
fus ad eos qui cauflfas prreerant, & maxime oberant, plenus fpei adiit
Ignatius: rurfus permodefte illis poftulati fui rationem expofuit. &ecce
quam repentina tam conftans voluntatum mutatio, quas hačlenus
contumacia ipfa videbatur armade. Infpiciunt rurfus diligenter Socie-
tatis Inftitutum, &penitus explorant : necminore confenfu illud pro-
bant, quam ante obftinatione reieceranti tam nune ca uda: fauentes, C ar< ^ ina ~
quam paulo ante infefti. Itaque cenfent Societatem in Religionum nit- les '
merum cooptandam; itatamen, vt, dum dies aperiret quid maxime
conduceret Ecclefbe, fexaginta Profetfos non excederet. Tale decretum
nemo ita mirabatur, ac ij qui fecerant. A fententia enim fua djfcede-
bant; quam non mutauerant, ne tum quidem cutn ab illa difcederenc.

Nimirum occulta vis Numinis obftinatos animos ita perculit, vt cre-
derentfe iam repugnare Deo,nifi repugnarent fibi. Fidem huius impul-
fus interioris fecitipfe Guidiccionius, cum Religionum quidem multi-
tudini fuffragari fe negabat pode; huic tamen vitra refragari inftinčlu
quodam fuperiorevictum necaudere omnino,necpode.Tampotentem
ergo impulfum non nifi cazleftem ede fentiens, qui maxime Societatis
ortui fuerat oblučlatus, ita fauere cumCollegis iudicibus fubitb coepit,
vt pro illa apud Pontificem Maximum nemo vmquam ardentius egide
dicatur. Pontifex talem tam ancipitis deliberationis exitum admiratus, Societas a
nec minus gauifus a Guidiccionio fibi commendari caudam,quas aerio- P ™l° r l J p

rem tur .

Š3

IMAGO PRIMI S JE Č V LI S D C. IESV.

rera illo non habuerat aduerfarium, prolixoanimo & Societatem ipfam
Reiigionem, & Societati inditum nomen, v. Kalendas Odob. an-
110  quingentefimo quadragefimo fupra millefimum, fefto die Sando-
rura Cofmse & Damiani declarauit con firm auitque, Profeilbrum nu-
mero ad fexaginta dumtaxat, vt Cardiriales cenfuerant, coardato.

Ceterutn quotquot in nafcentem Societatem difhcultates incurrerunt,
totidem fuere in illam diuini fauoris argumenta, lic enim patuit omni¬
bus, quanto & quam non prascipiti conlilio Sedeš Apoftolica Societa¬
tem Reiigionem eflfe iuflerit* Deinde triennium illud, quo definiraš
Profeilbrum Hetit numerus, Societatis velut altera probatio fuit, qux
ceffit in magnam eius laudem & commendationem. Fr udu s enim ex
noftrorum laboribus indies crefcens, & cum illo tantotum operam mi-
ratrix farna Pontificem breui permouit, vt plenam augendi numeri
poteftatem Societati faceret, videntem tantum Ecclelbe praefidij acce-
dere, quantum hominum accederet ad Societatem. Tam profper inte-
rim nuntius Socios per Europam fparfos laborantefcjue tanta voluptate
perfudit, quantumboni puhlici a Societatis iam vidu ra: pofteris pote-
rat exfpedari, quod fux frudibus induftria: metiebantur. Ipfe vero
Ignatius tanto diuince glorire ipcreraento Uetiflunus, praeter quam nihil
fpedabat aut cupiebat, moxvoti fide fe liberauit, cum dedit operam vt
tria illa Hoftiarum millia, quamuis apaucis Sacerdotibus, Deo quam-
primum immolarentur.

Tanto patrocinio fecura poterat videri Societas, & erat, nifi itnpla-
cabile vitiis bellum indixi(Tet: quas tam gtata funt humano generi,quam
inuifa eidem res eft virtus. Sed nocendo profuere aduerfarij, non tan¬
tum quia veram virtutem attollitquidquid infeftat; fedetiam quia ini-
Societatem  quitate fua Pontifices Maximosprouocarunt, vtcauflle iuftae ex animo
vanj dem - patrocinarentur,& fauores ac beneficia in Societatem multiplicarent, Sc
cesconfif-  au< H°ritate fua maleuolentiam frangerent. Quamquamnon fola armu-
lorum improbitas, fed etiam rei Catholica: maius bonum cauflfa faepe
fuit j cur Societatem tot parne quot abea condita fuere Pontifices, itn-
mortalibus beneficiis ac priuilegiis ornarint. Ac Paulus quidemIII.
prxterquam quod Societatem,vti didumeft,primusin Religionum nu-
merum repofuit^anno poft tertio,qui erat faeculi cio.io.xLiii.pridie Idus
Martij,ex auguftiflhna illa landfitatis cathedra non modo Ignatio om-
nem Societatis amplificandae, Profeflbrum certonumero fublato, po¬
teftatem fecit; verum etiam confcriptam iam illam declaratamque
Sanda: Romana: Ecclefia: Reiigionem fua iterum audoritate confir-
mauit,  publicifque litteris confignauit, tribufque nominatim Epifco-
pis, Caefennati, Albiganenfi, ac Parentino, mandauit, vt obtredatores
Societatis, aut quocumque modo negotium ei faceflentes, omni audo-
Mms 111.  ritate pcenaque compefcerent. Iulius deinde I II. qui in ConcilioTri-
mno  1550 . Jentino Sediš Apoftolica: Legatus Societati impense fauerat,iam Ponti-
lex, Societatis Inftitutum denuo ratum voluitanno ciu.io.l. xix.  Kal.
Augufti: & qux in Pauli deceflbris fui litteris aut obfcura efte poterant,
aut ambiguam habitura interpretationem videbantur, ea ipfe prolixo
diplomate declarauit, & ad Ignacij mentem fenfumcjue diftinxit.Pius V.

anno

marunt.

Tanim
lil. anno
1543.

LIBER PRIMVS. SOCIETAS n  AS C EN S. S-9
anno cid.id.lxxi. die vn.lul. declarauitSoeietatem efte Ordinem men-*
dicantem aliifcjj tnendicantium Ordimbus annumerauitj & priuilegiis
sequauit. Gregoiius XIII.cuiuspropenfifIimum lnSociecacem animum
arftimare fatislicet, tu m ex plu rim is priuilegiis, tu m ex laudibns qui-
bus eam mirifice omauit, anno cid. id. lxxxii. Kal. Febr. Societatis
Iesv Inftitutum, priuilegia, Conftitutiones denuo confirmauit; eofque
qui perado tirocinio emiferunt tria vota, quamuis tantum fimplicia,
vere tamen & proprie Religiofos elfe decreuk. alioqtie rnrfus diplomate,
qnod eodem anno dedit vni.Kah lun. prolixe approbanit, quidquid
priores Pontifices Socictati conceflerant, firaulcjue eam denuo amplifli-
me confirmauit- atque omni audoritate fua prohibuir, ne quis Societatis
Inftitutum impugnaret, grauiflimafque paiias in decreti huius violato-
res conftituit. Quam conhrmationem pcenafcjue iterum renouat, magif-
cjue explanat Gregorius XIV.anno cid. id.xci iv. Kal.Iul. dato diploma¬
te: in quo non dubitat a (Ter ere Societatis damnum ad commune Ecclefiar
damnum, integritatem adeiufdem vtilitatem maxime pertmere j decer-
nitque nomen Societatis Iesv, quod hoftiliter a quibufdam mcciTeha-
tur, in ea retinendum čile, multacjue alia non mutanda, quar labefadare
ac conuellere fruftra nitebatur inuidia, quamuis fpecie laruaque redi
perfonata. Ad extremum Paulus V. anno huius faradi fexto die xxx. Au-
gufti, Societatis Inftitutum & priuilegia iterum confirmauit: pradertim
vero conftitutiones Gregorij XIII. & XIV. approbauit, iterumque iii-
nouauit, eafdemque quas alij poenas in Societatis perturbatores decreuit.

Harc tot Pontificum tanta animorum confenfione in idem confpirans
audoritas Soeietatem ita ftabiliuit, vt eam nulla iam maleuolorum inui¬
dia conuellere poftit aut labefadare* fed neque inuadere, nifi per Ponti-
ficiae maieftatis atque adeo diuinas humanaecjue contemptum. Quam
qui conculcauerint,tam grauibus poenis ac cenfuris efte coercendos Apo-
ftolica Sedeš decreuit, vt eos conuniferatione potiiis Societas, quam
odio profequatur.

C A P V T N O N V M.

Qu&dam Societatis Infiitato cjaodammodo fecaliaria.

I Nftitutnm iftud tanto aduerfariorum impetu totiesoppugnatum, tot
iniuriis fatigatum, perinde ac fi in pernicicm generis humani verteret,
praderibit Sodalibus parem (ux  & alienas falutis curam 5 ita vt neque Re-
ligiofi Societatis, neque eorum Moderatores ofticio fuo faciant fatis, nifi
vtramque pari contentione fufcipiarit. Sed quoniam, vt habet paroemia,
nemo ieliciter alteri monftrat viam,qui fibi non nouit femitam; ideo fan-
dus Pater in fuorum vitam morefque eftormandos toto animo ineubuit,
quorum virtutem tori volebat orbi prodeiTe. Quare fi in Inftituto illo fuo
quidpiam potuiiTet animaduertere, quod maiori Dei glorire vtcumque
officeret,aut quidquam vitra excogitare,quod eam augeret;hoc continub
fuilTct adiedurus, illud fublaturus. Atqueneaberraret a fcopo,quem
petebatjoculos femper defixos tenebatin vita acmoribus Iesv Christt.

M Quid

Tim V.
anno  1571.

Gregorita
XIII. an*
no  ijSz.

Gregor im

XIG. an -

no  1551 .

Paultu t r .
kftno 1606.

90 IMA G O PRIMI S M  Č V11 SOC, IESV.

h jih a-  Qu.id enim Christvs non populo tantum & mukitudini, fed etiam
tumSocie-  Dildpulis fuis & Apoftolis ad maiorem Patris fui gloriam imperauit,
foZillo-  praefcripfic, fuafit,quod S.Ignarius Inftitutofuo non ftuduic compledi?
anna  Volebat Christvs Apoftolorum animos & moreš fuis eflequam fi-
CaRtsTi. m il|j mos  Vc tales e (lent, hoc ek, vt fummiim fibi & aliis bornim omni
ftudio procurarent, debebant excutere diuini obfequij imporcunilfi-
mas remoras, opes, vokiptaces, honores, eafdemque p e dim as humani
genefiš peftesj quasferenemo fine iniuria vel fua, vel al ioni in,ant
comparat, aut tuetur. Opes enim dum cupidos magis poflidenr, quam
pollidenturj animum adexcelfa, ad azterna natum, aureis catenis quafi
captiuum tcncnt, neque atlurgete illum finimt ad cogkationes auro &
argento pretioftoies. Deinde cum caficftis illa viuendi rado vigilias,
fatigationes, ludorcm, imd fanguinem & vicam faepe exigar quid tale
fperari počeli ab eo, qui voluptati inertilimie domina: fertiit, ne dicam
ancillacdr? Ad extremum,animus humaniis libertatem fuam fereper-
niciolam fibi facit, autcerte parumvtilem: infeipfum iniquillimus,
dum fibi maxime indulget, quia placentia magis quam falutaria ple¬
nim que fedatur j & profutura fugic tamquam noxia: mokocpie lili fa-
cilius eft felicicer imperare populiš & Regnis, quam fibi. IngrelTurus
tam arduiim icer, ducem habere debuit, ne casco, temerario, ftultoj
hoc eft fibi, obfequeretur; alieno imperio kibijci, lie perderecur fuo.
Talibus prrefidiis attollendus erat, vt res gereret fe Deocjue dignas;&,
ne vmquam Sirenam illarum blandiriis incancatus reuocarecur, voto-
rum religione conftringendus. Sed quoniam ne fic quidem aducrfus
blandientes lllas peftes facis čuta eft mortalis imbecillitas, qua: fibi fa-
čile obfequitur, putatque rationis id effe, quod abanimi vel eneruaci
fegnitie, vel impocentis cupiditate proficifcitur; fandus Pater Ignarius
vt omriem corruptelas adicura obftrueret, hasc vita: fandioris milni-
menta , hoc eft vota ipfa, quancum potuit, ftabiliuic. Vt enim erat acri
&: perfpicaci animo, lucisque carleftis pleno, diligenter explorauit om-
nes accelfus, per quos improbus fui amor in nonnullis Congregationi-
bus ad ipfa Uxc  Religionis firmamentapenetrauerat; qiuc, fi non om-
ninoconu^llere, certe grauiter folet concutere, dum Religionis indul-
gentia aduerfus lpfam vtitur. Huius tam cauti qetatu blandi hoftis di-
uerdcula & aditus qnanta fagacitate deprehendit Ignatius, quam ču¬
tiš deinde prasfidiis obfepfit? An poterat paupercatem,quam vocat Re¬
ligionis mirnim,  hofti magis inaccelTam reddere, quam cum Profeifo-
rum domibus non folucn non permittit cenfus annuos, quibus alant
fuos ac fuftencenc ,• fed ne quidem vlitim eiufmodi fubfidium , quo fine
redium, fiuetempli, tem pore (vt fic) & reuolatifcentium,'fartateda rc-
ftaurent ? aut etiam quo templi fupelledilem, ceteraque ad faeros vfus
neceffaria comparent. fedneque, fieum neceflitace conflidentur, eas
Collegiomm annuo cenfu iuaari permifit. Quid, quod neque prouen-
tus ex Capellaniis, vc vocanc, neque ex Sacris anniuerfariis, & id genus
aliis fundionibus, ne in faerarij quidem impenfas admittat ? Neque
magni refert,, Collegiomm Societatis ac Seminariorum paupertatem
non efte tam feueram : cum enim Profefti fine prima ac prrecipua So-

cietatis

Panpertas
Societatis,,

liber primvs. SOCIETAS NASCENS. 91

eietatis pars,praecipue quoque in iiiis fpečtanda eft voti huius & aftli-
manda perfedio. Qu.are Pius V. non abfque ratione declarauit Socic- Sodttas
tatem Ordioem efte mendicancem. Ncque veto aliis minus, quam Pro- e fi 0rdo
feftis mendicandum , qnandocumque aut Prafides id imperant, aut ' n icans
neceftuas. Collegia quidem & Seminaria reditus ac fundos poftident;
fed tamen preflis admodum limiribus eorum quoque circumfcripta eft
panpercas. Quibufcumque enim noftris hac incolentibus, non minus
quam Profeflis, neque iacrificia , neque exequias, neque iufta anniuer-
faria celebrare propofita mercede licet; quod tamen aliis fna pait-
perras non interdicit. Ncque fas eft vilam pro Theologica profef-
fionis, concionum, catechefeon, folatiorum agris captiuisc[ue impen-
forum, aut Sacramentomm adminiftratorum labore, mercedem ac~
eipere: vt & gratuita illa charitas populum inuitet ardentius ad falutis
remedia, & pia Societatis in Ifts adhibendis libertas, ac operofa feduli-
tas numquam in fordidum quaftum degeneret. Qua in re fandus Pa¬
ter amulari nos voluit paupercatemdiui Pauli: cui etfide altari, vt ait, i.corint.?.
vinere ius & fas permitceret; placuit tamen, qua iufte poterat, non ad*-
mittere, vt conftaret omnibus,nullum ab illolucrum nifi animarum,
tot ac tantis laboribus peti. Ceterum rerum omniutn, quarum com-
munis eft in Societate polfellio, tam reftridus eft vfus,vt ipfa pauper-
tas ardiorem exigere non poffe videatur. Neque timendum eft ne fe-
ueritas hac aliquando laxetur. Profeftienim omnes, quibus vniuerfe
cura Societatis ac moderatio incumbit, peculiari fe voto obftringunr,
numquam pafturos fe, vt quidpiam in legibus paupertatis aConftitu-
tionibus prafcripta innouetutaut mutetur: nifi fortaflis illam iuftis dc
cauftis magis ardandam efte iudicarent. Atque ita paupercatem ex
omni parte vallauit Ignatius.

Caftitati vero tanto plns aggerum, vtita dicam, & vallorum cir- CafvimU
cuindedit, quo magis iniuria eftobnoxia, faciliusque laditur. Ac ne F £ f tdiatn
vel leui negligentia fit locus aut venia, vtrle eam Angelica puritatis efte ’
amulam. Sed qui poteft ad tantum decus afpirare mortalis fragili-
tas, cum tanta puritas, tefte Sapiente, Dei fit donum? Igitur obtineri
poteft & accipi, quia donum eft. Quare prafcripfit fuis Ignatius non eratio frs -
frequentem modo orationem, fed etiam illos docuit accuratiflimam qusnSl
huius inftituenda methodum. Quid enim non impetrat frequens &
rede fada oratio ? diuinum in primis amorem paritet & timorem
animisfibi deditis ingenerat. Amoris diuini flammaimpuram autfo-
pit, aut extinguit. Timor vero Dei quam fortes reddit in hac pugna ? timor
non aliud telum ccrtiiis profligat hoftem,vt nemo nifi infamis fui prodi-
tor cladem hic accipiat,cum timendo poffit hoftem debellare.Miraculi
inftar habebatur in Curia Philippi fecundi,qiiod Societatis Patres cum
promifcuo fexu tam verfarentur innoxij. itaque vulgauerat rumor,illos
fterbam circumferre, qua vim haberet interimenda libidinis. milic
Philippus ipfe ad P. Araozium de hac herba fcifcitatum. nec inficiatus
eft Araozius aliquid fubelTe rumori; ceterum peroptare fe liane her-
bam Philippo omnibusque eius Aulicis in vfu efte; eam timorem Do¬
mini vocari j cuius vis Societatis Patres vbique feruarec innoxios. Hac

M z  refpon-

viclusf)'U

hbrorum
obfcceno-
rum pr o.
fcnptio,

circnns -
fjjetta cum
altero
fexu con -
nerfitio.

92  1MAGO PRIMI S^CVLI SOC, IESV.
refponfio pet omnemper.uagata Curiam, fecundiflimis accepta eft ait-
ribus-, nuianon vere minus quam feftiue docuit, ab ipio timorem h is
pericuiis fecuritatem & peti & dari. Orationis igitur, quae timoris tam
efficacis parens cit 6c  nutrix, fummam geric curam Societas. Cetera-
rum fundionum fijas cuique credit, huic fpeciatim & quotidic inuigi-
lat,proftudio vei negledu orationis cefera procedere non ignara. Plu-
• rimum etiam conduc.it caftitatis incolumitati moderatio vidus: qnam
ita Societas temperat> vt neque afliduis docendi ac ftudendi labonbus
non fufficiat, neque occafionem mtemperanti^ copia fubminiftret.
Itaque fic vires fuorum rcficit, vt fomenta libidinis fubtrahat; fic fo¬
menta h^ec fubtrahit, vt vires non debilitet. Huic moderationi vidus
accedunt ieiunia, corporum diuerberationeSj alixque afflidationes.in
Societate admodum vfitaue. & quamuis nihil certum in hoc genere
omnibus prarferiptum firjfingulis tamen proiudicio Moderatorum hasc
adlubenda funt. Neque enim noftrosardori fuo permittere voluit fan-
dus Pater,qui in plerifque freno magisquam ftimuloeget, dum ant vi-
ribus fufcipit maiora,aut fibi inconiulte obfecutus modum non feruat.

lam otij damna quis nefeit ? quo qui diffluit, ltmiria fimul folet
diffluere. Ante ftagnans fituque torpens vliginofae paludis aqua, riuu-
ii e perfpicuo fonte labentis puritatem tequabit, quam defidia fimul &
mundities animi confiftant. vt vel hm c ftatuas, nihil agentem peffime
agere. Ergo tam capitalem pudicititE hoftem e Societate fandus Pater
nofter ita proferibit, vt lege lata non alium velit in omnibus aflidui
laboris e (Te quam valetudinis finem. Ardiflimam quoque fenfuum
cuftodiam vrget : qui,  nifi magna feueritate coerceantur, blandifiimi
hoftis illecebns corrumpi fe facile finunt; quam incuftoditi, tam certi
plerumque caftitatis proditores.

Ad h;ec,obfcGenos, quamuis aureae ceteroquin a^tatis ac venat,& abf-
que controuerlia principes in fuo genere feriptores, a fuis non patitur
attingi. Et merito: quid enim prodeft ilia fcire, quas vtilius ignorantur?
laudabilis eft fcientia, fcire quid ignorandum lit: illa vero execrabilis,
qux, dum auget linguae, inficit animas puritatem. Quis venenum hau-
riat, licetexauro propinetur ant genima? Alia crimina folos audores
inficiunt • fola librorum impuritas eft, qure vnurn facit & lege n tis &
jferibentis crimen . Hacde caufsa Mutius Vitellefcus Societati Pixe-
pofitus Generalis, adhuc fuperftes, Epiftold de Oratione ad Societa-
tem vniuerfam data libros illos attingi feuere vetat, ex quibus, inquif,
numquam dodrinte tantum accedet, quantum vt caftimonitedecedat,
in procliui eft. Pluta in hanc fententiam grauiflime addit, auibus pe-
ftilentes ilias chartas damnat, noftnsque penitus interdicit. Itaque in
nullis vmquam bibliothecis Societatis exftant, fed aut rclegantiir in
perpetuas tenebras, aut non alia quam Vulcani luce donantur.

Sed niillum reque diferimen imminet caftimonite atque ab altero
fexu, qui fa:pe,quamuis etiam id non agat,iplam conftanriam labefa-
dat, ipfum robur infringit, virtutemque fummam ex illo faftigio fuo
repente deturbatin prarceps. Quod vt veteres omnibus ob oculos cla-
rius proponerent, finxerunt Herculem, lllum tyrannorum, odiorum

LIBER pr I m v s. SOC.IETAS NASGENS. 93

cteledium, totque mondrorum, adeoque & voluptatis ipfius omni¬
bus mondris peioris vidorem, modo ab hac, modo ab lila mnliere
turpidime vidu m turpidimam feruifle feruitutem , & maiore in-
famiaiugum ab lmbelli hode tul illc, quam glona armatis illud ho-
itibus ac tyrannis impofuerat. Nimirum nulia virtus ab hoc peri-
culo fatis ed tuta. quod cum deefle n on podit tot inter anima-
rum liiuandaram mu n era j fandus Pater Ignatius feuere edixit tota
Societate, non modo vt feminarnm, quamuis nobilium, aut decum-
bcntium, domos incomitatus nemo adiret •, fed omnino ea e det in al-
Joquendis obleruatio ac circumfpedio, tametd exomologefi danda
etlet opera, vt aures quidem comitis, fed oculi numquam excluderen~
tur. Vtque Iegem hanc exemplo fanciret, cum vnum e Sacerdotibus
domedicis hominem fenem & antiquaibonitatis ( quamuis per dmpli-
citatem omni culpa vacantem) huic decreto contrauenide cognoilet;
tamen,ad cetcrorum commonitionem, coram odo Sacerdotibus vnum
in locum conuocatis, iuflit reuin flagello fe casdere, quoad dnguli dn-
gulos c Pfalmis Dauidicis pronuntiarent: quorum prirnus Pfalmus etat
quinquagefimus. Porro hasc lex ita viget in Societate, vt d quid con-
tra hanc delidum fit, obligetnr comes ad Prreddes, quamuis non ex-
pofcentes, id datim referre, feuere puniendus d negligat }  adeoque pe-
riculum dimidionis aditurus, d fecundo aut teitio in re tanti momenti •
obligatam Societati ddem non predet. Quod d mulieres ad Colle-
gium autdomum Societatis, vtquempiam ailoquantur, accedant; ne-
minicum illis licet colloqui, nid loco aperto, & omnium oculis pa¬
tente. Quae cautela Societatis adeo non ed n ona, vt ipdus Eccledae an-
tiquidimis quoque dccretis maxime dt confentanea. Nam Clemens I.

Epidola prima feuere prarcipit, vt nullus Clericus vel Monachus folus
ad feminas accedat,vel cum iis loquatur. His tot cadimoniie praeddiis
accedit frcquens C-onfedionis & Eucharidiae vfus: quibus Sacramentis,
de vnanimi landorum Patrum fententia, peculiaris quasdam visined
obfcoenam illam flammam fedandi, & tam corporis quam animi mun-
ditiem intadam illibstamque feruandi. Vinam enim illud ed, ex quo
germinantvirgines;quodque, vtait mellitus Dodor, minuit fenfum in
minimis, in grauioribus omnino tollit confenfum.

Atque \\xc  funt auxilia, per quaeSocietas integrirati fuorum confu -
lit. Quod d tot frenis ac vinculis impedita & condrida cupiditas ni-
hilominus in delidum erumpat; hic ferream, hic adamantinam, hic
inexorabilem fe pradaet Societas, necaliter mamfedo vulneri medetnr,
quam impurum a puro corpore membrum refecando: cuius poeme
metus non indmum quoque munimentum huiused voti.

Porro votum Obedientias S. Ignatius ipsa Dei audoritate ac maie- obedien-
date, tamquam inexpugnabili lorica, circumdedit: dmulque volunta- ttam Sodc*
tem & iudicium propnum, peflimos obcdientia: hodes, procul a fuo- tatu te J e ~
rum coetu profcripfit; quibus hodibus d quis manum porrexerit, eum 'vdmlfan-
nequidem agnofcit in fuis, vtpote facra huius militise veluti tedera de- Smign*-
ditutum. ltaque facere quod imperatur, minimum hic ed : imo obe- tiM '
direnon ed, disquifacit quod iniundum ed, feu voluntate feu iudi-
' ' M 3 cio

Mutius Yi-
teilefcus
Epifti de

O us.

Borgia Epi-

S. P.Ignat.
Epift. de
©bedient,

94 IMAGO niMI.SieVLi SOC. IE S V.

cioab imperante difientiat. ca^citatem quamdam hic nobis imperat;
ita vc in imperiis Praefidum nihil videre nos velit, nifi Deum lmpe-
/ancem 5  &nafcentem hincinuiolabilem obediendi legem. Quodipfc
Mutius Vitellefcns, quo Praefide adhuc fruitur Societas, fatis aperte
fignificat in Epiftola }  quam de Oratione fcripfit ad vniuerfam Sode-
tatem, cum in illa fič  ait: Ver obedientuim probatur germana foboles Socie¬
tatis: qu£ quos reponit in fuis, hoc educat cibo,ad mflamijue -productt maiuri-
totem.  Ica R.P. Mutius. Ex cuius verbis hoc deducas: Ergo non funt
. germana foboles Societatis, nec eos Societas reponit in fuis., fi qui hac
obediendi integrirate dellituti fint. Nec minus grauiter Francifcus
ftoffde Me- Borgia obedientiam commendat: Adqmm, inquit, cmmo refert Societas ,
fpirir. tomquom od fcopum & r vexillum , qu<eque eius efi turris pracipua .  Tam
fublimis PraTidumdehac virtute lenfus >  quemanimis iuornm ingene-
rant, ingens obediendi eft prarfidium. Sed quaie quantumque eius eft
propugnaculum aurea illa Epiftola ab iplo S. Ignatio ad Societatem
Lufitanicam fcripta? quae millies repetita, nouos femper aculeos iis,
quibus pradegitur 3 relinquit infixos: quibus acriter incitanturadtantam
in obediendo accurationem , quantam ipfa exigit. Sed audire iuuac
ipfum Ignatium fub exordium EpilEolas huius animos fuorum amice
inuadentem, eosque primoquafi allultu dulci quadam violentia feli-
cifiimc expugnantem. Ab ali is,  inquit, Religiofis Ordinibus facihus pa-
tiamur fuperari nos ieiuniis, aJigihis , (gr c eter o rvittus cultusijue aVfentate,
quam fuo quique ritu ac difciplmd fancie fufcipiunt: nverd quidemac perfeoid
obedientia abdicationccgue njoluntatis atque iudicij materne ‘-velim, Fratres
cbanjfmi, ejje conjjncuos , quicumque in boe Societote Deo 'Domino noBro de-
fermunt: emfdemcjue Societatis "veram germanamcpue fobolem hac quaji nota
diftingui, qm numquam mtueantur perfonam ipfam cm obediunt , fed m ed
Chrjstvm Dommum,cuius caufid obediunt. Siquidem Supcrioripnec(ipru-
dentid }  bomtate, ceterifve quibujhbet dimnis doniš or nat us infiruciusque Jit j
proptered obtemperandum eB$ fed ob id folum, quod ‘-vice s gerat Dei, eiufdem-
que auBoritatefungatur, qmdicit: Ghu <~vos audit,me audit s qm '-vos fj)čr¬

nit, me fpernit: nec contrd, fiue confiho aut prudentid minus <-valeat, quidbquam
idcirco de obedientia remittendum, quotenus tile Superior ejl ( quando ilhus
perfonam refert, cuius fapientia falli non potefl , fupplebitque ipfe quidquid
mmiflro defuent ) fue probitate aliisque ornamentis careat. fquidem difertis
Verbis  Christvs Domin us cum di^ijfet: Super catbedram Moyfi federunt
Serih a & Fhanfei; protinus addidit : Omnia ergo, quacurnque dixerint njo-
bis,feruate (gf facite \ fecundum njero opera eorum nohteftcere. Hxc  fanctus
Pater nofter: qua; deinde pari femper orationis vi perfequitur, tanro-
que rationum pondere vrgec ac premit, vt vel dcploratam contuma-
ciam in obediendi ftudium poffit conuertere.
otedien-  Tribus hifce votis quartum adiecit^ & quidem folenne, quo Profelli

TciavT~  ^ euouenc  le obfequio Romani Pontificis, vt, quocumque terrarum
Euangelij caufsa iufTerit illos proficifci,ad eius nutum prompti femper
fint & expediti. Neque detrečlare poifunt hoc imperium, nifi fimul
yoti fui fidem violent, quamuis nullo inftručli viatico, quamuis ad
hiereticos ,.quamuis ad b^rbaros mittantur j quamuis ad eas regiones

vbi

tam.

liber primvs.: societas NASCERS. 95

vbi Societas nulltun habet domicilium, aut habitura fperatur. neque
iiifertkilatronibus itinera, neque mana tempefhtibus fimul Sc  piratis
infefta, neque fcopuli Sc  fyrtes naufragiis infames, neque hasreticomm
aut barbarom m fecures Iefuicarum faftguine infedie & adhuc maden-
tes, neque adhuc himantia noftrorum corporibus laponiar bufh,neque
Brafilomm inglunies human* carnis auida, vilam huic voto gratiam
faciunt, aut idonea funt cauiTa, cur vel tergiuerfari liceat, quamuis in-
tcr h are pericula fenefcendum lir, Sc  astas exigenda, nec vliafpcs Veditus
tam coaceruatam malorum congencm foletur. Cui vmquam nocenti
tale ex{ilium fua culpa imperauit, quale hifce viris M 1 pon te indicit
pietas,immenfa  gloriam diuinam propagandi cupidb? Alij quidem
Religiofi talibus periculis caput kepe obiedarunt, neque defunt quo-
rum animos Deo plenos illa ipfa inuitant, & adhuc exercent; nemo
umen eorum ex obedientiar fuarvotoa Pontificc cogi potert ad tam
arduum rnunus, non magis quam quilibet alius hulla voti religionc
obftridus, vt inter Theologos fatis cohftat. Atque ita catttum eif,ne
fpiritus ille Apoftoliciis in Societate vmqua : m fopiatur, aut euanefčat.

Sed hi’c quoqUcSo detatis virtus meruit lnuidiam, certu-m magnitudi-
nis fuaž iignutn. Quid illa, quarfo, commentacit ? fiihil aliud fcilicet
hoc votum elfe quam ferdam adidationem qna Pontificis fauor putide
captatur. Itane vero adulatioP ergo Xauerij,Critninales 5 Ouiedi,Cam-
piani, Azebedij ,'Siluerij, totejue ali j , vi rtutum magis nomina quam
hominutn, fiidores- fuos, vitam Sc  fangu in em aduladon i vitio turprffi-
mo lmmolarun-t ? Tot viri fap'ientia& virtute inclyti, quot habuit, ha¬
bet, Sc  porro habifuraeft Societas, non tam Pontifici quam ambitioni
fe deuouerent ? Ideone S. Ignatius tam aere fibi bellum intulit, ideo
tantum laborum exhaufit, vt fuorum animas Sc  fuam infami vitio tam-
quam idolo offerret ac dedičaret? Vfqueadeone innidiar nihil eft ne-
fas, vt & caelum innadat, nec Diuis ipfis parcat ? Qu*, obfecro, ex tali
adulatione fperari pofTet vtilitas ? (nemo enim gratis eft nocens) quis
turpiflimi vitij frudus ? Nam quotumquemque de tot millibus Pori-
titex nouit ? vtqu'e-noflčt omnes, qiiar fpes effe poteft omnibus, vbi ne-
mini licet vel oblatam dignitatem , adulationis nempe p nemi urn,
admittere? cum in nullo Religiofo coetu aditus arque lit obftru-
dns honori, tamquam pefti Sc  exitio huius Societatis ? qux  fpretis
quam admiffis.honoribus clarior, ita fuos inftituit, vt fi fas effet, nec
cederet in diuinas gloriar Sc  animarum defrimentum,, optent potius
iniuriis, quam titulis Sc  dignitatibus affici. Qtiin audi, inuidia, Socmas
& rumpere : ad ambitionem' .'ftirpitus excidendam, Societatis legi- bomres
bus inftitutisque cauetur , vt in hac ipsa folenni quatuor votorum exclfidlt i
profeffione (cuius tu quartum adulationis infimulas) voto infuper alio
quifque fc Deo obliget, ne vel domefticos vel externos honores, non
modo rediš ffcudirs planoque curfu, fed ne tranfuerfis quidem & obli-
quis ifineribus aucupetur. Quod Ci  quehl Forte talem in Societate de-
prehendent, fhatim prodat, Pr£epofitisque denuntiet. proditusque, fi
manifefto eri mine teneatur; pro fperatis hononbus perpetua mulde-
tur ignominia, omnisque fuffragij iure hi perpetuum fpolietur. De-

96  IMAGO PRIMI SiRGVLI SOC. IESV.

kcos autem Sc  imperatos honores, nifi prxcepti vis adigat, & Pontifex
ipfe compellat, eadem voti religione recufet. Sic netnpe adulatur Pon-
tifici Societas, vc etiam voti facramentum tali eius fauori opponat, qui
vnus adulationisfru&us efle podet* Quamquam non diffitetur Socie¬
tas fe Pontificum gratiam ac beneuolentiam omni voto expetere, fed
qua protegatur contra maleuolentiam, fed qua iuuetur in oranium
falute procuranda, fed qua munitalatius prodede Sc  pluribus podit.
qua: non cit infamis Sc  embefcenda honorum , fed laudabilis & fanda
laborum ambitio. Nonnulli quidem e Societate aut honores Ecclefia-
fticos, aut delatas Infulas admifere; fed pro imperio coa&i, fed e qui-
busnihil fplendidi, praetertitulum facramcjue poteftatem accepere,- vt-
pote qUorum ftipatores fuere barbari exitio illorumimminentes,quo-
rum aulcE antra auttuguria, quorum deliciae fames &c  fitis, quorum
quies perennis labor, quorum ftipendia gladij, tela, fecures, venena.
Sic ad Indos profedus eft Xauerius Nuntius Apoftoljcus. Sic Salme-
ron Sc  Broetus Nuntij Apoftolici a Pontifice deftinati funt in Hibef-
niam, tot vita: periculis qnot hasreticis, qui iam tum rerum illic potie-
bantur, obfeffam. Sic Morales Epifcopus in Iaponiam eft midus. Sic
Nunnezin ALthiopkc Patriarchamconfecratus;ficeiusfocij Andreas
Ouiedo Sc  Melchior CarneroEpifcopi, Nunnio plim fucceduri, fed in
diferimina & aerumnas verius quam honores. Ac tametfi honores So¬
cietas poftmodum illos eft deprecata* curas tamen Sc  pericula non re-
cufauit, quorum fola fe feruere ferriejue ambitione non negat. Lainius
Sc  Borgia faeram purpuram fanda quadamcontumacia conftantiflime
reiecerunt, quam Toletus admifit coa&us, Bellarminus omni conten-
tione, quam ipfe Sc  Societas extremam adhibuerunt, excuterenon po-
tuit. Iaius EpifeopatumTergeftinum,Ganifius Viennenfem, Claudius
Aquauiua Archiepifcopatum Neapolitanum, Cottonus Arelatenfem,
inuidis animis repudiarunt; gloriam ingentem omnes confecuti, quia
fugerunt. Sic Ignatius omnis cormptela: radices ad fibras vfqueperfe-
cutus, Societatis incolumitati omni ex parte confuluit. quibus cum
etiam acerrima humana prouidentia: fagacitas nihil vitra addere pode
videatur, inuenit tamen Ignatius qua: adderet, nec leuioris quam
lila momenti.

CAPVT D E C I M V M.

Trk firaterea Societati pccalkrk, florem
ac njigorem tribmnt .

A Ltailla Ignatij mens, qua: nihil non pcrfpexit, videbat etiam Re-
ligioni fua: diuturnitate periculum nafci pode. videbat in rebus
humanis nihil magnum ede Sc  durare, nihil tam firmum quod paula-
tim exedendonon perimerent tempus Sc  vetuftas. Neque enim opera
folum manu fačta Sc  ipfam naturam, fed etiam virtutem Sc  animorum
robur, ipfa diespaulatim carpit,& velut occulta teredine fenfum fal-
lente eneruat tandem atque confumit. Itaque aduerfns hanc quoque

tempo-

liber primvs. societas NASCENS. 97

temporis violentiam a-rmauit fuorum virtuteirgvt 5 quamuis illud vincat
omnia, liane tamen expugnarenon poilet. Armatura ha:c votorum eR Votorum
renouatio; qura bis auotannis, ab iis qui certum in Societate gradum renouano
nondum habent,non leui opera lnltituitur: triduum enim antenah oni- a  vetufta -
ni cura negotiifque expediti, h bi tantum & Deo vacanr. Quo tempore te  defen-
in fe vitam que fuam aeriter inquiruntj & fieubi deprehendant aliquid dtl:
aut languoreaut inčuna labefadum , aut Religionis integritati minus
confentaneum, id Omni ope reRaurare contendunt. Demque n on mi¬
nus adrenouanda hrac vota comparant fe, quam fi  ea primum eifent
nuneupaturi; qura quarto demum die infigni apparatu, nec alio rim
quam quo primum ea pronuntiarunt, omnes ordine vno in loco
anre aram fupplices inflaurant. Hic faluberrimra confuetudinis ritus
cR. Sed cur tantam illa vim habere dicitur, vcvirrutem etiam contra
reiu damna muniat? Intel' vitra fančtioris peRes haud fcio an vila fit
nocentior, & tamen occultior, quam Ratus Sc  muneris fui obliuio.

Hrac enim velut profnnda virtutis omnis ac pietatis eft fepultura, exi-
tiumque animis fere adfert, antequam fentitur. nec enim fe nifi ipfis
quas facit cladibus prodit. Hanc tam capitalem Religionis hoftem pro-
cul arcet renouata fimul cura votis memoria dignitatis ac vitra Reli-
giofra.Qura memoria tanto molimineaetoties reflaurata, deficere non
poteR; cumcjue viuida femper (it ac recens, facile gubernat frenatque
animum, & diuerticula more fuo circumfpicientem haud ragre conti-
net, ne defiedat a curfu : fubiicit enim eius oculis primam illam fui
oblationem, & fidem Deo datam; qura frape non minorem vim habet
tam vina fpeciereprrafentata, quam primum prraRita.

Alter huius renouationis frudus a fando Patre Ignatio fpedatus,eR deuotio.
deuotionis ausmentum: cuius deuotionis nomine non intelligit dulce- nem aft '

O >  ^ O P6t’

dinem quamdam & fuanitatem exre.ru m piarum exercitatione fcatu- *
rientemjfed promptam,fed expeditam,fed ardentem animi alaeritatem,
quramitnica tardieati & negligentira, incitatoquodam & pleno vigoris
impetu,perrumpitquidquidnaturra fegnities reformidat, & quidquid
in diuino obfequio arduum occurrit. Nec temere frudum hunc fuis
promittit Ignatius: fentiunt enim hoc pira alaeritatis inerementum,
quotquot fefe ad hrac vota Deo rurfus offerenda non ofeitanter aut
perfundorie comparant. Nequc obfcura eR huius rei ratio. memoria
enim perofficij recordationem excitata, confcientiam Rimulat vellicat-
que ad fidem liberandam. Confcientia his ipfis Rimulis fegnitiem ac
tarditatem inerepat, abigitque e pedore. Ouibus impedimentis pulfis,
liihil eR quod pronum animi iam incitati curfum aut remoretur,
aut fiRat.

Tertia,nec fuperioribus minor, vtilitas, quam adfert hrac pietatis in- confian-
dnRria, eR animi conflantia in fufcepto vitra propofito. Proprium fi- nam P artt '
quidem humano ingeniovitiumeR inconRantia. Omnes leuitate vexa-
mur ac tradio,- & alternis cupiditatibus iadati, modo damnamus qura
appetiuimus, modo in eaqura damnauimus reuoluimur: nec quidquam
in homine tam Rabile, quam perpetua inRabilitas. Ab huius importu-
nitate vitij tanto plus eR penculi Religiofis, quo moleftiora naturra

N iam

98 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC IESV.

Natur*  deprauatce ( quae infefttffima virtutis eft hoftis) confilia lune ;mv
tffia™™  P^ ex i- Redit enim lila, quantumuis fortiter pulfa ; cui tam difplicet la-
bor, quam voluptas eftiii votis; cui difciplina Religiofa, odiofus rigor
eft & vexatio j cafticas, perpetua rixa & pugna; paupertas, anguftiarj
obedientia, feruitus videtur ;  cui grauis eft alien-zs ialutis cura negligen-
ti iam fuam; cui demum ingrata eft virtus, labore vtiquq paranda ac
fudore. Hoftis igiturhrecinteftinaqaamuis animum non expugnat, de¬
bi litat ramen, illecebrifque Sc  blandiriis ita Lepe labefačtat, vtdenefa-
da fui proditione dubitare, & in bene coeptis nutare cogat. Sed hanc
exarmari pode fperauit Ignatius Lola votorum, quaft faeramenti milita-
ris, inftauratione. Neque eum Lpes fefellit. Ciina enim noua h a: c fpon-
fio obiigatam priiis fidem confirmet, animum quoque corroborat in
voto nutantem 5  nouis vnibus auget perfeuerantem. Huius airalij prte-
fen tem vina fenfere primi Patres noftri: de quibus poft vota iterum Sc
Maff.inVi- Lepius Parifiis repetita, Maffeius llofter, Id ad confirmandas , inquit, in
r^cap^i! fufcepto confdio mentes ommum minfice nvaluit.  Senfcrunt pofteri, q ubruiri
muki, qui defečtionem iam meditabantur, aut dubij & incerti lluehia-
bant, laac renouationis ope fubito corroborati, in fide ac ftatione perfti-
terunt. Sentiunt demum omnes, tantuna animorum, feruoris, virium
hinc ftbi accedere, vt Deo ac Religioni tuna primurn inidari fibi vi-
deantur, nec vlluna fere a prima fui oblatione diferimen, nifi ternpo-
ds agnofcant. Atquehasc de votorum renouatione.

Aiterum,quod fančtus Pater mire vrget,& ornnino necefiariumftatuit,
ne primazuum illud Societatis robur vmquam elanguefcat, eft, intima
animi fenfa,motufqueacperturbationes,Moderatoribus fuis penitus Sc
M at io con-  dne fuco apcrirc. Animum fiquidem humanum, veluti sgritudinum
Supertri  omnium receptaculuiii, modo amor, modoodium, modo fpes, modo
reddenda.  timor, tamquam asftus febriles, alterna ia&atione infeftant; interdum
ftolida fui adnairatio, velut aqua intercus, vaniffime m fiat; interdum
ira corripit, quas furor etfi breuis, ramen furor cft ;  Lepe triftitia velut
lethargus obrnit; Lepe voluptas tamquam peftis veneno fuo afflat; nune
inuidiaceu cancer exedit;nunc ftu!tx fufpiciones, velut alta qutedam
.caligo, exctecant: fed peftime omnium vexatinfaniisamor fui, naorbo-
runa omnium radix Sc  caput; qui tamquam lenta quredam tabes animi
robur feilfirn carpit atque depafeit; tanto fibi infeftior, quantb indul-
gentior. Harum omnium ^gritudinuna quam peftilens eft vis,tam facilis
eft cura, fi moddeas aegereifub cuius eftctira, tamquam Medico, tem-
peftiue manifeftet.Nec aegritudines modo,fed etiam vitiofas animi incli-
laationes eodena candore vult detegi fanctus Pater, dum tempus & cauf-
fa morbi,& nondum plane eger,auxilium admittunt.Nec imnieritotam
folicitus hic fuit Ignatius. Niiail enim teque amabat, atque fuorum falu-
tena ,• c\nx  hoc remedio deftituta, non in diferimen modo, fed in cenam
Lepe perniciem rueret. Nemo enim fibi fufficit; nemo aliis aut fibi vm-
quatn exitio fuit, nifi per occultam aliquam eiufmodi argritudinem:
ammiape - i m o nullaclades humanum genus infeftat, quae originemhinc non du¬
ri™, im-  cat. Itaque, vt pars magna morbi eft, ne dicam pernicies, naorbum oc-
uum ejl  CL ft tare;  i £a  ^ contrario falutis initium eft, periculum faluds, illi qui de-
* M '  pellere

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 99
pellere id vult & poteft, detcxifle. imo, quidquid in animo latebat, in
lucern proferre faluberrimum eft confilium. quia faepe morbus fpecie
fanitatis blanditur 5 quem dum peritus Medicus a^gro oftendit,nullo ne-
cotio difcutit: hic vero errorem haud grauate deponit, quem agnofciti .

& periculum ftudiose cauet quod profpicit. Quod ii remedium hoc
omnibus Religiofis tam e {Tet vfitatum, quam eft falutare,- quis eorum
vmquam falutem fuam in difcrimen adduceret ? Sed inanis pauor, dum
auxilium formidat, non abfque ingenti piaculo in exitium vertitur. Nec
intelligunt miferi hanc efle machinam, quam illis admouec humana:
falutis hoftis, obfcoeno & vili proco fimillimus s  qui dum honeftam
virginem molitur abducere, nihil a:que laborat, quam vt illa impro-
bum confilium parentes fuos celet: fi enim illud prodat, non praedam
modo, fed fpem quoque pr^dae fibi ereptum iri videt. Quoniam vero Sincerita-
non poteft non efle Deo acceptiftima illa fubmiftio animi, quae inti-
mos fuos rnotus ac fenfus quantumuis erubefcendos, alteri, nihil difli-
mulando, detegit 5 non raro Deus hanc praTentiflimo praemio remu-
' neratur: vt piurimis, & plerumque, non cititis voces excidant ore,quam
malum e vifceribus. Neque poteft hic candor alicui efle fraudi. Nefas
enim eft Prasfidibus vti illa fcientia, nifi ad auxilium & folatium eius
qui illam dedit: quae fi deeflfet, ad eiufmodi munia facile adhiberetur,
quae damno illiforentfortaffis & ruinas. Quis aiitem illi nocere aut vel-
lctautpoflet, quem fincero profequitur affečtu? Nihilfiquidem Pra;-
ftdum curam & amorem asque prouocat, atque aperta illa & minime
fucata finceritasj vbi e contrario non poteft non fufpečtum & odiolum
illis efle filentium, aut filentio peior oratio inuoluta & ambagibus
perplexa, & qualifcumque demum arcani diflimulatio; cum Veritatis
teftimonio conftet, eum male agere qui odit lucern. Neque reticenda ioan. j.
funt quaedam,quia leuia videntur & exigua: nihil enim leue & exiguum
eft, in quo res maximas vertuntur, quae minimis fere cauflis & ftant &
cadunt. Nec eft quod fatis tibi in te praefidij repofitum efle ducas ad
perfananda animae tuas vulnera. Adhibebit enim Deus vim fanandi re-
medio, quod pradcribet animse Medicus: quam negabit eidem, cum
ipfe tibi pnefcripferis. Nimirum vult te non tibi debere fanitatem, fed
fibi j a quo folofperare eam potes, & accipere. Demum tantas eft virtu-
tis hxc  finceritas, vt quot iam inde ab ortu*Societatis aperuit pericula,
totidem difcuflerit damna.

Tertium & fortafle maximum munimentum, quo incolumitatem
fuam tuetur Societas, eft feu contumacium feu pernicioforum homi- Dimifio a
num, feu miftionem vrgentium & extorquentium dimiftio, etiam poft- Soaetate.
quam Religionis votis rite fe obftrinxerunt. Quam dimiflionem multi
quidem calumniantur aut vellicant: fed ignorantia fere carpit, quodnon
capit j dumque rationem non videt, fine ratione rem geri putat. Hžec
enim quorumdam velut exaudoratio non tantum Societati vehemen-
ter prodeft, fed ipfis etiam non raro qui fic exaudorantur.Nam ficon-
tumaces funt, aut flagitiofi, quis non videt hoc eos in Religione efle,
quod in corpore putre corruptumque membram? amputandum,ne par-
tes adhuc finceras vitiet. dementias genus eft, perniciem, cum potes, non

N z arnoli-

ms*

IOO IMA.GO PRIMI SACVLI  SOC. IESV*

amoliri-, & contagionis .omnes inuafurae initio, infedos a fanis non fe-
cernere* Nemo a vidiš tutus eric, vbi illa tuta funt. neque enim ibi
fiftunt vbi oriuntur. Habent hoc commune cum pefte j contagionem
fuam longe lateque diffundunt. Potens nimirum eft in vtramque par¬
tem cxemplum j &, qnod mifcrias noftrae genus eft, valentius in peio-
rem. Ira fin, -vr quod ab vno peccatum eft, luant vniuerfi, elam intef
multos nemo fibi tantum peecet. Serpunt vitia, & proximum quem-
qu,e inficiunt; dum qute tolerantur, quafi igre fieri ineipiunt. Sic paula-
tim maior pars vincit meliorcm, & coetits vniuerfus incipit feruire cor-
f up tis hominibus &c  moribus, quibus imperare debuerac. Sed crudele,
inquies, hoc remedium eft j imb crudelis eft benignitas vni parcere, per
quem omnibus noceas. Nam vni fic indulgere, eft multos farpe perdere;
nec ipfum, cui indulgetuf ^ feruare. An crudelis eft colohus, qui ftir-
Dimiflio  pes herbis vtilibus nocituras euellic? An fteuus Medicus, qui vitia-
t nmedici-  t4 m corporis partem mauult tolli^ quam vitam? An immitis Iudex,
mReligio-  j non  p arc it; m alis, ne noceatbonis? Non opinor. Cur igitur Societas
crudelis, ft paucos tollendo, feruet omnes? Videtur quidem fibi illa
partem vifcerum fuorum abrumpere, dum a fe, quos tam caros habuit,
feparat: fed mauult rationemin confilium adhibere,quam aftedum; &C
fequi potius quodexpedit, quam quod iuuat-, ne mox fibi diftimilis,
inane tantum Religionis fimulacrum & vmbram fe e (Te deplorec, nec
quidquam fere fui p ra ter nomen veftemque videat j quando cirius in-
tegri a corruptis morbum, quam aegri avalentibus fanitatem trahunt.
Nec enim vila Religiones, quarum interiit fplendor & virtus, nifia
fuorum vitiis euerfa funt: cum nihil tam firmum fit, quod ftare diu
pollit, fiinteftinos hoftes foueat. Huic igitur malo Societas feliciftime
occurrens, fauciat fe ne tadatur, ipftque membrorlim fuorum mutila-
tione integritatem fuam conferuat. Itaque P v egina: Lufitaniaadmiranti
aliquando perennem illum vegetum^ue Societatis florem, & caulTam
roganti, aptiftime refpondit Collegij Redorhanc efle, quia venam fibi
aliquando Societas incidit. corruptus enim fanguisleuivulnereoppor-
tune emiftiis, totius corporis eft valetudo. Ioannes Clarius, nobilis in
Academia Louanienfi quondam Theologite Dodor, cum celeberri-
mus quidam Concionator eifet dimiifus, Iefuitar, inquit, non fblent
aquam mundam efFundere. Humbertus Ordinis PP. Prtedicatorum
Humbert.de quintus Generalis, Oportet , incjuit ,art Religio defpumetur, ctd hoc vt in [itd
puntate feruet ur. <~vbi nulla efl despumatio , ejl impuritas multa.  Plura addit
in hanc fententiam multo his fortiora. vtque vinum fazce turbidum,
hanc eiiciendo fe limpidum reddit & clarum; ita Religio fe purgat
eieda quorumdam fazce. Quod innuere ipfe Christvs eft vifus,dum
Iuda ex coetu Apoftolorum dimifto fubiunxit: V^unc clarificatus ejl Fi¬
lmi kominis.  Denique hanc vtilitatem fatis afterit fententia & vfus
SS. Ignatij & Xauerij 5 quorum dehac reiudicium nemo Pontificum
improbauitjlaudarunt& approbarunt hadenus omnes,ačpradertim
Greg. xiv.Gregorius XIV. quidum liane dimittendi, & oranem votorumobli¬
la gationem tollendi poteftatem denuo confirmat, Em , inquit, rutam &
de^confirm. Mtdffam ejfe ruolumus , tamquam rem magni momenti ad Societatis puritatem

&

£rud. Relig,
Lj.p.t.c.j

loan. t).

liber primvs. SOCIETAS NASCENS. ioi

covferuationem retinendm.  Ita Summus Pontifex, qui paucis verbis
ingentem huius remedij vim virtutemque complexus eft. Neque for- Mahu of-
tafle aliud qaidquam ad Societatis incolumitatem eft efficacius. Carce- fi ci i cu ft os
res quidem Sc  fupplicia etfi improbos.frequenter emendent; fiepe ta- mam '
men compefcunt tantutn corpora, noti vitla j coguntque fubinde tan-
tumdiflimularenequitiam, nondeponere; cum nocentes vulttim tan-
tum Sc  ora, non animos mutant; poenam criminum horrentes, non
crimina; fortaffe peius peccaturi, vbi vincula euaferint. Vtnunc filen-
tio prreteream, quoties perditiflima viuendi licentia, quam ha^refis huius
fasculi inucxit, cauffa fit, cur improbi Religiofi, qui non timent mere-
ri/ed pati pcenam,ad haereticos confugiant. a quibus blande accipiun-
tuf, gratulatiombusj officiis, ftipendiis demulcentur: in folatium im-
pietatis Illuminati vocantur,- quia nempe fidei perfidiam, Religiofi
caftimonias facrilegas libidines, virtuti Sc  honeftati voluptatem & tur-
pitudinem pretulerunt, malueruntque Baccho Sc  Veneri feruire,quam
C h r  i s t  o. In quod impietatis baratrum fortaffe non m,ergerentur,fi a
Religione poffent difcedere fine apoftafia: crimine , Sc  votis foluti fuo
arbitratu vitam ducere. Quam multos Religiofos vidimus, inquit
Montholonius, aliorum Ordinum viros prazclaros Sc  fan&os grauiter Momhoion,
ingemifcere, quod hoc familias fuas purgandi remedio deftituti, coge- p '/.'° pp ° r '
rentur aut Religiofae difciplinae aut fuorum difpendium facere? Quae ca-
lamitas non ex fančtiflimo illorum Inftituto, fed ex infelicitate horum
tempomm nafcitur, Sc  hasrefeos mendicitate, quas ex fentinis noftris
Sc  quifquiliis fuas facit gemmas Sc  lamina; ex ruinis noftris fuas fabri-
cas i  ex ouibus perditisfuos Paftores; ex Apoftatis fuos Apoftolos.

Ad extremum, nobis neceffaria eft vita noftra, vt Auguftinus ait, Auguiuib.
aliis farna noftra : vt non dubitet ctiam vir tantus affirmare, eum qui dui^° n ° v ‘*
famamfuam cuftodit, inalios effe mifericordem. Certe fi vili Ordini, Fam&in-
Societati in primisfua farna eft neceffaria, quia totam fe a lic n a; faluti tegntos
cx Inftituto fuo impendit: quam ita procurare non poffet, nee tam vti- ScCtetatt
liter fe Eccleffte obfequiis confecrare, fi integritate nominis effet defti- nece - t ' liria '
tura. Maximum quidem momentum ad docendam yirtutem eft ipfa
virtus, fed per exiftimationem fui: qua fublata, tamquam neruisfuis
ac lacertis, quibus animos erat expugnatura, deftituitur. Integritatem
vero nominis feruare Societas qui poffet, fi eos, per quos exiftimatio-
nisfu;e difpendium patitur,feruarecogeretur? Haec enim iudicij huma¬
ni feu peruerfitas eft, feu infelicitas, vt quod vnus facrorum Deo homi-
num peccauit, adfcribat omnibus,& perpetratiab vno criminis reos
peragat vniuerfos: necomnium virtus inuftam fibi ab vno ignominiae
notam abolere poffit. vfqueadeo velvnius crimen fufpedos facit om-
nes. Ex quibus fatis conftat, dimiffionem contumacium & improbo-
rum Societati effe tam vtilem Sc  neceffariam, quam illi aliifque vdlis
eft & neceffaria fua incolumitas & falus. Dimtfio-

Iam illis qui importune vrgent vt votis foluantur, fubinde quo - nem im-
que cedit Societas; fed poftquam omnem eos iuuandi induftriam P ort “ n ' e
nequidquam fatigauit: eofque dimittit, vel ideo fatis nocentes, 1‘Zm'ce-
qubd votis fuis voluerint folui. Nam hoc ipfum graue eft piaculum, <Ut Secu-

N

lam

t(U .

Dimijfis
nibil de¬
bet Sode -

tat.

Decretum

Congtcg. 7>

102 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

iam tum animo &: voluntate a Religione defecifle. nam qua: po-
teft efle iufta tam horribilis cum Deo diuortij aut digna fatis cauf-
fa? Cedendum tamen fubinde importunitati putat Societas , tam ne
ad triftiora confilia confugiant fatis iam infelices, fuamque gemi-
nent cladem; tum etiam quia fru&us ab illis fperari magnus non
poteft, qui iam meliore fui parte, hoc eft animo, Religiofi efle defie-
runt. Cundabunda tamen eft Societas & difficilis in eiufmodi homini-
bus dimittendis, etiam tune, cum vtile videtur ab illo qui defedionem
vrget, liberari: tum quia hcec difficultas nonnullos ad faniorem men tem
reducit, tum quia aduerfahnic facilitas multis eflet perniciofa. Sed non
ideo cenfet exfpedandum,doneč fpes eft refipifcendi. Quid enim iuua-
ret dimittendi poteftas, cum tališ fpei non alius ftt terminus quam vita:?
Nulla enim eft tam depiorata improbitas, cuius emendanda: fpes quo-
que depiorata lit, cum via numquam fera fit ad bonos moreš, aut
obftruda.

Porro Sacerdotes qui dimittuntur, etfi non habeant quo alantur, de
nemine tamen nifi de fe queri poflunt. vfa eft enim Societas iure fuo:
quod ius cum non ignorarent, aut Societatem ambire non debuerant,
aut calamitati non dedifle cauflam. Neque Epifcopos, qui faeris illos
initiarunt, vila lex obligat eos alendi, vt perperam a quibufdam exifti-
rnatur. Iure enim fuo tune ceflerunt, cum voluntariae paupertatis titu¬
lo faeros Ordines fufceperc.

Sed neque Societas iis quidquam debet, praster communem, quana
cuiuis hominum debet, charitatem. Qiiam autem hoc a:quum fit, pra:-
clare deducit Decretum tertium Congregationis feptim^, quod vni-
uerfum, nec apice mutato, opera: eftpretium hicinfererej fic aucem ha-
bet: Cum ratione Sacerdotis cuiufdam, qui importunis poftulationi-
bus dimiflionem e Societate impetrauerat, Pontificique libellum fup-
plicem ad alimenta a Societate impetranda obtulerat, propofitum per
Illuftriflimum Cardinalem Bellarminum a fua Satiditate fuiflet, vt
profpiceret Societas, quid fačto opus eflet circa dimiffos a Societate Sa¬
cerdotes, qui maiorum hereditate, quique Religionis omnique alio
titulo carent:

Poft feriam prolixamque huius rei difeuflionem, cenfuit Congrega-
tio, omni animi fubmiflione rogandam efle fuam Sančlitatem, aigna-
retur Societatis iura, receptamque iam inde ab initio fui confuetudinem
tueri: maxime cum grauiflima: cauflic fint, qua: nihil in hac re mutan-
dum fuadeant.

Ac primo, pauciflimos a Societate dimitti, qui alimentis ad vitam
neceflariis careant: ac vix in fingulis Prouinciis vnum alterumve reperi-
ri pofle qui egeat: imo in vniuerla Societate adeo efle paucos, vt ab
omnibus totius Societatis Prouincialibus, qui Roma: nune funt,vix
decem eius generis homines defignari poflint.

Secundo, inter eos qui dimittuntur, vix quemquam reperiri, qui
non iis natura: doniš, exercitatione ftudioque in Societate confirma-
tis, pr^ditus fit, vt facili negotio conditionem confequi poflit, qua fe
vitamque fuam modefte & honefte tueatur, fi modo viri boni officio

fungi

liber primvs. societas NASCENS. 103

funmvelit: fin minus, pergatque in delidis, ob qute vt plurimum
dimittuntur, poenis potius tales infolentias framandas efle, quam prh¬
nilo remunerandas.

Tertio, accedit, Societatem maximos fumptus, nullo fuo emolu-
mento, in alendis talibus Nouitiatus ac ftudiorum tempore, atque
in reliquo etiam quo in iila vixerunt annorum decurfu tulilTe, vc
peradi fumptus longe emolumenta fuperent: vt meritb queri non
poflint; maxime cum aut ob delida non leuia, aut importuna roga-
uone dimittantur.

Quarto, neque maior videtur inefTe Societati obligatio, dimiflbs
ob culpam alendi, quam Iudici eos, quos ob manifeftum delidum
Bcneficio aut Clericali titulo priuauit, damnauitque. Neque ta-,
men quifquam damnatorum talium Iudicem fuper alimentis conue-
nire confueuit.

Quinto, & fane duriflimum foret, Societatem ad pra^ftanda a li¬
ni cn ta teneri eorum, quos ob non leues culpas dimittit. -Neque enim
quifquam aliorum Ordinum tenetur ad alendum eos, quos a Reli-
gione fua ob delida praefcindit: qui, fi res propius confiderentur,
multo plures in fingulis reperientur, quam qui a Societate dimittun¬
tur; maxime fi componantur cum iis, quia  Societate dimifTi, me-
diis viuendi carent: cum tamcn plerique eorum, qui a reliquis 'Reli-
gionibus prsefcinduntur, non raro pluribus egeant. neque tamen qui£-
quam hadenus cenfuit talibus alimenta a Religionibus fuis pr;&-
ftandaefle:  neque quifquam ea inuerecundia & audacia, qui cum
ob manifeftum crimen ab Ordine reiedus eflet, ab eodem alimen¬
ta fibi deberi iure contenderet, aut Sedem Apoftolicam fuper iis
compellaret.

Sexto, aperiret deinde hxc  alimentorum fuppeditatio viam ad co~
gitationes de deferenda Religione fufcipiendas; maxime in iis qui mi¬
nus feruentes, commodorumque fuorum ftudiofiores, otiique atnato-
res funt. Špes enim hazc alimenti non paucos forte traheret, qni illa
deftituti in Religione detinentur. Fieretcjue paulatjtn, vt, cutn emo-
lumento hoc, acquafi defert^ Religionis prasmio, plures prouocati,
vocatione relida, feculum repeterent; Collegia, qu;e £gre admodum
operarios fuos fuftentant, magnam neceffarias mas dotis parteiryin
tales effunderent, non fine graui Fundatorum ac Benefadorum fuo¬
rum ofFenfione, qui dona fua in tales nollent profundi; ac manum
etiam retraherent, eleemofynafquenegarent, quas ad tales diuerten-
das efle meritb vereri poflent.

Septimo, extat & Tolofani Parlamenti nobiliflima decifio, qua
P. Claudium Bernardum, Prouinciali P. Ioanne Gentilioa Societare
egrefliim, petentemalimenta a Societate,iudicauit iniquum poftulare.

Odauo, eft denique & illud non leuis momenti in hoc negotio,
quod,cum anno cid. 10 . xcvn. Aprilis xxi. memoriale quoddam ele¬
menti felicis recordationis VIII.  porredum fuiftet de Sacerdotibus
a Societate dimiflis, paupertatis ac Religionis titulo ordinatis , cum
ad egeftatem , adecque 3c  ad mendicitatem deuenire poflint ; Potiti-

104 IMAGO PRIMI S.RCVLI SOC. IESV.
fexque Cardinali Matthaeo ex Congregatione Concilij, memoriale
dibpiciendum tranbmifidet • ibque a P. Laurentio de Paulis Breuefibi
tradi petiflet, quo Societas in ordinandis Sacerdotibus fuis vtitur,
quo Conftitutioni Pij V. buper ordinandis derogatur; Summoque
poftea Pontifici, re prius berio & accurate dibcubfa, retulilbet Cardi-
nalis, alias hoc negotium per Summos Pontifices & Congrega-
tionem bandi Officij fuifTe examinatum' }  & intadum demum reli-
diiitt ; Pontifex, iis auditis, eamdem etiam rem integram Societa-
ti reiiquerit. Hadenus decremm. cum quo argumentum hoc finio,
trifte quidem nomine, bed re tam vtile Societati, vt maius a Sede
Apoftolica beneficium ne optare quidem podit. Nihil enim Socie-
tati aeque prodeft, atque hsec iadura- nihil illam tam auget, quam
h^cc rebedio; nihil asque becuram bacit, atque hoc omnium pericu-
lum.  Quanta vero Ignatij quam diuiua bapientia, quee tam robuftis
pradidiis Societatem fuam etiam aduerbus tem por is iniurias arman-
do, orbem docuit, non omnia temporiseflfe fpolium, bed virtutem
& Religionem ita muniri pofle, vt necaeuum quidem eam labefa-
durum ebfe videatur* &, quod rebus omnibus exoletam quamdam
beu benedutem, beu interitum adberre dicitur, Societati polliceatur
astatem vegctam bemper ac florentem, buasque iuuentuti parem j & an-
norum tantiim curbum, non damna benburam.

Sed mibfam faciamus tridem nonnullis atque inamcenam hanc
dimiffionis materiam. Nune quoniam Nabcentem Societatem, eiud-
que Inftituti incunabula hoc primo velut adu repraebentauimus, re-
llat, vt bpedatonbus nodris midilia quaedam ( nififorte natalitia mu-
nera dici mauultis) non tam pretio quam adedu metienda dibper-
tiainur.

EXER-

liber primvs. societas kascens. 105

£XERCITATIO ORATORIA.

ORATIO PRIM A.

De nomine  I e s v.

V*

Iesvs  nomen falutis eft.

yr nomen eius  I e s v M; ipfe enim faluum faciet populum fuum
a peccatis eorum.  Matth. 1.

v o t 1  e s immorcalem infantem, quoties mortalem
Deum, Auditores, tacita mecum mente perpendo; to-
ties fufpenfus ambigo,quid magis ample&ar, aut ptids
admirer •, blandam filentis Maieftatis infantiam, an
verendam vagientis infantiae Maieftatem. Hoc au-
tenires iila hinč fuauioreft ad amorem, indefubli-
mior ad ftuporem, quod exilicas ifta, & magnitudo illa, ita fimul inter
fepugnent, atque ita conueniant, vt illius demiffa benignitas nihil de
huius prascellenti dignitate imminuere videatur. Inuoluuntur illa qui-
dem, fed fuis adeo fiunt lucida iituolucris, vt in caduca infirmitate fta~
bilis vimiSjin obfcura ignobilitate clara fublimitas, in iacente fubmif-
fione erečta magnitudoin  negle&a humanitate adoranda diuinitas
elucefcat. Ac proinde, nifi hajcita fuis latebris immerfa effent; profc-
do neque amor crederetur effe tam vehemens, neque tam potens efle
maieftas. Nam Deus brachiis prehenfari, finu inuoiui, ofculo contin-
gi, ad aram fifti, cultro faudari noti poffet, nifi fub carnis inuolucro
lateret; & abdi non.poiTet, nifi tanta e (Tet eius potentia, quas & optimo
fimul amoris obfecundaret imperio, &maximae amantis nonofficeret
dignitati. Igitur remdftam tam fuauem, quam miram, amor inuenit,
poteftas exfecuta eft;'vt, cum alia pleraque> quae Dei funt, eius praefen-
tiarn manifefte declarent; hoc dulce prodigium, illum ipfuin a quo
manauit, pofiit ablcondere. Vnde rei attonitus nouitate, cum Chryfo- sam.
logo iure mihi videor exclamare poife : šhtod natura non babet , njfus
nefcit , ignorat ratio , rnens non cap it, p met calum , flupet terra , creatura mi -
rat ur s quomodo firmo enarrabit hurnams  ? J^uis attmget arcanum Dei, par -
tum Virginia , rerum caujfas , feculonm negotium , commercium dimmtatis (djr
carnis , bominem 'Deumcpie , <~vnum D e um ?  Quare de infante hoc Vcrbo
q trni a m ego verba Orator infans pro dignitate proferre potero? Quam-
quam non eft, quod operofius infantiam hic purgem meam; fiue quod
fperem fore, vt is qui fic amat abfcondi, didionis meae tenebras
non reformidet: fiue etiarn qudd, quo minus eloquens vobis videbor,
co meiitis recens naturn infantem fim omnibus expreffurus. Quare
Omne lllud amoris potentiaque miraculum, ceteraque auguftiflima-
runvargumenta rerum prudens volensque pratereo} ac duo dumtaxac
- a  \ O dc

106 IMAGO PRIMI S ABC V L I SOC. IESV.

Dnotta-  de puero velut puer tradabo. Primum folius Christo  impofiti no-
l J mda: r  minis elementa dinumerabo: deinde eiufdcm fignificationem breuiter

Primo lit-  . '

fene notni-  lllUGltlgabo* • ...

nis, Secun-  Enimuerone in litteris colligendis nimius fim, milTum facio Latini
nominis quinarium, &-incedcitlo nomen nouum fcnptum  quinqUe vulne-
Apocai.i.' rum fculptura: omicto edam cum Cumana Sibylla odo monadas,odo
GioiTa! &  decadas, odo hecatontadas in Grxco nomine obferuari. Solos enim
Oracui Hebra:os,quoniam puer Hebrreus eft,conjfulo; & cum illis in Ies vagh
diuinitus indico nomine per Iod , Schin , Vau, Ghain fortunarum
quaternarium nuinero. Neque vero in animum facile inducam, fine
mvfterio quaruor litteris Deum-hominem nominari; quando intelligo
celeberrimum Dei ipfius nomen, non tantum Hebrasis facrarum rerum
omnium promif-condis tetragrammaton effe, per Iod, He, Vau,He;
v-eriun etiam audio a plerifque nationibus, non minus diuino nutu,
quam occulto natura: prodigio, Deum quatuor litteris pronuntiari.

C*l. Rhod.
lib.if. c.s.
Gyrald.
Hift. Deor.
Sjmag.i.
PontusThy-
ardaus l.de
Vniuerf.

Io. Eckius
Homil. J. de
nom.Ilsv.

‘Pfomina
‘D tuni
quatuor
litteris ex~
primentia.

Ecce tibiodies quater nominaDeum fic exprimentia gentes interdi-

Vniuerfa
p rope re¬
rum natu¬
ra cjuater-
ttarto con-
(lat.

Auguftin.
Trači. 9 .  in
loan.

Cyprian.l.de
Sion & Sina.
Bedainloan
Tom-s.

Arabibus eft
Antardicis
Adhiopibus
Croatiis
Flandris
Germanis
Hcbraeis
Hetrufcis
Hifpanis
Iaporabus
Ingenis
Lufitanis
Perfis
Pertianis
Syris

Tyrrhenis Efer

Ecce omnia quatuor litterarum. Huc infiiper accedit Deum omnia;
fuo pondere, menfura numeroque molientem, non fruftra illud per-
fediflimum namen quat.ernado complexum efley cum propemodum
omnia , qua: ad vniiierfam rerum couditarum naturam perrinent, qua-
ternadus comprehcndat. Nolo hic meminiffc cum Phyficis oranem
rerum caulTam, cum Mufkis oranem concentum, cum Arithmericis
oranem numeram,cum Geometris omne corp,us,cumArchkedis arcatn
Noe templumq; S.alomo.nis,'cum Aftrologis Zodiacum & earli plagas,
cum Archiftrategis metadonem caftrorum Ifrael,cum Politicis veterani
Imperiorum Monarchias^,cum Theologis virrutes cardinales,quaterna-
rio contined. I11 hominem vniuerfi Pdncipem oculos conijcio, cuius
inprimis Parens primus,Auguftino,Cypriano,Beda notantibus,notni*
n.e fuo terragrammato Graecis litteris exaraco, Odentem, Occidentem,
Aquilanem Meddiem. expreflk. Intuere nomen, & numera: a •S'im

A f  Kvclto-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 107
A aVSam, a, ACM#', m, Mimufie/a.  hocipfum canente Sibylla: L.b.i.orac.

—-— G)m nomine complet

Ortumtfiie , Occafumtjue , Auflrum , ‘Boreamgue ngentem.

Parum eifet nomine, nifi reipsa Adam ipfe, omnisque pofteritas, atque
adeo omnis hotno, quaternarium corpore animoque muolueret. Si-
quidem vt human us animus, Pythagora docente, rerum om.nium qua-
ternarium exhibec, per illud quodeft, quod viuit, quodfentit, quod
intelligit: itahominis corpus quatuor ingentia mundi membra, ignem
pulmone, aefem čarne, aquam cerebro, terram ofhbus; ita quatuor
principes qualitates, cholera, fanguine, phlegmate, atra bile j ira qua-
ternas anni vices, quatuor setatibns 5  ita quatuor mundiiatera, quatuor
fuis, Orientem dextero, Occidentem lamo, Meridiem vertice, Aquilo-
liem calce , Philofopho tefte, comple&itur. Adde, eiufdem hominis
quatuor efle nouiflima; eiusque arternitatem cubo,fiue quadro, fignari.

Qu,em quidem Microcofmum dum ifto numero refertum auditis, h-
mul eodetn quaternario Megalocofmum plenum efle confpicitis. Qmd
deinde? Eia Societas Ie s v , quae quadrilittero ifto nomine infignita
es, quteque annum quadi*agefimum faeculo recurrente iam colisj om¬
nibus beneuole annuentibus , tetragrammato ifti nomini per quater-
narios triumphum adorna. Sed quia tuus ifte triumphacor in Ifrael, TriM ™~
rnodb pauper eft; age quadrigam Ezechielis illi emendica. 'Profiliat ^u7JrL~
itaque in arenam cum fuo curru Cherubinus ifte, cui nomen eft qua- nos ador -
druplex, & cuius fingula animalia quadrftbrmia. Subftrata ardenci natiU>
purpura infiftac medite quadrigte Verbum infans, falutis tefteram prx-
tendens cracetn; in cuius quadro latere,nomen falutis Iod, Schin, Vau,

Chain gemma fulguranre fculpatur. Quadrigam prteeant quatuor
Angeli, qui congregaturi elečtos a qnatuor ventist lateri dexteroafti-
ftant quacuor Euangeliftte; lamo quatuor celeberrimi Do&ores: fub-
fequantur quatuor notiftimi Religioforum Ordines. tuquehis.te ad-
iunge quadrimembris Societas , cuius Socij finguli, ac prtefertim qua-
tuor vota Profefli, illud tetragrammaton nomen expediti ferre per
vniuerfi quatuor Iatera: pone fubeant prasfatas illae nuper gentes qua-
ternas & quaternae. Agite nune Angeli, & ouatuor argenteis tubis ter
quater intonate : In nomine  Ie  s v omnegenu fleclatur , cAeftium , terre-  Philip .j
jlrium (gfr infernorum.  Igitur flexo inprimis poplite, quatuor inferorum
ioca fefe incuruent: tuque deinde cum quatuor tuis partibus, quatuor
elementis, quatuor anni temporibus, quatuor ventis, quatuor rerum
fubftantiis, vniuerfa tetra fubfide: tu denique inclinare fuperna ciui-
tas inquadro polita, ter quaternis nixa fundamenris, totidemque por¬
diš ad quatuor eseli climata patefaftis. Prouoluantur ifthic in genuae
vigintiquatuor fedilibus,vigintiquatuor feniores inter quatuor anima¬
lia conftituti: & ex illiscentum quadragintaquatuor millibus fignato-
rum,exter qnaternis tribubus filiorum Ifrael trigintafex millia qua-
ternariorum venerentur hoc nomen, & alternis inclament: Dignus eH  Apoc.j,
Agnm (  & cum dniimflimo nomine ) dignus eH  Ies vs, accipere
r virtutem >  e ^ 1  dmimtatem , (efr fapientiam, & fortitudinem , (efr honorem, (d/*
glorim , benediHionem.

o 2 . Vt


Nomina

cert.-ts ob
cattjfas
oitm dat a

Žcmatlis,

OractSj,

IltbrN,

Matth.i.

Rcfert Ga-
latmus l.j.
Arcan.c.i 8

10S IMA GO PRIMI SMCVhl  soc. iesv.

Vt autem pučr efle pcrgam, qui felicia puero impofiti nominis ele¬
menta fum nadus, modbeiufdem fignificationem pereuiro. Olimfo-
lenne fuit Romanis, Grascis, Hebrads (vt alios complures omittam)
non fortuitb,fedconfultb, pro cuiufque vel puhlica dignitate,vel priua-
ta integrirate, aliaque de caufsa nomen rebus accommodatum impo-
nere. Ac primum qnidem Romani a vidiš gentibus domitisque Pro-
uinciis, abAchaia, Africa, Afia fuperatis; ab Allobrogibus, Baleari-
bus, CallaiGis fubadis 5 a Getulia, Gcrmania, Macedonia fubiugatisj
Ciefares fuos atque Vidores Achaicos, Africanos, Afiaticos, Allobro-
gicos,Balearicos, Callaicos,Getulicos, Germanicos,Macedonicos nun-
cuparuiit. Quod fi Graecorum lnbet recordari; apud hos Artaxerxes
a memoria Mnemon, Demetrius abvrbium expugnatione Poliorcetes,
Damippus ab audacia Ceraunus,Dion Prufieus ab eloquentia Chryfo-
ftomus, Pyrrhi proauus a robore Alcetes, Pyrrhus a belli nouitate
Neoptolemus,Ptoleirmisa benefkentia Euergetes,Phocionaprobicate
Chreftus, Seleucus a vidoria Nicanor, plures denique ob alias rationes
atque alias, fua nomina funt aufpicati. Quid iatn de Hebrads ? quid de
faeris paginis ? vbi quot nomina, tot vitas argumenta; quot verba, tot
propemodum notanda myfteria. Quid apud hos Adam ? idem qui ex
tetra. quid Abraham? pater multitudinis. quid Ifaac? rifus. quid
Iacob?fupplantator. quidEfau? operans.quidlofeph?augmeiitum. quid
Beniamin ? filius dextsrse. Sic Aaron, docens; Moyfes, affumptus; Io-
fue,faluator; Saul,poJftulatus; Dauid, diledus; ceterique innumeri,illud
quod vita vel prodigio intus occultabant, nominis lignificatione foris
prodiderunt. Ceterum vc ex Latirio, Gra^co, Hebrseo fonte non teme¬
lje nomina dimanarunt; ita contendo, facratiffimum Seruatoris no¬
men , non nili ab arcano conlilio, atque altiflima ratione fuum omen
in u eni (Te.

. Tu igitur age in primis Matthase, tot fa?culis exfpedatum, tot pro-
digiis prasfignatum, tot imaginibus adumbratum, tot vaticiniis praedi—
dum, tot votis expetitum, tot fufpiriis exoptatum, tot denique iacry-
mis qutefitum nomen ediflere. Vocabis , inquit, nomen eius  Iesvm.  Quid
ita? amabote. Interpretationem nominis aftecutus: l^feenim, ail,fal~
mm faciet populim fuum a peccatis eorutn  . Vnde plane illis affcntior,
qui exiftimant hoc nomen ab Hebraico illo lefuagb,id  eft a falute,dedn-
ci, vt qui falus exftitit omnium, etiam nomen ipfum falutis obtineat.
Multo fane illud ante Christi  tempora a Rabbi Haccados, teta-
te Confulum Romanorum eft aftertum, qui Antoniu m Confulem his
verbis affatur: Jfhtia Mejfias homines fduabit , njocabitur Iesvagh  : gentes
autem dtenm mtionis , epute fidem eius feciabuntur , 'vocabunt eum  Iesvm.
c Propterea muenies hoc nomen  Iesvs defgnatum in textu Genefis  49. nj.  10.
Venita qm mittendus eft (gf ipfe. Si enim accipias in Hebr<co primat litteras
harum diclionurn , confcies nomen  Iesv. Haec Rabbi Haccados, quem Iu-
dad Magiftrum noftrum fandurn foliti funt appellare. Eodem artifi-
cio vfa eft Sibylla Erythrtea, quiE circa annos Ezechia; Regis floruit:
illa enim de Christo quxdam carmina Grasca contexuit, quorum
(quod mirabile eft) primat littera vnde inchoantur,in normam aerofti-

chidis

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 109
chidis conficiunt eiufmodi fententiam: I QiS ozorip y  ij
dl Iesvs Christvs Dei Fthm Saluator.  Vbi ingeniose infuper fuo
more Au^uftinus aduertic, ex prioribus litceris eorumdein verborum
exfumere~verbum , id dl pifcis. At enim quis ille pifcis ? Non
alins fane quam qui procellofo mundi huins naufragantis Oceano
natans, lubmerfo humano geneti, velut alteri lonx,  Eda ftatio & falus
exllitit.aut ille,qui amariflimo dolorum fuorum felle,fub vnius Tobire
typo, oculos omniurn reclufit. ant ille denique> qui in craticula crucis
toftus ac torridus ,perdito orbi non tantum pabulutn, fed falutem vi-
tamque fuffecit. Maneat itaque fixum ratumque fingulari myfterio,
Iesvm, Iesvagh, hoc eil falutem , nominari. Sed quantae, obfecro,
aut admirationis, aut veneradonis eflet Iesvm falutem nominari,nifi
veritatem fignificationis illius profufo cruore firmaflet ? Perge igirur^
& fufi cruoris elementa iam cenfe j & etymologiam indaga. Verum
ego ad folum illius afpečlum fanguinis erubefco & attonitus hrereo;
A j a 3  a , c Domm Dem : ecce nefcio loqui i  qma puer ego furn.  nihil horum
capio, nihil intelligo. Neque enim profeflus furn de atrociffimo ifto
fpečtaculo me loqui aut velle, aut poflej fed dumtaxat pueriinftar,
lieterulas voluere, & quid fibi velit I e s v nomen 3  inquirere. Abunde
mihi e 11, vtacquiefcam 4  hoc nomen inane non e(fc : Vocabis nomen eim
Iesvm; ipfe enim faluum faciet pogulum fuum a peccatis eorunt.  Totum
hoc nomen, totus Iesvs ell nofter. Accede eia meču m, quifquis es,&
eminus velligia illius venerare, Numen eft: pedes ofeulare, Pontifex
dl: manus prehenfa, Dominus dl: collo ineumbe,frater eft: os diffua-
uia,fponfus eft. Totus enim Iesvs, ac totum nomen illius,noftrum eft.
Quid trepidas? Age poftula, vt donum tibi offeretur: adi-nitte* vt
depolitum tibi credetur: exige, tibi foluetur vt debitum: tolle, tibi ce-
det vt pignus: immola, tibi parebit vt vi&ima. Ne rnorare, ne dubi-
tajccelefte hoc donum,immortaledepofitum, liberale debitum,fecu-
rum pignus, nobiletn vičlimam, fidens poftula, fidelis admitte, con-
ftans exige, fecurus tolle, felix immola. Pergat interea vnufquifque
noftrum, ingentibus animis, imitatione Christi; Chriftiani nominis
partes omnes acnumeros, pro fuo quifquevit^ gen ere, p rob is mori-
bus, atque omni exercitatione virtutis impierc. Vos vero prrereliquis,
Patres religiofi, quibus illud Iesv nomen multo religiofiflimum eft,
pergite non tantum priuato animarum veftrarnm emolumento falu-
tique confulere; fed tetragrammaton illud nomen, eiufdemcjue vitn,
per terras & maria, per quatuor orbis plagas feliciter propagare. Nihil
enim animi veftri vigor, diuinitusque concefla dona habent maius,
quam vt poflmt; nihil ardens voluntas, & incenfa virtus habet melius,
quam vt velit prodelTe quam plurimis. Dixi.

O 5  ORATIO

Lib.i 8. de
Ciuit.c.ij.

Ierem.t.

Matth.i.

110 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV,

Matth. i.

T racian-
cit cetujft
circumci-
Jionis , ac
notmnis.

O ur n tur
ratio a
Virgine  ©“
S.Iofepho.

ORATIO S E C V N D A.

De nomirn  Ie  s v in folennitnte  C i R c v m  c I s I o N i s,
ff&ipM eft Societntk  IE s v.

lESVsnomen cruentum eft.

Ve uh is nomen eim  I e s v m : ipfe enim faluum faciet populim fuum
a peccatis eorum . Matth. i.

Q Voniam hodierna die ipfum Verbum, adeocjue ipfa eloquentia
conticefcit, atque opere folo, & quidem cruento, loquitur; non
videtur ahenum fore a ratione, fi hodie taceatomnis Orator, & pro
exordio, folius voces operiš audiantur. Vnde cum fpedandi, non lo~
quendij fefe offerat argumentum; nemo mirabitur me fpcdacuium
exhibentem, non vti priftino more dicendi. Spedatores igitur adelTe
nune iubeo, non Auditores: cum marito virgine, Virginem fpedatri-
cem, fpedatores Angelos, fpedatores vos vniuerfos. Ecce tragaediatn
inchoat prologus infans ; Deus line vefte perfonatus, ador fine voce,
choros exhibente vagitn, loquencibus lacrymis, nouo tragcedire ritu,
priim fcena cataftrophen exhibec. Spedate: ecce pallent labra coralli-
na; ecce marcent rofeas gente; vbertim ftillant geminte ocellorum gem-
inulte; crebro gemit os formofum; alternis fingultit ladeum pe-
dus. Spedate: mifere tremunt frigidulae manus; vndiquetitubat mol-
licella caro; tenere palpitantparuula cum corculo vifcera; toti trepidanc
infantiles artus. Spedate: ad afperas tangentium manus tenella mern-
bra fufpirant; culpam damnati, fine culpa reus pauet; ad idum & vul-
nus pner formidat; delicatulus infans adcultrum petrinum perhorrefcit.
Interea rigidam dextram tenerrimus experitur; infons tormento pledi-
tur; infantulufque,quem vixdum habet, fanguinem profundit. Ita vo~
cabis nomen ems  Ie s v M. Adum eft. Cazlum & terra, quid hoc eft?
Verene confpicor fortitudinem illam infirmari ? fiduciam pauere?
lastitiam triftari? fanitatem azgrotare? caftitatem circumcidi? Euoluen-
dum nobis hoc myfterium, retegendas latebraz, inueftiganda rario tam
inufitati fpedaculi, nominifque tam cruenti. Enimuero exiftimoquot
circumcifionis, totimponendinominisfuifie rationes. Vosautem quot-
quot adhibui fpedatores , nune Oratores eftedefidero; vt ego, qui in
exordio tacitus omnia fufpexi, reliqua etiamoratione attonitus obmu-
tefcam; dumque ab omnibus tam noui, & hadenus inauditi facinoris
caudam quazro, me nouum prazftem omnibus Auditorem. Atque in
pritnis dic age, cum maiito virgine Virgo-mater, quaz potuit eife ratio
circnmcidendi tališ infantis ac tanti ? vnde infantulus aut hoc potuit
m er uiile, autvoluit tolerafle? meruftne qui peccare non potuit? vo-
Juitnequi fari nequiuit ? velle potuit lapis lydius approbari ? fons lim-
pidifiimus expurgari?nix candidiftimaemendari? fol fplendidifiimus il-
iuftrari?templum faeratiftimum expiari? Quo nouo vel veteri more at-

qus

LIBER P RIM Vfi. SOCIETAS N A S C E N S. JII

que inftituto hoc puriffimum aurum corre&um? erat fine fcoria. fere-
mffimum hocfpeculum deterfum? erat fine macula. Eeuiflimum hoc
marmor expolitum? erat fine fcabritie. finceriftimum hoc frumentum
cuentilatum? erat fine paleis. integerrima hxc  vitis putata ? erat fine fn-
peruacuis farmentis. Hotno, inquam, omnium hominum innocentif-
fimus circumcifos ? erat fine crimine. Quid igitur caulTar eft? quid ad
]\xc  Virgo-mater? lila nihilore, fed adlpečtu flebilis adftat fpečtacu-
|o, tam fauciacorde, quam Filius čarne j feruatque omnia hxc  in cof*
defuo. Tacetviciflim (quid enim aliud agat? )  modeftifiimus Iofeph,

& depreffo collo tragoedke huius fpečtator ingemifcit. Vos ego cOm- ejturitur
pello, vos teftor, eiufdem tragcedke fpečlatores ac teftes Angeli, quid An i tM
tandem cauffse eft, cur infans, & infons quidem,hatc patitur ? cur vim u>
oranem non repuliftis ? At, inquiunt 5  hotno cum fit, humana paftits
eft. Ego vero contra: Non homo tantum, fed & hominis opifex eft; fi
Patrern habuit, at ille feminam nefciit: fi matron vidit, at illa virgo
viri nefcia permanfit: Virgo quidem concepit infantem, at eumderrt
a^tate grauem virum circumdedit: expletis illum menfibus genuit, fed
diu ante fe genitum; natura vocauit,fedeumdem patrem agnouit. Agite
ergo iterum (dabitis enim fcio hanc mihi veniam, benigniffimi Cseli-
tes, fi in tam fuaui argument© vobifcum pergam argutari) nuper ar-
canomatris latebatin vtero? fed eumd-em etiam tune liullum rnentis
noftrse veftrseque latebat arcanum. iacebat in foto? at idem fulgurabat
in caio. fugebat v bera ? at idem regebat fidera. vagiebatin ftramine?
at tonabat in aethere. pracfepi claudebatur ? at vniuerfa complcčteba-
tur. Qux  cum ha fint, non tantum infons, fed & Deus eft: qui potnic
ergo circumcidi, cuius origo, &ternitas; cuius libertas, peccandi impo-
tentia; cuius natura, bonitas; voluntas, integritas; opus, innocentia?

Quid igitur canfiše fingi aut concipi poteft >  Stanc attonksE Angelic®
m en tes, tantumque fpečtaculum filentio ac ftupore veneranmr. Itaque
pace veftra, immortales An im a:, ad mortales me conuerto; ad vos,, in-
quam, Auditores, aut potius Oratolesmei: vos enim, vt libere quod
fentio eloquar,hodiepius quodammodb iuris habetis quam ipfas bea-
tx  raentes, cum de mortali Deo ratiocinaiidum eft., qui nufquam An- Hebr t *
gelos, fed femen Abrahse apprehendit. Loquimini vos itaque, audien- cjutritur
te me, qu® fit cauifa tam indignse tragoedi®: atque in primis, vt gra- hominid
datira procedam, vos honeftiflimarum difciplinarum ornatiffimi cul-
tores Philofophi quid cenfetis ? quid ex ipfis natura principiis, qakE .

fuper hac re adfertis? Placuit,inquiunt, hoc manifeftofigno oftendere, ^hZrčd.
fc germanam,veram, naturalem čarnem, non ex vicino aere emendi- difttr pn-
catam, etelove decifam induifie. Itaeft; &fic MamchsEum, Valenti- marAtu>:
nam, Apollinarem euertitis, veftrtecjue fententite Epiphanium afferto- Harefi i0 -
rem haberis. Quid vos Aftrologi? Prognofticon hoc e(fe cenfetis, rei ^ATlro.
ventilrx certumque prarfagium ? fciovobis mane eselum rutilansplu-
mam portendere vefpertinam; primamque illam purpuram faepe fero~ na:
tina excipi cempeftate. Quid pr^terea? Dcfuper, iiiquiunt, c selo mi- * Medic*
cans fanguineus cometes, frequenter affolet Principis alieuius autRe-
gis lnteritum- prrafagire. V c vt eft; illud fane omnibus explotatum eft,

* hunc

112 IMAGO PRIMI S1GVLI SOC. IESV.

huric pfimum imbrem, maximum nimbum; fanguinemque Kunc, Re-
gis Regum cruentam mortemfuiifeconfecutam. Vos autem, Expertif-
fimi Domini,quid de hoc experimento pronuntiatis? Quia exuberan-
tem m nos amoris calorem ( vos febrim vocate) diutius in fe ferre non
poterat, an ei vena fuit incidenda ? Bonu m fadum. Sed quid deinde?
Anne vt humano generi iam fenio confedo, propinato fanguinis in-
fantilis hauftu, vires, vicam, iuuentutem inftauraret? Contendit enim
Lib. de sa- mu ltis argutifcjue rationibus Marfilius Ficinus, lenem,h pueri fangui-
nem fugac, in nouarn reftitui iuuentutem. Penes vos hoc efto iudi-
a lunfpe-  ciurn : fed & cura. Vos autem Iurif-perid, quid cenfetis ? quod eft ve-
ritu,{tx - Hrum iuffragium? Ideone fortafiis hoc egit, vt iam fpontaneus om-
ta:  • nium Fideiuftor eftedus, nondum ceiTo puhlica: lolutionis die, antici-

pata (vt loquimini) Folutione , velpotius liberali donatione, auc re-
funderet creditori, aut donatario iargiretur? F^ede habet. Quae porro
a Tbeolo-  veftra fententia eft,Eximij Domini,ac Magiftri Noftri? Dicitis Primo:
gkfeptma  R a tio a priori eft, quia fic voluit. Dicitis Secundo: Ratio a pofteriori
vt  | loc  Hgno fefe ex celeberrima vetuftiflimaque familia magni
Abraha: efife, illiufcjue legitimum femen oftenderet. Ita Fentit vobifeum
veder Dodor Angelicus. Vos autem Togatre Nobilitatis Ampliffimi
a Togata  Confiliarij,vofque NobilifTimi Magiftratus,quid in hocadu FilioDei
NobiUta-  propofitum fuiile cenfetis? An vt,quam olim Legiflator legem omnibus:
dedna: C  cu lerat, hodie confirmaret, atque opere fno ipfe fubfcriberet? Certe
Gaiat. 4 , boe Apoftolus innuit, dum ait: Mifit Dem Filiumfiium, facfumfub lege.
vobifque confentit fcitum illud vetus: Patere legem, quam ipfe tuleru.  Ali
potiiis idcirco, vt legem hanc patiendo, eamdem prudenter abrogarer,
Hxrefi 30 . & inheret nouarn? Certe vobis hac in parte adftipulabitur Epiphanius.
d Saga ta  Sed cunj de cruore hic agatur,quid iudicatis vos fortiffimi belli Duces,
udmk-  vo ^ Lle  big° Nobiles? Anne fanguinem hunc fudit generofilFimus pu-
dm:  gil, vt oftenderet fanguinolenta praeludia maioris certaminis, ingentef-

queanimos, quibus iam tu m hoftes noftros opprimeret, fpolia detra-
heret, & de iifdem hoc ftratagemate domitis triumpharet? Veram hic
ego vobifeum demiror nouum pugnae modrim, vbi Imperator inermis
' ;  periculose duellat: cui fagum, panniculi; balteus, fafciae; tympana, ge-

micus; tuba, vagitus; clamor, lacrymrc; tek, fufpiria: cui Campus Mar-
tius, ftabulum; currus falcatus, prrefepe; fonipedes, afellus & bucula:
cui certare,eft vinci; cui ftarc, iacere eft; cui denique triumphare, eft
fanguinem fundere. Vidoriae interim applaudimustali, tantaeque: qure
vt dolore ipfi ftetit immenfo, fic maximam nobis omnibus attulit vo-
» fatigio-  luptatem. Neque par eft, vt vos ego prreteream,qui Religiofam,& pra:

{ kfajhci ', re hquis fapdiorem vitre rationem profefli eftis; vofquc Hierarchici Or-
dinis ViriEcclefiaftici: nifi placeat (qua praediti omnes eftis benignita-
d šocieta^  te) hunc modo mihi fauorem impertiri, vt pro vobis Societatem I e  s v,
duodccd’  cui hodierna folennitas in paucis celeberrima eft, fiiigulatim interro-
ma:  gem. Diciteigitur, Patres religiofi,cur Iesvs  parens falutis, ac vita:

Princeps veftrre, fuerit circumcilus? An, vt obtemperandi exadam le-
ibideni, g em  fta admirabili obedientia ftabiliret? Sic cenlet Epiphanius; vofquc
ita cenfetis, quibus eadem virtus pra; ceteris potiftimum cordi eft.

-■ r- . An

liber p rim v s. SOCIETAS NASCENS.  113

A11 verovtimportunamcarnismoleftiam compefcendam, &caftimo- dedma-
liiam ri^ide colendam ede fuaderet ? Ita vobis fuffragatur Ambrofius. tema-.

Ea videlicec virtus eft, quam fan&us Pater nofter in omnibus optauit AbrahaS
Angelicam;fedqnamC hristvs  mododefiderateffe diuinam. An
forte ne quemquam ex Iudazis offenderet; fi,quod fančte ac more Maio- qHar ta:
rum quiique vfurpabat, ipfe folus abnueret ? Rede,vt & nos pariter
caueamus, qui publico bono nafcimur, ne vel vllis priuatis vmquam
oftendiculo funus. Aneamob rem infami hocftigmate peccadvoluit decima-
inuri, vt altiflimae in fedemiflionis omnibus prad>erec exemplum? fic i uinta:
Bernardus: fic minimas Societatis Religiofi,ab hominibus minimi fieri, Sermone de
ab eifque defpici a:quo animo fortique toleremus. An propterea in fan- decima-
diflimo corpore circumcifus eft, illudqne digniflimum I e  s v nomen fixta:
accepit, vt nos qui diuino quodam confilio in huius nominis confor-
tium vocati Turnus, eiufmodi praeclarum fadum, non tantiim circum-
cifione quadam internorum animas fenfuum, veriim etiam exteriorum
corporis temulemur ? Cum Apoftolo nempe femper mortificationem  i-Corimh.

I e  s v in corpore no (Ir o circumferentes :  vt non modo nomen, led •vt(df
•uka,  Iesv manifeftetur in corponbus noflris;  & quamdiu Tandiffimi nomi-
nis, tamdiu circumcifionis illiuTmodi recordemur. An ideo denique decima-
violenta manu cruentum nomen afliimpfit, vt vnuTquifque noftrum
fibi peculiariter inculcatum exiftimet, quod olim deeodem didum
Apoftolo: Ego enim oHendam illi , quanta oporteat eumpro nomine meopatk  Aa.*.

Ita Te res habet, vt Tcilicet pro falute mortalium acceptum illud aiui-
niflimum nomen paratiflimi fimus, quaecumque Vis vrgeat, effufo
cruore vitaque oppignorata profiteri.

Tandem dicite vos vniuerfi, quaznam ratio circumcidendi ? Num- decima-
quid non propterhoc ipTum circumcifus, propter quod natus, propter o5laua -
quod palTus? Ita cum vniuerfis Bernardus. Vna omnium, vna fingulo- dt
rum elt ratio, falus omnium,falus fingulo rum: & quemadmodum tota
circumcifio falus eft ; ita totum nomen eft falus: <ut faluum faciatpopu-  Matth. 1.
lum [mm a peccatis eorum.  Equidem ideo non ementitum, fed verum
corpus indutus eft: ideo legitimus filius Abrahas fuit: ideo hoc caslum
mane rubuit: ideo cruentus Cometavifus eft: ideo hic Fideiuftbr folu-
tionem pra^oceupauit: ideo huicaeftuanti incifa vena: ideo hanc Legif-
lator legem paflus eft: ideo Bellator fanguinolento Marte certauit: ideo
denique obedientiam, caftimoniam, animi demiftionem, fenfuum re-
frenationem , fortitudinem opere & cruento nomine docuit, <ut faluum
faceret populum fuum a peccatis eorum , vt fingulorum Ie s v s dlet, &
omnium. Eiaad falutem, ad I e s v m veftrum currite finguli, currite
vniuerfi: ille omnes animi maculaseluet; ille vulnus omne fanabit; ille
vniuerfos reos abfoluet & fingulos j ille faluum faciet populum fuum a pec¬
catis eorum.  Nune quando hadenus vos ego audiui potius, quam dicen-
remme vos audieritis; liceat, oro, ad extremum, nomine omnium &
fingulorum, mihitria verba depromere. Age itaque anima mea, cui
maculre multre, cui vulnera multa,qure fatpenumero rea, ad falutem
iftam ocyus propera. Ecce Bethlehemiticae rupis fcaturit primus fonsj
fontis noui primus riuus; noui riui primum lauacrum: hoc laua me,

P Iesv,

1 14  IMAGO PRIMI SdBCVLI SOC. IH SV.
zach.13. I e  s v, & amplius laua, vt faa vaticinio conftet veriras: In die tlU eni
fonspatens domin Damd, babttannbm lerufalem , m Mutionem peccatoris
& menflrmtie.  Ecce aperta; terras prima vitis; fedae vitis prima vua*
vu a: nouie prim urn vinum: o mi I e s v 5  mi Sdmcivitctne , vulneri meo in—
funde vel guttam ! Ecce tribus Iudas eledus hortus ; vernantis hord oli-
cant. 1. lla  pn m a; recentis oliuas oleum primum. Oleum cffufum nomen tuum , mi
Ie  s v: applica vimnominis huius animas mea;,entquevulneribus per-
fanandis perfeda medicina. Quid denique ? Ecce tribunal, fed Iudicis
rei; fed Domini ferui; fed Dei fangmnum JponJi.  Parcelo Iudex, qui pro
me reus es; parce,o Domine, qui pro me feruus es; parce, o Deus, qui
mihi fangumum fjoonfus  es! O mi Iudex, fed fimul mifericordiarum pa¬
ter! d mi Domine, fed pariter dilede frater! d mi Deus, fed idem blan-
diens infans! Dicam ego, fpe eredus ac plenus: Non verebor hoc fo¬
rum, vbi Patris eft iudicare; vbi Fratris eft patrocinari; vbi Infantis eft
fententiam dicere. Dixi.

ORATIO TERTIA,

De nomim  IE s v.

Vocabitur nomen eius Admirabilis. Ifak  9.

IE s v M in condenda. Societate admirabilem fmjfe.

Q Vas precatus eft olim a Deo immorrali Societatis noftras condi-
tor Ignatius, illo die quo Romanus Pontifex illam auguftiftimo
Ie s v nomine infigniri voluic, vtea res fibi Sociifque fuis ac Reipu-
blicae Chriftianse bene acque feliciter eueniret; eadem nos fingulari Dei
beneficio, longo temporum ac laborum iam confedo curfu, plene cu-
mulateque confecutos e(fe, merito publica celebrirate gratulamur.
Quod h enim illa folennis appellatio, Pontificis audoritate confecra-
ta, tantam habuit in felastitiam,quantam nominis illius dignitas poftu-
•lat: profedociim iam peradil^culi exordia progreiTufque cogitando
repetimus, tanto maiorinos voluptate perfundi necefteeft, quanto ll-
luftrioribus argumentis omnes dinini illius nominis in condenda So¬
cietate numeros expletos intuemur. De quibus fingulatim fi loqui vel-
lem, quis tandem eflet orationi meje modus ? vnde principium cape-
rem? aut vbi exitum inuenirem ? Ego igitur, vt certos milil fines termi-
nofque conftituam, iftud breuiter nitar oftendere, I e s v m  in erigenda
propagandaque Societate,fui nominis admirabilitatem velut infigni
pofito monumento,OrbiprodidiiTe.Verum cum bene prudenterque ad-
mirandi vitnac naturam tenere, cauifae mere non mediocriter interfit,
prius intelligere necefie eft, in quo vera admirationis fita fit ratio. Ha-
bent id quidem magnarum & inuolutarum rerum fuccelfus profperi
& inopinati, vt clamores &: obftupefcentium animorum varios &c
celeres motus in hominibus efficiant: venam hoc euenit faspiiis, vt ple-
rique feiudicio multitudinis, quod in his rebus difcernendis graiiiffi-

mura

LIBER PRIMVS. S 0 CIETA 5  NASCENS. 115
mum eiie non folet, circumueniri vrgerique patiantur. Quidenim?
armorumftrepitu & tubarum lono populoslate perccllere, valerc ce-
leritatc confihj, iter quocumque libuerit hoftium incernecione fibi pa-
tcfacere, difiun&iftimas terras curfibus fuis ac vičtoriis illuftrare, an %
eoo  illud admiratione dignum appellem? Propius accedo. Negoiftaefie
admiranda, Refpublicas iacentes erigere, diflipatas cotnponere, exa-
nimatas recreare. Intrabo etiam magis. Nego eam fatis iuftam videli
admirandi materiam, daemones miferorum corporibus immerfos di¬
mna vi expellere, cscis ac furdis videndi audiendiejue reddere faculta-
tem, mortuos ad vitam euocare, fi in his rebus diuins gloris ftudium
defideretur. Admirabilis eft ille, qui arterna ftatuit virtutum fuarum *s4d™ir<t-
monumenta. pofteris etiam ad exemplum falutemcjue profutura: ilium ^ l£ f vs
omnes mento lntiientur atquc lulpiciunt, qui cselcitium armorum da Sode -
prsfidio non Imperij, fed Religionis fines amplificat 5 qui non incer- tate,qubd.
feetorum milita numerat, fed feruatorum; quinullum molitur exci-
dium, nifi impietatis; nullos triumphos, nifi in czelum inuehendos. Si
illo confiliofalutis noftrs parens I e  s v s hocluperiore fieculo Societa-
tem noftram, velur generofam &c  ad qusuis certamina expediram le-
gionem, non militari tantum cingulo, fed etiam nomine fuo donari
ornariejue voluitj fi illam eduxit in folem ac puluerem prsliorum ; fi tl-
lius laboribus dsmonum tyrannidem & flagitiofum illum triumuira-
tum, e voluptatibus, auaritia, fuperbiaque concretura, grauifiime con-
tuditj fifurorem atqueamentiam eorum hominum fregit, qui ex illo
ganearum fuarurn nidore atque fumoprorumpentes, bellum omni fce-
lere&odio imbutum contra aras &c  faera omnia comparauerant; fi
Romana: Religionis intulic figna ad fola terrarum vltimarumj num
quid eft caufls, qnin I e  s v m in illa condenda Societate, qus res tan-
' ras eius aufpiciis egit, admirabilem nominemns ? Atque hsc admiran- aubdimi-
di ratio magnas profečfb exco capite vires accipit, quod ad illum rc- “'einchea-
rum grauiflimarum curfum conficiendum Ignatium Loiolam elegerir. ta '

Cum hominem nomino, fatis mihi videou dicere, Eius enim vita: ra-
tionem fi infpexeris, in armis crat enutritusj fi ingenij culturam , non
humanis, non diuinis difciplinis inftrudus ; fi astatis progreflum, ad
Latini fermonis ponenda rudimenta vix idoneus efie videbatur. Itaque
poft multa iam militias confeda ftipendia, Grammatics ftudium ag-
greditur. Tune denique? verumtamen aggreditur. Quo fucceifu? dum cjaiftudu
primum per compendia vagatur, tantum abeft vt progrefius faciat, vt f er0 eft
poft diuturnos labores, illi stati vix tolerabiles, in ipfis adhuc princi- a ^ re ^ M>
piis confiftat. Opinor, cum decurfa illi propemodum erit stas, cum.
exhaufts vires, cum fibi inutilis, tum de refutanda hsreticorum infa-
nia, deperditis ad frugem reuocandis, de impietate exterarum gentium
abolenda nequidquam cogitabit. Nam quis ex his tam obfcuris de-
fperatifque principiis non intelligat illas tam arduas ab Ignatio de Reli-
giofo ccetu fundando conceptas fpes infirmis & labantibus fundamen-
tis nixas fuiffe? Et tarnen (  6 rem admiratione dignilfimam! 6 arcana
ac fufpicienda sterns Mentis confilia!) dum omnibus humanis prs-
fidiis deftituitur, dum voluntaria rerum omnium inopia meditatos

P 2.  retar-

1 16  IMAGO PRIMI SiRCVLI SOC. IESV.

retardat conatus, dum vibtum odiatim quotidie quaritat, dum inper
pucros fedet auditor, dum ingcnij fui experitur tarditatem j Antuerpia,
vbi pan p citati fua fubiidium quarebat, Hifpanienfem mercatorem,
virum in primis opulentum, monere audet, grates vc agat Deo, a quo
fcilicet lečhis lic, vt olim fua in patriaSocietati I e  s v Collegium con-
dat. Lubet hic mihi plufculum ingenio meo concedere: lubet ani-
drpruden-  mum 3  lubet admirauonem pafcere. Quaro ex vobis, grauiffimi lan-
ctTfrl-'  didimique Patres, Badli, Augudine, Hieronynae, & prudentidimi
JI™-,  tradandorum animorum artifices: Homo quifpiam, fcientiarum om-
nium rudis, & non nidinter cadrorum clamores lituorumcjue cantus
ad beilicam virtutem inanemque gloriam educatus, militaribus ftu-
diis aito quodam animo nuntium remittit: a rebus humanis ad diui-
nas fe transfeure ferio cogitat: neque in fuam vnius tantiim, fed in alio-
rum lalucem coro pedore incumbere vehementer dedderat, paratus
non valetudini, non labori, non vicas parcere. Quid agat? quid molia-
tur ?  quid cd, quod hac tandem de re vobis podit videti ? Profedo d
rede veftram integritatem atque prudentiam cognoui, non multuin
me fallit, d confulamini, quid dtis refponfuri. Primum vita: anteadae
commifla expiare: deinde ad declinandas iliecebras vitiorum in aIiquo
fpecu latitare: illic, dquidem tantoalienas falutis defiderio teneatur,
hac de caufla ieiuniis & aliis afperitatum formis corpus attercre, in fa-
cris precationibus horas complures quotidie ponere : aut certe, d hoc
robore animi atque hac indole virtutis & continentice dt, vt dne con-
tagione vllins turpitudinis ac fceleris in publicum egredi fe polfe con-
ddat,facem omnibus adomnem honedatem praferre. Dubitari vix
poted, quin d audiatis hominem id atatis ad fpinofas Grammatico-
. runa praceptiunculas hauriendas fefe conuertere, illico iudicaturi dtis,
laac ab illo dudia conatu quidem magno, frubtu vero minimo fufce-
pturn iri. Sed quid ego ita graues perfoiias induxi? nimirum vt, d fan-
didimi illi Patres hic iudices fedeant, ego non perorando,fed rem dm-
plici ac nuda oratione proponendo conuincam, I e s v m in molienda
Societate prordis admirabilem exditide. Quid enim ? potueruntne
Vnius militis dudia tam ferb fufcepta laceratas ac didradas pietatis at-
que docltma reliquias colligere &: indaurare?potnerunt incurdones tila
hareticorum atque impetus tam furentes ac violenti, vtotnnes Reipu-
blicx Chridianae partes labefadandre viderentur, ea quam modo dixi
imbecillitate fudineri? Enimuerb, d quis ex alta fpecula abhinc annos
centum contemplatus fuiflet, quanta flagitiorum acdeprauatarum opi-
nionum labes tota Europa fefe panderet, qnam impunepedilentidimo-
rumhominum colluuies florentidimas vadiditnafque regiones perua-
, garetur, quam exigua a c propemodum nulla agerentur aduerfus illos
perduelles multis in locis excubia: deinde d cogitationibus (quoniam
agiles ac libera funt) in Africam, in Adam , in Američana fe  conuer-
tidet, obferuadetque, quam illic miferandum in moduna prodrata
Religioni vidrix impietas infultaret: podremum, d ad fcholam illam
rctorddet oculos, in qua fub ludimagidro repuerafcebat Ignatius, ho¬
mo trium ac tdginta annorum atatis: hac, inquam, omnia d ob ocu¬
los

LIBER PRIMVS. SOCIETAS N'A SCEN S. II/

los habuiflet, vmquamne exiftimafl"c't fore, vt poft adeo triftia &ab
omni rede viuendi ordine ae rationealiena tempora repen te fcculum
hoc ceelis gloriofum, terris optabile, haereticis ac fceleratis formidan-
dum, barbaris inopinatum, pofteris ffcupendum, nobis ob recentem f
eius memoriam muko iucundiflimum oriretur? Atqui tam fublimium fe
rernm fpem fua agendi ratione intercludere potius, quam orbi inferre
videbatur Ignatius. Cum enim hic & illic, vagabundi in morem, m a - nes redde
num ad ftipem porrigit,& fubindein aliorum falute procuranda infi- ^ at:
gniquidem charitate, fed qua:viris etiamgrauifli.mis inconfulta vide¬
batur, operam gnauiterlocat, ab vrbium Praefedis in cuftodiam da-
tur, qua:fl:iones de eo habentur. Quid ad hasc Ignatius? gaudet hos
pietatis fuse frudus fefe catpere. Non, inquit, id defugio, neque in eo
laboro: innocentiae mex tot in locis inijciuntur vincula; imjciantur
fane: volens lila compledor. Quid igitur cogitas ? anid cum animi tui
decretis adeoprrecelfis pugnarc non viaes? Quid ? in neruoacvinculis
haberi, rapi ad tribunalia, in illo paupertatis fqualiore & nofocomio-
rura fordibus afiidue verfari, fermonem aliisdare, odiofum omnibus
beri, haec qub perdnent? Vt fandioris vitas & propofiti fodos tibi
concilies ? at, fi id velles, audoritatem tibi potius quodam fpleiidore
vitae & commendatione farna: comparares. Vt Ch ri s t i caufsa iilillo
lis apud homines loco ? at cuius nomen contemnitur, eiusquoque m ! o-
nitahaud raagni putantur. Vt agrotantibus confolationem aliquam
adferas ? at morborum contagia teprius confieient, quam orbi tanto-
pere laboranti adefle pollls. Muka, mihi črede,funt ciufmodi, vt,
etiamfi in homine priuato negligenda fint- tam en in eo qui fe rebus
gerendis admouere defiderat, omni ope declinanda videantur. Qua-
ritur enim in priuata iniuria, patientia lausj in publica, exiftimationis.

Sed non dilatabo orationem meam: etenim poflet efie infinita, fi mi¬
hi libeat explicare, quam prater fapientifiimorum hominum fpes at-
que iudicia Societatem fuam Ies  v s e tenebris in apertum lucemque
produxerit. Neque vero, quod admirandi caulTas incredibiliter exag- dmique
gerat, illa cirčtim incunabula fua magno nifu complures annos cx-1 >eod ea
traxit: quemadmodum 61im Romanos accepimus per annos fere tre-
centos circum ipfam matrem fuam cum finitimis fuiiTe ludatos. Vix- rit to ta
dum orta diem viderat, cum ad Dei gloriam falutemque terrarum labo - or ^ P ra ’
res fuos non anguftioribus quam totius orbis regionibus definiuit. ^
Quippe ab Oriente penetrauit trans Indum & Gangem ad Sinas & Ia-
pones: ab Occidente curfum inftituit trans immenfam illam Oceani
interfufi vaftitatem, qua nouus Orbis a noftro dirimitur: omnes finus,
promontoria, littora, infulas, vrbes noua & illuftri Chriftianae Reli-
gionis farna compleuit: in aciem & dimicationem cum hoftibus ve¬
nit : vicit: vidos legem iuffit accipere: maximaque vidorire merces
fuit, templa Deorum fimulacris exinanire, xterno Numini aras erige-
re, creli municipia & colonias fnndare. Non fuit profedo , quod for-
tiflimum illum Hebrazouum Ducem Iofue imitatus Ignatius, folem iu-
beret ad conficiendam vidoriam ftare. Qua fol furgebat, & qua la-
bebatur, parem fere ac perpetuum nobilifiimarum vidoriarum curfum

P 3 inten-

n§ 1 M A G O PRIMI SiE C V L I SOC. IESV.

intendebat. Ita nimirum poftquam fe ipfe vicerat, fperare vidoriam
orbis pomit. Bucephalum, cquum illum ob ferociam toruitatemque
vultus & natura durum anque intradabilem, ad fr en a feftoremque pa-
tiendum adegerat Alexander. Reftitit ad id Philippus rei nouitate re-
creatus, eumcjue ex equo defilientem paterne complexus - Made, in-
quir, Eli, hac forcitudinis gloria, & Regnum, quod iftud animi tui in-
uidum robitr £equare pollit, armis qitxre: nam Maccdonia mea te non
capit. Itanc eft ? Equum infoleocem Alexander domuit: continuonc
caufta fuit, cur a parente atidiret, vt ad nouas prouincias, quafi exi-
mium premilim fortitudini debitum ž  conuolaret ? Non opinor. At
ex quo indomitas deprauatas natura cupiditates tanta animi praeftantia
Ignatius refrenatiit, merito Iesvs  illum his identidem vocibus ad res
oinnium maximas incitafte creditur: Roma, Ignati, &Italia tota tuo
minor eft animo: Europa ipfa te non capit: noua Regna, nouus Or¬
bis qua:rendiis, vbi Religionis troph^a ftatuantur, Tibi Hifpanorum,
tibi Lufitanorum Regiim nttinerofiffimae claftes nuperrime feruierunt,
vt ampliflima tua; tuorumque virtutiexplicandae fpatia aperirent.Quas
I e s v Optimi Maximique Regis voces cum audimus, & iam tam
inopinatis rerum maximalum fucceftibus cnmulatas videmus; quid
agimus ? quid fentimus ? poftumus admirationem ipli noftram conti-
nere? poftumus res tantas fermone velle compledi, in quibus difertift
Emi Oratores omnes vires, neruos, opes,ornamenta,lumina, fuaui-
tates, flores, illecebras orationis fuaz abforberi fateantur? Equidem ve-
rendum mihi non eft, ne non videar ad illuftrandam I e s v gloriam
appofite perorafte, fi  (quod in diuinis rebus fieri folet) indido mihi (i-
lentio tantarum rerum magnitudinem fuero veneratns.

Omtionibm de miguflipmo  I e s v Nomme njifum est
Infcvipionem fitbimgere , non tam m qmm £o-
fferomm memoria imgrimendam.

/

REGI

LIBER PRI^VS. SOCIETAS NASCENS, 119

regi regvm

DOMINO DOMINANTIVM
PRINCIPI REGVM TERRiE

I E S V CHRIST O:

SVB CVIVS AVGVSTISSIMI NOMINIS TRIVMPHALI SIGNO
NATA, CONFIRMATA,

IN  C A M P V M E D V C T A
CONTRA TETERRIMOS RELIGIONIS HOSTES

S O C I E T AS
A N N VM I A M CENTESIMVM
IGNATIO  D V C E
VITAM PRO DIVINI CVLTVS INCREMENTO PACISCENS,
INQVE ROMANI PONTIFICIS VERB A IVRAN.S, $ r ' g tn

Refp.

AD TVENDAM SALVTEM MORTALIVM ££
DEO ET ECCLESI7E
TERRA ET MARI
NON SINE S V D O R E ET SANGVINE
SOLO MAIORIS DEI GLORIA STIPENDIO

M I L I T A V I T.

CVIVS

SAPIENTI.E CONDITAM
BONITATI PRODVCTAM
POTENTI^E  CONSERVATAM

• SOCIET ATEM

REFERRE NOS VOLENTES LVBENTESQVE PROFITEMVR.

QVO

* i.Cor.4.

fccunddm

lertioncm

Ambrofij,

Theoph.

Cai«. cScc.

120 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

V O

ETIAMNVM ROM^ ET VBIQVE PROPITIO,
INTER O B LOQVENTIVM CALVMNIAS,
INTER INSIDIAS HOSTIVM,

INTER TORMENTA CARNIFICVM,

R V I N A S INTER P V B L I C A S
ERECTI  S T A M V S.

C V I v s

NOMINI DEBEMVSj VIRTVTI TRIBVIMVS*
GLORIJ CONSECRAMVS,

QVOD IN OMNIBVS
*PREMIM VR, SED NON OPPR1MIMVR ;
PERSECVTIONEM PATIMVR, SED NON DERELINQVIMVR 5
DEIICIMVR, SED NON PERIMVS,

SEMPER MORTIFICATIONEM IESV IN CORPORE NOSTRO

CIRCVMFERENTES.

1LLI NOMINI, ILLI NVMINI,

C V I V S

AD VERITATEM SPLENDOR ILLVMINAT,

AD VIRTVTEM RVBOR INFLAMMAT,
PATERNIS IGN ATII LEG IB VS
DEVOTA ET CONSECRATA SOCIETAS
FVLGOREM NON AFFECTAT ALIENVM,

IESV SVI RADIIS SAT ILLVSTRISj
NEC PALLESCIT AD SVSPICIONEM MORTIS ET VVLNERVM,
MEMOR ETIAM HVNC VICISSE POST SANGVINEM.

ORA-

liber primvs. SOCIETAS NASCENS. 121

ORATIO OVARTA.

De  Iesv C h r i s t o Dnce noflro feqmndo } @r qnid in nohti
cjficert debeat mordettio nominti noflri SocktattilES v.

Q Va Dei prouidentia contigifle dicam ,Ignati, vt Societatis a t«
conditaefandiflimam appellationem vniuerfae ceteroqui Reipu-
blicae Cliriftianrefalutarem ac communem, vni tibituisque aifedatori-
bus propriam efte volueris atque militarem ? neque enim te viruttt
cum in omni tua adione prudentem & circumfpedum 5  tam diuina
lucc pr« multis illuftratum, fas eft exiftimare, in re tanti momenti
quidquam dne ratione, confilio, audoritate ftatuere voluifle; prasfer-
tim cum & fuauiflimum Pacificatoris Iesv nornen, & militi« interim,
quam fub eodem lasti alacresque profitemur, Religio, tam apta inter fe
ac coliigata, tamque firmo ac reciprocante ncxu conhmda copulata*
cjue exfiftant, vt, quoniam Imperatoris fui nomine infignita eft, nec
Societatem Iesv fine eius Dače concipere, nec Ducem eius Iesvm fine
Societatis infcriptione recordari facile poflimus. Quid enim ? an non,
cum primumlEsv nomen AlTertori-falutis noftraefuit impofitum, au-
rea fxculorum omnium pax, nobiliore foederis arcu, in čarne eius fan-
cita & cum Deo confirmata eft ? an noti,cum vage difperfa,in camdem
cum Iudceis Ecclefiarn coalejfcere coepit Gentilitas, non iam amplius
Synagoga, fed Societas Iesv Ftlij Dei coepta eft nuncupari? Quo igitur
vel audore tranquilliflimum pacis nomen ad militaris fagi tumultus
transferre, vel aftertore eminentiftim« dignitatis titulum vni a te infti-
ruto Grdini aufus es vindicare? Equidem fic arbitror, Auditores, id
nonnifimagna? illius Prouidentiascunda moderantis dudu iudiciooue
fadum efle( eo praefertim Ecclefi« ftatu ac tempore, quo latebris fuis
Orcique tenebris emerfa. recens hxrefis, facrilcgas perfidiae faces toto
Septemtrione longe lateque circumferebat) vt & fignum illud belli,
pacificum aliasaclene, contra perduelles ad infringendam illorum au-
daciam Dudor nouus extolleret •, & legioncs fuas aduerfus immanetn
illam furiam teterrimamque peftem, quae iam palam Scarmata volita-
bat, incampum aciemque prodituras, non fuoIgnatij,aut cuiufpiam
c mortalium genere Imperatoris, fed Societatis Iesv titulo condecora-
ret. Nifi enim ex obieda diuinitusCHRisTi crucem humero geftan-
tis fpecie (cui iam tumab aeterno Patre, quatn defignauerat animo,
militia commendabatur) certo didiciftet, ita fixum nimirum ratum-
que diuina lege efte, vt iftiufmodi aufpiciis noua caftra metaretur;
neutiquam fane, qua erac modeftia & fubmiftione , auguftiftimam
communis Ecclefi« nuncupationem autfibi fuisque vindicalTet, autad
erediafe vexilli religionem facramentumq; traduxiflet. Tum enim-
uero non moueri fe, fed impellfi non excitari,fed inflammari; non du-
ci, fed cogi quodammodb occultavi imperiocjue fenfit,ad perpetuum
atque implacabtle bellum vno hoc copiarum fuarum Duce atque au¬
dore nefariis diuin« glori« proditoribus inferendum: vt iam minimc

mirum

122 IUAGO PRIMI S&CVLl  SOC. IESV*

miru m videri vobisdebeaf,Auditores, fi hodierna die ftudium omne
meum cogitacionem^ue ad hoc argnmentmn paulo latius explican-
dum conuertero* quoperfpe&um vobis penitus probatumque fir, orn-
nem vit« noftr« racionem in hoc fitam eflfe oportere, vc prcEclarifll-
niorum facinomm imitationc fortiflimi Ducis noftri Iesv Christi,
acuius Sociecatc nomenclaturam accepimus, veftigiis prefse infiftere
firmiterque poflimus.

t Dux  Ie- Fuic quidem hadenus fetnper,atque etiamnum eft,azterni Dei firma
svs ( e '  immobilisquevoluntas, ex abdito rationis increatae confilio profe&a,
Tb'omm-  vc quotquot imaginem Filij fui nobiliflfm« Mcntis a fe procreat« fi-
b*s;  milirudine reprasfentarent, eumdem & veritatis teftem,& militi« du-
cem,& difciplinarum omnium magiftrum fequerentur.Quorfum enim
m.jj 4- fpedac illa vaticinancis Ifai« vox: Ecce teftem populiš dedi e um, duccm
&prceceptorem Gentibus ?  Inter tot opinionum, qu« menubus noflris
de rebus diuinis obijciebantur, varietates fluduabamus incerti cui
potiflimum fententi« pr«beremus afTenfiim* quis confilio adeffet dn-
bitantibus ? quis mobiles nutancesque firmarec ? quis de obfcurd veri-
tate certos, de perplexis qu«ftionibus expeditosj de myfteriis fupra fen-
fum omnem cogitationemque pofitis redderet fecuros ? Tenebamur
profundiffima quadam ignoratione ferum omnium ,qu« quidem ad
confequendam falutem vtiles ac neceffari« funt. quis rudes atque im-
peritos vic« meiioris pr«ceptis imbueret? quisignaros religionis exco-
ieret? quis tot inter commentitias Deorum Gentilium formas ver« di-
uinitacisnaturam, cultum, c«rimonias edoceret ? Poft oblatumprin-
cipio natura noftr« vitium ac corruptelam,grauifhmiseramus errori-
bus irretici* quis labyrinthos explicaret? quis expedirec anfračtus? quis
finus euolueret? quisviarum itinerumque, qu« ad«rernam falutem
tendunt, ignaros per anguftas & perplexas vit« femitas duceret? Rem-
publicam habebamusiaminde a primis incunabulis veriore fatoquam
Cadmea olim progenies, mundi militi« deuotam. quis haberet dele-
dus? quis armis inftrueret ? quis ad pugnam exerceret? quis e caftris in
aciem educeret ? quis figna pr«cederet ? quem Imperatorem milites
s.Auguft. fequeremur ? Homo , aitille, fequendus non ercit , qui videri poterat ; Deus
N™ Dom. fcquettdtts er at , qm ruideri non pot er At.  Qu.id iftuc rei eft, Auditores?
aoThoms" numc I'hd perturbati animo? numquid. perculfi ? numquid conterriti
j.part.g.r. eftis? O miferos nos hac lege,planetne perditos, nifl confilinm a Mife-
ricordia fupra fidem omnem rationetncjue humanam diuina Bonitas
ac Sapientia exdogitarit? Bellum nobis cum infeftiffimo hofte gereiv
dum eft; tirones cum veterani«, imbelles cum fortibus, rudes atque
ignari cum vafris exercitatisque committendi fumus.Habent illi,quem
fequantur, antefignanum Luciferum , tam viribus potentem quam vi-
doriis clarum ; nos centra nudi atque inermes, ratione, confilio, pr«-
iidiis omnibus deftituci,quem iniuriarum depulforem ? quem defenfo-
rem vit«? quem falutis vindicem? q.uem militi« noftr« principem
nonhomi-  aučtoremque inftituemus? Hominemne quempiam ex Adami ftirpe
T,usMt  P r 9 c reatum? ar. omnes illi iam vidi proftratique iugum illius crude-
gelom ; liflimum ignominioftflimumque patiebantur. An aliquem ex c«lefti-

bus

liber pr im v s. sogietas NASCENS. 123

bus fpiritibus ?  hi vero etft & natur« viribus pares, & granit pr«fidio
fortiores, & afiiduitate vincendi ac gloria celebriores eflent; quomodo,
cinn humanis obtutibus corporum expertes obijci non poftcnt, ftgna
noftra anteirent? quo modo in hoftem ducerent? quo modo labo-
runij periculorum, vulnerum, mortis denique contemnend« exempio
timidos nosfegnesque excitarent ipfi natur« fublimioris atque immor-
talis beneficiolecuri? Deumne iplum fapientia &: poteftate infinitum?
ira quidem oracula diuina pronuntiabant: Dominam Deim '■veflmm  Deut.13.4.
feqmmmi i  (efr audite ruocem eim.  Enimucro cum haud minus ipfe quam
Angeli a corporum natur«que humana eoncretione longe eflet remo-
tiflimus,qua fe ratione fpedandum oculis noftris offerrct? quo modo
«ftum, frigus, inediam, egeftatem rerum omnium, «rumnasque mi-
licaris infticuti proprias,nullius ipfe egens toleraret? Hic nimirum mi-
fericordia nobis & commiferatione opus eft, ne-ftmditus iiitereamuš.

Inuenit medium fuprema Bonitas, quo fociata vtriufque natur« com -idtirco
mnnione, atque in vnam perfonam coagmentata,ante oculos atque ora emm  *'»-*
noftra mortalem čarnem conditionemque indutus verfaretur Deus .* arnatHi:
Qmd igitur ? Vt exhiberetu>r bornimi, & qni videretkr ah homine, (efr qaem  Aaguft. %.
bomofequeretur , Dom facdm eH bomo.  Pr«clare profedb atque fapien-
ter! nam fi rem ipfam attentiiis infpicere, fuisque , vt quidem fieri par
eft, momenris expendere velimus, nonne hic ( quod fecundum Angu-
ftinum Angelicus quoque Dodor annotauit) eminentiflimus inter
alios finis eft, ob quem DeiFilius human« natur« copulatus eftfnem-
pe vt earumdem,quibus obnoxia illa eftpniferiarum communicatione,
tanto efficaciore ad fecfuendum fe ftimulo pernrgeret, q.uant6 confta-
retipfovfu experientiaqne certius, nullius «rumn« periculiqne pr«-
terquam vnius peccati immunem efle voluifle? Nonne idcircb & in-*
edia vexari, & fiti confici, & exhauriri laboribus, & violari contume-
lia, & cruciari vulneribus, & morte denique acerbiftima extingui vo-
luit, vt ad eamdem belli periculorumque focietatem vocatos efle nos
recordaremur?

Sed nimirum certandi h«c pro falute noftra atqne Eccleft« incolu -,
mitate Uucis exemplo atque imiratione neceiiitas, commums bonis Re i,g l 0 p s ,
omnibus, nefcio quonam pado Ordini noftro propria, maius aliquod
ftudium a nobis maiorernque contentionem in hoc laudis genere re-
cjuirit. tametfienim dignitas nominis,quo in ligniti fumus, «qualiter
concelfa ftt omnibus, ipfa tamen appellatio,poftquam diuini inftindu
Numinis ftgillatim adhibita nobis eft , atiguftioribus terminis coepta^^
definiri, itaque circumfcribi vifa eft, vt, cum eius rado ad omnes, vfus ^eliatio-
tamen olficiumque pro Ecclelia dimicandi ad Religiofos Societatis nem mmt-
noftr« viros, pr«cipuo ac peculiari quodam Romani Pontificis inddU MžflEsv i
tOjpertinere videatur. Ignorare certe poteft nemo, quod nos experiri ^ uam 0 p_
etiam quotidiano fenfu gloriamur,neminem feregrauiffimis hifcetem-/^».««
poribus Fidei Religionique beilum indixifle, qui non vna inimici- lj<eretlCi ’
tias nobifcum immortales ftbi duxerit efle fufcipiendas. Non minus
de Societate quam de Paulo didum arbitrere : Ego enim ojlendam
qmnta oporteat eum pro nomine meo pati.  Deus bone! quot impetiti calum-

Q1 niis?

j.Corint.i.

Bullarium

Societat.

pag.74.

V!llicant
maledtcr.

124 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

niis ? quot laceftiti ininriis ? quot libellis vexati ? quot lacerati linguis?
quot ftylis confixi iumus? in conuiuiis rodunt, in circulis vellicant;
ludificantur domi, calumniantur foris j palam inuido, dam maledico
dente carpunt; profperis rebus noftris dolent, aduerfis ktantur, rui-
nis exulcant. Quidquid vfpiam deprauatarnm dodrinarum in lucern
typis extruditur, quidquid in rebus fidei peruerfum iuxta ac controuer-
fum difputatur in icholis, quidquid voce publica declamatur in fugge-
ftis; id orane contumeliis conuitiis aduerfus Societatem confperfum
effi velur aut inficetum futurum fit orane mendacium, quod non hoc
fale fu.erit conditum, aut fine ratione ac fundamento aflertum,quod ab
Jiis concra nos obtredationibus pondus aflenfionemque fuam non ac-
ceperit. Omnium certe inimicorum fidei tela fic in nos contorquen-
tur, quafi fanditads ac Religionis Catholicas integritas innoftra vnius
Ordinis incolumitate fita fit: quo veluc robore quodam publicae falu-
tis conuulfo acque labefadato (vt illi quidem ratiocinantur) mox ipfa
fides, pietas, caerimoniae, cultuscjue priftinus, euellipenitus atque exftir-
pari nullo negotio poiTe videantur. Sed hoc quidem beneficiran inter-
pretamur, cum, vr dixi, in laude ponamus, improbis difplicuifie. In-
terim alienatione ifta veftra vtimur, hreretici, contra impias & nefarias
molitiones quibus veritatem impugnatis j tantoque maiore impetu af-
furgimus in defenfionem omnium, quanto magis vni impetimur: ad
maledida & probra, qua: orefpurco in nos ingeritis, tardi, imo fegnesj
ad iniurias vero ab Ecclefia propulfandas prompti, alacres, expediti.
Quo in certamine, vti&in  rationibus vitre noftrre Inftituticjue vni-
uerfis, id& prre oculis habemus,& prre nobis ferimus, nequid diuer-
jfum, nedura pugnans aut alienum ab exemplo Ducis noftri fecifte vi-
dearaur. Siquidem vnum hoc certum nobis perfuafumque eft, vt a
Deo ad Societatem filij eius  vocati, huic dumtaxat mereamus, huiustan-
tummodb figna profequamur, hunc vnum in otio ac puluere ,domi
militiseque, certiftimum omnis virtutis & fanditatis exemplar imitc-

mur. Hace & vocationis noftra: finis, & appellationis caufia, & perfe-
dionis denique fumma eft : cui quemadmodum a maioribus noftris
fatisfadum fit, fi honorificentiftimo Pij IV. teftimonio comprobare
voluero,nefcio profedo,ampliorefne inuidias inimicitias timere ab ob-
tredatoribus, quam imitationis frudum a nobis ipfisfperare debea-

mus. Augebat ille minimam hanc Societatem cum fauore fuo, tum
ornamentis atque immunitatibus innumeris: qure ne temere aut for-
tuito in indignos, fed bene de RepubliciChriftiana meritos, congef-
fifie videretur, beneuolentiac rationem jfuse orbi Catholico verbis hifce
teftatam eflevoluit: fiui fic ut mm en Sociorum  Iesv  affumpferunt ; it a
opere, docirina (fir exemplis Dommum noftrum  Ies vm Christvm imitari
@T eius <-vesiigia fequi mtuntur.  Quidquamne dici potuit aut ad expli-
candam nomenclationis noftrac intelligentiam manifeftius?aut ad re-
tundendam hoftium calumniam potentius ? aut ad Ordinis noftri lau-
dem fplendoremque amplificandum gloriofius? aut ad remulationem
imitationemque Christi in animis noftris excitandam vehementius?
Vellemequidem, maledici ifti calumniatores, cum publicis declama-

tionibus

LIBER PRIMVS. SO C IET A  S N ASC E N V S. 12$

tjonibus & fcriptis, famamnedicamanpopularem auram, ex nominis
noftri vellicanone aucupantur, dimifla tantifper calumniandi libidine,
aflumptaque racionetamhoc ad fereferant, fibique didum exiftiment,
quam & audiunt & intelligunt, fummo Dei 111 terris Vicario placnitTe. %°^ e
Quid enim? licuit per Apoftolicam Sedem Francifcis duobus eximia
fanditate viris, vni Minorum, Minimorum alceri, nomen,ad impri-
mcndam altiiis afledatorum fuorum ammis fubmillioms virtutem,vel-
utproprium vfurpare, quo firmiiis fibi perfuaderent, tanto ipfos mo-
deftiores in omili vita efle oportere, quanro fua ipfi compellatione con-
ninci poflent manifeftius moribus fuis officioque defuifle, nifi fe mino-
res, minimofque omnium exhibuiflent. Licuit pr«cellentibus Magna:

Mati is cultoribus, eiufdem Pontificis audoritate, Seruitis vocari j vt
nifivocabulum externamque men tiri fpeciem aliud agendo vellent,Ma-
rian« feruitutis tam nobilis, tamque liber«, numquam immemores
eflent. Licuit eodemiure Sandimonialibus quibuldam, non Matrum
aut Sororum, quo fere reliqu« notantur, fed Angelicarum titulum
fibi vindicare; vt beatarum mentium nitorem atque caftimoniam «mu-
latidam fibi efle repetitis identidem appellationibus commonerentur:
Ignatio Sociifque eius vitio vertetur, fi ex nomine diuinitus Ordini fuo
conceflo ardiore quodam vinculo obligari fe fateantur, ad Ducis fui
I e s v, cuius efle fe focios numqnam non volunt meminifle, veftigia
preflius conftantiufque profequenda ? At Societatis I e  s v nomen com-
mune eft Chriftianis omnibus. Rede equidem. Et fociis I e s v vocari
licet cundis qui in nomine Domini  Iesv  falutaribus aquis abluti fu- a<2. 19.
mus. Belle profedo, Et eiufdem Societatis dignatione ad fequendum
1  e s v m prouocari nos excitarique manifeftum eft. Enimuero fapien-
tcr.Verum & Minorum & Minimorum & Seruitarum & Angelicarum
nomen, refque ipfa communis eft Chriftianis vel omnibus, vel certe
o p tim is j num igitur infolenti« idcirco, temeritatis, arrogantias arguen-
di funt homines fandiflimi, qui inftindi diuinitus,Pontificis Summi fi
non iuflii fortaflis aut confilio, audoritate certe atque approbatione,
quod publici iuris fuit, peculiaris cuiufdam officij pr«cipuique obfe-
quij profeflione, velut accepti beneficij fufcept«que vitro obligationis
memoria,ad fetranftulcrunt ? Vocentur fane Societates Iesv  quotquot
orbe toro coetus exfiftunt bonorum; non inficiamur,neque inuidemus.
Excitentur etiam huius nominis recordatiotie ad inftituendam vi-
tam Saluatoris quam fimillimam; gratulabimur profedo, atque
etiam laudabimus. nemo fit qui pr«clariflima heroicarum eius vir-
tutum exempla non ad fe quoque pertinere exiftimet - r  optime me
hercule acdiuine. Vtinamquidem omnes itafentiant, planeque id fi¬
bi non perfuadeant modo, fed etiam agant atque efficiant! At fi Sc
Dei voluntate, & Apoftolic« Sediš gratia, Ignatius fibi fuifqueprae-
cipuam quamdam ex hac notione imponendam efle necelfitatem iudi-
cai.it Koc propius militiam Iesv viitutefque eius in omni vita fequen-
di, qud cum nomine ipfo, quod gerimus, connexa indiflolubilius at-
que coniundaperpetuam quamdam animis obiiciunt fpeciem memo-
riamcjue muneris noftri fempiternam j quid,amabo, excogitauit arro-

Q 3 gantcr?

126 IM A G O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

ganter? quid infolenter, fuperbe, contumaciter inuenit? quid a Religio-
fa fumroiflione alienum ? imo, quid non cum ratione, confilio , pru-
dentia, pietatis perfedionifcjue Audio coniundillimum vfurpauic?
tueMrft-  Societatis Ies v  vocabulo nuncupamur: magna, excellens, &fupra
meritum omne appellado. fatemur equidem ingenue. At, per Deum
ejuiejlfor-  immortalem , quid hoc tandem aliud eftquam Imperatoris Ies  v fo-
titercer-  £ j os ^ cont ;ubernales,cotnrnilitones elTe nos oportere? quid nifi ad labo-
res xrumnalque generosc perpetiendas, ad fortiter aduerfa omnia lupe-
fubltiv  randa, ad crucem animose I e  s v duce atque aufpice fcrendam vocari?
quid nifi fub imperiis I e  s v pro falute proximorum ftipendia facere?
Hib fignis I e  s v contra vitiomm ac inferomm phalanges militare ?  fub
Ies  v aufpiciis fanguinem vitamque diuina: gloriac deuouere? Quis
fub hoc Duce timidus aut ignauus audeat comparere? Etenim fi }  vti
in ceteris fere rebus omnibus, ita in bello nihii žeque milites excitare
folet ad res praeclare fortiterque gerendas, ac claritas Ducis, exempli-
que propofiti cum fpe laudis & praeinij amplitudo; quo animi robore,
Puce for~  qua conftantia, qua magnitudine prasditos elfe conuenit, qui Duceglo-
uffimo:  riamur omnium,quotquot anteadis retro feculis exiditerunt, aut fii-

turis porro exftituri funt, prudentiffimo, fortiflimo, prasftantillimo?
cuius in re militari maior laus effe poteft atque dignitas ?  cuius in bello
contra tartareos hoftes fufcipiendo par fapientia atque confilium?
cuius in adminiftrando pradlantior virtus ac fortitudo? quis prseliis cx-
V l r  na ~  etcitatior? vidoriis clarior? triumphis celebrior ? Non ‘adolefcentiam
J t  J  ' ille fuam aut iouentutem, quod de Alexandro & Pompeio litcerae pro-
diderunt; non virilis astatis robiu*, vt plerique .feliciflimi Imperatores;
fed infantiam a pugnis vidoriifcjue aufpicatus effc. veterrimum teterri-
dmonem ; nwmquc Orci ferpentem non fabulofus in cunis Hercules adultera fa-
tus, fed verior Dei foboles Virgine-matre progcnitns, primo fui ortu
nafcendique initio elifit, afflixit, puotriuit. Vixdum lucern hanc mor-
talibus communem adfpexerat, cum Sterni Patris imperium, olim ad
ifa. s.i. f c  prophecica voce delatum , Velociter Jfrolia det rabe, cito pradan >  occu-
pandum vincendi celeritate ratus, vnacum nominis a fe fufcepti ap-
pellatione bellum orfus ell, mox exitio hoftibus, nobis faluti pracfidio—
Ibidcm 3. que futurum. Voca nomen eius , Accelera jjfoha detrabere : Feffmapradari.

Ghtid antequam fciat puer <~uocare patrem fuum & ma.tr m fuam , auferetur
fortitudo Damafu , & (ftoha Samari#, coram rege Ajjjriorum.  Obludaba-
tur vaferrimus callidimmusque draco conluetis fallendi artibus: oppo-
fuit faliacise praeftigiifque cius diuina: fapientia: confilium, cuipro-
lob 5.1 3 , prium ac folenne eft apprehendere fapientes m afiutU eorum.  Contendebat
iob 41.24. robore ac poteftate, qui fibi facius  videbatur njt nernmem timerei  : in-
iob 24.12. ftegit in ipla carnis noftra: imbecillitate vires illius, & detraxit fortem
lob?. 19- mfortitudinefua.  tenellus infans: cuius (ifortitudo quaritur 3  robufhfmus
Exultabat manubiis,fpoliis,tropjcis cum plurimis,tum nobiliffimis,
ta nto ad interitum generjs no liri ferocior, quantd luccelfn ipfo bello-
Apoc. g,  2. inm euentuque elatior; eximt  obuiam njincens <-vt ^umceret:  ftititau-
monens  daciam furentis, fuperbiamque vita: deuotione compreflit,omni Codro
Deciifque gloriofior. Infolefcebat triumphis, nec iam annis aut luftris

LIBER P R I M* V S. SOČIETAS NASCENS. 127

pravdo laureatus, fed diebus, imb horis jfingulis pom pas fiias palmaris
lacro numerabat: momento compefcuic iadantiam, (&jr exjj?olidnsprin-  coiof.1.15.
cipatus & poteftates , trdduxit confidenter , palam trmmphans illos injemet-
ipfi- 'Quid, quod cum moite ipla inferi(que, qux duo a nemine viola- mor tem &
h  vmquam, nedum vinci potuere, congreffus, vtraque feliciftime ex- in f trnHm '
pugnauit, expugnatadiripuit, direpta in ordinem poteftatemque fuam,
maxima hominum lartida, Angelorum gratulatione, daemonum luda,
terrore, admiratione, redegit? Uro mors tua,brnors, morfus tims eroinferne.  ofeeij.i*.
Incredibilia quidem ifta funt noftris fenfibus, fupraque naturam; exci-
tant tamen nefcio quo modo in nobis commemoratione ipfa prouo-
cantque n on tantum diuinorum eius operam, quas imitari non podu- -
m us, admirationem ac venerationem , veram etiam virtutum illius^
quas adequi vtcumdme nitendo fas eftjdenderium atque aemulationem.

-Etenim fi *eftimatio audoritafque Ducis militum animos incitare fo-
let ad falutem fuam in diferimen pro vita atque incolumitate illius of- .
ferendanij fi confilium atque in rebus difficillimis fapientia, fi vfus pe-
ritiaque rei militaris, fi animi magnitudo, fi pradiorum fortiter felici-
terque gedorum gloria, fi triumphorum numerus ac fplendor legio-
nes ipfas excitare folent ad quamis pericula pro tuenda communi fa-
lutc, priuataque Imperatoris vita ac libertate, contemnenda j quis no-
ffrum tam officij nominifque fui immemor erit, qui tanti Ducis tam-
que augufti, in quo haec omnia fumma nadi fumus*, non dico igno-
miniose figna deferere, fed degeneris animi turpitudine gloriam audeat
inquinare? quis, nifi Duci fiio perduellis, non animum colliget ? non /Iesv
vires acuet? non vimoninem potentiamque explicabit, ad pra^ciarifli- di-
ma eiusveftigia per gloriam & tgnobihtdtem , p er infamiam & bondm fa~
mam, pez  cruciatus, vulnera mortemque iplam acerbiflimam confe-
danda? Pudeat profedo nominis, quem imitationis piget: nequeenim
focium militemve I e  s v fas eft appellari eum,qui fub Imperatore tam
forti tamque magnanimo putauerit ignauo fibi atque otiofo efle licere.

Veniat in mentem, oro, vox illa Ducis noftri inter poftremas eius no-
biliffima, qua fenon vnius dumtaxat fubmiffionis, fed omniurn pul- id enim
cherrimafum virtutum exemplum militibus fuis, ad excitandam in eo- volan,
rum animis a:mulationem,propofuit: Exemplum dedi mobis, mt,quem~  ioan.15.11;
admodtm ego feci motiš, itd (efr mo s fdelat is.  Condere teftamentum ani-
mus erat poffridie morituro. quas tabulas feriberet? quid quibus fie-
reditatis diftribueret? quid omnium praeterquam paupertatis indigus
legaret? Annaeum Senecam ruptis mox veniš interiturum, ctimprohi- Tadtusiij.
bitus atyrannoedet tabulas inflituere, conuerfum ad amicos,quibuf-
cum iucunde vixerat, dixide ferunt, quando per Caefaris imperium
aliud iam aginec liceret,neque quod legaret fuppeteret, imaginem fe
iis vitse fuae, quam nullus ingrati difeipuli furor & crudelitas ereptura
cflent, hereditatis loco relinquere. Non fuit hxc  profedo, fi rede di-
dum expendimus, nifi inanis quxdam Philofophi illius oftentatio, ar-
rogantiae quam virtutis, qua fe prarditum videti optabat, fimilior. Ve- imaginem
rior omnino germaniorque honeffatis fpecies illa, quam fandiore iure
adnos deuolutam,vitima Ducis noftri inftitutione velut hereditarium 5

quod-

ex-

frejfit A-
poiiolm\

i. Cor.4,r6.
& ii.  i.

Gal. 4.1*.
£phcf. 5.1.

Rom.8.zp.

Rom.ij.lj.

Hom. z S
in Epift.
D.Pauii.

Gal. z. 19.
20 .

ttmulatm
eft S. Att.
gufltnWj

Lib. 8 . Čonf.

Mp, ylt.

128 IMAGO PRIMI SJECVLl  SOC. IESV.

quoddam pignus a C h r i s t o accepimus, imaginem nempe virtutum
cius,memoriam^ue vita; Tempiternam. Haecintuenda nobis atqueam-
pledenda Temper j ha:c tamquam militare fymbolum circumferenda
eft; hac ad iniuriamm perpeTsionem 3 manTuetudinem , benignitatem,
feliquarumque virtutum exercitationem exftimulandi Turnus; hac ad
tuenda: Veritatis Fideique Catholicae propaganda ftudium excitandi;
hac ad cxemplum militias eius aemuiationemque accendendi; hac ad
implacabile cum vitiis odium, perpetuumque cum hoftibus diuinae
gloriae bclium TuTcipiendum inflammandi.Htec nimirum illa eft,quam
Gentium Apoftolus &in TeipTo exprefsit, & imitandam omnibus qui
I e s v caftra Tequuntur, commendauit. Deum immortalem ! quot ille
quibuTve Tententiis id agit, vt Imperatori noftro quam fimillimi effi-
ciamur? nune Corinthiis inculcat Temel iterumve: Imitator e s mei ejlote ,
jicufffi ego  Christi. modo Galatis TenTu aifeduque charitatis tenerri-
mo: Filioli mei } quos iteriimparturio,donecformetur  Christvs m ^obis.  tu m
Ephefiis:Eyft>fč er go imitator e s Dei,Jicutfilij c bar ijjimi.lam  vero illud ad Ro¬
ni anos quo pondere & efficientia diuina: rationis: Nam qmsprtfcimt
pradeftinauit conformesfieri imaginis Filij fui?  quam elegante appofitaquefi-
militudine:S*c«£ in die bonefle ambtdemusjion in comejjationibus & ebrietati-
bus , mn in cubilibus & mpudicitiis , non m contentione (gjf amulatione: Jed
indmmimftftoominufn  Ie svm Christvm ? Nam quid hoc tandem aliud
eft Christvm indui, quam virtute, moribus vitatque eius exemplo
ita penitus circutnueftiri ac tegi 3  vt non iam animo Tpiritudjue noftro
vegetari acviuere, Ted men te ac ratione quadamTublimiore,ad expri-
mendam immortalem diuinitatis in mortali corpore fimilitudinem
videamur. An non,vt ChryToftomus olim dixit, bomo indutus ideffe r vi~
det ur, quod indutus eft?  Stola muliebri virum indue 3  feminam.
putes; hanc virili toga ft veftiueris,maremarbitrabere:rufticuminpur-
pura,regem; hunc in lacerna,rufticum interpretabimur. quo quis cultu
atque amidu inceflerit, hoc vel efte vel videti velle profitebitur. Mun¬
di obledamenta li quidem mente induimus, quid nifi mundus ? fi car-
nis illecebras turpeTaue voluptates, quid nifi caro ? fi Tpeciem virtutis Sc
honettatis, quid nifi virtus honeftafque? fi denique Christi  Impe-
ratoris noftri moreš ac vitam, quid nifi Christvs ipTe quadam
viuendi fimilitudine efficiemur? An Torte iniurfa temereque Paulus,
poftquam Christvm induerat , gloriatus eft ? C h r i s t o confi-
xus fum cruci: v mo autem , iam non ego 3  nnuit vero in me  Christvs.
Magnum profedbquid a nobis, atque admiratione dignum, exigit
ifta comparatio: quam quidem fi eodem TenTu atque animo percipe-
remus, quo percepifie alias magnum illud Africs lurnen Auguftinum
accepimus; quanta, Superi! mox in orani vitae genere mutatio? quanta
conuerfio animorum? quanta morum emendatio per vniuerTam Remp.
Chriftianam ? quantum in nobis ipfis perfedionis Tanditatisque ftu-
dium exfifteret? Oblatum Tortuito Tacrarum Litterarum volumen cum
ignotže vocis admonitu explicuifiet, primoque obtutu Apoftoli Chri¬
stvm indui cohortantis verba legiflet, Nec <-vltrd,  inquit, nvolui legere,
necopuserat.  Ouidenim? an quia libitum hadenus fuit improbo cer-

tarnine

LIBER PR IM VS. SOCIETAS NASCENS. I29

tamine cum Deo Opt. Max. concra rationem pet ftimmum fcclns di-
micare, licebit etiam in pofterum?Iuuithadenus ftudia vulgi monere
& retinere, odiis iniuftacjue contentione efteruefcere, genio in popinis
indul^ere, diffluere deliciis, mimos faltationefque impudicas Ipedare
jn theatris, pernodareinfornicibus, pergrascari inluftris; corpus libidi-
nibus, animum fceleribus, terram flagitiis contaminare; num &pla-
cere eadem pofthac poterunt? Video Imperacorem meum I e s v m in-
dutum ignominia & contemptu $ numquid honores aurrecjue popu-
laris ventos captabo ?  cerno fandimonire modeftia:que velo circumda-
tum.,* numquid proculcata pudicitia vitre turpitudinem adamabo?
animaduerto pacis toga, charitatis purpura, paupercatis pallio,toro
deniqne virtutnm pulcherrimarum & prreftantifsimarum amidu ve-
ftitum & condecoratum 5 numquid odia, difcordias' inimicitias, furo-
rem, amentiam, auaritiam, fcelus orane flagitiumcjue tam exemplis
eius contraria, tam aduerfantia moribus, tam gloriee nominiaue iniu-
ria, tam confiliis rationique infefta, tam Valuti noftras perniciofa con-
fedabor? Ducem fobrium,vigilantem, laboriofum,miles otio,fomno,
vino deditus fepultufque comitabor? Apage hanc a militia Christi
I e s v ignominiam : procul illa macula , peftis ac pernicies, iifdem.
armis, iifdem belli inftgnibus, eodem quo Dux meus militiar cnltit
preeeuntem fequar ad certamen, contendam ad vidoriam, ad trium-
phum adfpirabo. Vellem equidem, Auditores, hasreret anirnis, atque »osimitari
etiam mentibns infixa noftris federet, ifta tam illuftris tamque diuina debemw -
cum Pauli Christvm indui iubentis cpmparatio, tum Auguftini secundb ,
eumdem induere fatagentis commentado: quamquam hoc ambigen- pnpter
di quis locus reliquus eftepoteft apud eos dicenti, quibus cum propen-
Cone fua, tum legibus inftitutoque maiorum, vita omnis in diuino tum,
amore, qui femper parens atque audor fimilitudinis exftitit, confu-
menda eft? Infidebit enimuero atque infeulpta etiam permanebit 11011
ad memoriam tantum praeteriti tem poris, fed adexemplum pofterita-
tis fempitemum. Cum enim experientia vfuque ipfo conftet, tum de-
mum milites virorum fortium in acie officio rangi, cum ad corpomm
in periculis focietatem animorum quoque cum Imperatore confen-
Co accefifdritj quid tamvtile, tam neceflarium, tam gloriofum rebus
Ordinique noftro vniueufo? quid ad excitandum in nobis asmulandi
ftudium efficacius fingi animo poteft, quam Ies v amor atque diledio? 1 jui im~
Dubitanti olim de aftedu Sulamitidis fure, vifum fuit teftandar verita- ™”f 0 J >re ~
ti vnieum hoc fignum requirere, vitre imitationem. V one me , inquit c  ’ 6
Sponfus, vt (igndculum fuper cor tuum, mt jignuculum fliper brachium tuum:
quia fortis eft <~ut mor s dileffio , dura- ftcut inf er n us amulatio.  Agedum fidem
tuam, Sponfa , tuum, inquam, erga me aftedum atque amorem. qua
ratione me abs te diligi teftabere ? quibus docebis argumentis? quibtis
exemplis comprobabis? Adionum mearum cum tuis, Sponfe mi, C-
militudine; quantum te diligo, tantum fcilicet effingam atque imita-
bor.Belle hercule: nam illa quidem moram meorum effigies, vitaeque
fpecies, ita vultui animoque tuo imprimenda eft, vt četni foris inter-
nofcique ab omnibus manifefto poflit. Igitur mprimere rnihip  fponfa,

R quafi

130 J M A G O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

duilicimus quaf fgnaculo , per morem mibi fortiter adh&rendo , <~ot a me qmji fgnaculo
Ddriumin * formam accipas, fr mem fubtili exprejfwne fmditudmem trabas. Qmntx
Cant - fuerit imprejfio moriš , tanto, ent er exprejfto Jimditudims quanto mibi for-
tius per morem inhaferis , tanto mihi per tufiittm fr puntatern fimilior erts- y
quanto te mibi mprejferis fort ms, tanto ego  Christvs m te formah or expref
(tus.  Nimirum inuicem refpondent, panbufque vel minuuntur detri-
mentis, vel incrementis augentur, vt annuli imprefla,figniqueexprefia
in cera effigies, ita C h r i s t i. amor atque imiratio: fi remiferit ilis,
hanc quoque debilicari ac languefcere; fi  vires ceperit, iftum corrobo-
rari atque confirmari pariter neceffe eft. Et fane fi magnitudinem diui-
ni erga nos amoris, natura noftra,cui copulatus efi, focietate metimur,
riiii. w qua m fimihtudmem hominum faclus  eft, (fr babitu imentus njt bomo-,  quo
officij genere, qua voluntatis fignificatione certius manifeftiufque di-
ledioncm teftificabimur, quam murna viciflim & accurata lineamen-
vt licjuet  torum vita eius morumque in anirnis noftris exprefta imagine ? lam
txempits j ver< ^ ^ fi  p} erl q Ue  mortalium, vel natura inftindu, vel certa radonc
atque confilio, vel edam turpi quadam minimeque honefta leuis animi
affentatione, vtrumque hoc amandi & imifandi ftudium tatita interfe
cohafione colligafife intelleximus, vt corporum edam deformitates vi-
tiaque animorum (ne qua parte amoribus fuis diflimiles ellent) imitan-
daduxerintj qua nos alacritate & contentione ferri par eft ad abfolutifi
fimum numeris omnibus Imperatoris noftri exemplar imitandum ?
Alexandri Proceres ftipatorefque inflexam eius in humeros ceruicem
expreilere: putida illa quidem, actamen ex affedu erga Regem fuum,
quem ea inclinatio deformabat, lulcepta amulatio. Perfarum Satrapa:
aquilinum olirn nafum exoptarunt; eoque,fi cui obtigiiTet, velut ma-
■/  gno quodam Deorum immortalium beneficio fibi gratuiari foliti funt,
etfi ridiculo voto & gratulatione, certiffimo tamen amoris erga Cy-
rum Principem fuum, qui eodemnotatus erat,argumento. Quid, quod
Ariftotelis gibbum amulatores difcipuli, incuruatione dorfi, vt pote-
rant, exprefferunt? quod Hercules, Sardanapalus, aliiquecomplures mu-
lierum amoribus impliciti, vtquam proximead illarum fexum acce-
derent, muliebrem omnem mundum cultumque vfque ad ftolam,
theriftrum, acum & colum adlanificium afTumpferunt ?  quod yEgyptij
lippitudinem, claudicationem, totius corporis nutationem atque incon-
Rantiam (quibus quid efiepoteft in hominum corporibuš ineptius?)
Regum quos deperibant exemploimitati funt? Sed,vt ridicula funt ifta,
ita illudprofedo vel ob fummum animi candorem cum laude coniun-
chron.Min. dum, quod Annales Minorum de Ioanne quodam columbina fimpli-
1  " p 1? ' citatis viromemoria prodiderunt: qubd Francifci parentis fiii fandif-
fimi, quem tenerrimo amore complcxus erat, non tantum adiones om-
nes geftufque, fed inflexiones etiam ac nutus oculorum in pretio habe-
ret, cumfcdente confidere,cum flante confifiere, cum deambulantc
progredi, cum iacente decumbere, cum dormiente quiefcere,cum oran-
te fupplicare, cum laborantedefatigari; quin & cum tuffiente, fternu-
tante, fpuente, eafdem exonerantis fe natura fiue conuulfiones fiue de-
Rilladones, quam proxime poifet exprimere confueuiiTe. Tanti femper

amafic

LIBER P RI M V S. SOCIETAS NASCENS. 131

amalFefuit, vt quae ames imitere, & ex alterutrius prasFentia alterum
cnam exftiti(Fe certo aifirmari conuincique polFit. Nosigicur,quibus^ note jr
peculiari quodam Religionis NominiFque audoramento, quo infigni-
ri Fumus, maior qutedam, quam qnx  inelFe vulgo Folet , incumbit ne- *
ceflkas I e s v m Ducem noftram amandi, vitaque & moribus expri-
mendij quo ftudio ac contentione, quod in omni eius vita pradlantiF-
FunumeFt, imitabimur? quibus animis laborum omnium periculo-
iumque Focietatem expetemus ? qua fide atque integritate per omnes
humana: vita: varietates, per fecunda atque aduerFa ,per arma iuftitice , vt a.cor.g.7.
ait Apoftolus, a dextris (efi d finifiris, pra:euntem Fequemur? qua Fortitu-
dine ac conftantia Falutem noftram. pro gloria eius atque aninaarum
incolumitate aflerenda in diFcrimen ofFeremuš ?  vllane corporum in- '
commoda retardabunt ? animorum tatdia fatigabunt ?  inuidorum la-
befadabunt calumnia: ?  hoftium mina: commouebunt ? labores pro-
fternent? pericula profligabunt? Recordamini, obfecro, pr^claram
illam omniqueFa:cuiorurn memoria digniflimam Fandiffimi Antifti-
tis Malachia: Fententiam: quem cum in te« tu m operi, periculofo qui-
dem, Ted ad promoiiendam Dei gloriam mire accommodato, mortis
infamiaquc propohto metu deterrere Fui a FuFcepto munere niterentur;

Sinite, fr atres,  inquit, finite me imitari Magifirum meum: fine caufid fum s * «nar.  in
Chrifiianus ,fi  Christvm non fequor.  Dicam hoc, Auditores , quanta i»chi*.’ Ma "
podlim vocis laterumque contentione, vt ab omnibus exaudiar: Sine cjuiiefaiu
caufid lefuit a fumus, fi  I e  s v M non fequimur.  Merito deferta: militian ditimun
virtutiFcjue arguimur, fi tanti nominis profeffioni non refpondemus, ft
huic Duci fada confiliaque noftra non probamus. Subeunda Fe ofFert
pro I e  s v nomine ignominia: eontumeliac,calumnia, maledida longo
examine proponuntur: inimicitke, labores, pericula cingunt vndique
& circumuallant: verfantur ob oculos carceres, compedes, fupplicia,
mors ipfa, cum acerbiflima immanitate diriftimiFque cruciatibus con-
iunda. Expertis loquor: quotidiana: Funt ifta: nobis pro diuina gloria
FuFcipienda: dimicationes, aftidua pro animarum falute cum infide-
lium fcclere atquc atrocitate certamina ampledenda. Quid agimus,
commilitones? an referemus a confltdu pedem ? an terga vcrtemus ? an
arma proiiciemus ignaui? an cedemus difficultatibus ? vincemur ta:diis?
Fuccumbemus iniuriis? fidem focij, fignaaučtorati, milites Ducem de-
feremus? Sinite nos, finite, inquam, Imperatorem noflrum imitari: fine caufi
fd lefuitce fumus, fi  I e s v M non fequimur.  Qute vero vel timiditatis in
hoc genere excufatio, vel Focordia: defidiaeve defenfio nobis relida efl, adhoc v*-
Fi a praeceptis inftitutiFque maiorum degeneres, tam excelfo prasclaro- ™
que Duci noftro, Nominique eius, turpitudinem aliquam inuramus? fanamur.
cum prasFertim in hoc,tefte Apoftolorum Principe,' vocati fimus,quia t.Pet.z.n,
Christvs  paffus efl pro nobis,  nobis relmquens exemplum vt  Fequamur
Vefligiaeius?  Quid tandem exiFtimabimus ? diflimilem nobis ab ipfius
veFtigiis Femitam, diuerFamdue vita: conditionem obuenifle ? vt ille in
Fole, nos in vmbra $  ille in puluere, nos in otioj ille in rebus aFperis, nos
in obledamentis vitam tranfigamus ? Nolite, per Deum immortalem,
cogitationes veFtras ad tantaro indiguitatem abiicere: alia prorFus lege

R 2. audo-

Dubrauius
in Hift. Bo-
hemis.

132 1 M A G O PRIMI SvECVLI SOC. IESV.

audrorati, alio facramento obllridi, aliis pratceptis imbuci atque inftR
tuti fumus: peraduerfa, per incommoda, pcr afpera, per molefta fen*
fibus, per natura: noftne contraria ftudia, per veftigia denique ( vc cun-
da verbo compledar )Christi Iesv Ducis noftri incedendum
nobiseft. Atdifficiles iftte vite funt,  duracjue imperia. Quidquamne
igitur ainantibus poteft elfe difficile ? quidquamne duru m militibus,
quod exemplo prius perfecerit Imperator, quam verbo iuiTerit l ' Wen-
ceflaum Bohemite Rege m , illuftri fanditatis farna confpicuum, mo-
numenta teftanmr, cum pro more intempefta node perfrigidaque hie-
me colendi Numinis caufla templa obiret, eProceribus Podininurri
quempiam fupplicationis comitem adfciuifle: prteibat ipfe per faxa ge¬
lu horrida, per humum niuibus brumaque obfitam,  per c^li inclemen-
tiarn ventis ac frigoribus infeftam, capite pedibufque nudiš, vix tenui
praecindustunica,lacernaquecoopertus;hic vero $cythicis pellibus to-
toque tegmine Sarmatarum aduerfus frigora munitus. producuntur
preces, extrahitur ambitus atque fupplicatioj algere fenfim, tumtreme-
re, mox rigere, demum mantis pedefquead dendum calorem fupplo-
dere Podininus. Id vero cum e ftrepitu percepiffet Wenceflaus, morte
frigorifque impatientem blande compellare , cohortarique vt perfeue-
taret. lile contra, neque precari fe diutius, neque pedibus infiftere, ne-
dum inambulare poffe. Igitur vt animum virefque fubiiceret deficienti,
Quae a prteeunte me, inquit Rex, imprimuntur veftigia, tu identidem
preme atque infifte Podinine,&: fine dubio perftabis. quod cum illenon
legniter prteftitiffet, fuoque pede prtecedentis veftigia tereret ,confeftim
frigus abfcedere, remittere tremor, corpus vniuerfum non incaiefcere
folum,fed inflammari coepit; vt non iam tardo difficilique inceflu Re-
gem ponefequi, fed expedito atque incitato greffu prteuertere fe pofle
confideret. Itane vero ? hos animos roburcjue Podinino dedere Wen-
ceflai veftigia, vt itinere frigidiftimo caieret?hunc vigorem membris,
has atiimofaces fubiecere, vt Regem non tam tequis paflibus fubfequi
quam anteuertere videretur ? Nos autem quo tandem animo erimus,
quibus tanto celfiora fandioraque propofita funt Iesv Ducis noftri
fedanda veftigia? num ad ingentes illos diuin^ charitatis ignes, quibus
fuccenfa funt atque inflammata, torpentes ac ftupentes obrigebimus?
num fegnes, ignaui, queribundi, difficultates itinerum perhorrefce-
mus ? num fi quatempora periculofa inciderint, fi laboriofa fe obtule-
rint certamina, ficum frigore, inedia, aliifque humanse vitte miferiis &
calamitatibus, ficum animi noftri cupiditatibus ac perturbationibus,
fi cum ceteris depugnandum fuerit, num,  inquam , imperia Ducis
afpernabimur? pauidi confiftemus? aut in fugam latebrafque nos con-
iiciemus? ante tdbas vidi? anteaciem fufi? antepraelium dimicatio-
nemque proftrati? Qute, malum! hrec inertia focordiaque ? quod dede-
cus? quod probrum? quas labes? quis hoc asquis oculis afpicere, quis fer-
re patientiac remifto animo queat a I e  s v Sociis? in caftris Iesv? fub
Duce fignifcjue Iesv? Quapropter vt extremum aliquid reperiat ora-
tio, vos etiam atque etiam obteftor, Auditores, per religionem vitteque
fandimoniam,ad quam olim fingulari Dei beneficio vocati,per facram

LIBER f>RIMVS. SOCIETAS NASCENS. 133

militiam cui adfcripti, per facramenti fidera, qua obftričli Deoque dc-
uoti humus, vt Imperatorem ac Dncem veftrum, in quamcumque par-
tem figna conuerterit, erečbo excelfoque animo fequamini. Nulla con-
terrcat aduerfariorum vis atque poteftas, nullae frangant inuidorum cri-
minationes , nulla deijciant vita: incommoda, nulla mortis pericula
cruciatusque difturbent. Nolite, obfecro, maiorum veftrorum laudes
tanto labore & virtute parcas otio ignauiaque veftra obtererej nolite toc
illuftrium animarum, quasDeo procreatori fuo afteruerunt, fru&um
atque tropaca inertia veftra prodigere: nolite tot tamque illuftres vi&o-
rias, vbiuis gentium tam copiofo fudore fanguineque emptas, degeneris
animi probro contaminare. Excitare profedo vos debet atque incen-
dere tum Ignatij Ducis veftri fumma virtus atque religio, tum primo¬
ram Patrum, in promouenda diuina gloria ftudium atque contentio.

Quot illi labores, quot incommoda, quot pericula , pro Deo anima-
rumque falute fufceperunt, exhauferunt, exantlarunt? quam ford mi-
nimeque perturbato animo Ducem I e s v m fecuti, omnem eius vi¬
ta: rationem exercitationemque virtutum imitati funt? quam ve¬
ram germanamque Sociorum Iesv effigiem in fe ipfis expreiTam
nobis reliquerunt ? Horum veftigiis infiftendum omnino vobis eft, Au-
ditores: horum exemplo ad procurandam animorum falutem niten-
dum : horum imitatione fequendus effingendufque per omnem 'vitam
Dux nofter & Imperator Ies vs. Id a vobis iure fuo poftulat fides veftra
quam aftrinxiftis, id militia cui nomen dediftis, id facramentum quo
fpopondiftis non . defuturos vos Chriftianas Reipublica:, id Ordinis
Nominisque veftri prasclara & ad inuidiam excellens compellatio, id
Dux vefter cui meretis, quem colitis, quem amatis i  id Deus ter Opti-
Aius Maximus ,perquem ^vocati eftis m Societatem Filij eim  Iesv Chri- i.Com.j.
sti Domini noflri.

O R A T I O Q^y I N T A.

De j) Mr o cimo D. Virginie, fehcitMe SocietMis,

fnb eim fmgnlm fit tntelL

D  Vos efle, quos inter cadorum terrarumque imperium domina-
tu licet impare, diuifum eft, qui illa tum bonitatis amplitndine
polleant, tum poteftatis excellant magnitudme, vt nihil eis defit,  nec
facultatis vtpoftint, nec bonitatis vt velint,homines omnes diuinisopi- Iesvs &
buscumulare, Dei videlicet Filium & Matrem; non tantum diuina ^ AI E IA
oracula proclamant5 veram etiamexquifita illa, quibus totum genus
humanum complexi funt beneficia, omni parne fcculorum memoria, prtfdia.
vbique terrarum promulgarunt. Quaproptcr fi quis hos duos, quo-
rum nutu publica generis humani falus nititur, poffit obfequiis adeo
ftbi demereri, vt alterum habeat in bonis comparandis fautorem, alte-
ram in malis propulfandis adiutricem •, enimuero tot eum tantisque
pra:fidiis tnuniri neceffe eft, vt nihil fperare poflit, vel ad animi tran-
quillitatem pra:fentius, vel ad felicitatem optabilius, vel denique ad

R 3 £t$r-

134 IMAGO PRIMI SJECV  LI SOC. IESV.
setemam falutem confequendam fecurius. Non hoc obfciiram fuk
Ignatio ,vbi e densa veteris vitas caligine & cžeca node produdus ad
diuime grathe lucern diemque, oculos aperuir. Vt enim erat alta qua-
dam mente praeditus, cum exaudoratus iam profano bello/ub Chri-
sto Imperatore, pradia noua pradiaturus, coepit mcrere, cumque ani-
mum induxiftet, non arcis vnius Pampiloncnfis angulo, vel vrbis moe-
nibus, vel prouinciae limitibus, men tis (ux  amplitudinem circumfcri-
bere; fed in Omnium nationum ac populorum commercium fefe cf-
fundere, illudcjue capaciflimum rerum excelfarum pedus in totius hu¬
mani generis falutem longe lateque explicare; nih.il illi potius fuit,
quam duo hxc  fubfidia, fini fuo confequendo perneceiTaria, omni tuni
corporis tum animi contentione compatare.

Atque vt omittam de illius in Christvm fingulari affedu dicendo
commemorare,eum,fecundumDei Eilium,DeiMatrem fingulari femper
amore complexum fuifie, hunc eius amorem filios eius a parente non
degeneresin fc transfufum habuifie; Deiparam quoque viciffim, \8c
Ignatiutn,& illius filios in fuam fidem ac clientelam fufcepifle, atque
adeo Ignacij familiam non Iesv tantum Societatem, verurn & Ma¬
ri ae Sodalitatem, &effe & dici debere j confilium eft hac oratione,
quapotero breuitate, demonftrare. Hoc tamen, priusquam dicendi
curriculum ingrediar, vobis perfuadeatis velim, hac in caufsa, pietatis
potius quam eIoquentiae, hiftoriae quam orationis, amoris denique
quam ingenij partes a medle fufceptas. Itaque fi aut humilius,aut preb-
nus, aut fuccindius egcro,quam vel materin grauitas, vel caulfe digni-
tas, vel perlona: amplitudo poftulat; peto a vobis, vt tantum oratio-
ni me^concedatis, quantum & modefta: pietati, & concifa: hiftoria:,
& vehementi amori concedendum exiftimabitis.

Vt autem idem ipfe fit mihi principium diccndi, qui fuit Audor
Ignati/Af-  huius Ordinis inftituendi, Ignatius, vbi primum cadefti claffico ad
f acram  Christi militiam aduocatus fuit; iam indeinclytus ille bei-
nm . lator tanto in Virginem-matrem ferri amore ccepit* tantam rerum fua-

rum fpem atque tutelam in hac veluti arce collocare, tam fingulares
eiufdem Matris inter plurimas aerumnas atque miferias ( fi vitro pro
Christo fufceptaincommoda his nominibus appellarefas eft) exper-
tus eft fauores, vt non aliam ob cauflam natum fuifte putes Ignatium,
quam vtDeus immortalis, quantum heroica in Mariam fiducia con-
iunda cum nobili in Christvm amore poftit,toti terrarum orbi,
velut in ampliflimo theatro, fpedandum proponeret. Enimuero cum
iam deliberatum fuiftet Ignatio, fuperioris aetatis errores noua infti-
tuendžE vita: ratione corrigere, totumque penitus fe reducere; non peto
quid prius, fed quid aliud fecit, quam Deiparam, in rebus dubiis vt
confilium, in arduis vt robur, in aduerfis vt conftantiam, in defperatis
vtopem prreberet/upplicibus precibus impiorare ? Vix enim illuftrium
in Ecclefia Dei Heroum celeberrima facinora leditauerat, vix fubierat
animum, praeftantiflimos quofque, ex iis quos legerat, scmulari; cum
accenfus precandi ftudio, intempefta node defilit eledo, totocjue
animo corporeque proftratus ante auguftiftimam Deiparre effigiem,

feruen-

liber primvs. s o c i e t a s n a s c e n s. 13 s

feruentes Sc  humili mixtas fiducia preces effundit: exoratique Numinis
aucmrium mox agnofcit. Etenira Ignatio fermones plenos magni pon-
deris atque momenti in illo fuo arcano receflu cum Del M at te confe- B n f m  ‘ r o f^
rente ecce tibi ingenti motu concutitur terme folum, tota domus de- te domus
repente contremifcit, vaftique ftrepitus tumultu feneltra frada difhlic.

Ecquod omen, cuius rei pradagium fuifle, quid portendiHe illain tre-
pidantium sedlu m concuflionem autumatis ? Čredo equidem non dn-
bia coniedura rem confecuturum, qui dixerit illo nutantis domus
infolito motu, ac ruentis fenellrse tremore, Deiparam tacito quali va-
ticinio praedicere volu lile j hunc fuum, quem fibi decuriaucrar, Filij fui
armigerum, quam primumfuosin aciem edudurus eilet, lignumque
ad pugnam daturus, hoftes omnes iuratos Dei, Eccleliae inimicos, ac
nefandae perduellionis figniferos ingenti terrore concufiurum, ruitura
inanium Deorum Emulacra, confringendas profanas a ras, coiiapfura .
barbarorum fana, daemonum caftella expugnanda; dcnique, quocum-
que vidricibus plantis incetTums eilet, lllic Fubeius pedibus totam in-
ferorum regionem ab imis fedibus tremore conqualfandam. adeoho-
ftibus fuis iam tum, priufquam folenni facramento, fupremo Impera-
tori audoratus eilet, formidandum feceratilla mulier, quse ternbilis cit
vt caftrorum acies ordinata. Sed videte. quemadmodum hunc, quem
elegerat vt eilet Chriftiani exercitus contra milites a principe tenebra-
rum lečios primipilus, armarit. Čredo vos non ignorare, qnod Pintar-
clius de Sulla litterarum monumentis confignauit. Huic paulo antč,
quam tumultuoFa illa ciuilis pugnas procclla per totam Italiam deto-
nuit, dormienti de node Bellona paludata Sc  ferox, lamam in capine iu-
bam quatiens apparuit, eique terrificum acferale fulmen porrexit, no-
minatim recenfens fingulos illins hoftes, iubens eo fulmine lllos ferire:
quo Sc  illi velut idi, cadere videbantur. Hac Fpe fultus, in hoftes fe ex-
pediuit; & vnoveluti seftufortunaj,actorrente vidoriarum , totam Ita-
liatn inundauit. 'Portentum non abfimile Imperatori noftro, pri ul- 1 gnati**
quam fagatus forcia Domini bella in ferocientes Ecclelias hoftes fub barefic ^
Virginis aufpiciis gefturus in campum prodiret , euenit. Vt enim Sullae °W ,!HS '
de node Bellona, ita Ignatio in ipsa peruigilatione nodurna inuida
illa bellatrix Maria,  auguftoac Facro quodam horrore conlpicua,
fpcdabilem fele exhibuit; eique praebuit, non fulmen, fed ipfurn ful-
minum fabricatorem Filium fuum, infantili fpecieamabilem, ledme-
tuenda maieftate hoftibus terribilem: de quo magnifice in fius metri s
coronatus Vates : Tu ternbilis es, & qitis reftflet tibi  ? Sc  tu Ignati hoc pf a i m . 7J .
fulmine armatus terribilis es, qui,s reliftet tibi ? Videor mihi Lutherum
intueri,turbinem illumac tempeftatem Ecclelhr, furentem audacia, pe-
ftem Germanias nefarie molientem, Chriftianis omnibus ferrutn flam-
masque minitantem, ad confpedum noftri Imperatoris diuinis armis
inuniti, abieda rurpiter parma, fugientem. Cerno animo Ignatium
bellatrices fuas copias in arenaexplicantem, inuido fuorum exercitu,
velut quadrato agmine, vbique gradientem, per medios hoftium cu-
lieos gloriose penetrantem, & vidoriis fuis terrarum vitima comple-
dentem. Verfatur mihi ante oculos fulminatrk illa Ignatij legio; qua? >

Virgi-

Zachar.j.

136 IMAGO PRIMI ŠiECVLI SOC. IESV.

Virginis duda ac beneficio, per calcatas daemonum ceruices, pcr om¬
ilili m fedariorum turmas generofo Marte concifas,per illa nefanda rar-
tarorum monftra atque portenta, Lutheros, Caluinos, Suinglios, Be¬
zaš, Melanchthones, aliofque fexcentos,vičirix vehitur ac fertur trium-
phatrix. Quis ergo refiftet lili fic armato ? Exibit rvt fulgur iaculam eiu.r 3
inquit facer Vates: itaex Ignatiana dextra, veluc ex interno arcu mifliie
telum, veluc ex contenta balifta ingens faxum, velut ecolhfis nubibus
excufTum fulmen,- ita, inquam, hoc rutilum ac flammeum Iesv 110 men
indebacchantes impunehoftes, euibrabitur. Vt autem ad illud reuertar,
quod vnum mihi in hac otnni oratione eft propofitmn; quid aliud
tam eximio in Ducem noftrum beneficio Deipara fignificare volu ir,
quam tanto ante eius milites prasmonere, huius deuotceFilio fuolegio-
nis fore fe Temper Patronam, fibiejue fecundum Denm vidorias, ma-
liubias, adoreas, laureas atque triumphos adfcribi debere; nec aliundc
cadeftia nobis fperandaprasfidia, niTi ab ipsa, cuius nos Deus tutela:
voluitelle commiflos? Prodibat iamex Tuo arcano con^Jaui, magnifi-
co excelfoque animo totum fe ad Dei gloriam ac hominum falutem
explicaturus Ignatius ,• & non gradu, Ted curfu feftinans ad Ta c ra: mili-
tise tirocinium, iter in Montem Serratum incendit, apud eamdem Vir¬
ginem pugnaspofiturus rudimenta, a qua pugnandi confilia ceperat.
Ad montem illum Tunama atque antiquiflima religione celebrcm Tele
conferebat Ignatius, in quo eftfaera Deipara: ccdes, in asdc Jdatua plii-
rimis beneficiis in calamitofos deriuatis, ac illuftribus fupra naturam
prodigiis nobilitata. Ne autem ad Parthenicum illud fannm profani«
ipfe veniret, vtque Virginis facraiium caftus intraretj hoc eodem in id-
nere votofe (quod Deipara: pro Tuo in eam peculiari ftudio nominarim
obtulit) perpetuje cafbtatis obftrinxit: & quafi Virginem nouo fibi
obligaflec beneficio, illa viciflim, ne in illius elTet a:re, deuoto fibi clien-
ti ex illa die, ad vltimum vfque fpiritum, excellentis pudicitiae, intami-
liataeque m en tis & corporis donum caslefti benignitare concefiit. Ita in
ho c mutuo bene merendi certamine Maria Temper triumphabat,
ciun ad ipfam vidoria: laus, ad Ignatiumfrudus rediret. Nccobfcura
clementifiima: Prasfidis (vt fas efl interpretari) tntela, fubindecapkis
animiejue diferimen euafit. Adiunxerat eunti Te comitem Maurus ho-
mo (nondum enim illa fentina e Tarraconenfi Hifpania omnino eieda
erat) qui ciim, illato fermone de intaminata Dei Matre,diu impie perne-
gafiet eam a partn Virginem, mox fubdids equo calcaribus inpaguin
proximum deflexit, ac Ignatium indignatione plenum reliqnit. Exarsc-
re fcilicet in magnanimo ftatim Ignacij podore e x cel Ta: indolis igmcnli,
Topiti magis quam extindi. humanarum itaque rationum momentis
Ignatius  diuinaexaminanti, certum Tuit iniuriam ferro protinusabolere. Tune
B.Virginis  ipfeha:c pro Virgine, hxc  in Maurum, hasc contrafc: Vah ! quidau-
hjnorem  diuimus ? dubito, magifne execranda fit lingua qua: Virginem lafir,
meditatur.  aures quse lasdentem perceperunt. Qmd agis, Ignatj? pasne lmpius
fadus es audiendo, quid dicam,aequo animo perferendo? ergone M a-
ria impuraaudiet? audiet, inquam, Maria impura, & qnidem au-
diente Ignatio? hoc atrox fcelus tam lente vindicaffe, efi; Dei vindidam

m

LIBER PRIMVS. SOČIETAS NASČEtfS. 137
in fe prouocaflfe. quid? plufnepoterit os impudcns Mauri ad Virginis
honorem violandum, quam Ignacij dextera ad propugnandum ? an
forte exaučtorata bello manus vt imbellis contemnitur ? itanevero?
fciet fciet Maums arma Ignatium non deferiiilPe, fed mutafle, dum
macula, Virgini incontaminatas adfperfa, eluecur fanguine, vel ho-
ftilijvel meo. Age, Ignatij hoc ferro piaculum tolles, vel felicicer Vir-
ainem defendendo, vel fortiter pro Virgine moriendo. Perindeeft; vbi
& vinci vičdoria y  Sc  vincere triumphus eft. aggredere: tua interim vel
iuftitia, bVirgo, cauffam bonam refpiciet, vel clementia faciet. Dixit.
nec mora: homo ad defendendam Dei Matrem forticer audax, Sc  pie
iracundus, cum iam illi pro ratione impetus eflec, confilium ab euentu
mutuatur anceps, ac,nifi Virginis id caufsa feciffet, pasne temerarium;
in ambiguo curarum tumultu, eo capto confilio, vt,Ii mula, cui infide-
bat, Pernicam, quam tenuerac Maurus, iniret, intelligeret facrilegum il-
lum haud dubiepugione confodiendum»Mox igitur laxatishabenisiu-
mentum curfui fuo permittit,atque ica dubiam ac lubricam veluti fortis
aleam fufpenfus exfpe£tat, Sc  coniilio certo incertum euentum. Vbi ad
vias diuortium ventum eftj extemploiumcntum, licet in confpečbu pa-
gus, magiscjue tritus inuitaret callis j tamen in alteram fe partem, quas
ad Montem Serratum flečtebat, immific Sic Mauro caedes adempta,
casdis cura Ignatio. Morarer lubenter in hdc tramite, figeremque tro-
phasum huic Marianas iniuriae vltori, ad pofteritatis memoriam illu-
ftrej nifi Ignatius, qui huic vni rei maxime intentus erac, vt primurn
hoc in Deiparam ftudium nouo femper amoris vinceret argumento,
religiofi curfus celericate meam in dicendo tarditatem anteuerteret, co-
geretque me feftinare, vt quod ipfe citiffimis paffibus fere fuperauit
montis iugum, idem oratione mea propere conicendam. Ignatius, ignatius
fuperato montis vertice, nobile illud Deiparas domiciliurff,religione Montem
auguftum, facro plenus horrore, ac fubmifsa animi reuerentia ingref-
iusj ea lpsa nodte, cui feltus Angelica Salutationis dics illuxerat, per- fecjne^Dei-
uigilante aram Virginis excubias egit. Nune, fi veram eft illud Py- V* r£COt,m
thagoras pronuntiatum, alium animurn fieri intrantibus templum, ecrat ’
Deorumque fimulacrae vicino cernentibus; quem animurn PuifTe pu-
tatis Ignatio, ftanti ad publicam illam felicitatis aram, cementi e vici¬
no illud plenum amabili maieftate ac religione Virginis fimulaerum,
quas tot peltes exftinxit, tela intentaproborum ceruicibus repulit, mu-
crones ab innocentium iugulis reiecit,tot mortuos a funere excitauiq tot
cascis lumen, furdis aures, rationem amentibus, mutis orationem red-
didit? Hic Ignatium casleftis potentia, in venas ac medullas intim as de-
Japfa, agitare: hic ipfe,Pub alterius pugnaturus aquilis, fefe exarmare, Sc
ad Virginis aram e tholo anathema gladium ac pugionem, emeritasmi-
litiae fymbola, quibus mundo meruerat, nouas militias candidatus, fuf.
pendere. Sed quid agis,Ignati ?  tu iam arma proijcis, cum paffim Dei
hoftes in Ecclefiam communem matrem irnpie armantur ? Illi fago in-
duti figna explicant, aquilas attollunt, trophasa figunt, triumphos me-
ditantur: tu imbellis ex arena fugis, & inconclauete abdis ? tu in vm-
bra, illi in Pole; tu in faera asde,illi in Martiopuluerej tu precibus, illi

S prasliis

SocietM
in Mont e
Serrato
eoncepta.

Societas
itd aram
Deipara
in Monte
Martjri
nata.

B.Vir go in
Matronam
Societatis
detla.

138 IMAGO PRIMI SJECVLt SOC . 1ESV*

pradiis vacant. Sed ne mctilas,Ignaci: fortior eft inermis virtus, quairi
armata impiecas. numquam rriagis fuifti occupatus, quam cum hico-
tiofus. Ica eft: in arcanoillo nodis odo, publicum mundi agebatne-
gotiutn: in priuaco ilio & angttfto lare, magnus & excelfus Ignacij ani-
mus, quaquauerfum terminds porrigit orbis terrarum, vagabatur. vna
illa qua apud Virginem excubuit node, multorum dieriun, annorum
ac feculorum opus moliebatur. Attendite nune paulifper ad ea qua:
fubijcio 3 & hocfecretum cum Dei Genitriče, inHllius tede, ea node ha-
bitum co!loquium, quafi gradum atque aditum ad celfiflimum illud
Chriftianas perfedionis, in quO poftea eminuit, faftigium, fadum in-
telligeds. Etenim hic iii Deiparam amor altiffime infitus Ignadj vifce-
ribus, indein primds eius filids manauit, tum in alios didemmacus, tan¬
dem in pofteros omries, ad hxc  vfque tempdra, fefe difFudit. Vix enim
in illo pio Montis Serrati feceifiij Dei Genitrix cado pepererat Ignatium,
cum repente in Ignatio genuit Societatem. Sed quo ioco, quo tempor^
eamnatam exiftimatis? Certe fi lucern eius natalem tum loči dignitate
a^ftimare, tum temporis celebritate metin velimus; ea dno in primis ad
lan dem Ignatianse familias magnifica, ad fplendorem eius illuftria, ad
decus eximia, ad commendationem prazclara, & ad Ignadj in Deipa>-
ram cultum, amorem ac ftudium arguendum longe efficaciffima re-
periemus. Locus eft, Lutetiae adiacens, paulb editior, ac miti clemen-
tique afcenfu, didusMons Martyrum. in cuius vertice delubrum Dei-
parae faerum, non potentiae magis quam mifericordiae fplendoreex illa
Virgine, qute eleda eft vt fol, euibrato confpicuum, ab exteds omnibus
oppido celebratur. In hac Parthenica aede, ipfo die affumptsein cadum
Deiparaz faeto, Ignadus, vna cum Xauedo, aliisque odo fociis, decem
omnino numero, faciente P. Fabro, oitmes voto perpetuaz paupertatis,
elata vocd*, concepraque verborum forma fefe Deo obftringunt; rerum-
que humanarum curis omnibus a fe prorfus abiedis, foli Deo, homi-
numque faluti vacare conftituunt: ac fubinde finguli, Fabri manu, caz-
lefti epulo reficiuntur. Ab illo die celeberrimo omnes Deiparam fibi
Patronam apud Deumprazcipuamadoptarunt; & poft Societatem con-
ditam eumdem diem quafi primum eius natalem iingulari relrgione ac
veneratione coluerunt:fuitq-, idem Societatis Iesv  principium nafcendi
terris, quod Matri Iesv  fuit initium viuendi in eselis. QuarefiIocum
Ipedes; prima fere Societatis cunabula in Monte Martyrum, interin-
uidorum Chrifti pugilum exuuias, cruenta trophaza, ac fplendida
triumphorum monumenta, locata funt 3 vt vel hinc daretur intelligi,
Ignatij Socios, qui in eius, quaz Regina Martyrnm eft, funt editi faera-
rio ac monte,debete efte firma fide,ftabili pietate, inconcufsa reiigione.

Hxc  fuere rudimenta,hazc tirocinia,hazc prima non plane collucentis,
fed micantis velut in aurora, Societatis crepufcula: quaz inde confecutis
temporibus Italiaz terminos quafi cunabula pnetergreffa,grandioracoe-
pitfignareveftigia, Alpesqne tranftcendens,multas Prouinciasoccupa-
uit 3  plurimisque cerrarum fpatiis difiunda, quafi qu 2 edam fecunda
propago, fefe longe latcque explicauit, ac tandem iifdem, quibus fol,
gradibusperuafit orbem vniuerfum. Sed non minoribus quam Socie-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 139

tas etjam Societatis in Virginem-matrem amor audus eft incrementis:'

& li vtnquam alias, certe in ampliilimo orbis terrarum confeflii, velut
inilluftri theatro, in Conciiio nimirum TridenrinOj palam feviden-
dumpnbuit. Ad illum auguftiflimum ac eruditiftimum coetiim }  plu-
rimi cx omnibus terrarum regionibus purpurati Ecclefia; Proceres ac
Patricij, faeri Senatus Patres confcripti, Antiftites, diuinarum Icgum
Interpretes, & Iudicis magni Vicarij, non fecus atque ad forum & cu-
riam fupremi Iudicis, gymnafium cadeftis fapientia;, fcholam Spiri-
tus fandi, velut ad arcanum Indigetum Coilcilium, maieftate vene-
randum, pompa confpicuum, opibusfplendidum,prudentia fufpicien-
dum, ipfo Senatus principe prope diuinum, confluxerant. Ulic cum de Lainita
primarno difceptareturoriginis peccato,& immunitate fandiftimaz Ma-
tris,ab eodem rogatus fentenciam P.Iacobus Lainius(qui poftea prinius ma cuUtZ
a fando Ignatio totius Societatis praekduram geflit^) primiim infirmaz^- Firgi-
valetudinis vfus excufatione (quod grauiflime cmartana laboraret)cum nis . conce ~.

, . r  p  1  ■ \  1  pttonem

expoiuiiiet, non polic ie hcuti maxime optaret, &c  argumenti digmras defendn.
expofceret, perorare; tamen pro eo quoin Deiparam ferebatur amore,
fuggeftum confcendit, indeque, Virgine imbecillo corpori fufficiente
vires, tres ipfis dixit horas, pro aiTerenda Virginis immaculata con-
ceptione: tot produčlis fandorum Patruin teftimoniis, tot rationum
exquifitarum momentis, ea fententiarum copia & grauitate j vt augu-
ftiflima illa faerorum Procerum corona,quaz aureumeloquentiazflu-
men, quod ex facundo ore,velut e torrente, fundebatur, auidiffimis au-
ribus imbibebat, putaret non hominem aliquem e pulpito verba pro-
ferre, fed Vatem cazlo delapfum e tripode oracula fundere, myfteria
eloqui,decreta pronuntiare. Quaregrauiflimarum rationum ponderc
itafaerofandum illumcoetum commouit, conuicit, accendit,vt vna-
nimi confenlu, ad illud Sdlionis quintaz deoriginis peccato decretum,
difertis verbis adiecerit: Non elle fuae intentionis, eo decreto beatatn &
immaculatam Dei Genitricem comprehendere, fed feruandas elfe Six-
ti IV. conftitutiones. O bene impenfam e!oquentiam dicam, an fa-
pientiam e caslo hauftam ! quas intemeratae Virgmi, Virgini dico ? vir-
ginitati potius dixerim, velmaculam multorum opinione inuftam de-
leuit, vel certe inurendam (quod par eft beneficium ) impediuit. Ita
hucufque manfit Deipara, Societate patrocinante, decernente auguftif-
fimoillo Senatu orbis Chriftiani,in polfeffione fui intemerataz inte-
gritatis; e qua pazne quorumdam calculis fuerat exturbata; cum illam,
non tantum nullius culpaz vmquam audorem (quod Catholicus nemo
inficiatur) fed (quod quidam alferunt) nec heredem quidem aliquan-
do fuilfe, Societas vniuerfa propugnauit. Exinde enim, quafi ex illo
publico fuggeftu figno dato, eonfeftim omnes Ignatij Socij ad arma
concurrere,calamis domi,foris lingua,in templo precibus, in fchola
argumentisjin exedra concionibus, contra omnes qui vel aperto Mar¬
te illius integritati aduerfantur, vel occultis cuniculis ei in(idiantur,de-
certarej immaculataz Virginis ineadam illibatamc^ue conceptionern.
cum omni deinceps omnium fazculorum fecutura pofteritate conftan-
tiffime defenfuri. \

•  Si

Venam

Societas
Sodalita-
us B.Vir¬
ginie ad-
mimjirat.

Maria
Societa-
tem fub
-p ali to fo-
uet.

L.i.de Bono
ftat. Relig.
cap .)  4.

140 1 M A G O PRIMI S^CVRI SOC. IESV.

Vcrum enimuero fcftinanti mihi vnum prope 0X01(16131, quod
tamcn fummum počeli adferre pondus ad iilud, quod mihi pro-
pofitum o It maxime, confirmandum : quo vno oftendit Dei Mater,
non tantitm Socieratem fuam elfe, led fe Societacis: nimirum quod tot
tamque illuffies fub fua tutela eredas Congregationes, fuoque pradi-
dio tedas ac patrocinio munitas., noftrorum hominum curas, fidei 6c
adminiftrationi voluerit elfe commitTas. Quas Sodalitates fi omnium
fere Religioforum Ordiamn feminaria, fi lediffima Parchenicorum
clienrium ephebia, fi dilciplinarum emporia, fi morum paladtras, li
denique virtutum omnium officinas appellauerit quis; naz ille, aptilli-
mis titulis eafdem condecorabit. Hic tenelli Virginis-matris filij, eius
gremio recepti, ex vberibns illis beatilfimis quafi cum Virginis lade,
fuccum Sefanguinem pietacis imbibunt,& medullam ipfam virtutis
exfugunt, quam deindeiam adultiin alios deriuenc. Nune anteni quid
funt aliud innocentes illi in Sodalitate Parthenica pneri, nifi magna:
Matris, quos fouet, Beniamini? qnid deinde adolefcentes iam proue-
diores, nifi eias, qaos inftruit, ephebi, & pueri honorarij ? quid cum
iuuenes, nifi eius, quos defendit, cliences ? quid viri, nifi eius, quos ar-
mat, milites? quidalij denique Sacerdocio initiati, nifi eius, quos con-
feerat, Antiftites? Cerce is feruet in illis Congregationibus in Dei Ge-
nitricem amor & ftudiumj totillic impenduntur ei obfequia, tantus
vbique terrarum ad eas fic concurfus, vc non tam ad eoetum Virgini
lacrum, quam ad Virginem ipfam confluere videantur. Quid nune
dicam, qua vi vocis, quo verborum pondere, quo animi ardore,
quantain vniuerfam Societatem Ie  s v,'M ariaeHc  femperqne fue-
ricad eam amandam propenfio, ad promouendam cura, ad delenden-
dam folicitudo,ftudium denique adeamdem tota Europa lllultrandam?
Ampliora funt illa dignitace, maiora nobilitate, plura multitudine,
quam vt polfim vel pro magnitudine grauiter, vel pro fplendore magni-
fice, vel pro merico digne lacis explicare. Vnum igitur, quod mulcorum
eftinftar, Deiparae in Filij fui Societatem, & fuam Sodalitacem, amo-
rem, curam, voluntatem fatis diferte eloquetur, quod, tefte Hierony-
mo Plato, Sacerdoti cuidam noftro infisuis religionis ac fandimoniar
viro f cui Martino Gurtero nomen) diuinicus monftrauic. Is, cum alia
multa, prazfertim de Beata Virgine, cadefti illuftratione accepic, tu m
iilud, quod ad rei quam tradamus argumentum inprimis pertinec. Vi¬
dic is aliquando lllam eximia admodum fpecie ac maieftace fulgentem,
vefte in auguftam lacicudinem explicata, ac fub ea Societatem noftram
vniuerfam colledam contineri; quam illa materno aftedu complecle-
retur, eoque quafi charitatis tegumento confoueret. O propugnaculum
fecurilfimum, quo totius Societatis falus atque incolumitas contineturl
o munimentum ita folidum, vt mouerigita ftabile,vt quatfi ita firmam,
vc euerti omnium hoftium machinis, balillis, vineis, arietibus non
poditi Olimcum Perfarum quifpiam defuorum militum multitudine
gloriatus, his verbis fe iadaret, Cras folem obfcurabimm ftgittis s  feftiue
Gr (Ecu s quidam, G etude o , inqtiit: fic enim in vmbra, melius predutbmmr.
hoc meritd dixerit Societas, magnificentilli mo Parthenicae togaz cono-
• r  - , f - ■' peo

liber p rim v s.  SOCIETAS NASCENS. 141
peo dbumbrata: fecure fine periculo, fortiter fine metu, feliciter fine
ciade doriose finededecore, denique laudabiliter cum triumpho, pu-
cnas Domini pugnabit, bub vmbra Mananas tutelte. Hoc Virgineo pa-
fudamento circumfepta Societas, fiat, ltabitque contra omnes infero*
rum furias, tyrannomm minaš , hoftium omnium machinationes &
infultus,velut Capitolij immobile faxum. Quemadmodumenim oliiii
Deus exuberanti Oceano terminos circumfcribens, plena imperij voce
precepit, Vfque buc <x>enies , non procedes amplius, & hk confrmges
tumentesfhtflius tuossdc  imperaife videtur Dei Mater: Vfque buc,  ad to¬
gam meam videlicet, yenies.  quafi dicat: Cum ad togam meam, id ef},
ad patrocinium, quo clientes meos protego , deuentum fuerit; hic ni-
inirum detumefcent illi in Societatem decumani flučtus, velut in fco-
pulum impačtfi hieimmanes vndarum molesin fpumas abibunt, vel¬
ut ad rupem allifat j hic profligatorum hominum conatns retardabitur;
hic omnis collccta vis improborum rctundctur • hic mfrementes pro-
cellas, velut adfaxum,conFringentur. denique Societas hacVirginis tu-
tela protečla, in bello vičforiam, in periculo falutem, in mcerore fola-
tium, in flu&ibus pormm, in mortevitam, lelieiter confequetunQuid
plura? Mariae  vnius pratfidio, eam nactifumus potentiam, vt mala
omnia,aut vincamus fortiter, attt finiamu^feliciter.

Perfpicitis,vtopinor,Societatem lEsvin Mariae  grernio natam,au-
dam, educatam: illius tuna parentem Ignatium, tuni pofleros ciiis om¬
nes, fingulos, vniuerfos,vt folent clientes Patronam/amuli Dominam,
fubditi Reginam, filij Matrem, propenfiffima voluntate, ftudio, amore
femperfiam inde a primis eius incunabulis , fuifie profecutos. Hincfi
quid profluxerir,vel fplendoris ad gloriam,yel glorij ad laudem,vel lau-
dis ad commendationetrghoc totum in Ignatium,vt in fontem, redun-
dat. Tu quidem, Igtiati, illo tuo tam fingulari in Dei Matrem amore
effecifti,vtexte pofteritas ea profeminaremr,qua: plurimos Deipane fti-
pendio milites,ftudio clientes, officio famulos, amore filios procrearet:
qui omnes eiuldem Virginis,cui mancipati funt,param clementia nixi,
partim fubfidiofulti, partim freti potentia, tot & tanta pro eius & Filij
gIoria,non finefuaz gloriae cumulo,praftitere facinora, quot & quanta
amilitibus tam potentis Imperatricis,a clientibus tam nobilis Patronat,
a iamulis tam indytte Regina:, a filiis denique rantat Matris vel fperari :
poflint, vel optari debeant, vel foleant exfpedari. Nobis interim ciim
in fummarerum inopia, nihil fiiperfit nifi gratus anirnus, hoc quod a
te accepimus patrimonium amons in Matrem Dei, & culturn, fic asfti-
mabimus, vtprofiteamurj itaprofitebimur, vt exerceamus; ita exerce-
bimus, vt exempIo perfuadeamus, aučloritate defendamus. Tu autem,
d Virgo iuxta ac Mater, cuius poteftas cum proxime ad Dei immorta-
lis Numen accedat, tanta elt, vt ei non defit neque facultas ad fuc-
currendum, neque clementia ad miferendum , nec ad propugnan-
dum fortitudo; hanc tibi addičliffimam Sodalitatem ita tua ope
defende, patrocinio tuere, audoritate protege; vt qux vna te pa,
rente nata, nutrice aucta eft, eadem patrona falua, & aduocata
incolumis , ad multorum falutem plurimis attatibus conferuetur:

S 5 atque

Socieiaf
in titule,
B,
ms.

lob. 3 S. n.

J/ Jv

142 IMAGO PRIMI SASC VLI SOC. IHSV.
atquc ita tota fecutura pofteritas cognofcat, hanc, cui ita ftudes &
ample&eris, Ignatij familiam, non tantum & efle & dici debere So-
ciecacem I e s v, Ted etiam Sodalitatem Mariae. Dixi.

Alt eram alteri Farertti nofiva Infcrtytionem hehet fonere,
epu & ipfa are feremior gratis mirnis inhrnat.

ALTERI POST IESVM ECCLESIiE PRAESIDI

ALTERI POST IESVM SOCIETATIS PARENTI
VIRGINI-MATRI
C jE L I ET TERRA DOMINA

MARIA

Q_V R

IN MINIMO SOCIETATIS AMICO NOMINE

PARVVLVM  S V V M IESVM
GRATANTER AGNOSCENS,

SVAM TAM BENIGNO TITVLO SOCIETATEM
COMMVNI PR^ESIDIO T£XIT,
PATROCINIO GVBERNAVIT.

G VI V S

POTENTISSIMAi IN HOSTEM TARTAREVM BELLATRICIS

A V S P I C I I S

IN N O V V M CHRISTI MILITEM
IPSAS AD ARAS DEDICATVS

I G N A T I V S,

QV1BVS  pr^esertim armis mvndvm vinceret,
SVI IN se victor agnovit.

A

liber  pRlMVS. SOCIETAS NASCENS. 143

A Qjy  A s

CV M LEGES IPSE ŠIBI SCRIBERET AC SVIS,
PR^CIPIENTE et APPROBANTE DIDICIT,

OJ O P RO CEDE ND VM ESSE MAIORIBVS,
QVO SEQVENDVM MINORIBVS
I N D I C A R E E
C V I V S

A VIRGINEO LACTE C AN DID I

IIDEM QVI A IESV SANGVINE RVBICVNDl,

HINC MARTYRESj INDE VIRGINES,
VTROBIQVE FELICES SVNT
SOČI I,

QVOD GEMINO MATRIS ET FILII NOMINE CONSECRATI.

ILLI ERGO DOMINAE, ILLI M A TRI,

IN QVA VELVT ARCE TVTISSIMA
QVI RERVM SVARVM SPEM ET TVTELAM COLLOCAT
PERIRE NON POTEST,
REPET 1 TO SiEPIVS SACRAMENTO
ET SODALES ET SOCII
ET CVM VTRIS Q_V E SOCIETAS
MATERNIS A F F V S A GENIBVS
NON VNO  DEVINCTAM SE NOMINE
NON VNO DEVOTAM N V M I N E
C O N F I T E T V R.

O RA-

144 IMAGO PRIMI S Ji C V LI SOC. IESV*

ORATIO S E X T A.

Dc Bjgimme Societatis*,

P Erfepe a fapieiltibus viris j qiii initia , progreftiis, Sc  prazfenteiri
ftatum Societatis Iesv  cum animis reputarent iuis, qua:fitum
fuifte intelligo, quid potiflimum fueritj poft diuini Numinis opem ac
Sodem  nutum, quod hanc Congregationem in eam amplitudinepi prouexe-
conferua-  r j tj  q Liam  nune cseleffci beneficio obtinet. Atque in diuerfas plane fen-
tentias iturn fuit. Nonnulli, interiorum ignari, fenferunt, multiplice
dottrina,  eruditionis omnis praftantia, ac fublimitate dočtrin;e,Societatem vi-
reserexifte, litterisfamam,farna gloriam,gloria magnitudinem parien-
minifttriis,  r e . Aliis vifum fuit, minifteria quotidiana ac laboriofa , proximorum
faluticumekimiae fignificatione charitatis impenfa, tum eorum, qui-
bus proderanc, cepifte animos , tum reliquomm approbationem con-
cifiaflej atque ita, promerita beneuolentia publica, firmitatem & in-
aduerjls,  crementa, velut eiurdem beneuolentia? fručtus, retulifte. Quidam di*
micationibus, aduerfis, calamitatibus, Societatem creuifle autumant,
Sc  poft hafce nebulas clarius refplenduiflej more adamantis,cuius nito-
rem acpretium afperrima? cotis attritus vehementer accendit. Ne/cio ,
Liu. Occ.i. jnquit L. Quin£tius Cincinnatus , quo fato magis bellcmtes , qudm pacati,
propitios habemus Deos.  Faciliorem quoque dexteram ad periclitantes
erandijht-  veti Numinis fauor extendit. lam precandi ftudium, interioris homi-
dt0 >  nis cultura aflidua, excrcitatio virtutum, religionis amor, cum Superiš
Deocjue coniun&io, Sc  (fi fas eft fperare) neceftitndo, a multis confide-
rata, boe apud eos effecerunt, vt crederent hac vna anima corpus iftud
dimijftone  fubfiftere, ali, vigere,propagari, attolli. Pars exiftimat, hunc fanitatis
tnuuhum , tenorcm ^ ve [ m . a tura inutilium aut exitioforum membrorum pra?cifio-
concordtd , nC}  velarčliflima valentium coniunčtione & charitatecontineri. Deni-
legibuii  que Conftitutiones, Decreta, Leges ex illapfu diuino,optimorumque
Legiflatorum tabulariis petitas, neque multitudine graues, Sc  quadam
lenitatis moderatione temperatas,creduntur a multis tam boni ftatus
oj nam bon d  vnicas conferuatrices. At mihilongeeft diuerfa {ententia. Sicenimexi-
gubema-  ftimo, Rečtam Societatis gubernationem, vnicam efle, & cauftarum
omnium principem,cui omnis eiufdem vigor, flos, conferuatio, decus
adfcribenda fint 5  ac fine ea, neque litteris opinionem bonam, nequc
minifteriis beneuolentiam, nec aduerfis robur, nec lalutaribus curis in-
tegritatem ,neque concordia aut corruptela; feiun&ione valetudinem,
neque legibus obfequium, cui diuturnitas adefiet, conciliari vmquam
potuifte. Gubernatio enim rečtafola efficit, vt Sc  floreant litterse, Sc
officij gen us omne frequentetur, Sc  Brumna: cum fručtu tolerentur, Sc
pietas in Deurn ferueat, Sc  animi concordia coalefcant, Sc  pernicies
arceatur omnis, Sc  maiorum leges atque confulta accurate feruentur.
Sic nauium profper curfius non a firmitate compagum, non a clafliario-
rum viribus, non ab anchora:, veli, rudentum, remorum praftantia,
ordine, numero, non ab aura fauente, & fecundiftima tempeftate de-

pender,

LIBER PRI M V S. SOCIETAS NASČENS. 145

pendet, atque dirigitur in portum: fed ab vna gubcrnatoris induftria,
vidlantia cura,quaniuis difficillimas nauigationis incommoda l^tos
exuus habent, & felicc tandem curfu abfoluuntur. Cuiufmodi autem
fuerit hxc  gubernatio iam inde ab incunabulis Societatis in hanc vfque
diem, dicam nOftrarurti rerum curiofis; & dicam breuius, quam res

tarna dici pofiit.

Ignatius, vir nori minus prudentia quam fanditate illuftris, cum
Bunc Ordinem conderer, duobus adiumentis vfus eft, diuina ope, &
prudentia, quae humana maior videbaturiillam precibus lacrymis a
Deo; hancab rerum vfu, & in primis a quotidiana in adiones fuas in-
fpedione, obtinuit. His admiriiculis fretus,regiminis formam partui
fuo talem induit. Vnius imperio fciebat nihiltutius, nihil tranquillius,
nila.il diuturnius.Rerum vniuerfitati praeefle vnicumPrincipem Deum,

Ecclefia: Pontificetn, ditioni fere cuilibet Regem. Si gentem dumtaxat
fuam, in qua militiam fecutus ordines duxerat, intueretur, ante oculos
erat Regni Hifpaniarum eo faeculo felicitas magnam orbis partem
complexa. Regna plurima atque clariflima immenfis naturas diuortiis
feiunda, in vnum nifi ab vno redigi non potuifle. Qu.od fi tot natio-
nesfermone, moribus vultibufque pugnantes, reue*:ntia Maieftatis
Hifpaniae componeret 5 non aberrauit Ignatius, & ipfe ex terrarum
omnium gentibus vnam familiam colledurus, fi vnius eam regimini
traderet. Penes itaque vnum Generalem Praspofitum fumma h^c po- ™ at
teftas. Ed ejl  enim (  vt apud Tacitum Salluftius ) imperandi conditio, njt Generalu
mn aliter ratio conjiet, quam Ji 'vm reddatur.  Hune ede virum oportet,
vnum accommodatum ad tantam morum, regionum, ingeniorum ac Annai. 1
voluntatum, quibus hic Ordo mifcetur, varietatem, voluntario, non
coado; hilari, non feruili obfequio continendam. Hune toti Societati
pradedumtota Societas creat, e prouincia qualibet fufFragatoribris ad
comitia miflis. Magiftratus idem eft qui vitae finis. cuius diuturnitatis ad vitm,
cauffas minime leues huric in iliodum Ignatius ipfe pofteris tradidit:

Propterea qubdexperientia :>  (efr m gubernando exercitatio , ($r homintm par-  conft. P . ? .
ticularmm notitia , & er ga eofdem aueloritas confert magnopere , nat bene hoc  cap ' l ’
mmm obeat; ad Vitam , (ejf non ad tempu* ahquod prafcriptum, erit eligendus.

Accedit autem ad cetera boe commodi ex eo, nit Societas in rebus magm momen¬
ti ad Dei gloriam fatis fere femper occupata, naniuerfalibus his conuenti-
bus minus lab on s & diJlraHionis patiatur. Longi us  quoquc reče det, ornms
cogitatio (ef occajio ambitionis , qua huitifmodi offciorum pejhs efl , quam Ji
certis temporibus ejfet eligendus.  Quid?  qubd facihus efl nmum idonemn >
quamplures }  adhoc munus inueniri.  Omitto ceteras. Ad, iiuius diuturnita-
tem imperij accedit poteftatis amplitudo: cuius ramen termini funt f e ^ ar f°-
tum leges, trim vniuerfaz Societatis audoritas, vna, fdcundum Pontifi- Opirata,
cem Maximum, Prapofito Generali maior, vna potentior.' Comitiis
enim, qute neque certis temporibus, nequecrebrohaberi expedit, arbi-
trium in ipfum Generalem permittitur; & fic moriarchico regimini in J eriar '
falubreariftocratke temperamentumadhibetur. Etquamuis nullus ad-
huc fuerit Societati corruptelae metus j expediuit riihilominus remedia
iam tum fandus Ignatius, in firmitatibus^ fi quas longadies intieheret,

T prae-

AJftslen-
tes.

Sttperio-
rttm f.u-
člorita*
monarčhi-
ca,

loan. 10.

Cjenerali

fubdita,

triennio

durat.

tA mbitio
cxclufa.

Trouin-
ciales &
Redores
Generalu
adminiftri.

Apud Stob.

I46 IMAGO PRIMI SjECVLI  SOC. IESV.
prazuertendis. Quo minus autem fatiget farcina multorurn humeris
fubleuata,Generaliadiundifunt Affiftentes,altiore prudentia viri: vt
vnius imperium confilio plurium fulciatur. Itac|ue nihil admodum,
nifi inftituta deliberatione gericur. Quaz in concilio agitantur, auditis
Patrum fententiis, folus Prazpofitus decidit. Id quod etiam Prouincia-
rum & Collegiorum Moderatoribus folemne eft j fumma rerum femper
■ ad imperantis arbitrium redeunte. Inde nafcitur membrorum & capi-
tis ardiffimum vinculum; quale patrem liberofque adftringit. Inde
pax &quies, quam alioqui confulentis & confiliarij par in decernendo
facultas facile diuidit. Raro namque difcors libertas arcem occupat,
qnando vni paretur. Ad Prazpofiti proinde Generalis voluntacem nu-
tumque ceteri omnes interni funt. lllius eft legitimum imperium; ho-
rum promptum fidumque obfequium. Quod amanter iubetur, liben-
ter capeflitur: & Superiore patrem,fubdito filium induente, non minor
laus eftexfequentis mandata, quam prazfcribentisj prazfertim, quando
toti eft Ordini cognitum,ipfi omnium, quibus prazfit, falutem, famam,
labores, ftudia, vtilitates efle cariflimas. In quo Christvm  Regem
Optimum Maximumquerefert,ita teftantem: Ego njem , vt njitam hn-
bennt 3  & abundantius habeant.  Ab hoc Capite poteftas omnis iurifque
didio in Prazfides inferiores propagatur: qui & ipfi fiue in Prouinciis,
fiue in Collegiis, ftimmo cum imperio & poteftate verfantur. Non
maior tamen eft cuiufque ditio, quam ille fecerit; fpatiis, fi reda ince-
dant, fufficientibus; fin fecus, ac per ambages, anguftis. Generalis fo-
lus, de cuiufque facultate a peritis exiftimatoribus edodus, Prazfedos
reliquos omnes creat, extra Sociorum fuffragiaj periculofadionum ex-
clufo, quas vel grada, vel partiutn ftudia frequenter accendunt. Trien¬
nio vt plurimum tam Prouinciales quam Redores fuum munus exer-
cent: prorogari tamen, aut contrahi id temporis poteft, quando ad
maiorem Dei gloriam fore videtur. Atque ita magnum quantazcumque
potentiaz temperamentum additur, femper exaudorari pofie. Ambi-
tioni porro nullus aditus: nondomi, non foris. Quippe voti fponfione,
(qua nihil fandius) fe Deo Societas obligat, a contadu honorum ac di-
gnitatum caftam , ac diraz labis, ambitionis inquam, expertem fore.
Quamobrem ne confcios quidem tantaz noxae minor, quam compertos
pozna manet. Ceterum quot funt Prouinciales Prazpofiti ac Redores,
toc adminiftros habet atque adiutores Generalis Prazpofitus ,  quorum
laboribusacftudiisadresplurimas maximafque gerendas, quibusva-
care debet, vti poflit. Solus enim nemo, ne priuatis quidem rebus per-
agendis, aut vnius laris minifterio accurando, fufficit. Quanta autem
eft in vnoquoque fides, auanta induftria, tantum cuique committitur.
Cum his tametfi Generalis diuidit curas, prazcipuam nihilominus mo-
lem ipfe fuftinct, ac diutius vigilat,quam excubitores a fe conftituti.
Habet igitur plurimos adminiftrationis fuaz participes; fed volunta-
rios, fed fidos, fed amicos. Quod Socrates etiam laudabat, eam Reip.
conftitutionem felicem iudicans, in quaPrazfedi focietate coniungun-
tur. Quasenim a tellure fruges exigas, nifi fol aztheri, azther agro, ager
femini, femen cauli, foliis, flori calorem fertilitatis impcrtiat? Quem a

Societa-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I 47

Societate proucntum (peres, nifi a Capite m reliquos Gubernator^ ceu
membra vitalis vigor infiniietur? Si autem oculi, & aures, & lingua, &
manus hominum maximi iiunt, non foliun propter voluptatem, fed
ctiam neceflitatem vitae; hisprofedo etiani vtiliores iunt amici,quibus
pars gubernationis incumbit-. Oculis enim vix ea videre licet, qiiče funt
ante pedes: at per Prouinciales & Redores Prsepofitus Generalis intue-
tur Orientis Indias, luftrat Američani, Septemtriones inipicit 5  perinde
quafi in peiTpiciendo terrarum orbe, oculo cernentis omnia Soliš vtere-
tur. Aurium veto tam anguftus eft vfus, yt nifi proxima quasque non
ekplopet: pcr illos autem regiminis focios vbique gentium cuiufuis ne-
ccllaruc rei auditum habet. Et lingua quidem prtefentes tantum allo-
quimur, & manibus, qui eft robuftifTimus, duorum virorum vix perft-
ciat opus: per illos autem cum toro humano genere fermones mifcere
poteft, & cuicumque libuerit operi admouere manus. Ita fit, vt vno in
corpore videatur habere plnres animas, quarum adminiculo de multis
fimul poteft vno tempore čonlilia capere, muka cernere, muka difcere,
de multis cogitare, & de membrorum ctiam longiflime diftantium
falute folicitus effe. Cuius autem eft Reip. fecunor atque felicior ftatus,
quam quem Pradedi omnes tueri,conferuare, augere eoniundis viribus
atque laboribus ftudent ? cuiufque principatum per eollegas induftrios
fic vnus gerit, vt neque eius folitudinem operarum fidelium adiumenta
deftituant * & adiuuantium multitudo ab omni confufione quam lon¬
giflime abfit ? Quod ergo Romanus artifex, apertum oculum clauo
infculpens, fignincare voluit, id ad Societatis gubernacula congruen-
ter videtur transferri pode. Clauus enim huius Reip. oculatus eft 5  non Societa tts
modo Prajpofiti Generalis vigilantia, fed inferiorum quoque .admim-
ftrorum prouidentia & cura: quorum omnium eft , dies nodeique
excubare, vt confulant omnibus Societatis membris, vt medeantur eo-
rum incommodis, vt prouideant faluti, vt fiiis vigiliis quietem fubdi-
torum procurent. Hic equidem velim, vt nauim mihi cogites, & in ea
cum vedoribus nauclerum , ad eum fere modum, quo perdifertus
orator Dion Chryfoftomus tum Superioris, tum fubditi fortem ex- cht y-
ponit: Licet in nam V e 51or ib us abfque cura. agere  , & ne afpicere qmdem  gnoOr.?.
rnare , quin ctiam neque fcire vbinam terrarum fint: & malti boe modo na¬
ui o ant m feremtatibus , ($}’ hi quidem tališ ludunt , alij autem canrnt , alij con -
uiuantur totd die. quando autem eos apprehenderit tempefias , inuoluti exfpe-
Siant euentum. 5Ngmnulh autem & fomno opprefsi non ante furrexerunt , qudm
iam ejjent in portu. Nauclero autem necejje efi infpicere in more, necefie fufpi-
cereadcAum , necejfe profpicere adterram ; quin & ea quč funt in profundo
non licet ei ignorare , nifi velit m faxa aut arenas mcidere. lih foh no5lu quidem
minus licet obdormire , qudm nat at on alieui. interdiu autem Jicubi breuem fom-
num fujfuratur, hunc tamen fufpenfum habet ac dubium , njt fepe exclamet, aut
'velum contrahi , aut clauum fiJU , aut aliud ahquid rerum nauticarum  ,• nat-
que dormiens lile magis gerat curam nauis  , qudm alij naalde naigdantes.

El če  c eft imago quasdam gubernationis noftrae, in qua Prasfldum vigi- muigi)
lantia aduofam fiibiedorum tranquillitatem cuftodit, & nihil non
ni vniuerfie Societati pollicetur.Namqueex terra fingulis quidem annis, k™'

Ti fed

tiiaeffeRdj

drnodui,

charitas

Prapojho-

rum.

IuliusIII.

Libertatis
umor omni¬
bus d natu¬
ra injitus.

I48 IM AGO PRIMI SJECVU  SOČ. IESV.

Ted ex hac gubernandi prudefifia fingulis momentis vbcrnmi gratiftimi-
que frudus proueniuntj 411 os aliunde Tperare vix liceac. Si enim a Socie¬
tatis hominibus elementa fidei, aut litteraturač, imperitis traduntur 3 fi
concionibus frequens auditor inftruituf 5 fi obeuntur valetudmaria 3 fi
precationi, fi ftudiis dodrinarum incumbitur 3 fi animorum eluuritur
labes; fi reuocantur ad Talutem perditi, ad veritatem errantes,ad concor-
diam inimici, adpietatem militia, ad religioiiem impietas 3 fi infinita
pane volumina ad cimliem lngeniorum čulturam conlcribuntur 5 qui-
buiham hac aulpiciis inchoataj quO impullu excitata, & proueda funt?
Gubernantium non tam imperio, quam ratione ac dudu. Iidem Socie-
tatis homines peragrant maria citra tempeftatum & naufragiornm hor-
rorem; terras inuias virtute aperiunt, quafi dulcedinem patrih nullam
vmquam deguftaftent 3 eum voluptate ad fqualorem carcerum ac fitum
aduolant 3 reorum animos ad conftantiam & aquitatem componuntj
martyria tamquam folatia 5  igilominias tamqttam decora, cruces tam-
quam trophaa confedantur; vilo vcrbo, omnibus omnia fieri latagunt.
Quis illis incentor ? quis audor ? Redorum dextera & nutus, vbiquc
pralens, vbique peruigil, vbique quot iufibrum, totbonorum ferax.
Quod fiquis ex me nune ičilcitetur, quid pracipue fit in hoc Societatis
regimine, vnde tanta ffuduum, quos carpimus & admiramnr, exfiftat
vbertas; non inficiabor,id me Temper eximia tegentium charitati & pa-
terna beneuolentia tribuifie . Et Athenas quidem ferunt fempiternam
in arce oleam tenere potuifle: in Societatis autem arce, qua eft eiufdem
gubernatio, lempiterna mihi videtur olea non florere tantum,led cxun-
clante quadam mitifiimi liquoris dulcedine fcaturire. Hoc oleum eft illa
in Prelat ione benigmtas ac manfuetudo  , illa charitas Chrifti , illa Petri Pauli¬
je formula , cuius memoriam lulius III. Pontifex Maximus lunarno So¬
cietatis Arbitro,ceteriTque Prafidibus voluit efie perpetuam. Hoc oleum
ex venerando Aaronis vertice in membra eius defluens, & in extremas
veftimenti eius oras defcendens, imperio reuerentiam, audoritati amo-
rem, obedientia promptitudinem, laboribus perleuerantiam,leuitatem
oneribus, tod denique gubernationi efficaciam cum fiiauitate coniun-
dam, cuius vigore adhuc Societas floruit, impertitur.

ORATIO SEPTIMA.

—• V

De evotis Societatis , tomm nnomtione.

Jn funiculis cAdam traham illos, in vmeulis charitatis.  Olee n.

E  St boe non tantum ratione praditis, led etiam brutis animanti-
bus natura: lege didatum,RR. Patres, Fratrelq3 chariftimi, vtom-
nem Temper vim, leruitutem, vincula, quacumque ope poflimt, a cor-
pore, a capite, a vita lua propullent. Prouidit enim, quod in le fiiit, illa
rerum omnium parens, ne quis alieni fieret mancipij, quem liberum ip-
la genuiflfet. Hinc ille multorum in perdomandis feris irritus plerum-
que labor: hinc illa: Romana plebis olim lecelfiones in Montem Sa-
crurn : binc denique apud Athenienles eorum , qui tyrannos e me-

dio

LIBER PRIM V S. sogietas N A SC EN S. 149

dio fuftulerunt , flatiia: prope ad dictinitatem immorcali pofterorum
meniorix confecratx. Suaue nimirum eft ipfuin etiam libertatis no-
men : vincula autem, catenx, carceres, & fi qua funt eiufmodi, male
ominata & feris etiam excutienda & procul arcenda cenfentur. Sed in-
terdt inter veram faliamque libertatem : & eft in ipfis fortaffe vinčulis,
quod conceptis etiam votis cupias paciici. Ac veram q uidem libertatem rerahber.
vrdeo procul a vulgi fenfu & opinione lemotam, Quis enim fanioris tas ?«*-
animi,libertatem in feftuca, pileo, vindida conftituat ? Quis Kunc libe-
rum arbitretur,quem e Cappadocum grege exemptum vnica circumdu-
dio Quiritem facit, vt momento turbinis exliliat Marcus Dama, qui fe
Bruto liberiorem čile confirmet, cum fibi fada lit poteftas, quidquid li¬
bido fuaferit, exfequendi? Quanto redius Periander,cui riihil aliud vera
ac germana libertas, quam inculpatx confcientiae teftimonium ? Nifi
forte mancipijs de lapide emptis nobiliores, aut magis ingenuos exifti-
mamus eos, qui deliciis eneruati, libidinibus asftuantes, auaritiat curis
exfangues, toties in Circreis cataftis degeneri ceruice herile iugumfiib-
ierunt, cptot le vitiis ac Aagitiis venales obtulerunt. Hae funt cataftx,
h a: c male ominata vincula, qux veram in genuitatem libertatemque
pefTumdanti Sunt tamen alia qusedam vincula, funt aiij funiculi, qui FincnU
non modo libertati nihil officiunt j fed eidem, vt fiiis numeris abfoluta
fit,  non raro momentum aliquod adijciunt. Quis enim fe cum ipfis °P tanda '
Chriftianae Reip. ornamentis ac luminibus quam ardiflimo necemtu-
dinis aut familiaritatis vinculo nolit effe conftridum? Et vero nec bene-
ficiorum laqueos plerique declinant: nec defimt qmis e vinclaiugalia curot.

Qux tamen fiquis fuis momentis expenfa folidum libertatis pondus obr¬
tni ere non pode contenderit 5 non ego illi magnopere aduerfabor. hoc
tantum dicam vtcumque fe res habeat in padis & conuentis humanis, ^f mo rU
fi  h a: c ipfa homini cum Deo intercefTerint, tum vero exflftere illud n e-foedercHeo
fcio quid fingulare ac prope diuinum, ad quod votis omnibus adipirare °^ nn § 1
debemus. Hi funt igitur funiculi Adam, haec vincula cliaritatis,quibus c °um. ^
Deus animam noftram velut fponfam fpiritualem poft fe rapit in odo-
rem vnguentorum fiiotum: hxc eft,  vt cum Theologis loquar, fiiauis
illa pmienientium & concomitantium gratiarum velut catenata feries,
quibus itacongrue voluntatem circumljgat, fic affcf^ibus noftris do-
minatur, tantum vt non fatali quadamnecemtate conftringi videantun
Hxc denique funt  vincula illa coniugalia xterni coniugij pronuba,vota,
inquam, Religionis a plerifque veftrum pronuntiata. qux cum animus
ftupoie defixus hodierna die fufpexiffet, & in his diuinum illum Spon-
fum cxleftibus hifce nuptiis indulgentemjerudauit nimirum cor meum
verbum bonum, vixque exxftuantis ardorem pedoris tantifper fiipprep
fi, dum frequentiore corona circumfeptus, qualicumque hoc aeroamate
cadeftibus hifce thalamis accinerem. Tandem igitur xs alienum , quo
me Sponfi noflri benignitas hoc tempore obxrauit, quoad potero, om-
ne dilToluam,& fpiritualibus hifce nuptiis applaufbr accedam. Laudabo
connubialia hxc vincula, vincula charitatis, Sponfiim commendabo
ac fponfas: & quouiam id quoque votorum formula contineri video,
illas,antiquo ritu in domo Sponfi vt peipetuo degant, exhortabor. Sed
quia nimix laudes fafeino putantur obnoxix, non deerunthic mihife-

T 3 fcennini

Defponfa-
tto Jpiri-
tualis.

Ezech.itf.

Ifaid.

Ibid.

CataH.

Ezech.itf.

as4dtilte-
rium fpiri-
tnale.

Virgil.

ISO I M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

fcennini aculci,quos interdum prasfifcine adhibebo. Atque vt a Sponfi
laudibus exordiar, quemnon Chriftianoram cafto ambre fibi perba-
ptifmum Ule delponlauit ? quem non Iponlalibus omamentis vclut ar-
rhisquibufdatn cohoneftaukrMalo id exEzechielc,quam ex me dilcatis:
vos eius jfententias' {iio pondere 'penditote. Tranftm,  inquit Sponlus no-

p er te, (§ft *vidi te: (eft ecce tempu* tmm 3  tempu* amantmm: & expan-
di amiSfum meum fuper te, (eft oper m tgnominiam tmm  (quam, cbfecrb, nifi
originalis contagionis ? ) Et turam tibi, (eft ingreffusJam pači um tecum  (ait
Dornim* c Deu* ) ftftfatta e s rnihu  O felicem, quam adhuc defpedam, &
in fecibus lliis iacentem,obliquo amanrium adlpedu cseleftis ille Spoii-
fits' dignatus eft I Nec tantum : Ted lam te aqud,  inquit, (pft emundamfan -
gumeni tuum ex te; & r vnxi te oleo  : an non ha;c eft ipfiffima baptilmi
Iciographia? Sed vbi lunt, inquies, ornamenta gratias ? Etn>ejfimte , in-
quit, difcolonbus , & calceam teianthino : & cinxiteby(jo, & indm tefub-
Mtbus. Et dedi inaurem fuper os tuum , & circulos auribustuis, & coronam
decoris in capitetuo. Et egrejfum ejlnomen tuum m Gentes propter fteciem
tuam.  Quis noftrum hoc cadeftis Sponli beneficium in fe non agnolcit?
Prodi itaque,prodi, fponfa Christi:  committe formam tuam ocu-
lorum arbitrio : neque enim, vt ait ille,

. Auruncleia periculum eft,

Nequafemmapulchrtor
Clarum 'ab Oceana diem
Vider it vementem.

Sed adefte fefcennini. Tu vero habens fiduciam  (profequitur Ezechiel) in
pulchritudine tud,formcata es m nomine tuo : (eft expofuifli fornicationem tuam
omni tranfeunti, vt ems fteres. Ad omne caput vite tedificafti (ignum proftitu-
' tionis trn: & abominabilem fectfti decorem-tuum . Eline quifquam , qui
hax probra, quas tenentur, poffit inficiari ? Referte vos in annos retrd
laplos, quoad vfque mens veftra longillime poterit infpicere Ipatium
praeteriti temporis: euoluite cnm Regio Propheta, euoluite inamari-
tudine animse veftra: lubricas astatis ftudia. Quis eft ex hoc omni nume-
ro, qui non aliquando v amili m a fpei,ne dicam perniciofiftima, vela fe-
cerit? cui non fpiritualis adulterij notam rerum creatarum immoderatus
amor,& appetitu^ vehementiiis contra rationem in citati inufterint? quis
eft, qui popularis aurte mer ca tu m , totaque fortunas comitia generolb
contemptu, & impollutopede calcauerit? cum viros etiam landiftimos,
ante liifceptum vita; melioris inftitutum, illa tempeftuoli huius & nau-
fragi maris procella iaclarit. Sandiftimum Societatis noftras Parentem
contemplamini : an non illum , priulquam contrada per baptilmum
fponfalia votorum nexibus inftauralfet , malefani Martis inelcauit
adorea,

- pulchrumq; mori fuccurrit in armisi

Intuemini Xauerium, vas lllud elečtionis : quamdiu talem ac tantum
virum Lutetias vanis mundi pradtigiis fafcinauit ambitio ? Sed quid at-
tinet eorum nteuos commemorare, quorum occalione (Deo piis eomm
conatibus adfpirante ) glorij fuas Iplendorem iniinitis acceftionibus cu-
mularunt ? Nos iplbs potiiis excutiamus, & illud culpis fecundum pe-
clus. Noftra, inquam, noftra vulnera pertrademus, quibus vix longa

tali-

liberprimvs. societas nascens. 1$I

tandem pcenitudine cicatrices obduximus. Quinam, obfecro, fuimus,
priufquam potentiflimus fimul & amicifiimus ille Monarcha de tetra
fafcitaret inopes, & de ftercore erigeret pauperes, vt collocaret nos cum
principibusjcum principibus populi fai? Qus noftra tam praeclara tune Demim-
in Deum merita exftiterunt ? imo quar non potius offenfionis materia? ZTamlnm
Et tamen, o llupenda Dei confilia! quid aliud fcelerum noftrorum tem- traku.
peftates ac procellaz,quam diumi amoris incendiofomitem ac materiam
prarbuerunt ? Deus immortalis! Liceat mihi tantifper amorern illum
tuum incompofito llupore venerari. Volutabatur aliquis noftrum in
coeno turpitudinis- & tamen amice inuitabas iam non fponfam, led ad-
ulteram. Eneruabatur alius deliciis, fračtifque temperami^ repagulis,
abdomini fa deuouebat; tu tamen in prsceps ruenti fabinde peraman-
ter aurem vellicabas: nec repulfam palfus, Koc fegnius inltabas. Pars
multo maxima, te contempto, fumos honorum fečtabatur; & vt in fa-
bulis Ixion pro Iunone nubem , aut vmbram pro Creiisa y£neas, ficilli
pro vera felicitate auras inanes ample&ebantur: nec tamen, cum te fa¬
rno pofthaberi cerneres, tam nefarium amoris tui contemptum meritifi
fimo contemptu vindicabas. Sed quid ego vindičtam loquor ? fit hasc Dei patien*
inter homines amoris contempti merces : at longe aliud aeftuat in illo tiaergapcc.
Sponfi casleftis pečlore amoris incendium; & quos ad redamandum canteu
nullis prouocatus meritis potuit inuitare, eorumdem faftidiofa repudia
poterit ablque amoris difpendio concoquere.Fallor? an etiam poft fidem
violatam & conculcata faa vota,blandientem audio? Vulgo,  inquit, dici-  Ietem
tur : Si dimiferit ^vir r uxorem fuam , & recedensab eo duxent njirum almm }
mmquidreuertetur ad eum nvitra? D^umcguidnonpolluta & contaminata erit
mulier iUa  ? tu autem fornicata es cum amatoribus multis  j tamen reuertere ad
me , dicit 'Dominus , & ego fufcipiam te. Leua oculos tuos in direSium , e> ^ide
*vbi non profirata fit. Ergo faltem amodb 'voca me: Pater meus, dux njirgmi-
tatis mete tu es.  His fimilibufque amantium illecebris, delinita quid fa-
ceret anima Chriftiana?

- placitone etiampugnaret amoris

ac non potius votis nuneupatis promptiffime cadeftes iniret nuptias ? &
tam blando reconciliata: grati^e pignore accepto, in optatos conuolaret
amplexus ? Hi fant itaque faniculi Adam, hasc vincula (piritualis con-
iugij.Qua: quam firma quamque infolubiliaeflfeconueniat, antiquihoc rotaDet
(ymbolo non obfaure fignificarunt, dum nupturS cingulum Herculeo
nodo conftringi voluerunt. qui nodus eamne formam Kabuerit, quanr w  '
circa Mercurij caduceum impiexi angues, vt Macrobio placet; an aliam,
quam philologi quidam pertendunt, nec huius loči ell, & per fa minu-
tum diičjuirere : Koc certe conftat, eum ita faiffe perplexum , vt ab
Alexandro non nifi acinace diffringi pomerit. Neque vero alium in fco-
pum Beatifiimus Fundator nofter, huiufque coniugij paranymphus, fa-
meftrem Kanc votorum renouationem direxit, quam vt noui jfemper
nexus acceflione fidem c^lefti Sponfo datam corroboraret } & Koc pigno¬
re toties iterato magis nos illi magisejue animo & affcčlu coniungeret.

Porro fi perfonas dignitas,fi forma,fi maieftas pačlis conuentis aliquid
firmitatis adijcere poflimt; certe K^c in C h r  i sto  (tunina omnia re-
periuntur. Si ergo rebus fluxis 8c  caducis, imo puerilibus, vt fic dicam,

ere-

l.$Ž  IMAGO PRIMI S^dvlI ŠOG. IE5V;

erepundiis,nullo noftro emoIumeilto,cadeftium auterii boilorum etiam
difpendio fingulari, aliquando potuit amor nofter adhasrefčere- poterit-
ne fiipremi rerum omnium Monarcha: iugum, nullo difpendij metu,
pmnio vero infinito propofito, rebellis excutere ? pradfertim, Patres
Fiatresque chariffimi, cum liiauc fin iugum Domini, & amica vincula,
quibus nos amor illaqueat. Quod vfque adeo verum eft , vt interdum
deteftanda quadibet & intolerabilia, fuauitate quadam condita reddat
acceptiftima. An non Ioles iugum, Heroi illi tantopere pudendum, kla¬
ne ramen eft viliim? quid mirum? amor induerat. An non Dalilas lllius
vincula delicias fuas etiam cum manifefto vitae difcrimine Samfbn fre~
quentauic? quid mirum ? erant amoris vincula. Ec vero fi vmbris inter¬
dum iolem metimur,& ex fabulis de Deo coniečturam facimuš; an nori
Amor tela Diefpitris internata vnico verlu eluderis introducitur?

GJuidJi it er um pojit o fulmine cygnus er is}

Quod fi ha:c adeo pudenda, adeo deteftanda, nihilo tamen fegnius fue-
re defideratajpoteruntne fanctiftima haec vota,caftiftimi amoris vincula,
qu£e Deus ipie rata habet,difloluenda cuiquam mortalium videri? Non
veniat vmquamReligioio huic coetui tam fimefta dies,quavel vnus
aliquis ex hoc nuinero fidem hodiernis votis Deo datafn fallat. Auertat
Fidcm Deo  boe ab vnoquoque noftrum diuina bonitas, vt ne quis fiii Deiquc obli-
datam fai-  tus , a cadefti coniugio ad profanos amores, a fpiritualibus deliciis ad
lerefune-  p orc0 rum filiquas relabatur. quod ego malorum omnium extremum
serm.i j.in efte iudico.j£«<e enim anima{yt  rccte philofophatur Bernardus )femela Do¬
mino didicit intrare ad fetpfam,(efrin intimis fuisDei prafentiam fujJirare;nefao
an yehpfam gehennam ad tempus experiri horribilius pcenahufue ducat , quam
poji fpiritualis ftudij huius gujlatam femel fuauitatem exire denub ad illecebras}
<~uel potius molejlias carnis , fenfuumque mexplebikm repetere cunofitatern.

Maneat igitur, hxc  vincula connubialia non tantum ferrea, fed
' etiam adamantin^, vt fic dicam , efte oportere. "Nune cetera breuiter ex-
pediamus. Video enim hac votorum noftrorum formula, non minus
quam apud antiquos, nuptiarum aufpices adhiberi. Eft enim & nobis
noftra Gamelia, non illa Cinxia luno ( fic ditta a difloluendo virgi-
nitatis cingulo ) fed puriftima Virgo Maria  , omnis virginita-
tis & mater & cuftos: non vmbratilis lllius Tonantis & foror & coniux,
fed veri Tonantis & foror & mater, imo & mater & filia. Coram hac
velut pronuba contrahere nos profitemur, cum dicimus : Voueo coram
facratijfimd Virgine  Maria.  Rurfiis non coram Picumnis aut Pilum-
nis, vt Romani; non coram Euclia: ftatua, vt Locrenfes & Bceotij, fed
coram CundcAeJli vniuersd.  Hi funt  nobis aufpices, hi prasftites, hi fide-
Vota Reli-  iuftbres, qui explendis connubialibus pačtis non pr^efle magis gaudent,
gtoja cjuid  quam prodefte defiderant. Sed quid, inquiet aliquis,a me requirunt hasc
d nob^re-  pačfa connubialia ? nimirum vt id quod in profano contračtu nuptia-
a;  rum valet, valeat idem in fpirituali, cum in hoc idem pondus obtineat
verbum Voueo, quod in pačlis connubialibus verbum Volo. Si ergo de
Gcn.i. iilis pronuntiatum eft,6)uamobrem relinquet homo patrem fuum, & rnatrem ,

Dei amor (gj- adbeerebit r vxori fu<e : & erunt duo in čarne Vnd;  cui dubium efte poteft,
“muuZhm  ft 11111  M ajque pertineat ad fpirituales hafce nuptias ? Atque haud fcio an
frpeiat.  non riiulto etiam conueniat magis; cum longe perfectior fit animorum,

quam

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 153

quam corporum coniundio Gommcndet igirur qui volet affedum
coniugalem, eumque a prima fui origine, notaque illa primi coniugij
neceflitudine arceflat, Hoc nune os ex ojjibus meis  , & c ar o de čarne medi  G «w-
dabo non inferiora in boe fpirituali coniugio. Ciun enim cafleftis Pa¬
ter animam noftram Filio iuo defponlare pereuperet ( quid non com-
mentus eft ingeniofus amor?) imitatione quadam prions iilius inuenti
immifit ibporem in alterum hunc Adamum, dumillum noftri caufsam
crucem adum teterno confilio decreta morte confopiuit: & fic intimis
čordis penctralibus lancea patefadis ex oftro illo pretiofi fanguinis de-
ftinatam Filio fiio fponfam nobiliore vita reformauit. O vere fortis vt
mors dilcctio, dura ficut infernus asmulatio! Potuitne Deus immemor
Filij fui,& lute Maieftatis quafi immemor beri, tantum vt ne immemor
elTet amoris ? Sed prasftat hoc amoris myfterium filentio venerari, quam
parum pro dignitate explicare. lam vero leuia prx bis fiimmis & futilja
videbuntur,qu<“ de Catbarina Senenfi grauiflimi audores memorig pro-
diderunt,licet fint ipfa per fe  maxima. Quid enim admiratione dignius,
quam Christvm ter OptimumMaximum cor propriopedori
exemptum cum virginis iilius corde permutaffe? Atqui ludus hic amori
diuino quotidie luditur, b non vt oculis, certe vt interiori coniolatione
deprehendi poflit. An non ergo luce meridiana clarius, omnem coniun-
dionem, quantacumque lit ,  ab bis Religionis vinculis, diuinocjue ani-
morum nexu, longo diferiminis interuallo pneteriri? Quod fi interdum r atapr ^
non deiultoria cogitatione, led accurato mentis examine penfitaremus, ft*nda
efletne aliquis tam demens, qui tam exoptatum amoris faedus infedum
vellet? edeme qui faeris illis paupertatis, caftitatis & obedientias vincu¬
lis expediri defideraret ? efletne quem conditionis fux  puderet aut poeni-
teret? efletne tandem ( quod in his nuptiis fefcennina licentia didum fit)
qui votiuas paupertatis immemor, materna fčruta aut fortafle fiilfurata
ramentafpecioFo mercaturae titulo cohoneftaret,tantum ne audiret pau-
perum fangurs ? qui rus paternum hyperbolico vailo cingeret, portifcjue
ac turribus exornaret ? qui emendicaret fumofa per atria ceras & ignota
ftemmata, ne ad merum rus, incultamque ftiuam, pertinere videretur?

Certe Sponium noftrum nec abiedas conditioms,nec fabrilium fegrnen-
torum puduit. Rurfiis, fi vota Deo virginitas mentibus noftris obuer-
laretur, efletne qui palabundus extra Religiolas modeftia; fepta tanto iuo
periculo frenum oculis indulgeret? praelertim cum noftri fit Inftituti, li-
bidinoforum oculos, illos, inquam, qui florem omnis pudicitiae in vul-
tu delibant, in gyrum rationis & continentia; tum verbo tum exemplo
reuocare. Denique fi perfedas obedientias defiderio teneremur; Deus
immortalis, quantas quoties occafiones, quam prasclaras habuimus?

Hxc  igitur fimt,quae hodierna pada conuenta a nobis exigunt,fi fian- ^AmorDi
dam bane Societatem ingredi, ad vitam in ea perpetub degendam veli- debet cfe
mus: ad quod extremo loco vos vt exhortarer, tum votorum formula, con fi am ’
tum inftituti mei ratio poftulabat.Fuit igitur boe olim in more pofitum,
vt in Boeotia currus iilius,quo veda erat ad atdes mariti noua nupta,pras
foribus axem comburerent, ne perdiuortium vilo vmquam tempore
penatibus illis valediceret: idque vt vtrique coniugi bene verteret, pia
vota nuneupabant. Et ne folis hoc Boeotis exiftimemus boni ominis

V fuifle,

154 IMAGO PRIMI SiECVLI SO C. IESV.

Aug.i.s.de fuiflfe, teftis eft D. Auguftinus a Romanis quoque & Domiducum qui
Ciuit - c -*- Fponlam domum deduceret, & Domitium vc domi dlet, & Mantur-
nuin vt domi maneret, adhibitos Fulde. Ego vero dc ttatiio, niliil a. me,
quidquam ad hoc inftitutum accommodatius afFerri pods~,quam d vobis
in redes Sponfi oratione mea iam dedučlis au&or fuero, vt vnulquifque
veftrum feno  attenteque perpendat cum D. Bernardo , vndc dt erutus^
nd .  & vbi dt conftitutus. Et quidem vnde eruti fnnus ( videlicet e pcricu-
pncl /4  * lofis lmius mundi fludibus, cascdque nubibus ac procellis) negotij ni¬
hil eft cognofcere. Quod enim fretum, quem Euripum tot motus, tan-
tas habere credimus agitationes, quoc fludus, & quantas perturbationes
habet boe mare lnagnum tot bonorum naufragiis infame ? cjuod eo da¬
ne periculofius eft,quo blandiorem vultum ac malaciam deuidimis fuis
tempeftatibus pr^tendit. Prorius vt non immeritb,tamquamnauFragio
Hier.Ep.i. in littus eie&us, exclamet D. Hieronymus: Etiamjim morem jlagm rideat
ejfufum mare, etiamji vix extrema Zephjinš terga crifpentur falr, nohte crede-
re, nohte ejjefecun : magnos hic campus montes habet : expedite rudentes, vela
fufpendite, crux antenn<e jigatur in jrontibus; tranquilhtas illa,tempejlas efl.
Quid enim aliud eft quam muldplex tempeftas, dum hinc adlu duo
Cdiarybdis luxurix Falutem vorat, inde ore virgineo ad pudicitice per-
petranda nauFragia Scylla ceu renidens libido blanditur, hinc barbarum
littus, illinc archipirata diabolus ? Quis vel tot infidiis non expugnetur,
JT43S vel blanditiis non acquieFcat ? Magm enim laboris ejl  (liceat id rnihi cum
D.Leone aderer z)cum yndique innumera yoluptatum illecebrie blandiantur,ad
nulla contagia vigorem ammi relaxare.^uis picem tangit,(gfr non mquinatur ab
točcpi/iis non mjirmatur m čarne ? quis non jordejcit inpuluere ? quis tant&ejlpu¬
ntat is,'rut iisnonpolluatur,(ine quibus yitanon ducituri  En itaque malorum
diluuium, vnde erepti Fumus: vbi vero dmus conftituti, paucis ex iplo
Bcm.scrm. Bernardo diFcamus :Nonne h<ec eft,mqmt,Rehgio fancla.pura,immaculata, m
margMir« 6  qudhomo ymit purius,cadit rarmsjfurgit yelocius , irroratur jr e quentius, quie -
Vu& Re- jcit jecunus,morit ur conjidentius,remuneratur copiojius:  Satune, Fratres cha-
curiuJ. 6 ’  ridimi,autaddignitatemFplendide,autademolumentumfručfcuose?

Quid Fi igitur ad cumulum tot tantorumque bonorum voluptatis
accederit lllecebra? eritne cauda,cur non tantum libenti, Fed etiam alaeri
animo in domo Spond vitam perpetuo degamus ? Scio pleriFque homi-
num aliter ede perdialum de diuino oblequio. Intuentur Fcilicet in viris
Religiods longas remm diuinarum commentationes,vltronea dipplicia,
lacrymas pcenitudinis, vitam ad alienum arbitrium adaptatam , cetera-
que generis eiuFdem , in quibus. vulgus hominum ( cum nullum verx
virtutis guftum habeat) nihil non acerbum ede arbitratur ac moleftum.
Sed nefeimus, inquit Seneca, res reftimare- de quibus non cum Farna, led
Religiopt  cum rerum natura deliberandum eft. Siquis igitur ita dt animo compa-
vtufitMu-  ratuSj yc ni j ai j n iBil Fuaue, nihil in vita mortalibus expetendum

putet, nid quod aut lenFus moueat, aut lumbos Fcalpat, aut abdomen
expleat; cum hoc nihil mihi negotij eft: dn hoc nemo vcftrum ita len¬
ti t, illud breuiter venit expendendum, quamam dnt illae Religiolk vitas
deliciae, in quibus animus omili cura Folutus conquieFcit. Ha; dint, vt
compendio eloquar, diuinarum conFolationum pradibatio, ftudium
orationis, zelus animarum, inculpatas conFcientia; tranquillitas, Fancftd-

dm^

liber PRIMVS. SOCIETAS NAŠCENS. 15S

jfimx Euchariftia calefte conuiuium: addo & corporis & paflionum
compreffionem : denique quod & Mopfes chefauris iEgyptiorum,

B Alovfius Hifpanica au la deliciis prseculic, improperium Christi.
Paradoxa funt hac, fateor, profanis illis mundi aftecfis : fed nos fandio-
ris vita praceptis inflituti, eiiciamuš ex hiš paulifper rečondita animo-
rum fenla, & latentem fub duro cortice afFeduum tenericudinem cnu-
cleemus. Dic mihi, obfecro, parumne calefti confolatione perfuius vi-
detur D.Francifcus, cum,accepto diuinitus futura beatitatis fiia pigno-
rc,per multos dies illud identidem decantat: Lutiatm fum in hi* qu£ diSfa  pf.m<
funt mihi: In domum Domini ibimus  ? Quid ? cum exundante diuini amo-
ris aflu exclamat alius, Satis eft, Domine, fatis eft j nullane voluptate
videtur deiibutns? Rurfus, cum idem fcribit mter horrida Maurica ve-
preta, & inter ficariorum mucrones, tantis fe incedere latitiis, vt horri-
dam illam fblitudinem paradifum deliciarum potius appellandamiu-
dicct; nullane calefli dulcedine recreatus eft? Denique cumSandiffimus
Parens nofler Miatiusdnardefčente diuini amoris lole.totus inflar niuis

O J* /

in lacrymas identidem colliquefčit;omni vit^ fblatio videtur deftitutus?

Quid 'hnule huius Babylonis,licet aureum propinet calicem? cuius ora-
nes voluptates euanida funt & cxiles, fccdre, momentanea, caduca, &,
quod caput eft , non raro cum graui falutis periculo coniunda. L011-
gus nune flim, & fortaflis polt has delicias etiam moleftus, fi cetera,
qua nos in domo Sponfi, id eft in Societate noftra , aut admiratione
defixos , aut voluptate perfufos detinere poftimt, exfequi voluero : fi
nimirum fiiauiffimum fodalium conuidum, fi confenfionem animo-
rum,  fi exercitiorum varietatem, fi ornamenta dodrina , fi hierarchi-
cam fiibordinationem , fi denique totius Societatis fplendorem ac
dignitatem oculis veftris fubiecero. Quare vela contraho, & cum hac
omnia caleftis Salomonis,dilcdiftimi,inquam,fponfi noftri,s;loria fub - ln Socte '
feruire conliderojtotus m ftuporem abreptus,& vixdum felicitatem om- beamm.
nium noftrum capieris, hoc vnieum fapientiffima Regina epiphonema
fiibiicio: Beati viri tui,& beati ferui tui.Domme } qinfant corrn tefemper , j.Reg.io.

audiunt ftpientiam tuam.  Agite ergo RR. Patres,Fratresque chariffimi,
videtis huius fpiritualis coniugij dignitatem, videtis hac amoris vincula
quanis libertate magis expetcnda, videtis auguftiffimam caleftis Sponfi
Maieftatem,in cuius fidern ac familiam legitima padione tranflati eftis.
quid reftat, nifi vt horter vos atque obtefter, ne huius beneficij fručtum
fola dele etat ion e metiri velitis. Etenim fi api cula floribus infidentes, in
quibus ceteri nihil nifi pulehritudinem & amoenitatem admirantur,
fuauiftimum ex illis mel eliciunt,quanto id vobis calefti lumine perfufis
faciendum eft magis ? Noftis quid Inflituti ratio a vobis exigat, noftis
quantam virtutis ac perfedionis fegetem ac materiam fiibminiftret.

Nolite tam propenfa caleftis Sponfi beneuolentia deefle: nolite tam
quaftuofum diuini amoris commercium repudiare. date diledum pro
diledo (non  potefl vila compendiofior verfiira cogitari) eius decretis
acquiefcite, eius nutus obfieruate, eius defideria prauenite. Denique to¬
tius vita rationes fic inftituite, vt illi vos probetis, cuius vel amori vel
obfequio vos confecraflis. Dixi.

V x

E XER~

156 1MAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

EXERCITATIO POETICA.

ENCOMIASTICON
AVGVSTISSIMI AC SVAVISSIMI
NOMINIS  IESV.

o M E N nabile, dulce, delte at um,

G)uod lecium <-vtridt mel ex Hjmetto,
HybUique fapit fauos fufurri s
Felices Brajilum quod officinas,

Ca.nna.rum liquidam fapit medullam ;

<iAut quod Ijacidurn parata menfs
c Primo fercula depluunt Eoo.

SNJmen tburilegos olens Sabaos,

Et quod Arabia feracis arua,

Et quod Niliacis tepente filuis
Spirant balfama lacrymatione.

Dpomen AjJyrto fluens oltuo,

TmHum oAcbnernemo, Indicocgue nar do,

Diffundens amarantbinos ltquores.

Nomen nobtle, dulce, delicatum,

£)uo nilgratius efi amceniusque,

Jguo ml fuauius elegantwsque e bi:

Non poji lurida regna no Sl is at ra.

Formofus rofeo dtes in ortu-,

Ripbteasque hiemes fugans ad Ar Aon
Verni rorifluus tepor fereni s
Non terfi facies amocna cali $

Non menfes referente Sole fccos
'jBlandi fibilus acriorFauoni,

Aut per pafeua murmurantis <vnda
llhmi tenerum gelu profundo.

Nomen nobile, dulce, delicatum,

<puod Ganges rutilo figurat auro,

Fingit conjjncuis Erytbra gemmis,

‘Pleniš India cui laborat aruis,

Fuluislndia nobilis metallis,

Pbcenix Sidonium recondit ojlrum,

V e Hunt rvellera delicata Seres.

G)uod fi forte tuas ut per aures)

Sonat, quod Libycos queat leones,

Et queat rabidas domare tigres,

Pojit fjlere fumnumque curfus,

LIBER primvs. SOCIETAS NASCENS. 157

pt pojfit <-volucres ^vagas mor m:

At tibi popttlante c or da flammd
In ftcros animam refoluet ignes.
y{ornen no bile, dulce, delicatum 5
£)uod cum fidered canunt m auld
Calorum vigiles mouentur ignes,

Surgunt atbenš incoU beati,

Surgunt , fucciduo genuque nixi
No men no bile, dulce confalutant:

Ter fafligia montium fupino

Nutant ‘-uertice, Pmdus, JEmus, Otbrys ;

Ter Ut£ refonant ud ujlru valles
fedunt nubda, conciduntcpue r venti ,

Ponunt <equora, ndet alma te H us :

At late Stygiis timetur 'vmbris,

It toto tremor infolens Auerno,

Ghiajfata horribili fragore ab imis
TriJlis concutitur domus cuuernis.

Nomen nobile, dulce, delicatum,

Quod Pater proprium dat cffe  IE s v,

Bt nobis proprium dat ejje  I e  s v s.

L V D V S P O E T I C V S

DE NOMIME I E S V.

E L E G I A PRIM A.

G lmmeriis fcelerum tenebris nox obfidet orbem,
bHyc Jimt optatd fecula luce frui.

<j>)uocumque adffncias, dolor <undique, & borror, (ef nambrce,

Bt facies, Stygiis quam rear ejfe plagis.

Altera Ji Tbariee redierunt tempora noffis,

Ab! referat Utum clara columna iubar.

/Etbera fušj>exi, Diuumque yolubile templum :

Jnde mcez, dixi , fpes noua lucis erit.

Bcce tibi medio pandit fefe aurea culo
Ara, nouum terris ara dat ur a diem.

Hanc Liber mffiit, facies cui curula, culo
foncolor hmc Libro pagina bina patet.  -
H/c I e s v (fy  Mari ae geminum, duo fidera, nomen:

Sol  I e  s v m , Mariam Luna perennis obit .

Aftra gemella vides , Numen que!s temperat orbem:

Luce diem  Iesvs, node  Maria regit.
lile prior radio tetigit nnx principe ter rus,

Mox tremefada nouum nox fugit atra iubar.

V 3 Vidit

15S IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Vidit njt boe Pietas caleBem pr te fes ad aram,

Huc,ait, buc celerem conglomerate gradum,

JEohda , Zepbjri, c Boreaque, Eurique , Noti'que;

Ferte triumf h de s ad mea pletiva tubas.
c Dixerat, &- tremulis mox quifeque pependit in alis,
Fxijecdans feacrte iujfa <-verenda Dete.

Tum r vmdem Zephyrus lituum, cui plurima fiorum
Spar/a feges, Vernas expedit inter aues.

Jjhiid Bor e as ? p ur is fibi buccina canapruinis
Aptat , ab argento fujile njocis iter.
farula figna leui celer explicat Aufier in imbre,

Euro purpuream lux dat Eoa tubam.

Eia quatergemino flantes in limite mundi
AEolidte fefios mgeminate modos.

Omnibus augujlumcantetur nomen  IE s v;

ZMateries cantus h<ec modo fola venit.

Tum Zepbyrus tenui 3  medid fonet Aufier inaurd,

Et r Boreas densd-, <~vox minor Eurus eat.

ZNfec dubium ,fupero C bor us ahger aduenaRegno
CeBiet argutas applicuijfe lyras .

E L E G I A S E C V N D A.

F Allor , an athend fuper arce tubisepue lyrisque
Molidte fuperis accinuere eboris  ?
c Audio, clangor io fenat omnibus nvnus  I e  s v s,

CNpmen in boe omnis mujica rite cadit:

V^omen, in auriferd Ganges quod lambat arena,
Spumantique redux quod mar e adoret aqud.

O^omen, pampineis fohis quod adumbret lacchus,

ZJnde fuis lacrymis gaudia njitis alat.

S^omen, quod tilue fub cortice fculpat Amyntas ;

Hinc fuus <vt crefeat y  crefcit <~ut arbor, bonos .

V^omen, in attonsd quod prabeat area buxo,
oAc folers doethgermine pingat bumus:
fuod cedri foho laurive comante corond

F or met , & expaffis ruflica nympba rojiš:

Si rapit id <~uolucn fors AEolis alaflabello- y
c Aduehat Eois, aduebat Hefbenis.

Nomen , quod memori referat nemus omne fufurro,

Šibila dum tremulis inflrepit aura comis •

Nomen , amica cauo quod imago remittat ab antro,

Vocalique canant Jaxa diferta (Jecu.

Nomen, quod vitreo bibat Iris & irnbuat imbri,

No<eteque redux omina pacis agat.

Nomen , quod rofeis pingant pia poma figur is,

Inda 'vel albenti condat arundo fauo.

Nomen,

LIBER PRIMVS. SOCIEJAS  N A S C E N S*

Nomen, quod aiiridi fculpat fabra cura fmaragdo 3
ZJnde oculos hilariš pafcat, <x>t herba , color.

Nomen , ebur fibi Mjgdonio quod aaoptet m oBro >

€t trahat m <uarias ar s operofa notas.

Nomen, Apelleo fucco quod viuat (fr auro,

PhidiacoVe legat fculptile farnaflylo.

Nomen , inaurato quod epiBola quaque fgillo
Imprimat ; <~vt cmciis gr at a ft inde falus:

G)uodque fuis cljpeis infcribat C a far (fr haBis\

Qui quas Starte parit }  pace tuetur opes.

r Demque dius aAmor laculis infculpat (sr aren s
Vulnus r vt 'vnde, fluat 'vulneris m de falus.

159

E L E G I A TERTIA.

T Alia fidereo genij fuper axe canebant
AEolida lituis, aeligenteque lyriš.

Obflupuit tantis reereatus plaufbus orbis j
Obflupuit gratos Tethys (fr ipfa fonos.

ObBupuit , celerescpue flupens fol prefsit habenas^

Nec minus attonitos luna retentat equos.

Et quem non fubeat magni facer horror  I E s v ?

Nomen ad boe Lethes palhda regna tremunt.

Et quis adhuc alio quarat fub nomine N umen }

Terreat <~ut Stygias nommis nambra canes  ?

I nune & magico duc concita licia rhombo 3
Sideraque inuito detrahe }  folehi , polo:

Sanguineumque trahat rubicunda Diana pudorem t
Et legat m ffleculo probra cruenta fuo:

Tiarbaracgue horrendiš immugi murmura fojfls,

Queis manes pteeo nox ciet atra lacu:

Cuique celer prono fluit (fr fugit agmine riuus 3
ln caput inuitas nympha reducat aquas.

Nil agis, Motiš licet artibus impia Circe
Exulules diris fanda , nefanda }  modis.

Vnius ad  I E s v nomen, quod territat Orcum,

Barbara mox furdd nomina morte flent.

Sic filuijf parum eB-, ipfis expugnat (sr r vmbras i
Fulmineoque at raj difcutit igne feras.

Jjluid, quod (fr inuiciis flammam Phlegethontida flammiš
Fulminat, ab  I e s v quod micat or e lubar  ?

Sed quid fulmimbus funeBo nomen  I e  s v ?

lam fluat e miti nomine blanda falus.

Quid nifi pax (fr pačiš amor pius ignis  I e s v ?

6)uid nif uena faen laciea fontis erit  ?

\Quifquis es, incertis cui mens lab at anxia rebus ,

Id f nomen amas, fpes rata Vota dabit.

Ul (Jut s

160

1M A G O PRIMI SJECVLI SOC.  IEŠV.

Quifquis es , ingentem qui /or s molire laborem ,
lila tihi pet as grande leuamen ent.

‘Tracipue /gnati, tu fufcipe nomen  I E s V,

St  I e s v s fociam Duxtibi lunget opem.

llltiss auBicio pulchros graffare per aufus:

Nobilius nullo fub Duce furget opus.

Si qua per incertos tentandapencula cafus ;

C er ta fub incertis fpes tibi rebus erit.

Si. tibi fit quouis fundanda colonia Regno-,

Hic illam ftabdi qui pede fundet, erit.

AEternum efl quodcumque fuis aiernus  I e  s v s
lllufrat titulis, ac dtcus omne tenet.

Confer huic nmi titulos ac nomina Regum:

Scilicet in ‘Regum de dec us illa cadent.

Stulte, quid eB titulus, njanee nifi njocis imago,
Splendidacpue auguslum qua parit <vmbra nibili

Vin rnagna euoluam pnfcis cognomina faflis,

Ghseis ftetit in fceptrisglona rara fuisi

Jjjhucre Tyri Reges, Cedaritas quare tjrannos,

£)uique Arabum latis fceptra tulere plagis.

eAdčpice Belidas Beli de nomine Reges,
ipuos canit «AfJyriis farna fuperba tubis.

Nthacis memora celebres Ebaraonas in oris,

Grande per antiquos quels genus iuit auos.

Cecropiddfve refer magnis breue nomen Athenis,

Gfuoscgue Duces Sicyon, cultaque Sparta dedit.

Laomedontiadas Trota fepelire ruinis

Scripta iubent vatum, fi modo Troia fuit.

Siluius Alband non efl quod prodeat ruma,

Gpuem tegit obfcuro filua r vetufla fpecu.

Ecquid Achamenidas ref eram, fobohsque tiar as
Siue Seleuce tua,feu ‘Ttolemae tua  ?

C a far eo s aquet Diuis Vrb s Romula faflus,

<&Adde Falaologos, Auflriadasque Duces.

Ecquid ad hoc  I e s v nomen tot nomina Regum  ?
Vmbra quod ad folem, gutta quod vna mari efl .

Nil mihi fallaci magm cum nominis <-vmbrd efl:

‘Dum mihi fol  I e  s v s , nulla fat vmbra placet.

B E A TI S-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 161

BEATISSIMA VIRGO MARIA

Ignativm eiusque Socios in filios adfcifcit, & vi-
ciffitnlGNATivs cumfuis eam inMatremfumit.

F  Ort e in remotis carmina montibus
lejfiea pangens non fine lacrymis
Planciuque, LoioU occinebat
Moefia fino s Metancea lu, cim:

C um nafic it ur o Sole fierenior
Regina mundi de penetralibus
Adejje Diuorum , (efi dolentem
Vifia fuit fiubujje rupem,

Gratamcpue lucern fiargere: & altius
Heu! mgementi pnebet amabdem
Cum r voce m uit um  , quo mmantem
r Dira fialo mala , dira tenis
Mulcet Tonantem. Define trifiium
Tandem querelarum, lacrymis modum,
Loiola , pone: quem peraoii
Suppuduit ficeleris, nocentem
Ne črede pofihac. Ghfm mage priflinos
tAjJume "v uit us, qualis in arducc
lugis Nauarra belhcofios
Vifius es exagitajfie Celtas.

Olim decoro puluere nobdem
Ventura fiacra mihtue Ducem
Te fiata fignant: quid morar is  ?
lpfia <-vias initura certas
Tata ommatis aufjiciis regam.

Te fied , rehciis Heijeru plagis,

Magifira mor um Gallicanam

Mufa pnus <~uocat ad paUfiram.
Hic in uirentis margine Sequanee
Fecunda Jfarges fiemina , fiemina
Matura pofl denas ariilas
Mox fiegetem numerofiorem.

Pr o quanta mejfis ! lam <-vidco inclj/tam
Kaueriam gentis adoream

Francifcum ad Indos laponafque
lmpauido penetraffie grejfu.
jQuin & decoris Um Faber impigre
Jnfiudat armis: fieta ficientia
lam tela čudit Salmeronus,

Tela Stygi metuenda micta.

Ut

Ul  imago Primi s^cvl! soc . iesv.

aAt te Laihi quid memorem ? <-vndique
Audire plaufus iam andeor graues,

C um te Tridentino in theatro
Fulmineo p e de detonantem
Pr o me Senat us conjbicaus P at rum
Rite aujj>icatis njocibm excipit:

Sic maSie, & aude ! nulla lab e e
Virgmeos temerauit ort m,

Non HobadilU <~vel Rodericij,

Spon gesla pandam clara Broetvj ,

Spon concatenatos (Jo duri, aut
late tuos referam labores-
SpeSiabis ipfe & plura reconditis
Quce claufa celat diphthera nexibus
Ventura , in adJj)eFiumque mUndi
eAuJjnciiš redigenda c<eli.

At tu cefluantes igmbus nouo
eArdore pugna, magnanimos <z>eta
Tentare njires , dum cruore
Purpureum ' r Dionyfiano
(Jollem reuifas. Hic ego Sp urnim
NoBras ad ar as irreuocabile
Dici facramentum, tuamque
Nate njolo generofe pubem
Spon njjitatps firingere amoribus
oAddicla mater. Vos ego confecro
Dei phalangem fulminantis ,

Vos comites 'fociofgue  Iesv.

Sic elocutam protinus aurei
Diuam coronant Aligerum globi,

Suetoque Reginam triumpho
Ad fuperos reuehunt penates .

Afl infolenti peolora naulnere,

Sparfifcjue calo faucius igmbus
lgnatius j SPro Vir go 3  pro Re¬
gina, Denjue parens, quis, inqmt,

Loiola, quifnam eB, nat tibi Filius
Viuat deinceps  ? totque celebrium
Dublor <~virorum Uta mundi
Signa plagis r otnufque figat?
lbo, ibo, mater : fallere nefciunt
Ejfata tanta SPrincipis : ocyus
Deprahaturas ad arma

‘Diua <-oocat praitura turmas „

SAN-

LIBER lP RIM V S. SO C IE T A S N A $CE NS. 16}

SANCTVS I GNATI V S
profana rmlicia conuerfus, fpiritualem aggreditur ;  &
iam tuni (quod per totam vitarn ei folenne fuit) ca:-
Jorum adipečtu mirifke delečtatus, in feptem dierum
ecfbifim rapitur: in qua ei diuinus Amor venturam
Societatis progeniem exhibet.

P  Ost rvarios belit cafm , exhauflaque late
Pr Ji a, AMauorm tandem pertajm amorem
lgnatim, galeamque, enfemljue , (dr nefcia namci
firma diu, magnee Matris filfendit ad aras.
lam fatis AuPiriadumcpue aquilis, AMartique profano ,

Sat Jlirpi patrncque datum e sl. Vos ferrea Iberkm
Agmina, fr zAragonum clarum genus, incljta pubes,

0 quoties malto are grauem fbeflaflis , & illis
SBellatorem armis, quoties tela inter (fr ignes
nAttollentem animos  , in apertfque fat a ruentem t
ZJfque adeo pr a dale e decm, laudumque captdo
Impulbant: at nune arma altera altera beli a
Mente agitat, maiorque Dem pracordia palfat. ■

Ergo metum faelura Erebo, (fr pallentibrn njmbris
<tArma nairofue urnam: audentem rege maxime naatem  •

Diue tuum , fehxque piis allabere cceptiš.

Sit mibi fas tecum mortales linquere curas 3

Et celfii tolh nubes fuper : bic 'vbi faera

Cali adyta, (fr magm intrantem penetrale Tonantis,

Arcanos h c e at fat or um edifcere curfm,

ZJ enturofque olim Pleroes proferre fub a ur as.

Magnum op m , & rerum non enarrabilis or do!

Tempui er at, primd quo nox compleclitur r umbrd
DiJJita terrarum , & furgentes ordine jlammue
Incipiunt toto late ejferuefcere c Jo:

Extemplo Ignatius (nec  enim dare lamina fomno
Vfque nsigil permittit amor ) fafiigia fumma
Afcenfu fuper at turris , procul ar dum runde
DesfeSlet circum terras campofjue iacentes\

Hic rvbt fublimii tech fupera alta tenebat,
lamque adeo immenf late data copia c Ji,

Palantefjue polo fiellas Titamaque aftra
Hauft amdns oculis ■, tum rvero arfere medullts
Cgoti ignes, animoque ingentem ampleShtur axem.
lamque fuper rvolat aflra poli, totumqus pererrat
fuminibm cJum tacitis , (fr db at bere pendet.

Htnc fubit aHrorum rutilum qui Lucifer agmen
Pnmm agit, primufegue iterum fat ione recedit ,

X 2 . Parts

164 IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. IESV.

Farte alta aduerfd plenus rapit orbe reduSIo
Latom globus  $ hmc fuluo micat borridus auro
Q)Ua leo 9  obmxufque mcuruat brachia Cancer.

Tum plmias Hjadas , fdufque Erymanlhidos Vrfe,
Armatumque auro tubar adljicit Orionis.

Vntur Ignatius 3  fibriscpue ex<eHuat imis,

^mn ( explere mifer naeluti Ji pojjit amorem )

Nune iterum occafus  , nune Je conuertit ad ortus 3
Humentefque oculos, perfufaque fletibus ora
Defixo tenet obtutu , atque immobilis karet ,

Impatiens doneč , nec tam quibus ajluat ignes
Corde premens , tales dat anhelo peclore quejlus:

Immenji codorum orbes & amabilis cethra
TeSlum augujlum, mgens; <-uosque huius confcia amor is
Sider a , vos tejlor : nam quis crudelius r vmquam i
( Scitis enim longoque eeuo memimflis ) amauit ?

Vris amore tui ptdehri domus atberis 3  vris,

Et mifer um formofa pio depafcem ignei
Ferge age, corporeos artus & inutile pondus
Secerne in cmerem , tre fuo fine cetera calo.

O anime, o qui ifiis deducis femina Jlammis ,

Sidereusque lates rnortah in corpore fenfus,

Ha c tibi, fi nefcis , patria ejl: heu 3  qub mihi mitom
Demorer , inuifaque luuet confijlere tena!

Felices anima, iam nune quibus aurea pacis
Sacla fluunt: nobis quantum ejl quod amantibus obstat!
Sed tamen ejl aliquid; lice at, quod adire negatur,
Adficere : idem oculos pafcit qui Jauciat ather.
lam tam tcrrigemmque domos, bumanaque rurfum
SProuehimur fupra : en montes tenuantur & alta
SDecrefcunt oculis turres : iam maximus orbis,
lam tota m paruum r vanefcit machina punci um.

O r vbi fum! quo Loiolam, quo tolhtis aflrai
Ghfo terra oblitum , cAo dejertis amantem ?

Ludimur  , Ignati: heu l qua mn tibi gaudia fngis
Credule amor: nam qmd me animo fuper alta ferebas y
Jjj)uem moles ignaua folo defigit merti ?

Er go ir e in lacrjmas iterum & fujjnria cogor ?

Vjque adeone & amare graue ejl  ? ah, cm bene tant is
Far animus flammis ! toto de corpore <-vires
Egit amor, fenfi, tenebris hebetantur obortis
lam iam o c uh , totufque pio immorior tormento.

c Dixerat: (efr prono collapfum corpore telim
Excipit, exammi fimilem- lacet incljtus heros,

G)uem non inflantes acies ferrata'que quondam
cAgmma, collati quem non furor iraque Martis
Fregerunt, <-vi Flori animum fubmittit umoru

liber primvs. sogietas  N A S C 5 N 5. 16 s

F ort is mor , rpdid non mentes , afiflataaue cogis
C or da pot en s , femel nat tacito fub <~uutnere magnet
Infedifti anima , facroque hanc numme tangu*
lamine 'znrt exfangues pal/or compleciitur artus f  ,

Decurruntque oculis lacrjma , perque or a cadentes,
perque finum }  mmios folantur peŠloris ignes.

Ter gramdos tollens oculos, ter rurfus anhelans
'Deficit , & parno fufiirans m ur m ur e , I e  s v M
lngemmat , doneč tandem <~vix languida <uitam
Vena notat , njiciufcguc anirnus fe deferit ipfe.

<t/l[fyriis rueluti c um fios emarcidm aruis
Langueficit fitiens, <vbi ficcos Sirim ardens
Vrit agros , tenerisque bumorem fubtrabit berbisz
lile iacet, languensque fuo fub pondere, fejfum
Demittit caput , & moriens tellure recumbit.

Vider at boe , tantos folitus lemre dolores )

Dium Amor  j dudumque polo miferdtm amantem »

Hic, o! hic noflris certe digmjfimm armis
Mile s, ait. Tantum efifatm , cedi atria linquit >

JEtermque finum F at ris , dulcefegue recejfim:

Mox hab dem fert ec c e areum, cafiam'que pharetram
Subneciit lat eri, niueum te fiat a pudorem
Defiuit ex humeris aoefiis, perque alba <-volutas
Colla comas dat commotis dijfiundere <-venti$.
lamque no o lat, tenuefque leui pede diuidit auras:

Candenti fimilis cygno, Maandria longe
dfiui <-uada prošfticiens <-vel amati fiagna Caici 3
To to in fuppofitum defer tur corpore fiumen:

Nec mora , ne c requies,  T vfits contmgere doneč
Det ur aquas, notoque humeros inspergere rore.

Vpon aliter fdcer atherei puer ales amoris
Fertur agens, rapidifque cekr legit ardua pennis
Culmma Pyrenes , Manrefieque adflitit oris.

Hic rubi Loiolam profiratum (fig muha gementent
Confinciens , placido fubrifit leniter ores
Mox faeros retegens ajultus, Dpumenque profiejfius
Mugufium, atbereum, diclis it a ccepit amicis:
gMaoie ammis, Ignati, humili fic te eripe terrce,

O nat um c celo peli m : fic gaudia noulgi
(furafcpue auerfans anirnus, tardantia '-vita
Prauertit fiata,  e> fuperis fe fedibm infiert.

Tone metum, Loiola, manent t( debita edi
Atria, fublimemque fieret fuper at bera njirtus.

Ante tamen ( duris fed enim fibi gloria rebus
Sternit iter c do, fuper afque euadit ad arces)

Multa manet fiortuna tibi fuperanda fierendo.

Hefberidum illufires terras antiquaque linquens

X 5

imago primi s^čvli soc. iesv.

Teda p at rum , Venetat primum fijleris ud orni.

Inde peY lonium magnum Sa.ma.rmda folus
Attinges terram, &• Syrue potiem arena .

Uic col/e s, hic ar m facro decorata cruore,

Ut Soljmtc decus antiquum JJeclare muabit.

Hic vbi Bethlemij latitans Jub firamine te cit
Varuulus in fiipuld iacuit Deus : omnia facro
*Perfundes gemitu, lacrymafque ad fingula mittes:

Doneč te tandem  , po(l tot dtfcrimma, poji tot
Exbaufofque man 'Vdfo terraijue labores,

Aufoma excipiet pene intra mcema Roma.

Hic ločita  , h<ec Jedes, magnarum exordia rerum
H<zc primum adffuciet }  primum mirabitur aufts.

Hic ( o c<elo opiata dm terraijue njoluptas!)

Orta tuis tandem auJJncm lila inclyta furget
Loiobea manus, mundi rnehoris origo.

£)u<e rem Chnjliadum, qUte Relhgionis honorem
Excipiat labentem burnem : bac aured reddet
S<ecula, (fr innocuos primaui tempom annos.

Sgunc age magnanimos aufus fy clara tuorum
VaSla recenfebo, pulchram longo ordine gentem,
Loiohdafjue tuos, <Venturaque Ja cula pandam.

Salue ammis inuicda phalanx, magnihue parentis

m o.  * r 1  / r  / ?■  /  ■ • a  /

llluftns Joboles, jalue, rerumc^ue <~virwmciue

Magna altrix, geminum faclis qtt<e compleat orbem.

AdJjtcis nat primat acies , pr ima agmina ducant

Heroes bit quinque  > polo capitd alta ferentes ,

Magnanimum geniis  ? h is populos , hit mit ima late

T'enar um , duce te, c telo p ar er e noidebis.

Hic , cm diffufs Volucer pulcherrimtts alis

Signat iter, prmut cocptit fe grandibut addet

<iAllobrogum de gente Faber: quem deinde fecuti

Coduriut , laiusque potem , fortifque Broetus ,

Vjuicjue tuos olirn ante oculos cedi aurea nai c?or

Sider a, & athereas primus petet Hofiits arces.

Sihti quantos tollant animos, qua r obor a par uk

Vromittant olim dufjncik , JJes, afjice, quantat.

lile , naides ? nigrantem humeris qm fujlmet altis

AEtlnopem , perque Eoas fubueclat arenas

Ardmts, innumeram ducens longo agmine turbam ,

Xaueriits, magnum nomen, fimilifpe parenti

Progenies , inuicium fr inexfaturabile pechis.

Hic ille ep, prmut H) it is qui compede 'Vinclos

zAurone foluat populos, nodique profundee

Eripiat: lapones fuper, fg Trauancons orat ,

tEthiopum'que domos nigras, pnefque Moluccos,

Chrifiiadum pia fgna feret , delubracpte ponet.

r Diuo~

LIBER PRIM VS.  S O C I E T A S NA S C E N S,

Diuorum oraclis larn nune Gangetica telim
Expauit 'Venturum }  mu Styx borruit rvndiPi
Ecce njemt , nsenit ecce , A fr m obeuntia ter ras
‘Peruadit njiElor mana , ambagefque nsiarum,

1 fehx, Francifcc, dmmt }  pete Repna per njndas
Barbara , furgentemque diem comunge cadentu
Virtutis meta illa tuše ejl , angufla viden
(fui poterunt , gemino qua fol desjeciat Oljmpo.

'"P er ge celer ; čeme nat flexo tibi poplite fupplcx
Jllmc laporna  , binc asm el as ferat Indu palnias:

Vtraque crudeles tenebras , duram vtraque no El cm
Auerfata, nousc inclamat prmordia lucis.

Hune tu olirn, Ignati, Jjrohis Orientu onuElum
Adffncies, tecumipue inter decora alta repoBus
Diuorum , paribus tecum celcbrabitur aris.

Vroximm ille , onimi felix Lainius alti,

Eloquuque potens , do el a qui Jlumine lingua
c Purpureos inter Patres coetufque naerendos
Primaua innocuam lab is , Jceler ifque paterni
Puram animam , puros Matris tutabitur ortus.
frefcentem hic primrn fobolem, prmufque tuorum
lmperium excipiet: magnm cui deinde fubibit
‘Borgia , progemes Regum de fangume , (gr alt is
Diues auis: <-viden' nst capitis regale decorum y
AbieElofque Ducum titulo s , prcauitaque fceptra
Sub pedibus premat, atque anirno fuper altior exfletl
Heul tantis Jolum ex opibm Jibi dextra referuat
lnfelix leti Jimulacrum, atque omnibus aquos
Augujla magnse cineres & trijlia Jfeclra.

(guantos tila njiro gemitus lacrymafque ciebunt!

JEhiin (fy quos olim mittet tihi Belgica telim,

Mentis Euerardum celfa , patienjijue laborum
cAdfjnce Barzai peElm s foli ille Jecundus
Xauerio , fines Arabum , fcelerifque capacem
Armufiam, Ditis Jedem , fub legibus aqui
Mittet , (gr ir at o rurfum componet Olympo:

\Donec fumma dies, tantarumque '-vitima rerum
Mor s Jlantem mueniat pugilem, refidefque monentern
Voce r viros , acie ex medid c ali inferat ajlris.

Te quoque, magne Pater, quem tam noua limina mundi
Exff>eŠant frujird , te magne Anckieta canemus ,

O decm America : rerum namque inclytus ille es,
lngentumque potens operum, quem fubdita quondam
Miretur natura , tuocjue elementa rejignet
lmperio , iufffque lubens parere laboret.

Lit tor e te pojit is genibm iamque at bera m uit d
Lajfantem preče, marmoreis rvelut aquora muris

1 67

Pende-

168

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV

Fendebunt circum, & fuperincumbentis aqua mons
lmmoto hinc atque hincfiabit ponto, qUcl  mentis
Rumpere fecura 'metuens : fic lit tore rubro
Buffon IJacidum facro, turbacpue fequaci,
r Biffiliente freto eiatis mana alta fletere
Eluffibus, circum grauis njnda pependit euntes.

Gpuis procul mde o culis fefe mir ant ib m mfert
Egregius fpecie luuenis, cm liha palma
Fratendunt, mueufque burnem dependet amiffus ?
Virgineos nofco njultus, nofco or a, piicjue
Innocmm Gonzaga ammam: quas tile fuorum,

Quas matris čemet lacrpmas? qua bella mouebit
Heu dur us nato gemtof  ? [e d fortior alt is
Ande animis, generofe puer  5  moto annuet <~ultrb
Ferreus, & cah njincet reffique cupido.

Tum <~vero optatd c um te m fiatione locaris,

Exutus c ur as humiles (efr jjAendida njincla,

Angelicam includes intra fua gaudia mentem.

Hmc fefe comitem, patru noua gloria gentis
lunget amans Kofika, lile almi flos integer aui,

Extendens <-virtute annos & tempora faffis.

O dileffe ADeo iuuenis , amor atheris alti,

Ghnd tibi mentis er it, c do c um lapfa fupremo
Dulce tibi pignus, parm pia nnfcera N ati,

Virgo-parens geminas <zdtrd deponet in <~ulnas?

Adffnce Vt innocuos afphgat dulciter artus
Viffor amor, mmiocgue gemat rude peffus ab igne.

Heu miferande puer! gehdi date fluminis <-undas,
Lemmenque mali, (gfr facris folatia fammis.

Eortunati ambo ! panter pietate njel auo
Con(imile s anima, it e pia duo TMatris alumni,
JEtbereamcpie pan Reginam cingite ccetu.

Cernis <~ot mde ahud fignis fulgentibus agmen
ffduffor agat felix Antomus ? adfjnce fumma
Ora njirum, denfofjue bumeros: heu prodiga njita
‘ffeffora ! quis pulchros obit us, quis barbara Regum
Tormenta, aut tantos exaquet fando lab or e si
@uis pasna genus omne  ? en vt fua quifque recenfet
Supphcij decora, Gr fubeunda infgnia mortis.

Lati omne s, omnes pracinffi tempora lauro,

Tendentefque manu palmas, njiffncia figna:

Omnibus njnus amor naementi occurrere fato.

Antoni ante alios, calo quem fufjncis alto
Attollentem oculos , primum latus haunet enfs
r Barbarus, mmffocpie ibit de peffore fanguis,

G)ui fortes in bella animos, deuotaque pulchra
lAgmina militia , m tantos audere tnumpbos

liber primvs. societas nascens.

lmpauidoque neci doceat fuccumbere nuultu.
aAdifice <~ut ingentem fuflentet peci or e (iluam
Rudolphus, mentum'que ocuhs fufpiret oljmpum:

Cm comes zAlphonfus fub fern pendulus iffu
Canitiem inclinat venerandam , (efr fanguine multo
F ce dat os y uit us fulud demittit arena.

Te quoqUe , E ib en, lacerum crudeliter or a
Oppetere adjpiciet multo decoranda cruore
India, materies facri fecunda laboris.

Jfuas mn illa na ir um ca,d.es , qua funera čemet!

Hk patulum Sofa pecius, den[isque rigentem
Corream teliš , c er ne htc multo igne micantem
Abrami truncum. At tantis patet ampla trmmphis
Terra p ar um , reflant pulchra quoque confcia laudis
Aaquora : nonne vides Vt qui te nomme reddet
Magnus Ajebedm , rnedium mter čadu aceruum,

'Reliant um'que fuorum acies caloque cadentum
Agmina, dux ipfe atherea fimulacra P areni is
Inuicld tendat dextrd  ? pigra corpore multo
St ant mana 3  skr medio nat at omnis fanguine clafsis.
Nec minus hinc hala male difcors Anglia Roma
Sauiet, in propriam exacuens odia afpera prolem.

En & Garnettos geminos , laqueoque decorum
Edmundum, terras mter calumque nefandd
De trabe fubhmem : [ubit hinc tanto excitus aufu
VFalpolus 3  longd fequitur quem morte necandm
Fortis Ogilbaus : quoties tibi dira reuincios
Extendent artus immanis pondera fern !

Enpient quoties fomnumque (ef barbara noSiem
Tormenta ex oculis ! 0 Anglia, (gfr incljta quondam
Regna Rritannorum ! pr o qua tam dira libido
Innocuas animas crudeh abfumere ferro  ?
lnfehx qua te nocii manus eximat atra !

Tu ne pone ammos proles pia , p er ge per ipfas
Clara neces patnam calo tranjfcribere gentem.

Sit fera }  [it quamuis ingrata Britannia mater,

Et coeptis inimica tuis  ; afl mitior illam
Refpiciet quondam G) e us , & fira peciora fieSiet.

Vgon ego te , o inuiSie Heros , atque incljte fanguil
Tranferim , Gonzale : tibi Cafiana nigra
Et 'vafis fuperanda manet Monomotapa tenis.

Hic vbi colhfas fauces, poftasque beati
Corporis exuuias alto fub gurgite Nilus
Excipiet, tantumque diu feruabit honorem.

Uh autem gemino quos tolht ad athera trunco
Crux alta  , adduSioque ngent colla ardua ferro,

Eoum decm hoc primum, laporna pubes.

Y Adfplce

169

) 1MAGO PRIMI SiECVLI SOC. IBS V.

Adšlice njt mm mi pr<efixa bajhlia ferro
Excipiant latere inmcio , vndantaque cruore
Hinc atque hinc , lato p er apertas uulnere coflas
Magnam ammam c<elo Jundant plaudentibus aslris.

Huc geminas buc flecie acies : bos adfjncis ignes y
'Pafcenternque fuis glomerdtd incendia membris
ZJiciorern Spinolam  ? Jlamma ■~vndique (gjf <i>ndique fumi
Volni tur m calttm nubes y  & Jidera lambit .

Ipfe ignis rapidi cm&us lucente coronči
[Tormentum ! ) totos hinc atque hinc liquitur artus.
lamque ddeo exfuperant Jtantma y  iamque mtimd rodit
Peftis edax y  Jlridunt nerui y  crepitaniiacpue ojja:

Stdt JJarolus, non njultum Heros y  mn or d retorquet y
Sed grauidos muho igne oculos , & morte natantes y
lmniotos tenet , (d? c<elo dejigit anhelus.

Vicior 10  , bellator 10 : Jic nabila fupra
Jam p ur us y  um terne expers, tarn (implicis aune
Fertur ouans animus  , cognata'que Jidera fcandit y
Ghto concreta negat c ar ms Je tollere rnoles.

Nec pudeat feros tantri de Jhrpe nepotes
<iAut bumiles meditari aujus y  a ut cedere duris ?

Nune age  , Canijios mapnos y  ammamque ‘Roberti
Sublimem, multoque a/jlatam nurnine mentem
<iAdffnce Suarezi, cir c um quem plunmus ambit
Scriptorumcpue ordo , Jeriesque immenfa laboris.

Part e aha Motna potens , o* Vafquius acer ,

Gregoriusque , (dr fanSii afjertor Lefjius <equi,

HO o čire impdllefcunt eharta  ; r vulgoque reliffio.

Natureeque ‘Deique- ardent euoluere leges.

Vis ;  etiarn Alphonji car as y  V is do El a capacis
Otia Comeli , ingentemjue vider e Toletum  ?

An diues Palmi eloquium, (ejr Vibrantia Strada
Fulrmna , terrasbpue populostjue arfura per omnes ?

Heu fetae rerum mentes  , pulchraque quieti
InHantes anima , ar c ant quibus aurea <~veri
Copia y  diuinique Jluent de peciore rores ! .

Ghieis late harejeos nocles, exoJaque calo
Somma y  dimita retegant in magme lucis.

Hua tune qua Jiudiis auidce JJeruere iuuenta
nAtria conjjicies  ? qua non alto ore fonabunt
Limina, qu<e regto do Eh non plena laboris  ?

Hum  te Barrete indiclum, aut te Ouiede , relmquat 3
AEthiopum (idus geminum y  femperque madentes
Imbre pio Roderici oculos, lacrymasque perennes  ?

Huis plači dam Realini anmarn , aut te maxime Qaudt  ?
Gaudebunt alij do El is injijlere curis:

Ferrum alij , durumque aduerjo peSiore fatum

LIBER PRIMVS. S O C LE T A S NASCENS.
Excipient 3  alij c&lo fub vtroque iacentes
LuHrdbunt ter ras , (ef vix loca c ognit d 'Ebcebd.

Haud equidem inuideas 3  fed enim penes nJtid tuertdi
Imperij te curd mdnet: tu Uudis duitae
Heredes firmdre dmmos, Aquduiud , memento .

Hic qui pone Jubit Ckudi L tuf,  ordine mdgni
Vroximus imperij, cui km <~uejhgid & eegrum
Scipio pnetentdt grejfum , cui plurma circum
Tempord cdnities 3  longo Vener abilk auo
AMutius  j hic duElum tot nune Lbentibus annis,

Et rerum fene immenfa numeroque -"u ir or um 3
Idm grduidum excipiet ccetum  , molemque fubibit.

Sic age 3  mdgne fenex 3  plures longauus in dnnos
(fommiffdm rege progemem : mens alta fene Ela
SNfl debet , uires dddet tuus ille Ubori
V dr dnimus , fejfoque eeuo prudentid maior.

Ne dubitd  , r vemet luHris fugientibus tetas
ToB emenfd poli centenis curfibus aftrd ,

C um primum ndta repetens exordk prolis 3
Optdti dudum fecli celebrdbis honorem.

Tum ‘-vero, athereis qua circumuoluitur dflris ,

Appldudet rerum tdntis progrejfibus orbis 3
€xiguxque mdnus mirabitur inerementum .

Ante dlios tihi Roma pdrens fud gdudid pleniš
Ejfundet fiudiis , <vultuque fduebit amico.

Nonne njides <~ut H ur pur ei fdcer ordo Sendtus,
Vrbdnusque Pdter de colhbus dnnudt dltis 3
Ouocpue Idbdrdntis molem fujfulferdt orbis
Numine, nune fderos dnimet prior ipfe triumpbos?

Jlhi£ tihi tunc 3  Muti 3  perfundent gdudid pecius 3  .

(fum totum ddffncies mifceri pLufibus orbem  ?

Sic olim Igndti teUuscpue & mdximus cether
Trouehet in mdius fobolem 3  fuHraque fremente
lnuidia 3  procul illd poli cdput inferet dHris 3
Fortun<eque r vices, annosque  <£?- tempord fuprd.

AH tu qm fummo niueus procul dgmine fulges ,

S>)ub feffum 3  Berchmdnne 3  rdpis  ? dec us dddite mdgna
r Btlgdrum genti, qudnt<e njirtutis imago
Virgineo fedet in njultu ? quis edndor 3  (efr ide
Erontis honos , nJt terrd humilcs deiettus ocellos!

£hiam bene qu<z tunclis ferudt trk pignord palmif 3
Diuifumque animum (gfr ternos tejldntur umore si
Eortundte puer ! ndm te terne inuidet <ether 3
Et rdpit dnte diem <~virtns mdturior dnnis 3
I Super um mifcere choris. ddte hlid pleniš
Belgkda cdlathis , tumulocjue infpergite flores.

His Amor Igndti demulcet p e Hord diHis \

171

Sic

172

IM AG O PRIMI SvECVLI SOGIESV.

Sic claram [atiis fobolem , fic fata recenfet 3
Et njaftas feries, & res (gfr tempora rerum :
čdicens fuper hote aelo quas aušfice ponat
Jmperio leges , ^vita qu£ tura regendis
Bet Sociis , qUibus <-ufqae decus tutentur duitum.

Igndtio diuus ptter ordine longo
\ue dmbdges per'que ornma duxits
(ito conmtens pophte nermm
Erigit , & gernmis adducit cormbm areum.
lamque adeo pbaretrd depromit dmdbile telum
eA.cn micans , radnfque aureis atque igne corujcum .

Nec mor d , muko illud nifit neruoque fonante
Impellens , Tun ta t ant us f Umni a ardeat , inquit.

r Dixerdt i ignduam'que cito per mane uolattt
Spernit humum , tenuefque yolat leuis ales in ditras.

At <~uerb lgnatius percujfus arundinis lEltt
Veciora , dminoque dmmum fuccenfus db aftu- 3
Euigildt tandem, fomnoque folutus amoris
Bulce gemit 3  tollenfcpue oculos fufpirat  I e  s v M.

Nec tam fe capit tpfe , & flammis faucia corda
Expleri nequit : inde it er um fecum omnia r verftns
Haret , magnarum defxus imagine rerum ,
cArdefcitque ammum totus, gaudetque tuendo}

Et prolis iam nune flagrat vementis amore.

6}m poftquam
Expedut, pen
‘Trotinus oppo>,

LIBER PRIMVS, SOCIET AS NASCENS. I73

Vita Societatis mixta.

Hic fas per limen vtrumque
raci

Solus habet, geminocjue racit commercia mundo.

A Tlantis facunde nepos , fummique Tonantis

Jiate , cm mundi limen <-vtrumque pateti
Qrte ego pratulerm cunffis tud numina diuis,

Ghteis polm ant pelagus maxima Regna dedit .'

Fortunati omnes, domino s quos pontus adorat,

G)uique aliquod c<elt cum Ione munus habent.

Sed tua quis numeret praconia maxime diuum,

‘Tatre minor tantum , primacpue c ur d p at ris  ?

6hu modo Calicolum late dominaris in auld,

Et modo qud pelagus totapue tetra patet.
lup it er humana ^vefiitus imagineforma,

Sorte tud rvolmt munenbusque fr m.

Tecum deferto ^vijit mortalia c telo,

Gejhit mque humiles Baucidis ire cafas.

EJl hac <~vera tua laus, o Loiola, cohortis,

In cuius laudes tetra polusque patent.

6)ua nune <~ui mentis peragit commercia c ali,

Terrarum merit is nune fola cuncia rep let.

Tune quoque, cum Jiluas fertur per  6 * inuia faxa t
Mente Hyadum calcat Tleiadum'que domos.
tdpjee calo affixam terrarum incommoda turbant ,

Nec tena immemorem detinet ipfe polus.

Y 5 Regula

Claudi*-

nm.

174  IMAGO PRIMI SjECVLI SO C. IESV.

Regula Societatis abfque obligatione peccati.

Vis maxima, fed fine viriclo.

A  Djpice , quodcumqu€ boe fchema est: natura quod artem 3
Qupd'que ars naturam umeere pojft , habes.
U^atura fuperatur opus  > dum furgit in altum
Protinus ex mo fluminis <-vnda <~uado.

Ant ha cogit aquam furfum : r vis maxima  .* njinclis
Compedibusque carens antlia cogit aquam.

Non ,Ji mille etiam foret Lee adflriSla catenis i
‘Tromptius ajjueto cederet nondci loco.

Sic quoque quee noBros mformat Regula moreš,

( Sed cuius nullum Ufo cnmen babet )

Non ajinclis animos fubigit : r vis maxima amori ejl:

jduod furfum traherent vincula , tolht amor.
lile etiam proprio qu<z fpetfant pondere terram
Attralnt , O* vilem fpernere cogit bumum.
pac terrore animos percellat Regula culpa ,

Forftan accipiet roboris inde minus.

Fortius impellit , mukoque potentius vrget,

Cum femel m docili pefiore regnat amor .

pauper-

Ne perimant, pereant,

A Dficis  ? incubuit nigro nox horrida p on to:

oAbJluht aduerfus carbafa tenfa Notus.

Heu ! qmd Aga.m  ? tomtru difruptus inhorruit atber,

Fulminaque irato lumme crcbra micant.

Im m met Ante oculos leti crudelis imago:

Me miferum ! multo preffa carina mari eft.
jguid iuHAt Eois redeo qu'od diues ab oris ,

Si tamen hic auidis pifcibus efca nato}

H<ec mea , qu<e reueho argentihue aunque talenta ,

(In domini ca. dem nata talenta fui )

Omnia funt ponti tam prceda futura rapacis:

It e tamen potius quam penmatis opes.

It e  3  Alt : Oeeanoque patri (djr pia munera Nereo:

Fpg fallor , placant munera fepe deos.

Dixerat ; & moerens congejlum abiecerat aurum :

Ecce redit pulsa candida nube dtes.

Et bene habet : dubu fpes empta ejl certa falutis:

Hoc fatis  , amijfe fi tribuiflis opes.

Interdum lucro ejl perpeffum in tempore damnum:

Sic bene , ne perimant , proiiciuntur opes.

Pau-

LIBER P R I M V S. SG G IETAS NASCEMS, 175

Paupcrtas fapiens.

176

IMAGO PRIMI S is C VLI SOC. IESV.

Paupertas expcdita,

Liber ab exuuiis.

O  Vi c up is exceljt fnperare cacumma montis 3
Abiice per colles quod male fertnr onm.

Sit licet esagmm  , quod tecnm ferre laboras ,
jn inga nitentem res qnoqne parna granat.
iMagnum it er , binc alt as Super hm confcendere fedes:

jn c&lum facilt non datnr ire <~uid. •

$md tamen efl  ? adeo cacus nos fafcinat error 3
(jongerimus cnpidt quo teneamnr onns.
oAtria marmoreis molimur nixa columnis,

Et pnlchro clandi carcere qnemqne innat.

Mnrice Sidonio qna imela esl <z>efiis , & aurum }
Gjuod melihs tegeret barbara terra , placet.

Dic mihi , qnid refert ferro flringaris an anro  ?

N um magis auratis ferrea <-vincla granant  ?

Liber ab exmiis Elias fidera fcandit:

^uncla , feqni ji <vis  , abiicienda tibi.

Ghtando e Jnblimi tnrres decrefcere cernes ,

Totacpne mn magno Regna minora globo ,

1 LDimtias altas alid regione petendas

Dices  j & parunm  , quidquid hic orbis babet.

Pauper-

LIBER P RIM V S* SOCIETAS NASCENS. I77

Paupertas guasfluofa.

Qvtm  '&m7\uv m lw,

Sič perdefe lucrum eft.

E i$vft\iov.  A'A livg.

M  H V  i£v 7nvtcvi y  OV TČkmltjSdjudnC, U>TI.

lWv3-’, od e%&<; }  iSj,  7 TuP&mv, djSdk mm «'•
£T{ I&toAsp,  /už^ct xtpS@*. 0'Aov y bAiya 2.o$o(, ’imj.

Urco ^, t/ 7 r' c« j^Aolizav i&Avčat JbfzuiiKsiv , /ot/fii*

K&io, / 3 pi/a> žtt $gcpy/us) 7 cn 7 mp dtvointpijAAoit;,

T/? ^&t 7 Ttw cvjkjt 70/ KctActMfit  (£ to/ i&AstGim.ot,

O'ppetcuTt, fič9xoi  t?,  stalo? Te, to <pvwiv(st
ASiStt  te , j(cfj r myiu<^Q(f , ^ d« ^divm A&&Jej-vSmi.

Miaro-St-vvznov,  aWTp’ c« KohcLcftopcrfibi; eyetpž t
&d(j& <^&pifXio)v  , £- 5 ? e« diA/Hd&zAzaij

To/’ 07 E to?? et dg$iai  A«yJ. T^mA č>? I$dv 8 !w
E’p Trepet juitf&cot; Si' ovap, Souap Si Songov
OV/^ti va.yofSp /«?, i 7 myov  te /mst$djp& ti,  StuJtat;.

Ka/ 77 ? opi%d/j9fj(§}* <pv, >(aj pav dif/st -, o\Sdpu>.

A’viztp b %wu ixiyd.Au> imAaiumv v(p’ SSamv uffl
A’yxt)Ao<;  tž^es/p xxAsiix@+. ring -, SrnCpid r IS&Šfcj
Xpucrd 7my/w(]tvQ  to pd/x<ptz, vdrti rt  ,

H’te  nofff/cAd/opo? ia^ }  ti &ivJb  ? (piAov  , /^oo»

Tolp’ y,i&&v dmiAvGCL d,  A v poxt/ te Sdgpt cmpc^a,
E/Vs- ^ &A770#’ , e<p<*, ’ž 7 j iAAa-ndvoi,

$.Ahd  ra ^ p<iJ 6 ~ (Aztap dih b) ouuAS.

■ - - Z

Paupei-

178 IMAGO PRIMI SJaCVLI SOC. LE SV.

Paupertas fibi fufficiens.

Hoc fat opum eft,

B Eattts ille, qui mali Cupidinis
Lucncjjue turpis infcms,
sAgit rmotm improbis negotiis,

Sacro quietus otio.

£hud infiitor tumultuans Ječat mare
Opum expetitor inquies  ?

Spec Jnduz feracis ima mifcera ,

MidieVe  <■virga dimit is
Hiantium leuabit improbam ftim y
Cupidmemcgue noxium .
oAt o quid infrementibus ruisfretis,

Et intonante Nereo ,

Q)hors  I e  s v ? an Indicum r vehes eburl
Micantibus coralliis
Ratistpue diues a ur e u momhbm
. Redibit ara ab Indica ?

£gena tentat inuium & ferox folum ,

E ut ur a pr a da 7$ ar bar is.

Redit caterua fermtute libera
Dei redempta fanguine.

Sat his fuperque fcipio atque mantica,
ngna porrigit.

Paupcr-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASGENS, 179

Paupertas omni cura foluta.

Aliunde pafcitur.

Q V* clathris inclufa fiuis tibi cernitur ales

Garrula , non m eff e m , non alimenta parat.
Jj)uoque oblita fiui magis efi , fecuraque paflus,
Ingemmat querulo gutture dulce melos ;

Hoc paBum dominm fudio propiore mimBrat ,
fiui placet argutis r uox tenuata fonis.

(ju id male foliciti curis gens jlultagrauamur  ?

G?auperiemque pati grande putamus onus  ?
Libera Ji gaudet , miliš que obnoxia curis
Mens fuerit, <-van<z cur Jitiantur opesi
Ghdd dabit argenti congeBum pondus & auri 3
Cumque ferace folo milha multa bo um?

Et qua gemmifero nafcuntur in cequore concba ,
Dimtiisque comes qui filet effe timor ?
lila , nec inuideo, teneat, qui ferre labores ,

Et mifir m mediis fufiinet effe bonis:

*Multaque pojfideat fecunda iugera terra,

Cui placet in curas area lata fiuas.

Hac cupiat quicumque <-volet , mihi njiuere parno ,
Et Superis tantum pojfe placere fiat cB.

Id modo contingat , (b er nam pluuiasque Notosque i
G)uxque fauent Jegeti Jidera, qu<eque nocent.
Dum bene tejle polo <~viuam nulhus egenus,

ZNjl mihi 3  qui paficit cuncla , deejfe finet.

z *

Pauper-

180 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Paupertatis fplendor.

Deme fuperflua^ crcfčet.

A  D špice, <~vt obfcuro Voluatur in dere fumus:

Fcedce nefcio quid lumina no el is hdbent.
(prede mihi, jplendor, modo deme fuperflua, crefcet:

V tile nonnumquam damna tulijje, fuit.

Frujlrd dmes opes muko Jibi congerit dur o,

Culta'que centenis iugera bob us ardt.
ttAb, male r vita m ari, peuis male čredi tur Euršr:

£)uid geris inf e šla, triflia bella manui
Ppjmpe p er & pelagus , durique pencula Mar tis,
Infelix miferas quarit egenus opes.

Omnia ferre iuuat, modo pic nntetur ege (las:

Scilicet hac omnis cauffa caputque mali.

Falleris: id muki fero r voluere, quod horres,
Stramined ignoti delituijfe časa.

Non femper <-uilis, non femper tur p is egejlas:

‘Pauperibus certe laus fua fepe manet.

Non auro meriti decus immortale Poeta,

Non opibus parfum nomen Homerus habet.
Ecquidopes? fulua nipipondus mutile terra:

nAbijce \ fpernentem glona certa manet.

Sictibi maior erit contempto Jplendor ab auro,

Crefcere quem magna non patiuntur opes.

Caftitas

LIBER P RI MVS. SO C IETAS N ASCEN S. I8l

Caftitas Religiofa voto adftrich.

Canitis furdis, canitifque ligatis.

Q Vem fequerts fucata dolis , malefuada <r>oluptas 3
aAffixum puppi certa tenere latmi
G)u£  tibi follertem fiducia fallere Vlyjfem 3
S<eu<t licet moueas cequora carminibm?

Ertiflra eqmdem canitur jur do y  camturcgue ligato:

‘Durior hic fcopulis , furdior ccquoribm.

Et raucis minus audit aquis y  cui uirgine cera,

Sunt obfeptce aures 3  quem fua rvincla tenent.

Scylla ferox Nereusque frernant y  fremat cifra Charybdis f
Ghtce dubias rabido turbine aierfat aquas:

Inter trati metuenda pericula ponti ,

Inter (pjy cequorei murmura <uana Det,

Sit fragilis, jit firma parum car o nojlra , phafelm
G)ud dubium njitce follicitamm iter- y
Ver Syrtes medias, per inhofjita faxa čMalece,
Inueniam tutas per fera monjlra ona*.

Vincula r vota mthi, cruxmalm y  Tiphys  I e s v s:

Pr o pelaoo lacrym<e, pr o fiat ion e Dem:
nAnchora Jjjes , c or acm, ^velurn fudjiria 3  clautts
E trma jides y  ventm gratia, remus amor.  ■

Z 3

Caftitas

I8H IMAGO PRIMI S/E C VLi SOC, IS S V*

Caftitas intcgra,

Rubus ai;dens incombuftus.

A Mramides quondam fa.cn fub ‘vertice Sina.

c Duxit j) a flor oues fugiiiuus:

Hk filuam , <~ut farna, efl 3  diciu mirabilel flammis
IlUfam crepitantibus <~ari
Vidit , obfiupuit , cupidusque regente cucurrit

Cernere non notam prius ignem.
cAn minus ejl primd tuuenes ar dere iuuentd,

. Intaclosfe Capidmis igni
D^ec Veneris fentire faces, licitosve Hymenaos ,
Captos Virgimtatk umore?

Sicpaen forma egregij (tf florentibus annk y
Clari no bile Jemen Iuda,

(F er tur <~vbi Babilona faperba S emir umu olim
Coffiilibus fuper aera muris
Et lento excelfts flruxife bitumine turres)
aAufi JJernere iujfa tyranni y
In <vifu horribiles conieSii protinus ignes
llluHres animas pof turi ;

IlUJi patrio cecinerunt carmina ritu y
Ceu platani tegerentur ab ‘-ambra.


Cor

LIBER P RIM V S. SOCIETAS NASCENS,

183

Cor caftum Dei fpeculum.

.vo mvba i nna »aa 1 ? o«

« ,t • ;]• « • » -* • » : •-

>rran ri’Vj/V >a n&in ns» na

• • » l : v • « »» v

czd?  nn? R^ia in#s? irattfa
te?a jivaa -\hv  iTiNa nnnnj
iTiaa ]vdi)  irrm* n>Hl
ipa^ori pay tajna?
ca?nn bx\  iaW \n\  »a \j
tajaj na nn> n\pKj

Aillmilat mens cafta Deum.

Dum rutilus nitidas fol fontis conjpicit runda* t
Soliš in illimi forma relucet aquf
Oppofitamque refert oculi pupilla njidentis
Ejfgiem - }  (fr feculis oris imago micat.

Sic mens pura, Deo pupilla charior ipsa
Efl oculi ; f milem nam uvidet ipfe fibi:
Agnofcensque fuos m caflo peffore v nit us,

Mox amat■, (fr dio mens ft amon Dem.

Cafticas

IS4 IMAGO PRIMI SiE C VLI SOC. IESV.

Caftitas minime Herilis.

Fecunda mater gaudiorum. Attghb. 8. Conf.c. 1 i<

I Am fol immodicos refert calores:

Pendent vndiq\ Utaferta tern pl is:
€t qu<e femina tradidit colonus
TeUuris gremio jiticulofe y
Tnftes Pleiadas timensque Coros y
Magno foenore reddidit čolono;

Sat quamuis grambus fubaila ra/Iris
Auflri fenfent im pot en tis imbres y
Et cAi furuii^  (§/' incitatos
Nimborum fomtus tonitruumque y
Mater fedula (eminumcpue nutrix.
Ver um nec Geminos, amica nautis
Vifit fidera , nec feri Leonu y
Nec Canon /ubit afluantis ignes
Sol c ali dec us arbiter que fugum y
‘F ur um at Virginii emicat p er aflrum.
1 nune qui feriles laceffis amos y
G)uos Vir go bene tranfigit pudica:
Quamuis aj/era moribus'quetriflis
Odit delicias, manu'que nefcit
Spumantis p at eram tenere lacchu
Si non efl Veneris leuis facerdos,

Non inter Cbarites Cupidinescjue
Arguto pede fubflire nouits

Non ignes louis aut faceta Martis
Ince/los didicit referre amores,

EH magm tamen bofpes <~una Soliš t
terr& decus y  arbiterque c<eli.

Hinc mejjem legit lila gaudiorum y
Quam non a Libja Indiane campis
Aut molles Arabes y  leue/ve Seres y
Aut gnan Tjrij fecarc pontum
Extremo cupide aduehunt Edo .

Non hac gaudia nouit mpudica
Ho/l is mrginei cobors p udor is:

Sed cafii genij alites amorcs y
Et quos ambrofaque neffansquč
Molles ducere C Alt um liquores
Sinit Virgine natus e Parente
Et cAi Dommus folicpue  I e  s v s:

Et quos Jjirmate candido decoros,
‘Pulfanteš citbaras loquace plettro ,

Et cafia modulos cbely fonantes y
Inter liha ajalhum rofasfe,

Et pulebra Elifij nnreta campi
SDucit nairginei ebori Sacerdos y
Et c Ai SDominus folicpue  I e  s v s.

Caftitas

LIBER PRIMVŠ. SOCIETAS NASCENS. 185

Caftitas otio inimica.

Otia fi tollas, peričre Cupidinis arcus. Omdius\

F Orte [enem iuuenis fmdentem naiderat arcum ,
lnque humeris Veneri qua gerit arma Puer:

Tarče, ait , ah! teneri ne [range Qupidinis arma:

Ipfe [m Lefis numinis <%>ltor erit.

Inftnum o quoties cupies reuocare furorem,

Cum mifer haud ananas experiere minut}

Se <-voluc'rem in pecius mittet ‘Puer ipfe Jagittams
Hic medio r vicior praha corde geret:

Hic magnum dur is rverfabit in ojjibus ignem:

Tune nimium Jaudm, fiulte, querere manum.

Mobilis efl quamuis 3  non femper commouet alats
Et quamuis puer efl 3  quo timeatur }  babet.

Tefiis er it , fit ferua licet Tšriseis , Acbilln
Hafit in indomito peclore c er t us amor.

Ji>)uid? quod & zAlcides, domuit qud monfira , fubaftm
Hac tenuit domina mollia penfa manu.

Kidet ad hac , geminatbpue fenex r uiolentius ikfum 3
Et pharetram Puen frangit inertis onus.

Tum y  Cur numen 3  ait , lafi metuamus tAmoris?

i?{on niji quod tribuunt otia robur habet.

Otia Ji njitas t  periiffe fatebitur arma 3
Et njinci facilis cedet inermis Amor.

A a

Cafti-

186 IMAGO PRIMI SJECVLI SOC. IESV

Caftitas tenera.

Si tangas, frangas.

F  O rt e minus cafii confufo flumine cceni
ln conchd facem mifcuerant pueri:

Prejfa mfiabatur teneris  @r arundo labellis,
Ejfe£frix operiš Dadala arundo noui.

Ecce tibi , calami genialis fiamine bulla
Exiguo 3  c ud um tujja fubire 3  micat.

Paruula , Jed liquido gemmantibus r vndique Jlellis
Condudens gyro, quidquid in orbe nuet.

Hei mihi qudm tenero mundi omnipotentis imago 3
Jgudm latet anguflo macbina tanta Jinu!

Pida fuperjicies difiinguit mille colores 3

Vix'que decus t ant um, ciim nitet Iris , habet.
Denique tam placide cernens per inane njolantem 3
Pane aliquid , dixi , numinis inftar habet.

Eda ergo, mea bulla ! o formofijfima bulla!

Exfilw 3  mambus lumimbufque fequor.

Percita <~uix grmurn fiatu digitove propinquo f
ln lacrj/mas cupidis it refoluta oculis.

O bene chuinum mens natrga imitata nitorem ,
(fiompledens parno numina tanta jinu!

O pulchra ! 6 tenera ! attaclu dum frangeris nano ,
F is labes , fietu non reparanda tuo .

LIBER PRIMVS. SOCIET AS NASCENS. I87

Caftitas fit intaminata.

Vapor rapit omnc decus.

N Vper amor nitidum cum je cenfore notar et
Cryjlallo, Scythicis qua glaciata iugis ,
Miraturque comam juluo qua pulchrior auro >

Mir at ur grmiš nemula labra rojiš:

Dum je ridentem ridet }  dum fingula laudat,
Vrentesque oculos  , purpureasque gen as j
Flammeus oris honos , & laSiea col/a pruinis,

Et frons jideribus jf/lendidiora placent:
Dumque juo jimilis Narcijfo arridet imago,
Ingemit , & gemitu nsitrea plana replet.
llicet omne decus <-oapor eripit, atraque nubes
Ora fuperfujis occulit in tenebris.

Vtcmte cautus Vener is contagia naitet
Suadeo , qui cafla liha men tis amat:

Si pura <-vt jjeculo Numen tibi mente remdet,
e Ah  , caue  ; <T>e/ lab e s njna fugare potejl.
lnjtcit affiatu, licet ojcula blanda pr op met:

Mura maligna roja , Cypridis umbra nocet.
Vidi ego jideribus certantia lumina , qu<e nune
nAut furno, aut turpi putria tabe jluunt.
Alciden memorant, muis inilar fole jluentis
Vidna taci um jic peritjfe lue.

Aa i

Cafti-

188

1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Caftitas poenitentia armetur.

Odi profanum vulgus, & arceo. Homtm.

H ljlrix, rut perhibent , olim deprenfa p er agrum,
Vider at inf ant e s m fua ter ga fues:

Extimuit , faltumque pet it, notasque latebras-,

Hic coluber tumido fibilus or e micat:

Agglornerant hirci'que canesque in bella parati:

Ghid faciat  ? ffes ejl nulla rehcla fuga.

Or e canis, hngud coluber, fed cormbus hircus
Inf at, fulmineo dente timendm aper.

Vix mifera in tantos hiHrix patet Vmca mor fua:

€t tamen aduerfd praha fronte parat.

Profuit interdum defferamjje falutem:

Gloria multiplici maior ab bofle <~uenit.

Hofies miffilibus ( qua fub čute condita ) teliš
Arcet ab attaiiu corporis illa fui.

Sic tandem <-uitfique fatigatique recedunt:

lila domum nullo <-vulnere laja redit.

Vic it, io, ingeminantcpie fera , texunt'que coronam:

Infonuit lato murmure faltus, io!
luflius intaSlum feruabit nnrgo pudorem,

Si tamen arcendis hofiibus arma geret.

Arma; qmbus, fibi fe dum fubiicit, omnia njincit,

Et nuires auget debilitando fuas.

Cafti-

LIBER PRIM V S. SO C I'ET AS N AS CEN S. I89

Caftitas fngiendo vin ca t.

Fuga laurigeros parit illa triumphos,

Q Vi c up is aternis Agm comes ire triumphis ,
Calcat njbi mueo gemmea pr M a pede $

Et proprium pleStro modulari carmen eburno
Inter nairgineis lilia mixta rofis ;
iKcJii qua njincas hoBern ratione  ? timendo ,

Et čelen , [nadet quam timor ipfe , fuga.

(ec modo congrejfum  , primamque auertere pugnam
Idalia curfu pracipitante [at efl:

Emmus adjpecium , feu Phorcidos or a Medufe }
Degenerem quamuis mcrepet , <-vfque fuge:

Impiger 'Vt vifis e montibus emmus vrfis,

Hinnuleus matrem p er nemora alta pet it:

Vt tenera immani pauet agmine cinEia luporum y
Spem njita a trepidis agna petens gembus.

Nec pudeat ; fuga laurigeros parit illa triumphos:

Hac crebro IParthus njiUor ab hojle redit.

Polhe it us quamquam dona immortalia Daphnz
Phoebus er at , fugiens plus tamen illa tulit .

A a j Obe-

190 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Obedientia facilis.

Obe-

Quolibet impellas digito.

S Uhara manu artificis Uuem tornata p er orbent
Cum parte ex omni fiet bene nixa pede y
G)uolibet impulfu digiti properatque manetque y
ln partesque omnes pracipitata rutt.

Loiolaa fequi fignis fulgentia  I e s v

Cafira y  ne c tndecori puluere , quifquis amati
Tejfera p rima, illi , jingi ac pendere lubentis
A digito  j <-vt celeri <-voluitur orbe globus.

CN^ec mane at, tuba dum claro fonet anea tufu ,
jncumbatque graui pondere fuada potens.

I jat is , <vt totum njelut orbis obambulet orbem:

Vnica y  quodcumque efl , lit ter a planat it er.

G)uam cit o y  quam late 3  mentis difcurnt acumen
Jj)ua regitur s nubes prattolat atque Notos:
trumam , AEthiopasque petit y  fimdascgue Moluccas,
Aut fola y  qua medius torret aduHa dies.

Nec mar e , nec telim y  nec mortis imago moratur,
Tartareamquc <~vibrans faua Megara facem.

ZNjl opm e sl igitur digito , dum littera hj ita
aAtque fui immemorem fola fat ejfe facit.

Hac dabit <-una njiarn  • per aperta , p er inuia ducet:

‘Tenna folo fiet, puppis & <-vnda fialo.

liber primvs. SOCIETAS NASCENS. 191

Obedientia nutum intuctur.

Intenti flgnum exfpe&ant

S I quem fanffus Amor docuit p ar er e Tonanti,
lfque hominum credit njoce iubere 'Deums
Emicat , imperij Ji qu<z modo Jigna notarit,

Vel nuttss JI muli pondus & inflar habet.

Sic cpuos Roma <-vetus njidit contendere curjit ,

Ad Jignum pojita projiluere mora.

Stabant nudi bumeros, plantajque (efr peclora nudi ,
Falleret implicitos ne toga longa pedes:

Intenti jlabant oculis Vratoris in ora ,

C Doneč erat pandd mappa remijfa mam.

Tum njero mora nulla ; <~uelut p er carula puppes
GJuas celer Eurus agit , corripuere gradum.
Jontinuo totis plaudebat Roma tbeatris,

Vifaque currentes ore manucpue Jequi.

V^on minus exipeciat Jignum nutum que iubentis t
Et leuis , abieclo quod remoratur 3  adejl,

J^uifquis ad obJequij fatagens pertingere metam,
Sperat agonothetee pramia ferre Dei.

Huic fauet Indigetum plaufujque dat omne tbeatrum:
Et ponit merit is laurea Jer ta comis.

Obe-

192 IMA G O PRIMI SiECVLI SOC. lESVV

Obedientia prompta.

Pneuenit imperium.

Echo.

Q V<z med dicla refert ‘z>ixdum <-vocitdta ?  citata*
C ur de rupe caud prompta reclamat  ? amat.
Vix pleno prolata fono pracepta,  recepta.

Vrreuenit imperium nefcio quis,  fcio quis.

Ergo meo nutu tu <-veUes viuere  ? vere.

Sed mea lujja forent num tibi gr ata ?  rata.

Littera an vna tibi [at is , i, dum dicitur  ? itur*

Er go etiam hic ahquis ardua qu<srit?  erit.

Ad Garamantas iter placet vt moueamm?  eamus.

Num quis & ad fafrum littora <-uadit\  adit.

Ris 'vemet mejjis fecunda taboriš , ab oris.

Ris aliquis fidei dogma propaget!  aget.

An tormenta feres tot acuta i  tot ajftera ?  fpera.

An tibi fiagra 3  cruces ?  dulcia fputa ?  puta.

Tali a dim amor quid agit dum part ur it  ? vrit.

Ergo graues nulU res in amor e?  mora:.

An loca Jenta fitu tua cura parabit  ? arabit.

Euge noud furget fruge nouale.  vale.

Obe-

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 193

Obedientia velox.

Necdum lingua, finim dextra peregic opus. Martini

A  D nuttim <~vocis Ji quid bene fcribere certas ,

Črede  , aliqmd njocis debet ha bere mantis.

Si nefcis , rapida fmiliš fltiit tila figitta,

Anteuolat Zepbjros , anteuolatque Notos.

Si nefcis , <~verbo mentis fecreta loquenti

lmminet, (efr quamuis <~uix bene mjfa notat:

Sape etiam ojftciofi nimis pracurrit , eltn ant e
Impermm Vocis dextera carpit iter.

At tu, cui fludiiim fubčlrata per aquora cbarta
Arbitrio <~vocis pracipitare Jlylum,

Sis memor  , articulos agitare citatius E ur o,

Cum fua cnfjatis murmura fcribit aquis.
lila quidem lento qute pingit fngula dueta
V unči a manus , /ladij nomen etn artis habet:
lila tamen quia fepe fuo fe pigra labore
Impedit , ad laudem pntna V eni r e nequit.

Tu pr oper ar e memor , calamo pracurrere uoci
Si pot e s s etn palmam praripuife potes.

Sic Loiola fuo s docuit p ar ere Sodales ,

Mandatum celeri praueniente manu.

Sic meritis prima effe poteši , qua turba taboriš
Obfequium calo penderC prima poteči.

Quarcum

194

IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. IESV.

Quartum Societatis votum, obedientia
Sunimo Pontifici.

Refpicit aftrorum Regem.

V  Er/at amor florem , trablumque cupidine njultm
Nequidquam Boreče fceuior dura quatit.

Seu primo Ehoebm collujlret lumine terras ,

V rima Videt Clytie profequiturque diem:

Seu medim ccelo  , occiduis feu proximm Vndis 3
Impigra Vboebeas itque reditque Vi as.

Impatiens fleEii, fert liber a col/a (jupido,

Et mji quce fecit , njincula nefcit amor.

Vincula dim amor Sociis aptauit  I e  s v,

Atque bumeris pennas in fua iujfa dedit.

Tontijicis gaudens bic iujja capejfere coetm y
Curnt ad Eoos , currit ad Hejjerios.

Arcioos pUcuiJJe putet > <~oelocior Aufiris ,

Tut m ab ArŠoo frigore car pet it er.

Ad nutum fequitur  , medioscjue per atheris ignes ,

Et ji quce nondum cognita Regna latent.

TMunera nulla petit: placuiffe ejl munm amantj
Cetera dedidicit quxrere nudm amor.

Votum

PRIMVS.

Votuni

S O CIE T AS NASCENS.

repudiaildi honores.

Grauis efl odor.

S  Is licet irriguo floram fludiofus in hort o,

F los tamenhic quare despiciatur , habet.

Sat Hitet Augufla decus lmperiale corona,

Sedfacit ingratufn perniciofus odor.

Scilicet aiiguflis ml qmdquxm rebrn inejfle,

Et flcld fjecie magria plač er e reor.

mmis externo Jidendum črede decori,

Sape flib hoc aliquid, quo capiare, latet.

Vlns honor abfcondit , qudm quidquid amabile pr afer t,
Nec quo diijliceatfuflmet efle patdm.

Efle procul^anaflpeciofapencula, laudess
Pompa coronati nuerticis eflo proč ul.

Qua grauis efl gemmis, efl (gfl grauis Infula car is s
G)updque tegit, tutum Vix flmt efle caput.

Eflo, flt eximium flub limes fcandere Je de s:

Securum est humih dehtuiffe loco.

Niminm celfas conuellunt fulmina turres\

Et quod confpictium efl, m fua damna pat et.

Vix dat ur in flummo cmquam diU flaret cadensque
Laditur hoc grauius, quo magis alt us er at.

GJuamuis emineas Romano clanor oflro ;

OJlro Ji car e us, tutior effe potes.

Societas

LIBER

IMAGO PRIMI S As C VLI SOC. IESV.

Societas honore contempto illuftrior.

In tenebris clariiis aflra micant.

C Tnthia fi calo bigas properantior Drget >

Dum nondum occiduos Pbcebus inaurat agrosy
Et fratri comes ire parat }  currusque fuperbos
lungit, (efr in mediam prouocat aflra dim ;
Lampade Phoebed a) uit us extmSia mtentes,

Cum grege no Si urno Cjntbia teSia latet.

<&Afl 'vbi fot currus deuexo margine ponti
Soltiit , (gr Occiduis lumina merjit aquis\

Heffterus, (djr toto Thcebe pulchernma calo
Fulget, & in tenebris clarius aflra micant .

SDum tenebras qmrit , mundoipue tngloria, calo
LoioU foboles <-uiuere teSleparat;

Dum refugit titulos & inutile nomen honores
Rejfuit, & quidquid r vulgus inane Jlupet j
(Teftis liuorerit) totum dijfufa per orbem
Impleuit farna folis r vtramque domum.

Certrn honor fequitur fugientem , idemque fequentem
Ludit, (pf e tenebris lux inopma njemt.

Ambitio

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I97

Ambitio periculola.

Si tumeaSj rimeas.

E T tamen eB 'ventis qui antam credat nandis,
Gjuamuis tot p er dat njentus is* <vnda rates.
Exitij caujjam tnale fojjes pnebuit Argo,

Citm tetigit portus Tbejfala terra tuos.

Scihcet ir at is er at bac mer gen da proceliis,

Gjua docuit <~vetitas currere prima vias.

TJ tilu exemplo paticorum p cena fuiffit:

Po/l bos <equoreas nemo bibijjet aquas.

Succejfu pr mo m uit is jiducia cremt,

£ha tamquam domitum non timuere jretum:

Aut ji non domitos, ponti jibi quifque benignos
Infana jinxit credulitate D>eos.
lamcgue, Capbareis qui pane natauerat nmdis,

Audet ad Euboicas tendere rurfus aquas,
lnque man medio pleniš decurrere <-vehs,

F at a mbil digitis quinque remota t imen s-,

Dum tandem rumpant turgentia lintea <~uenti,

Ft bibat mfejlum quajja carina jalum.

£)ui fapis, exitium non dijjar črede t imen dum,
Šjuando tibi 'vano peci us bonore tumet.

Votum

198 IMAGO PRIMI S As CVLI SOC. IESV.

Votlim non laxandx paupertatis.

Laxari impatiens.

N  Ec cifra certos Jhtre inuiolata , nec mitra
Relligiofa poteči rečie confifiere fines
Paupertas. Mam rnper do 51  ur us alumnos
Infignis contemptor op um , morumque Magifter:

Vos quibus , inquit , opes hic asfernando paternas
Amplior at h er e is ac erefcit cenfus in aruis >
Anguslam , muenes , pr a laxd difcite amare
Pauperiem : ferdet laxata , angučla nitefcit:

Mac animum ditat, depauperat tila, s nec audit
Sancia , fuum nomen titulosque angufia tueturi
Deque fcjpho mitreo coni referente figuram
Defumens exempla, Ex hoc cognofcite, dixit ,
Virtutem \ mitro nam tota relucet m iflo:

Ar s femel a primo poslquam fecreuit aceruo
Materiam calicis  , fiatuque manuque figuram
Indidit  j ante fuos frači a compage recurret
In ciner e s , laxam quam fe patiatur abire
In formam : fic y  cum femel in fua membra redegit
Pauperiem phanus (fifi diuini S pirit us oris y
Difjilit in p ar te s , fi laxas ; pulcbracpue mirt us
In vitij fordes (fif arena tranfit amorem.

Hoc cauet , (gfi fragilem moto mens prouida munit.

Reno«

199

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS.

\

Renouatio votorum.

Nexus non fufficit vnus.

N  V H a quies in Amon ddtur : quis comprimAt ignem?

Feruidd flamrnA moraš, otia nefcit umor .

SiquA poteft ceffkffe 3  poteji periijje f auiUa j
Defes db extmSlo proximus Ardor erit.

FeSius amans , triplici quAmuis dddmAnte reuinxit y
Hac mage, dum renouAt vincuU , firingit Amor.

Vulnus ahtj flammAsque nouas , nouA fpicuU r vibrAt J
nAmplexuque nouo r vinculA multiplicat.

Et quoties facros , [ua r votA, retrAČlat amores ,

Et quoties renouAt gAudiA, • "vmcU fdcit .

Sic hedera , mn Si a quAmuis radice ligAntur ,

Et trunco teneras applicuere comasi
Affurgunt , rAmosque nouis complexibus 'vrgent ,

QuAque pAtet quercus , BaccIhca  fertA gerit:

Non beder a }  »o« fufficit 'Vnus Amon:

Milit beder a  amplexus, milit requirit Amor,

Reno-

200 IMAGO PRIMI  SALCVLI SOC. IESV.

Renouatio fpiritus.

Nouum mutor in alitem. Horat.

V Ix bene conclujit proprio Je c Ar etre bombyx J
Et nouus inde tibi protinu* ales adešl.
lam njigor s  & molueres creuere in ter gor A penna:

£)ui modo ferpehat , JI lubet , ecce 'Volat.

Nempe fibi talem format natura recejfum ,

Remigij alarum quo fabrketur opus.

Ite agite , & faeris , Soči j  , <-vos claudite feptis,
Robom atherei crefcat njt inde njigor.

Innouat hic nvires , hic faera femina flamrna
Sujfcit , hic alas 'Dadalua aptat amor.

in idem Emblema.

F Alleris 6 , qmcumque negas reparabile damnum i

Ruando fua in mijeros njifcera pandit amans.
Vande age , nec turba quidquam renuatur egenti\
Tempus erit , 'Vires cum renouabit amor:

Se tibi projlituit }  totosegue exenterat artus
r Rombyx, inegue tuas vifcera fundit opes.

V(ec mora longa , nouus fuper at h era tollitur alest
£htts bene latluram Jic reparajje neget?

Nec mora longa , nec ejl car fit mora longa  j rependet
jdua bene confumpft }  robova dms amor .

Receflus

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 201

Recefius annuusad vacandum fpiritualibus cxcrcitiis.

Dum condor, fecundor.

F  Elias arua Mempheos, cultijjim
(jdebrata telim ingeni >

Nune ajluojit o ccupatd jhichbm
Totoque Nilo condita,

Vnde vberis pinguedinem glebd trahis >
Datum fenus nobile:

Ghtod ejje mejfes oAJrica m dim fuum 3
Suumque rndllnt G dr gam:

Sic femper dmo manct ad plenum tibi
Opulenta cornu copia,

Vt a profanis expediti ccetibm 3
StrepitHcjue curarum procul 3
San Situ recepti folitudims Jim*

Si lent 10 recondmm 3
(dpod ejficaci germinet propagine,

Fructmljtie diffundat fuos,

G}uacumque pidehrum diuidit Vhoebm diem 3
‘Ter ytramque mundi regiam:

In boe latendo nobiles, quod conditi
Opima condimm bona.

Cc

Ratio

F

202 IM A G O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Ratio confcientias Superiori ad nutum reddenda,

Tantum opus eft verbo.'

P  Ro S uperi! quantis tegitur mens abdita clauBris!

Pro Supen ! quantum peclora noElis babentl
ID um faciles aditus fjondet fera, perfida fallit j
Et quafita dtu htterd  , rudna [ubit .

'Peblora concutio , clauBrumcpue reuellere tento
Nequidquam immoto cardine claujlra ngent.

Excute corde Jeram y  cuius [ibi confcia lucern
TMens fugit , (efr ca c o carcere claufa latet.

En patuit facilis fera , vox retmacula foluit:

Vox apent, do el a <-vox bene iunSla manu.
‘Prafidis ad nočem jic fe mens intima pandit,

Qecaque conuerfb cardine claujlra patent.

Tantum opus ejl n er bo. quod non nis feua remllet ,
Reclufum nerbo , lit ter a tunela dabit.

Tantum opus ejl n er bo , noclemjue feramque refringet ?
Et totos pandet mens adaperta jGnus.

Dimillio

LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 203

DinlilHo e Societate 1 E s V.

Nil dabit inde minus;

E r no (h , tverum ett; non eft taci ur a  dolori,

'Vine a  quam curud falce putata tulit.

Ch(ec minus inde fuis fub cver is temporA gmmis,

(ec minus Autumno JlAbit AmcenA botris.

Vider it h am }  c Ar m en philomela d At ur a fubibit s
Vident bAnc , fijlet fepe  <-viator iter
cAtque omnem tAcito percurrens lumine Jiluam,

Htec, dicet, magnat <~vinea fundet opes.

Vina per (efr terra , per & <equora uaHa  profundt,
aAuehet ille rotiš, Auehet ille rate.

Fehx , qm coluit, qui dente putAuit Adunco ,

Scilicet lila fu£ preemia fak is babet.

Hxc ille: At mihi non tali cum iudice res eft  j
V er ge, intermijjum carpe , ^viator, iter.

Sed tu,fabor enim, Loiole o cUra propago,

Vinea nos (trnih fertilitate beas.

Vndiqtte dijfufis comples ajirtutibus orbem ;

NuIIa  tuis ■ r vfquAm fhtciibits or a  caret.

Tempore quemque fuo refeces hcet r vndique ramum,

Si quA fides njiti esl, ml dabit inde minus.

SOCIETAS I ES V. Anagr.  VITIOSA SECES.

C c i IMA-

Diuerfa
Religiofo-
rum Injii
tata.

204 '

I M A GO

PRIMI SiECVLI

SOCIETATIS IESV.

5X2$

rwi»:r>i m

2©(2©{2©S!SXS!

LIBER  SECVNDVS.

SOCIETAS CRESCENS.

SIVE

De incremento & progreflu Societatis vfque
ad hunc annum fecularem.

C A P V T PRI M V M.

Frima Sociorum collettio , Or dim fmdftmmtum.

vemadmodvm mundi luuus Condicor Deus,
vt in tanto opere fuae pulchritudinis ae potentia:
veftigia adumbraret,pržeter fpedabilem huncorna-
tum adeo multiplici varietate diftindum, diuerfam
agendi vim, diflimilefque nacurisrerum ptopenfio-
nes indidit: ita in humanis animis (qui quoddam
huius Vniuerficatis breuiarium funt) prarter cade-
ftium decora gratiarum, quibus eos ad dignam
amore fuo vennftatem perpolit, efficaces imprimit motiones; quibus in
varia inclinati, dum alius aliud ampleditur fandioris vitaegenus , col-
ledas in illo bonorum Oceano virtulum excellentias, diuifim & per
partcs aemulentur ac repradentent. Hinc adeo difparia virorum Deofa-
. mulantiutn ftudia, adeo diuerfa: nitentium ad perfedionem viže. Sune
qui in aetemarum rerum eontemplatione defixi,vt affluenti caelitus dul-
cedini vacuum atque expeditum pratbeant animum ,a negotiis eum
curifque prorfus abducunt. Sune qui non tam mentis, quam corporis
exercitationibus dediti, in charitatem & mifericordiam totos fe effun-
dunt; & inter nofocomiorum fqualorem, inter reorum ac mancipio-
rum ergaftula, asuum confumentes, quidquid folatij calamitofis ad-
, ferunt,

LIBER S E C V N D V S. S OG IE T AS CRE SCEN 3. 20$

ferunt, fuas delicias putanc. Alij iuuandis magis animis, qnam corpo-
ribus intenti,Iic agendi contemplandique ftudium conferunt atque
commifcent, vt neque in deguftanda fuauitate diuini colloquij cautfas
deferant proximorum, neque in ferenda proximis ope diuinam farni-
liaritatem negligant: fic fefibi excolendis perficiendtf^ue impendunt,
vt parnem curarum ad communem vtilitatem deriuantes, quod priua-
tim proficiunt j id orane publice velint prodeffe. Priores in loca fola
abdunt fefe, Sc  procul ab omni ftrepitu fanda fedantes otia, feeum tori
Sc  cum Caeleftibus degunt. In folem pofreriores Sc  puluerem prodeunt,
oppida atque agros percurfant, diurnis conteiitionibus nodurnas vigi-
liasaddunt, quietem deniquein laboribus, in hominum confortio Dei
pnefentiam & congreifum quxrunt. Laudabili vtrique, quia non tam
fuo, qu,im aeternae Mentis, cui fuas attemperant rationes, dudu atque
confilio. At iam eo redierat Ghriftiana res, vt (quod magnus olim Ecclefu
Aphraates dicebat) vel ipfos eremi cultores ad leuandas Ecclefiae cala- vecejfkas
mitates, tamquam affuetas feereto virgines ad reftinguendum paternae tem P ore
domus incendium, par effet in publicum prodire.

Fluduabat multis locis Religio : fcedabantur caftiflimi ritus: Pro-
uindarum olim conftantiflimarum lababat fides, falus periclitabatur.

Qua in communi neceditate Sc  diferimine, fuis dumtaxat commodis
& faluti vacare, non tam virtutis ftudium, quam laboris fuga poterat
videri. Eam ob rem Ignatius auerfatus iam vanarum rerum illccebras, na*
vocantidue ad meliora Numini obfecutus, poftquam priuatae fatis pie- **»<**»
tatiindulfilTet, hauiilTetque de cralo, quod inalios cum frudu polTet Sc ^rlm
fine periculo transfundere; ad ferendas miferis fuppetias, firmandum- ignatius
que qua poffet, Ecclefiar ftatum, curas fuas omnes cogitationefque con- SeCi0SC0 ^
uertit. Quid tamen aut in illo, aut in quocumque fuam folius operam ^
conferente, tantum praefidij ?  Nec vnus omnibus prodede poterat, nec
vllis admodum diu. Iungere ergo cum pluribus ftudia, Sc  adlegere So-
cios vifum eft: qui eius primum opera incenfl, difpergerent deinde ale-
rentcjuein pofterum flatnmam, Sc  frigefcente faeculo Chriftianae pieta-
tis ardorem renouarent. Id primo in Hifpaniis Barcinone Salmanticae-
que tentatum. Vtrobique conatu maiori, quam fucceflfu. Multos figil-
latim virtuti conciliauit-, qui fibi ad laboris focietatem fideliter adha?-
reret, reperit neminem. Nimirum fatis erat, hoc Regnum magnorum
virorum feraciftimum noua: Congregationis Audorem protuliife, ini-
tia progreffufque aiteri debebantur.Ita tranfp lan tari- amant quidam fru-
tices, nec nifi alio tradudi in arbores excrefcunt.

Parifiis, celeberrimo per Chriftianum orbem litterarum emporio,
vti maior florentiftimorum inuenum ex omnibus Regnis ebeonfluen-
tium copia, ita facilior fuit certiorque deledus. Primus adfcitus Petrus
Faber, natione Allobrox. Necaegre viro fando adhaefit, qni fandita-
tem a puero fuerat amplexus. Plus in Xauerio defudatum, quafi iam
tu m portenderetur, in illo vno de millibus multis agi. Is Pompeiopoli
Regia Nauarrae vrbe nobili profapia natus, iilud modo fpedabat, vt ad
aggenitam familiae bellicam laudem fapientiae decus adiungeret. hoc
dif&ciliusadinfimaatquehumiliaanimum inftexit. Sedeum, vt relu-

C c 3  dare-

20.6  1MAG0 PRIMI S &CVLI SOC. IESV.

daretur-, Ignatium, vt inftaretj, mouebat magna indoles. Norat vir
pmdens 3 in incultis agris ex inutilium herbarum luxurie fertilitatem col-
ligi. Norat equorum domitoribus ferociffimos placere: eosefte, qui,vbi
frenum pati didicerint, aduerfam frangant aciem , & per proftrata ca-
dauera equitem ftium ad gloriam vehant. Nec diuelufus labor. dedit
mox manus, & contuinaciam ftrenuitate penfauit. Inde Iacobum Lai-
nium Seguntinum, & Alphonfnm Salmeronem Toletanum, cum in ge¬
nij ftudiorumque fimilitudo fociaftet inter feftalutis & perfečHonis ftu-
dium ad Ignatium aggregauit. Poft hos Nicolaus Bobadilla Palenti-
nus, primum officiis delinitus, mox vits propofito coniunčtus elb Sex-
tum le addidit Simon Rodericius Lufitanus, acri iauenis ingenio & in~
dole prsclara. Claudius Iaius Gebennenfis aliquanto poft; poftremi
diiOjloannes Codurius & Pafchafius Broetus, Belga hic, ille Allobrox,
poft Ignatij Lutetia difceftum Te coniunxere. Ita ex paucis hominibus,
patria,State, moribus, conliiio difcrepantibus, velut ex variis elemen-
tis, pulcherrimi cotporis coaluere principia. Nec dinerfitas vel aufpi-
cio caruit, vel fručtu. Qubd natione differrent, monebantur non ad
alicuius fe gentis, fed ad omnium populorum falutem congregatos.
Conliliorum difpar ratio fubits conuerfionis confenfufque Deu m pro-
debat audorem. Cetera diflimilitudo docnmentum dabat pofteris, vt,
cum adeo diftidentes non nifi per charitatem coiuilTe cognofcerent, eo-
dem vinculo continerent communitatem fuam, quo eftet initio colliga-
ta. Paucitas vero, cum operum qus aggrefti funt magnitudine compo-
fita, quantum admirationis habet? numquam manifeftius fuit, virtute
potius quam numero, concordia & confpiratione quam magnis appa-
ratibus,res geri.Quamquam verifimile eft, Ignatium,dum nouam con-
dere militiam in animo haberet, hos velut Prsfedos Tribunofque fele-
gilfe, de reliquis copiis fatis fec.urum, li idoneos Duces nadus eftet.

Trofefforit
numeriis
reflringi-
tur ad
fexagmta.

Societai a
■plaribu*
■pofulis ex-
fetim.

C A P V T S E C V N D V M.

Altemm Societatis imnmentum in Ordinis
confirmettione.

R Es erat vnius statis, paucorum hominum focietas. Vt pcrenna-
ret, Religiofum Ordinem condi placuit. Aftenfit Paulus III.
Pontifex Maximus, ea lege, vt, quoniam exercitus in morem variis di-
ftingueretur ordinibus, Profelli, qui velut prstoriani milites funt, fu-
pra fexaginta ne eftent. Sed vbi arborem plantaueris, difficile eft cre-
fcendi legem prsfcribere. Dante incrementum Deo, nequidquatn
obicem ponas. Quos vero nous huic propagini diuina bonitas audus
fponderet, non dubiis apparebat indiciis. Vixdum in Europa firmare
radices coeperat; & iam vfque ad vltimas Orientis terras Isto penetrarat
prouentu: vix paucis inferre fe prouinciis; & iam plerafque fui defiderio
complerat. Studia ciuitatum, poftulata Principum, vota populorum,
per litteras atque Oratores indies adferebantur. cumque vna obuerfa-
renturoculis animarum pereuntium ftrages; yidebatur quoddam mife-

ria:

liber secvndvs. societas CRESCENS. 207

riscgenus, non polTe miferis fubuenire. Quid tamen plurimis fieret, fi
adeoanguftis circumdata cancellis, nec terminos fuos Societas, necla-
bores proferre poflet? oftenfum ldbi, non conceilimi auxilium dicerent;
niiferabilius perituri poft fpem falutis. Quid? in immenlum crefcerent
htereticorum cateruse,exiguus adEcclefiam manipulus accederet? latih
fimos IndiaofFerretcampos, colonorum non admitteretar copia? Nec
hoc p to fua pietate voluit, nec pro ratione muneris fas e (Te Pontifex iu-
dicauir. Quam ergo prius prudenter, velut in experinaentum,hunc re-
centi Religioni limitem definiuerat, tam poffcea beneuole diiatauit j vt,
fi Deo videretur, crefcente indics numero, & in Patrurn locum nona
fobole adolefcente, durationem cum omni pofteritate, amplimdinem
cum otbis terminis adarquaret. Indulgentia Romana Sediš Patribus
pro omine fuit. Plures inde cum lediflimi iuuenes, tum viri setate ac fa-
pientia graues adoptati: Societas inftar fluminis , perfradis aggeribus,
exundare latius coepit. Quis hic Ignatio fenfus , cum in enm fere mo- Satiorum
dum multiplicari fuos cerneret, quo fuorum turbana fedatorum Serua ^rci^ad
tor auxifl’et? decem ille principio ; Christvs duodecim felegit ‘modOmdi-
Mox ad hos additi duo & feptuaginta; Ignatio fexaginta conceffi , pari/«P /or »
ad prior cm numemm accčflione. Tandem infinitos Euangelij Pršečo- ^' T H I R1 '
nes orbis habuit, fpes erat & Socios fine numero fore. Libet fane vel
hoc nomine diuinas benignitati referre gratias, quod quorum maxime
vitam nobis imitandam propofuit, eorum fimiles dederit progreffus.

C A P V T TERTIVM.

Tertmm Societatis imremmtitm fah frnčlo Ignatio,

V  Ti res,quas terra gignit,ita Regna Resque puhlice fe fenfim efFe-
runt. Vt Roma gentium caput fieret, feptingentis annis opus
fuit: tamen,fi progreffum cum annis conferas, anatem, inquit ille, vi- nomsi.i.
tra putes. Velocior Alexandro vidoriarum curfus. At quantis exerciti-
bus quotam terrarum partem fitbegit ? Afiae, vt nune eft, non maxi-
mam. Plus Chriftiana virtus potuit. Pauci pifcatores orbem non
multotardius, quam peragrari polfet, Deo fubdidere. Ita vitra Regna
atque Imperia fuos Ecclefia limites protulit, & vbi nulla trophsea fte-
terant, fua figna collocauit. Licetne cum huius progrefiibus variorum
Ordinum inerementa conferre? Eodem & audore conditi, & adiuto- fuum Or~
repromoti, non parum de amplitudine participarunt. Sed id Ignatio dl ” emla ~
indultum Marcellus II. Papa iudicauit, vt inter omnes, quorum op e-^iJTun-
ra in inftituendis Ordinibus diuina Sagientiavfa eft, nemo, dum viue- datorfro-
ret, tantam familia: fuar, quantam ille, dilatationem viderit. FueruntP^*”*
aliae fecundae quidem, & fub ortum fuum, inftar fontium recens pro-Hift.sodct.
rumpentium e terra, qua patuit via, fe diffudere: fed Fundatorum au- 1 ^^
fpiciis plerxque vix aliquot Regnorum fines, paucse vnam orbis par- -vmoigna-
tem exce(fere. Quid Societas? extremas terras, extrema peruagata ma- w  ^
ria. vbique gentium non fedes modo, fed & Prouincias habuit. in
ropa noueni; vnam in Afia ( fed quam vaftam? ] Indiani, vhimos ho- dif*

miiium

EliOi
Ex (čriptis
P. Oliucrij
Manarti,

2,0$  IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

minum Iapones complexam : vnam item in Africa (ita  tum cenieba-
tur)  Adhiopiam : Braiiiiam in America podremam. Quibus quid ad-
de  ditura eflct aies , nec Ignatium diuina bonitas, nec fuos Ignatius celare
Societati!  voluit: quodam enim in morbo , cum moriturus timeretur, rogantes
progreft-  illos d ide tret fiium in cados difcedum j verendum enim , ne orbata pa-
bus pr*dt-  rente n0 ndum roborata familia conciderec j bono animo eife milic: Deo
Sočietatem, non Ignacio niči. illius fauore, qnos viderec orbis, in eum
diem progreilus feciife, maiores tamen in poderum fačturam: vcncura
mm tempora , cum ad m dar corporum incremento iam fačdo jfolidare-
tur in ie, atque ita moiis iuce compages diiciplina condringeret, vt, quae
iabis iblec edc principium , ad dabilicatem faceret magnitudo. Rara fe-
licicas , ied cuius Ignatius non modo vates, verum etiam iocundum
Deum aučlor ed, Dum fpelanda nobis bona praedixit, quid iibi debe-
retur indicauit. ab eo enim ortum Societas, ab eo, pr^ter perpetuum
patrocinium , augefcendi iuique conieruandi vias ac rationes liabet.
Qu.amobrem, o Parens oprime, b eximie Ordinis tui, quin & Chridia-
ni propagator Imperij, quas tibi grates Elij tui, quas orbis refcret vni-
ueriiis ?  tu fccundam bane vitem, quce modo ab Ortu ad Occaiinn pal-
mites explicuit,plantadi: tuis, dum viueres, vigiliis; dum cados adiidi,
meritis excreuit. Tu domus huius Deo dilečrie architečtus es: tuum
opus primi lapides, tua totius aedificij forma . Vt ruinam ne timeat,
Fundamenta Chrido auipicc iolidadi: vt tu to aifurgat, Regulas tuas
velut amudlm reliquidi. Ex te fons ille icaturiit, qui, vt in fluuium ma-
gnurn excrefceret, allapfos quidem torrentes excepit; ied aquas in origine
naudas per fordida terrarum, pel* amaros Oceani vortices voluit hačte-
nus incorruptas. Tuis aufpiciis colleclus, tuis etiamnum coniiliis regi-
tur hic exercims: fiiturus vidor, dum ordines in quos diferetus, dum
relielorum a te armorum vium, dum praecepta pugnandi, dum muni-
tiones iiias, hoc ed tuas Conditutiones, ieruabit. Adiis nune, b bone,
& tuis, vt facis, propitius,quem fperadi,quem ipopondidi, quem e caelo
curadi, profečtum intuere.

E

C A P V T Q^V A R T V M.

Fvopagfttio Societatis per Eurofam.

Vropa non terrarum amplitudine, ied incolarum prcedantia nobi-

_liilima mundi pars, vti Societatem protulit, ita pluribus locis re-

šocieutis  cepit. Natalis terra Italia fuit, vbi Roma Religioiorum Ordinum pa-
tn iiahd  rens , Nec viquam felicius, quam in patrio iolo adoleuit. in Vrbe tribus
7ncremcn-  fak Ignatio fedibus condituta, nune vndenas numerat. Agnoiceres hic
mm.  radicem, ad quam frequentes iiirculi pullulant. agnoiceres caput,vbi
colligitur,& maxime ieie exierit ieniiium vis. Inde per nobiliifimas Ita-
lias ciuitates diiperia ed. Pleriique iiii fpecimen dederant primi Patres
iam tum , cum nondum Religiofis accenierentur. E noiocomiis ad
pulpita prodeunteSjOdenderant non minus iibi effe ad ianandos animos
indudrias, quam ad iubleuandas corporum cegritudines charitatis. Ad

famam

LIBER SECVNDVS. S O CIE T A S C R E S C E N S. 209

famam fic partam vbi fauftus de confirmata Societate nuntius acceflit,
quafi fi falutis alienae ftudium iis vrbibus, vnde difčefferant, fui reditus
obfidem reliquiffent, publicis votis reuocati funt. Oblata vita; fubfidia,
oblata cot ad commorandum fedes, quot incolendis adultior Societas
vix fiiffecit. Poftcri, quorum in locum veniebant , Iiorum fibi partes
fubeundas rati, non ceffarunt eorumdem commodis populorumperpe-
tuo conatu inferuire, & reli&um fibi liomen per ea conferuare minifte-
ria,perqua; fuerat acquifitum. Audus cum frudu fauor, &, qua ma- P J^T S
xime creuimus,Principum Ecclefias beneuolentia: ad quam tantus nune soetetau
a Barberinis cumulus acceflit, quantum vti exfpedare modeflia non beneuoli.
finebat, ita fatis agnofcere prohibet magnitudo. Si quid id efl, vt illo-
rum apud nos teternet nomen , ipfb fseculorum decurfii monebimur«
Gratitudinem, quam oblitterare folet, renouabit vetuftas: fato quodam
Societatis felici, vt cum ea per qu<c fubfiftit, Romanis Pontificibus ac-
cepta referat omnia,per que ornatur,eorum nepotibus debeat quam plu-
rima. Sic inter Vrbis Romana; decora funt, qux Farnefij & Lodouifij
cum pietatis in Deum, tum fiias aduerfiim nos voluntatis auguftiflima
monumenta reliquere. Boncompagni, Aldobrandini, Burgefij, alijque
Pontificibus agnati, quam meritis fuis, & illorum fauore magnitam
ndminis noftri ftudioli fuere. Quid de Borromaus dicam? illud Italias
decus D. Carolus ( cui vt aliquid ad fanditatem , qua rnundo venera- eius viti
bilis eft, Societas contulerit, multb tamen plus debere fibi glorias ducit)
prteter donatam Aronenfi Tirocinio domu m, tria condidit dotauitque
Collegia , Mediolani vnum, per Heluetiam duo : futura, vt putabat,
non tam (xxx  munificentiae teftimonia, quam Religionis per eas oras fir-
mamenta. Pari fuos prasfidio reliqui per Alpes Principes muniuere:

Vtque Italije clauftra ingruentibus ex vicino Imefibus imperuia face-
rent, Collegia montibus fuis velut arces impofuere. Vitina; infiila; non Societatli
minus noftri cupida;. Sicilia fimul ac nouit, expetiuit. Sardinia cum Meduer-
a:que vitiis atque venenatis herbis fcateret, hinc antidotum petiit. Sic rami mfu-
Corficam, fic Melitam ingrefli fumus. Cretam etiam cum Venetorum , las ’
quibus paret,tum Romani Pontificis voluntate inhabitauimusjfed acer-
bus, quem Venetiis tulimus, cafiis eo quoque deuenit.

Poft Italiam prima nos Lufitania excepit. Venerant eo Francifčus &i»
Xauerius & Simon Rodericius,in alterum Orbem Dei nomen,& Socie- m ~

tatem,portaturi.Dum Olifipone idoneam ad nauigandum tempeftatem *
exfpedant,& quid Indis effet fperandum,in Luficmis docent; ita fe pro-
barunt, vt quibus operam ad tempus commodabant, illi propriam fibi
fieri ac ftabilem vellent. Rogant Regem ( erat is Ioannes tertius, quo
nemo nafcentem Kunc Ordinem vel benignius excepit, vel fouit ftu-
diofius) fiiorum non minorem, quam barbarorum curam habeat: ora-
niftudio conquirendos tales viros; non de manibus , cum haberentur,
amittendos: Indiis & fine damno & largius profpedum iri, fi pluribus
(quod virtutis exemplo faduri erant) fibi aggregatis, numerofas eo colo-
nias aut mitterent, aut, fi videretur, ipfi deinde ducerent. Quafi iam
tum muki effent, diuidi placuit. Simon remanere iuffus, Xauerius in
Indias pergere, vnus tot regionibus par. Hic vltimum fui monumen-

D d tum

Socij in
Lnji tani a
asfpojlolt
appellan-

tur.

P. fonfal-
uitts T\Jgt
Sebaftumo
injltttten-
do operam
dat.

raojitti
& Faber
in Htfpa-
niam mit-
tuntur.

Lainitts &
Salmeron
Societati
aflimat to¬
nem pa-
rmnt m
Conc.Tri-
dent. '

Francifatt
Borgia in
Societa-

temad -
fcribttnr.

210  IMAGO PRIMI S^dVLl SOC.  IESV.

mm diuinus ille vir,  hic fuprema virtutum veftigia in Europa reliquit.
Dubitcs j beatioremne Lufitaniam dicas cum lllum accepir, an cum di¬
mili c . Non potuic certe de iačtura queri, quas tam multis lucro fuit.
Submifla mox in abeuntis locum noua fupplementa : quibus quam re-
gia benignitas commodam, tam difficilem deceffor prouinciam facie-
bat. Sed vt acres el lent, Simonis exemplis & cohortatione, & fiio potiR
fimum nomine incitabantur. Apoftolos vulgus vocabat. quas appella-
dOj  quoniam virtute fuftentata eftjpofteris etiam reclamantibus adh^fit.
In Indias incertum, an inde tranfierit, an nouis meritis parta. Gau-
debat Rex, Regique virtutibus fimilis Regina, cum fuo iudicio populi
fenfinn conuenire. Secundis de Societate rumoribuSj tamquam beneuo-
lentiže fuaz fručtibus, exultabant. Nec minima pars in regiam deriuaba-
tur. Epheborum curam fiib fiium ftatim introitum Xauerius & Simon
fiifceperant; mox omnis fere aula quoad animas res fe dirigendam Pa-
tribus tradidit. Ne fe ipfi, & quod habebant chariflimum pignus Re-
ges committerent, euincere religiofa modeftia non potuit. Sebaffcianus
liiorum fpes & deliciae, e Societate magiftrum habuit. virtutes, quibus
aitcmitatem merebatur, a P.Ludouico Confaluio funt excultae. Vtinam
illis frui diutius Lufitanias licuiffet! fed Religionis ftudium 3  ob quod
viuere debebat,animofiflimo iuueni glonoiam quidem, at infelicem, in
Africano bello mortem properauit. Quo cafu quamuiš pnecipuum So-
cietas columen amifit; non tatnen per fua fe perennia ftudia, & falubres
in commune labores, deftitit dilatare. Ciuitates, quas Regum vel exem-
plo, vel voluntate, Collegia nondum admiferant, fliis deinde commo-
dis dučte petiere. Conimbricenfe vti in vniuersa Societate primum, ita
diu praecipuum fuit.

Orbem complexus Ignatius, non poterat Hifpanke patrke fuas deeffe.
Mifit eo Antonium Araofium propinquum fuum, virmn & pro ge n tis
ingenio feruentem , & aliis naturae virtutumque dotibus infigniter orna-
tum. Secutus mox cum Ortifio Claris Legato Petrus Faber. Poterat
in illo videri Ignatius ad fuos rediiffe : adeo Patrem primogenitus filius
referebat.Nulli tamen magis,fi Araofio credimus, quam Lainius & Sal¬
meron, dum Tridenti aliud agunt, Societatem in Hifpaniis promouere,
Reduces ab illo Concilio Antiftites fiifceperant benigniflime matrcm,
cuius adeo prasftantem in filiis indolem agnouerant. Placebat coniun-
cfcum cum virtutum ačtionibus dočlrinamm ftudium : placebat ac-
commodataad praefentes Ecclefise neceflitates Inftituti forma . qua: in
viuis illis imaginibus repne fentata, multos etiam aliarum nationum
Prasfiiles in fiii amorem pertraxit. In Galliam Guilielmus a Prato Cla-
romontanus Antiftes , in Poloniam Staniflaus Hofius Cardinalis , Ge-
rardus Hamericourtius Bertinienfis Abbas in Belgium, inftituendo-
rum Collegiorum voluntatetn detulere. Adeo iam tum,  vel communi
cum ceteris familiis, vel propria Societati forte , quod finguli facerent,
ccepit in vniuerfiim corpus redundare. Sed pluribus fulciendus admini-
culis tener hic Ordo, pluribus illuftrandus luminibus erat.  Acceftit
Francifcus Borgia 3  a cuius nobilitate fplendorem , aučfcoritate firmi-
tudinem, adminiftratiorie incrementum accepit. Priufquam in eam fe

darer,

LIBER 5ECVNDVS. S OCIETA S CRES CENS. 2tl
daret, in vrbe lira Gandia difciplinarum Vniucrdraccm rite excitarat ,Gandu
quar omnium prima noftrorum adminiftrationi &; poteftati fubfuit. ^prtma
Ita in nobiliftima Europar Regna diftributa quredam Šocietatis inchoa- SoaeutU
tx  laus. In Galiiis primi Socij collcdi: ereda Romar prima Profefto- com ~
rum domus: Collegiis in Lufitania principium datum: Academias ha-
bere coepimus in Hilpaniis ; felici omine, quoniam hinc potiffiiiium
prodituri erant , qui ingenij & eruditionis excellentia propagatis lacra-
rum fcientiarum termina, noltra: setati ornamcnto eftent, pofteris admi-
rationi. Vnde fadum, vt nobiMimar, quibus hoc abundat Regnum,
Vniuerfitates in lui nos communionem corporis adlcilcerent, & ad do-
cendi focietatem yocarent. Nec minor virtutis vel op mio, vel in publi-
cum vtilitas. Quamobrem Epifcopi curarum Euarum partem in nos
deriuare, ad luftrandas Dicecefes libi lbcios addere, prarpofitus fidei re¬
bus Magiftratus in honore habere : Rex Philippus cum emendatos ali-
cubi moreš, fuifque ftmiles vellet, nonab aliis praefentiorem opem fpe-
rare. Sic Hilpanias facile pemafimus.

Non idem in Galiiis curfus. led & aditus difficilior. Vti flumina in Societatu
mare, vnde ornim habent, non fine ambagibus reuoluuntur; ita inchoa- Zgrlff™
ta in hoc Regno Societas, non nifi poft interuallum, & per varios am- diffiniist
fradus, recepta eft. Quos fub initium Parifios Ignatius milit, diu pro
ftudiolis magis quam Religiofis habiti funt. Et, li virtutem excipias i
erant illis , quam his fimiliores. nec habitu, nec contubernio,nec ftu-
diorum Magiftris difterebant. Sola morum innocentia eximios redde-
bat: conlpicua illa quidem, led vel ideb calumniis expolita. Laboranti- ab  Zpfa-
bus prasftb fuit Guilielmus a Prato Claromontanus Antiftes * neque Zamani
caufFam modo libenter; led & iplos in ardes liias liberaliter lillcepit. Ibi fomtur:
Collegium formari cceptum, pari & Sociorum & Pradiilis gratulatiorte:
huius, quod domicilium fuuin in Dei domum conuerti cerneret; illo-
rutn, quod talem & holpitem & fundatorem haberent, cuius non tam
tedo quam patrocinio protegerentur . Sed vt certa loči podelilo c det,
deliderabatur vt Societas in Galliar corpus cooptata ius naturalis ortus
obtineret. Hoc, limulque vt ardificare integrum efiet, Cardinalis Lotha-
riugus, alterum Religionis in Gallia columen,ex Rege impetrauit. Sed
Senatu s audor fadus non eft : Sorbona etiam graui nos cenlu ra per-
ftrinxit. Ita non de habitatione modo , led & de farna laboratum. Sed
nihil pneponderat veritati. euoluit ipla lele, & in iniquis iudiciis, vti
fax in tenebris, ventilata clarius elucelcit. Ne tamen tantorum Dodo-
rum negligi audoritas videretur; Martinus Olauius refpondit, refuta- fendttm:
uitque lčripto,qiiat moribus Socij refellebant. Reliqua difficultas in con-
uentu Poidiacenfi per Lainium eft liiblata. Ibi dum non modo cum
harreticis vehementer, led etiam cum Catholicis non timide, cumque
ipsa liberius agit Regina; per quae offenfionem incurliirus timebatur, m cometu
per ea & libi conciliauit gratiam, &, quat ad firmandas Ordinis fui res » ‘Toijjia -
opus erant, impetrauit: leu quodita libertatem prudentia temperaret, cen fi ad ~
feu quod numquam nocuerit liiat , qui Dei cauflam fideliter promouit.
Videbatur tot inter iadationes firmas agere radices Societas debuille. cvce ^
euulla tamen eft: vt,quid ad communem rem eius opera conferret, Gallia ^ogitur,

D d %  non

reducitur
ab Henri~
coir ;

eim in

Societatem

beneuolen-

tta.

Patreš in

Germa~

nUmmijfh

h&rejin ibi
'vanis locis
oppifgnant.

In Sodeta-
tem fattor
jhtHna-
■ corum &
BaaarorU.

212 IMAGO PRIMI SdECVLI SOC. IESV.

non minus carendo diFceret* quam fruendo. Reftituta Fuis Fedibus ab
HenricoIV. poft duratn hiemem vberius germinare ccepir, tk velur in
fecundiori poft otium & celTationem nouali lastiores fegetes proFerre.
Fouit redudam Rex ea benignitate, qua reuocauerat. cuius quidem
beneficij memona non nifi cum Societate occidet. Sed param lili fuir,
fi Fuaapud nos memoria exftaret. Fuum illud magnanimum, &, qua-
le fuit in Alexandri pedore, maius mundo cor, in Fiexiani Collegij
templo tumulari iuflit; vt,quantum Societatem cordi haberet, etiatn
poft mortem teftaretur.

Germania quo grauius laborauit, hoc ftudiofius adiuta eft. Ignatio
llulla regio commendatior. Ex decem , quos in condenda Societate
adiutores habuit, quinqueilli impendit, Fabrum, laium, Bobadillam,
Salmeroilem, Lainemj cum non totidem alij (Codurio iam caslis re-
cepto) vniuerfo terrarum orbi reftarent. Ipfe cum Romaš teneretur,
quo per Fe adefTet, Germanicum difficillimis temporibus Seminarium
molitus eft, & fuftinuit vel vitra vires. Ita cominus atque eminus Fup-
petias latas, Qui propius aderant, alterum contra vitas licentiam, alte-
rumcontra haerefim gerebant bellum: velpotius fingula oppugnando,
vtrumque impetebant. Sunt enim fic inuicem connexa, alterum vc
alterius fit radix. Quemadmodum aqua in glaciem durefcit, glacies
in aqnam foluitur 5 ita ex vitiis oritur hasrefis, & in vitia definit. Cum
h ac Wormatias, Spiraš, Ratisbonas,Norimbergas plena velutacie,publi-
cis in conuentibus, dimicatum : certa quidem vidona, Fed cuius Fru-
dum aduerFariorum contumacia elifit. Nos tamen non exiguum o-
pera? pretium tulimus, acerrimum in nos illorum odium. Venit mox
in partes Petrus Canifius, nouus terror. Quot ille coronas meruit,
feu Feruatorum ciuium, Feu hoftium deuidorum ? Non alteri per Ger-
maniam Societas, &, fi hasreticis credas, Religio plus debet. Sic hanc
deFendit, vt pereum, & quos ab eo Canifianos vocabant, ftare dice-
rent, quo minus inclinatum prascipitansque Regnum Papifticum om-
nino collabaFceret: ftc illam illuftrauit propagauitque, vt imperiti
rerum, IeFuitarum audorem Camfium Ferrent. Stare tamen non pote-
rar, & inter grauiflimas Religionis clades incolumem Fe Feruare pufilla
f amilia, nifi & Antiftitum, quorum eft ifthic cum magna potentia
coniundadignitas, & Catholicorum Principum Fauore Fulciretur. Sed
Vti fidelem atque vtilem nauare operam conata eft, ita benignos con-
ftantesque nada eft fautores. Auftriacorum & Bauarorum eb excre-
uit beneuolentia, vt, nifi magnitudinis pieratisque Fuas rationem ha-
buifient, modum excefiifie videri pofiit. quamquam illa, quibus fibi
nos obftrinxere, arbitrati Funt optimi Principes, gratulationis potius
quam inuidentiae materiam prasbitura. In eam opinionem venerant,
vt, cum nobis beneFacerent, crederent Fe de Republica bene mereri.
Collata nobis auxilia, Fuis putabant populiš impenFa. Academias
tribuebant, vt alibi iacentes, alibi corruptas hasretica prauitate litteras
priftinum ftaturn integritatemque reciperent. Aidificabant magnis
fumptibus templa, vt, reddita rebus Facris maieftate, cultum iis de-
bitum pietatemqne renouarenu Collegia pro vrbium prasfidiis ha-

bebant.

LIBER S E C V N D V S. SOCIETAS CRESCENS. 213

bebant. neque tutiorem armis, quam noftia vigilantia Religio-
nem exiftimabant. Difficile fnic, vel operum exhibitione tale iudi-
cium, vel beneficentiam gradtudine adaequare. Sperat tamen praefti-
tiiTeFe Societas, vt id magis non potuiiFe, quam parum conataefifevi-
deatar: gaudetcjue, quorum armis &fortitudini tot vi&orias Deus at-
tnbuit, eorum fe benefačtis & munificentia fuperari.

Hačtenus proarbitdo Pronincias adiuimus : in Belgium nos-tem-
peftas detalit. Ardente inter Carolum Quintum & FranciFcum Vale-
ftum bello, cedere iubebantur e Galliis quotquot er.ant de Caefans di-
tione. Odo de noftris, quippe Hifpani, in Belgium migrauere. quo
aliquando, eodem ex Regno, egeftate preiTus excurrerat Ignatius, Fub-
fidia, quibns ad opem tnundo ferenda.m fe pararet, petiturus. Neciam
nullum Sociorum in his Prouinciis erat nomen: prasclara Fabri per
Germaniam facinora rnmor eo detulerat; & vnum celebrans, totum,
vtfit, Ordinem čommendarat. Pr^cipua tamen pauperibus, &,nifi
quod in regionem omnibus hoFpitalem venirent,exulibus, in Deocol-
locanda Fpes erat. lilo freti, Louanium ad habitandum felegere: tum
vt incepta Parifiis ftudia perfequerentur, tum quod ex prasftantibus,
quorum erat ifthic copia, iuuenibus Fperarent fore, non modo vt plu-
res Deo, fed etiam Fibi adiungerent nonnullos. Euenit res ex fentenda,
poftquam Colonia Faber adueniens ad fanditatem qua omnes; ad elo-
quentiam qua Strada eminebat, fapientiam & audoritatem adiunxit.
Sed non vt hominibus auda eft, ita ftatim domiciliis amplificare Fe
Societas potuit. Obftabat, quod neque illam Philippus Rex, item vt
in alias ditiones fuas, in hanc admitteret, neque per patrih leges redi-
tus permanentes ad ftabilienda Collegia neceiTarios admittere liceret.
Has atque alias fuper alias incidentes difficultates tandem elu6lata,per
magnos labores, ad maiores in Belgico colendo folo tolerandos hbi
viam aperuit. Nune &: per Prouincias quas Regi parent , & per eas quas
FeFe a reliquis abftraxerunt, difFuFa, dat operam, vt his non inuiFa, illis
accepta, vtriFque fit quam vtiliflima.

In Polonia quoque peregrinata prius eft , quam certis Fedibus ad-
mifTa.Primus eam cum Pontificio NuntioLipomanno Salmeron adiit.
Sed celeri tantum excurFu oftendit FeFe. Poft quaddennium Canifius,
cum Camillo Mentuato Satriani EpiFcopo, cui eaFdem partes PontiFex
delegarat,-eo miftus, & manfit diutius, & induftrias Fpecimen muItiFa-
riam dedit. Tandem Cardinalis Hofius, vt labeFadatam rem Catholi-
cam, quatn prope Folus Fuftinebat, etiam aliunde Fulciret, Collegiunt
Bransbergse inftituit. Fuit hoc Polonicas & Lithuanica: Prouinciarum
Femen: quarum ad progrefliim Antonius Pofteuinus, rebus eRegni &
Religionis re predate geftis, tnagnum deinde momentum attulit.
Sed prascipuum a Regum Fauore inerementum. Poft SigiFmundi Au-
gufti tempora, nec nobis nec Ecclefi^e Faris asqua, incidimus in Stepha-
num Bathoreum, & SigiFmundumlll. Fidei Catholicae ftudiofiftimos.
Hoc illis Fatis,vt nos amarent.Nec Regiae beneuolentiae poenitere Fubie-
<ftos debuit.Quam prope aberat vt in exitium rueretnobiliflimum hoc
Regnum,& contra Scythas acTurcas inui<ftum,ha:reticis vitro i.ugulum

Dd j daret?

Qud occa*
fione So¬
cietas Bel- ,
gmmadie-
rit.

De his infra
latius iib.6.

‘Toloniarn
■prtmtts ad-
it Salme—
ron, dein
Cantfim,

Rege s Vo¬
loma. So—
cietati fa-
uent .

Ii 4  IMAGO PRIMI S^CVLI SOC* IESV*
tlo.ft.emon. daret ? Eft qui afieratj contra hanc peftem 11011 aliunde maius quam a
Societate praciidium allatum: eius potiflimum opera errorum cauflam,
rap. 1 ). hoc e £j. jg no rantiam,fublatam,redditumqueCatholicis ritibus fplendo-

rem. Quod vti fibi non arrogat, ita impenfi ftudij confcientid beta,de
rernm contierfione immortales diuin« Mifericordi« grates agit.
toanhes Erat & miferrimus Hungari« ftatus, dum eam ingrefli fumus* Cre-
stamTocI«. uerunc vfque adeo calamitates, vtprope mitem Turcarum tyrannidern
in poionia f ecer j t ra bies h«reticorum. C«farei exercitus proditi > iugulati fortifli-
t Hnnga-  mi milites, Hungari ab Hungaris (nefas!) in mancipia barbaris ven-
nam So-  jjn funt. Quaz quamuis deplorare liiagis, quam prohibere licuitj
grldim:  quas tamen partes fatalis ille turbo non inuoluit, in iis & fe Societas, &
pro virili Religionem feruauit* Zagabri« vtperfifteret, Croatarum
ardor effecit. Cum Hungarici Status pelli iuberent, malle fe extrema
pati dixerunt, quam hoc pr«fidio fpoliari. in ciuilibus patri« rebus
cum Hungaris fe facere, in iis qu« Religionem fpečlant, diflentire.
Non tantum alibi vel aufa eft, vel potuit Catholicorutn conftantia.
variis  Homonn«, Cafloui«, aliiscjue locis agitati, pulfi, fpoliati fuimus.
vZZrl™  Damnanune reparat Ferdinanduslil. Romanorum Imperator; qui
F  vti reliquas a maioribus virtutes, ita hereditarium in nos amorem hau-

fit. Sic Auguftiftimus eius pater, quas in Bohemia fubieramus elades,
cum fenore penfauit; vel ob hoc noftri amantior, quod communes fe-
cum hoftes haberemuš: ftatuentibus rebellibus ibi Auftriaci nominis
efle tutelam, vbi Societas domicilium haberet.
toan.Arg. Vtinam par in Tranfliluania fpes afFulgeat ? non minora perpefli
' a 'r Mffil  ^ umus - b er  noftrum exitium Moyfes Zangkius & Stephanus Bockaius,
laJrJIj-'  te ter rim« furi«, fibi viam ad dominatum muniuere. Ab hoc Clau-
diopolitatium Collegiuni in defečlionis pr«mium ciuibus pr«d« da¬
tum* Sigifmundus Rackofius, qui deinde intrufus eft, nec «quitate
caufl«, nec Archiducis Mathi« rogatu, nec fuorum, quotquot Deo fi-
deles etant, Procerum precibus induci potuit, vt concitata odia non fo-
ueret. Sic fr uči us intercidit, quem per noftros fperauerant Chriftopho-
rus, Stephanus, Sigifmundus, Bathoreus fanguis. poft illos, vti heres
Tranfliluania* familia, ita paene omnis reducend« Religionis via defe-
eodem re-  cit. In fpe tamen contra fpem Societas nifa rediit, qua potuit; & tur-
dit ,  bulentorum ciuium, perinde vt infanientium «grorum,iniurias ferens,
curationem non intermifit. Videbatur ad eam rem Alb« Iuli« velut
diuinitus reličla inCollegio noftro cathedra facr« «dis, fola inter ru-
dera & cineres falua: quam poftliminio confcendens nofter Ecclefia-
ftes fecit, vt in ruinis fuis Religio triumpharet. Sed breuis earefpira-
tio, & cito obnubilanda ferenitas fuit. Cedere oportuit non modo fu-
rori h«reticorum; fed etiam, inter bella & c«des, Catholicorum timo-
ri. Paucorum, quibus nune commorari illic licet, quam vtilis Religioni
fit opera, argumento fuit nuper Tranfliluani« Princeps,Bethlemi Ga-
boriš coniux, Marchionis Brandenburgici foror, ad Catholicas partes
per eos tradučla.

AngUcatu  Non tamen nufquam inter hoftes durauimus. Ex Anglia ne Eli/a-
nnfroms  keths auidem crudelitas nos exclufit. Eam Societati mifllonem obtulit
mmm '  n  magis

. LIBER SECVNDVS. SOCIETAS GRESCENS. 21 $
magis quam impofuit Gregorius XIII. dircriminumquidem & labo-
rum, Ted & gloriae atque vtilitatis plenam. Succeffum fpondebant, cinn
Pontificis nomen inde a Gregorio Mamo AnglisfortunatifIimum,tum

G? O O J

multorum eam ambientiumalacritas. Exarfitinprimis Claudius Aqua-
uiua, qui prouinciam animifui magnitudini parem cernens, non mo- cap.ij.
do vt fine tergiuerfatione fufciperetur,vehementer inftitit; fed eriam, vt
* fibi demandaretur, fupplex depopofcit. Valuithoc, vcdeinde vniuerfo
Ordini cum potekate prsefečtus, ad eam promouendam curas inten-
deret, tanto efficacius, quanto in expeditionibus plus confert prudentia
& imperium Ducis, quampromptitudo milicis. Delečtifnnt P. Rober- In . A H lia
tus Perfonius, & Edmundus Campianus, ambo a virtute, dočtrina, p er f onuu
prudentia inkručtikimi, & prteter communem in proximos amorem, &Cam-
fingulari patrih charitate flagrantes. Quantum in ipfokatim ingreffu P ianw '
terriculamencorum obiečtum ! quantum deinde cafuum & difficuka-
tum! fed quae metum incutere poterant, animos dabant. Mors extre-
mum periculi fumma votorum erac. Nec frukratus fpe Campianus. Martyres
pokquam genti fuas vtilifFimus fiiiket, ipfe quoque optadflimum Mar- Societatu
tyrij frudum tulit. Perfonius, dum euafit, infelicior fuic. Aliis defnde m An & ha ’
ad efFundendum pro Chrifto & patria fanguinem non minus animi.

Plures idem decus obtinuere. Sociecas fuorum fanguine fecundior,per
fpinas & vepres extulic fefe, & inter fuccidentium manus accrenit. Fuit
cum omnino latere oporteret j fed etiarn fub niuibus vigent herba?,&
ne frigoreadurantur, ipfum frigus obfiflic. Maior modo tranqui)Iitas
fub Carolo Rege, qui nulliprobo aduerfus, benignitatis,qua Angliam
beat, nec illos relinquit expertes,' qui in tuenda Religione maiorum,
qua? Diuina; placere norunt, Regia? Maiekati fperant non difplicere.

DifEciliorem Scodam facit ha?refeos contumacia,nuper & in Do-
minum fuum aufa? infurgere. Sed asgre charitadobfiflicur. Degunt & s ^ ciet **
illic, quivel cum libertatis vita?quedifpendio laborant indigenis pro- Scoti £ &
deife. Plures ad fe attrahit auita? Fidei tenax Hibernia: vtque paulatim Htberma.
flluefcens amplam laborum materiam, ita Religioforum non infecun-
da pareils, ipfa fibi colonos fufficit. In vtroque Regno priufquam afli- *
dui degeremus, variae per interualla miffiones inftitutae funt. Pmer
eos, qui Superiorum iuffu iuere j in Hiberniam iam tuna a Societatis
cxordio, Alfonfus Salmeron & Pafchafius Broetus pro Legatis a Pau-
loIIL mifli, tamdiu curanda? tutanda?que Catholica? rei nauarunt
operam, quamdiu non fuum (quod minime timebant) fed eorum,
a quibus reciperentur audirenturque,vitare damnum potuerunt.Pius IV. e'o legattir
Nicolaum Goudanum, eadern potekate pra?ditiim,in Scotiam, Britan- avariis
nico correptam incendio, proficifci iuffit: vt Maria? Regina?, fuorum
fraudibus ac vi oppreife, fummas inter anguftias, & confilium pra?be-
ret & folatium. Cum pokea omnino peklim irec hoc Regnum, fouen-
dis eorum qui in Fide conftabant, reliquiis, nouam manum Grego-
fius XIII. deftinauit. Quibus in legationibus per media Socij vaden-
tes pericula (nufquam enim non ad nečem qua?fiti funt)  gaudebant iis
locis fuam fe Apokolica? Sedi fidem ac deuotionem probare poke* vbi
in vicinia Rex fchifmaticus, & digna tali parente filia fuprematn au-

člorita-

7 * mcacfua

occafione
Socios etc—
cerfant.
Ann.Societ.

sn.1614.

Societai

Qmnqu(-

ecclejiis

Jiabilitur.

Rejidentia
Bclgradi ,

in Chio.

An n. Societ,
an.i$i2.

216 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

doritatem conuellere, & honorcm Petri fuccelforibus debitum, fibi
per fummum nefas non elfent veriti arrogare.

A Chriftianorum terris ad Turcarum Imperium tranfeamus. Non
minimam Europac partem, pro dolor! hi pollident. Grasci &
maris infulis iugum impofuere. Ex Hungaria & Slauonia (olim lily.
rico) plus illis quam Catholicis paret. Plurimi paflim Chriftiani no-
minis. Vtinam ad reftituendam illis libertatem lic alij arma conuer-
tant, vt Societas operam contulit ad feruandam pietatem! non itain
Seruatoris opprobrium repleaturTartarus-,nonita cado infultetur.Nunc
ceffantibus Catholicis,ab ipfis (quis credat ?) Turcis aduocati fumus.
Res lic habet. Quinque-ecclelienfes in Hungaria prrelidiarij viderant
noftros, quos apud fe Dynafta Bamffins Abfolinduae habebat, pera-
qux  luftralis agnique cerei vfum, plurimis morbis facere medicinam.
Rogarant ex facris his amuletis fibi quaedam donari. Nec Mahome-
tana impietas obftitit,quin & ipfis elfent falutaria. Vt latius vulgaretur
•beneficium, Patres accerfunt, comitatum addunt; aduenientibus fum-
mum honorem habent. Iacebat celebris inter illos Tribunus morbo
incognito iam annum seger. Daemon hominem infederat: fed nec is
facrorum pignorumvim & exorcifmos tulit. Sede fua pulfus eft, &c y
quantalit Catholicis Sacerdotibus, poteftas, Turcis fateri coadiis. Inde
illi impenlius nos colere, depnrdicare, mirari, agendi quas muneris 110-
ftrifunt copiam facere. Nec deerat vbi ftudium fuum &induftriam
charitas expromeret. Degebant Quinque-eccleliis, qui fe Catholicos
dicerent, quaciuium, qua rufticorum, inftar centum millium. Vnus
omnes curabat Myfta: qui cum vita a pellimis non differret,partes fuas
tantum aberat vt expleret, vt ne nolfet quidem. Non minor hasretico-
rum colluuies, Lutherani, Caluiniftae, Ariani, nulla non peftis fe in-
truferat. Quantus in hac excolenda filna labor ! fed & periculum!
Solicitatre ad proditionem plebis h^retici rabulae nos accufaruntj vt*rei
Catholicae progrelfum, quem fuis declamationibus retardare non po-
terant, fallis criminationibus impedirent. Cum pellendi effemus (nam
caufsa parum probata vitam Magiftratus donauerat) Bethlem Gabor
profcriptioni interceflit. Adeo, quem Deus protegit, nufquam defhi-
tuitur, & vel inter hoftes patronum iuuenit. Sedato motu continuata
vrbis cultura: eo fru<ftu,vt, cum noftros fui Prrefides reuocarent, ciues
apud Balfam (lic Proregem vocant) inftiterint, vt nonnili reditu pro-
mififo commeatum daret. Ha zc  Quinque-ecclelienlis commorationis
origo. Altera Belgradi Hungaria? metropoli eft inftituta, non minori
Chriftianorum vel deliderio, 1  vel emolumento. Cetera? per Orientis
Imperium fedeilocis magis diftra&ae, nec omnes intra Europam funt:
quia tamen fub Turcis, fcriptione coniungam.

In infulam Chium, reuerentias erga Romanam Sedem etiamnum
retinentem, Clemens VIII. noftros miferat. Excepere appulfos Chij
fummo ftudio, nec minori hačtenus retinuere. Sed Chriftiani funt.
QuidTurcae? Vbi Patrurn moreš habuere perfpečtos, videruntque
nulla fua vtilitate qua?ftuque, fed vna dumtaxat animarum falute duci;
primo incognitam apud fuos fufpexere charitatem; tum, vt rapax hu¬
mani

LIBER S E C V N D V S. SOCIETAS CRESCE N S. 217

mani animi eft virtus,admiratione in beneuolentiam versa, pasne cum
indigenis humanitate certarunt. Cum periculum a Ianizarisimpende-
ret, tutatifunt: puhlice cultum, priuatim obfequia detulerunt. Fuic
qui coadis ad fe de via diuertere, cum plurium millium fibi rem fami-
liarem efle dixiflet; H«c, inquit, Patres, vbi volueritis, vfibusveftris
fumma deferuiet. Quanta vice integrirate, quantaque prudentia opus
fuit, vt immitia illa pedora conciliarentur! Sed huins rei non obfcu-
rius teftimonium a Gr«cis fchifmaticis datum. Patriarcha Conftan-
tinopolites faflus in Patrum moribus Catholic« Religionis fanditatem
fplendere, puhlico laudatos edido ita fuis commendauit Epifcopis, vt
non modo facelli negotium vetaret,- fed etiam, vbi res ferret, auxiliuin
cuperet pr«ftari. Hinc & in vicinas traiiciendi infulas oblata opportu-
nitas. Naxenfes fimul ac tales vfu fuo Socios reperere, quales farna de- i» Naxo,
fcripferat; quafi iis retinendis vinculavellentiniicere,Epifcopatumob- teistu
tulere: ignari Societatem dignitatibus terreri magis quam allici, 110-
ftrumdjue effe, qu« laboriofa funt, non qu« fpeciofa,fedari. In Cypro, Cypro t
priufquam Chriftianis eriperetur, Iulius III. exftruendi Collegij facul-
tatem fecerat: non nifi Miflionem inftituere licuit. Smyrn«in loma Smjrnt,
etiamnum fedem habemus. Sed quis incolumi Turca ad Conftantino-
poleos portas commoraturos fperaret? per Galliarum Regis Legatos id
effedum, vt Per«, quam vrbem finus non latiffimus aByzantio diui- & con-
dit, tuti degamus: totum forfan Orientis Imperium peruafuri, fi non
magis nefcio qui e Catholicis, quam qui Religione diflident, obfbi-
ciffent. Certe inter Gr«cos Patriarcham Conllantinopolitanum non
faCientem modo, fed & familiarem habuimus: Ierofolymitanus nepo-
tem fuum nobis erndiendum tradidit. Apud ceteros fic fuimus in gra¬
da, vt, cum quofdam e noftris lues abftuliflet, vifis muki funeribus il-
lacrymauerint. Quis fcit, fi non aliquando h«c animorum coniundio
ad Religionis vnitatem tendet?

C A P V T CLY I N T V M.

Societatis pr Eurofam Miftoms.

P Ercurrimus regiones, in quibus ftabilia Societas domicilia, vo-
lentibus atqne adnitentibus populiš, conffcituit. Reftant ali«, in
quas velutin hoftile folum excurfiones fecit, animaruin pr«das adura.

Quo habitationem non potuit, charitatem extendit. fic folem fentiunt
extrem«terr«, nec orbit«, quam ambit, fubied«.

Qua Orientem Europa fpedat, extra Prouincias Regi Poloni«
fubditas nulla nobis fedes; fed non animofius armati milites, quod
illic frequentifllmum, quam Socij vicina inuafere. Celeberrima i n M 0 fco:
in Mofcouiam expeditio fuit Antonio Pofleuino duce. Hune Lega- mam Pof-
ti nomine Gregorius XIII.  Pontifex Maximus mifit, vt magnum f emnw  ‘ e ~
Ducem ( fic fuum Mofci. vocant ) cum Rege Poloni« & Sueci« Oregona
fancire fcedus cupientem, conaretur fimul ad Ecclefi« pacem atque xnr.
amicitiam perducere. Inita cum Rege concordia: manfit cum Ecclefia in 0 asNu£

Ee

difien-

fcouia.

mm,

218 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

diflenfio. adeo ditionum potior quam falutis cura eft. Par ramen in
diffimili Tucceftu PoiTeuinilaus. Eo Tchifinaticum adduxit, vc Romance
Sediš poteftatem cum admirtere non vellet, ncgare tamen non poiTet.
Hoc iilum in rabiem egit: nec mnltum abfuit, quin Maieftatis infigne
crudelitatis inftrumentum faceret. Sceptro, quod nuper Elij cxdc  re^
Pofemni  TperTerat, Legaco nečem intentabat. Illeconftantia, qua putabac exci-
consiantia  p erCj  i&um aoertit. Confternatus eft barbarus; auditiTque patientius
Tm'Im-'  q UžE  afferebat, furorem in beneuolentiam vertit, & pro vulnere arnple-
xum dedit. ReTedit, non exftinčlum eft nocendi ftudium: nifi qiiod
poftea calliditate tečtum. Rogat, vt pro Legati Apoftolici munere Tua
fecum luftret templa. Quod primum ingreffuri erant, in eo, qui fe
gerebat pro Archiepifcopo, diuina gentis more peragebat. Aduertit
Pater id eo fadum, vt, ft intcreflet, crederetur mutalTe fententiam, & a
Mofcorum facris non abhorrere. Venturum fe negat. afferentibus Pro-
ceribus id pro contumelia habiturum Dncem, perfiftitin fententia;
quafi parum de vita laboraret, fi fidem & commiftam fibi dignitatem
in tuto pofuiiTet.Doluit irritas cecidiffe infidias ^ animi tamen fenfum
compreflitDux, & ira intra reuerentiam ftetit. Reuocatus in palatinm
PoiTeuinus, fimul exaudiripotuit,Deocum fuis eucharifticum carmen
cocpit concinere, Qnid ageret interrogatus, Habeo, inquit, Numini
gratias, quod muneri meo iniuriam non fecerim, Fidemque, cuius vos
abiefta: fero pcEnitebit, integram ego atque inuiolatam feruarim. Ita
fere finita Legatio. PoiTeuinus cum fručtum mallet, famam retulit.
Reditum a noftris in eam regionem cum Demetrio Principe. Is vbi
InMofco - in Polonia fidem feciflet, Te eum elTe Demetrium Mofcouice heredem,
mam Socij  qui l  Borifcio tyranno ccefus credebatur,impetratis auxiliis, poft variam
^TrDeme-  bedi Tottunam, ex exule Princeps eft fačtus. Dignitatem adeptns, cce-
triU Prin-  pit, vti promiferat, in id totis viribus incumbere, vt cum Eccleiia Ro-
ilokouh  man * Mofcouiticam coniungeret. Nihil pulchrius egerat, finonfer-
Eizeuiiiana uentius quam prudentius rem vrfiiTet. Allaborarnnt tamen noftri, cum
dilTuadere non poflent: doneč eo (d rerum viciftitudinem!) per nouam
feditionem trucidato,mterciTe fpes, & iačta reconciliationis Temina cx-
dibus & Tanguine Tunt opprelTa. Non ita Rufti operam eluTere. Fuit
vbi puerorum inftitutio tam belle procelfit; vt horumagmen, cum in
grandiores batbaro more tripudiantes incidiflet, turbauerit inTanas cho-
reas, & ad Tua Tequendum vexilla Tacris notis infignita tumultuantem
turbam adduxerit. Varadino & Zeplaco, Pannoni^,qua Turcis finiti-
ma eft, ciuitatibus auxilium prceftitum eft tu m, cum peftilentia & fa¬
rne exhauftas eo quidem egebant maxime, Ted miriime Te fruituras Tpc-
rabant. Quis enim, vbi incolarum alij Tolum verterent, alij vitandce
luis cauiTa Tummis in arboribus, auium more, nidos conftruerent 5  cre-
deret aduenturos aduenas, qui pereuntibus per media funera opem fer-
rent? Sed,vt alienis Tuccurrant,Tua Tpernunt pericula quos ChristI
amor vrget: nihilque felicius putant,quam mortalitatis darima in ceter-
jnDalma-  nitatis lucrum vertere. In Illyricum quoties & quot e partibus excur-
ttaSocte - Tum? Primus iliicBobadilla Societatis illuftrauit nomen. Expetittun
//nj m  iaminde Epidauri in Dalmatia Collegium, tandem ingenti religiofif-

(imx

a«. 8.

Ann. Soc.
an. K07.

Ann. Soc.
»n. 1585.

LIBER SECVNDVS. SOČIETAŠ ČRESCENS. 2I9

fi mx  Reipublica; gaudio inftitutum eft. Aliud ad Iftria; fines in vrbe
Flumine exftruxit Auftriaca pietas, cui ad benefaciendnm nobis nec ille
latiflimarum ditionum fuarum fatis amplus eft termihus. Extremo
Septemtrioni n on minus impenfum eft opera;. In Suecia Patris Staniflai
Marfouitij, aliorumque, quos ei pro Catharinae Regina voto Modera-
tores noftri focios addidere,per multos annos fe labor exercuir. Tandem
& Antonius Pofteuinus ad firmandam folandamque Reginam, cum
Fuis tlim fiiorum malis. ingemifcentem, mandato Pontificis acceftit.

His Sigifmundus III. Polonic Rex primapiecatis fuse rudimenta, So-
ciecas deuindum fibi iam inde Sigifinundum debet . Sed non intra
aulam Fe continuit Patrum induftria: per Regnum, quamuis iam om- MffioSd-
nem fere medicinam refpuerec, diffufa eft. Vt fr udu m fecundarent,

Caftites conciliati: Diua; Birgittae, Suecia; olirn cini, nune tutelari, di-
catum Coenobium, fremennbus hasreticis, reparatiim : faera eius ofta
argentea; arca; inclufa coli denuo coepta. Quis de reftauranda Religio-
ne defperaret, cum Religiofas domos fuis e cineribus videret refurge-
re? Sed tantas fpes moriens Regina fecum abftuliu Hac fublata, defe-
riiimus locum, non depofuimus curam. Quibus in fua patria non po-
teramus, in aliena per Icholas, &exftrudum inftituenda; iuuentuti Ann. sdc ;
Seminarium,prodefle conati fumus. In hunc etiam modum Daniš Nor- an ' Ij85-
wegifque confultum: cum fuos, lievfpiam iocorum in noftram difei-
plinarn fe darent, prohiberet Danice pfeudo-epifcopus. Quid edidis
opiis? inquit Rex,curate ne Iefuitarum fcholis noftra iuuentus indi- Ann. soc.
geat. Sed &ipfiin terras illas, perquidquid minarum atque infidia- an,lSo1,
rum obiedumeft, fe Socij intulere. Nec minus in Norwegias frigori- >rwe-
bus,quamin torridislndia; locis ftudiofa animarum charitas exarfit. In & Mnfi
Dania etiam carcerem tulimus. Quid multa? ex omnibus, in quas fio- & &*-
die Europam diuidunt, regionibus vix vna; ex celebratioribus infulis mam '
pauc^ funt; vbi vel fedem Societas non fixerit, vel in quam expeditio-
nem non fufceperit. In Italia;, Hifpanias, Gallia;, vtriufque Germanih, %egioneš
Polonic Regnis & Prouinciis, in Hungaria, Gra;cia, Iftria, Dalmatia,
nabitamus. In alios Illynci tradus, 111 Pannomam, Sueciam, Norwe- tas fedem
giam, Daniam excurrimus. Acceperenos infnlas,in Oceano Angliacum kabet > aiit
Scotia atqueHibernia : in mari Mediterraneo Sicilia, Sardinia, Corfi- luttjfc 0 ''
ca,Melita,Creta: in JEgxo Chius. Cyprum,Naxmn, ceterafque lu- mt.
ftrauimus. Vtinam non & adeo late haerefis atque impietas graffaren-
tur! Sed cum facile fit vulgari luern, non item prado efie medicos; ita
noftii difperfi funt, vt nullos peftis inuaferit, quin iis curandis vel im*-
penderint operam, vel obtulerint.

CAPVT S E X T V M*

Societatis propagatio per AJmm*

A  Siam varie veteres , in quinque partes noftri Cofmographi diui- Diuifo
dunt. Viiam Mofcouke Dux, alteram Tartari tenent: fub Tur- e ^'*-
cis eft tertia, quarta fub Perfis s  poftrema Indias, & quidquidterrarum

E e z ad

SocictM

in Indiam

psnetrat

mamo a -
<£>

nimarum

fratbu.

Flor.Rem.
in Antichri-
fto, cap. 8.

Xaue?ij

lam.

220 1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

ad Orientem eft patefačlum, complečlitur. In has omnes aliquando
Societas, in eam qu* remotiffima eft, ftatitn a fui principio pcnetrauic.
Aditus per Iacobum Goueam apertus. Is Ioaimi Lufitaniae Regi, Indi-
cas cultores viličar conquirenti , Ignacij Socios exhibuit. Ilios Ecclefiae
difficillimis teraporibus aCHRiSTO  fubmiifos,mhil magis quam la-
bores am-bire: ex periculis Dei gloriam & animamm falutem accerfe-
re; necRegis voluntate recufaturos ire, quo ferrentur iam fua. O pro-
fundas diuini confilij rationes! Hic ille eft Gouea, qui Parifiis Coliegij
fanti a: Barbaras Moderator, de cardendo virgis Ignatio fencentiam tu-
lerat. Vc conuerfa conditio eft! Noui Orbis curam committi ilii poftu-
lat, in qucm, quod a redlo mortales abduceret, animaduertendum pri¬
čarat. Diccres, Indorum falutem hoc fupplicio, noftrae familiae gloriam
hocdedecore emptam atque alfertam. Certe nufqnam illuftrius quam
in Indiis comparauit nomen. Quot alibi homines, tot hic agmina
Christo aiferuit. alibi Religionem fonit , hic plantauit. Ignota
Apoftolis tranauit maria, & Ecclefias nanim ad portus appulit, quos
illi non viderunt. Ex fpecubuš & cauernis eduxit gentes ad afpicien-
dam Euangelij lucern, &, quae fol non adit, Fidc illuftrauit. Non fola
quidem, nec prima laborauit. Praeiuit diui Dominici, praririit diui
Francifci generofa ftirps; fed vtmultum terrarum colere coeperint, non
minorem noftris laboribus campum reliquere. Vnus Xauerius, quam
multis falutaris fuit! Ante illurn Para tiar, Iaij, Malai, Azeni, Mindanai,
Moluci, nec HChristvs effet,audiuerant. Maurica, Tern ate, Tra-
nancoris, Manaris, Cambaia, Zeilanum, Iafanapatania, Coromande-
lum, ora Pifcaria, quam param inftrnčlae erant! quantar Meliapori,
Cochini, Goar, Amboini, qnantte apud omnes Malabares & Malacen-
fes tenebrar! diem attnlit illud fidus: & tot vrbes, infulas,regiones,prar-
ter Iaponiam,in quam primns Fidem intulit, & vicina Siniš loca, prae-
ter Mozambicum, Melindam, Zocotoram, & Africar littora , nouus
Gentium Apoftolus peragrauit. Quid hic primum mirere ? locorum
diftantiam? quantum totius terras ambitus continet fpatij, tantum plus
lemel non proficifcendo, fed docendo percurrit. Labores? Paulum plus
omnibus laborantem agnofcas. Fručlum ? Euangelium latius, quam
vllushominum circumtulit: plurimos Chriftianos, quos barbaras in-
ter gentes ipfa corruperant & efferauerant loca, ad dignam tali nomine
ac profeflione vitam conuertit: Ethnicorum fupra decies centenamillia
ad Christvm adduxit. Hune vnum fi Societas Indiis dediflet, pote-
rat ad illarum falutem excitata videri. Quantum per eius focios ac
pofteros,Barzaeum,Criminalem,Silueriam,qrianram per tot Heroas
acceftit, qui vel jfanguinis fui femita iter ad carlum. barbaris aperuere!
Per hos tota, quar intra atque extra Gangem eft,India; per hos Pegufiae
& Camboiar potentiffima Regna, Somatra, Ceiran, Celebes, Philippi-
naemaximar atque opulentiftimar infrihe, meliores quam noftro orbi
fuppeditent, recepere diuitias, & abfconditum Fidei thefaurum repere-
re. Per hos denique plura, quam fibi Lufitani Hifpanique fnbiecerint,
in Chri sti ditionem redačla funt loca. Vbi arces condere non potuere
fortiftimi Duces, hi Deo templa, Ordini frio domicilia erexere . Sie
. ' " -> Indiar,

LIBER SECVND V S. SOCIETAS CRE SCEN S.'221

Indiae, quas vel adire difficile eft, qua habitantur, excultx funt j qua
defertas iacenc, peruafe. Inde in Iaponiam traiedum.

Eft lapornim non,vtIndorum,inculta gens; led ingenna & difcipli- lapornim
nis expolita,appetens laudis & glorij : inde in bella prasceps. Deos tlim in g em ’ Am -
pro arbirrio colebat. ceterum res diuinas cognofcendi auida, & in ad-
uenas humana. Quse fimul Xauerius comperit, arfit dcfiderio tam do-
cilis colendae gen tis; puduitque, priiis alios quam Christi  nuntios
ad eam pelietrafle. Refemarat liane illi prouinciam Deus , vt Iaponum
Ecclefia vel in ortu iiio magna dlet j & qua: primaeuain illam asmulatu-
ra crat, fupparem Apoftolis liaberet aučtorem. O quis ille dies fuit, quo
Cangoximam nauis appulit, quaš tantum bonorum aduehebat! čredi-
derim applaufifte Cadites, & gratulatos m in lis, vbi fua renouatum iri
certamina, fuos repr^fentandos triumphos praeuidebant. Te certe de-
cuit exultare, laponia, nec amplius vel de fterilitate tua, vel de cafti queri
afperitate. Acutae te hiemes vrgent; fed iam mm coepifti pietate feruere.

Niues, quibus tegeris, Martymui cruor tepefecit. Maligna multis locis
tibi terraj fed eodem fecundata fanguine alpreta tua, in paradi fi delicias
conuerfa funt. Aufpicium dedit Kauerius, dum, vt tibi feruiret, Famu-
lus equiti faetus crueiitatis illapedibus percurrit. Quales eo folofru-
člus prouenere! fpecimen Europa vidit tuni, ciim Rex Bungi Franci-
Tcus, & Rex Ariminenfis Protaflus , Omiirazque Princeps Bartholo- Legatio
masus, ad Euangelij lucern vocati, Mantium & Micliaelem,fpe<ftatifti- Regumla-
mae virtutis adolefcentes, fibique fanguine coniundos, ad exhibendam P° ma
fiio nomine Pontifici Maximo obedientiam Romam legauere. Obla- C em.
trent hic ringanturque Fidei hoftes 6c  adoratum a populiš e termino
terrarum venientibus Antichriftum ganniant : ego cum iis, quibus Flor . Rem .
quem debuit illa legatio fenfum attulit, regios hos iuuenes, tamauam inAntlchrift *
alteros Magos in Vicario fiio Christvm  venerantes agnofco: nec cap4 °’
quidquam aut Societati, quas in Kis dirigendis deducendifijue vice fide-
ris funčta eft, llluflrms ad gloriam, aut tibi, Roma, iucundius ad vo-
luptatem accidifTe. Quid finule in Africanis atque Afiaticis triumphis
confpexifti ? Ibi de trucidatis & mancipatis, hic de conferuatis & li-
beratis, gentibus triumphatum. ibi fu.fi hoftium exercitus, liic dx-
monutn vires frattas. tum Imperij, modo Religionis limites propa-
gati. tum deletre vrbes, vaftatas puleherrimae regiones j modo nullum
nifi impietatis excidium. tum , qui in poteftatem venerant, lurido &
fquallido vultu, onerati catenis, dolore atque ignominia pleni, poft vi-
tloris currum trahebantur; modo, qui fe C h r  i s t  o fponte fiibdide-
rant, lastitias quam aliis adferebant participes, ingenti vniuerfbruin ftu-
dio (Sc plaufu , ineredibili multitudinis, Principum, Antiftitum, Sum-
mi Sacerdotis gratulatione excepti, omnique honorum & officiorum
genere fuere decorati. Quorum omnium cauflani cum homines in So-
cietatem referrent, eamque Iaponicse Ecclefia,cuius tam praeclaros vide-
bant fetus,parentem ac nutricem dicerent j erat quod laborum fiiorum
fručtum maximum non modo exhibere fe, fed & percipere exiftimaret.

Legati, vbi in patriam reuerfi funt, quafi non certiores ad caclum duces
nancifci poftent,quam quibufcum tantum terrarum emenfi erant,aggre-

E e 3  gari

222 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

gari noftris voluerunt. Alij nec genere nec virtute impares fecud funt
Etiamnum Regam in ea gen te non minimorum nepotes, auitis titulis

tJMijJlo
S ode tat is
in Tezo.

Smenfium
moreš, ri-
tm.

Xauerius
in mgreffu
Sime, mori-

tur.

Aditus in
Srnam
c/uomodo
Sodiš pa-
tefatlas.

ftationem non deferiiit, led & praclarilfimis copiis aučta elE Quibus
inftrucda, ctiam vitra lapomam m Yczo , noutnn laborum campum,
nouas libi palmas quafitum iuit. Multos gladius abftulit; led maior a
ferro fecunditas. multos ignis conlumpfic j led a Hanama claritas accef-
fiz.  Tormenta, carceres, equulei, quid fuere nifi experimenta virtutis?
quibus non opprelfa elt, fed ercčta j nori abfterrita, led inuitata. Et ad
hac quidem decora Xauerius, vt dixi, viam muniuit. Sed non hic vel
eius quielcere magnanimitas, vel expleri charitas pomit. Dum mundi
terminum attigilfet, credebat le in operam luorum primordio ftare.
Parua videbantur India, parna laponia, dum Sina reftaret.

Sina qua tetra: amplitudiue , qua populi frequentia, Regnum eft to-
tius orbis maximum. Incola ingenio excellunt; pace magis quam bello
clari. leges vniuerfim non ablonas 3  religiones ridiculas habent. Exte-
ros ita vel contemnunt,vel metuuntj vt,propo(ita capitis poena, a finibus
fuis arceant. Hoc ipfum erat quod Xauerium, non minus profundendi
languinis quam propaganda Religionis cupidum, prouocabat. Sed
dum pugnas cogitut* ad palmam euocatus eft: priusque ad praterito-
rum laborum pranim m , quam ad nouos labores peruenit. Nec tameri
omnino fruftratus eft voto : mortem, quam in Sina Iperabat, in eius
ingreftu reperit. Vbift quid ad finem propofitum, nih.il adgloriam
defuit. Nulquam honeftius miles, quam fub hoftili vallo cadit. Sub-
lato Xauerio, tranfiit ad pofteros expeditionis cura: qui amulati eius
animos, Christi figna , qua ad Sinenfium portas moriens defi-
xerat, pcrfračtis tandem clauftris intulere. Aditus, vt in locis qua vi
expugnari non pofiunt, pet munera eft apertus. Horarias e rotiš machi-
nas, Ipecula cryftallina, vitra diuerfillimos alpečtui colores obijcientia,
Sinenles nondum viderant. Ea, & cetera eiulmodi, quibus pretium
nouitas faceret, dum cupide Magiftratus acciperent , vt lit in doniš,
capti funt: & admiftis qua offerebantur, intromisere qui dederant. Ita
Michael Ruggerius & Matthaus Riccius penetrarunt. Qui mox altius
infinuare le in gratiam, populum officiis & comitate demufcere, prater
virtutis documenta , eruditionis fpecimen dare. Nec maius aliunde
prafidium. Idem quippe Sinenles, quod olim Graci, de exteris lentie-
bant, barbaros & ignaros elfe, le lolos fcientia praftare. Vbipatuic
error, coeperuntque de fitu orbis, & aftrorum curlii, de acceftu, recelfu^
defedione lolis & luna , qua ipli non repererant, a noftris dilcere; li-
mul opiniones, fimul voluntates mutarunt j & vel admiratione dothi-
na, vel dilcendi cupiditate, non ingrediendi folum, fed & commoran-
di copiam fecere. Mox & templa condere licuit. Primum Sciauquini
( eft ea Cantonia prouincia metropolis) extručhim , pietate magis fre-
quentantium, quam ornatu luo fpe&abile. Cum id ciues, prout ami-
ciori aut alieniori erant animo, varie ferrent; Prafečlus vrbis, vt aučto-
ritatelua,quam 5c  farna lapientie & Republica bene gefta ingentem col-

lege-

O

1

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 22J

legerat, loči religionem tueretur atque augeret ; hunc foribus titulam
appofuit, Diuorum flons <edes.  Flos ille potuit intelligi, qui deradice singuUris
lede adicendit. Noftros porro quanti deri vellet, altera ,  quam in in- hma d
teriore aula mifcendis deftinata colloquiis figendam curauit, infcriptio
teftabatur : Gens ab Occafu facrofancla  . S upr a modeftiam erattitufus \-f t &oSocik
admidus tamen , quia Religionis intererat eius prsceptores honorari. exhtbitM,
Varias iubinde vicimtudines fubiuimus . Modo non multitudini fo-
luin & Magiftratibus vulgo fumus accepti, fed & Rege tam beneuolo
vtimurj vt, nifi hoc Religiods inftitutis repugnare didicidet, praecipuas nignitas.
in nos dignitates conferret. Agrum, qui vidui cultuique corporis ne-
cedaria abunde fiippeditet, nuper attribuit. Vir eft redi iuftique tenax, an.isj 7 .
&, quibus alij , ne ad Edem tranfeant, maxime impediuntur, libidini-
bus non obnoxius. Vtinam, quemadmodum falfos Deos non amplius
colit, ita verum, vt par eft, aliquando veneretur ! quanta Sinenfis po¬
puli, qui Regum fupra Perfas venerans totus ab illorum nutibus pendet,
adEcclefiam acceffio fieret ? lam nune operarij medi defunt. Fidem
rnulta millia, Societatem nonnulli funt amplexi.

Par in vicinis Regnis progredus. In Cocinchina pluribus locis fedes Soc h  *»
erigi cceptas. In Tunquino finguli pro Collegio funt. Supra viginti ani- C „°^ nchtm
marum milliavnus curat. Tibet,quod & Cathayae Rcgnum, non mino- T unqnin,
rem frudum fpondet. Nifi inconftantia timeretur,primis parne congref- Tibet »
fibus poterat ad Fidem Rex adduci.Ita difficillimos aditus facili progref-
fu Deus penfauit. Sane nihil fimile miles Hannibalis in Alpibus padiis. ^ a [ lt a te 1 r j* 7
leuiflimum fuit, quod per afperrimaš rupes confedum eft iter. traieda
loca, vbi non raro viatores peftilens aer, ficut Auernus volueres, necat.

Calcata totis menfibus nix & glaciesrvbi fentiendi vis & oculorum vfus p. Am. An-
defecerant, defoflis in niue fpecubus hiematum. Nufquam talia frigo- ia ,lt '
ris prodigia. Gangem, cuius hic fons repertus, non modo glacies ftrin-
git, fed etiam fine gelu nixtegit: vbi enim montium cacuminaf qux
non nifi nix fimt) ventus deturbat; tantas moles abfumere impotens,
excauat fibi viam , & fub niueis fornicibus ingens amnis deuoluitur.
qui tranfeunt, dum ftare in collibus putant, in ponte funt. Ad hxc
frigora ex India; caloribus Patres deuenerunt, perituri, nifi charitate fla-
gradent. . -

In Arnam & Efiagam latidimas regiones, cum indigena:, qui & tArnd &
ipd a Regno Dei non procul abfunt, tum Iapones ob fidem exules *
nos attraxere. Etenim hoc cum primis Chriftianis habent illi no-
ui commune, quod infortuniis fiiis alios beent; & dum fiia s  defere- Coma,
re coguntur, nouas Religioni fedes acquirant. In Corream proxi-
m is annis miffio adornabatur. Patebit inde in Tartariam ingredus.

Eft harc altera Afi^ pars, Scythia veteribus dida. a China prodi-
giofo dlo quadringentarum & quinqnagintaleucarum muro diuiditur.

Ex Europa , nifi quod gentis feritas aditum didicilem faciat, aperta eft.

Inde vt adiretur , confilium cafus prceuertit. Aderat militi Polono
P. Zgoda, dum Valachiam Tartarus inuafit. Cadis Polonis venit in Tartana.
hoftium manus. Nudi grarior libertas, quam illi vincula fuere. Fla-
graratdiu ftudio adeunda: Tartana:, iamque Conftantinopolim, vnde Ann.soc,

libe-

224 I M A G O PRIMI  S JE  C V LI  S O C. IE  S V.

liberior in Tauricam Cherfonefum tranfitus , propediem cogitabat.
Hac cura pet felix infortunium folutus, quo volcbat , duet us elt conv
pendio. Mox opera viri Prmcipis, qucm Cameneci Legatum nouerat,
redemptus, multis eius gentis, a qua comprehenfus fuerat, vincuiomin
fuorum pretium Chriftianam reddidif libertatem.

Sed relegamus per Indias iter,& ad Perfici nominis Regna veniamus.
P e rji de.  Horum vnum Armufia elt, Perfici finus infula, quam commerciis di-
ues, tam ceteris natura: dotibus deftituta. Nullus in ea frutex, nuila dul-
c|s aqua: fcaturigo. Salfinn & fulpliureum folum. Ipfa flumina asftate
in falem, vc noltra in glariem hieme, coeunt. Accedit ardor intolerabi-
lis, quem capite tenus fludibus merfi, vix incola: ferunt. Vincit tamen
bunc rftura cupiditas, & ex omni parte mercatores adducit. Pa dan,
Saraceni, Gentiles, Hseretici, Chriftiani, inuicem mifcentur. Diuerfi
fingulis ritus, libido atque auaritia čommunis. cum mcrcibus vitia in-
uehuntur : nec minor flagitiorum elt, quam nationum colluuies. Fuic
BarZti in  & bic fua noftris negotiatio. Gafpar Barzams ea lucrafecit, quibus ma-
yirmufia-  iora nec Xauerius fperaret.Suos ille labores quidem Armufia deuouerat;
lendisln-  ^ clim m  laponiam &: Sinam rapifefentiret,finfimillimum Barzasum
duslria &  milit. Qui fimul infiilam attigit, fimul horrendo motu conculTa eft.
Nk r *Tri ^ ceres  eius aduentum diabolum expauefcere • &, ne loči poffeffione
gaui’t.in vita deturbaretur,timere. Gafpar cadeftem iram interpretatus cft- cuius cum
Gaf.Barztei. terr |pj]j denuntiatione in fčelera inuehi cct'pit, qua iam terra non ferret.
Nec paucis exitij lrietus falutis initium fuit. Mox addita ad vehemen-
tiam induftria, vbi penitius morbos explorauit, curationem ordinate &
per partes aggrefTus eft. Spada temporis fic difpenfauit, vt diuerfos di-
uerns nationibus dies, diei horaš aliis atque aliis minifteriis impenderet.
Ita multorum partes vnus explebat, labore quidem incredibili, fed emo-
lumento pari. Nuila gens fuit, nullus ordo, ex quo non plurimos vel a
vitiis ad honeftatem , vel ab impiis fiiperftitionibus ad noltra facra tra-
Kex <iAr  ^uceret. R ex  ipfe ne accederet, materna !acrym.x potens machina effe-
mufiet cur  cere. Baptifina cum duobus Satacenorum millibus petentem importu-
non con - na anus peruertit: & quae mortalem vitam dederat, ad immortalem iter
mr f w -  obftruxit. Doluit enimvero talem fibi pnedam eripi vir animarum
fitientiflimus, fed reliquo fefrudu folabatur. Iogues quidam, qui incre¬
dibili duritia atque afperitate vita: eam fandimonia: famam fibi com-
pararat, vt qua pedes aqua lauiffet, eam Armufia: Rex religionis cauila
potaret, ad C h r i s t i  fidem veramque fanditatem eft conuerfiis.
Eius alij audoritatem fecuti, fpecum, quam Anacboretarum ritu inco-
lebant, in Deipara: Virginis delubrum commutarunt. Perfici Legati
vxor, vcChristo  adluereret, maritum dcferuit. par in filia con-
ftantia. Bellum, quo repetendae erant, fimul impetendum Gafparis ca-
put, diuinitus difcuffum. Quamquam ille vitro fe Perfidi intuliffer,
ni.fi Xauerius,veritus ne fe nimium exundans ardor diffunderet, Armu¬
fia vetuiffet pedem efferre. Sed farna concludi non potuit. Ex vltimis
Arabia: finibus, ex ipsa Conftantinopoli venere qui ad fe ftudiofiflfme
Bar%ditn-  inuitarent. Quam difficile fuit, tanto fe aperiente campo, velardori
dimi«!*'  an ^ m b vel miferorum votis non obtemperare! conftrinxit tamen chari-
- ‘  tateui

LIBER SE C V N D V S. SOCIETAS CRESCENS. 22$

tatem obedientia, iam tum praecipua Societatis virtus. Qui fecuti funt,
cum fimili pr«cepto non tenerentur, latius operam protulere. P. Arias
Brandanus, & P. Alexius Dias, in Baharem eiufdem finus infulam
Lufitanam claflem comitati funt. Alij in continentem Perfidem , dua-
rum non amplius leucarum freto diffidentem, fub Monaian« arcis tute-
la excurrere. Felicius ramen aliena in patria cum Perfis adum, quam in
fiia. Lahore, quae Mogoris Regia eft, magni nominis Legatus eo addu- ^
dus, vr filios fiios baptifmate luftrandos ofFerret: illis fcilicet, quam
fibi beneuolentior, Aliis eodem mercium caufsa commeantibus non ptiZjntur.
param profuit liber,quem de Fidei rebus Perfica lingua in Mogoris gra- c.Tf&Ti:
tiam Patres confcripferant. Eft is omnium, qui in India regnant, longe Liber *
potentiflimus. Reges plures non fubditos modo, fed & domefticos ha-
bet. Ab his minimum auri millionem quothebdomadis dono accipit. confcri-
Quis tributa&ceteras diuitias numeret ? In bellum quinquagenaele- P tw - ,
phantorum millia poteft educere: feptena nuper dum numeraret, cum
trecentis equitum, nongentis peditum millibus, putabatur non multum iar.Tom.*.
inftrudus efTe , & vulgarem podus belli tempore comitatum , quam c ' 8 & I4 '
magnum exercicum habere. Sed numerofior gens eft quam bellicofior.
magis aftuua valet; hebes tamen ad diuina. Religionem & linguam
fere habet cum Perfis communem ; habitu aliquantum difcrepat. Pri-
mus ad eam miflus Rudolphus Aquauiua, qui deinde martyrij decus in Rudol-
Adrian Ducum familiam importauit. Venientem excepic Rex eo ho- ? htim
nore, quo de Mulaftis, hoc eft Mahometi facerdotibus, neminem.

Quanto magis e Rudolphi voto, ii cmus lpfe Sacerdos erat, cadi terrae- rifice tx-
que Dominum facrilego impoftori pmuliftet ? Sed vitra humanitatis ct P if >
officia, & fidei noftrae laudes, non proceftit. Cundatio Regis cum po-
pulum per fe non promptum magis retardaret, Rudolphus Goam reuo-
catus eft, maiori virtutum relido documento, quam frudu colledo.

Abituro ingens auri vis oblata. Sed qui reliquerat ftias, alienas opes fa-
cile contempfit. Nec nouum erat abftinentiae exemplum. Toto, quod ^
illic egit, triennio, cum plurima Rex ofFerret, ne tantum quidem admi- 1
fit quo natur« defideria expleret, fiat habens ea infipido pane & frigida
compefcuifFe. Ne nihil tamen ex potentiftimi Regis aula efFerret, Mo-
fcum hominem, Chriftiane viuere cupientem, cum vxore & liberis do-
nari fibi petiit; ratus non inutilem operam fe potuifFe, fi vel paucos de
regiis mancipiis Christi  feruos feciftet. Patuit deinde eadem So-
cietati Proumcianon minore quidem Regum beneuolentia, fed &pari
ad ampledetidam Religionem fegnitie. Qui poftremis annis regnabat, Ex litc.ann.
cum rationum momenta, quibus illa nititur, fatis perfpexifFet, cupiebat l<Sl+ '
liodurno vifo confirmari. Demens, qui plus fomniis, quam iudicio fuo
tribuerer, & vbi nulla eft, ibi Chriftianam fidem vellet reperire.

Poft Perfidem & vidna Regna reftat Turcarum Imperium, qua per
Afiam difFunditnr. De Societatis in eo fedibus fupra per occafionem
relatum eft. Reliqu« funt profediones, quibus vbi fe non potnit, Re¬
ligionem ftabiliuit. Prima ad Maronitas inftituta eft. SuntMaronit«
montis Libani incol«, gens bona & facilis, fed prauis Graecorum difci- tat.
plinis admodum corrupta. Spiritum a folo Patre originem habere

F f ere-

munera
fert.

Vičtorel. in
Greg. XIII.

Armenos ,
Babjlottios,

Arabes &
Colchos.

226  IMAGO PRIMI SifcCVLI SOC. IESV.

credimt. humafaos animos, vbi e corporibus cederint, nefcio quibus
infedibus vfquead iudicij tempus feriari. coniugij vinculum pro vi-
ri arbitrio pode didolui. infantes ante quadragefimum diem bapti-
fmate ludrari nefas ede j tam Christi etiam corpore pafcendos. His
atque aliis fenfim imbuti dodrinis, errorfe magis quam voiuntate ab
Ecclefia dididenti ceterum in Romani Pontificis veneratione atque ami-
citia condantes. Mouit ea fidelitas Gregorium XIII. vt tamquam fuis
fubueniret; hoc amplius quod auxilij non egentiores edent, quam cu-
pidiores. IamOratores miferant, qui fitnul obedientiam Summo Sa-
cerdoti totius gentis nomine exhiberent j firnul odenderent pode, nid
cultores deedent, in monte quondam amoenidimo Religionem reflo-
refcere. Miffus ed, volente Pontifice, Thomas Radius cum Ioan-
neBaptida .diliano, & quadricnnio pod: cum eodem P.Ioannes Bru-
nus j omnes linguarum, quarum illic vfus, periti. Erat profedio la-
boris & periculi plenidima; regione, prasterquam quod Turcarum fit,
ciuilibus bellis ardente. Vel ideo tamen placuit,quod ad illa iretur loca,
ad qute primorum Patrum vota afpiradent. ed enim Libanus non pro-
cul a Pahedina,cuifuas dicauerat curas fanda illa Decemuirorum tur-
ba. Vbi appulere, quafi de cado venirent, excepti funt. Vt Chri-
stvs, inquiebant, Patri terras, vos Chri sto eiusque Vicario gentem
nodram conciliabitis. Facile fuit,tam promptos,quo oportebat, impel-
lere, & reducere in viam non fponte deniantes. Primum Epifcopi, qui
pra^ter Archiepifcopum quindecim erant, indidaS/nodojCatholice fe
fentire profedi funt. Pari populus alacritate praua dogmata eiurauir.
Ita toti cum Padoribus greges ad Ouile redierunt. Ne noua contagio
glifceret, errorum pabulum, hoc ed, exidales libri fubtradi funt. Sa-
lutares inde ab vrbe Roma Pontifex fubmidt; maximis quidemim-
penfis, fed quas animarum pretium edent. Addidit largam pecunias
fummam pauperibus erogandam: tcmplorum infuper ornamenta, va-
fa, & facras pro Epifcopis vedeš ., vtdefuo iam munere edodi etiam
dignitatem feruarent. Nec hic detit benignidimi Patris vel liberalitas
veicura: vtin poderum Maronitis confuleret, Seminarium Romaein-
dituit, vbi educati atque indituti, qui inde mitterentur, iuuenes cadam
deinde Religionem inter fu os conferuarent. Procurationem Societati
commifit. Sic Libani incolis etiam abfentes adfumus. Reliquam Sy-
riam, Mefopotamiam, Armcniam Pater Antonius Marietius & P. Pe-
trus Metofcita Pauli V. voluntate peragrarunt. In Arabia P. Paezius
.Adhiopias pradufit. Ad Georgianos, qui Colchidem, & quidquid in¬
ter Pontum Euxinum & mareCafpium interiacet, latepodident, Pa¬
ter Ludouicus Grangerius profedus ed. Non quidem licuit per illa m
terrarum vaditatem Euangelio vulgando pro voto infidere-, fed & ope¬
ra* pretiutn ed explorade loca, qux  inuadere defideras. Erit forfan cum
pod debilitatas alibi hasrefes, alibi deletum idolorum cultum,liceat in
Mahometum plenas copias conuertere.

CAPVT

LIBER SECVNDVS. SOGIETAS CRESCENS. 227

C A P V T S E P T I M V M*

Fro^agatio Societatis ter Afiicam .

F  Vit olim Africa non religibne minus quam bellis inclyta. Nune
pasne Fides exulat. Obiedas Europas partes, & interiora Saraceni,
maris Atlantici & ./Ethiopici littora Echniei tenent. in Abaftia atque
a£gypto quiC hristvm  agnofeunt, ab Ecclefiaecommunione feiundi
funt. Ad has gentes adire , fuit bellum inferre. Nufquam amici, nifi
quos faceres. A multis humanitatis non plus exfpedandum, quam ipfe
inftillafles. Sed luftranda venatoribus ferarum funt latibula, & prasdas
grada inter filuas degendum. Quam feris fimiles Guineas populi ? Ipfo
nomine feritatem pras fe ferunt, qui Leasnas montes incolunt. His So-
cietas fada eft manfuetudinis magiftra. Ne cultores deficiant, in vici-
nis Hefperidum infulis fedem coliocauit. In alia Guineae Regna prius
e remotiftimis tertis Euangelium intulit, quam vidni Saraceni impuram
Alcorani fuperftitionem importarint. Fuit,cum vnotemporeduo ma-
gni Reges baptifma fufciperent, quatuor flagitarent. Benienfis regio
non fatis quidem exfpedationi refpondit, fed ipfafibi charitas frudus
eft; & nufquam vberior, quam in fterili folc, meritorum feges. In Con-
goatque Angola pro P.egum ingenio dubiae faspe res: nune vtrobique
Collegia funt, frugum, quas Aithiopicus ager caslefti fundit agricolas,
quasdam velut horrea. Magna ex Monomotapa meffis accederet, fi cul-
turamadmifiifet. Nune quam incolis fuis param benigna, tam caslo
infrugifera eft, nec vila fere re prasterquam Apoftoli fui casde nobilis.
Fuit is Confaluus Silueria, cui natalium fplendor inter primos Lufita-
nias Proceres, virtus inter prascipuos Martyres locum dedit. Poft na-
uatam Indis operam ad Cafres venerat, gentem ftolidam & rudem, &
qua: humanam naturam forma magis quam ingenio prodat. Poterat
tamen, nifi parricidium interueniftet, docilitatis defedum tantus magi-
fter fupplere. lam Pvegem & trecentos cum eo Nobiles (fi qua eft in
illabarbarie nobilitas) fic inftituerat, vtbaptifmo admouendos pnta-
ret. Sed, vt leuitate Cafres funt & perfidia fingulari, R.ex infuper pro-
pter auaritiam & improuidam astatem fraudibus obnoxius,faci!e a Ma-
hometanis veteratoribus indudus eft,vt eius fe casde pollueret, a quo
falutis vnda fuerat expiatus. Ergo vecordis adolefcentuli iuffu,ingens
ille fpiritus, a quo Monomotapa incolumitas pendebat, laqueo fufFo-
catus eft. Corpus, ne veneno fuo (ita fcelefti perfuaferant) auras infice-
ret, in profluentem proiedum. Vtinamtandem Cafres per eiusfangui-
nem diuinam erga fe mifericordiam fledant,per quem iram merue-
runt! Fdadenus velut in poenam a Deo deferti, & falute, quam reiece-
runt, indigni vifi funt. Quanto beatiores, quas vitra Bonasfpei pro-
montorium ad finum vfque Arabicum porriguntur terras! Paftim in
littoribus crucis vexilla rutilant, & in torridis arenis Fidei germen ex~
crefeir. Prima femina multis locis Societas iecit. Nune Mofambičinon
domicilium modo, fed & fcholashabetfvbi, qui humanos indueremo-

F f z  res

j4frtc<& po^
puli a F ide
alienu

Societas iti
Gameti,

Iar. Tom. j.
C.4 6 .  & fe<j.

Benina,

Congo,

zAngold,

Monoma*

tapd,

Mefam-
bici,

228 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

res non pofie videbantur, etiara difciplinis excoIifunt coepti. Poterac
in Mada-  Madagafcar (fandi Laurentij infulam Europad voeant) venire in par-
gafcare.  tem  f e [[ c i tat [ s ?  (J R ex  q U am facilis in admittendis, tam conftans m re-
tinendis Dei nuntiis fuiffet. Sed vt reliquas contra barbauorum vitla
virtutes, ica contra mobilitatem necefte eft perfeuerantiam opponere.
Ea fi defuifiet, nec naper in Abaftiam ( quse olim Adhiopia vitra JEo y_
ptum dida eft) poftlongum exfilium reduda P v eligio veterespoffeftio-
nes adiilfet. Quantos in eam rem inde a primis annis Societas labores
fufcepit? nec labores modo, quos ambit, fedetiam, quos alioqui vt
fui perniciem fugit, infularum honores: crucibus quidem illos &
moleftiis refertos, nec quidquam, nifi nomen, fpeciofi habentes 5  Ted
Nmnm  tamen nifi animarum necelfitas vrgeret, vel hoc ipfo ingratos. Igitur
Fatriai•-  Ioannes Nunnius in Patriarcham, Andreas Ouiedus, & Melchior Car-
taftamle-  ncms in Epifcopos ledi confecraticjue funt: vt Claudium Abaftino-
gamr.  rum Imperatorem cum fuis ad Ecclefiam, a qua amplius mille annos
diflident, redite cupientem, ad illam cum poteftate & maieftate redu-
cerent. Sed is breui vel mutauit fententiam, vel potius (quoniam non
nifi in Lufitanorum gratiam reconciliationis pra: fe voluntatem tule-
rat)  vbi poftulata impetrafiet auxilia, nihil amplius requifiuit. Quod
vbi Goa: renuntiatum eft, poftquam eo cum Epifcopis Patriarcha ap-
pulijTet- neimpiorum ludibrio fuam omnes dignitatem obijcerent, vi-
Ouiedus  ^ um  vnum cum aliquot Sociis Ouiedum praemittere, qui & rem ex-
Epifcopui  ploraret certius, & Patriarcha: ingreffum, quapoffet, pra:muniret. Vbi
aduenit, reperit Imperatorem, quamuis initio (vt erat cautus nec difti-
mulandi imperitus) animi fenlum humanitatis officiis obtegeret; ta¬
men reipsa in Diofcori hasrefi, & propriis Abaflinomm erroribus men-
temobfirmafie. nihil de Romana: Ecclefia: audoritate, nihil de vera
Fide, nifi refellendi grada, audire. Patriarcha: aduentum non modo
luperuacaneum fore, fed & fuum ingratum efie. Doluit enimuero ita
Ignatium (nam de fe minus laborabat) ita Lufitania: P v egem, ita Ponti-
ficemMaximum, quorum omnium non minori voluntate quam fpe
fufceptaerat expeditio, exfpedatione fruftratos. Sed inde folatium ca-
piebat, quod, vbi agendi qua: optarat facultas deeiTet, abunde (quod
alterum votum erat) luppeteret patiendi. Pra:ter contumelias & oppro-
bria, prseter taedia & duriflimum inter afperrimas rupes exfilium, eam
paupertatem pertulit, vt,cum aliorum mifericordiam publica contraxif-
fetfames,ipfearare, ipfefementem facere, ipfe metere coadus fit, vnde
vicam, quo ferendis diutius žerumnis fufficeret, fuftentaret. Tum de-
mum coepit dignitatem fuam, quam inuitifiimo fufceperat, a:quo ani-
mo ferrc 5  & qua: antea intolerabilis videbatur, inter grauiffimos labo-
iarr.Tom.i. res leuis eft fada. Tum non pcenituit Pontificio pedo manus admo-
C .jx.&fcq. u i{p ej ( j um  iifdem boum ftimulos & ftiuam tradaret. Quis miretur
p.PaeZius  Euangelicum femen eo deinde folo feliciter proueniffe, quod ita fub-
in Abaf-  adum eft? Nondum tamen fe multum extulerat, cum eer venit P. Pae-
fiam vem.  z ius: quem etiam non minus rerum toleratarum, quam geftarum gloria
decorauit. In itinere a Turcis captus, fexennio in vinculis fuit. Solutus
carcere, incidit in morbum cum perfe grauem, tum loco rerumque

inopia,

pramitti-

titnr:

tius labo¬
res.

LIBER SECVNDV$. SOCIETAS CRESCENS. 229

inopia (quippe intcr Arabas inhumanidimam gentem) moleftidimum.
Recuperata valetudine, P. Montferratium,viarum atque aerumnarum
focium &; leuamen, amifit. Cetera, quaj vel ad humanarum necedita-
tura fubfidium, vel ad rei facrae vfum comportabat, lacrones eripuere.

Nihil in illum mitius feris. Intadum atque innoxium emicans efiluis
leo pertranfiit. Ita alternis diuina^ mifericordi^ fefe modo fubducen-
tis,modo |exferentis, interuallis exercitus recreatusque, ad Regiam per-
uenit. In qua, primis ftatim congredibus, & fua illum, & Religionis, honoratur
quam docebat, fanditas adeo venerabilem fecit, vtpannofuslicetatque * Re i e ‘
mendicus,fupra omnes Proceres Dynaftasque in pretio e det. Rogatus
vt de diuinis myfteriis verba haberet, cum id ftans in pedes, nihilque in-
ter auditores eminens, agere cocpiflet; non ferens Imperator tam altas
carieftesque res tam liumili tradari loco.,qubd alia fedes deedet, in fuum
iudit folium confcendere, & vnde populiš imperia dabantur, inde vit£
pracepta proferre. Dubites magifne Concionatorem delatus honor, an
lua Imperatorem demidio decuerit. Numquam folio dignior fuit,
quam dum fic illo cedit. Adeo pulchrum eft & regium, in fuis Deum
famulis agnofcere & venerari. Alias inter colloquendum, cum eius fe
famulum clientemque Paezius diceret, Qjaid, inquit, iftis obfequij
atque obferuanti^ vocibus vteris ?  non dominus ego tuus aut patro-
nus, fed difcipulus filiusque fum: tuaequidem inftitutione, quam A-
badinorum imperio felicior. Verum dixerat, fi falutaria documenta
quam auide audiebat, tam alte in animum demididet. Sed id in incer-
to eft. Spem facit, quod & ipfe ante pugnam, quam fibi fatalem prrefa-
giebat, adede Paezium optauerit, vt apud illum Catholico ritu noxas
confitendo deponeret; & perduelles non aliam ob caudam vita illum
Regnoque fpoliarint, nilivt ne Religionem, quam amplexus credeba-
tur, fuos quoque fufcipere, &acceptama maioribus Fidem, cum ea,
quam Sacerdos aduena ementita potius (vt aiebant) fanditate quam
rationum momentis perluadebat, cogeret commutare. Vt vt eft, non
irriti Paezij fuereconatus. Multosqui abEcclefia feiundi, velut mem-
bra a corpore abfcifta, caeleftis Spiritus vegetatione vitaque deftitue-
bantur,cum ea conciliauit. Multos ab inanium fimulacrorum cultu,
ad veri Numinis notitiam atque amorem attraxit. Sed vt in cupidis
negotiatoribus lucrandi dcfiderium ex lucris crefcit; ita horum perce-
ptio fruduum, maiorum cupiditatem accendit. Doneč tandem noftra
«tate, renouatis primis conatibus, mido iterum e Societate Patriarcha, p 0 „ t ificis
tota fe ad falutem Abadia conuertit: damnatisque, qui feiundionis obedientu
tempore inualuerant, ritibus, & in primis eiurata Diofcori hserefi,no-
uum Christo, & Romana Sedi ceterarum Magiftras, facramen-
tum dixit.

Eamdem non femel fpemdefe, decjueCophtis qui aEgyptum in-
colunt, Alexandrini fecere Patriarchre. Sed coeptis conftantia defuit. Labores
Eorumvnus, quamquam per Legatum geminasque litteras Christi Sbciorum
Vicario fubmiferat fefe; tamen,interturbante rem eoipfo qui Legatus
fuerat,midos ad fe Chriftophorum Rodericium & Ioannem Bapt i-quarl,
ftarn lian um ita delufit, vt praster eum, qui ex patientia fruftratiscjue

F f 3  non

Ann. Societ,
anno i J84.

prodihonis

accufati

capiuntur:

redimun-

tur:

z/Egypto

excedmt.

Varu in
Afaurita-
niam ex-
curjiones.

%1Q  IMAGO PRIMI S As C V LI SOC« IESVf

n on minus quam exadis e fententialaboribus in caslo exfpe£tandus eft,
nullum fručtum retulerint. Alter, dum nimium compcrcndinat, priuf-
quam rem fuorumque faluti neceffariam conficeret, morce pra:-
uentus eft. Tum namen ceteri Epifcopi redicuris in Italiam Patnbus
dedere litteras, quibus & Pontifici gratias agebant, qubd homines, a
quibus Catholicam veritatem docerentur j ad fe mifilfet: & vbi poft
annum fucceffor Patriarchas fubfticuEus eflet (aiuntenim tamdiufuam
decere Ecclefiam Sponfi interitum lugere) toto fe ftudio in concordiam
inclinaturos teftabantur. Nec erac exigua feliciflimi fucceffus fpes, con-
Ermana iam & communiter agnita Romani Pontifieis in vniuerfum
Christi gregem poteftate, reiečtisque, quibus maxime retardaban-
tur, Eutychetis erroribus. Sed dum noftri ea Romam noua delaturi, Sc
quid in rem eflet, coram edočturi difceflum parant; ecce tibi in ipfo-
rum tedibus Turcarum turba ferro ac teliš inftruda* Ducebat agmen
perfonams dux,  qui quid agendum , cuive inijcienda eflfent vincula,
defignaret. Farna fuit,fuifl'e quemdam inuidia atque ambitione arden-
tem: qui,  vt  Gallicas nationis Confulem (habentenim hic Galli Ve-
netique fuos Magiftratus) in huius promotione negotij nec operae nec
fumptibus parcentem de gradu deijceret, detulit adProregem,Coph-
tos ab eo contra Turcarum Imperatorem folicitatos, habereque a Phi-
lippo Hifpaniarum Rege mandata alliciendi in eius partes, quotquot
poflet, Chriftianos. ad eam rem prazftb efle Memphi Presbyteros,qui
fuam Regi operam Confulicjue nauarenr. Ita Patres ab agenda Reli-
gionis caufsa ad defendendam propriam in iudicium tračli, quam-
quam fuam fatis probabant innocentiam j tatnen quod in litteris, quae
apud eo s deprehenfe funt,  optare fe Cophti dicerent, vt vnum  ouile
fieret & vnus Paftoiq quaf iis verbis apertum proditionis contineretur
indicium, in tetrum carcerem coniečti funt. Nec erat qui extremo
mulčtandos fupplicio dubitaret. Sola in Turcarum auaritia fpes erat
reliqua: credebantque Chriftiani poffe, E Patres affendrentur, pecunise
magnitudine peiiculum redim i. Patres, quamquam in tali caufsa e-
mendam potius mortem, quam redimendam vicam fcirenr, qnoniam
tamen fuam perniciem cum magna videbant Cophtorum calamitate
coniunčtam, metuebantcjue, ne, E quid eis mali fua. caufsa accideret,
id eo s ab omni cum Catholicis commercio deterreret j pafli funt fibi
oulcherrimam palmam eripi. Perfoluto non exiguo pretio, cum nihi-
. o fegnius inchoatam coniun&ionem vrgent, nouus in prouinciam
Pror'ex venit. Qui fačtus prasteritorum certior, aitfe iterum velle cauf-
fam cognofcere; effe enim proximi Proregis cupiditate corruptum labe-
fadatumque iudicium* Tum tandem, ne, quibus fe laqueis exuiffent,
in eosmagno cum Chriftianorum periculo reciderent, maturandus re-
ditus vifus eft; neque committendum, vt hominibus optime de fe me-
ritis fua pietas Sc  beneuolentia fraudi eflet. Atque is AEgyptiacarum
expeditionumexitus fuit.

Laborum non minus in aliis Africa; partibus, qute propiiis Europam
funt, multoties exhauftum. Jn Mauritaniam, qua Herculeo freto ab
Hifpaniis diuiditur, Ioannes Nunnius, Ludouicus Confaluius, Igna-

tius

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 231
tius Bogatus; qua Sicilia; obiacet, ipfe Iacobus Lainius & Martinus a
Camola traiecere.Hi,vt Ioannis Vegas Sicili^Proregis exercitui Africam
vrbem oppugnaturo; illi,vt tradis in feruitutem Chriftianis opem &
folatium ferrent. Pari charitate Ioannes Fernandius & Gabriel de Por¬
ta in eafdem delati oras, multorum e vinculis exemere corpora, mul-
torum a Tacanj dominatn animos defendere. Nec nihil in Iudaeos &
Mauros emolumenti redundauit. Tituani (ciuitaseft ditionis fuperfti-
tionifque Saracena) prascipuum Nunnius Rabbinum eo adduxit, vt
non cundaretur confiteri, Iesvm,  quem Chriftiani colerent, Deieflfe
Filium, eumque tot expetitum votis, tot promilfum oraculis Saluato-
rem ac Meffiam. Lainius, vrbe Africa per vim expugnata, defenfo-
rum non paucos, quorum in poteftatem venerant, eorum ad Sacraper-
duxic. Vnum etiam mox a liifcepto baptifmate decedentem ad cados
tranfmifit, periturum,nili periilTet. Atque ea fere ratio eft traiiciendi
in hanc Africas partem, vt vel ab amicis caftris praslidiifque ne difcedas,
vel redimendis captiuis pretium feras. Alioqui nouum fere Saracenis
eft, Chriftianorum quemquam nifi in vinculis videre.

Quando erit, vt viliftimas genti non amplius lucro fua crudelitas,
noftra dignicas ludibrio lit ? quando erit, vt,compofitis Europae rebus,
& ceflantibus iis pradiis, in quibus ne vincere quidem piis line dolore
licet, eo transferantur Catholicorum vires, vbi non iuftum modo, led
& mifericors bellum lit; vbi hoftibus iplis profit vinci; vbi non ira, non
annulatio, non auaritia, non regnandi libido, efFundendi thriftiani
fauguinis cauflfa lit, led dignus tali pretio Dei honor?

*

C A P V T O C T A V V M.

Propagatio Socictatis pr Američani.

A  Mericam amplidimam mundi partem, tribus reliquis magnitu-
dine terrarum fere parem, diuiciis etiam fuperiorem, plerique,
vt rem facerent; Religioli bomines, vt Euangeliutn dilfeminarenc, cr-
rantefquemortalium gregesadouile Christi reducerent,prateri-
tis annis adiuere. Ea vaftiflimis circumfufa asquoribus,a Septem-
trione in Auftrum immani tradu porrigitur,duarum,quas tenuis difcer-
nit ifthmus, peninfularum forma. Harum altera, quse Septemtrioni
proxitnior eft, Regnum Mexicanum, Nouam Hifpaniam, Floridam,
Terram Nouam compleditur. Qu£ Meridiem fpedat, Braliliam,
Paraquariam, Chilenie Regnum, Peruuiam comprehendit. Bralilia
pritna Societaci addita eft. Laboriofa fane prouincia, & multis diffi-
culratibus implicata. Incola: nulla Nurtiinis non modo reuerentia,
fed ne vel notitia prsediti, ferinum in morem vitam agitant. Adeo
ftolidi atque heberes, vt nec Iitteras nec vilam numerorum rationem
norint. Perperam aut rede fadis nihil poft mortem prasmij fupplicii-
que fuperede arbitrantur. Animas num a corporibus fecernant, incer-
tum: certe,prout quifque term conditur, manco vel integro corpore, ita
creduntad inferos defcendere. Quamobrem iis quos tumulant, reria

(nam

Diuijio
Ameriu .

In Braji-
Unm Socij
vemmt<■

tortim Id-
bores &
tnofia,

232 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

( nam ad vitanda noxia animalia in retibus a terra fufpenhs Brailli cu-
bant) & aliquot dierum cibaria veluti profe&uris apponunt. Benefi-
ciorum, li quce accipiunt ( nam prceftare non norunt) liullam merno-
riam habent. Odia atque inimicitias perpetuas gerunt. Inimicitia-
rum cau iras mera;: quibus adeo funt obnoxij, vt,pugna leuiflimam
ob ca uda m fu borca, inuicem dentibus dilanient: in pungentes ctiam
befiiolas, perinde vcin homines, excandefcant, & vlcifcendi grada in
ventrem auferant. In crapulam & omnem impuritatem nullo freno
ruunc. Coniugiorum, quas plura celebrant, tempus libidine metiun-
tur. Quod auarida careant, non virtus eft,fed incuria hominum in
diem viuentium, nihilque in futurum profpicientium: & hoc vno,
quod ramen cum beftiis commune habent, fua ipfbs floliditas beat.
Ceteracicurandi prius & ad humanum rit um traducendi funt, quam
Religione & cadeftium rerum fcientia imbui poffint. Adeo tamen
etiam tum leues atque inconftantes, vt fepe, quos magno labore col-
lečlos per longum tempus erudieris, fubito difpareant ex oculis, atque
ad filuas velut vento relati,in vitia & inueteratam barbariem reuoluan-
tur. Nec ex  folum moleftiae primis eius Prouincia; cultoribus deuo-
randas fuere. Duriffima infuper paupertate, nondum vllis in eorum
fuftentationem ab Rege attributis cenfibus, confličdati funt: adeo vt
aidiculam in qua diuina facerent, & alteram quam inhabitarent, fuis
ipfi manibus exftruere, ipfi materiam proximis e montibus fubuehere,
ipfi aqulri lignarique cogerentur. Vičtus vix alius fuppetebat, nifi
quem ab iis, quibus haud multo copiofior erat res, emendicando col-
ligebant: cumque extrema nonnumquam cibariorum premeret inopia,
inaior tamen metus erat, ne ipfi barbaris alimentum fierent. Nnllum
enim B rahlo rum palato gratius, quam human as carnis edulium. Hinc
inter ipfos non modo fumma capitum vilitas, fed & hominum quafi
ferarum venatio. Pradam non ftatim, fed aliquamdiu faginatam coa-
člamque pinguefcere,in amicorum conuentu laeti mačlant: tanta pa-
fcendi fe, atque ingluuiem diris his dapibus exfatiandi libidine, vt vel
e terra extrahere cadauera, atque e tumulis ad fuas transferre menfas
non horreant. His,inquam, ne in cibum cederent illi ipfi, qui pro fu-
neflis iftis ac feralibus epulis caeleftem afferebant alimoniam , formi-
dandumerat. Nihilo tamen fegnius inftare, magno ac hdenti animo
multitudini fe immifcere, procul a Lufitanorum coloniis in filuas fe
dare, fparfos palantefcjue in certas fedes vicofcjue cogere, paulatim a
nefariis atque impuris moribus auertere: & vbi in grandioribus longa
iain confuetudine efferatis defperata videbatur res, pueros faltem,velut
exemptos efpelads ferarum catulos, omni arte manfuefacere. Nec poe-
nitendus fuitfru&us, tum in iis,qui pofleaquam tinčli fuiflent, ante
vfum rationis fuum obibant diem 5  tum in aliis, in quibus Chriftiana
dočtrina, velut infitus in teneram plantam peregrinus rarnus, adoleuit.
Maiori tamen cum opera pretio poftremis annis in Paraquaria, qiraa
mari recedit magis, & per interiora diffunditur, laborari coeptum. In
ea, quoniam non tanta, quanta vel inBrafiliaob faccari aliarumquc
mercium copiam: vel in Peruma ob auri ataue argenti feraciflimos

montes,

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 23$

montes, lucrifpes affulget, minor eft Europa;orum multitudo $ fed bar-
barorum gregatim degentium, &, Nomadum more, de loco in locum
pabuli caufsa migrantium incredibilis ftequentia. Nullos & ipficolunt
Deosj ominibus tantum atque auguriis ad inlaniam dedid. Virmmin
ne nomina quidem norunt: eifdem fere quibus Brafili moribus viuunt,
nifi quod paulo mitiori magisque tradabili fint iiigenio. Ante Societatis Primi in
homines,Religioforum nemmem,Sacerdotnm vixquemquam,viderant: y*J* q “*
nune eorumdem opera (qui vt primi, ita hadenus fere fbli in iis fubigen- mm u '
dis atque interlucandis dumetis defudantj) mulca quotannis millia non
modo a vaga illa atque inordinata ad ciuilem certisque legibus ordina¬
tam, led etiam ad dignam Chriftiano homine vicam traducuntur. Chi-
lenfes(quiverlusAultram poftremi,Fretoque Magellanico proximi funt)
quoniam grauioribus vrgentur vitiis,quibus,quidquid eft bona; mentis,
obtundunt,tardius honeftatis Fideiq- lumen admittuntrled Koc gnauius
inillorum auxilium incumbitur. Quis enim vili hominum generi fuam
detradet operam conlecrare, cui fanguinem DeiFilius impendit ? Ani-
mas digne non aeftimat, cui non omiies čara; funt. nefcit illarum pre-
tium, qui vel paucularum falutem non amplam credit laborum maxi-
moram mercedem. Quid refert, fi mileris corporibus , in omnem
nequitiam proiedis inclufie fint, dummodb vel incer fordes dignicatem
fuam feruent ? Non ideo vilius eft aurum, quia in innmi elementi vilce-
ribus conditur 5 neque idco non pretiofie funt gemmse,quia intra concha-
rum feccs delitefcunt. Ergo vel hoc ipfo ardentibus Sociorum votis ex- chilenfi -
petuntur ha; Prouinciae, quod, praeter incolarum miferias, nihil fit f e im *
quod alliciat. Atque vtinam fola norum infcitia & barbaries, non etiam
Chriftianorum improbitas negotium facefleret! nullurn qnod obfiftac
Euangelio valentius, quodque difficilius domes, malum eft; fiue dum
opportunos iniuria; populos crudeliter atque auare habendo a Religione
deterrent, fiue dum in omne malum fponte procliues prauis in peius
propellunt exemplis, & quibus pietacis efle debuerant, nouorum fiunt
flagitiorum magiftri. Sed vt ab his, inde a principio, ingcns promouen-
dae Religioni impedimcntum eft poficumj ita a Catholicorum Hifpani^ %egum
Regum pietate & munificentia prascipuum adiumentum acceftit: plane Htfpanu
vt diuinae Sapientia:, per quam Reges regnant, liaueat confilio fadum . in Fide  .
vt, quorum 111 primis virtute atque opibus Chriltiana res matur, eorurn da Jlu-
imperio fubiicerentur eae regiones,in quas veritatis lucern omnibus retro
feculis incognitam inferri, ac deinde non minore ftudio oporteret con-
feruari. Ea gratia non minus de Euangelij prasconibus, quam de mili-
taribus copiis fubmittendis foliciti, vti noftros in partem laboris venire,
ita fux  beneficentise participes efle voluerunt. Primum Collegium a y aria So ^
Philippo II. Cuzchi in Peruuia fundatum. alia aliis extruda locis. per tietatis m
quap fadum, vt ex ditiflima hac regione non minus in caelos fruduum,
quam in regios thefauros tranflatum fit. In alteram America partem,
quam Aquilonem verlus extendi diximus,eodetrr poftulante Rege,Fran-
cifcus Borgia colonias mifit. Prima in Floridam fada exfcenfio. Pe-
trus Martinez fimul terram attigit, ab incolis Europaeorum aduentum
prohibere volentibus, pertica percufliis interiit. Proximi nouern lecundo Florida.

Gg

poft

Jngrejfn5
in Mexi-
cttm,

Aniial. Soc.
an. i j? 6.

in Nomm
Franciam,

Virgi  -
mara.

Vocatio
uidalberti
Baitfech
ad Societ,

Ž34 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

poft anno nihilo mitius excepti, & praster crudelitatem etiam proditio-
nem experti funt. Dum enim Carichas cuidam (fic Principem virum
in Florida appellanc) recens ad Fidem tradudo fe committunt, & fine
militum Hifpanorum prasfidio viam capefllint, ab eo , feu quod a P v e-
ligione transfuga dcfciuillet- feu quoda fiiis ad parricidium incitaretur,
in infidias dudi, & per fiimmam, fed ipfis faluberrimam,immanitatem
necad funt. Qui cafus tantum abeft, vt reliquos in Europa Socios abft
terruerit, vt incitarit magis, dum pro Christo mortem oppetere
& ipfi pariftudio exoptarent. Ergo alacres & hanc deinde infiilam, fra¬
tru m fuorum fanguine confecratam, & Mexicanam Prouindam, aliaf-
que,in quas commigrantes HifpaniRegnorum fuorum tranftulere nomi-
na, cum Regiis daflibus adiuere. In Mexicum ciim appuliffent, infre-
mens daemon,atque horrendis impiens vlulatibus montem, vbi pro Deo
čolebatur, quam fibi dolori atque horrori effet nouorum Sacerdotum
aduentus, non dubitauit cuidam, quem fibi deuotione obftridum lia-
bebat, lamentabundus aperire. Fuit fimiliter quod in querelas erumpe-
ret, cum in Canadam ( quam & Franci de patriae fure nomine Nouam
Franciam dixere) Henrici IV. voluntate venerunte Gallia Patres , qui
populos Francis vel fubditos, vel amicitia & focietate iundos, Euangelij
fandiorefoedere ,Christo Regum Regi deuincirent. Coepit enim
& hic per varia difFundi loca Religio, fpesque affulget fore, vt (  quod
alibi compertum eftj aqua: in morem per tenues admifTa aditus dilatet
fibi viam, nec vllis limitibus coerceatur. Virginia quamuis Catholicis
non paret, noftrae tamen opera: noneft expers. In eam Patres Angli,
quafi non fatis laborum ferax dlet illorum patria, nuperis annis Mifl
fionem inftituere. Nec vila prasterea nominatior teme pars vel Catlioli-
corum armis eft fubiugata, vel explorata nauigationibus, quam non iu-
uandorum hominum caufša noftri homines luftrauere.Quin, vt diuinas
charitatis quam humanae cupiditatis longe maior eft vis, multis locis
fuus illos ardor longe prouexit vlterius, cjuam mortalium quemquam
vel auaritia traxerit. vel error deduxerit.

C A P V T N O N V M.

Propagatio Societ atu pev illajires mt illuflrmm cviromm
ad eamdem <vocationes.

T Ot in terras difperfa Societas, & vbique non infrcquens, facile
intelligere eft quantuni liominum complexa fit; eius baud dubie
prouidentia & benignitate, qui, ficut addidam fibi deuotamque Fami-
liam protulit in lucern, fiioque infigniuit nomine,ita hadenus non mo¬
do locorlim amplificauit fpatiis, fed & continuis Sociorum auxit inere-
mentis. Verum non hoc ago, vt manifeftum faciam quod obfcurum
effe non poteft. Libet tantum pauca de multis exempla adferre, in qui-
bus flngularis eluceat ratio,qua lunama bonitas quorumdam ad lioc In-
ftitutum vocatorum vel pietati indulfit, vel impulit tarditatem. Primus
occurrit Adalbertus Baufech, cui in Collegij Pragenfis templo preces ad

Deum

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 235

Detim fundenti, pueri venuftiffimi fpecie, in facrofancla hoftia I e  s v s ™; Soc -
apparuitj rogantique qilid ab fe vellet^Volo, puer refpondit, vt ibi fis vbi
es. Qux  Adalbertus de ingredienda Societate intelligenSjvkam in eatali
principio conientaneam egit.

Didaco Sanchez, ad qiiem potiffimum Ordinem animum adiiceret Didaci
■flu&uanti, Gregorius XIII. eligenda? Societatis auctor fuerat. Dum cer- Lud.dePon-
tius diuinas vocationis indicium defiderat, adD.Petri fe conferr;fternit pi-p-Duds
ie ad aram j Deum in Sacra-mento pradentem rogat 5 pellat tandem
moleffiffitnas tenebras,fua?que voluntatis exeq ucnda: -cupid u m , n on am-
pliiis finat deea incertum haerere. Res mira. Allapfa e tabernaculo vox:
Ingredere, ait, Societatem Ie  s v. Quam lastus excipiens,non amplius
autfugdentem Christi  Vicarium, alit Christvm  vocantem cun-
datus eftfequi. • J, “!. *

Non in templo erat, fed aeger decnmbebat in lečto Auguftinns Men- AugiMini
diolenfis, cum fuo illum Saluator alloquio dignatus eft Morbi cau/Ia,
nimia in vocationis negotio fegnities . Plures annos acribus ad ineun- viajMait.
dam Societatem ftimulis impuHus, ne pareret, nefcio quorum ncceffita- AIuarc -
tes cauffatus fuerat, quibus ex charitatis pr^cepto iuberetur fubucnirc.

Interim, quafi in eam rem rnedia conquireret, ambitioni fuse & cupidi-
tati indulferat 5 tandem graui morbo correptus, cum non dcrius eius vi,
quam confcienti« morfibus vrgeretur, oculis in .Christi de cruce
pendentis effigiem conuerfis, & v.eniam rogabat culpae, & morbo leua-
men. Non in vanum fuPe preces. Audiit clementiffimus Dominus, cla-
raque voce poftquam tergiuerfationeui ac negligentiam increpiiiflet, £
tandem obtemperare vellet, pneftb fore auxilium fpondet. Quistatn
contumaci atque indurato animo effet,quem tanta benignitas non emol-
liret ? Auguftinum minime malum ingenti etiam voluptate perfudit.

Nec mora Societatis Praffidibus, vt admittatur, fupplicat; &, quoniam a
Deo fe agi certis prodebat indiciis, fit voti compos. Quo nunrio fimul
animus ingenti exultauit ketitia, fimul exhaufto corpori tantum rediit
virium, vt ad Collegium ferre fe poffeL Sed vt fciret quamobrem tan-
tifper conualuiffet, eodem die ingrauefcens rnorbus ledo eum affixitj
nec muko poft fecuta mors, ftadium Religioke vitae vix ingreffum ad
metam perchmt. Nimirum Deus bonorum noftrorum non indigens,
quorumdam non tam obfequia, quam obfequendi voluntatem recjuirit.

Sic & Gulielmus Brunflams non diflimili ad Societatem pr odigio  ad- Gulielmi
dudus,quamuis virtutis ftudio, & contentione currendi Ion ga; vita: cur- Prun P ! >

r  ^ , . b  t  Ann.Soc.

ium sequauit5 tamen non totumTirocinij tempus expleuit. Isnatione 1585.
Anglus, cum in hortis quibufdam inambulans de vita:, quam inftituere
deberet, genere cogitaret, manifeftam Saluatoris fpeciem vidit, cuius &
afpedu & tacito hortatu ad humana linquenda impulfus, facile induxit
in animum,vt illi potiffimuni ccetui fe aggregaret, qui illius quem vide-
rat,& vitim fedaretur,& nomen gereret.Vifo cum certa eius affeucratio,
tum maxime moreš fidem fecere.

Et hos quidem blanda vi a rebus caducis abflrados Societati Cux  Ies vs
adiunxit. Non minus admirabilitatis habet quorumdam, quos fandlif-
fima eius Parens fubmifit, acceffio.

Gg z Ioan-

236

IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. IESV.

Virginahs

I.4.C.14.

Ioannes Nimnius, nonisquem y£thiopia: Patriarcham fuilTe dixi-
£"d-Sui- mus (quamquam & hunc Virgini Societas debet) fed alter e Gufman-
loTnNuu- norumnobiliflima inter Hifpanos familia, cum de vita: fiatu dubius ca:-
nio, li Reginam, qua: fluduantibus Cynofiira eft, fuppliciter implorat ,* illa
fe exhibendam pnebens, Vilne , inquit, Filio meo feruire ad defatigatio-
nem? Cum fe velle refpondilTet, fiibiunxit Virgol Hos ergo (Fabrum Se
Stradam, quos habebat in comitatu, defignabat) mhil hsfitanst fequcre.
Nec multb pod: homines per vifum oblatos obuios habuit. Dumfiasret,
amborumque vultuscum prarteritis fimulacris confertj attonitum prae-
occupans Faber, eildem verbis , num Christo ad defatigationem fer-
uire velit, interrogat. Ex qua ille voce plus quam qua:reretur intelligens,
non dubitauit fe. eis ad perpetuam vita: laborumque, quibus fatigari re~
creari eft , focietatem adiungere.

cuittfdam  Sed Se Caditum fingularis in hoc genere erga quofdam memoratur
£ r ^,fauor.Fuit Parifiis adolefcens,qui pertadus vite liberioris cum melidrera
facius Hift. inflituifTet, node quadam, qux diem Dominicum fequebatur, percepit
vocem ad perfeuerantiam (in qua vti omnis felicitas, ita maxima diffi-
cultas Eta eft ) fe adhortantis. Poftodiduum fimiliter monitus, quis ef-
fet quiloqueretur, interrogat. Sum,inquit ille, tui cognominis Ioannes
Euangelifta : Se viciflim, Capuccinufne (forte de ineunda Religione co-
gitabat) an Carthufianus fieri velit, interrogat. Vt Deo vifum, refpon-
dit adolefcens. Nec id temporis plura. Tertio Dominico die, nodurno
item tempore redit Apoftolus , dataque inmanus fčhedula , En, inquit,
tres tibi ofFeruntur Ordines: quem voles, eligeego ampliiis non reuer-
tar. Duorum nomina argenteae litterse , noftrum (is erat tertius ) aurea:
exhibebant. Quod auguftifftmo I e sv nomini datum, adolcfccns lic
interpretatus eft, vt qui aureis defignaretur litteris, eura fibi op timu m,
fuisque accommodatiftimum rationibus crcdcret.

Non tam placidnm Ioannes Carrera monitorem habuit.Poftquam vo-
canti Deo diu repugnaffet, dasmonem horrenda fpeciein cius cubiculum
immififTe fe ferunt;quem quamuis ludando abigeret,tantotamen horrore
correptus eft,vt eum non diflimulans ad Societatis gremium confugerit.
Aliud fpedrum Ioannem Magirium perpulit. Fratrem vita fundum
Tanfi s'o-  per quietem vidit: qui leuitatem morum (viuebat enim folutius) ei ex-
ckt ' probrans, exceptumque de Chri sti latere fanguinem in faciem conic-
elans,Vide,mquit,ne Iiic cruor in cafTum pro te efFufus fit. Quo illcmo-
nito idus, non tantiim ne fibi, fed Se ne multis aliis tantum pretium per-

Joannis
Carrera ,
Hiftor.Soc
parte z.

Joannis

Magirij,

iret, in Societate curauit.

francifci
Caietani.
Maurolycus
in Occano
Relig.

Hune hominis defundi manes,Francifcum Caictanum (vt de Fran-
cifcd Borgia nihil dicam) cadauer mouit. Ex eius intuitu cum fui quo-
que corporis conditionem perpendifTet i  nec illi ,quo minus putrefceret,
vel nobilitatem fanguinis, vel delicias quibus affluebat, quidquam pro-
futuras-omncs ad immortalis anima: cultum curas conuertit: fuitcjue re¬
bus quas in Societate geffit, quam quas in mundo reliquit , multo cla-
rior. Cedunt enim omnia virtuti; nec quidquam, quod illa non illuftrat,
Verum fplendorem babet. Luxus, diuitia:, claritudo gcneris, perftrin-
gunt caecutientes oculos j fapientum animis magis ad contemnendum,

quam

LIBER SECVNDVS, SOCIETAS CRESCENS. 237

quam ad ambiendum propohta funt. Illud ramen cx iis rciultat com-
modi; quod , ficut quo quifque nobilior atque opulentior, hoc fereno-
tior, ita li ad virtutem animum applicat,exemplo ht vtilior. Experta hoc E.vemplo =»
ell Societas Sc  iub initium, cum Francifcus Borgia Gandite Dux, Anco-
nius Corduba, Ioannes Mendoza,- hic Marchionis a Valič, ilie Comitis
Feria: & Marchionis dc Plego filius, aliique mulci v Sc  deindecum longe
plures illultriflimo gencre orci, maximisque perfundi honoribus, om¬
nibus ex prouinciis in eam adfcripci iiinr. Quam multos eniirl fuifle cre-
dimus, qui cum viderent homincs quos habebant in admiratione, ea
contemncre quae plurimis funt fiimma votorum , cceperint Sc  ipii aliter
de rerum vanitate fentire, atque ad illa fponte depolienda animum in-
duccre,qu£c aliquando vel inuitis mors eflet ereptura? quarn muItos,qui-
bus minus vel cognitus vel acceptus hic Ordo, poftquam viriš, qui om-
nium in fe oculos coniiertebant,au&us eft } penitius inipici atque adamari
cocpit ? Plane vt, tametfi Religioni non nobilicas, fcd probitas fuormn
laudi vertacur, tamen non inter poftrema diuini fauoris indicia ponen-
dum iic, multos abeo fubmiffos, qui vel accepca a maioribus vel parta
propriis meritis decora abiiciendo,huic Familie decus adferren t.Legeram,  Epift.io?,
inquit Clareuallenfis Abbas, SN^on multos nobiles , non multos fapientes , non
multos pot ent e s elegit Deus. At nunc,pr<etef regulam, mira Dei potentid talium
conuertitur multitudo.  Ego certe centenos aliquot Ducum, Principum,
Marchionum, Comitum,Baronum filios adferre poflem, quibus noftre
Societatis humilitas domefticis honoribus podor fuit. in vno Be-lgio ec-
iamnum facile fex & viginti fiiperant. Sed id indicaffc fatis fit, ne, quas
illi abiecerunt,ego plus arquo videar teftimare; & ex illis Religioni velle
laudem accerfere, quas eius alumnis non habuifle, led reliquiffe glorio-
jfum eft.

C A P V T DECIMVM.

Catalogiu Pvomnciavum Societatis  IE s v, Domov um , Coilc-
giorum ac Semimriomm, Sociommfo (jui in
Prouincia evantmno Chrifii  M. dc.xxvi.

Q Vod ij faciunt, qui ad bireuis fabula: anguftias vniuerfam nature
machinam contrahunt, id nos in exhibenda Societatis amplitudi-
ne iecuti fumus. Exiguam rei maximas imaginem dedimus. Ne tamen
fcireplenius cupienti, quam late modo per orbem difFufa, quibusli-
mitibus circumfcripta fic, quas regiones omnino peruaferit, quas tan-
tum attigerit, vbi inter barbaros idolorum cultores, vbi inter Mahu-
metanos, vbi inter eos qui fe ab Ecclefiže vnitate abftraxerunt, vbi in¬
ter hsereticos degatne,  inquam, ifta defideranti ad manum non fit,
vbiaire v elit vno contempletur intuitu, vifiim eft Prouinciarum Do-
miciliorumcjue catalogum fubtexere,. Sunt ergo

Gg 5

IN

238 1 MAGO PRI MI S/EC V L I SOC. IE SV.

Roma; S

IN I T A L I A

Prouincia cpuatuor.

PROVINCIA ROMANA

Continet in Italia LanamgVmbnam, Pičenim,
Etruria:m,Sedd eApottolica Ducisjue Flo-
rentint ditiones  ; in Illprico Remp. 'Ragufi-
nanu.

'Domus Profefla.

Collegium Romanum.

Domus Probadonis.

Collegium Pcenicentiarise.

Collegium Germanicum.

1  Collegium Anglicanum.
Seminarium Romanum.

Collegium Graeccrum.

Collegium MarOnitarum
w Collegium Scotorum.

Reiidentia Tufculana.

pTibuitinum,

Lauretanum. - )
lllyricorum. J
Perulinum.

Florentintau
Senenfe.

Maceratenle.

Recinetenfe.

Setinum.

. Anconitanum.

Collegium«' Montis fan£ti>

Roma.

J

Er a fiata.
T idoli.

Lorelo.

Perugia.
Eierenza.
Stena ,
' Macerata.
‘fijcanati.

SeZfia.
zAneona.
Alonte fanto.
MontisPolitian LMonteP ulciano.

Firmanum.

Tifematenfc.

Afculanum.-
Soranum.

Spoletinum.

Viterbieale.

Interamnenfe.

( Camerinenft.

/'Vrbeuetana. *

Refidentiad Ragulina. *'

(_Fiaftrae & Panicalis.

Socij 8 io,

PROVINCIA VENETA.

‘Frater Fenetorum in Italia & Cretd ditio¬
nes, continet Gallia Cifalpina infiriorem re-
gionem, tj a a F adut in mare Superum Hla¬
pi tar: paret kic tratim parttm zApoflolica
Sedi, partim Principtbut Parmenji, AIu-
tinenfi,Melntuano, Mirdndulano.

Termo ,
('ittd di Caflello.
zAfcoli,
Sora.
Spoleto,
Viterbo.
T erni.
Camenno,
Orttieto.
Ragttfii,

Domus P.robanonis Nouellaiiat. Notic tiara.
Collegium Imolenfe. Imola,

Collegium Mirandulanum, Mirandola.

Collegium Regienfe. Reggio.

Collegium Fauenrinum. Faenz.a,

Collegium Caftilionenfe. Cafliglione.

Collegium Rauennatenfe. Raucnna.

Reiidentia Cretenfis. * ' Candia.

Reiidentia Vicentina. * Kicenz.a,

Domus Probadonis Buxetana, Bujfeto.

Reiidentia Carpeniis. £'arpi.

Socij 405.

PROVINCIA MEDIOLANENSiS

Continet Gallia Cifalpina faperiorem regio—
nem , cjua ex zAlpibtts Padne varite fhtmi-
mbm accrefiit  ; Dtecatnm AMediolanenfem
Regis. Cathohci, Pedemontium Dncis Sa-
batidia, Lignriam & Corficam %eipub. Ge-
nnenfis, ac Vallcm~T ellinam.

Medio-CDomus Profefla. 7

lani T  Collegium Breranum.j
CDomus Profefla. o

Genua: -< Collegium Genuenfe. >

(Domus Probationis, J
Taurmenfe.

Comenfe.

Vercellenle.

Montis regalis.

Cremonenfe.

Domus Prob.Aronenfls. Ar ona.

Bafiia.

Domus Profefla Veneta.*
Collegium Patauinum. *
Collegium Ferrarienfe.
Collegium Bononienfe.
Collegium Btixienfe. *
Collegium Foroliuienfe.
Collegium Mutinenle.

Parma:

j Collegium Parmenle. 7

’ t Collegium Nobilium.j”
Collegium Placentinum.
Collegium Veronenfe.*
Collegium Mantuanum,

Venetia.

Padotta.

Ferrara.

Bologna.

Brefiia.

Forli.

tSHodenat

Parma.

Piacen%a.

Ver ona.
M ant otta.

Milant.

Gen o it a.

Turino.

Como.
Vercelli.
Mondeni /
Cremona.

Collegium^ Baftienfe.

Nicienfe.

Alexandrinum.

Caftri noui.
Nouarienfe,
Adiacenfe.
^Sauonenfe.

Reiidentia Papienlis.

Reiidentia Pinaroli.

Reiidentia S. Romuli.

Refidentia Ponti, in Valle Teliina.
Socij 431.

Niz.ua.
zAlejfandria.
Cajlelnuouo.
Noitara.
z.A tac c w.
Sauona.
Paula.
Pinarola.
S.Remo.
Ponte .

PROVINCIA NEAPOLITANA

Continet Campaniam , Lucaniam , vtramqne
<tApuham, & Calabnam,Sammtum & Sa-
lentinomm Sedeš-, v ul go 'Jgegnum Neapoli-
tanum.Regi Cathohco.jitbditttm , cnm vrbe
Beneuentana ditionis Pontificu.

,f  Domus Profefla.

| Colleg. Neapolitanum.

K«*

Coli. S.FrancilciXauerij
^Collegium S. Iofephi.
f Catacenfe. Catanz.aro .

j Nolanum. Nola.

\  Rheginum. Feggio.

Collegium-^ Aletinum. Lecce.

| Barienle. Bari.

} Salernitanurn.’ Salerno.

^Cofentinum. fiofenza.

Collegium

LIBER S E C V N D V S. SOCIETAS CRESCENS. 239

Collegium Barolitanum.
Collegium Teatinum.
Collegium Aquilanum.
Collegium Beneuentanum.
Domus Probationis Adrienfis.
' Bouinenfe.
Tropeenfe.
Mallenfe.
Stabienfe.
Collegium^ Capuanum.

Molfettanum.
Amanteanum.
Vibonenre.
^Tarcntinum.
Refidentia Paula.

Socij 610.

I N

Barletta.

Chieti.
<tAquila.
Beneuento.
A tri.
'Bouino.
T ropea.
Majfa.
Cajlel al mar.
fiapua.
Molfettn.
iis 4  mantea.
Monteleone.
Taranto.
Baola.

IN SARDINIA

Trotiincia vna.-Regi Catholico fabdita.

f  Domus Profefla.

SaiTari g  Collegium Saflaritanum

im. >
ij. )

Sajfier.

<1 J. J. «A JLA LCli. J. L lil

( Seminarium S. Antonij
^ Domus Profefla.

Calari A  Collegium Calaritanum.

"S Domus Probationis. >

c Semin. Calaritanum. j Caller.

S I C I L I A,

Otu Regi Catholico tota paret , Trouincia
dtu: hit annex& fant Miftones & Refi¬
dentia ^Afiatica fab Tur c L

PRO VINCI A SICVLA
OCCIDENTALIS.

Pa- /-Domus Profefla. j)

nor—I Collegium Panormitanum. > Palermo.

mi (Domus Probationis. J

'Montis Regalis.. Monreale.
Biuonenfe, Bittona.

Drepanitanum. T rapani.

Marfalenfe. Marfala.

Collegium<j Caltaneflettenfe. Calatanijjettn.

Saccenfe. ' Siacca.

Narenfe. Nar«.

Ennenfe. Caflrogioaanni.

- T ermitanum. T er mini.

Socij

PROVINCIA SICVLA
ORIENTALIS.

. (Domus Profefla. ■)

Me a-j ( 2 0 Hegium Meflanenfe, CtJMeJfina.
n,x  (Domus Probationis. )

,~Syracufanum. Siracufia.

\ Catanenfe. Catama.

ACaltaieronenfe. Calatagirone.

Collegium g  M meenfe. Mmeo.

jMelitenfe. Malin.

/ Platienfe. Piaz.%a.

'“Netinum. Noto.

Socij 19(3.

Collegium Eccleflenfe. Igle/las*

Collegium Alguerenfe. tA Iguer,

Socij 210.

IN HISPANIIS

Pr onimi quinque fab Bege Catholico.

PROVINCIA  L VS  IT  A NI  As

Continet Rcgna Portugalka & Algarbia, In-
fiulas tATgrret fine Flandricas , F or tuna tat,
Hefpendum, fidfricam Oceano zs 4 tlanttco
obieUam , a Mauntamd vfique ad Tro-
montorittm Bonajpei.

r  Domus Profefla, "j

OliflI- I Collegium S. Antonij. { , -n
pone Domus Probationis. p 0  '
(S eminarium Hibernorum. j

Conimbricenfe. Coimbra.

Eborenfe. Euora.

Purificationis B.V .daPunfica^d.
Portuenfe. Porto.

JBracarenfe, Braga.

/ Brigantinum. Bragantja.

^Pharenfe. Pharo.

Domus Probationis Villauicofx. Villanipofia.
Collegium Scalabitanum. Santarem.

Collegium Funchalenfe. Madeira.

Collegium Angrenfe. Angra.

Collegium S.Michaelis. San Mtguel.

Collegium Portalegrenfe. Portalegre.

Refidentia S. Febcis. Sam F ms.

Refidentia Canalenfis, Canal.

Coilegium in Regno Angola:. ngola.

Refidentia Maflanganenns. Majfiangano.
Collegium in Regno Congi. C ongo.

Refid. lnfularum Hefperidum. Cabo verde.
Socij 660.

J

Collegium-^Portuenfe.

PROVINCIA TOLETANA

Continet CafefWn Nouam, Regnnm Toleta-
num & M terciarnem.

„ 1 C Domus Profefla.

° etl  j Collegium Toletanum,
f  Domus Profefla.
Madri- \  Colleg. Madritanum.
dij q Domus Probationis.

(Colleg. Anglicanum. j
Complurenfe,
Ocanienfe.

Plačen tirnim.
Conchenfe.
Belmontenfe.
Murcianum.
Carauacenfe.
Seguritanum.

Huetenfe.

Talabricenfe.
Oropefanum.
Almagrenfe.

S. Clementis.
Almonozilenfe,

Colle¬

gium

Domus

Arobationis Villaregienfis.

oledo.

I. Madrid.

)

eAlcala.
Ocana,
Placettfia.

Cteenca.
Belmonte.
Murka.
Carauaca.
Segttra.
H nete.
T alattera,
Oropefia.
Almagro.
S.filemetite.
Almonoz.il.
Vtllarcjo.

Refiden-

ca.

Burgot.
Medina.
Šegoma,
tšk mla.

24O 1MAG0 PRIMI S

Refidentia Naualcarncrenfis. Ndualcarnero.
Refidentia I e  s v Montani. Jcfus del Mont c.
Socij 663.

PROVINCIA CASTELLANA

Continet Caftcilam Peterem, Regna Legionen-
f e ,GalUcu,Nauarra, drCantabriatn.

..... f Collegium S.Ignatij .7
Valliio-J (^ 0 ji e g_ $ Ambrofij. C Valladolid.

* etl  ( Colleg. Anglicanum .)

Salman- j Coli. Salmanticenfe.) Salaman-
ticac 1 Colleg. Hibernorum. j"

Collegium Burgenfe.

Collegium Metinenfe.

Collegium Segobienfe.

Collegium Abulenfe.

Collegium Palentinnm. Valencia.

Compo-f Colleg.Compoftellanum.7 San-

ftellae "^Collegium Hibernorum. j tiago.
('Pampilonenfe. Pampe Iona.

Legionenfc. Leon.

Lucronienfe. Logrono.

Ouetenfe. Vrne do.

Numantinum. Sorta.

Santanderenfe. Santander.

Montis regalis. Montercy.

Monfortenfe. Monforte.

^ Areualenfe. rcualo.

Vergarenfe. V er gara.

Tudelanum. Tndela.

Bilbaenfe. Bilbao.

Bellimarenfe. Beliimar.

Villae-franchae Gali. Villa-franca.
S.Sebaftiani. S.SebaJlian.

Orenfe. Orenfe.

^Taurenfe. T oro.

Domus Probat. Villagarcienfis. Villa-garcia.
Refidentia Azcoitana. zMjcoitia.

Socij 562.

\  LI SOC. I E S V.

PROVINCIA BAETICA

Continet Regna zsindalujiam, Cordubam
& Granadarru.

r  Domus Profefla. ^

Collegium Hifpalenfe. 1
Ji r  ... Domus Probationis.

Hlf P d H Collegium S.Mari*.

| Seminarium Anglicanum.

^S eminarium Hibernorum
fTriguerenfe.

I Gaditanum.

Collegium^ Marchenenfe.

Cordubcnfe.
Granatenfe.

Baeza:

legium Baezanum.

Colle-

gium

C Ca

7Domus Probationis.
f  Malacenfe.
Xerenfe.
Cazorlanum.
Vbedanum.
Aftigitanum.
Guadixenfe.
Frexenalenfe.
Montellanum.
Carmonenfe.
Antiqueranum.
OfTunenfe.
Anduxarenfe.
Vtrerenfe.
Moronenfe.
Refidentia Giennenfis.
Refidentia Lucenenfis.

Socij 6 33.

Collegium<

T ngueros.
Cadiz,.
tZPCarchena,
Cordotta.
Granada.

j- Baepa.

iJMalaga.
Xerez..
Caparla.
Vbeda.
Ez.tja.
Guadix.
Frejenal.
*SMonttlla„
C ar mo na.
tAntccjttera.
GJfuna.
ndnxar.
V i trera.
Moron.

Iaen.

Lucena.

IN G A L L I A

Proutncia auinque:qtiarum tres pr tor (s
foli fubjunt Regi Chrijlianifsmo.

PROVINCIA ARA^&NENSIS PROVINCIA FRANCIH

Continet Regna uMragonia  , Valentia,
Catalaunia & Matonca.

Valen¬

cia:

{

Domus Profefla. 7 Valen-
Collegium Valentinum. 3 cia.

Colle-

/'Barcinonenfe.
Ctefarauguflanum.
Maioricenfe.
Gerundenfe.
Gandienfe.
Bilbilitanum.

I Ofcanum.

I Uerdenfe.
Perpinianenfe.

I Manrelanum.
VVicenfe.

Domus Probationis Tarraco-
nenfis.

Socij 444.

}

Barcelona.
Zaragoza.
Mallorca.
Cjtrona.
Gandia.
Calatajud.
T arapona.
Vrgel.
Huefca.
Lertda^
Perpinan.
Manrefa.
Vique.

Tarragona.

Continet Infulam Francia , Picardtam, "Btl-
ftam, Normanniam 3  'Britanmam, & re~
giones ad fluuuem Lige rim. Item Mijftones
ad Refidentias in Noud Erancid 3 dr in Gra¬
da fttb Tnrcd.

fDom. Prof. S.Ltidouici.'!

J Collegium Claromont. j
Parifijs^ Domus Probationis. L Paru.

j Colleg. Conuictorum. f

(_Refid. Pontifarenfis.

Riturics S  Colleg. Bituricenfe. 7 _

CColleg.Conuičloruin. j
Flexia: f Collegium Flexienfe. 7 . r ,
HCX1X  l  Colleg. Conui&orum .) La Fle f eh ‘

(  Coli. Rothomagenfe. ^
Rothomagi < Domus Probationis. C Ronen.

(Seminar. Ioyeufieum.5
Collegium Niucrnenfe. Neuers.

Collegium Augenfe. Eh.

Collegium Rhedonenfe. Rhenes.

Collegium Ambianenfe. lAmiens.

Collegium Molinenle. Moulms,

Colle-

’CS.

te.

LIBER SECVNDVS. SO

Collegium Aurelianenfe. Orleans.

Collegium Cadomenfe. Caen.

Collegium Corifopitenfe. Quinpercorentin.
Collegium Blefenle. Blois.

( Alen^onienfis. zAlcnpon.

Refidentia< Deppenlis. Dieppe.

(.Canadentis. Canada.

Socij 590.

PROVINCIA AQVITANIj£

Continet a Ligeri ad Pjrendos viciniorem O-
ceano Acjuitantco trači um cttm Bearnid in
ipfis montisfaucibns.

f Dom. Profefla S . Xaueri j

Burdi- j  Collegium Burdigalenfe,

gake j Domus Probationis.

(^Refidentia S.Macarij.

f  Aginnenle.

j Petrocoricenfe.-

I Lemouicenfe.

~ . ! Pičtauienfe.

Collegiunv ,. r

^  j Xantonenle<

j Tutcllenfe.

J Palenfe.

l_Engolifmenfe.

Socij 320.

Bor-

deanx.

‘1
J

eAgeh.
Perigueux.
Limoges.
Poibhers.
Xawtes.
L ulles.
Tau.
Lngoulefme.

ČIETAŠ C RE SCEN S. 241

'Camberienle. Chamberji

Bifuntinum. Befanpon.

Viennenfe. Vicnne.

.. . 1 Ebredunenle. Ambrun.

-  0 e S lllm S Carpentoračtenle. Carpentras.

J Roannenle. Kocine.

j Vefulanum. Fefoul.

^Aquenfe. zAix.

Refidentia Mallilienlis. Marfeille.

Refidentia Gratianopolicana. Grenoble.

Socij 475.

PR O VINCI A CAMPANI/E

Continet Campamam dr Ducat um Burgur.dia
fub Rege Chrijliamffimo, dr Lothanngiam
propno Duci fubieclam.

) ‘Tont d
>  Mouf-
) [on.

Rheims,

Muffi-

ponti

■ Collegium MulHpontan.
| Coli. Conuidlorum cum
Seminario Mctenfi.
Colleg. Rhemenfe. ^

Nanesi

PROVINCIA TOLOSANA

Continet vtramejue Languedociam, praciputtm
Gallus, Narbonenfis partem ,d G ar umna ad
Rhodanum->.

/Domus Profefla S.Ignatij. ^

, r  J Collegium Tolofanum. \ToU-

Tolois j) omus  Probationis. j loufe.

LCollegium Conuičtorum. J

' T urnonenfe. T ournon.

Billomenfe. Billom.

Maunacenfc. Muunac.

RuthenenTe. Rodes.

Aufciianum/ eAuchs.

„ ,, . / Anicienfe. le Puy.

egium^ gi terren fe_ Betciers.

Cadurcenfe. (‘aors.

AuriliacenTe. zAunllctc.

Albenacenfe. tAubenas.

Carcaflonenfe. Carcajfone •

^Albienfe. < iAlby.

Socij 400.

PROVINCIA LVdDVNENSIS

Continet agrum Lugdunenfem, Delphmatum,
dr ProHinciam fub Rege ChnfliamJJimo-,Di-
tionem zAuenionenfcm Scdts zApoFlohca,
Comitatum Burgundiji fub Rege Cathohco,
dr Sabaudiampropno Duet fubieclam.

(  Collegium Lugdunenfe.

Lugduni < Domus Probationis. C Ljon.

C Collegium Conuičtorum. j

Auenio- J Colleg. Auenionenle. \ zAui-
ne (.Domus Probationis. f gnon.

Dola JCdlegium , Do1 " )

^Collegium Conuičtorum.^

r

Rnemis -^£ 0 ll e g. Conuičtorum. $

,, . ( Collegium Virdunenfe.) r _ ,

Virdum J „ ° r . >Ferdun.

p  Colleg. Conuičtorum. y

Collegium Diuionenfe. Dijon.

(Colleg. Nancarianum. | „

|Domus Probationis. f anej.

j' Carolopolitanum. Charle-ville.

j Auguitodunerute. Autun.

I Catalaunenfe. Chaalons.

r  ,, .‘J Barrenfe. Barleduc.

o cgiumq Caluomontanum. Cbaumont.

Antiffiodorenfe: A itxerre.

Metenlb; Met s.

-Senonenfo. Sens.

Refidentia Lingonenfis. Langres.

Socij 370.

IN B E L G I O

Pronincu dud.

\

PROVINCIA FLANDRO-
BELGICA,

Ona mari vicinior  , idiomate T'eutonico feu
Flandrtco loctuitur ; continet Rrabantiam,
plctndriam , partem Gelnct fub ‘Rjg e  Oa-
tkohco, dr Aiijfiones, ac Rcfidcnuas Hollan-
dicas in Flil. Prouincijs Ofdinum Confce-
deratorum.

Antuer- (Domus ProfelTa. } zAnt-
piac Colleg. Antuerpienle. f vcerpen.

/'Aldenardenle. Oudenaerde.
Aloltanuin. cAclft.

Belliolamim. Belle.

Brugenle. Brncohe.

n r  cbcS

Bruxdlenlc. BrujJel.

1 Cafletcnle. Cajfel.

Collegium-^ Cortracenfe. C or trije k.

1  Gandenle. Cjhendt.

Iprenle. Ipren.

Louanienle. Louen.

&c  Domus Probationis Mechli-
nienlis. Mechelett.

C R unemondanum. Ruremonde.

H h . Col-

242 I M A G O

Collegium Siluae-Ducenfc.
Collegium Traie&enle.
Collegium \V inocibergenfe.
Refidentia Dunkercana.
Relidentia Hallenfis.
Relidentia Bredana.
Relidentia Lyrana. _
Relidentia Hollandicae.

„ f Caltrenfis.
MilHones| Naualis _

Socij 801.

PRIMI S£CVLI SOC. IESV.

’ sHcrtogenbofch .

Maeftricht.

S. Winoxbergh.

Dvnkcrcke-
Halle.

Breda.

Lyer.

Hollandt.

Sunt huius nat 10 n is fr sterea
IN I T A L I A
Collegium Anglicanum Roma;, Roma,
IN H I S P A N I A

PROVINCIA GALLO-BELGICA,

Qua Francu contigua, Gdllico idiomate v ti-
tur ; contmet Artefiam , Hannomam, Gal-
lo-Flandriam, Luxemburgum , Namur-
cttm,&c. fub Rege Cathohco,cr Dioecefm
Leodienfem fub pr oprto Principe.

n  . (Collegium Duacenfe. 7
U3C1  ^ Seminarium Scotorum. j*

Collegium Audomarenle, Saint Qmer.

— • (Colleg.Tornacenle .7

ornaa Probationis. 3

c Douay.

Collegium Leodienfe.
Collegium Infulenfe.

T ournay.
Liege.

„ Lille.

Montibus i Collegium Montenfe. 7
(Seminarium B.Maria:, 3
Valencenen fe. Valenciennes,

Atrebacenfe. A rras.

Cameracenle. Cambray.

Collegium^ Luxemburgenfe. Lnxembourg.
s  1 Namurcenle. Namur.

| Dionantenle. Dinant.

1  Hefdinienle. Hefdin.

I Arienle. aAire.

Domus tercia: Probationis Huenfis. Hny.
Collegium Malbodienfe. Maubeugc.

Collegium Bethunienlč. Bethune.

Collegium Niuellenle. Niuelles.

Relidentia Athenlis. A ih.

Refidentia Armenteriana. Armentiers.
Socij 773.

PROVINCIA ANGLICANA

Continet Collegia in Belgio Regis Cathohci dr
Dioecejis Leodienfts , d" per omnes Angine,
Proumcias.

Collegium Leodienfe .7  ,

c  A ■  > Lieee.

Seminarium. j *

Domus Probationis S.Ignatij.

Collegium S.Xauerij.

Relidentia S.Mana;.

Refidentia S.Michaelis.

Seminarium Audomarenfe. S. Omer.

Relidentia S .Dominici.

Collegium B.Aloyfij.

Domus Probationis Watenenfis. Wat ene s.

Relidentia S.Annre.

Relidentia S.Georgij

Domus terti* P robat! Gandauenfis. Gendt.
Relidenua B. Staniflai.

Relidentia B.Francifci Borgia:.

Soči; 167.

Collegium Anglicanum Madrid. Madrid.
Collegium Anglic. Vallifbleti. Valladolid.
Seminarium Anglicanum Hilpali. Semlla.

IN H IB E R N I A

Refidentia: aliquot.

Sunt hitim nationis in  Hispania

Colleg.Hibernorum Salmantica'. Salamanca.
Collegium Hibern. Ccmpcllclla:. Santiago.
Seminarium Hibernorum Hilpali. Sevilla.
Seminarium Hibernorum Olillipone. Lifioa.

IN S C O T I A

Refidentia: aliquot.

Sunt hnitu nat ion is in  I t a l i a
dr  Belgio

Collegium Scotorum Roma. %oma.

Seminarium Scotorum Duaci. Donay.

IN G E R M A N I A

Prouincia qmnque: harttm tret in Impe-
rio continent liber as ci uit at e s, aliajcj,
fub fcqucntibns Principibus.

PROVINCIA RHENI INFERIORIS

Belgio contigua, diflenditur a Mofclla fuuio
ad Oceanum Germanicum-. continet Dioe-
cefes fub EleCloribm Colonienfi dr Treui-
renf,alijfj ; Ecclcfaflicis Principibus : item
Clittiam , VEetterauiam , dr Montenfm
Ducatum , fub ‘Trincipibus Brandenbur-
gico, SSigoburgico, Najjouio.

Collegium Colonienfe. Čoln.

„ . . C Collegium Treuirenfe. 7  rr

Tremns j Domus Probationis. j Trur '

(  Confhiendnum. Coblentz:.

j Paderbornenfe. Paderborn.

j Monalterienle. Msinjler.

GollemmnJ Hildeshemicnle. Hildesheim.

S 1  Embricenfe. Emmerich.

Aquilgranenle. Aachen.

Dufieldorpenfe, Dujfeldorp.

Ofnaburgenfe. Ofenbrug.

Refidenda Sigenenfis. Sigen.

Refidentia Bonnenfis. Bon.

Refidentia Nouefiana. Nuys.

Refidentia Lipftadiana. Lipfadt.

Refidentia Sančlenfis. Santlen.

Socij 406.

PROVINCIA RHENI SVPERIORIS

Contmet Dioecefm EleEloris Mogmitim ad
Rhenum m Thuringid dr Eysfeldid-,Fran-
comam dr Bucbomatn , fub 'fuis Fcclefafli-

LIBER SECVNDVS, SO

cis Principibtts , Pal at matura Inferioren*
fnb Rege C at h o lic o & Elečfore Banano ,
nAlfatiam Inferiorem fnb Auflriacis &
Epifcopo zsfrgcntinenfi, AParchionatum
Badenfcm,&c.

Collegium Moguntinum .7
Seminarium. j

Collegium Spirenle.
Collegium Herbipolenfe. 7
Seminarium. 3

Collegium Fuldenfe. 7
Seminarium. j*

Colleg. Heiligenftadienle*
Collegium Molshemienle. >
Seminarium. 3

Collegium Bambergenfe, 7
Seminarium. 3

Collegium Wormatienfe.
Collegium Hagenoenfe.
Collegium Erfordianum*
Collegium Sletftadianum.
Colleg. Afchaffenburgenfe.
Reiidentia Badeniis.
Reiidentia Rubeacenfis.
Reiidentia Fridflarienfis.
Refidentia Heidelbergenlis.
Reiidentia Creurzenacenlis.
Reiidentia Neuftadiana.
Reiidentia Brucshalenlis.
Soči j 434.

AJeintz..

Speir.

HVirtz.burg.

Fuld.

Heiligenflad.

AJolshcim.

Bamberg.

VHormbs.

Hagtnavv.

Erfurt.

Schletjladi

/šfchajfenburg.

Baden.

Rujfach.

Ertdjlan

Heidelberg.

Creutz.enach.

Neuflad.

Bruchfaal.

PROVINCI A GERMANI A;
SVPERIORIS

Continet Palatinatum & Hucatum Bauaria
fnb fno EleElore ; Tirolim, Alfatiam Su-
pcnorem,Brifgoiam fnb Auflriacis-, Rejpu-
b lic as Heluetiam & Valefiam, & v ar ms
H icecefes fnb fnis Epifcopis.

Collegium Ingolltadienfe. 7
Seminarium S.Ignatij. 3
Collegium Dilinganum. 7
Seminarium S.Hieronymi. 3
Collegium Monachienfe.

Collegium Auguftanum.

Collegium Oenipontanum.

Collegium Halenfe..

Collegium Lucernenfe.

Colleg. FriburgenfeT. Eribnrgin Schvveit-
Heiuetiorum. 3 z.crland
(  Ratilponenfe.
j Brtintmtanum.

Conftantienle.

I Eylladienle.

Collegium^ Enlishemianum.

Neoburgenle.

Mindelhcimenfe.

Friburgenfe >
v  Brilgota’. 3

Domus Probat. Landipergenlis.

Domus Oetingana.

Reiidentia Eberfpergenlis.

Refidentia Biburgenlis.

Refidentia Scdunealis,

Jngolflad.

Hilingen.

JMunchen.

Hngjfnrg.

Jnjprug.

Hall.
Lucern.

Regenfpurg.
SBruntrutt.
Coftent
<>Ayfad.
Enfisheim.
Nenbnrg.
Mindelheim.
E rib ur g m
‘Brifgavv.
Landjperg.
Oetingen.
Eberjferg.
c £iburg.
Sitten.

CIETAS CRESCENS. 243

'Brigcnlis. Bngen.

Donawertana. Donnevvert..

Fueilenlis. Fuejfen.

Ambergenlis. »Amberg.

Reiidentia«^ Chamenlis. Chamb.

'  Nouofori. Eleumart.

Tridentina. T rent.

S.Morandi. S.Morand.

Elwacenlis. Elvvangen.

Socij 706-

PROVINCIA AVSTRI  A;

Continet Regna Hungaria , Slanoma, Croa~
tim  j Archiducatum oAufiria  j 'mraTncjne
Stj/nam , Cartntbiam, Carniolam, Con-
tiam , Iflriam fnb C a far ib us ufirtacis:

ttem Mijfiones ad Rjfidentias T ranfiiu «-
m a, rpr ditionem Rjgno Httngarico a T ur-
cis ereptam.

f  Domus ProfelTa.

Vicnrue J  Collegium Viennenfe .

1 beminariumVlennenle. f
^Seminar. Hungaricumi J
Collegium Gr sceni e. 7 _

Seminarium. f Gratx -

Collegium Labacenfe. Labach.

Collegium Clagenfurtenle. CUgenfurt.

Collegium Zagrabicnle. £4gram.

Collegium Lincenfe. Lintz..

Collegium PalTauienfe. Tajfavv.

Collegium Hommonenfo Hommonajt.

Collegium Tyrnauienfe. )
c  0  ■ 1  > Trrnavv.

Seminarium; 3 J

Collegium Crembfenfe. Crembs.

Collegium Goritienle. Gortti

Collegium Iudenburgenle. Judenburg.

Collegium Tergeltinum. Triejt.

Domus Probationis Leobienlis. Leuben.

Refidentia S.Bernardi. S.Bernbart.

Reiidentia Milleftadienlis. Alilftad.

Reiidentia EberndorfFenlis. Ebernfdorff.

Reiidentia Plettrienlis. ‘Plettna.

Reiidentia Traunkirchenlis. T raunktrch,--

Reiidentia Pofonienlis. Presburg.

Refidentia Iauarinenfis. Rab.

In Tran-C Colleg. Clautliopol. ')*Colofv var.

filuania. {  Coli. Alba Iulienfe. 3 * Eairvvari

Socij 450.

PROVINCIA BOHE MIA;

Continet Regnum Bobemicum , eujue vnitai
Silefiam & Morauiamfub C a far ib us Au-
finacis.

f Domus ProfelTa. 3

Pragx < Collegium Pragenfe. C Trag.

(.Seminarium. 3

Collegium Olomucenfe. 7 Olmut’

Seminarium. 3

Collegium Crumlouienfe. Cromlavv.

Collegium Commototnenfe. Cormnotavv.

Collegium Nouodomenfe. JSevvhaus.

Collegium Glacenle. Cjlatz.

Collegium Niflenfe. JVeiJfe.

H h i Colle-

"Brun.

Holifcbovv.

Kuttenberg.

Glogavv.

I

244 IMAGG PRIMI

Oollegium Giczinienle. ' G it feb m.

Gollegium Znoymenfe; Znoim.

Gollegium Iglauienfe. In la,

Domus Probationis Brunenfis.

Refidentia Holeshouienfis.

Refidentia Kuncnbcrgenlis.

Refidentia Glogoaienus.

Socij i8‘/.

IN P O L O N IA

Trouinciit dua fub pr oprlo Rege.

PR O VINCI A POLONICA

‘Difienditur d man 'Baltico ati Rontum Eu-
xinum: connnet vtramque SPoloniam, Ruf-
ftam Rubram, vtramque Volhtntam, Polo-
ham & Pomerelliam ;

r"Domus Profefla.

Cracouite < Coli. Cracouienle

(Domus Probationis. 3
'  Pofnanienfej
Galiflienfe.

Leopolienfe.

Sendomirienfčfi
Lublinenfe.

Iaroflauienfe.

Luceorienfe.

Torunenle.

Camenecenfe.

Gedanenfe.

Rauenle.

Oftrogknfe<

Fauftouienfe.

Breftenfe.

“Choinicenfis»

Prtemiflienfis.

Maria&urgenfis,

Crofnenfis.

Grandentinenfis.

Vinnicenfis.

Valcenfis;

Bydgoftienfis.

Barenfis.

Socij 5$z.

S JE C  V LI SOC. IE SV.

Collegium^

Refidentia^

Crakovv,

‘Poz.nan,
Kalifi
Lvvpvv .
Sehdomirz.,
Lublin *
Iarojlavv,
Lučko.
Torun,
Kamientet\.
Gdanski.
Ravva.
Oftrog.
Faujlovvo.
BrTfše.
Chogmca.
‘PrZgmjfl.
Al alb ur g.
Crofno.
Grotidzionf.
FFinntca.

FFalcz..

Bjdgoficz.

Bar.

PROVINCIA LITHVANIA,

Otta Suecite, Jllofcouia & Tar tar is. conti-
gua e ji, continet Lithuaniam, Afajfaouiam ,
Prujftam , Lmoniam , & p ar tem maions
Ruj]L.

Domus Profefla Varfauienfis. VFarfavva.
f  Domus Profella. 'j

l t rrJ~

q Domus Probationis.
\_Seminarium.
Gollcg.Pjtanfbergenfe.)
Seminarium. f

Colleglum Pultouienfe.
Gollegium Niefuifienfe,
Gollegium Lomzenfe. '
Gollegium Polocenfe
Collegium Vendenfe.
Gollegium Rigenfe.

Collegium Derpatenle. Derpt.,

Collegium Orfzenle. Orfza.  ■

Collegium Krozenfe. Krofa.

Collegium Smolenfcenle, Smolensk.

Collegium Plocenle. Plocko.

Refidentia Grodnenfis, Orodno.

Refidentia Vomienfis. FFornia *

Socij 468.'

IN IMPERIO ORIENTALI
TVRCIC O

Sub varijs Prouincus.

Refidentia Cbienfis. Sciol

Refid.Conllantinopolitana. Conjlantinopoli.
Refidentia Smyrnenfis. Smirna c

Refidentia Belgradenfis. Belgrado.

Quinqueecclefienfis, Cinque chiefe.

Item
Collegium

Grtecorum iRomx. Romar

Collegium Maronitarum. 3

IN INDIA ORIENTALI

Prottincu dure fub Regibus Catholico,
alijfcp illi confcederatis.

PROVINCIA GOANA
Continet loca maritima Africa & AJia } d Ca 4
pite Rona jp-eiad ipftmvfque Goanam ditio-
nemtitemlmperiumMagniAbajfiminAfri-.
cd,& Regnum Al ogor is m Indid intenora

r Domus Profefla. ^

Collegium vetus S.Pauli. J

Goa: <

Goai

Aiocambique „

Bransbero,

O

‘ Pultovvf ^.
NiefvvieTf
Lomz.a.
Palacij

V F‘.nda .
Riga.

Nofocomium SS.Regum. ^

Collcgiii nouum S.Pauli. f
Domus Probationis. I
.Seminarium fančtae Fidei. J
Collegium Salfetanumcum 19.R elid.Salfete.
Collegium Chaulenfe. Cbauf

Collegium Tanaenfe cum 3. Refident. TandJ
Colleg.Bazainenfecum 4.Refident. Bapaim,
Collegium Damanenfe. Daman .

Colleg.Mozambiquium')
cum Refidcntijs. C
Refidentia Taraporenfis. Tarapor.

Collegium Dienfe. Dio,

MiflioAEthiopica cum 4,Refidentijs.£/fizop;^
Reiid.Mogorenfis cum 3.Refidcntijs. Mogor,
Refidentia Bandorenfis, Bandora.

Socij jzo.

PROVINCIA  M ALABARI  CA’

Continet Indiam Flteriorem,tam continentem ,
quam varias infulas, qua God Alalacam
& ad Molucas nauigatur^Or m tis Rjgna
‘Bengalam, Peguanum 7 Calecutanum,Nar~
JinganumJafanapatanium.

Colleg. Coccinenfe cum 4. RefidO Cgchim<
Domus Probationis. 3

f S.  Iacobi. Santiago .

Refidcn- j S. An  drete. S. Andr e.

tia j Calecutana, Calecut.

ITanorenfis. Tanor.

Colle-

LIBER SEČVNDVS. SO

Collegium Cranganoretife. Cranganor.

Semžtiarium Vaipicotanum. Vdipicota.

Refidentia Paliporenfis. Palipor.

Collegium Coulanenfe. Coulam.

Collegium Pifcaria:. C o ji a da Pefcaria.

Colleg.Tutucurinenfe cii Refid. Tutucunm.
Colleg.Colilmbenfe cum 7. Refid. Columbo.
Colleg.Nagapatanum inchoatu. 1fagapatam
Colleg. S.Tlioma: cum 4. Refid. o. Thome.
Collegium Peguanum inchoatum. P egu.
Collegium Bengalenfe inchoatum. Bengala.
Collegium Malacenfe. Malaca.

Domus Ternatenfis cum Rc- Ternate

fidentiis Molucenfibus. jj e Malucco.

. Madurenfis. Madure,

1 Golimenfis. Golim.

r ,  \ Manarenlis. Manar.

e u en- J 'j'auanapatenfis. Tauanapatan.
jS.Michaelis. S.Miguel.

J Infularum Mori. lihcu de Moro.
Clnfuhe Siao. liha Stao.

In Regno Iafanapatenii,Refid.6. Iafanapatan.
Socij 190.

IN INSVLIS PHILIP Pl N IS
Premineta vnet fub Rege Catholico.

Mamila.

Collegium Manilanum.

Seminarium Manilanum,

Collegium Zebučnle. Zebu.

Domus Probationis S.Petri. de S.Pedro.

( Antipolana. tAntipol.

1 Taytayenfis. Taytay.

Reliden- j  Boolana. Bool.

tia 1 Dulacenfis. Dulac.

j Carigarenfis. CaHgara.

^Tinagonenfis. T magon.

Socij iz8.

IN REGNO SINARVM

Vicepromncia fubproprio Monarcha.

Collegium Pachinenfe inchoatuim Paquim.
.  Collegium Nanchinenfe inchoatu .Nanqmm.
Refidentia Xauchenlis. Xauceo.

Reftdentia Kiatieniis. Klatim.

Refidentia Hanchcuenfis, Hancheu.

Refidentia Hamhayenfis. Hamhaj.

Socij jo.

IN COCINCINA

_ r , ^Taifoenfis. *) T alfo.

e u ca \ Pallocambi cum > e ,Pullocambi.
Ua  \  aliisduabus. )

IN IA P O N I A

Prouincta vna  , 'continet plurima Rcgnet
ddem Monarcha fubiecla ;  (jr Macaum
in portti chinenjifub Rege Catholico.

Nanga- C  Collegium. ) . T r ,-

fachij ( DomtisProbatiom.s.j a ngafa n.
Refidentia Xenodochij. do Ilofpiral.

Refidentia Mifcricordite) Cafa da Miferi-
donuis. y cordia.

CIETAS CRESCENS. 245

A  . C Collegium Arimenfe.*> . .
Anmx \ SeminariumAnmcnfe.*J” ^ nma -

Meaco.
Macao,
Vracami.
T oni.
Budo jama.
Jfafaj.
Xiqui.,
Cocura.
PJotpu,
0 %aca.
Firoxima.
Tacata.
zArije.
Cuchinotfu.

Collegium Meacerife.*
Collegium Macaenfe.

f  Vracamenfis.*
Tonenfis.*
Fudoyamenfis. *
Ifafayenfis. *
Xiquenlis.*
Cocura:.*
Notcu.*
Ozacenfis.*
Firoximenfis.*
T acatcnfis.
Ariyenfis.
Cuchinotcu.

Refiden¬

tia

(^Conzzura:.
Domus Facatenfis.

pAmaguenfis.

V Yanagauenfis.

Refiden-)?^^
tia <Xinguenfis.
)FliximenfiSi
/ Sacayenfis.
'“Foccocenfis.
Socij 140.

Conz.gura.
Tacata.
Amagui.
Tanagatta.
Bungo.
Xinga.
Fuximi.

Sacaj,
Foccocu .

IN AMERICA
ProuincU quine]ue fub Rege Catholico
aliisfc barbaru natiombns.

PROVINCIA MEXICANA

Continet Americam Septemtrionalem, zmiga
Hijpaniam Nouam, (fr vicinai promuctat,
qua a gradu dccimoquarto infra T r opic um
Cancn v er f as Septemtrionem extenditur
asFmenca.

j  Domus Profefla.

Mcxicl  1  Domus Probationis. MexlC0 '
^Seminar. Mexicanum.J
Collegium Guaxacanum. Guaxaca .

Collegium Guadalaxarenfc. Cjmtda!axara.
ColkgiumS.Ildrfoofiq aA

Colleg. Spirituslandti. V ^ ^ -

Seminar. Angelopolit .)

~ f~V  allifoletanum. Valladohd •
Pafquarenfc. ‘Tafquaro-

Tepozotlanum. Tepox,otlan •
G uatimalenie. Gmtimala.
Collegium''| Zacatecanum. Zacatecas •

Meridanum. Menda.

S.Ludou. Potofi. S.Luis Potof.
Queretarenie. Queretaro.

-Reulexahum. Realejo.

rVera: Crucis. Vera Cru"\g

Rcfidentiad Cinaloenfis. Cinaloa -

(.Guadiarue. Guadiana-

Refid. Noua: Granata:, de la N učna Granada.

Refidentia Maicnfis.
Refidentia Tepeguana.
Refidentia Topiana.
Refidentia S.Andrej.
Socij 365.

Hh j

de Majo.
de Vepeguanes.
de Topia.
de S.Andrcs,

P RO-

246 IMA GO PRIMI S C V LI SOC. I E S V.

P R O V IN C I A NOVI REGNI
GR ANATENSIS
Continet Terram Firmam , nouum Regntim
Granatenfe, Nomm Andaluse.tam,Popaya~
rnm, &c. cina lineam ts£quinoEhalem i  ad
gnidam  14. vei$V Septemtnonem.

In S.  Fi- f Collegium S. Fidei. 7  Santa
t | e  l Se  min, S. Bartholomad. 3 Fee.

Domus Probationis. )

Collegium Quitenfe. C Quito.

Seminarium Qmtenle„)

Collegium Carchaginenfe. Cartagena,

Domus Probationis Tungenfisi Tunja.

Collegium Pariipilonenfe. Tamplona.

Refidentia  Panamana; Panama.

Refidentia Caxicana, Caxica.

Refidentia Duytameniis„ Duy tarna.

Re/identia S.  Anna:. S, Anna,

'Refidentia Vndenfis. Onda.

Sodj 200.

PROVINCIA PERVANA

Continet P er urnam d Itned t/£quino 3 iali
ad T r opic um Capricorm.

r  Collegium Limenfe. *\

, ■ ! Domus Probationis. / .

1IT1X  i Seminarium Limenfe. r ma '

[Reiidentia S.Iacobi. J
Collegium Arequipenfe. Arequtpa.

Collegium Cuzclienfe. 7
Seminarium Cuzclienfe. j ucgo.

Collegium Potoiinum. ‘Potop.

Colleg.Platenfe feu Chuquifaquenfe. ; de la
Seminarium Chuquifaquenfe. (j Plata.

■ Collegium Pacenfe. de la PaT^

Collegium Guamanganum. Guamanga.

Reiidentia Iulenils. fuli.

de la Siena. | S.Cruz. de la Siorra.

Collegium Orruri. Ormro.

Collegium Pifquenfe. Pifco.

Collegium Callaenie. Callao.

Collegium Truxillanum. Truxillo.

Socij 390.

VICE-PROVINCIA CHILENSIS

Infra Trcpicum (fapricorni, tnter Periianum
Regnum & FretumAlagalanicum } ad Ocea-
num Pacificum.

Collegium Chilenfe. Chile.

Collegium Conceptionis. de la Concepcion.
Collegium Mendozanum, Mendoz.a.

Domus Probat. Vallis de Bu -\Vallede Eti-
caleno. 3 caleno .

Socij 60.

PROVINCIA PARAOVARLE

inter F ret um Magalanicum & BrafiUamjn—
fr a & cm* Tr opicam. Cap neonu, verfus

Occmum AtlanticHm*

Corduba: JCoUegium CordubeiifeD Cordo-
X Domus Probationis. J ua,

Collegium. AiTumptionis. de la Ajfumpcion »
Collegium S.Michaclis 7  de S. Miguel
Tucumanenfis. 3 deTucuman .

Collegium Boni aeris. Buenos ayres„

Collegium S. Fidei. de fanta Fee.

C £fl:So mS ' laCObl M } Santia S? dd Sfero.

Collegium Eftequenfe. EJleco.

Socij 121.

PROVINCIA BRAS ILIdE

Intra lineam ex£quino 3 ialem & Tropieum
Capricorni, ad mar e Atlantic um.

Collegium Bayenfe. Baya.

Refidentia S.ŠpirituS, ’Effirito fantoi

Refidentia S.Ioannis. San ‘joam.

Refidentia S. Antonij. S. Antonio.

Refidentia S.Sebaftiani/ S.Sebafiiam.

Refidentia B.Virginis. B.Virgem.

Colleg.Portus fecuri inchoatfim, Porto feguro.
Domus Ilhteorum. iLhcos«

Collegium Pernambuc,

V Refid. B. V. Concept.
TRefidentia S.Andrea:

a

Pernam - 7 0  r , . c  C.. , K P er nam-
, . < Refidentia S. Michael.

UC1  J  Refidentia S. Ioan.Bapt.f t,co ’

/  Refidentia Maranha. \
^Refidentia Arrecifenfis.-'
f  Collegium Flum. Ianuarij.v
Flumi- j Refidentia S. Barnaba. Rm  ^

• T  )  Domus Spiritus lanen. 2

" '?-l Relidenria S.Ignacij. t P m ‘~
nuanj | R e fid. B.Virg^Aililmpt. f
[Refidentia Sandtorum. J
Refidentia S.Pauli. S.^Paulo.

Domus Piratiningae. Piratminga.

Domus Sandorum. Dos Santos.

Refidentia Capitis frigidi. (fabo fr 10.

Socij 180.

IN NOVA F R A N C I A

Sub Rege Chrijlianifsmo.

Refidentia Canadenfis. \f M b Proumcidjsran*
3 enem Gulita.

CATALOGI AVGMENTVM.

cdtcpue h as annos abhinc quatuordecim
Secietas per orbem adiuerat fedes: qu&
deinde mutatio, qua accefsio faeta Jit y
ab Us vttlgabitur, penes quos vniuerji
Ordinis notitia ejl & curatnobis tamen,
ca qua per occafionem variis e locis in-
t ellexmm } vifiim ejl no n pralermittere .

IN I T A L I A.

•~yfd Prouinciam  Romanam.
Collegium Hibernorum Roma:.

Domus Probationis Florentiat.

Collegium Vrbeuetanum.

Collegium Piftorienie.

Collegium Fabrianenfe.

Collegium Burgienfe,

Colle-

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 24 7

Collegium Ragufinum.

Refidentia Cacciabellenfis.

Refidentia Afttirnarenfis,

^AdProuinriam  Venetam,

Domus Probationis Bononienfis,

Collegium Ariminenfe,

Collegium Buxetanum.

S eminariiim Rauennatenfe.

Refidentia Bagnacaballenfis.

Refidentia Cotignolenfis.

AdProuinriam  Mediolanensem.

Collegium Papienfe.

Collegium Cuneenfe.

Domus Probationis Cherienfis.

Refidentia Bormienfis.

Relidentia Lanciana.

i_Ad Prouinriam  Neapolitanam.

Collegium Paulenfe.

Seminarium Nobilium Neapoli.

IN S I C I L I A
^Amba Prouincia in vnam coalaerunt:
accefsere,

Collegium S.FrancifciXauerij Panormi.
Collegium S.Francifci Xauerij Mcllana;.
Collegium Siclitanum.

Collegium Salemitanum.

IN HISPANIIS.

Ad Prouinriam  Lvsitani^e.

Collegium Eluenfe.

Ad Prouinriam  T oletanam.
Collegium Guadalaxarenfe;

Collegium Pacis Iuliae.

Collegium Lletenenfe.

Collegium Trugillenfe.

Collegium Cacerenfe.

Reliden- C Aymelienfis.
tia . \  Alcarazenfis.

^Ad Prouinriam  Castellanam.
Refidentia Oxomenfis,

Ad Prouinriam  Aragonensem.
Collegium Segobricenfe.

Refidentia Dertufenfis,

Refidentia Ilicitana.

Refidentia Xacenfis.

Ad Prouinriam  Baeticam.

Collegium S.Iacobi Baezae,

Collegium Sanlucarenfe.

Collegium Stepenfe.

Ad Prouinriam  Brasih a.

Collegium S. Ludouici.

Collegium inchoatum S. Pauli.

IN G A L L I A.

Ad Prouinriam  Franci a.

Collegium Turonenfe.

Collegium Venetenfe.

Collegium Alenconienie.

Refidentia Siluanečtenfis.

Refidentia Maclouiopolitana.

Refidentia Martiningana.

Ad Prouinriam  A qv^ itania,
Collegium Rupellanum.

Refidentia Marinenfis.

Refidentia Fonteniana,

Ad Prouinriam  Tolosanam.

Collegium Montepelfulanum.

Collegium Montealbanum.

Collegium Apamicnle.

Ad Prouinriam  L v g d v n e n s e Ms

Collegium Lugdunenfe trans Ararim,
Collegium Cabillonenfe.

Collegium Arelatenfe.

Collegium Nemaufenfe.

Domus ProfelTa Gratianopolitana.

Refidentia Pontillalienfis.

Refidentia Graiacenfis.

Refidentia Salinenfis.

Refidentia Matifconenfis,

Refidentia Burgenfis.

Refidentia Foroiulienfis.

Refidentia Vallis Auguihe.

IN B E L G I O.

Ad  Fiandro-Belgicam.

Collegium Dunkercanum.

Collegium Hallenfe.

Collegium Bredanum.

Domus tertiae Probationis Lyrana.

Collegium Conuidkorum Antuerpiae.

Varite Refidentise Hollandicae..

Ad  G A L L O-B E L G X C A M.
Collegium Athenfe.

Domus tema: Probationis Armenteriana.

IN A N G L I A.

Ad Prouinriam  Anglicanam<
Collegium Immaculatas Conceptionis.
Collegium Apoftolorum.

Refidentia Marilandite in Virginia.

IN HIBERNIA

Viceprouincia,

Refidentia Dublinenfis.

Refidentia Waterfordienfis.

Refidentia Carcacenfis.

Refidentia Kilkenenfis.

Refidentia Pontanenfis.

Refidentia CalTelienfis.

Refidentia Lembricenfis.

Refidentia Galuenfis.

Refidentia Clonmelenfis,

Refidentia RofTenfis.

Eiufdem nationis Coll.Hibernicum Roma:,

IM

243 I M A G O PRIMI SzECVLI SOC. IESV.

Refidentia Oliuetana fine Tannenfis.
Mililo Zellenlis.

Mililo NVeidenfis.

Mililo Sultbachienfis.

Mililo Turfchenveitenfis.

IN G E R M A N I A.

Ad P rotundam  Rheni Inferioris.

Collegium Monafterienfe EifUiav
Collegium Halberllacllenfe.

Collegium Coflarienfe.

Collegium Mindenfe.

Collegium Hamelienfe.

Collegium Stadenfe.

Collegium Sigenenfe.

* Mdenda td  Collegium Verden de.
rreuinciam  Collegium Cosfeldieiilcj
Avstriae.  Refidentia Marcodurana.

Col.Scyreiife. j^ c H<dcnria Sittardienfis.

Pofonicnfe. Refidentia Haddemarienfis.

■Refidentia: Mililo Meppenfis.

Sopronienfis. Mililo Frifia: Orientalis.

Turozenfis. jvdillio Blanckenbergenfis.

Varafdineni. °

PalarinaR C  PrOUinClam  SvPERIORIS

C.ifiouienfis. RHENI.

Satzmarien-

fis. Collegium Heidclbergenfe.

ir.Semmaria Domus Gcrmersheimiana.
lioua.

o/d Frouinciam  Germanu

Svperioris.

Collegium Burchufianum.

Collegium Straubingenie
Collegium Landishutanum.

Collegium Ambergenle.

Collegium Tnaentinum,-

Collegium Colmarienle.

(' Stutgardienfis

vri  • J T ubmgana
Relidentias T1  &  r
> Baclianangenlis

ICoppingenfis

Refidentia ad S. Annam Auguftte.
Refidentia Brifaacenfis.

Refidentia Lindauienfis.
Refidentia Memmingcnfis.
Refidentia Kauftburana.

1

! in Virten-
f  bergia.

J

i^fdFrouinciam  AvstriiS.

v .  jDomus Probationis.

iennx Collegium Conuidomm.
Collegium Iaurinenfe.

Collegium Fluminis S. Viti.

-x  &

c^fd Frouinciam  Bohemii,
/•Collegium parna: Praga:,

Praa-E J Collegium noux Praga:.

) Collegium Conuičtorum«
^Seminarium S.Wenceflai.

„ C Collegium Brunenfe.
runx ^5 em i nar j um  Brunenfe.

Kutten- ( Collegium Kuttenbergenfe.

berga: (Seminarium Kuttenbergenfe.

Collegium Glogouienfe.

Collegium Saganenfe.

Collegium Egranum.

Collegium Lithomericenfe.

Collegium Cremfirienfe.

Collegium Conuidomm Olomudj.

S eminarium Cr umlouienfe.

Seminarium Commotouienfe.

Seminarium Nouodomcnfe.

Seminarium Glacienfe.

Seminarium Niffenfe.

Seminarium Giczmienfe.

Seminarium Iglauienfe.

IN P O L O N I A.
t^Ad Frouinciam  Polonicam.
Collegium Kiouienfe.
i_ Ad Frouinciam  Lithvanicam.

Refidentia Nouogrodnenfis.

Refidentia Chocunenfis.

C  Lara quidem funt hic omnia: li tamen plus lucis defideres, fic habeto. Qua:-
cumque Domicilia moderationi vnius, in quem non nifi totius Ordinis
Poideš potcftatem habet, commiffa funt, ea Prouinciam conftituunt, quamuis in
diuerjfis regionibus fita. Viceprouincke imperfedat funt Prouincias. Domus Pro-
felTorum dicuntur, quibusnullum nifi in aliena mifericordia vitse fubfidium eft:
Collegia, vbi cum no Itn s, tura externis inftituendis fcholas habemus : Domus
Probationum partim vbiTirones per biennium rudimenta ponunt,parcim vbi polt
luteras hauftas ac traditas refafcimus, fi quid de perfedionis debderio ftudiorum.
occupationes detraxerint ;  hac Tercia Probatio dicituriMilfiones, dum aliquo mit-
timur vbi nulla nobis vel certa vel ftabilis eft; fedes: Refidentia, v bi pauciores quam
pro perfedo Collegio refident: Seminaria Conuidorumqj Collegia funt, vbi ex-
terni  fub cura noftra fimul viuunt. His locis qui pradunc, Redores fere aut Su-
periores appellantur : Domus Profeflorum luos Prtepofitos habent. Sic Sč qui
Prouincue pradedus eft, Prrepolitus Prouincialis; qui vero toti Ordini, Praspoli-
tus GeneraUs dicitur. Huicquinque afliftunt confilij ergo. Primus Italiat ac Sici-
licC negotiis potiirimum intenditj alrerLufitaniam cum Bralilia Sč Orientis In-
cita; Hfipaniam Sc Sardiniam tertius cum America Infuliscp Philippinis ;  quartus
zaluamj quintus ceteras ad Septemtrionem Prouincias curandas habet.

EXER-

LIBER S E C V N D V S.  SOCIETAS CRESCENS. 249

EXERCITATIO ORATORIA*

ORATIO P R I M A,

Gratmmm ačlio pr o tam Ute diffiesd Societate, Sr adhor-
tpttio ad Patre s: <vt tild Sr Deo digm fe pr&bemt in*
flmmenta.

vod fi veris aliquando rationibusfatendum ert,be¬
neficij magnitudine mortalium merita fuperari; pro-
fečtohoc, de quoagere infticuimus, eft huiufmodi,
vt omnem menfuram modumque gratitudinis pr«-,
terue&um, exornari podit potius admirando, quam

_depraedicari dicendo. Illud etenim eft, quo fingulari

Del Optimi Maximi fauore, Societatem principio fui minimam, maxi-
mam propagatione, vfque eo produčtam cernimus, vt 5  nifi videremus
fačtum, ne fperare quidem auderemus. Quod quia non cum vnius ali-
cuius vtilitate coniunčtum eft/ed cum infinita prope hominum multi-
tudine communicatum-j tot beneficia complečtitur, quochomines:non
intra vnius prouinciae breuiflimos tcrminos circumfcriptum, fed ad vl-
rimas terrarum oras latiflime diifufum, non aliis quam totius orbis
limitibus continetur. atque adeo quot homines peruagatur,quot vrbes,
tot decorandum encomiis, tot vocibus celebrandum-, velad puhlicam
commendationem foris, vel ad priuatam lastitiam domi, vel ad lau-
dem in exedris 3  vel ad religionem in faerariis, vel ad gratitudinem vbi-
que.Quare fi contra quam exfpe&are debetis, pro amplifiimo munere

rant om-

diuinitus collato, minus liberaliterpleneque gratias egero; rogo quado-
que, ne id imbecillitati dumtaxat mere, fed magis diuinas benignitatis » emgrati -
magnitudini,nouo, inquam, atque inufitato beneficij generi,conceden- tltdinem *
dum exiftimetis. Nam cum duplex retribuendi referendicjue ratio ab
altioris fubfellij Patribus relictafit, quarum alcera in remunerando rms  The-;
quod acceptum eft, altera in cognofcendo commemorandoque confi-
ftat; munificentiflimi dona Numinis dignitate prima, magnitudine
immenfa, maieftate prascipua tranfleenduntvicem, mutuum refpuunt,
compenfandi fuperant facultatem: fui porro diffufione cum nullis fine
coercita metis, inde, vnde.potiflimum difficultas oritur loquendi, ratio
nafeitur non tacendi. Verumenimuero, quoniam, quemadmodum ma¬
gis animo beneficia quam mole penduntur, vel peregrino vndead-
uečta funt folo, vel qua conftant macerias nouitate, ita remuneratio
voluntate magis quam te faspius asftimatur: arbitror, fi quidem tam
eximiam Dei beneficentiam, qua par eft grata animi fignificatione co-
luerimus, fore vt dici podit, primo nos remunerationis debito perfun-
člos, non quidem potuifife, at certe vel maxime cupiuifle officium ex-
plete gratitudinis. Propius igitur mentes veftras animosque aduertite

I i ad

1$0 1MAGO PRIMI SitCVLl SOC. IESV.

ad eam, de qua dicefe coepimuSj beneficij magnitudinem; acdeindedc
referenda: a ratiaj asquitate dicam $ an neceflitate , cognofcite. Alirari
nonnumquam folemus, a minimo fonns capite ingentia fiumina pro-
, manarc' e minimo Temine procetas arbores enafci < ex tenuillima fcin-
tilla vixreftinguenda incendia excitari. fons fane exiguus ipfa fuiex-
ttisrepente  orc j 2 0  Societas,^ ab vbere fletu fcaturiens primi Parentis, profanam mi-
litiain ad aram Deipara? Virginis abdicantis, execrantis: Ted mox in ri-
l " h a '  uos ac torrentes excrefcens, qua? noti cadeftis fapientirc flumina protu-
Jit ?  ExileTemeii Ignacij, plima funt melioris vita? delideria: Ted virtu-
tum maximarum vbertate fecundum, quos frudus genuit optatiflimže
probiraris ?  Pertcnui Tane fcintilla diuini ardoris aufpicatiffime cor-
reptus eft Ignatius: Ted hasc fcintilla qaantos toto orbe Cliriftiano ar-
dores animorum flammasque propagauit? Nec minus terrarum fpatiis
quam animi ornamentis eft amplificata Societas j ita vt hac in parce
cum florentiffimis Regnis ac Monarchiis in contentionem venire pof-
fic. Etenim fi praeteritorum temporum monumenta lubet euoluere, 8c
qua celeritate nobiliftima? gentes Imperia fua propagauerint recordari j
reperiemus profedo, quantum illae fa?culis,tantum nos propemodum
luftris; quantum luftris illas, tantum nos annis fingulis perfecifle. Ni-
hil de Aflvriorum Imperio dico,non maximis limitibus circumfcripto:
Societas  taceoPerlas, non vitra ^Ethiopiam progreflos: pra?termitto Macedo-
chius p er  n aS}  ab Adriatico mari, trans Gangemad Emadios vfque montes pro-
ue & os * Hl a > inquam, Terrarum Dea gentiumque Roma, nonne
•vila Mo-  prope quingentis annis cum domefticis ludata eft? poftque infinitas
mnhia.  prope vidorias, vel Ducum fortitudine ac felicitate partas, vel Confu-
lum vigilantia conferuatas, vel CaTarum fortuna audas, diuerfifti-
marum nationum gentibus domitis, tandem veluti fatifcentibus fenio
viribus, nonne ad Occidentem Oceano, ad Septemtrionem Rheno
Danubiotjue, ab Oriente Tigri, Atlante a Meridie circumfcribitur?
Ladftimi, fateor equidem , limites, ampliftima Imperij propagatio:
Ted quam ad Regnorum omnium ftuporem, longe noftra Societas Ja-
teque tranlTcendat. Fuerunt enim terrarum Imperia, quamuis propaga-
tione longiflime diffufa, tamen intra metas vicinorum Regum poten-
tia coardata: at Societas nullis eft Tepta limitibus, nullis lineis cir-
cumfcripta: non fiftitur fluuiis, non clauditur montibus, tranflcendit
littora, peruadit maria; perloca orania vel longitudine inaccefta, vel
fretisdiuulfa,vel receftibus abdita, vel qnaquauerTum immenTi, produ-
citur, protenditur, explicatur. Sed(quod hominum ingenti fit com-
pendio) diuersa Tane a Regnis atque Imperiis ratione: ha?c perfradis
aliquando diuini humanique iuris repagulis, agrorum deuaftatione,
vtbium euerfione, gentium laceratione, regionibus ac prciuinciis auda
funt; illaDei folius imperio ac nutu, ciiius eft orbis terrarum, orbem
peruafit vniuerfum : & quidem maiori gloria gentiumque comproba-
tione. Nam per Regum quidem Principumque dominantni populi
inferuitutem redadi; per SocietatemChriftiana libertate donati. illi
tributis grauant; ha?c animam immunitatibus cumulat. illi imperiis,
ha:c amorejilli rigorelegum, haec manfuetudine beneficiisque certac

perpe-

LIBER SECVNDVS. SOGIETAS CRESCENS. 251

perpetuis. Nec tamen idcirco minus arduum eft quod geric negotium-
nifi forte difficilius ftatueritis, armorum vi ciuicates fubiugare, quam, Arduum
quod prius faciendumfuit, voluntates flečtere. Scio enim (quod igno- eft animos
rarenon poteftis) fortiflimos fapeDuces, expugnatis vrbibus^ plus in e ^P H g na z
ciuium animis conciliandis laboris atque indujftrise pofuilfe, quam in
moenium altkudine foflarumque proiunditateruperandis ,• magifque de
voluntatum, quam de prouinciarum vidoria triumphafte. Sociecas in
fui propagatione, renitentibus populiš natione barbaris, amentia bel¬
iti is, impetu non ratione cunčla gerentibus, magifque ferrea animorum
obftinatione, quam armato exercitu repugnantibus, non magis diuime
legis,- quam proprias falutis hofhes expugnauit. Quare vbiquc vidik,
tanto gloriofius rerum potita eft, quanto laboriofius eft voluntates
quam vrbes expugnare, animos quam oppidadebellare, homines quain
moenia fuperare. Equidem quotiestacite mecum recolo, ad vltimas ter-
ix  plagas, ferocillimis hominibus nequidquam reludantibus, Socie-
tatern dilatatam efte > toties fentio cadeftibus armis ab eadimicatum
fuifte, cum eam praecipue prouinciarum amplitudinem complexa fit,
quam humanis nemo viribus vel obire potuiffet. Ferunt Pontificem Baron. ann.
Maximum Gregorium Septimum, rudi pueritia litterarum adhuc ex-
pertem atque imperitum, cum forte ad parentis pedes luderet ligna do-
lantis, ex refedis lignorum ramentis elementa formafte- quibus ordine
congeftis,occulta quadam vi pueri manum dirigente, illud e Regij Va- no Tomi-
tis verfibus ederetur, Dominah it ur a man vfque ad mar e s  futuras praefa- ft ci * di -
gio poteftatis. Crediderim ego ad confpedam, oculo arcanorum om- & mtath '-
nium confcio, in primis incunabulis Societatem, asterni prouiden-
tiam Numinis digitum intendentem, animurn aduertentibns cx~
leftis auke beatiftimis ciuibus idcntidem ingeminafle: lila, illa Loi-
olae familia, fecundi parentis non iam quidem fed futuris tetati-
bus numerofa foboles, quam me monftrante confpicitis, anguftif-
mis nata principiis, ampliftimis finibus dilatanda, propagabitur d
man vfque ad mare y  ab Ortu ad Occafum, ab Auftro ad Aquilonem;
vitra Riphaos montes trans Gangem ad auream Cherfonefum j ad
incognkas Iaponum regiones barbarie fua magis, quam olim Col-
chis tauris ignem fpirantibus, cuftoditas j in Sian, Camboiam , Co-
chincinam; in intima Sina penetralia fanguineis legibus cautius,qua'm
fabuloft Hefperidum horti peruigili dracone, munita: fupra Paranam
gd infames Anthropophagorum cafas,humano fanguine foedius, quam
olim in dbgypto Bufiridis ara, fumantes. Hac ipfa,quam cernitis, opi-
tulante clariftimi Herois pofteritate, quo nondum pemenit, trophaa
ftget Ecclcfia: hoc velut triumpliali inueda carpento, in nouas vera
Religio gentes dominatum extendet; cxterminatifque idolorum ftmu-
Iacris, pullis damonum portentis, eiedis turpitudinum monftris, om¬
ili denique profcripta gentilitate, tetraque flagitiomm omnium collu-
uione, adducet ipfos Antipodas, Romani Pontificis maieftatem humi¬
li pedum ofculo veneraturos. Et hac quidem cum diuinitus tam fplen-
dide ad commendationem Societati contigiife gratulemur, cumaue il-
lam tam late Dei beneficio toto orbe diifufam videamusjan non aquift

lii fimum

2$2 IM AGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

fimum cenfebimus, hanc omnem gloriam in Deum velut fontein rc-
fundere, tctodue pedore gratiis referendis inču nabere? Videmus res om-
nes etiam fenfu carentes non fcripta, led natalege, fontes fnos atque
origines tacito qtiodam gratitudinis fenfu venerari. Nonne fontes
OceanOj a quo primum manarunt , vndam affundunt vberiorem?
An non asther coadis in nubcs vaporibus copiofa folum, vnde excita-
ti funt, irrigatione fecundat ? agri cultorum labores fruduum vbertate
Solin.c.$8, compenfant? Ouid,quodfelenitem gemmamaiunta terra gigni , lu-
feUmtes nx  nnaginem cum qua creleat, pariterque decrefcat, repraelentantem?
Utns. ima-  a mati vero pilcera produci modo plenas, modo medire luna: imitatio-
gmemre - ne con fl ant i inftabi itate fluduantem? Quid ita, nifi vtfymboloquo-
jEHani.ij. dam gratitudinis aftrum colant,a quo plurimum gubernantur ? Quin
C p]fcisiu-  d a pes aiunt,bouini capitis, vnde generantur, effigiem circumferrej
mfimilis*  quafi nefasforet eius non meminfife,cuius nifi iliiberaliter obliuifci non
du S d . r ° uan " P°fitimus. Verum enimuero cum nulla fitfecundior effedibus caulfa,
nulla rerumorigoantiquior omnium audore Deo;aquo ceu perenni
nomkibus fonte vniuerfa bona dimanant •, rede docet Areopagita, dininovir in-
cap.i. genio, res omnes creatas in Deum, veluti in p rimam fui fcaturiginem,
reuolui debere. Quod fi itaelfian non asquifiimum,ob incredibile hoc
tam felicis propagationisbeneficium, a Societate Deo eius audori im-
•• mortalem memoriam, fingularem cultum, perpetuum obfequium, ac
omnedemum gratitudinis genus decerni? Ego vero fic ftatuo,Reue-
rendi Patres Fratrefque, quoniam vna astas gratiis pro tanto munere re¬
ferendis nimis angulta eft, plures etiam, fi fieri polfit, expetendas diui-
Senexde-  noque obfequio confecrandas. Memorias proditum accepimus, ca-
mirjfmu-  P u l arem  fenem, prodigiosa pasne dixerim palingenefia, fenio in iuuen-
tatione  tutem conlmutato,reflorniffe: corredaque aurium furditate, oculorum
iuuenmti  deterfa caligine, capillis poftcanitiem denuo nigricantibus, pofitifque
r t ur. tUi ~  vna cum rugofas cutis exuuiis, decrepita: fenedutis incommodis, re-
Tareiuafius P cnt ^ cor P us  accepilfe fucci plenum, &, quodmagis mirere, nouis nu-
T 0 rquc- ptiis nouam fobolem procreaffe. Qnod fi inter huius vita: fludus,
Sef 3 Rio? d  asftufque naufragiE astatis,quas non tam vidu ris domicilium,quam mo-
Nierember- nturis continuum praebetfepulchrum ,nihilque habet cuream # magno-
Sc curiosa i * pere confederis,fas eflet eiulmodi fenedutis iuuentutifcjue vicifiitudi-
r ofophia. liem ex p etere . exiftimo, ea de caufla in primam iuuentutem redeundum
fore, optandamcjue non Glauci alicuins fabulofam, fed veram beata-
rum mentium etiam in terris immortalitatem, vt pro ampliffimo mu¬
nere, cui vnius vita: curfus nimis breuis eft, immortales etiam gratias
poffent identidem referri. Quod cum optare poflimus facilius quam
confequfi illud faltem vos oroatque oblecro, vt nihil ftudij ad virtu-
tem , nihilofficij ad debitam gratitudinem praetermittatis. Quin imo,
ad propagandam latius cum ipfa Societate diuinam gloriam, ite, ite
Exhorta-  ad gentes veras Religionis ignoratione miferandas, eripite Stygij vete-
ttoadMif-  rator j s  ftauJjbus vidimas perpetuis inferovum cruciatibus deuotas,
baras.  lutite casco impetu in interitum ruentes lempiternum,vmdicate a teter-
rima feruitute Dei cruore in libertatem femel afiertas. Quid hairetis?
An regiam ignoratis viam quas ducit ad optatilfimos triumphos ? Eccc

patet

LIBER S E C V N D V S. SOCIETASCRE SCEN^. 253

patet tot fortiflimorum Heroum trica veftigiis: en Martyrurh cruore
purpuraquediftinguitur: tepec, imo calet adliuc Maftriliano fanguine.

Quid eft quod vos terreat? fateor,nihil vulgare, eximia omnia atque
fingularia prouincia illa defiderat. Sed audete tantum, aderit piis cona-
tibus propitij Numinis fauor. Vincet morum honeftas barbariem, in-
nidiam araor: feuitiam manfuetudo, atrocitatem clementia fubiugabir.

Atefto: nihil ab innata feritate deflexerint. non eft nouum Chriftianje
fortitudinis ailedatoribus ludibria pro honoribus ampledi, contume-
liis deledari vt encomiis, vulneribus laecaii vt ofculis, fuppliciis foueri
vtpraemiis. Sane fi agonothetae ftimulus in luda, fi Ducis ardorin
pugna, ignauiam pugilis, formidinem caftigat militis 5 quasfo, oculos
animumque coniicite in fummum cadeftis miiitiae, cnius ftipendiis me-
retis, Imperatorem Christvm. prašit vt Dnx,pugnatvt miles, Christi
promittic vidoriam, prasludit triumphis. Attendite, quasfo, quantara
asrumnarum feriem ad propagandam casleftis Imperij amplitudinem,
asternique Patris fplendorem ac gloriam fit amplexatus. agitatur ad-
uerfis: cruciatur asrumnis: pallet inedia: fqualiet inopia: per ALgyptiun
iadatur vcexful: ligatur vt praedo: raptatur vtprasda: madatur vt vidi-
na a. Cernite fan°uineumfudoris imbrem, omnibus retro astatibus in-
nfitatum: fpedate rubentes cruore humeros, pidas cruore genas, ag-
glutinatam cruore casfariem, fparfa cruore omnia. fpedate, inquam i
coronatum, fed fpinis ac fentibus j purpura indutum, Ted proprij fan-
guinis; immanfuetiflimo tandem leti genere fatifcentem. Quid ad
cxemplum potentius ? quid violentius ad incitamentum ? Quas porro
cauffa C h r 1 s t v m, quas vis impulit ad patiendum ? Non alia fane
quam a:terni Patris gloria, & flagrantiftimum erga miferos mortales
amoris incendium.Et inter has flammas tepere aliquis noftrum poteft?

& non totus fine amoris vicifktudine, fiue imitatione conflagrare?

ElTet hasc profedo non focordia, fed ftupor ; non defidia, fed impro-
bitas; non ignauia, fedflagitium. Quare pergite quo rapic exempium
Ducis, quo prouocat pietas maiorum. traditos ab his exercendas virtu-
tis atque induftrias campos non conferuate modo, fed augete. Et cum
in propaganda Societate tam propenfum Dei fauorem,tamqueeffufam
beneficentiam agnofcatis, nullo vmquam tempore obfequia veftra ad
exiles calculos reuocate, fed tanti beneficij memoriam ofkciis colite
fempiternis. Dixi.

ORATIO S E C V N D A,

T dr metle et ad Mipones longin^nat inter Barbar o s obemdas,

(~r nomen  Iesv adcvltimosmmdifinesj^roferendum*

Ite Angeli <-veloces adgentem conmlfam & dilaceratam.  Ifaias 18.

S I Rcligiofos Societatis Iesv, id eft, generofiflimas Matris filios,
quos vt Patres veneror, ampledor vtFratres, ad expeditiones ar-
duas, quibus petantur gentes, fpatio diflitas, casca: ignorantia , natura

I i 5 feroces

Pliitarchus
in Themill.
in Alcxan-
dro, in Ialio
Cxfare.

Magva,
exemplo-
rum vis.

Ifaise 18.

Exhorta-
tio ad
Adijfiones
inter bar-
baros.

Pfal. 18.

A čl. j.

Ezech. I.

Currns
£\cchielii
conoona-
tores deno-
tat.

Pfal. 10 J.

254 1 MAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

feroces ac barbara?, non tam permouere, quam currentes incitarc
voluero- fadis rnihi, non verbis erit perorandnm : quando Miltiades
non oratione Themilloclem , led trophans; non adhortatione Achilles
Alexandrum, led farna polluma j non didione Alexander C as faran,
fed exemplo ad maxima reruni gercndarnm decora, fortunamcjue vir-
tute laceifendam prouocauerunt. Habent enim Heroica fada, poli
mortem quoque audorum, vim vocemčjue fuam omni oratione, qua?
plerumque plus inanis foni, quam rei continet, potentiorem. Ego vero,
quem non fačla tantum, fed & verba ipfa deficiuntj cuique pra?ter vili¬
cam imitandi voluntatem parendičjue defiderium , nihil admodiim
promptum arque expeditum ellj non tam alios (quibus abunde eft ani-
morum operumčjue) quam me ipfum ftimulare contendam : neque id
verbis meis, fed quo maior audoritas in lit fermoni, illius oratione, qui
inter Scriptores Diuinos fagaciRimus, quantum ab hifce temporibus
abfuit a?tate, tantum prasfens fuit vaticinatione.

Quod igitur bene vertat j lte }  fauftis auibus, inquitj quod vobis glo-
riofiflimum fit , it e Angeli : quod orbis admiretur, ite^veloces-^  quodin-
finitis mortalibus auxilio fit, it e adgentem , im 6 } gentes contmlfas & diL-
ceratas\  eoque falutem ipfam inuehite, qub nec farna quidem faltitiferi
nominis penetrarit. Scio ego quidem , auguftiflimi nominis illius,
cui & fupremus orbis mediufque & infimus genua fubmittunt, Maie-
llatem adeo elfe confpicuam, vt in iplb fole velut tabernaculo fuo non
magis latere valeat, quam fol ipfe, fi cryftallino vmbraculo claudere-
tur.Fuere tamen, funtque etiamnum, vt hominum, fic & terrarum,lata
diuortia, infulae ac regiones, veluti frulla qtihdam ingentia orbis di-
uulfi, ita a reliqua mortalium focietate dillrada, vt toto quoque cado
diftare videanturj adeo denfis ignorantih nubibus inuoluta, vt vix ra-
dium folis illius vel fenferint, vel admiferint. Ed igitur, eo nomen
iftud inferendum: quod ipfum fi vel folem dixerim, vel ipfo in fole col-
locauerim, parandh nimirum ei quadrigae funt, vtiis, quibus illuceat
regionibus, inuehatur. Neque tamen hic quidquam Poetarum more
conlinxero, quando id portandum coram gentibus, Deus ipfe pronun-
tiauit, cum in id muneris Gentium Apollolus pararetur. Et, obfecro,
quomihicurrus ille gloriasDei tam fplendide Ezechielis oculis obuer-
fatus, vt non nifi eledro & igne colluceret ? tam magnifice tradus, vt
equorum vice cadeftes ei Genij iungerentur? tam celeriter pramofus,
vt vento turbinis ageretur? Quo, inquam, haec omnia? nifi vt, quod di-
cere modo inftitui, fpedaculo tam illuftri daretur intelligi, Deum na¬
tura vbique & omnibus pradentem, non perinde tamen omnibus no-
tum, ad extrema terrarum prsečonum fuorum voce quafi vehiculo de-
portari, dum ab iis vitima? gentes barbara?que, fandillimi ipfius nomi¬
nis legifque callillima? cognitione imbuuntur? Et dubitare modo quis
potenc quos qualefve ipfe Deus cupiat legatos tanta? rei, fua?que in-
terpretes voluntatis ? quales nimirum & illo fchemate ipfe exfiibuit,
& alter ille Vates defignauit, veloces, igneos, verbo, Angelos, imo
Cherubinos. Quibus profedo egregie facra illa cithara fatidici Regis
concinir, ita Deo modulantis: fhcis tAngelos tuos, fyir it m s mini -

LIBER S E C V N D V S. SOCIETAS GRESCENS. 255

firos tuos , ignem preritem.  Quid autcm eft Angelos  efte, nifi ad obfe- Condona-
quia promptos ac veloces? quid eft ftintus  efte, nifi a tcnx  contagione t ° res
longe e (Te remoufiimos? quid ignem  efte 'Vrentem ,  nifi confumendorum Ham. ‘
vitiorum defiderio rcftuare? Valeat modo, valeat frigidus ille, imo
commentitius inanium Deorum tabellarius,

*- qui fas p er Imen rvtrumcgue cugei.u.

Solus ha bet, gemmoque facit commercia mundo,  de Ra ?‘

vel facere fingitur. veros vtnulque mundi conciliatores, nuntiofque
imperiorum cadeftium fcala commonftrat,q-uae afcendentes defcenden- Ge0 - l *»
tefque proponens, e cado petendum docec, qaod ad falutem incolumi-
tatemque animorum in terras eft deuehendum. Hoc iftud eft Vatis
noftri, lte Angeli.  Quorum infuper vt origo cadeftis eft, ita & natura Legatifpi-
puriflima: quibus non magis damno fordes funt,quam lutumfoli;qiiod nt T le r s
illuftrari ab eo poteft,nitori autem iilius afflare quidquam fuinon po-
teft. Et hoc Regij Prophetse eft, £)ui facis Angelo s tuos, fjnntus:  quorum { ‘-
fcilicet ea conditio eft, vt expertes corporis etft verfari inter homines
valeant, nihil ramen hominum corporumve patiantur. Serpunt quidem
mala contagio; & facilius ipfum confortium , quam labem eius vitaue-
ris. Ceterum vbi falus aliena opem depofcit, tuto etiam inter fordes
ambulat, cui fincera menseft, cum virtuti vitium non adhasrefcat.
Prasterquam quod ab iis fufcipi magnum aliquid vel confici nequeat,
nuibus contra naturam corpus ruoluptati, anima oneri eft.  Et quibus SaI! «<U«*
hoc ipfum quodin homine eft fubtiliftimum, oneri eft, veloces efle
ipfi qui poftint? dum & Angelos,  id eft, vidores omnium voluptatum
animos, & veloces  , expeditiones ifta; depofeunt: qui nimirum per 4i-
uerfa gentium terrarumque volitantes,pedes, quibus eundumeft, mente
pra^currunt 5 ventos, quibus nauigandum , cogitatione prasuertunt:
quippe animo cupienti nihil fatis feftinatur.  Hoc nempe, hoc igneum Saiia«. m
illud eft, quod in miniftris fnis Deus, & ipfe ignis requirebat. Ecquid dTm.'
enim igne velocius, rapacius, violentius ? De populo ifto rudi primdm Sinte ^m
ac paftoritio, mox domitoreterrarum, ita proditumeft; eum, iam tota ^vTilces.
primis quafi adolefcentias annis Iralia fubiugata, cum a tena fretum ntf-  florusu.
que <-veniJfet, more ignis, qui obuuis populatus incendio ftluas , interueniente  Cap ‘ **
flumine abrumpitur, paulifter fubftitijje.  Sed nempe vilior ignis ille, cui
iigna ftipularque propabulo funt, tacile aduerfarioelementonon cedit
tantum, fed etiam exanimatur: altior ille nobiliorque,qui animosde-
pafeitur, quem nec marialato asquore diffufa proce!lifque elata, nec
hiatu dehifčentia terrarum fpatia, morantur ; vt peruolat fuperuolat-
que omnia, ita fančte omnia populatur. Numquidmittesfulgura  ( non i 0 b
hiclouem nefcio quem, fed venim Tonantem fulminantemque com-
pello) numquidmittes fulgura, & ■ ibunt ?  Ibant profedo, imo volabant
Genij illi alarum pleni, qnos commemorare memini, ibant inftmilitu - £z«h
danem fulguris corufcantis.  fulguris, inquam, quod nefcias, an citius mi-
cet voletque,an potentius feriat, an potius fimul femelque peragat vni-
uerfa. Hxcobedientia: faera vis eft, qu x  vbi pares imperiis homines
nada fuerit, Angelos efficic, fulguris inftar veloces, igneofque. Verbo
ipfa dixerit, imo nutu tantummodo: lte adgentem conuulfam @r dilace-

ratam ,

Sencca
Epift. ioi.

Dionyf.tla-
tisarn, i. i.

Societas
J)ei glo¬
riam fpe-
iiat m fuis
expeduto-
nibns;

Sen.de flreu.
vit* cap. ip.

fed Detts
illam ho-
norat.

Liultis 1. ii
in Orat. Q.
labij Max.
*Anima-
rum Iticrct
Societas
confečle-
tnr.

Sen. Ep. 41.

256 1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

vatam :  cuius diripuerunt jlumina terram eius\  &iamvoto tranfierint ma-
ria, diflitaaue toro elemento Regna mente peruolarint. Magna & gene-
rofa res eji humanus animus , mllos fibi goni mji commtmes c um Deo terminos
f at it ur.  Romane didum & a Philofopho Romano j fedmagnificen-
tius qilam veri us, dum de homine auguitius, anguftiiis de hominis au-
čtore decernit. Verum fi de animo ita ille Romanus;de Roma ipfa me-
lius ab altero pronuntiatum; Koma prima (gfr fola , ah ornnis 'mi memond ,
terminos fibi potentne fecit Orientem & Occidentem.  Fateor, nec p rim a, nec
fola Societas I e  s v, fed & ipfa ramen, terminos expeditionum fuarum
fibi fecit Orientem & Occidentem; adde & Meridiem & Septemtrio-
nes, &quidquidin terra Auftrali etiamnum latet incognitum & in-
tencatum. Eo deftinat illa milites fuos, qui Diuini nominis vidricia
figna per quaternas orbis plagas circumferant, non alio ftipendio quam
‘gloriofo nominis iffius incremento, fpe praedte non aliafpoliorumque,
quam animarum. lam quod ad folius Numinis honorem attinet; illa
militiae quoque huius tefleraeft, Maior Dei gloria,  vbique fem-
per & in omnibus praecipue fpedanda. Et quo non rapit mortaliutn
plerofqite inanis gloriae iilecebra ? fcilicet vt laudum, id eft, ventorum
faturi (fi qua tamen a mero aere ventocjue faturitas eft) quo magis in-
flantur ab aliis, eo minus habeant fui. Et quam multos, dum curfu
prazpropero feruntur ad gloriam, fortuna cum fequi non poteft, defti-
tuit? Quam multos, cum in confummationem dignitatis per miUe indigmta-
tes erepfijjent , mifera fubnt cogitatio , ipfos laborajje m titulum fepulchri ?  Ca-
ducaenimuero gloria fragilifque, etfi marmorea. Vos vero, vos Reli-
giofi eommilitones, qui ab ifta vos tyrannide exemiftis,vt ne more am-
bitioforum ab ore dependeatis alieno, quibufque nec laudum decora
incitamento funt, nec fortuna cafufcjue formidini,dum fequimini Na¬
men ipfum, vni quoque ipfius honori vos ipfos dicatis, impenditis,
confecratis. Quamquam vobis ipfis quantum detrahitis, tantum adii-
citis farna; veftraz. etfi nec hoc ipfum quidemfpedandum eft: nam dif-
ficultates Dei vnius caufla fufceptaz, adica pericula, labores tolerati,
quid aliud funt quam perpetua feges materiacjue glorias veftrae ? Adeo
venim illud atque exploratum eft : Gloriam qui fbreuerit , <r >eramhabebit.

Quod fi non folus honor militem acuit,fed & opima fpolia vel voto
praice p ta, vel aure oculove etiam deli bata; quanta auiditate animos in-
noxie auaros in eam prazdam ferri necefle eft, cuius omnis azftimatio
infra pretium eft? Sape  ( dicam magni Philofophi verbis) fispe maximum
pretium efi^ pro quo nullum dat ur.  Deus immortalis! quantum illud pre¬
tium eft, infra quod orbis vniuerfus eft! imo quo redemptus eft orbis
vniuerfus i Ille, ille Dei fanguis eft in falutem mortalium opulendflima
largitione profufus: cuius profedo naturam ignorat, qui vel hinc ani¬
marum prazftantiam nobilitat}emque non azftimat: nec azftimat is, qui
tantillum laboris, veluti pretium rei pretiofiflimaz aflerendaz impen-
dere detredarit. Quare merito remotiffimi terrarum anguli, prima fo-
lis incunabula, vltimumque cubiie, India vtraque, per totrernm difčri-
mitia, mercium iftarum caufla non tentanda modo, fed aflidua etiam
nauigatione luftranda. Non ignoro equidem, parentem, fi deformem

filiant

Liber secvndvs. sogietas crescens. 257

filiam nuptui collocare velit,multo eam margaritarum fplendore,mun-
doque muliebri & ampliftima dote folerc commendare, vt, dum pul-
chram redderenon poteft,quo procos alliciat/aciat faltem diuitem, quo
maritum emat. Habent hoc plerxque nationes barbara proprium fibi,
vt, quantum a mortalium reliquis fpatio, tantum & moribus ; quantum
moribus, tantum fere colore habituque corporis difiideant. De Indo-
rum certe legatis Roma: confpedis ita Hiltoricus : Ipfe hominum color \]°™ sllb '*’
ab alio <-venire celo fatebatur . Vt proinde rerum prouida natura parens
hanc quoque filiam, Indiana dico ( quin & aliaš eiufinodi) turpern at-
que incompofitam i  diuitiarum thefauris non abfque ratione cumulafle
videatur, qua tot tamque varios, non dicam fponfr, fed opum eius
procos allicerent, totque etiam corriuales incitarent. Sed falluntur pro-
fedo, falluntur, qui aurum gemmafque pra corpore, quamuis deformij
rnultd etiam amplius, qui p ra: anima ducant expetendas. Eant igitur , In ^ *
ittlb ruant per inuia , per iilhofpita fbla terrarum 6  perque tempe- n f 0 p t ^ ( .
ftatum pradia , & naufragiorum terrores , qui maxima itiiaeris fii luittas,fed
compendia arbitrantur, fi aurum, id eft fplendidius lutum • fi adaman- ? ro P ter
tes, id eft fpeciofiores lapidum cruftulas j fi vniones, id eft conchylio-
rum recrementa, vel ( vt nobiliflime fentiam ) asterno gelu conftridi
roris guttulas aliquot reportarint. Vos vero, quibus fublimior animus,
fiandiorquecupido eft, qui diuiniora lucra fcdamini, non lapillos in-
animesj merces retemas, non cum mundo fuo perituras • vos, ipfos ho-
mines, non humana,non terrena, nedura fubterranea illa ambitis, quan-
do ad eafdem plagas, iildem viis, led ftudio difpari, laboribus certe pe-
riculifque maioribus contenditis. Senfit id Oriens , fenfit & Occi-
dens , fenferunt Indi ( & qui non fenferunt ? ) quam diuites opum,
tam inopes virtutum , fcfc  peti , non lira ; animas fiias cado infe-
rendas , non gemmas fuas in orbem alium deferendas. Adeo a veris
rerum asftimatoribus qua:runtur mortales, vt aeterni fin tj non mortalia,
quia fpolia temporis funt. Et quanto molimine qua:runtur ? qua indu-
ftria fleduntur ? quanto labore poliuntur ? Et vt ha:c molefta ac gra-
uia fint, nulla tamen qua:rendorum, fledendorum, poliendorum eft
fatietas. Auaritia cjmdem femper infimta (efr infaturabilis ejl y  neque copid ne-  in
me inopid minuitur :  verum fi quid infinito maius eft, vaftis illis menti-
Dus plufquam infinita lucrandorum hominum cupiditas eft, quam nec
minuit copia, & inopia accendit. Tehic ego, te appello teftem , imo
audorem tot heroicorum facinorum , Xaueri gloriofifiime : laborat Xaueri)
annalium fides, vt tot animarum millia , qua: cadum tibi refert acce-
pta, vnius hominis laborem efte perfiiadeat: & nifi te orbis Xauerium t
fciret, prasclaris tuis facinoribus ndem derogaret. Liceat hi c mihi pro-
ferre verba illa quibus olirn Scytiiarum legati Alexandrum compella-
uere: Si dij habitum corporis trn , amditati mirni tm parem ejje r voluiffent )  Curtiusi,7.
orbis te non caperet. alterd mmu Orientem  , alterd Occidentem contmgeres.

Certe vt Xauerio moles corporis tanta non fuerit, qua: mundum im-
pleretj animus profedo tam ingens fuit , quem nec mundus expleret.
Alteramanu Occidentem contigit, cum in Francia, Italia, Lufitaniatam
prarclara gefiit j altera Orientem complexus eft , cum in Indiis longe

K k pra>

Itaice 18,
Ifaia: 3 3.

Ifaia: 18.

Bulla Ca-
nonizat.

Ifaia: 18.

Turfell. 1 . 6 ,

c.5.

Hill.Soc.

i.j.

Theodor.
Stud.Ca-
Kch. 3 j.

FruBuš

tinm.

Ifaia: 18.

Legatio
laponum
ad Gre¬
gorini,

258 IMAGO PRIMI S£CVLI SOC. IESV.

prasclariora perpetrauit. Eo illc lolem , quem principio commemora-
bam, inucxiq ibi nornen illud auguftillimum coram Gencibus & Rcgr-
bus porcauit ;  ea fanditate,vt Angelus- ea celeritate, vt fulgur^eo femorc
ac zelo /pirkuSjVC ignis vrens non tam videretur, quam effet. lile (vt vel
fic liia vaticinio conftaret fides ) adgentem conuulfam (efl dilaceratam  odiis
mutuis, bellis inteftinis, dumonum furore, pacis aAngelu-s  properauit:
adgentem , cmiu diripuerunt flumina terram eius  j nec flumina tantum difi
traxere a ceteris, led integra mana, Oceanulque vaftiflimus adgen w
tern exfl>eclantem,  exfpedantem annis mille quingentis dodrinam cade-
ftem, poft natum falutis humana? vindicem- cum earum nationum non
paucis, Parauis, Malais, Iais, Acenis, Mindanais,Iaponibus primus om-
nium Xauerius legem Euangelicam denuntiarit. An non Sc ad po-
pulum terribilem  perrexit intrepidus, cum, vt Deum-hominem, ita & hu-
manitatem dodurus, ad Indos illos inhumanitate agreftes, infamelčiue
barbarie; cum in Mauricam , non magis teme motibus quam incola-
rum furiis agitatam, flammalque vomentem ac cineres j cum ad Iapones
hominum pientiflimorum hodieque carnifices, eft profedus ? Profedus
eft denique adpopulumpofl cjuem non efl alius , cum ad hominum vltimos
Iapones & Sinas,id eft, ad columnas liias Herculeas,penetrauit. Quam-
quam nec illas meta; erant rnenti ampliftimas conftituta?, nifi corpus ip-
lum ante animus, quam animurn agendi patiendique ardor defeciflet.
Interim qua? robuftiflimum quemque non fatigaflent modo,led penitus
deieciflent , ea omnia erigebant Xauerium , ac reereabant. Is quippe
Xauerius erat, cui quidem deliciarum casleftium latis ellet ; modus
asrumnarum ac labomm nullus, nec alius finis, quam amplius,amplms.
Deus immortalis, quid eft Angelum ede, li hoc non eft ? Angelicam
naturam labor non afticit. Et quid eft Ipiritum efte, li iftud non eft ? a
lolo fpiritu, eoque cadefti, vires illa? poterant liippeditari. Exclamate
hi c mecum, neque tamen verbis meis: Hotno ales , infolens Angelu (djr ho -
minibus fheffactilum m mundo & fupra mundum l  Verirm quam inlolens
fpedaculum, tam potens ad virtutem incitamentum : quo plures infii-
per, Angeli <~ueloces  eftedi, docuere leilicet, gloriam prophetia; iftius il-
lis quoque feruatam,qui hilče temporibus expeditiones eiulinodi liilce-
piftent. Inter quos quid attinet pluribus celebrare decus illud Belga-
rum Galparem Barzamm (vt & rerum geftarum eius feriptorem, Sc
afledatorem Trigaultium, aliofque nationis Belgica* miftos faciam)
cum ad laudem eius commendationemcjue fatis lit, magni Xauerij vel
difeipulum, vel locium,addo Sc  vicarium,exftitilTe? Et quanto ha;c om¬
nia lucro animarum, quanto Ecclcfix  bono, quanto diuini honoris in-
cremento? Quodnimirum Vatesillefuturorum pradcius iam tum com-
memorabat: In tempore illo deferetur munus 'Domino exercitmm a populo
diuulfo & dilacerato .  Ecquodnam munus illud, nifi hoftia falutifera per
auguftilfimmn lacrificium iis in regionibus primum oblata ? quod mu¬
nus illud, nifi tot millia animarum tartaro erepta, cado aflerta, Deo re-
ftituta ? quod munus ad locum nominis Domini  delatum , nifi Iapo-
niorum Regum , veluti Magorum ab Oriente, Romam mifia lega¬
tio, Sc  per iuuenes Regios, Patremque Iaponica? Societatis Vifitatorem,

fiimmo

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESGENS. 259

fummo Sacrorum Antiftiti Gregorio ea appellanone decimo tertio, Annoijsj.
cum lingulari noltnn Fidei conteftatione oblata oblequia ? quando 11011
lemel ipie Maximus Pontifex lacrymas fudit, inufitatx \xtitix  indices,
quod legationem fpečtaret, qualis polt orbem conditum , hominelque
progemtos, nulla vel ltudio Religioms ad Romanum Antiltitem, vel
Romani Imperij admiratione ad quempiam Čada m m, e Regnis aded
diditis, per tot Oceani pericula, totque ambages viarumfuerit miti tu ta,

Annos nouem tenuit peregrinatio : vtitinere iplbinlolens acpermole-
fta^ ita exitu Legatis. iplis beata, Societati gloriola. Siq uidem illi ipd in
patriam reduces ( quaterni erant) lefe acceptillimum cado munus, lacro-
lančta votorum fponlione, in Societate Deo conlecrauerunt; eque Re-
giis Religioli iam Legati effečti, imo Angeli, hoc elt, ad liiorum arter-.
nam incolumitatem procurandam deltinati, lic in eo munere verlati
funt, vt nuper ex eorum numero lenex venerandus P.Iulianus Nacauxa
annorum leptuaginta anatem eo in minulo 11011 compoliierit, led vio-
lenter abruptam perdiderit: qui,vt tormentomm acerbiflimus elt (fcro-
bis liipplicium nuncupant)ita ad immortale decus glorio fiflimus, Athle-
tam Christi  magnanimum in feliciflimamafleruitteternitatem.

Hoc ille line legationem 1'uam reddidit illultriorem: itacanos fanguine,
velutebur Indicum oltro pumceo, magis venultos pretiololque efrecit.
lam tot locia agmina Iaponum Martyrum inuičtimmorum,quid aliud
de illo,deque leiplis conteltantur,iiili vaticinationem illam Hebr^a len¬
tama redditam, multo expreltius id quo de agimus delignare? Adducetur  ^d r I ^ a ‘°*
munus Deo Sabaotbpopulus contribulutus.  Ipli quippe tot diuexationibus
quali tribulis exagitati, tot cruciatibus confečti, ipli munus Deo longe
gratiffimtun exltitere.Eininent hic, eminent tres illi Heroes, BB.Paulus,
Ioannes,Iacobus, immortalibus etiam inter mortales honoribus dignati.

Diceres eos in crucem ačtos,vt magis toti orbi conlpicui, celfitudine vir-
tutis fuas, alienam longe lateque prouocarent. Neque frultra id quidem,
cum 11011 Iaponum tantum ea fortitudo lit, vt in patria, in conlpedtu ci-
uium ac parentum liiorum mortem oppetant conltantilfime , vefuiii e
Regnis remotilfimis plurimi patrias ledes delerant,quo alien^ faluti totos
le,vitamq;liiam liberalitate plulquam humana impendant.Telteshic mi-
hi(vt ceteros pranermittam) teltes Spinolaz atque Maltrilij ,flos & robur  Fior.t. 4 .č.L.
Italici fanmnis :  quando illa veri nominis ac generoli fanguinis nobiii-
tas elt, cum 11011 e natalibus hauritur, led ex iplis veniš tam gloriosa
morte profunditur. Ille, ille Genuenlis Scazuola, hic Regulus Neapo-
litanus; ille 11011 manu tantum, led corpore toro viuus exultus; hic 11011
in cauea Pirnica, eaque permolelta & acerba,inclulus, led velut intempe-
lliuo lepulchro , in teterrimam lerobem capite immififo quatriduo
pendulus, aliifque fuppliciis grauiflimis excamilicatus, ac demum gla-
dio percufTus; quid aliud agunt, quid moliuntur igne ac languine,quam
illo flammas fubiicere delideriis noltris, hoc fouere liibiettas j qux tali i m i ta nda
flumine accenduntur, 11011 fopiuntur ? N011 patitur vel auita maiorum nobis ma-
gloria, vel germana fratru m nobilitas, labem aliquam aut probrum fa- i0 ™™ a  ex ~
milias ac generis lili. Illis ignauis licet eflfe, quibus parentum locordia ^ *'
ius inertiae tribuit: nos liecede elt forci effe ac infračto aninio quibus

Kk z de-

/Enei'd.6.

Ifaiae 18.

/Eneid.rf.
lo (. 6 .

/£nei'd. i.

260 IMAGO PRIMI SdSCVLi SOC. IESV.

degenerem indolem virtus obiiciat maiorum, fi confpexerit defides. Ii
quibus maiorum oblcuritas pro vmbraculo eft, tuto latent: nobis, quos
conditionis noftrs fplendor in orbis theatro locat, tenebrre pudori iint,
non defenfioni. Noui ego quidem indolem veftram , commilitones,
fcio pedoris robur, & magnis experimentis approbatam virtutem: nam
fi quantum omnibus eft animorum, tantum & fingulis licentis fieret a
Ducibus; iam fiia neminem caftra praefidiaque retinerent, omnes in
apertum campum non prodirecis, led procurrerecis j imo ad genCes vl-
timas nonioliun contenderetis , led volaretis. Quidni ramen liceat et-
iam iis, quos memoria recordatioque agitac nobiiitatis lus, viros illos
prsclaros, illa facrae mili tis decora, Principes illos expeditionum Ion-
gidimarum atciue difficillimarum proponere, vel obledationi fucuros
ad Ipeciem, vel incitamento ad smulationem ampliorem ? Quod fi
vmquam opportunum id fuit, iam proledd eriam necelTatium eft,
t ere ciere <~viros, Martemque accendere cantu:
cantUj inquam, quo & celebrentur infignia maiorum facinora, & pofte-
rorum virtus inflammetur , dum illud quo'que Vatis noftri, hac State,
quin & hoc ipfo anno,reipsa comprobatum conrpexerimus: Cum eleu 4 -
tum fuerit fignum m tnontibus , videbitis , (s* clangorem tuba audietis .  Ec
qiiofnam hic montes interpretabor,nifiquas illa vrbium domina Roma

--- feptem vm fibi circumdedit arces?

quod fignum , nifi fignum militis , expeditionumque noftrarum,
nomen I e  s v auguftimtnum ? quam tubam, nifi illam iubilei Iscu-
laris tota modo Societate perfonantem ? Illud, illud fignum , quam
illuftribus nuper radiis corufčauit, cum in rede principe Sočietatis vni-
uerfs magno I e s v dicata , inter cetera ornamenta arte pretioque vi-
fenda, liimptu plane regio, tot faces funaliaque luxere, vt quamdam
csli ftelliferi fpeciem exhibere viderentur ? Tum profedo illud fignum
in montibm eleuatum fuit,  cum in feptenis montibus, adeoqueVrbe tota,
purpuraci Patres, Prsliiles, Legati, Principes, ceterique, feftos ignes ac
triumphales ftruxere honori nominis iftius, a quo Societas honorem
omnern fiium eft mutuata. Crederes, hoc in fpedaculo, velut in Occi-
dente, ortum nouo fplcndore fblem vt ex illo Religionis culmine, am-
pliiis longiufque in ceteras orbis terrarum plagas deueheretur. Ibi tuba
illa primum infonuit, qus tamdiu exlpedats fblennitatis nuntia ad
plaufiim gratulationemque excitaret vniuerfos; atque ad noua bella ex-
peditionelcjue illas longe gloriofiftimas, pronomine ifto fiifcipiendas,
Socios inprimis inflammaret.

Audite, commilitones, audite fbnum illum & clangorem muficum
pariter bellicumque; audite, & ( vt facitis) oftendite, fi Matrem amatis
centenariam, oftendite vos filios

- quibus integer mi

S anguis adhuc , folid<eque fuo fant robore njires.

Probate vigore non tam annorum quam animorum veftrorum,Matrem
ea quoque State iuuenem, viridem, florentem; neque mentibus accidere
fenium perinde atque corporibus; ac diu vixilTe , non fuifTe temporis led
virtutis. Oftendite non confenuifTe cum annis fpiritum , nec fsculum

vnum

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRES C E M S. 261

Vnum viuidi roboris fuccum exhaufifle. Angeli eftis. Propheta fic nun-
cupauit. nulla Angelica natura: fenedus obrepit. Angeli eftis : cum
grauitate negotiorum , longinquitate itinerum, laborum difficultate,
-agendi celeritate certandum eft. Velocitas illa Angelorum eft: quibus
vt nomen laboris tribui valeat 3 labor iple certe fatigatiocjue conuenire
noil poteft. Angeli eftisr militandum eft^ ita militia cadeftis exercitus,
Genij bellatores lic admonent, fic expeditionum noftrarum rado depo-
Ičit. In quibus fi de honore gleriaque diuini nominis agitur, fi de la-
lute hominum propemodum infinitorum j quas in res tot excellentium
operarum llidor exhauftus,tot Martyrum fortifiimorum languis effulus,
ipfius denique Filij Dei vita fuit impenla; quid eft quod ad laboris afli-
duitatem nos excitet, li ludor ifte non excitet ? quid eft quod ruborem
ingenuum in genas eliciat, li cruoris ifta purpura non eliciat ? quid eft
quod vilem nobis vitain faciat, li mors illa non faciat ? Sed non eft
profedo, non eft alacritatis veftra:, defidere; virtutis, embelcere-, genera¬
li ta tis, pericnla mortemque iplam declinare. Quamquam quid mor-
tem dico ? Angeli eftis 3 qui vos vitamcjue veftram operi ifti immortali
impenditis. Itaque quam Sc  ipli nuncupamus mortem, abdicatio quae-
dam corporis eft, vera mors non eft: viuit animus, viuetque, corpore
muneri tam fando gloriofoque vel immoriente, vel immorante tantif-
per, dum Sc ipfum vita immortali £ternaque perfruatur.

ORATIO TERTIA.

Dijfevtatio Acfidemica,sitne fmlius mmdmn cmce <$r contem -
pione  3 m nji <Sr ctvmis [nbmgare.

S Vum cuique dicendi genus .* mihi nouum auidem & inufitatum,
attamen neque difficile,neque inuolututn, ludisque adeo fiečularibus
aptum , vilinn faiit liilcipi a me hoc tempore oportere: quod Academiae
veteri iuxta ac adolelcentiori lolenne fiiit , certum nihil definitumque
dilceptaref quidquid verolimile eft tueri, modo huc modo illuc afien-
llonem inclinare, nihil non in vtramque,imo quamcumque etiam, par-
tem expromere ac difputare . id agam nimirum, atque hanc viam con-
luetudinetnque e veteri Lyceo petitam ledulo infiftam. Et quoniam vo-
latica fere, Socraticoque more parum lili in hac decertandi ratione fimi-
lis elfe lolet didionis forma; vtar ego quoque charadere dillimili, vt in-
cifa modo, alias numerola, nune contrada, mox explicata, tum diuila
etiam diftradaque appareat oratio. cuius interim partes line ordine cer-
to conlecutionecjue dilpolitas, fic tamen connexae inter fe copulatasque
fint, vt, cum vitro ab artis prasceptis iplbque controuerfise iudicio fepe-
numerb difcedam; occulta tamen vi efficientiaque pugnantium inter le
rationum eo pertineat, atque animis cum opinione veri illabatur, pro-
pofitumque fibi finem hoc certius afiequatur oratio, quo contumacius
interdum ab eo recedere, & contraria via fortioribus in Ipeciem argu-
mentis niti videatur. Neque enim hic tam animus mihi eft iudicium

K k 3 qux~

162 IMAGO PRIMI SjECVLI  SOC* IE$V*
quaeftioni meum interponere, audoritatecjue quempiam velut pradudi-
cio ad idem fentiendum inuicare, quam quid in caufša effici qua:ftio-
neque poffit, ex earmn, qux vcrx  vel fimillimse veri (ime, radonu m op-
politu ac dimicationeoftendere. Quxro igitur, vtrum altero facilius
expeditiusque fit, ignominia crucis & contemptione mundum, an vi at-
quearmis iubiugare . Quid hac caufsa, fi in concionequreratur, faci¬
lius; fi m Regum Principumque confeflu, dirficilius ? Quld enim, in¬
čo«««?- quienc lig abliirdius fingi animo dicique poteft, quam orbem terrarum
nsiidt-,  contemptu fr bi iiibiicere ? numne igitur aliqua ex hofte contempto fpes

vidoria; ? quod non potita certa? cladis internecionisque periculum?
adimere concemptio curam prouidentiamcjue folet,maximumin geren-
dis  rebus momentum. hac fublata, quid nifi Ducum inertia, focordia
militum, ignauia exercitus, excubiarum liegledus, annonae inopia, ar-
mamentarij vaftitas, rerum omnium penuria, confiliorum confufio,
fententiarum perturbatio,imperiorumignoratio,atque ad extremutn in-
teritus ac ruma: ? quis enim auc hoftium arma ruto eontempfit , aut vi-
res impune neglexit?quis nocendi artes fine difpendio fiio defpicatui ha-
buic ? quis non certiffimum temeritatis huius praemium tulit infidias,
mque irn-  cladem, ignominiam fempiternam ? Irritantur nimirum ludibrio ani-
mi, pudorque delpedis in promptu femper eft, quo ignauiam abiicianr,
iras liilčitent, vires colligant, iniurias vlcifcantur. Tu vero hos probro
laceftendos, llimulandos contemptu, defpicientia etiam impellendos in
perniciem magis fiiam quam exitium tuum rere ? An igitur felicior
cum armato hofte quam cum inertni congreftus ? certior de vigilanti-
bus quam de dormientibus vidoria ? propior de fblicitis atque in occa-
fionemgerendae rei intentis, quam de imprudentibus triumphus? ne
crabronum quidem aut formicarum viles animas, nedum hominutn
feroces cupidosque vindidas impecus, irritandos duxero. Tune hoftem
licebit defpicere, cum ignauo militi, ne terga in acie vertat, fubiiciendi
fed vigili  .animi funt. Ceterum affidua vigilantia Ducem militesejue pra^ftare ne-
curdcbfer-  cede eft; ftudiose aduerfa, ne le infinuent, cxplorare; hoftiles motus om-
nandi,  nes  q Ua fi q e  fpecula obferuare; inopinatos cafus confilio & ratione ante-

uertere. Quorfiim, nifi ad incommodorum cautionem, Seruatoris illa
vox iterata toties atque repetita, VigiUte ? Tu qu£eftionem interim pon is;
& vi at  hidibrione mundum ac defpicientia fiibigi oporteat ? Ego vero armis,
que armis n  on faftidio; virtute, non arrogantia vincendum exiftimo. Caftarcm
vincendt.  &; Alexandrum vide, non illi irrifione & contemptu , fed militum ro-
bore potentiaque Romanum prior, alter Gtxcix  Afisecjue dominatum
adepti funt: inter varios belli euencus, communemque Marcem, non
nifi corporum fiiorum obiedu periculisque vidoriam, muka casde ac
fanguine triumphos promeruere: tu verbfieri pofie exiftimas, vt, quar
fine certamine fingulas ac praho fortiftimorum Ducum terrarum orbis
regiones fubiici minime potuerunt; ex  vno defpicatu, quaqua iacent
ac difperfae funt, vniuerfe, multitudine innumerabiles, viribus poten-
tes, prasfidiis firmatr, locis munitag aftu, confilio, fapientia praftantes
fiib tuam vnius ditionem fubiungantur ac redigantur ? Erras, pace tua
dixero,quifquis mundi contemptui adobtinendam vidoriam aftentire:

non

LIBER SECVNDVS. S O C IET A S C RE S C ENS. 2 63

non ille Ipretus deipedusque animo, led corporis armorumque impeta
prodirat us fub in gum potedatemque veniet. De cruce autem quid cen- qttamuit
les ? an quo modo Conftantinus tres potentiilimos Imperij inuafores, ^ x ^ cit
bac tu ratione mundum ab ea fuperari pode exidimas? at non ille cruci,
vt debellaret, a contemptione, fed a militum virtute ac fortitudine pne-
fidium mutuatus ed. Sub crucis fignis copiofum habebat militem,
probe & armatum & exercitatum; qui crucem labaro, crucem galeis,
crucem fcutis, 5c  ipfis, d placet, crucem teliš gedabat. Hancquidem
fpeciem veri primam odentat opinio*, at illaquam inanis &fallax lit,
vide: nequaquam hic tibi, vt de ceteris hodibus, itade mundo philo-
fophandum velim exidimes. Seruile quid & effeminatum mundus ed; Mundu/]
in pretio d habes, fuperbiet j d metuis, indabit; d blandire, dominabi- ^7
tur. vbi vero feruitutem hanc feruire caeperis, qua non vi ac tyranni- temptui
de opprimet? In feminis Dalilas & Iefabeles, in feruis Eutropios ac ha ^ en ^»
Ruffinos intuere; quo in viros imperio, quo in fubiedos domi¬
nam vd funt? iacuiflent profedo defpedi, contemptique in late-
bras fe abiecident- asdimati fupra feruumac fortunam, altius fefe
extulere, quam vt vinci podea nid communi propemodum exitio
poflent. Quem fors aut natura feruituti dedinauit, hic perpetuo tibi vt n Hltum  *
feruiat, contemnique fe abs te pro arbitratu patiatur, ftude. Qu£ ftul- mundo
titia maior, ne dicam infania, excogitari poted, quam vt non modo Htrt:
alterius ds, cutn tuus ede podiš, verum etiam eorum potedati, quorum
adeptus ds imperium, vitro te volentemque fubijcias ? Homini libero
mundus, viro ad parendum femina feruiendumque fubieda ed. Quid
prše libertate iugum, feruitutem prre dominam ampledere? Indigna
nimirum illa permutatio, praepoderaque conuerdo ed. hanc ipfam
tamen (quas generis nodri labes atque ignominia ed) quam multi
ampleduntur? quam multi iugum hoc graue atque infame fubeunt?
vel quia necedarium putant ac fatale, vel quia falsa a:qui honedique
fpecie decipiuntur, vel quia miferi ede cum multis malunt,quam beati
cum paucis. Qux  enim acerbitas feruientium mundo miferias par ede cuim mi-
pote d? an nonprobra eius extimefcunt, iras reformidant, falluntur pro- fr * firm-
midis, pramiis feducuntur ? an non fradi,mollis abiedique animi le- me ^‘
ges admittunt omnes, quantumuis iniquidimas ? Affulget gerendi Ma-
gidratus fpes, quid indignitatis non fufcipitur? quas Aulicorumnon
captatur aura ? maturantur ex eorum fententiaiudicia, opinionibus ani-
mi imbuuntur neque rediš neque veris: laudantur non qui digni, fed
qui maiore potedate prsediti funt ; quin crebro ij, qui magnidci dbi
videntur, vt placeant,munera mittunt, tribuunt officia, fupplicantdeni-
que ignominiose. Quas, malum, feruitus,d hxc  non ed? Pofcitur? dan-
dum ed, imo profundendum. Annuitur ? aduolandum ed, retardante
nequidquam vxore, liberis, animo ipfo curis in contraria didrado.

Vertitur fortunas datus? excedendum ed, viis licet omnibus admi-
grandum prreclufis. Intentantur mina:? autcedendum tantifper tem-
pedati, obtemperandumvefčeleri: autcerte,fi conditerit animus, mo-
riendum ed. Deusimmortalis! quanta haseferuitus !quam dura,quam
mifera, quam dagitiofa! Certe liber noned cuimuiidus tmperat, cui  Tulih«.

264 IMAGO PRIMI SMCV  LI SOC. IESV*

lege s imponit, prcefcribit , iubet, 'vetAt quod videtur ; qui mhil negare mperanti
potefi , »/&*/ recufare audet. Quin igitur dedecore iflo 'vos eripitis  ? nohte cui-
Deo fer- quam feruire,  mfi Deo; non ambitioni, non vuigi ftudiis,non Optima-
uiendum,  tum fauori, non gratice Principu m, non eupiditatibus, non voluptati-
nonmm-  p, USj non  glorij. Enimuero tune fe vičlum a vobis mundus ipfe fate-
bitur, cum odij amorisejue eius fecun/pem metumque rerum omnium,
quas extollere ille Polet, iuxta habebids ac contemneds. Tum vos Aula
fufpiciet, Čuda adinirabitur * colent Relpublicae, viri Principes reuere-
con-  buntur, Reges ipfi amabunc atque etiam obferuabunt. Porrezio no-
ftro quis vilius de mundo fenfit ? quis faftidiofius Aloyfio iudicauit ?
e ?rdncifti  quis defpicientius Ignatio locutus eft ? Ex hoc autem qnanta laus pra:-
Porrezif,  ftandffimis viris ? quanta apud Dynaftas exiftimatio ? quam religiofa
veneratio? De Porrezio Ioannem Auftriacum Belgicae noftrse Guber-
nacorem ferunt affirmafle, orbem breui vniuerfum fub Philippi fra-
tris ditionem fe fubiun&urum, fi duo fibi eiufmodi, qualis ipfe exfifte-
retj ad rem gerendam adminiftri obtigifient. Ampla nimis fupraque fi-
dem commendatio i  nifivnus ipfetotiim iam ante mundum Porrezius
P, Aioypj  contempcu fibi fubdidiflet. Aloyfium vero fupra famam magnitudi-
Gon\ag& }  nemque Alexandri, puerili illa quidem i  fed feftiua atque ad rem ac-
commodata qua^ftiun.cula, vi&rk mundi defpicientia extulit. Obtule-
rat infanti fuo, nefcio qua: i  ludibunda mater expreflam vtriufque in
diuerfis tabulis effigiem: mundi globum obterebat impofito pede A-
loyfius, fubiečta manu Alexander fuftentabat. Hic puer cum muka
pro tetatis ingenio percunčlando curiose tandem eo deueniifet, ex matic
vtquatreret, Rexne igitur, quia mundum vicifiec Aloyfius, effet vni-
uerfi ? refpondifietque illa, non , quia vniuerfo imperaret, orbem pedi-
bus conculcarej fed, quia pro nihilo putaflet, infraque fe duxifiet, vičto-
rem eius exiftimari ac dici: ad imaginem Alexandri conuerfus, Iftene
igitur, mater, inquit, a mundo vičtus efi, qui leges dominatumque eius
fubiečta manu ferre compellitur? Belle liercule, fupraejue aetatem fa-
pienter: fiquidem ante feruus animum mundo, quam manum domi-
^ST' nus  Alexander fubiecerat. Ignatij autem quaenam illa vox, faftidij,
^ 1  naufeas, ftomachi, contemptionis plena, £)uam fordet mbi terra c&m cce-
lum ašpicio  ! qui mundum vniuerfum, cunčtasque eius voluptates ac
honores, quos magno pridem ambitu concupiuerat, vt putidas fordes
grauemque ac moleftam animo immunditiam abiecerat, quo inpretio
atquc asftimatione ccnfes habuifle ? quam faftidiose contempfifie i
quam generose conculcafle ?  Haec profedd prateipua laus tuatuorum-
queeft, Ignati, contemptu mundum defpicientiaque vicifie: hasc illa
gloria,nominifquetui commemoratio, quam horrent inferi, ftupent
mortales,Superi admirantur, colit orbis, cadum probat, Deus ipfe fem-
piternis gaudiis remuneratur. At id non agimus, inquis, gloriosumne
lit, atque honeftae vita: rationibus confentaneum, mundum vincerc: de
vičtoriae facilitate quatrimus, & vtro modo vinci citius facilinsque pof*
fit, cruce contemptuque,an exercitu & armis, difputamus. Itane vero ?
ctiamnum dubitas, lucemque folis quacritas in meridie ? dubito enim-
uero, & vehementer quidem. Sit enim, vt inquit ille,

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 265

fortior qui fe quam qm fortijjinu rimat

Maenia,  - -

& qui dommcttur (trimo fuo , expugnatore norbitim  ; cjuje  tandem rnoenia
fine annis deijciet ? quas vrbes line milite occupabic ? quas prouincias
fine exercitibus expugnabit ? Sit etiam, fi diis placet, patiendo quam
agendo fortior;at quasnam vis illa, quam inferet fuftinendo? qu^s co-
pias tolcrando profligabit? quas gentes regionesque iniurias ferendo
fub poteflatem rediget ? Denique , ne quid abnuere videar, & hoc
concedam, vt magno, excelfo inuičtoque animo fit; quid tum poftea?
an idcirco ea virtuteac robore praeditum dicemus, vt fine armis mun-
dum valeat expugnare ? numquam id efficies profečto. Ego vero effi-
ciarn, vimque orationis tuas, quantumuis apta tibi firmacjue videatur,
facile conuellam acdiflipabo: ac, tametfi fine ordrne fere confecutio-
neque rerum initio di&urum me propofui; hic tamen quia argumenti
ratio poftulat, diuifione vtar, doceboque in primis, non id effe mun-
dum vincere, quod vulgus exi(timat, terrarum fcilicet pofleffiones adire,
vi vrbes occupare, folo munitiones asquare, vaftare prouincias, ferrum
facescjue late circumferre. Tune oftendam, mundi nomenclatione non
terrarum hunc globum fenfu animoque vacuum, fed incolas eius atque
habitatores (quo fere modo ciuitatem pro ciuibus vfurpamus) deferibi:
denique Dei crucišque culrores minore quam Reges Principesque co-
natu prouincias atque vrbes fubiugafle; adeoque cruce Sc  contemptu,
non vi armisejue mundum effe fuperandum. Cedo,quid eft mundus, isautem,
cum de eo in poteltatem redigendo difputamus ? an iners terra moles, »onbrata
mutxque regiones ? at quo eas modo obtinebis ? an vi Sc  armis inua - teIlM
des ?  ego vero aratris perftringendas potius, Sc  ligonibus profeindendaš
exiftimo . An igitur coloni & ruftici, aut ipfi boues, terrarum fola ex-
pugnant, qu£ ingenti labore fubigunt ? at

'-vos , non <-vobis  , fertis aratra boues.
numquid enim equos & boues pari ratione terra dominos facias ? Sed
pede interram polito poffeffiones adeuntur. Venam hoc, amabo, nonne
vtrumque eft cruce Sc  contemptione vincere ? Et quoniam hoc dicendi
genus feftiuum eft, rifumque Sc  facetias admittit, nonne & aratra &li-
gonescrucemferunt, & cruci manu adhibita reguntur? numquid ara-
tiones ftercore infperguntur? quo quidefle poteft abiedius? nonne qui
fe fubmittunt, ad pedes fe fternunt & abijciunt? nonne quem pouto
pede proteris & conculcas, eumdem non aliter quam feruum contein-
nis? Ou-Tigitur aratro & ligonibus foladomas,quos agros ftercoras,
quos immilTo pede fundos tibi vendicas, cruce Sc contemptione tuos
facis. quis tamen extra rifum & iocum toro orbe aratrum circumdu-
cat? quantillum eft quod vomere profeindimus, quod manu fodimus?
quantum vero culturam non patitur ? Hoc vero fpatium, in quo pedem
figimus, quod nullus pra altero maius occupare poteft, nifiquantum
corpore obefioreft aut quadratior, quodnemo maius implet, quam fit
ipfe; hoc cui infifto, non magis mundus eft, de quo vincendo difputa¬
mus, quam hoc terra quod improbo labore frangimus, colimus, feri-
mus. Quid fiautemquod tibi, idem Sc mihi terra praftet obfequium,

266 1 MAG O P RIMI C V LI SOC. IE SV.

ifn&pro-  qui in ea. fubigenda, vtque fruduofa fit, ftercoranda, non laboro?Quid
'mbmfert  ^ a § er  mihi & tranfitum debeat, & ftillicidio obnoxius fit, & fr udu s
frirfiJ}*  ftendat quintum opus vfufve fuerit: nuitiquid eum mihi feruire fate-
beris? quid fi totus terras globus eum in modum mihi fubfir, numquid
mundum in poteftate habere concedes ? Qipos Christvs iuflic
domos relinquere, & agros poiTeflionesque omnes, quos fine facculo
& pera incedere, quos non congregare in horrea, non folicitos efie quid
biberent aut manducarent, aut quo veftirentur • iis profedo eum nihil
deeiTet, tellus omnis proferebat quantum needfitati iufbeque cupidi-
tati latis erac. vbicumque libitum dTet, figebant pedem,in quocumque
pedem ponerent,tam lllis quam eorum dominis, fummis potentifii-
miscjue Regibus feruiebat. taiito vero facihus eum dominatum confe-
curi funt,quantb expedirius eft gratuito acquirele, quam magno ličita-
rij quanto leuius eft in aliorum labores introire, quam gemere frangi-
que fub onere*, quantb iucundins eft curarum folicitudiniscjue expertes
omnia pofiidere, quamangi de prouentibus,animoque difcruciari, ne-
que his qute paraueris, frui. Rede Lyricus,

Horatius, - A 7 // cupientium , inq.uit, & hoc nomine beatorum,

Nudu-s caPlra peto, (pf trans fuga. diuitum
Part e s linquere geftio.

An depoteftate credis amittere qute habebatin bonis l  audi quid por-
rb inferat;

Contemptee dominus flendidior ret,

Quam Ji, qiudqmd ar at non piger Appulili,
imb quidquid per vniuerfium orbem terra profert^

Occultare meis dicerer horreis,

Magnas mter opes inops.

Eleganter profedo & diuine. contemnentes mundum felicius longe
& fplendidius ei dominantur,rerumque potiuntur, quam quife terra-
rum domiilos dicuntreipsavero& pauperes funt& feruiunt: neaue
magis eum poflident, quam ftultus ille qui, quae naues poreum fut>i-
rent, fuas efie credebat, feregem, fe felicem, fe mortalium beatiffimum
pr^dicabatj fibibella geri, fibi terras arari, fibi mare aurum ac merces
fubmitterej hoc illis felicior,quod curis non exederetur. Quare neque
fola terrarum mundus funt, neque, fi fint, non facilius cruce & con-
tempcUj quam poteftate & armis occnpantur. At vrbes fortaffis & pro-
uincite Regnaque ampliftima & Imperia dicenda funt mundus ifte, ar-
morum vi quam cruce defpeduque expngnabilior. Profedo nec illa
potiori ratione hoc nomine veniunt: quid enim funt vrbes &regio-
nes? anquaž mcenibuscinguntur Diuorum hominumque a:des ? a n ter-
rae portiones qute fluminibus limitibnsque fuis circumfcribuntur? Quid
^parent  eor um non Iro & Codro a;que feruit quam Craflfo Croefove ? patent
emnibui-.  templa & platem omnibus, pauperi etiam amplifis. Reges & tyranni
eum magnis ftipentur cateruis, anguftiores fibi viasfaciunt; & eum ad
eoSj, quafi ad feras fpedandas, denfo agmineconcurritur, vel inuiti (x-
pe fiftuntur. Quis vero eorum tot vmquam regiones obiuit,quot Xa-
uerius ? cui ad tot Regna & palatia tam liber fuit aditns ? Enimuero

quo-

non vrbes,
jtrouincia,
Regna,

LIBER SECVNDVS. SOCJETA S CRESCEN S. 2 67
quoniam omne robur in magnis copiis & exercitibus ponebas, dic,
quado te, vtrum fortiorem iudices e duobus,qui armatus hoftem valeat
fuperare, an qui fine armis. bunc certe dices, qui vi n cere inermis
etiam armatum poflic. Vtrum robuftiorem, qui folus ipfe per feabfque
militum fociorumque praefidio, an qui non fine plurimorum ope at-
que auxilio inimicos frangat? vtique quivnicus ipfe ae per fe. Plus
igitur roboris fuifle in Dauide fatenduin eft, quam in Goliatho quem
proftrauit: plus in vnicoillo & inertni, quam in armato Philifthino-
rum exercitu, quem fufb gigante fuperauit: plus in illo adolefcente ad-
huc & inexercitato, quam in Saule Rege, qui tot armatorum millibus
adiutus cum hofte pedem conferre reformidauit. Recentiorum exem-
plorum vberior eft copia. In Occidentis Indiis decies centena millia
precibus vnius fufa fugataque fuerunt. In Oriente Xauerius,quem fx~
cularibus his ludis nefas fit prseterire, propterea quod centefimo ab- no cmce
hincanno, incognito prope adhuc rnari inOrbem nouum penetrauit
vniuerfumj Bagadarum exercitum in acie ftantcm, & Comorinenfium
in Trauancoride Chriftianorum ceruicibus ftrictis gladiis iamiam im-
minentem vnus ipfe, quam manu geftabat, cruce non folum ftitit, ve-
rum etiam voce fregit, pedemque retro ferre atque inglorios abfcedere
coegit. An non maior hic inermis Xauerij, quam armad in pugnam
exercitus fortitudo? nonne facilius cruce vocifque tantummodo fono
innumerabiles copias repulit, quam fi incautos hoftes bellico inftru-
<ftus apparatu opprefliftet ? Sed magis illud fortafte commemorabile
eiufdem bellum, quod in Moluccis cum paucis omnino militibus con-
tra Tolum vrbem munitiflimam fufcepit, preceque non armis confe-
cit.quadringentos praster propter ad figna iufterat indigenas adefleDux
fanduSjLufitanos non amplius viginti: cum his defertores fidei barba-
ros ftatuit adoriri. Tenebantij vrbem, non loči tantum fitu, fedpnefi*
dij robore numerocjue ciuium inacceftam : pr^ter ingentem Ethnico-
rum multitudinem, qui veritatis lucern numquam afpexerant, viginti
millia erant Chriftianorum, quos illi dolo circumuentos in focietatem
perduellionis attraxerant: viam cippi muricesque,qua adiri arx poterat,
impediuerant. Quid fačhirum aduerfus vim iftam potentiamque cum
paucis rere Xauerium ? quibus molibus arcem confcenfurum ?  quibus
machinis maenia deiečhmim ? quibus armis hoftem aggrefTurum? qua
fuos arte contra tela impetumque hoftium defenfurum? Re ininima vi-
(ftoriam parit: preče confueta vtiturj faxa, pumices, cinerem copiofum
cx monte vidno aduocat. moxc2elum obfcurari, lapides volitare, ino-
pinatus lmber mcumbere, tečla abimo fepeliri,vrbis aditus cum arcis
faftigio coarquari: confternari animo ac difFugere milites, ciues ad
orantem accurrere, veniam deličti fiipplices poftulare, polliceri emen-
dationem, fidem inftaurare, iureiurando confirmare. Quid hoc tan¬
dem, Superi, eft, nifi fine pugna militum, otiofo fociorum fpedaculo,
fola preče, potentiftimorum hoftium vidorem euadere ? Neque terra
fortiou Xaueriusquam marifuit. Contra Acenorum plura millia cum
paucis Lufitanis nauali praelio decertauit, adeo profpere ac feliciter,

Vt, non totidem defideratis e fliis quot hoftium occubuerunt millia,

n z  inimica

ijttam ar-
mis a belli
Ducibu*,
tnumpha-
ta fant.

luuenalis,

'Mundam
■vtncere i efi
homines
fubticere j

cj ut cruci
quam Re¬
gi bas ma-

e Jf e >

vm-

cant exeir-
plo  Chri-
sti :

26S IM A GO PRIMI S^ECVLI SOC. lEŠV;

inimica claffis,noftra dectiplo maior, ant demerfa fuerit 3 aut in pote&u
tein venerit. Aberat tum quidem a conflidu Xaueiius, corpore alibi in
tetra conftituto; fadum nihilominus diuina vi, vt prazfentis fpecie, 8£
cohortatione ad tem fortiter gerendam excitarentur; geminoaue pro^
digio terra limul ac mari conlpicims, eodem momento & lioftes foris
vinceret, & domui vidoriam pro concionc denuntiaret. Nune cer-
te vides, afledatores crucis mundique contemptores quantuIo terras
mariaque vincant. Sit ita fane, inquis, vtdifputas: hauferint a cru-
ce fua contemptuque nonnulli praefidium 3  quo aut vrbes caperent,
aut clafles difiiparent 3 aut exercitus profternerent 3 aut Gentium prouin-
cias voluntati fux,  poteftatique Christi adiungerent : at neque
fmguli  neque vniuerii hadenus de mundo triumpharunt. An tu igitur
exiflimas 3  vilelutnm, quamque faftidiebant terram 3  in triumphum
duduros? altius profedo animos erexerant 3  quibus extraDeum cado
terraque nihil efTet optabile. An vero tua illa glorias mancipia mundumi
arbitraris ideireb in poteftate fua habuifle, quia de Regnis prouinciif-
que fubadis magna pompa faftuque triumpharunt?N6nne lolum ver-
, tete eompulfuSj neque Roma folum aut Italia 3  fed orbe propemodum
exclufus vniuerfo, vix tumulum inuenit quo conderetur 3  qui Magnus
audire quam efle maluit ? quis tamen illo maiore plaufu Capitoiium in-
uedus eft ? Numquid ne in Vrbe quidem 3  neque in ipfo Senatu tutus
fuir, adfua qui domitos,  vt quidem fibi perfuadebat, deduxit flagra Jgutri-
tes ?  quot ille tamen 3 quam infignes triumphos egerat? Redius 3 arbitror 3
viri fančli j quorum animus fupra mundum, dum gloriola iftasefortu-
nas ludibria fubter le habendo in ridiculis ponit, omnium plaufus at-
que honores orbe toto promeretun Sed vt prelfius tecum agam, quid
orbis hic terrarum tandem eft fine hominibus ?  quid mundus, fi eum
ab habitatoribus fuis re ac cogitatione fecernis ? res nimirum inanima,
neque vim inferre valens, neque repellere, nec vinci apta nec vinceret
Siquidem ad homines hoc pertinet 3 quos 3 vt mundo dominere 3  fuperaii
a te neceffe eft: hi autem natura liberi cum fint,fuoque nutu atque arbi-
trio gubernentur 3 fraudibus circumueniri fortaffis atque illecebris duci ;
vi certe atque armis, qub nolunt, compelli nequaquam polfunt amini,
votis fententiisque numquamnon fui. Habet enim mens noftra diui-
num quemdam principatum, vt olim Theophraftus; liue diuinitatem
quamdam fuam 3  li Ariftoteli credendum eft; cui prascipuum ac pecu-
liare fit 3  omnibus imperare, nemini parere, nedum feruirc.

Maneat igitur, quod inficiari Chriftianorum quidem nemo poteft,
ftultiti^ crucis ignominiasque cundos lubiici non facilius folum(quod in
quasftione erat)verum etiam libentius 3 quam Regum potenti^ atq; Im-
perio. Et fummo quidem iure ac ratione,fiquidem amore omnes vinci-
mur 3  pronocjueaffečtu expugnam'ur 3 quantumuis barbari alias atquein-
humani.Crux autem quid nifi charitatis erga nos diuine perpetuum mo.
nimentum eft?cuius ftudio complures ita flagrant 3 carere vt vita maline,
quam a regiaeius feruituteeximi. Nemo tot votis libertatem expetiit 3
quot illi crucis fubiedionem. Sapienter profedb 3 atq,exemploCHRi sti
Seruatoris etiam diuine. Venerat ille mundum debellatums. Non.de-

eraat

LIBER SECVNDVS. SOGIETAS CRESCENS. 269

erantopes,nonquidlibet agendi libera voiuntas acpoteftas,non fapien-
tia, non gloria,'noti maieftas, non miilen« beatarum in cselo mencium
legiones, quibus ad officium reludantes compelleret Reges, Principes,
Optimates, Philofophos, milites, genus omne hominum a?que varitim
ftudiis, ingenio multiplex, indole diuerfiim, vc^tate, fexu,  ortu,condi-
tione difpar. Quid agat vt fub vnopacis confenfionifque cundos im-
perio compledatur ac regat? an diuitias oftentet, auroque ac gemmis
fiilgeat? inaniseft hicfplendor, & fucotantum ad breuetempus fa^
ciendo idoneusi cadi militiam deducat in terras ? nemo viribus illius
refiftat. Philofophorum fapientiam, Rhetorum lenocinijs delibutam,
jfedctur ? quid non perfuadebit ? Regem induat ? maieftas ipfa venera-
tionem adferet, fidemcjue extorquebit. Erramus miferi mortales , qui
humano fenfu Dei confilia metimur, prouidentiamque ponderamus.
Numquam terrorin partem diuinas charitatis admittitur , ne metu ex-
torta potius quam fufcepta fponte fubmiflio videatur. Amari nempe
propenfis animis maluit' Deus, quamab inuitis timeri. quod quidem
tametfi permolefta fibi, fuaui tamen nobis congruentique ratione vt
obtineret, cruce mundique contemptione vfus eft: fapientiam infini-
tam cum infantia, maieftatem regiam cumferuitute, abundantiam eum
rerum omnium inopia, čadu m cum terris, vitam gloriamcjue immorta-
lem cum morte atque ignominia crucis commutauit.hasc illi arma fuerej
quibus & mundum vicit, & nos voluntati fuae fubiedos adeiufdem vi-
dorias communioncm his verbis excitauit: (jmfidite^ego vici mundum. Re- Ioan - Itf .
gnu m purpuramque fuga femel itcrumque delufit: gladios, ne pro fc  di-
ftringerentur, prohibuit: pro duodecim Angelorum legionibus totidem
eiegit Apoftolos,opum,honorum jmundidenique contemptores: coram
nefario iudice agni inftar obmutuit: inter irrifiones & maledida com-
minatus nemini eftshoftibus in mortem fe obtulit,non acerbam minus
quam ignominiofam : tum demum , Ite, inquit j neque arma vos auc
commeatus Iblicitos habeant: fiquidem inermes omriiumque inopes,
cxemplo meo mundum fuperabitis defpicientia, cruce, morte. Exin,
abolito maledidionis probro, dignitas fua adf imatioque cruci ftetit,
cuitu non modo plebis minorumque gentium, fed Regum Principum-
que omnium ,quapatet Chriftianus orbis, fempiterno. Exin non araj
tantum ac tcmpla, non religiofi folum Deoque confecrati parietes, non
abiedorum modo hominum frontes ac veftes $ fed Impcratorum aula?,

Iceptra, diademata, paludamenta, figna, vultus, crucibus in lignita funti
Exin nouobellandimore ac modo ccepta exerceri milina eft, quas ludi-
brio & irriiione, crucis ignominia, & contemptu gloriie, atque opum
defpicientia, libera feruitute ac fubiedione, demundo, čarne, dasmone,
vitiis omnibus, prauifque animi affedionibus ac perturbationibus
triumpharet. Hanc cum longa plurium feculorum conuerfione colla - ejtti Socie-
pfam nonnihil ac labefadatam,ad pnftinum difcipling virtutifcjue fplen - taum ld ~
dotem reuocare Dux nofter Ie  s v s ftatuiftet • nouam cohortem con^^^^
fcribendam fibi, atquein aciem contra Fidei ac Religionis hoftes edu-
cendam cenluit; Societatem,inquam,nominis fuivocabulo infignitam:
cxiguam illam quidein 3  Apoftolicaque multis vndequaque partibus in-

Ll 5 ferio-

tmt .

270 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

feriorem •, atcamen fuiipfius mundique defpedu ac crucis amore 3  tam-
quam armis non infeliciter inftrudam, quo facilius Dei hoftes, ipfum-
que in primis mundum, fub legitimnim infinita poteftatislua domina-
ctiitu Dhx  tum fubiungeret. Conferamus nune,  li placet, cum Primipilo illius
jgnatim  Ignatio, Signiferocjue Gentium Xauerio 3  fmnmos muiidi Imperatores
‘cum ^cl-  Car/arem & Alexandrum 3  vtrorumque exereitns, res geftas, tem pora,
p,„ t  vidorias comparemus 5  tum vero liquido conftabit, quanto proeliuius
fit,  contemptu & cruce, quam vi armata vidoriam reportare. Cafar vt
Conlulatum adipifceretur, Craffi adiutus opibus, prouincia direpta
atque expiIatSj ineredibili ambitu 3 maximifquelargitionibus tribus cor-
rupir 3  fuffragia emit, fauorern extorfitj

Snmmm nempe locm ntiltt non ar te pet it us.

Quod cum dico 3 & fortiflimos habuifle milites 3 & exerčitns namero In-
finitos duxiffe (neqtie enim abfque Kis praefidiis quidquam effici pote-
rat)& clariffinio potitum imperio/ummis deniqueopibus atque poten-
tia vfum ad conficienda,qua gereret bella/uifle coiltendo. Potuiffet ilie
quidem propter res praclare fortitercjue in Pratura geftas triumphum
a Senatu poftulare, nifi vidoriis in ea fuis triumphifque pralufifle
tantum, non fuperbiuifle videri maluiflet. Ignatium, cum fe & opibus
&: nobilitatis iiifignibus exuiflfet 3  omnique cauiffet induftria, ne princi-
pis inter fuos familia auito decore atque ornamentis nomen fib-i fauo-
remque apud homines conciliaret j poftquam eiufmodi res in Hifpa-
niis, Galliis, Syria, Italiafande feligiofeque gefliftet 3  quibus mundum
deuiciffe pčterat certferi; quafi in vmbra tantum dicas prameditatum
gerenda deinceps faiffe, fpecimenquededifte, quemadmodum in folem
ellet aciemque olim proditurus. Summiflionis itaque fundamentum
pofliit, quo deinde Societatis a le condita, quod inuitus admifit,  im-
, perm m niteretur. Cafar cum multa contra fas & aquum , qub dignita-
tem & audoritatem fuam con firm aret 3  Conful peccaffet, defundus
munere, iudicia Senatus extimefcebat: igiturimpetrauit,vt vocari in iiis
abfens non poftet, abeffet autem, doneč aut alterum Confulatum ob-
tineret 3  aut Imperium inuaderet. Ignatius , vt officio fe abdicare liceret,
egit fortiftime , nequetamen obtinuit: iniuriis, carceribus multoties
vexatus 3  cauflam cognofci fuam vitro expetiit; accufatores prouocauitj
Iudices, vtdere cognofcerent 3  imis precibus extorftt; rogauitque, vt,
ftquid perpetratum ab fe turpiter conuinci iudicio poftet, lata fententia
condemnaretur. Vixit Cafar poftfufceptamRemp. Ignatius item poft
conditam Societatem, annos vterque fexdecim. Hic vitam ex eo Ro¬
ma; perpetuo fumma animi tranquillitate 3  illein Gallia fere exterifque
& prtfer-  terris inter bellicos tumultus exegir. Habemus ecce quos conferamus
inter fe Duces; habemus tempora, vitacjue conditionem vniuerfam.
Hoc iam quaro, an, fi Cafar tantis opibus 3  viribus 3  praliis, tanto ci-
uium fociorumque profufo fanguine, minus terrarum ac populorum
Romano fubiecit Imperio 3  quam Ignatius cum exigua fuomm manu
C h r 1  s t o afleriiit; an 3  inquam, non euidenter oflendero, fub crucis
vexillo 3  mundi ftiique defpedione (qua eius bellandi erant artes) mun¬
dum facilius promptiufque quam  vi & armis fiiperari pode ? Cum igi-

air,

LIBER SECVNDVS. SOGIETAS GRE SCEN S. 271

tur, nun110 profana: militise ceterifque rebus humanis milTo, iufto mn
mero focios confcripfiifec .* atque Ordo interim a Sede Apoftolica con-
firmatus, militari vocabulo vt Societas I e s v appeilarecur,a Summo
Poncihce impetralfet; bellare forciter c6nftanterque coepit bella Domi¬
ni. Pnncipio decem omnino, nec plures, poit fexaginta fuere Christi
milites, numero pauci, tantifque impares fiicceflibus 5 nifi quifque eo-
nim vt minimus erat, ita fuillet in mille, & paruulus in*gentem fortif-
fimam j quantoque finguli abiiciebant fe magis infra nominis famaique
dignitatem, tanto deipicatii contemptuque facilius vniuerfi vinci a fe
mundum pode , quam a bellicarum copiarum fortiflimis dučlonbus
exiftimaflent. Casfar autem qui prouincias exhauferat, serarium populi
Romani expilarat,auxilia fociorum maxima contraxerat, quam diffici-
le bellum geffic in Germania, quam periculofum in Gallia ? quam du~
bia plerumque vičtona ? Fufo vero tot ciuium hoftiumque cruore,Im¬
perij fines non tam promouit, quam populum & prouincias ancipiti.
diftračlas confiUo fibi adiunxit. Ac ne tune quidem , quo omnia fua
ftudia direxerat, Domini aut Regis nomen admittere aufus efl,neli-
berum populi Romani Imperium fuse femituti fubiicere voluifle poflet
videri. adeo populo, quem metuebat, etiamnum feruus fatnulabatur,
Quantb facilius Ignatius,quantb expeditius Socij eius,orbis terras maxi-
mam vaftiflimamque partem fubiugarunt, fola mundi gloriaique ac
voluptatunl eius defpicientia muniti. Nune cum Xauerio AIexandrum
expendamus, quo nemo vmquam Imperatorum fuft felicior, nemotan-
tillo tempore latius Imperium propagauit, nemo Regna opulentiora in
poteftatem redegit, maiores nemo hoftium copias fudit fugauitque,
plura denique bella nemo pari celeritate confecit. lile & iuuenis & fe-
rox & laudis cupidus , paterni Imperij & potentia; bereš, Gneciam pri-
mum nutantem in bde confirmauit j deinde in Afiam cum exercitu
traiecit, interiorem totam annis non plus vndecim ad Indum vfque Ru¬
men  aut vi aut deditione occupauit j tum a fuis ad reditum eompulfus,
fruftra ad Auftrum tentata profečlione , Babylone fiios, & fe quoque
intemperantia occidit. Inter ha:c quoties de vita dimicauit periculo &
glorije & fortunarum omnium,xum non femel grauiter de vulnere fau-
cius dubios reliquit fuos an viueret. Et qualem, qu^fo,in Afiaticos ille
dominatum habuit, qui nec fiiis quidem, nec ipfe fibi potuit imperare?
qualis eorum fubicčtio, qui iugum, quoties vifum eflet, excufliiri erant,
eumque,qui impofuerat,de vita aut ex infidiis, aut vi deturbaturi ? Xa-
uerius contra,nulla nixns humana potentia,quamuis doino nobilis,&di-
gnitate Legatus Apoftolicus,inter nauticos tamen homines & mancipia
verfans afliduo, Christo in segris affličiiscjuefermcns, crudiens pue-
ros,agros, ab omni prxterquam crucis praifidio vacuus, nudiš pedibus
cireumeurfans, quanto plus ex vniuersa Afia annis item vndecim, poft-
quam in Italia ac Lufitania nutantes in virtute ac Religione Europaios
confirmaflet, Christo & Ecclefiie fubiecit ? per quater mille leu-
cas a Bona! fpei promontorio ad vfque Iapones, quse quantaque Regna,
quot populos ac prouincias cruci fubiugauit ? Non ille muros dimit,
vrbes euertit, regiones diripuit, ingentia terne fpatia, vt mos efl Regi-

bus,

Xanerii-t4
item cum
tsflexan~
dro: *

17%  IM AGO PRIMI SACVL1.SOC. IESV. ,

bus, vallauit: non vi cruentisqae prseliis populos debellauit,verCim ani-
moseorum voluntatemque itavicit , Chris t icjue lemituti ad-
iunxit,vt dirillimos cruciatus iplamaue oppetere mortem mallent > quam
Vel minimum ab illius imperantis obedientia recedere, illique non vi-
liere, aut/tib illius crucenon cenferi. Vndecies centena homintun mil¬
ila i na lpie dextera falutaribus vndis abluiiTe fertur: capitales autem rcos
a morte innumeros liberauit, omnesque Regni carleilis heredes efle iuR
/it. Reges liiukos, regii<^ue ianguinis propinquos complures, regiar cru-
cis feruituti non ignobili lacramen to adllrinxit: vbique vidoria; fua:
figna, vbique trophaea reliquit 3  doneč in Sinarum portu tot emenius
terrarum fpatia, fpoliis Orientis onuftus, ad triumphum in cados euoca-
& pnpo*  tus ell ^ poli: mortem etiam mortalibus falutem allaturus’. lam vero
m tu r.  quantum intereft hilius inter & Alexandri vičlonas ? hic plerofque per-
didit eorum fine qui vincebant, line qui vincebantur: lile ieruauit om-
lies, & hos quidem aitetnum perituroSj nili vidi feliciter fuiilent?, /iqui-
dem incruenta vbique pradia geffit }  nifi ficubi generofo Martyrum
languinc tellus vfpiam pinguefada nouam vidonre jfementem admi-
fit, vnde corrobotata deinceps bde in pofterum vberiores laurcar fuc-
crefcerent: aded nec vidi quidem vidoribus infeliciores exftiterunt.
Quam vero miieri Macedones tam diuturno ac periculofb bello di-
cam >  an exfilio ; e quo pauci omnino fradi mutilaticjue in patriam re-
uertere?quam afflidi proftraticjue per Macedonas Afiatici, fuis & facui-
tatibus,& propinqnis, & libertate, &: parna, vitaque etiam ipsa fpoliati?
Vinci a Xauerio crucisque lemituti {ubiicgadeb optabant barbari,vt Kanc
jferuitutem inftar triumphi effe ducerent. ab Alexandro bqui ieruaren-
tur, vitam omni morte acerbiorem exiftimabant >  ludibrium tyranno in
triumpho fpedaculiscjtie futuri. Itaque vidorem oderant bi, a quo op-
primebantur • lfti colebant vt parentem, vtpote cui innumera beneficia
falutemdue ipfam acčeptam referebanoEt hadenus quidem invtramque
partem de propobta initio quaeftione difputaui: cuius iudicimn ac fen-
tentia vt libera omnibus atque integra eilent, bcin vtramque partem
tem totam moderatus finn, vt tamen ipfa per fe iatis o (lendat 3  quonam
omnis ha:c inclinet oratio 3  minuscjue a vero abeflfe videatur }  quib
quis crucis ignominia contemptionecjue mundura facilius a maniiietis
C h r i s t i militibus 3  quam armorum vi ac multitudine prarlio-
fiim a trticulentis belli Ducibus fubiici pode exillimauerit.

ORATIO  OJARTA,

Farmetica ad P at res ac Fratres ad mditiam  C h r is t i
?vocatos, refpondens AFeditationi S. Ignatij infcribi -

tur De daobm njexillu.

N Arrant Ecclefiaftica; hiftorias Scriptores, Reuerendi Patres, Fra-
trefque chariffimi 3  Imperatori ConftantinOjGnecar fuperilitio-
nis tenebris adhuc circumfufo, dum aduerfns tyrannum Maxentium
moueret, paululum a meridie declinante fole (quafi iam tum orienti

iplendi-

LIBER SECVND VS. SOCIETAS CRESCENS. 273

fplendidius Fidei locum daret)emicuifte e cx\o  falutare Crucis fignum, Labarum
totičjue confpicuum apparuiiTe exercitui, infolito lumine refplendens, Crtic “ .
Sc  au fpicatiftima '* ifta epigraphe infignitum : IN H o c vince.  Zomah-t
cumque animi penderet Cadar, quid fignum portenderet; proxkne oslenfum.
lequenti node fpedandum fe prasbuifte ipfum humani generis Serua-
torem Christvm, qui denuo prazmonftratum exhibens fignum,
iterum iterum^ue commonebat, vt,petito inde exemplo, nouum eri-
gens vexillum, exercitui fuo proponeret; certum deinceps diuinas opis
vidoriasque futurum pignus, Romanis aquilis draconibulque praTen-
tius, ipfoque Ancili atque Palladio, pro imperij olim cuftodia habitis,
longe religiofius atque facratius. Iraque Imperator , diuino dido au-
diens, extempio Chriftianae Religionis Myftas accerfere : ex iis de
Christo eiufque figno fcifcitari permuka: eofdem in confiliis
iudiciifque afielTores fibi adiungere: vnum verumque, quod fibi appa-
ruerat, Numen omni cultu ac veneratione profequendum ducere: deni-
que, vt iuftus fuerat, falutare fignum ex auro gemmifque eonfedum
toti exercitui,tamquam exploratum falutis fymbolum,pofthac praefi-
gere. Maxentius contra,vt erat cacod^moni audoratus miles, vana Maxentij

in Con-

indies auguria captare, Sibyllina oracula euoluere, prasftigiis tempus j
conterere, Sc  quas de cado adfutura defperabat auxilia, ab inferis con-
quirere: doneč tandem in aciem explicatus eft vtrimque exercitus. Sta- beiUcm, &
bat hinc Romam Italiamque feruitute oppreiTam tenens Maxentius, P raliftm -
ac fub fignis fuis centu m Sc  odoginra peditum millia Sc  ododecim
equitum cenfebat: illinc vero cum exigua militum manu, fed Deo
propitio fretus, & obferuatis de cado confidens fignis, appropinquabat
Conftantinus. Qujd deinde confilij cepifle arbitrarnim? an caftra me-
tatum, an lorica valloque munitum,inimicorum faltem irruptionem
praeftolatumfuiifeexiftimatis? Imo vero etiamhoftern vitro lacdfiuit,
imprefttonem fecit; eafelicitate,vt,profligato csefoquead internecionem
exercitu, Maxentium, Tiberis alueo mifere demerfum,Romano exege-
ritlmperio. Scilicet tanti eft fub Dci fignis militare, fibique perfua-
fiffimum habcre, non finefingulari ipfius numine praelia committi.

Quod dum commemoro j cui,  obfecro, noftrum non emicat atque
cxultat animus, dum prima militiae noftras rudimenta atque tirocinia
memoria recolit? Quis enim veftrum ignorat, quo omine quibufque jgnatim
prodigiis vanitatis caftra deferuerit, Sc  in hanc militiam adfcriptus fit q»omodo.
Primipilus nofter Ignatius ? quibusoftentis commonitus, iftam Eccle- ZZamfiZ
fiže auxiliarem confcripferit legionem?Vt e mul tis pauca adferam jquam a u [pica-
ifthasc, amabo, felicia fuere porrenta, quando adhuc tironem agens tliS '
Minorelfe, odo ipfos dies abdudus a fenfibus, totufque Deo vacans,
a Summo Imperatore Iesv  noua militandi haufit documenta?quando
militum deledus habendi, eofque facramento adftringendi, ac denique
Societatem hanc, qua diuino munere fruimur, certis legibus praece-
ptif^ueconformandi poteftatem ac fapientiam diuinitus accepit? Tum
certe (vt ex oreParentis noftri commemorare folitus erat R. P. Eue- Lud.depai-
rardus Mercurianus) duorum Vexillorum diuinitus oblata ei fuit fpe-
cies, meditationis typo in aureo Exercitiorum libello deinde exprefta: bus  Vc^iiiis-

M m fub

274 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. iESV.

Occafto  fub quomm altero in patentium ca m pora m rcquorc prope Iero(oly-.
medit at 10-  mam, altero prope Babyloncm erecto j hinchumanae ftirpis capitalifli-
7u?vexii-  mils  boftis Lucifer in igneo fumofoque folio,faitu turgidus, forma hor-

ciferi.

C H R i-

lis  Chri-  ribilis, vultu truculentus 5  inde clementillniuis humanre iaiutis aifercor
sri & Ltt -  Christvs, humili quidem demiifoqueinfiftens loco, fed augu-
ffciihma pulcherrimaque forma , incredibilem in modam amabilis
eonfpiciebatur. vtrimqueautem copias pro fe quifquefuas cogebatrcoa-
das, inomnem terrarum orbem qaaquanerfus immittebat: immiffas,
in hominum perniciem alter, alter in falurem, compoiita vterque ora-
tione, accendebat.Et Chri s t o quidem haec orationis videri pote¬
ši [ms  rat  f ul (j' c  fiunma: firmum fixnmque fibi eile, hominum animas, opci-
miUtZT  fuas, imagine fua, vtpote Conditoris, infigniras; fanguineiuo,

hortatur.  vtpote humana: iaiutis atTertoris * purpuratas^ a deterrimo inimico in-
iuriose direptas* auaritia illaqueatas * ambitione irretitas, libidini man-
cipatas, poftliminio fibi vendicare. Ideo fe iam olim a principio, in
omnes mundiplagas beatas e calo mentes ad mortalium tutelam de¬
lfina (Te: ideo Patriarchas Vatefcjue diuinos tamquam antefignanos fub-
m ih (le: ideofefe ipium humana forma indutumin arenam defcendiife:
ideo Apoftolos duodecim, v.eluti totidem Duces ae Legatos, aliofcjuc
velut Tribunos ac Centuriones exercitui fuo prafeciifcu Quare vos,
inquit, quibus Regni mei defeniionem , fed & propagationem con-
eredidi, quos laborum periculorumcjue, fed & glorij focios adoptaui,
videtej nequid generoiitate veftra indignum admitcatis: videte eciam
arque etiam, quanta mea iniuria veftraque ignominia ad nequiilimi
aduerfarij mei caftra Lutherus iuxta atque Caluinus, coniurati ambo
perduelles, conqui(itorcfque omnind vaferrimi, nouam in dies accef-
fionem faciant. Quin ergo expergifcimini, vos prafertim, fociali ob-
ftridi fcedere, & in falutem animarnm pro virili incumbitis? quin
omni iludio proximos ad opum caducarum defpicientiam exhortami-
ni? cur non Omni diligentia ad inanium digniratum vaniffimicjue
honoris afpernationem affedatores meos excitatis? denique cur non ad
Chriftianam perfedionem morefque Deo dignos commilitonum ani-
mos inflammatis ? Coniicite oculos in eum,  qui huius militia iignum
cxculir. Quod ii pramia militise fpečfatis, nulla vmquam fuerunt am-
pliora ifipendia, nulla magis opima fpolia, nufquam auguftiora vido-
ria iniignia. Quid ad hac animi fuiffe exiftimatis Tribuno noftro
Ignatio, qui recens huic militia nomen dederat, & ipfa quidem fortu-
nata node (vt ne quid ominis aufpiciique deeflet) qua olim in vtero
beatiilima Virginis, fupremus agminis iftius Dudor I e  s v s, huma¬
na fe natura velut armis accinxerat? quibus arbitramini ignibus gene-
rofum arfiiflfe pedus, quod nuper ipfacceli Regina, melior Pallade bel-
latrix, caftitatis baltheo videri poterat pracinxiffe, cum noua militia
candidatus Virginis ante aram legitimum diceret facramentum? Cer-
te, iimui atque qui odiduum a fenfibus abfuerat animus, ad fe rediit;
nihil habuit prius, quam, Ah Iesv!  ah I e s. v! anhelante pedore
fucclamare. Plane quaii iam tune antecedentia iifhac Ducis fui hgna
aflequi ftudiose adniteretur. Qu.ippc iam inde nuntio rebus humanis

miffo,

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 275

miflo, patientia paupertatis ornatus, dicam, anarmatus? pannofum
vilis mendiculi faccum, tamquam fagum militare; rerum omnium in-
digentiam, quafi commeatum liimpferat. honorum vero cupiditatem
ita fui defpedione veroque hamilitaris ftudio , quafi inexpugnabili val*
lo, e corde fuo excluferat} vt nec aperto Marte, nec per cuniculos, irru-
pturam vmquam efle conjfideret. Etenim iam tum in ore & animo
prteclara fuit illi teffera, ad maiorem dei gloriam:
qua omnia in Deum bonorum omnium fontem refundebat, nulla ad
fe laudis aut glorise parte deriuata. Exinae ergo (vt vel nominis ferebac
notio) orbi inflammando quah nouus Christi  miles IgnatiuSj
cum humani generis hofte ftrenue manum conferere, animarum pre¬
daš agere, propofito libello (quem Spirituales Exercitationes infcripfit)
focios conquirere, exercitationibus excolere, militiae huius difciplina
imbuere^ aciem inftruere, mundum denique vniuerfum quaqua pof-
fet Dei vnins imperio'fubiugare. Quod fucceflu tam felici perfecit, vt
cum emeritis ftipendiis a cadefti illolmperatorehoneftiflimammiffio-
nem obtinuit, e vitae ftatione eiiocatus, vidricia Chriftianse Fidei pie-
tatifque ligna , non per Europam tantum, deuidis paffim haereftbus,
expugnatifque vitiis; verum etiam per Africam atque Afiam, & extre-
mas Orientis Occidentifque Indias, impiis Gentilium fublatis fuperfti-
tionibus, a laureatis fuis militibus vndique circumferri confpexeriG
Nimirum iftud erat, allatum de ctelo Imperatorium Iesv  Labarum
agnofcere, & fub eodem nauiter fortitercjue depugnare. Agite nune, Signum
&, eju-od poteftis optimo iure, deprasdicate iftud Conftantino confpi- miLltl&no -
cuum fignum. Ategopotius collaudandum aflero, quod adfpedabile
fuifle videtur Ignatio. Iftud eminus in cado, hoccominus in terrariftud quamCon-
aliquadiei & nodis parte,hoc(vt rnihi non vno argumento confici pof- fi anmu .
fe videtur) nodu & interdiu continenter odiduum:iftud de Maxenrio,
hoc triumphi de immaniflimo cacodaemone agendi praznuntium: iftud
denique effigiem praetulic crucis, hoc ipfum potius Saluatorem vidricia
crucis fliee infignia prazferentem. Hoc ergo vexillum curaz fideique no-
ftraz concreditum eft,ad huius cuftodiam faeramentoadadi fumus.

Audiftis, nifallor, aliquando de Lutheri Caluinidue antefignanis ac H* ret!c “
prodromis,qui e Galliaz latebris erumpentes,luccenturiatos cacod^moni te jf eraca -
milites fe ipn nuneupabant: nec alterius imperium aut vexi!lum accipie- codtzmon.
bant quam cacodazmonis, eique tertio quoque verbo fe deuouebant. faffT 7 Ga "
Hicenim iftiufmodi perditiffimorum hominum erat fermo, hazcimpiai Arnoldu' 3 "*
teftera:quaad ineredibilem animarum ftragem edendam aiabolica ma- Ferromum.
litia atque neauitia identidem vtebantur. Neqtieab hac execranda daz-
monis compellatione multum abluditilla Chriftianaz Reipublicaz perni-
cies Lutherus, quando & dida omnia & feripta fua ifto execrando no-
mine velut fale rebus omnibus condiendis,infpergit,& (tamquam fi ve-
lato capiteconceptifcjue verbis ifti fe Duci deuouilTet)ineo omnetn ope¬
ram induftriamque fuam ponit,vt numquam a fignis eius,cum quo rno-
dium falis fecomedifte iadabat,abiundus,infinitis hominibus exitiutn-
adferat lempiternum. Nos autem quo animo erimus ? minorne erit
aut induftria aut fedulitas noftra ad multorum falutem, quam illorum.

M m z ad

276  IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

ad communcm pcrnicicm? Nonnc infignis erit ignominia noftra
atque pcrfidia, fi dcuotionis noftra? immcmores vel latam vngucm a
vexillo difcefferimus ? non illo pfeudoSoteris Antiochi, cui perperam
cum fuo pen tal pha commentitiam falutem infcriplerat, a Magni Alex-
jerian S i Va * an ^n g cmo > vt  fomniarat, commonitus; fed vnici verique Soteris
Hietogiyph. I e  s v, quilefeiu(lu Patris teterni, apertis quinquc corporis fui vul-
neribus, vt totidem fempiternas falutis initiis, mylterij plenum exhi-
buit pentalpha. Quo forte in diuino illo Canticorum Epithalamio,
folers alludens Sponfa, iuxta interprctationcm Hebrseam appolite ac-
Cam. i. 4 . cinebat: vexillvm eivs svper me c h a rita  s.
ChT/sti  Fuerint Ifraclitarum ex y£gypto mouentium non varia magis,
vext/l*m  quam egregia figna : alia leonis, alia bouis, alia hominis, alia aqui-
nobiiijfi- \ x  hieroglynhica fpecie depida, qilibus a tergo, a fronte, a lateri-
tedius ž bus fandimmi Tabernaculi, religiofas vbique populi excubiae fuis
m«e e »'  < l uxc l ue locis dcfinitaeconftabant. DuxerintornatepoIiteque fingula
colores fuos, a facris illis margaritis, quas facrofanda: inltar bulije,
pedore fuo velut facrario, Pontifex maximus circumferebat. Hilce
nihilominCis pofthabitis , vnicum prjeconiis ederebat Sponfa:
V EX I L L VM EIVS SVPER ME CHARITAS.  De fortif-
Otrjadti  fmo Spartanorum Duce Otryadc prodidit Plutarchus, quod extre-
gennoji-  mam belli aleatn cum Argiuis expertus, plerifque fuorum trucida-
pfomchu. ipfe quoque vulneribus prope confedus, adeoque demortua inter
»n Pa»ii. cadauera depofitus, tamcn exfufcitato rurfus fpiritu, in hafta: commo-
dum adiacentis fragmentum fe erexerit; eo nixus, ad hoftium occilo-
rum corpora perreptarir, difieda paflim eorumdem fcuta armaque col-
lcgerit: č quibus inexfpcdatum Ioui ponens troph^um, proprioque
fanguine,non fecus ac vidor infcribens, vidoriam fibi fuifque & ple-
C m r  1- nam agri pofleflionem, de qua erat concertatio, afleruerit. At certe no-
STVS  m  bilius eft Imperatoris noftri trophseum: qui fuis omnibus tamquam
nobis  profligatis (namque omnes , rehSio eo ,fugerunt)  ipfc demum exquifitif-
prd tre-  fimis dilaceratus tormentis, tandemque ignominioliflimam adus in
lucern, tribus qnatuorvc trabalibus manus acpedes tranfuerberatus
i f -  clauis, fpinis caputtransfixus, exhauftus fanguine, defedus viribus, le
ipfc  diuiniHimum prorfus conftituit trophamm, proprio cruore Deo
Patri dedicatum: & quidem tam manifefto tiiumphi fplendore, vt vel
inuitis hoftibus hanc triumphalem extorlerit infcriptionem, I e s v s
loannis 19. O^Aza,renus Rex lueLeorum?  Et erit qui animam fuam tanto labore atque
Christo impendio emptam , Deo vindicatam, per fummtim leelus fuffuretur
anima no-  denuo ? qui fc Domino fuo ereptum, iniquiflimis praedonibus atque
fa dete tur  tyrannis ant mundo, ant čarni, aut demoni fpontaneo tradat manci-
pio? quin potius vna mente ac voce conclamemus omnes: vexil-
1 v m eivs svPer  me  c h a r 1 t a  s. Quemadmodum enim
libello quifpiam arcem expugnauerit,confeftim vexillo fuo impofito,
2Eque vtinieda manu, vel polito pcde,fuam libi rede vendicat: ita
Liberator nofter, hominum omnium, noftrumque in primis, animas
vidrice morte fua dannonis poteftati fubtradas, triumphali itidem
amoris fui labaro rite fub ditionem fuam redegit. Vnde generofam

iftam

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 277

iftam veramdue ex heroico Pauli pečtore depromptam habemus vo-
ccm: Pro omnibus mortuus  ^Christvs,W }  & qui <-vnwnt, Um non 1  CoriD£ k
Jibi nnuant, fed ei quipro ipfis mortuus efi, (&/' refurrexit.  Quamobrem S '
nonne merito lub noc vexillo aftidui excubemus, ftrenui dnnicemus,
infra&i perfeueremus? Coeant alij in focietatem ad pretiofas quafcum-
que merces ab exrremo orbe aduehendas, alij ad infanam aliquam fub-
ftručtionem moliendam, alij ad honorum fumos aucupandos, alij  vt
carnis voluptates confe&entur, alij denique aliam ob caufam •, nobis
non alius pr-sfigatur fcoptis, quam Tub milicaribus I e s v ftgnisftipen-
diafacere, nec animiran tu m propris, Ted ceterorum etiam omnium,
quoad ficri poterit, lucris imminere. Deus immortalis! quantus hic *Animi-
opera fručlus ? quam amplum lautumbue ftipendium? Ouisenim im- r,tm l "~
mortalis animas nobilitatem ac pretium latis prodignitate poterit exag-
gcrare? Hojc eft enim pretiofillimus Dei thefaurus, diuina: Maieftatis
thronus, microcofmi noftri cxlum,inxftimabilenaturae margarinam,
beatarum mentium focia, fponfadotali caeli Regno beanda, filia here-
ditate donanda, Regina bonortun omnium pofleilione cumulanda.
hxc  illa numeris omnibus abfolutiflima effigies, Coa Apellis Venere,
cburneaque Phidice Minerua longe nobilior, quam a tartareo incen-
dio vel maxime vindicatam ac fermatam rupremus voluit Artifex. htec
illa vcnuftiflimaRachel, cuius grada, non quatuordecim tantum anni,
fed tres & triginta, perpetuis iaboribus & cruciatibus exantlati, vix
paucornm inftar fuere dierum, prx amoris magnitudine. hxc  deni- x
que, qua! fe pra: ceteris rebus creatis Deo cune & cordi e(Ie in Canticis
deprxdicat, dum ait: Vexillum eius fuper me c bar it as.  O vexillum nullis
militaribus fignis conferendum! diuini amoris magnificentiflimuiri
trophasum! non (vt illa Romanorum labara) oleo fuperftitiofo delibu-
tum, aut rubrica vulgari tindutn; fed pretiofiflimo Seruatoris noftri
fanguine purpuratum. Et erit aliquis ex hac illuftriftima I e s v colior- rnmcura
te tam vecors, qui nobiliftimum illud fignum nefariis inferorum p:x-
datoribus velut fpoliiun exponat, & quafi e manibus fibi efFringi pa-
tiatur ? Sane figniferum illum , Variana clade, in fanguinolenta palude riorusiib.4.;
media inter cadauera reconditum delituiile accepimus, neinhoftium
poteftatem Romana veniret aquila, quam intra balthei fui latebras
abdiderat. Nec minus glorij confecutus eft ille, qui, commilla apud sil. ital.
Thrafymenum pugna, vt aquilam item hoftium direpdoni fubduce- hb,,< '
ret, quam terra aliovenon ignobili aufu occultare fruftra tentarat; tan¬
dem fubitis inimicorum obrutus teliš, cadente corpore folerter obtexit,
ne mortuus magis quam viuus fitis partibus defuiflč videretur. Imo
nec defuit pofterioribus hifce bellis, qui Attilij Romani & Cynsegiri
Athenienfis žemulus, abfcida dextera, qua vexillum geftabat, e veftigio
idem lxua apprehenderet: eaque rurfus amputata , pertinaci dentium
morfu ita valide arriperet, vt non nifi vna cum capite poneret. Deus
immortalis! quantushic ardoranimi ad vexillum ab iniuriis hoftium-
que poteftate vindicandum!Neque abfimiles heroas in Ecclefia: caftris
noftraque militia comperio. Quid enim aliud Apoftolos, & Apofto-
licos viros, 3 cin iis Xauerios, Criminales, Siluerias, Aquauiuas, Spino-

M m 3 las.

278 1M A G O PRIMI SdSCVLI SOC. IESV.

las, Barzasos 3 Anchietas,aliofque noftrorum quamplurimos in remotif-
fimas egit regiones točo orbe diflitas ? quid enauigare coegit maria
vaftifiima, turbinibus agitata, flu&ibus concita, tempeftatibus horri-
. da, piratis infefta 3  fcopulis, vadiš, naufragiis formidanda? quid terras
penetrarefrigorerigidas, calole feruentes, fterilitate damnatas, nulla-
queremagis quam egeftate nobiles? quid, inquam, iilos exftitnula-
uit ad excolendas nationes mofibus incultas, crudelitate barbaras,
diritate atque immanitate teterrimas ? Non aliud fane, quam qiiod
vbicumque inaudierant animas exftare, Dci imagine quafi vexillo in-
fignitas* eodem fibi contendendum efie ftatuerent. quippe quibus
intolerandum videbatur, tot illuftrifiimas quafi Sionis arces a dirifii-
mis tyrannis fubačtas, vičtricia dacmonis vitiommque prasferre iti-
fignia, ad cadeftis Imperatoris iniuriam indigniflimumque contem-
ptum. Agite nune generofa pečlora, quibus pro Impcratorio ac prin¬
cipe figno datum I e  s v Labarum: fiate pro gloria Principis veftri, ei-
cjue vindicias parate. Nullusne erit Ioab, qui cascos &claudos, con-
iuratos Dauidis irrifores, e fummis Sionis arcis propugnacuiis exter-
minet ? nullus diuini honoris zelo flagrabit Mathathias, qui idola
ifthasc non infidelitatis modo, fed & auaritias, 5c  ambitionis, & ar-
Anlmas  rogantias, conuellat atque difturbet? At faltem pereuntium tot ani-
«b mteritu  maram vos tangat miferatio, quas ab interitu fempiterno vindicafie,
°P US fi um anomaius,atqueaaeodiuinorumomniumdiuinifllmum.
glona.  Videritfane diem nullum lastiorem Probus, quam iilum, quo adhuc
Pc°obt USin  m des,in puhlica concione ab Aureliano Cazfare coronaciuica donatus,
hocce p rasel aram audiit elogium : Sufctpe , Trobe 3  prarna pro Republtcd:
fufcipe coronum ciuicam pro parente.  Dixerit etiam magnus Africas do-
Capkoi.m mitor Scipio, Metile fe <-omm ciuemfermre , quhnmille hojles occidere.  Pras-
' 1  ‘ tulerintalij coronam querneam aureae atque gemmeas,eamque Impe-

ratorij palacij valuis vt prascipuam partem Maieftatis ac glorije fux
affixerint, vt hoc indicio patrih Patres haberentur. Nihilominus ifiud
ego merito contendam femper atque conficiam , humanas animas,
asterno exitio ereptas, Sterna falute donatas, caslo ciues aflerere; lon-
ge amplioris efie laudis atque vičtorias: tantumque prasftare ceteris,
quantum anima corpori, vita immortalis mortali, gloria fempiterna
caducas, caslumipfum terrae nofeitur antecellere.

Quascum ita fint,quid eft cur non ftrenui atque alacresfequamur ac
perfequamur vexillum illud, a quo nec ipfe terras caslique Monarcha
vmquam cenferi voluit abfuifle?quod imagine fua decorauit,cruore fuo
confignauit,perpetuum denique triumphi fui dedicauitconfecrauitque
trophasum: vexillum, inquam 3  illo Conftantini Magni longe nobilius
atque prasftantius, a {upremo Imperatore I e  s v, militias noftra:, non
fine fingulari prodigio atque aufpicio exhibitum:cui incormpta femper
fide inuid:aque conftantia coniunčtiflimus adhazfit Dux nofter Igna-
tiusrifiud denique vexillum , quod tot commilitones noftri, nobilifi-
Maiorum  fimae gloriofiflimasque animas, omni Romano fignifero gloriofius funt
txempia  t utati. O vtinam e caeli Prytaneo in confpečfum noftrum fe darent
tot emeriti militiae noftri heroes, qui triumphantes ob feruatum

propa-

nos exct -
mt.

LIBER SECTNDVS. S O C IE T A S C RE S C E N S. 279

propagatumque iftud Dei fignum, quafi igneis Elise quadrigis ia
cadefte Capitolium funt inuedi! lam forderent Romana fortitu-
dinis miracula Šcseute & Scaeuolas, vel cum folis Iaponiae Marty-
ribus compofiti: vbi tot noui Machabad, tot rioui Laurentij atque
Vincentij, tot noui Stephani & Sebaftiani, tot Vidores atque Mau-
ritij • quorum laudatiflima trophata, nobis potius ignauiae excutiant
fomnum, quam illa Miltiadis Themiftocli. vbi tot indefefli prse-
cones atque oratores, qui nobis adhuc in acie verfantibus nodc
diecjue iftud ccleufma inculcent, quod iliuftris Martyr Ioann.es Go-
doius, a tirocinij fui nori inglorio Pradedo alte imbibiturrt, qua-
dragintaSociis in Brafilo mati pto Christo certantibus accine-
bat: !A(\? degeneremus a prtccelfis cogiutionibrn jiliorum Dei.  Vtiriam, in-
quam, inuidiftimos iltos attdiamus Athletas e earli prartorio con-
clamantes: A vexi/lo ne abjis .  Quid coiiclamantes dico ? imo iam
pelle fua, quam grauiflimos inter labores, difficillima inter cer-
tamina, crudeliffima inter tonnenta, libentes elacrefque pofuerunt,
fandius nobis tympanum, quam olim Zifca, teftamcnto legantes,
quo illud perpetuo nobis infonent : A <~vcxillo ne abjis.  Hoc oflibus
fuis quafi tibiis ac tubis, omnibus nobis prarcinere peruelint: A
rvex'dlo ne abjis.  Hoc fangnine fuo cordibus noftris infcribant: A ve-
xil!o  I e s v ne abjis .  Sed fuperuacua videri poteft aut mea aut cu-
iufquam commilitonis exhortatio: vnum addo quod nobis meri-
to fit inftar omnium. Hoc ipfe Imperator I e  s v s, toto corpore fuo
facratiftimo in cruce inftar tvmpani extenfo, hoc luxatis ac dinume-
ratis oftibus omnibus, quafi iam totidetn buccinis & tubis, nobis
intonuit, intonatque etiamnum: hoc ad extremum cruore fuo pre-
tiofiflifno animis noftris infcribit : A <-vexillo m abjis.

Elo-

280

1MAG0 PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Elogium fepulcrale S.Ignatij,

Greg.XV.
in refponf.
ad relat.

CVIVS A N I M V S

VASTISSIMO COERCERI NON POTVIT VNIVS ' ORBIS AMBITV,

El V S C O R P V S

H V M I L I H O C A N G V S T O QV E TVMVLO CONTINETVR.

QVI MAGNVM AVT POMPEIVM , AVT C/ESAREM, AVT ALEXANDRVM COGITAS;
APERI O C V L O S VERITATI,
MAIOREM H L S O M N I B V S LEGES

I G N A T I V M.

NON COERCERI MAXIMO, CONTINERI TAMEN A MINIMO, DIVINVM EST.

I G N A T I O

VIRTVTE M A XI M O , SVBMISSIONE MINIMO
TOTIVS ORBIS LOCTS ANG V ST V S,

VNIVS VRBIS L O C V L V S AVGVSTVS  EST.

HINC A NI M V M GERENS MVNDO MAIOREM
PLVS VLTRA VNIVS ORBIS ET AEVI TERMINOS S^PE QV^SIVIT,
QVO OPERA SVJE  PIETATIS  E XT  E N D ER  E T-
INDE DE SE COGITATIONEM HABENS MINIMO MINOREM,
MINVS CITRA COMMVNIS SEPVLCRI LATEBRAS SEMPER OPTAVIT,
QV O INHVMATI CORPORIS PONDVS ABIICERET.
CiELVM ANIMO, ROMA CORPORI
ILLI AD MAIOREM D EI GLORIAM S V M M A SPERANTI
ALI Q_V ID S V M M O MAIVS ATTRIBVITi
H VIC AD MAIOREM SVI ABIECTIONEM IMA SPECTANTI,
M O D V M POSVIT MEDIVMOVE VIRTVTIS.

A° M. CD. XCI. IN ARCE LOIOL^A LOCO APVD CANTABROS ILLVSTRI
MORTALIVM PLANE BONO,ET IVVANDIS HOMINIBVS VERE NATVS,
SV^ PRIMVM GLORIJ CVPIDVS,IN AVLA ET ČAMPO CATHOLICI REGIS,
NATVR^E DEDIT, QVOD DEIN DIVINA TANTVM GLORIJE STVDIOSVS,
SANCTIORIBVS IN CASTRIS, SALVTI ET GRATLE CONSECRARET.
CVM HOSTES ADVERSVS INNVMEROS VNVS PROPE POMPEIOPOLIM TVERETVRi
IDEM SAVLI INSTAR ET PAVLI, VI, NON VIRTVTE, VICTVS
ITA CECIDIT, VT OPTANDVS FVISSE CASVS, NON FVGIENDVS,
ET1AM IGNATIO, VIDERETVR: ARCEM PERDIDIT- SERVAVIT ECCLESIAM.

E X EO NON IA M SVVS,

SED EIVS QVI STANTEM TORMENTO PERCVLIT,

VT PRODIGIO FVLCIRET ABIECTVM,

SACRAMENTVM QV;OD MVNDO DIXERAT, CHRISTO DEDIT.

PER

liber secvndvs. societas crescens. 281

PER MILITLE SANCTIORIS ASPERRIMA RVDIMENTA,

PER INSIDIAS D1MONVM, PER OPPVGNATIONES HOMINVM,

PER CONIVRATA IN VNVM OMNIA
FACTVS DVX E MILITE, EX TIRONE VETERANVS,

IE SV NOMINE,  NON  SV  O,

*  LEGIONEM IN ECCLESIA DEI FORTISSIMAM CONSCRIPSIT,

QVJE  VITAM PRO DIVINI CVLTVS INCREMENTO PACISCENS

IN ROMANI PONTIFICIS VERBA IVRARET.

HIC ILLE EST # INQVO OSTENDIT DEV S,
QVANTVM El C VR£ SIT ECCLESIA SECVRITAS,

* IN QVO MISERENTIS DEI BONITATEM ATQVE POTENTIAM

ECCLESIA CATHOLICA VENERATVR.

*  QVEM PROSTRATVM TAMQVAM PAVLVM EREXIT DEVS,

VT NOMEN SVVM CORAM GENTIBVS POPVLlSQVE PORTARET:
*QVEM PRrEELEGIT DOMINVS, VT EORVM DVX FORET
QVI SVI IN TERRIS VICARII AVCTORITATEM DEFENDERENT,

ET REBELLES HrERETICOS AD VNITATEM FIDEI REVOCARENT.
QVEM SVO IESV  COMMENDAVIT PATER jETER^VSj
CVI IPSE IESVS SE PROPITIVM FORE PROMISITj
QVEM SPIRITVS SANCTVS OMNIVM VIRTVTVM GENERE DECORAVIT*.
QVEM PRiESENS TOTIES ET PROPITIA VIRGO MATER DILEXIT VT FILIVM,
ERVDIIT VT ALVMNVM, DEFENDIT VT CLIENTEM.

QVI DEI AMANS NON CABLI, OSOR MVNDI NON HOMINVM,
PARATVS PRO HIS EXCLVDI GLORIA , PRO ILLO DAMNARI POENAj
MORTALIS APVD HOMINES VIT^E NON PRODIGVS, SED CONTEMPTORj
VITALIS APVD INFEROS MORTIS NON METVENS, SED SECVRVS,
PROFVIT VIVVS MORTVIS QVOS REVOCAVIT AD VITAMj
MORTVVS VIVIS QVOS SERVAVIT A MORTEj
VTRISQVE SE PATREM EXHIBENS,

DIGNVS HABERI POTVIT IESV NOMINE,

QVI PR/ETER DEI GLORIAM ET SALVTEM HOMINVM, NIL QVj£SIVIT.
ANNO M. D. LVI. PRID. KALENDAS AVGVSTAS
NVTV SVMMI IMPERATORIS IVSSVS A STATIONE DECEDERE,
CVRAM MORTALIVM QVAM VIVVS HABVERAT,

ETIAM MORTVVS NON AMISIT.

CjELO  TRANSSCRIPTVS, SED PROPENSVS IN TERRAS-,
ANIMARVM AV1DVS , ETIAM CVM DEO PLENVSj
ECCLESIA TRIVMPHANTIS SOCIVS, PRO MILITANTE SOLICITVS,
Q_V OD VNVM POTVIT
CORPVS SVVM PIGNVS ANIMI FIDEIQVE DEPOSITVM HIC RELIQVITj
CVI NE QVID DEESSET AD GLORIAM,

NON SEMEL ANGELICOS INTER CANTVS SVBMISSA DE C£LO LVMINA MICVERVNT.

N n AGE

* Gres;.XY.
fup.

*Nic. Zam*
beccarus
Srcr. Sacr.
Congr.
in Orat. de
S. Ignario.
»Greg. XV.
fup.

* Nic. Zam.
fup.

* Francifcus
Maria
Card. a
Motne in
Rclatione
Canoniz.

282 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

A G E QJV I S OV IS HiEC LEGE  S,

BEATOS IMMORTALIS VIRI ET PATRIS COMMVNIS OMNIVM CINERES VENERARE:
H OS TV, C V M VID E RIS, RELIGIOSE COLE,

C V M HABVERIS, PIE COMPLECTEREj
ET LATERE S VB HIS , ETIAM-NVNC, SVVM IGNEM,

HO C EST, SERVIENTEM HVMANAL VELE ET SALVTI IGNATIVM DEPREHENDES.
VIXIT ANNIS QVINQVE ET SEXAGINTA INTER MORTALES,
OCTOGINTA QVATVOR INTER IMMORTALES.

AGREGORIO XV.CATHOLICIS ARIS SOLENNITER ADDITVS ANN. HVIVS S£CVL.XXII.
A DEO PERENNIG LORI A C^LITVM VLTRA OMNE SjECVL.FELICITER  CVMVLANDVS.
HOC SVI ANIMI ET VENERATIONIS PERPETV/E MONVMENtVM
NON STRVCTVM AVRO VEL MARMORE,

SED TENACI GRATAQVE MEMORIA CONSECRATVk

OPTIMO MAXIMOQVE, POST D EV M, PATRI
MINIMA 1E S V SOCIETAS

M.DC.XL. ANNO SVO S^ECVLARI PRIMO , POSVIT, DEDICAVIT.

Elogium fepulcrale S.Francifci Xauerij.

STATE HEROES,

ANIM^E MAGNT, ET VIRTVTI'S AMANTES.

NIHIL VLTRA AVT CONANDVM VOBIS, AVT FACIENDVM EST,

OJANDO XAVERIVS HIC IACET.

F A L L O R.

DE TANTO OR I E N TI S AP O ŠTOLO
SVPRA NATVRAM FORTI, SVPRA IMITATIONEM EXIMIO,

S V P R A INVIDIAM ADMIRANDO,

DE IESV SOCIO, DE I G N AT II FILIO,

DE IMMORTALI ANGELO IN ČARNE  M O RT  A L I
VIX ALIQVID,QVOD CORRVMPI POTVIT,IMO NON POTVIT,HIC SITVM EST.

vivit etiamnvm pergitqv;e svperstes animvs :

QVO SOLET IMPETV CHARITATIS,

ADHVC QViERIT QVO SE AVIDA SALVTIS HVMAN.E VIRTVS EXTENDAT.

ITE ERGO  HEROES,

SEQVIMINI QV;0 XAVERII PARS MELIOR
NON ADEMPTA MVNDO , ETIAM CVM CjELO REDDITA,
VLTRA INACCESSAS HOMINIBVS TERRAS ET MARIA VOS VOCAT.
Q_V ID H JE  R E T I S ?

ITE

liber secvndvs. societas crescens. 283

ITE SALTEM IN LACklfMAS, ET P L 6  R A T E

X A V E R I V M

OMNIVM AMORE CONSVMPTVM, OMNIVM DOLORE DEPOSITVMj
QVANDO  AD OCCASVM TANTI VIRI INGEkVIT ORIENS,

AD INTERITVM TANTI DVCIS MILITANS PLORAVIT ECCLESlA,

AD TANTI COMMILITONIS ANGVSTIAS, PRAISERTIM VLTIMAS,

D O M I N V S I P S E IESVS
IN PATERNA XAVERII DOMO EFFIGIE LIGNEA CRVCIFIXVS
N ON SEMEL GEMINI DOLORIS ET AMORIS MVTVI INSOLENTE PRODlGlO
FLENS SVDANS Q_V E LARGlTER  I L L A C R Y M A VI  T.

H I C VIR  H I C E S Tj

QVI CVM SV;E MENTIS AMPLITVDINEM , ARDOREMQV.£ VIRTVTIS
EVROPA NON CLAVDERET,

DVCE IESVj A V C T O R E T GNATI  O,

* LEGANTE PONTIFICE, IMPELLENTE CHARITATE »Greg.XV.

in relpon-

INGRESSVS  O C E A N V M fioncadre-

lationem.

IVVANDOS ŠIBI ALI O IN ORBE TERRARVM ORIENT ALEŠ POPVLOS CONQVISIVIT.

VIR CjELITIBVS  MAGIS SIMILIS CLY A M MORTALIBVS1
QVEM HOMINE MAIOREM ILLIBATA VIRGINITiS,

MVNDO S VPERIOREM INCONCVSSA CONSTANTIAj
PAREM ANGELIS INCORRVPTA MORTALITAS,

DEO PROXIMVM CORPVS ET ANIMVS AERE IN VACVO S^PE SVSPENSVS,

S V P R A H V M A N A OMNIA STATVERVNL
CVIVS ARDORI  O C E A N V Sj
CVIVS SAPIENTIiE ET SPIRITVI BONSIORVM EXSVFFLATA SCIENTIA,

CVIVS POTENTIi ELEMENTA OMNIA,

CVIVS INTEGRITATI IPSA M OR S,

VIC TA CESSERVNT.

CVIVS VIRTVTI NIHIL ARDVVM, MAGNITVDINI NIHIL AMPLVM,

ANIMO NIHIL MAGNVM, LABOR! NIHIL IMPERVIVM,

NIL ONEROSVM CONSTANTIAi,  NIL  D I F FI  C I L E CHARITATl.

CVI INTER DIVINAS CASTASOVE VOLVPTATES
S VPERIN VND ANTE C ,£ L I GAVDIO,

CONCESSARVM A DEO DELICIARVM CITO SATIS'

INTER GRAVISSIMAS ^ERVMNAS , EXTREMAMQVE NECESSITATEM,
SVPEROBRVENTE  M V N D I O N E R E,

TOLERATARVM PRO DEO MOLESTIARVM NVMQVAM SATIS.

TRANAVIT MARIA, ADIVIT INCOGNITA, PENETRAVIT INACCESSA,

VICIT IAPONLE FRIGORA, INDLfi SVPERAVIT ARDORES,

VTROBIOVE S.£PE NVDVS, SED NIHIL SENTIENS,QVIA DEO TECTVSj
DIFFICILIS IDEM, AC FACILIS, VINCI ET VINCERE,

SONTES PERCVLIT, PROTEXIT INSONTES:

Nn 1

RES TI

284

IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

RESTlTVlT MORTALI VITA MVLTOS, IMMORTALI PROPEMODVM 1NFINITOS:
TOT CENTENORVM MILLIVM, QVOS CHRlSTO PEPERERAT, PATER E T PASTOR
V N V S PAR OMNIVM, ET OMNIBVS O M NI A,

*

NON FECISSE MINVS A MAGNIS APOSTOLIS, AFFIRMARI POTVIT:

* Nicolaus
Zambecca-

rusSaca: NIHIL TAMEN ET1AM TVM FECISSE SE, NIHIL INCEPISSE COGITAVIT.

crctariusin APOSTOLVS I W D I JE

Oratione

pro Canoni- IAM  OLIM MAGDALENA A MITA DESIGNATVS ORACVLO,

Zatione bca- 1

ti Xaucrij. SVO M O X OPERE ET LABORE FACTVS,

ril cTrdm 3 ' OVOTIDIANIS PRODIGIIS ET APOSTOLICORVM #  SIMILLIMIS MIRACVLIS COMPROBATVSj

a Monte in
Relatione

Canoniz. c ^ ^ ~ ~ ^ ±

B. francifci „ " 1J-5

* QVAM MVLTIS SACVLORVM ATATIBVS ROMANI SIMVL ET GRACI

TOTO VIX DECENNIO AGENDO ET PATIENDO FORTIA
P L V S SVBMISIT ECCLESIA,

Xauerij.

* Greg.XV.
fnpra.

STERNENDO ET PROFLIGANDO OMNI A,

SVA REIP VBLIC A S V O QV E IMPERIO SVBDIDERINT.
DEMVM ILLATO IN OMNEM TERRAM IESV NOMINE ET HONORE,
IPSOS PROPE FINES ORBIS TERRA VIRTVTI PP.AFIXOS APOSTOLICA SVPERARAT,
CVM SE IN SVORVM OPERVM AC LABORVM STARE PRIMORDIO IVDICABAT.

*IN VASTISSIMVM SINARVM IMPERIVM DVM ADITVM EVANGELIO QVARIT,
‘ l T«- LABORIBVS SVPRA H V M A N A S VIRES

PRO D E I G L O R I A ET R E L I G I O N E FRACTVS,

PLVS TAMEN ANIMI ET VIRTVTIS ARDORE CONSVMPTVS,

QVI SEMPER HACTENVS ŠIBI PARVM, DEO SEMEL FECIT SATIS,
ANNO M. D. Lil. IV. NON. DECEMB. IN SANCIANO INSVLA MORTVVS-
IN VIVA CALCE ANNO PLVS TOTO SED SINE CORRVPTIONE SEPVLTVS-,
GOAM CVM TRIVMPHO REVECTVS, GOA CVM DOLORE REDDITVS,
CVM V T R O QV E IBIDEM CONDITVS,

OMNIVM IN ANIMIS ADHVC SVPERSTESj
AMABILIS IN O C V LI S H O M I N V M,
ADMIRABILIS IN ASTIMATIONE MORTALIVM,

DEO E T I A M N V M LABORAT IN SOCIIS,

DEO A R D E T IN IAPONIIS, DEO MlLlTAT IN S I N I S,
DEO TRIVMPHAT IN OMNIBVS,

SVI SEMPER SIMILIS, ET VBIQVE SVVS, DEO VIVIT.

ITA GREGORIVS XV. PONT. MAX. PRONVNTIAVIT,
ARCANORVM CALESTIVM INTERPRES, ET IPSA VOX NVMINIS,

CVM ANNO M. D C. XXII.  SACRIS EVM CATHOLICIS
MAGNO ORBIS GAVDIO ET GRATVLATIONE ADMOVERET.

DE EREPTO ŠIBI APOSTOLO, PATRONO, PATRE MOESTVS ORIENS
HOC ILLI DOLORIS ATERNI ET AMORIS PERPETVI CONDIDIT MONVMENTVM.

*

285

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS.

*

Elogium fepulcrale Petri Fabri.

PROD1RE EX HVMILI VIRTVS POTEST, LATERE NON POTEST.

PETRVS F A B E R,

PASTORITIIS APVD ALLOBROGES NATALIBVS ORIVNDVS,
ALIQVANTISPER ET IPSE PASTOR, IPSE LITTERARVM ADHVC ET ANNORVM RVDIS,
DVODENNIS OMNINO PVER,

VTRGINALEM CONTINENTIAM, QVAM PROPE NON NOVERAT,

CVIVS HAVD DVM EXEMPLA DIDICERAT,PERICVLA CERTE NON SENSERAT,
VRGENTE VI ANIMI, CORPORIS NON REPVGNANTE NATVRA,
AVCTORE NVLLO, NISI DEO-, TESTE NVLLO, NISI C£LO,

CAMPIS IN MEDIIS, INTER OVES QVAS PASCEBAT AGNVS IPSE,

VT SEQVERETVR AGNVM QVOCVMQVE IERIT, CASTE VOVIT.

HO C PIETATIS INITIVMjHOC VIRTVIIS AVSPICIVM,HOC SAPIENTI/E RVDIMENTVM.
INDE CVM AB ANIMA SANCTA PVRIORIS INDOLIS ET INGENII SPLENDOR ABSISTERET,
AD VRGENDA LITTERARVM STVDIA PARISIOS MISSVS,

BREVI VNVS OMNES DOCTRINA ET VIRTVTE PR^ECELLVIT.

DIGNVS QVI SOCIETATIS IESV  PRIMVS SACERDOS, ORATOR, DOCTOR,
ET, Q_V O D C A P V T EST, PRIMVS IGNATII SOCIVS,

A L T E R QV E SOCIORVM Q V  ASI PATER AVDIRET.

AB IGNATIO TAM INFLAMMATVS AD VIRTVTE M,

VT L O Q_y E N S MEDITANS QV E DE C£LO
NVDVS IPSE, NOCTE MEDIA ET NIVIBVS ALTE PERPLVTVS
SENTIRET HIBERNA SVB APERTO IOVE FRIGORA, NEC TIMERETj
DEO ITA P L E N V S , ET SATVR,

VT SEX ALIOVANDO DIERVM CONTINENTEM FERRET ESVRIEM, NEC SENTIRET.
LABANTIS IN SEPTEMTRIONE RELIGIONIS OVIVMQVE PASSIM ERRANTIVM
IDEM PETRVS ET FABER, PASTOR ET INSTAVRATOR:

QVOD CVRARET, A NOMINE DIDICITj QV/OD ERIGERET,A COGNOMINE MVTVAVIT:

VTROQVE SAT NOTVS, MELIORE TAMEN OMINE GRATLE, QVAM NATVR^E.

IMIS AC SVMMIS, POPVLIS ATQVE PRINCIPIBVS, EXPETITVS ET CARVS,
NVLLI BONO OBFVIT, QVIA SVI DEMISSIONE DEPRESSVS:

NVLLI MALO NON PROFVIT, OJIA D El VIRTVTE SVBLIMlS.

TAM INNOCENS VIR IN AVLA, QV;AM PVEk IN CAVLA-
V T R O B I QV E C A S T V S ET CONTINENS,

HIC VOTO, ILLIC  STVDIO-,

HI C SVAVI AMORE D E I, ILLIC TIMORE ROBVSTO.
ABVTRAOVE GERMANIAPROFLIGAVIT HiERETlCOS,

IN LVSITANIA ET HISPANIA CATHOLICOS CONFIRMAVIT.

N n 5

VBIQVE

286 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

VBIQVE ET SOCIOS IGNATIO ET MILITES ECCLESIjE PEPERIT,
VTRISQVE DOMOS ET RELIGIOSA STIPENDIA PROCVRAVIT.

NO N SEMEL EXPETITVS A TRIDENTINO THEOLOGVS,

V O C E PROMPTVS  ET  MAN  V,

DOCENDO PRVDENS, AGENDO FORTIS,

VALE N S ANIMO, £GER CORPORE,

SVSCEPTIS PRO RELIGIONE LABORIBVS NON CESSIT, SED SVCCVBVITj
EONGIORI VITA DIGNVS,NISIDIGNVM STERNA SVPERI CENSVISSENT.
INCOMMMODA TEMPESTATE, VALETVDINE infirma,
ITINERIBVS ET MAXIMIS ET APOSTOLIC1S,

MEDIA EX HISPANIA EVOCATVS AB IGNATIO ROMAM, '

INDE A DEO INVlTATVS AD CLELVM,

DETRITIS AGENDO VIRIBVS, PATI PRO FIDE VOLVIT, AVT MORI.
RAL. AVG.ANNO M. D. XLV» ROM£, IN RELIGLONIS ARCE MORTVVS,
IN EADEM, QVOD HABVERAT MORTALE, DEPOSVITj
QVOD IMMORTALE, TRANSSCRIPSIT IN CALLVM.

I P S A M SANE APOSTOLICI VIRI  ANI  M A M,

QVAM IN FELICI EIVS OBITV BEATAM VIDIT,

DVDVM SVBMISSIS AD SEPVLCHRVM VOTIS AGNOV1T HISPANIA*

EAM AD ARAS LOCATI CORPORIS ETIAMNVM IMPLORAT ITALIA^
EAMDEM HODIEOVE, IN PATRONI SVI CVLTVM PROFVSA VELVT ALLOBROGIA,
NATALIIN DOMO, INANEM LICET  AD  TV  M V L V M,

X D  ONI  S SVPPLICIISQVE FREQVENTIBVS VENERATVR.

TV QVID PRIVATIM FACIAS, EXEMPLO DISCE PVBLICO, ET VALE.

Elogium fepulcrale Iacobi Laincs.

MAGNARVM MENTIVM, ET STERNA SPECTANTIVM
PR1CEPS EST VITA  M OR  TA LIS.
SEGNITER ARDET QVI LENTE CONSVMITVR;
FLAMMiE MAIORIS INDICIVM EST CITO MORI.
QVINQVAGINTA ANNORVM QV ANTVLV M TEMPVS EST?
QVOD QVASI  CVRSIMj ET VNO VELVT IMPETV PEREGIT

IACOBVS LAINES CASTELLANVS.

D I G N V S ETIAMNVM  VIVERE,

SI ILLO TAM DIV FRVI INFORTVNATA SjECVLA MERVISSENT.

V I D E N D I IG NA T I I D E S ID E R I O
PARISIOS E X HISPANIA VENIT, VIDIT,

VICIT SE PRIMVM, DEINDE OMNIA.

S V B TI-

liber secvndvs. SOCIETAS CRESCENS. 287

SVBTILIS INGENIO, ELOQVENTIA POTENS,

DOCTRINA PR1STANS, EXIMIVS SANCTITATE,

CVM VBIQVE SVSPICERETVR AB OMNIBVS,

SE IP S E SEMPER DESPEXIT.

TER PONTIFICIVS IN CONCILIO TRIDENTINO THEOLOGVS,
IBIDEM COACTOS ECCLESLE PATRES AC IVDICES
SICVOCE PERORANS ATTONVIT, SIC RATIONE DISPVTANS INFLEXIT,
VT VNIVS OMNES AB ORATIONE PENDERENT,

NVLLVS A SENTENTIA DISSIDERET.

SAiPIVS OBLATAS EPISCOPALES ET ARCHIEPISCOPALES INFVLAS
VT INDVERET ADDVCI NVMQVAM POTVIT:

NE PVRPVRAM COGERETVR ADMITTERE,

A PAVLO IV. PONT. MAX. LACRYMIS EXORAVIT.

VNIVERSjE SOCIETATI POST IGNATIVM PR,EESSE COMPVLSVS,

NE TOTI, QVOD AGEBATVR, ECCLESLE PR^SIDERET,

E SACRO CONCLAVI PROFVGVS , IMPETRAVIT,

CONTRA INSIDIANTES MAGNIS ANIMIS ET VIRTVTIBVS DIGNIFATES SIG ARMATVS,
VT IAM TVM (QVOD ŠIBI DE IACOBO PROMITTEBAT IGNATIVS )
SOCIETAS IESV,non AMBIRE HONORES,SED FVGERE cognosceretvr.
ROMAM A TRIDENTINO REDVX ANNO M. D. LXVI.

VIRIBVS NON ANIMO FRACTVS,

PIETATIS ET DOCTRINA STVDIO NON iETATE DEFECTVS,

POST TANTA PRO RELIGIONE CERTAMINA,

TANDEM MORTE VICTVS NON EXTINCTVS
AD  XIV. KAL. FEB. HIC SITVS  E S T,

ET INFRA EVM HVMANA OMNIA, QV^ VIRTVTE CONTEMPSIT.

SVBLATVM PATREM CVM GEMITV ROMA EXTVLIT,
DOCTOREM EREPTVM CVM LACRYMIS ECCLESIA REQVISIVIT,
PATRONVM VTRAQVE NON PERDIDIT, SED INVENIT.

H V N C AD T V M V L V M STA
QVI DIGNITATES AMBIS ET C O L I S.

HONORVM OMNIVM PL£C META ESTj
Q_V A M QVI ATTIGIT, AMBIRE NII. POTEST.

Elo-

288

IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Elogium fepulcrale Claudij laij.

NON H V N C AD TVMVLVM VLLVS OFFENDET;
SOLO AQVVS ET PLANVS EST.

CLAVDIVS I A I V S

IN Q_V O VT ESSENT SVMMA O M N I A,

-nihil INSOLENS, NIHIL ARROGANS, NIHIL ELATVM FVIT,

H. S. E.

GENEVA ORIVNDVS, FONS ILLIMIS E COENO,

ALIVD NIHIL APATRIA T R A XI T ORIGINE
Q_VAM HIRESVM NOVISSE COLLVVIEM, ET ODISSE.
HAVSIT DOCTRINAM RARAM A PARISIENSI SCHOLA,
RARIOREM AB IGNATIO SANCTITATEM.

A QVO SACRAL IESV SOCIETATI MILES ADSCRIPTVS,
INSALISBVRGENSI, TRIDENTINO, ALIISQVE CONCILIIS
APVD HVMANARVM RERVM DIVINARVMQVE POTENTES
AVCTORITATE VALENS ET GRATIA,

CVM INGENTI CATHOLIC^E , AC PRAESERTIM GERMANA: , FIDEI BONO
ITA SE GESSIT,VT NVTANTIS ECCLESIAI PATRONVS,PATER, APOSTOLVS
ETIAM V V L G O MERVERIT APPELLARI.

ANI MO PLACIDVS, ORE I V C V N D V S,

MORIBVS INNOCENŠ, SVAVIS INGENIO,

POTENS OPERE ET SERMONE, NON HOMO SED ANGELVS HABEBATVR.

IN SCHOLASTICIS CONGRESSIBVS,

SIVE CVM RECTE EVNTES DIRIGERET, SEV CVM REVOCARET ERRANTES,
VTROBIQVE SVAVIS ET F O R T I S,
SICOMNIVM FERIEBAT INTELLECTVM,

NVLLIVS VT L^DERET VOLVNTATEM.

ILLVM, MISSIS , ETIAM AD PONTIFICEM, LEGATIONIBVS
DOCTOREM SCHOLA, ORATOREM RESPVBLIC^E,

CONCILIA IVDICEM, AVLA: CONSVLEM,

VNVM SINGVLI D ARI ŠIBI CONCERTATIONE MAXIMA CONTENDEBANT:
CVM EXPETERETVR VNVS AB OMNIBVS,

NIHIL IPSE NISI SALVTEM OMNIVM A SINGVLIS EXPETEBAT.
PRINCIPVM FREQVENS VSVS MODESTIAM VIRI NON ABSTVL1T, SED SACRAVIT.

EX RELIGIOSA SOCIORVM PAVPERTATE INTER PVRPVRATOS IPSE PANNOSVS,
EX SQVALLORE NOSOCOMIORVM ET CARCERVM SORDIDATVS INTER ILLVSTRES
VBIQVE SVA SE VIRTVTE INVOLVENS,

INTER OMNES HOC MAJOR ET MELIOR QVO MINOR ET VILIOR APPAREBAT.

TERGE-

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 289

TERG ESTINAS I N F V L A S
A ROMANO REGE FERDINANDO CONSTANTER INGESTAS
IPSO REGE CONSTANTIOR RECVSAVIT:
SEMPER ALIAS AMOENVS ET H I L A R I S,

C V M DE CONFERENDO IN E V M EPISCOPALI M V N E R E
R E X C V M PONTIFICE CONSPIRARET,

V V L T V S I M V L ET ANIMO SVSPENSVS AC M OE R E N S-,
QVASI NON CONFERRI HONOREM ŠIBI,

SED VITAM AC VIRT VTEM ERIPI CENSVISSET.
TANDEM INTER ASPERRIMAS ECCLESI1 D I F F I C V LTA T E S
M V L T I P L I CI VARIETATE L A B O R V M
NON MORBO F R A C T V S,

AC POTIVS CONTINENTI STVDIO ET VIRTVTE CONSVMPTVS,

A N N O M.  D.  Lil. O C T A V O IDVS AVGVSTAS
VIENN£ IN AVSTRIA HlNC MIGRAVIT IN CjELVM;
APVD SVMMOS, MEDIOS, INFIMOS, ILLVSTRIS OPINIONE SANCTITATIS,
OMNIBVS /EQVE SALVTARIS ET CARVS.

SENSIT VIENNENSIS E T IN G O L ST A DI E N S I S A C A D E M I A
SVBDVCTVM ŠIBI ORACVLVM SAPIENTIAL, ET VIRTVTIS £XEMPLVMj
EREPTVM DEFENSOREM DESIDERAVIT ECCLfSIAj
PAT RO  N V M PERDITVM GERMANIA DEPLORAVITj
CVM INDE TVRCA, SVBACTA PROPE PANNONIA, IMPERII FINIBVS IMMINERET,
HINC GRASSARENTVR  H i R E T I C I,

VNDIQVE ET VBIQVE BELLA CVM EXTERNA TVM INTESTINA CONSVRGERENT,
TANTORVM M A L O R V M NON LEVE S O L A TI V M

R E R V M M  Q_V I S S I M V S ARBITER,
OFFENSVS OB DELICTA MORTALIVM,
DENEGAVIT.

T A N T I VIRI Q_V OD MORI  POTVIT, HIC O B 11 Tj
CLV OD MORI NON POTVIT, HINC ABIVIT.

HABET GERMANIA DEPOSITVM  MORTVI,
HABET ECCLESIA PATROCINIVM IMMORTALIS.

290

IMAGO PRIMI Sj£CVLI SOC. IESV.

Elogium fepulcrale Pafchafij Broeti.

- ... j  -\

NEC ATRATVM ESSE, NEC INCRVSTATVM DECET

H Y N C T V M V L V M,

<LV O

PASCHASII BROETI

CANDIDA ET SINCERA SIMPLICITAS CONTINETVR.

IN AGRO CAMER ACENSI N A TV S,

PARISIIS EDVCATVS IN LITTERIS , IBIDEM AGGREGATVS IGNATIO'
GALLIAI TOT NOMINIBVS OBSTRICTVS,
OVANTVMVIS ALIO VOCARETVR ET DESTINARETVR A PLVRIBVS;
GALUNE POTIVS QVAM ALTERI ET VIVVS ET MORTVVS DEBEBATVR.

ERAT El IN ORE SERENA SEMPER HILARITAS,

NISI CVM EAM OBNVBILARENT LACRY]VL£ VI PIETATIS EXPRESS^.
ERAT IN MORIBVS APERTA SINCERITAS,

ANIMORVM SVAVE ILLICIVM, ET AMABILE MVNlMENTVM.

NEC DEERAT ACTIONIBVS EIVS CANDORI MISTA PRVDENTIA,
QVi£ SIMPLICITATEM NON PERDERET , SED ARMARET-
VNDE AB IGNATIO HABITVS ET NOMINATVS EST ANGEL VS,
3NGENVITATE MORVM ADMIRABILI, ET AMABILI SINCERITATE NATVR/E.
MISSVS IN HIBERNIAM A PONTIFICE NVNTIVS,
PATRIARCHA IN ^THIOPIAM DESIGNATVS:
CONFORMATIONE CORPORIS, SANCTITATE MENTIS,
EXPERIENTIA RERVM , SCIENTIA LITTERARVM
'AB IGNATIO A P T V S PRI O M NI B V S IVDICATVS,

QVI TANTA DISSIDENTIS PER AFRICAM ECCLESIAI MVNIA SVSTINERET,
S VS TIN VIT PR/EPARATl ONE MENTIS ET CORPORIS,
OSTENTATlONE PROCVL ET GLORIA,

ONERIS A V I D V S , HONORIS IMPATIENS.
INCREDIBILI FELICITATE A D IT V M SOCIETATI FECIT IN FRANCIAM:
AD QVAMCVMQi'E REM M A N V S ADMOVIT,
OPERAM IN EA S VAM MIRABILITER APPROBAVIT:
DONEČ S AVIENT E L V E PER GALLIAS
INTER OCTOGINTA H O M I N V M M I L L I A,

QV£ LVTETI1-PARISIORVM PESTIS ABSVMPSIT,

IPSE , NE SVOS DESERERET , SACRO DEMVM CORREPTVS IGNE,
ANNO  M. D. LXII. VIII. KAL. OCTOB.

CECIDIT EXTREM£ VICTIMA CHARITATI-
AMORIS, NISI H^C OSSA SVPPETERENT , HOLOCAVSTVM.

Elogium

liber secvndvs. societas crescens. 291

Elogium fepulcrale Alfonfi Salmeronis.

ALP ON S VS SALMERON

TOLETANVS

INTER PRIMOS IGNATII SOCIOS, SOCIETATIS I E S V DECEMVIROS,
IVNIOR O M N I V M PVERILE NIHIL G E S S I T,

NISI C V M F VI T AVT PARENDVM SIMPLICITER,
AVT EVNDVM, QV O PATER IVSSERAT, CONFIDENTER?

CETERA VIRVM VBIQVE SE PR.&BVIT,

INVICTVM ANIMO , DOCTRINA FORTEM , VIRTVTE CONSTANTEM,
SIVE C V M D V C E N D V M IN F I D E I HOSTES IMPAVIDE,
SIVE C V M S T A N D V M P RO ECCLESIA GENEROSE.
S^PIVS IN TRIDENTINO PRO APOSTOLICA SEDE THEOLOGVS
S ENTENTIAM PRIMVS D I X I T.

BIS IN GALLIAM ET HIBERNIAM A PAVLO IIL PRO RELIGIONE LEGATVS,
CVM CARDINALIBVS , PISANO IN BELGIVM , LIPOMANNO IN POLONIAM
A PAVLO IV. DESTINATVS.

VBIQVE PRO DEO ET VIRTVTE TANTA GESSIT 3  VT NIL SIMVL POTVISSE SCRIBEREj
TANTA SCRIPSIT, VT NIL SIMVL POTVISSE GERERE VIDERETVR.

V N V S PAR VTRIQ_VE MVNERI,

H^ERESES  ET IMPIETATEM
EXPVNXIT STVLO,  VOCE PERSTRINXIT;

V T R O B I Q_V E POTENS ET VEHEMENSI
ADEO VT Q_V O T I E S ILLO SCRIBERET , AVGVSTINVS^
HAC VERO CVM DICERET, CHRYSOSTOMVS CENSERETVR.
ORATOR IN VRBE  PONTIFIClVS;

DIVINI VER BI PRO VENETA ET NEAPOLiTANA CONCIONE RELIGIOSVS INTERPRES,
LICET APOSTOL ICA LIBERTATE OMNIVM  D E L I C T A
NON TAM VOCE QVAM SPIRITV ET VIRTVTE PERSTRINGERETj
OMNIVM TAMEN ET AN1MOS IN SE ET PROPENSA STVDIA RAPIEBAT,

E V M CEV L A P S V M C£LO  H O M I N E M,

'INTENTO IN PRODEVNTEM DIGITO ETIAM PARVVLI DESIGNABANT:
ADMVRMVRABANT ILLI FEMIN/E, APPLAVDEBANT VIRI,

V N V M VENERABANTVR VNIVERSI!

IP S E SVI SE CONTEMPTV INVOLVENS,
ne PERSTRINGERETVR AVRATAM VANA, EXIRE IN PVBLICVM NOLEBAT*
M IN V S E V M CERTE HAC OMNI  A,

QVAM ATTICVM ORATOREM MVRMVR FERENTIS AQVAM MVLIERCVLJE,

D E L E C J A B AN Tj

Oo i HIC

Ž91

IMAGO PRIMI S JE G V L I SO C* IESV,

H I C IN A N E M TI N N IT V M SONANTIS ELO Q_V ENTIl,
ILLE APOSTOLICVM SONVM EFFICACIS AC FRVCTVOSJE SAPIENTLE VENABATVRJ
Q_y A E TI A M NON RARO P E R F E C T V M EST,

VT PROBROSA MVLIERVM NVDITAS INSPERSA PRIMVM LACRYMIS
DEČENTIVS TEGERETVRj

ET FLERETIČORVM IN FIDE LIGENTIA SEVERISSIMIS PERSTRICTA LEGIBVS
E X S V L A R E COGERETVR.
NEAPOLITAN/E  P R O V I N C f 1,

Q_y IN ET VNIVERSA  PER ITALIAM ET SI ČILI  A M SOCIETATI,
GE-NERALIS VICE PRAPOSITI CVM PR^FVISSET,
ANNO LXXXV. SiECVLI XV. ^ETATIS VNDESEPTVAGESIMO
DOCTISSIMIS IVXTA AC SANCTISSIMIS IN EV ANGELI VM COMMENTATIONIBVS
N E A P O L I I M M O R T V V S,

POSTEROS,QVOS VOCENON POTVIT, STYLO INCITAVIT AD VIRTVTEM.
TANTVM VIRVM, ET CVM EO SCVTVM FIDEI, MALLEVMQVE PERFIDIJE,
CAPIT  H I C T V M V L V S.

ITA CENSVITjITA PROFESSA PALAM EST HIS IN EXSEQVIIS MOESTA PARTHENOPE,
G R A V I V S L A T V R A D A M N V M S V V M,

NISI QVEM EREPTVM QVERITVR, IN MEMORIA ET VENERATIONE RETINERET,

Elogium fepulcrale SimonisRodericij.

I N D I i DEBITVM
SED  LVSITANU RES ER V ATVM

S I M O N IS RODERICII

OLISIPONENSIS

MORTALE DEPOSITVM  HIC  I AC  ET.

OLIM INTER PRIMOS ADIVNCTVS IGNATIO,

CVM E V N T E S IN ITALIAM SOCIOS  ALACRITER SEQVERETVRj
GRAVI IMPEDITVS VLCERE DESTITVTVS FVISSET A SVIS,

NISI PRODIGIO REPENTE SANATVS , DEOQVE FRETVS AC POTENS,
PR^EIRE QVAM SEQVI AD ARDVA MALVISSET.

ROGANTE IOANNE, IMPERANTE PAVLO, VTROQVE TERTIO,
ILLO LVSITANIAI REGE , HOC PONTIFICE MAXIMO,

GEMINO ET VINDICE FIDEI, ET SOCIETATIS MINIMO DEFENSORE,
PROPAGAND/E CAVSSA RELIGIONIS IN ORIENTALES INDIAS AB IGNATIO MISSVS,
EXPEDITIONIS TAM ARDVAI COMMILITONEM HAB VIT

F RANCI S C VM XA VERIVM:

DIGNVS,

liber secvndvs. societas crescens. 293

DIGNVS, ROMA IVDICE, QVI OKIENTiS TANTO LVMINI
IN VI A M TAM INVIAM PRALVCERET.
OLISIPONEM ERGO DELATVS,

IN LVCE VRBIS CLARISSIM/E ET AVL£ REGl/E SPLENDORE PERPETVO,
IPSETAMEN PER SVI DEMISSIONEM SEM P ER OBSCVRVS,
SOCIO ET ADIVTORE XAVERIO ITA SE GESSIT,

VT RAPTI IN ADMIRATIONEM HOMINVM TANTORVM REGES, ET POPVLI
PASSIM ILLOS, NEC OTIOSE, APOSTOLOS NOMINARENT,
TANTO TAM PRA.CLARAS VIRTVTIS ENGOMIO
IN NOMEN POSTERORVM APPELLATIONEMQVE PERPETVAM DERIVATO*
1NDIAM ERGO SPECTABAT, ET INDLE VTERQVE HIC APOSTOLVS DEBEBATVR.
ET SANE NON VNVM INDIA XAYERIVM IAM HABERET,

NISI RELVCTANTEM LICET,ET CVMILLO SVPERARE MARIA CVPIENTEM S1M0NEM*
ŠIBI, ETIAM PRA XAVERIO , COMMODVM LVSITANIA TENVISSET*
HAC SPE FRVSTRATVS INEVNDI PRO FIDE CERTAMIN1S,
OCCASIONEM TAMEN AGENDI ET PATIENDI F O RTI A NON AMISIT.
IVBENTE REGE, PERMITTENTE IGNATIO,

COACTVS ESSE LVSITANO PRINCIPI QVOD F VER AT ARISTOTELES ALEXANDRO,
NON M I N V S PERICVLOSE O MNI^M GRATIA
Q__V A M PAVCORVM  I N V I D I A LABORAVIT;
TANTO CLARIOR APVD OMNES,

OV.ANTO IN VTRAQVE FORTVNA INVENTVS EST FVISSE CONSTANTIOR*
TANDEM CVM ET SOCIETATEM LVSITANLE , ET LVS1TANIAM SOCIETATI
M V T V I S DEVINXISSET OBSE Q_V I I Sj
PRIVAT1S REB VS ET PVBLICIS
PRO CATHOLICO EVROPA ET INDLE BONO PRVDENTER DISPOSITIS,

E X T R A INDIAM,QVAM SEMPER AMAVIT,

EXTRA /ETHIOPIAM, BRASILIAM , CETERASQy£ TERRAS VLTIMAS,
QVO SAPIVS EX AVLA MEDITATVS EST FVGAM,

EXTRA ICTVM SPEMQVE MARTYRII, QVOD IMPENSE Q\G£SIVIT,

A N N O M. D. L XX IX*

IPSO , POSTOVAM SECVTVS IGNATIVM , QVADRAGESlMO O^lNtO*
APOSTOLVS IN PATRIA , MILES IN VMBRA,

QVI ALIBI VIOLENTA MALVIT, NATVRALI MORTE DECESSIT.
DEO SIC VIS vm:

CVIVS PROVIDENTLE VTROBIQVE PROMPTVM EST
IBI ILLVSTRARE NATVRAM, HIC OCCVLTARE VIRTVTEM*

294 1MAGO PRIMI SACVLl SOC. IESV.

Elogium fepulcrale Ioannis Codurij.

I O A N N E S C O D V R I V S,

QV1 PRIMOS INTER IGNATII SOCIOS SOCIETATEM AVXIT IN TERRIS,
PRIMVS INTER EOS SOCIETATEM PROPAGAVIT IN C.EELIS.

EODEM ILLE DIE CVM NASCENTE MAGNO IOANNE
N .A TVS A P V D ALLOBROGES, ET CONSECRATVS S ACER  D OS*,
EODEM CVM M ORIENTE MORTVVS,  ANNO M. D. XLI.

I O A N NI PAR A N N I S j A IOANNE MORIBVS  NON  ALIENVS:
Q_V I V I X E R A T ITA SI MILI  S,

MIRVM SI NO N CONDITIONESIMILI MORERETVR.
MORTVVS ES T P R O P EM O D V M MELIORi:

CALLVM QVpD SANCTISSIMO PATRIARCH/E STATIM A MORTE NON PATVIT,

F V I T H V I C VI X D V M MORTVO RESERATV M.

I O A N N E S ILLE IESV PRAŠ  E N-TI A M
FESTIVIS IN V TE RO MATRIS ASSVLTIBVS TEST ABATVR,
QVASI IAM TVM SOLVI VELLET A CORPORE, ET ESSE CVM CEIRISTOj
IOANNES HIC, EDITIS POST IGNATIVM VOTIS SOLENNIBVS,

SIC EFFEREBATVR ANIMO , SIC CORDE EMICABAT ET CORPORE,

VT PR^SAGIRE IAM TVM ET AMBIRE EAMDEM IESV PRAESENTIAM VIDERETVR.
DEO PER RELIGIOSA VOTA CONSTRICTVS , SOLVI CVPIEBAT A CORPOREj
ET S O L V TVS EST.

FLESSENT EREPTVM  SOCII , NISI FLERI VETVISSET I GNATI V S:
QVEM, ABSENS  LICET, ET OBIT^E MORTIS IGNARVS,
CELO  ILLATVM VIDERAT.

VOS NEC LACRYMAS DATE CORPORI, NEC ANIMO SVSPIRIA PREPARATE.
FLOS C^ELO RECEPTVS NEC AFFLARI AVRA POSTVLAT, NEC RORE FOVERI.
IOANNIS CODVRII CORPVS INNOCENS, CASTVS ANIMVS,

I L L V D CELO DEBI TVM, HIC RECEPTVS,

NEC PVRGARI DEBET LACRYMIS , NEC SVSPIRIIS ADIVVARI.

Elo

LIBER SECVNDVS. SOČIET AS CRESCENS. 295

E!ogmm fepulcrale Nicolai Bobadillas*

P RIMO R V M IGNATII COMITVM

IN MORTALI VITA VLTIMVS, IN OPERE APOSTOLICO NON POSTREMVS

NI COLAVŠ BOBADILLA,

LABORIS TAM DIVTVRNI PR^MIVM HABVIT*
LAVRETI AD JE  DES ARASQVE VIRGINE/\S
VESPERT IN A M QVASI VICTIMAM' POSSE QVIESCERE.

IN INDIAM, ETIAM ANTE XAVERIVM, AB IGNATIO DESTINATVS,

SED MORBO PERTINACE PROHIBITVS,

IN PLVRIBVS PROVINCIIS , ITALIA PRASERTIM ET GERMANIAj
PRO DEO ET RELIGIONE MILIT A VIT;

NEC INDIA ILLI IN EVROPA DEFVIT,QVAM IN EVROPA SEMPER OPTAVIT*
DE MODO ASSERENDA FIDEI CVM APOSTOLICIS SAPE NVNTIIS^
QVANDOQVE CVM REGE FERDINANDO ET CAROLO IMPERATORE,

IN PVBLICIS PRIVATISQVE CONGRESSIBVS APOSTOLICA CVM LIBERTATE TRACTAV1T.
H/ERETICORVM OMNIVM HOSTIS ACERRIMVS , VICTOR ETIAM ALIQVQRVM-
DIGNVS QVEM DATIS AD EVM LITTERIS IPSE PONTIFEX
AVDENTEM ET ARDENTEM CAVSSA FIDEI VEHEMENTIVS INFLAMMARET*

F E R R E V M OS PROTESTANTIVM RETVNDEBANT
TRIDENTI PATRES , RATISBONA CAROLVS IMPERATOR-
ILLI AVCTORITATE ECCLESIASTICA , HIC BELLICA POTESTATE:
OVIBVS VT BOBADILLA SE IVNGERET, VTRIMQVE ROGABATVR.

INTENTVM IN £XTREMA QVAQVE HOMINEM
CASTRENSIS NECESSITAS ET SOLITVDO MILITVM
INTERESSE TRIDENTINO PROHIBEBAT.

1TAQVE MINORI SAPIENTIA, SED PATIENTIA MAIORI COMMENDATIONE,
NON SEMEL V V L N E R A T O S A CRVENTA P V G N A MILITE  S
VVLNERATVS ETIAM IPSE , ET PROSTRATVS A PESTE,

STANS TAMEN  ET  VA  LE  N S,

NATVRALI ET SACRAMENTALI AVXILIO IVVIT , SVBSIDIO RECREAVIT.

PER SVSCEPTOS DOMI MILITIAQVE TOT LABORES HOMINI SVMMA PROMERITO

R E X FERDINANDVS

EPISCOPALEM CATHEDRAM, IN QVA GLORIOSE QVIESCERET, OFFEREBAT^
SED ILLE DIGNITATEM A VERSATVS  ET G L O R I A M,

IRE PATIENTER IN HVMILI, QVAM RESIDERE CONSTANTER IN ARDVO,PR/EOPTAVITj
ASSERENS A DEO SE, NON AD ECCLESIASTICI HONORIS AMPLITVDINEM,
SED RELIGIOSA PAVPERTATIS ANGVSTIAS, ESSE VOCATVM.
TANDEM ANf IS, NON ANIMIS- ATATE, NON VIRTVTE, MILES EMERITVS,
ET A IESV IMPERATORE SV O R V D E D O N A T V S,
INFAMILIAMET CLIENTELAM SVSCEPTVSAVIRGINE,

A N N O M. D. XC. IX. KAL.  O C T.

LAVRETANAS AD ADES EODEM PROPE LOCO MORTALEM VITAM POSVIT,

VBI ILLAM D EI FILIVS ADOPTAVIT.

E XE R-

296 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. IESV.

EXERCITATIO POETICA.

PAR AN.ESIS

AD A R D V A S MISSIONES
INTER BARBAROS S VSC IPIENDAS.

Llujlres Heroum anima y  quos torquet aAuerno
Oceanum Gangemque naltra Solisaue labores
F ir mat um impermrn tot iam labentibus annis
Pergite, quo njos ardor agit  ; patridque relicia
Inmemores y  toto diuijis aquore tenis
Ad populos penetrate, ereptocjue addite c do.

Tergite , iam calcata <~uia e si. njocat amula Vir t us
Maiorum, (efr mentem fiimulis non fegnibus nvrget y
lncrepitatqtie moraš. Cur non per faxa fequamur y
Ver fcopulos, Jiluascgue atras, pelagtque furores y
Vrgentem intrepide y  (efr Ditem contra arma mouentem
Xauerium ante omnes? lllum non r vasla morantur
JEquora , non quamquam ehjis tremat arduus ather
Jgmbus  j horrendumque tonent Aqudonibus <unda.

Čemite , qud Hrafilos Titan vicimor vrget ,
cAjfuetos hominum membris & fangmne pajci,

Anchetam ignotd  Christo tellure trophaa
Figentem, frendente Ere bo : ruit tile per ar c us
Fermdus , ignotisque madentia tela 'venenis ;

Virtutem atque oflenta  t Z ki, mentem'que animumcjiie
Omnia Xauerio Jimilis. Tejiabitur Or mas
Sole fub ardenti Barzaum ac pondere rermn
Vane fatifcen tem. V o jlt d hinc formidine leti ,

Securuscpue fui, Sinarum clauHra reuellit
Kiccius, attonitasque camt noua facra per vrbes.

Nec m.nor infurgens animis Trigaultius: illum
Ignotas complexum animo '-vel nomine gentes,

Sanbfus agit terras calor (efr mana omnia circum.

Nam quid Silueriam , ant te maxme Spinola, dicam,

Ambos maiorum titulis , r virtutibus ambos
lllufires, quos letam ambos illufirius ornatl
dVLaflrillum njerfate animo y  tacitisque recurfent
Vecionbus tormenta : facro madefaSla cruore
Feruet adhuc laponum tellus , (dj gleba laborum
(onfcia centeno promittit fenore mejjem.

(jur aliquem in patrid confumat pigra fenecius
Otia ducentem  ? (g^, Stjgio quem armarnt oAuerno  '

Tembilem y  cm tela Tdeus <~viresque minijlrat,

Occupet

r

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 2 97

Occupet ( heti! ) nudum fpoliis ignobile letum ?

Non bene firma, ratis njacud requiefcit in alga j
Tur p e , iugum fugiens taurus piger : exuat arma
Miles iners , medioque timens Je inmittere Marti,

At non fegnis agit, nec fieuit molliter Orcus ;

Jpua luflrat lapones alternd lampade Titan
Exonens, quaque occiduo rubet aurem orbe,

Terfidm infiultat calo, & ruit onima, nofiris
Accurnulans fiua lucra moriš : rapiuntur ad vmbras
Ghiot folem afipiciunt anima, ajpectumque relmqmmt:

Quam m uit as Mquilo, fi quando r viclor aquarum
Algao incubuit , per littora fipargit arenas.

Credimm h a c  ? (fig adhuc fegnes toleramus iniquum
Regnatorem orbis  , fipretique opprobria  Christi?

Ergo ingens Diti imperium, terrascpue per omnes
Stent yeneranda auro , puro'que e marmore fignai
Mille fioci caleant, & milit altana fiument ?

Interea magnus late Deus exfiulet, illo
Ehiod pofiuit firmatque fiolo  ? fipoliisque fiuperbm
Sefe E,rebm taffiet pretio monentis  Ies v?

Ipfie fiua nofiras fignarit magme mentes
Omnipotens  ? inaue humanos fe fuderit anusi
Fleuerit  ? (fig pretiofiam animam proiecerit inter
Terramque & aelum medim, turpi cruce pendens-
0 mehus ! fi quem non duro in peStore tangit
Aut clades mifierorum , ant Ufi  iniuria  Christi,

Mr m a ferat contrd  , c Ditewque extrema minantem
Vi multd muadens traclas ad Tartara mentes
Frendenti eripiat, cognatisque ajferat aftris.

Addet amor  Chri  STvs<pf? ammos \totdque per <equor
JEolid infurgens, habitataque tignbm antra
Ridentem ducet dificrimina . dulce periclum efi,

(Jelo delapfias (fig agent e s peStora flammas 3
Flammarumque fiequi auSiorem . fic obuim ipfis
Tignbm intrepidm pharetrdque potentibm Indis
Ibis , (fig optabis mortem pro laude pacifci.
lnfurgat licet arrnatum'que ejfiundat Auernum
c Dux Erebi, adducatque omnes in praha Rege s,

Regibm , (fig totd maior flabis Stjge. Tam um,

0 ! tant um audendum, fig totd fipe, peStore toto ,

Christo incumbendum ejl. Nec enim quos auSlor  Iesvs,

Indorumcpue falm  , c ar is auelht amicis j

Epuos non dulcis amor patru, lacrymaque fiuorum,

Non mfufia fliper pallenti corpore mater
Detmuere s ‘-vfiquam fine c ur d & numine Diuum
Defirtos errare putes : rate ueStm eddem
Vela Dem Superique regunt, per tranjlra foroscgue

P p /£tU~

298 1 M A G O PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

JEtherea ^vohtant mentes y  Zephyrosqae miniftrant.

Jone licet tonet r vfque polus, tonet AEolm Euris ,

ZJorticibus crebris circumgemat acia carina ,

TEquoraque horrendum fcopuhis illifa reclament;

Tu Borea calique mmas, pelagique furores,

Virtute exfuperans,  Christo duce, (gfi ausjue  Christo.,
In fe colleUa mirabere gaudia mentis.

Nec minus ardenti Ji quando in puluere plantas,

Areittesque Jiti fauces fot proximus naret-,

Et r vix poma farnem, crudacgue in montibus herba
Jputcjitecaue din ieiuma dura leuabunt;

Ghtando faxa fuper recubanti grandinis horror
6xcutiet J"ero demijfarn in peSiora nociem-,

C h r  i s t  i aderit namen, tune illa recondita mentem
Gaudia mulcebunt y  & paucis nota voluptas.

G)uod Ji barbarka Rex maieflate tmendus
Innocuo infultet, furiisque agitatm iniauis
Štet contrd  j excelsd contemnes mente furores.
lile autem rabie tumidus , <~umcique frementem
Exacuens animum y  totmepue in imagine p cena
Mente harens y  ferrumque, ignesque y  rotasipue parabit.

Tum <~verb mgenti tacitam dulcedine mentem
Inuoluet, totusque animo fe infundet olympus.

Fortiter (fr iugulum, nudata'que peblora ferro
Subijcies, pulchroque ardebis mortis amore.

Ergo agedum , fi qucm propius pulchernma tangunt
Exempla Heroum , fi quem ferit ojfibus imis
Lafus honor  C h r i s t i , foedum depone timorem:

Neu cupias miferorum animis praferre parentum
Eentus adbuc lacrjmas : nec morbum & inutile pondus
Exjj>ecies fenij natali inglorius r vrbe.

Vgondum inter fcopulos y  & 1  inhofjita luftra ferarum
Obferuata legis Tatrum <%>ef igia i nondum
Ir e p er obfiantes rupes, & jo le peruslas
lmpet us eji, calidaque pedes immergere arena?

0 me quis ‘Brafilos inter laponafve remotos,

Implicitas errore animas, & noete profundd ,

Ardentem fislat medium  ? quis per mare magnum
SNufila recufantem difcnmina y  nulla timentem,

SPegaJits aut naolucer rapiat Ugotus ? 0 <r>bi  C h r  I s T i
Sanguine luflratee mentes, nune njiSiima Diti!

0 <~ubi tadia mille, catenaticpue labores,

Jpuos ferro aut infiicia rotiš mors pulehra rependit!

Ecquis erit iuuenum , Jacro qui tacim amore
Ardeat irato mecum fe credere ponto y
Exuuiasque Erebi y  calocpue locanda trophaa
Vir t ut um Jjerare, & p ar tam fanguine laurum?

Felices!

LIBER SECVNDVS. S OCIETA S CRES CfiNS. 299

Felices ! Ji quos pitna tellure negato

Bar bane m  leto dedent furor ! o male numquam

IJia etiam muho mercamur fata labore!

O dulces plaga ! felicia •-vulnera , magnis
Sape njiru totum JruJlra quajita per orbem!

Fortiter ite viri, njita'que ojferte periclis

Contemptorcm animurn : vocat alto ex at bere  C H RI s T v s,

Et palmam ojlentat, lemnifcatas'que corona*.

ECCLESIA IN EVROPA

GRAVITER OPPVGNATA

OPEM ŠIBI AB IGNATIO FERRI POSTVLAT.

Q Va tena, nad quis portia mhošjita
Tellure claufus, quis tabula* Jima
Jam tam fatjeenta carina

Excipiet, leue pondia undarum,

Et turbulenti ludibrium mara
Taci a ? Vermut, nuiximu*, iliceti
lam lugubrem fonare lejfum, ac
Tananos crocitare coruos
Canesque raucd, credite, faucibia
Admurmurantes audio. Vidmu*:

Omnes io acclament : Simona
Jlla ratd , ratis illa nulld
Frangenda facla, iam latu* obtulit
Vatetcpue plagd. Obruat, obruat
Fatale lignum, Jlare quifqua
Tartareo fua tura regi
Fideld optat. ‘Dic age dejiaes
Dijlende penna*, Sgox firialium
Fecunda monjlrorum parens \ &

cAjlra, polumque, diemque , <&* omne
Vnumque , fraolis quod miferos folet
Seruare rebrn, conjihum eripe:

Gaudent tenebra monjlra, nociem
Error amat, refugitepue lucern.

'Difcede tellu*, pande adamantina*

Fores opaci lamtor atrij,

Trmoque per Vajlos latratu
Bella cie funbunda campos.

Vides vt omna impatiens mora,
ln arma caco proruat impete,

Gpuam nuper in cladem ac fupremam
Perniciem populorum , O* orbis,

P p 2 - Ejfudii

300

IMAGO PRIMI SJiCVLl SOC. IESV.

Effudit vmbris tnfle gementibus
Prolem nefanddm Ttfipbone , fuum
Mir atu part um , & nequiorem
Letifera fobolem parente.

Ergo aujjncatte alittbus <~veni
Matris cruentee nate ferocior,

Luthere, proiecioque fucro
Quo captit abdidercte amiElu i
Attolle cnfias rnles, (efr arduos
Mjjkrge in aufus. Cernis "vt aureo
Tbrono rechnatus, minaci
CunSla fupercilio gubernet
Recior Sacrorum  Maximus Optimus?

Qmn &  Beatum ‘Romulidee  Patrem
Dixere. Ero p udor ! dec or E
Nomimbm titulisque njulgus
Šic impentum ducitur. cAt fatis
Lufum fuperque efi. Tu triphci caput
Auro coronatos labanti
Pontifices [oho reuelle.

Te pone , teedam fangumed manu
Atram corufcans  , impauido gradu
Sequetur  , & delubra }  (gjf <edes,

Et Veterum monumenta Diuum,
zArasque ab mis fedibus eruet
InceBuofo tergora caumate
Ohm notandus , mox Lemance
Grandis honos columenque feecis.

Sic fdta Monjlra . En ceeca diem rapit
Nox,  confili expers : infremuit mare ;

Armantur vmbra  j feua toto
Clafftca detonuere ponto.

Tu qm timendas Oceani minete,

Et prediantum turgia fluSiuum,

Pugnasque ventorum, tumentis
Stare tubes Domitor profundi,

Vpumen v er en dum , <&* magne poli S at or,

Succurre r victis , porrige dexteram:

Promijfa pofco, naujraganti 4
Ajfer opem , trepidacpue puppi
Succurre : n on te paEta refigere
‘Jurata quondam, nec facilem decet
Mutare mentern  , quam perenni
Cana fides adarnante fixit.

At quod remotis Hejperiee iugis
Sidite refulfit  ? quis , pelagi graues
Inter proceHetrumque rixas ,

Arnu ati , vocat , urna fertet

Reruni

LIBERSEC V-ND  VS.  SOCIET AS CRESCENS. 301

Rerumne falsd ludor magme}

An fone lapfis auxiliaribus
Ctelo maniplis , in recentem
Tella moues natur m Hydram
Alcide  ? an arces & clypeo mmax
Et e?ife Orion deferit igneas

Poji reppetendas quam proteruos
Prejft burni metuendus hoflest
Agnofco 'vultus Heffrerij Ducis )
jfuem bellicofos nuper in ardud
feltas la
Signa
Virtus, am,

Agnofco njoces: fcilicet mprobam
Armare pubem, vel fugac.es
(fredit adbuc agitare turmas.

Pralude pugna ViSlor , & inebjtis
Signis refulgens nomen amabile

Euolue  IE s v M, euolue : Jj?arfisque
Mcpuoreum per mane caflris,

Lata imrmnentis tejfera pralij
I E s v s fecundo perfonet athere.

Loiola vmces : ter procella
Ter pauidi mgemuere manes.

Infigne moefla prajidium fidei
Loiola  j magnum Cantabna decus
Pugnacis 3  arcana refrmge

Regna Stygis , pedicasque cap to (ef
Fruflra reluclanti muce Tartaro.

Tu bellicoji cornua Saxonis
Reuelle noiSior, tu Le mani
Stringe fagax rabiem colubri.

Tu iura Patris c er ta G)uiritium
Tuere nexu non njiolabih:

Tu fceptra regalesque mitras
Pontificum foliis repone.

Teprome tcedam Phošpkore Jplendidam
Scientiarum , nube reconditum
(facutienti lumen orbi

Redde , procul tenebris fugatis.

Sic illa fems eruta fluElibus
Carina Tetri , tam pelagi potens,

Ac tuta njentorum , ad remotos,

Aufpice te , volitabit Indos .

pp,

ejjentem Nauarra
fequi meltora fuaft
co non fine vulnere.

PR O

302 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV.

PROPAGATIO SO CIETATIS IESV

P E R

VOCATIONEM VIRORVM ILLVSTRIVM

QVI NOMEN ILLI DEDERVNT.

C ~> Vm belhcofis Cantdber e tholo
j Suffendtt enfem  ; Non ego lugubri
Defuncfa bello , dixit , ar m a.
Degener aut timidm penre
Miles refigno. Me noua buccina ,

Me non profani tejfera prelij
Depcfcit : & magnos fecutm
eAufpicio meltore Diuos,

Non indecorus trans fuga  , gloria
Signis reliSOs , ml cupientium
Succedo caftris  j iam futurus
S plen dir 1  tor fine clade nuiSlor,
fuarn fi propinqms Gadibm hitimo s
lungam Gelonos, aut Ligeri Tagm
Graues triumpbato catenas
Imiciat , T{bodamque Tšatis.
Exinde quo te quo rapuit tum >

Loiola , Mauors  ? Exiguus fmt
Europa limes : nauigarunt
Ad Brafilos laponasque bella.
fAoque fgnum credidmus datum ,
Jhiod tot coatios <~undtque nobiles
Eduxit Heroas, paresque
Diffcili pugiles arena.

Abfijle <Tjulgus : non burmlis njemt
LuHrandus ordo  , nec popularium
Stirpem recenfendam parentum
ZJranie celebrare fumpfit.

Non ipfe  , quamquam p er jreta TheJfaU
Florem luuenta traxit , e>* igneos
Sopire coniuratm angues
Jroho graue njellua auro
Ferox lafon AEmonia procul
Antxit Argo , non čMareotica
Gemmis remdentes & oftro 3
Non Agamemnonia phalanges ,

Tot alta Regum fiemmata , tot queant
ExhauSla quondam bella capacibus
laffare ceris , quas fequaces
Circiim olea fluitantque lauri.

o D e I.

Et

liber secvndvs. societas crescens. 303

£* ifia Mart is pramia par s quota
Er&coniorum, qu& tibi pangimus,

0 fanguis Heroum, o  IE s v

Digna phalanx , Superumque c ura ?

Vtcumque cajli deficiunt genuš
lllufire moreš; credite Czfares,

Varuum ermnere efi. Vos premendo
Nobilitas , graue pondus, njrget.

V on Ji JJaUnos nnncula fubligent
eAurata njites , nobdioribus
Liuebit autumnus racemis:

Nec phaleris equus (fr fuperbo
lnjlratus ofiro certius aureis
Metam quadrigis ant at Oljmpicam
Vitfor : nec impexum Jeroces
Defiituunt ammi leonem.

Magnum eminere e JI , c um domus , (fg genus,

€t qu£ nec ipji fecimus, arduis
Penfantur aufis. Vna njirtus

Supra apices titulofque Regum ejl.

V lrtute nixum gloria Borgiam
Supra CaliBt culmen, & ajjeros
Gemmis Alexandrt tiar as,

Et farolos Aquilafque r uexit.
Hinc Gotbalanum quod tenuit fuo
Vro Rege Regnum , celfaque Gandi*,
fafldla, Lombai*que turres
lam prope dijficdes njideri
'TAeo beatus dejjicit: hinc fuo
Vires  a  ost ohm , fujfcit agmini ,
Longos Vitellefco precatus
Et placidos fine nube foles.
Regalis illi proximus efi puer,

<tAc njota firmat. Qua genitus domo!
G)uot dla Torquatos, quot olim
Scipiadas, Deciofque pulchris
Eduxit ar mi s, faBihonij
St ant e s columnas. Exuuias ego
(furuasque Tuneti fecures.

Et t rab e as , Ducibusque figna
Detracla njidi: njidi ego pofiibus
Pendere facris roflra triremibus
Erepta, captiuosque c ur rus,

Et galeas clypeosque centum
Locis petitos. Ipje dolens pater
Tot Martialis pramia dexter*

ODE II. Specimen No-
BIIITATIS in Beato-

RVM NVMERVM RELATjC.

Calliftus Sc  Alexandcr cs
gentc Borgia.

Aloyfij Gon zagat pater Fer-
dinandus S. R. I. Princeps,
Marchio Caftilionenfis, ad
expeditionem Tunetanam
eft profeftus.


104 IMAGO PRIMI S Ai C VLI

N ar rat ur cjlentajfe nato ;

Et preč ib us lacrjimas remijcens,

P er ijla, dixit, per generis decus,

P er JJern tuorum , Jiqua mei fubit
Te cura, Ji quidquam paternum
Grande tibi efl,  miferere gentis ,
Iftatncjue , qua te degenerem arguat,

‘Depone mentem. PJon aliter tamen
Gonzaga fe fenjit paternis
Imperiis precibusque Jlech,

&udm Ji fonoro rnurmure fluffuum
lllifa Jlarent Acrocerauma:

Aut prifca maiorum trophaa

Pulchrum abitum remorata liquit,
.Quam Ji nairili (Jlcndidus in toga
Pompems olim prim a crepmdia
Mutaret armis, oAfncanos
Pane puer meritrn tnumphos.

Sic irretorto lumine patriis
Cejjijfe fertur Kojlka penatibus }

Fajcesque, (efr eArffoi perojus
Di ui ti as Jlrepitumque Regni.

Ppon illi auiti Jlemmatis mcljtas
Ejferre cer as. £)uifque Jibi genus,

‘Dignus recenferi beatis
Ordimbus, patrio'que calo.

Q Vis Ule , Diui! quis Viroduniis
Auulfus ar is, Jic alacer ruit
Largum'que blandus ? quo benigno
Numine, quo rapitur calore ?
lamque (ejf perunFh nacrticis infulas
Remittit ‘-vitro  : non htuo mamiš
Gemmdque fulget: tam repojli
Carbafei Tyriique cultus.

Pro quantus on depojitd quoque
Decor tiara! quantum mirno s rapit
Priuata tam na ir t us ! nat intus

Ipje Jibi Jine tejle plaudit ,

• Quis Regna nar bes mijceat, nanice

Securus ! O lux, o Lotharingia
Sidus c or ona, Godefndi
Progenies generofa falue.

Succede paruo fub lare, quem tihi
Loiola pandit. Jcilicet illius
Sinu reclinatus, beatos

E pater is S up er or um (Jjy auro

SOC. IfiSV,

ODE III.  Specimen
Nobilitatis Lotha-

RINGIC^E,

Carolus a Lotharingia Epi—
fcopus Virodunenfis Socie-
tatem ingreflus, dcin Bur-
degaljE Prspoficus doraus
Profefe.

Libabis

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

Libabis haujlus: mox vbi te facris
G ar umna cafiris prapofitum audiet,

Arrecius innitetur ' r vrn<s i
Pit placido Jluet <~vnda lapfu.

305

Auete Hoij. 9{on mihi perfidis
Extorta dextris arma , nec Imperi
Dcfenfa Maiejlas ad zAlbtn
Carmen ent, domitusque iuflo
AMcenus triumpho. Nam qmd inertibus
QonJJata cer ud agmina Hodoš
(JJontra Leones, Auflriascpue

Contra Aqu\las poterant columba ?
T\le, Hoia proles , me rapis, ($r facro
Te dtcar olm carmine ad lfaram
Stellis & aterno merentem
Concilio fociajfe Dtuum.

Exempla njita non tibi dijfito
Petenda Repno. Tu S uperim trahis
GA e Ji trpe moreš: tu beatos
Indigetum cineres auorum
Et ojja tračicu: quaque oculos iacis,
Bota recurrunt munera de x ter a:

€t ifla Guilielmus nepoti
Te Ha fuo pofuijfe gaudet.

Q Vem Celtibero nune ego fanguini
Padna pangam? quos priits ordiar
Lujirare fajlost quem labori
Turba modum pojitura no sirot
Vefier, Velafco, *ve(ler in arduos
E er or triumphos, fine Equitum mihi
Lubet Magtjlros , Jiue ga%as
Peruuias , domitosque leto
[fant ar e Mauros.  Jj £uis ZJ ene tis procul
Aduentat oris, HeJJerid caput
Cincius corond f nofco baccas
Palladias, geminisque gratum
(Japut Philippis. lam fibi dtcere
Men doza leges, iam fibi foedera
Sanctre pacis , ipfe Princeps,
lpfi fin fibi caujfia Regni,.

Mudite reges : altior omnibus
dMendoza Regnis imperitat fibi .

Audite Legati: fubaSio
Nil ammo patiens licere
Mendoza lanum claufit, (dir aureo
Heatus mo ejl. Hoc quoque Corduba

Specimen Noeiii-
tatis Germ Anic A.

Haber Bančna in infignibus
Leones.

P. Maximilianus Wartenber-
gicus Soaetatis I e  s v.

Sančtos Bauarue Duces mui-
tos vid e apud Rad eram in
Bauaria fančta.

Serenifshnus Dux Guiltelmus
Gollegij Monachienfis funda-
tor magnificentifllmus.

ODE IV. Specimen
Nob 1 iiiatis Hi-
spani ca.  NulUhic fc-
re illttfirior dom us non ali-
cjuem Soctctati dedit.

Ludouicus Velafco filius Pro-
regis Peruani.

Ignatius Mendoza Fhilip-
pi II. & III.  apud Venetos
Legatus.

Qq

£vlens

306

IMAGO PRIMI SaECVLI SOC. IESV.

Men s alta cauit, dum merendurn
P ur p ure um timmfje fertur
fulrnen Senatna. Quce lat e brce meos }
Dixit, tmoreš mumerint fatis ?

O ( fiquid mdulges precanti)

Abde tuo gremio fodalem
fobors  I e s v. Tu Semiramijs
Dicenda turna tutior arcibus,

Ghtam nec Typhoeus , nec minaci
Subruat Enceladus tumultu.

Hanc Mafcaregna , confdio  £5* manu,
Texere quondam i Qerda'que fulgidis
Hanc propter Ajjifiens in armis,

O quoties nvigilem fub a sir is
Duxijfe noclem njifus 3  & abditas
Nudajfe fiaudes! Silueriam facer
Vt hinc reluSlantes in bofles
Egit amor, trepidauit omni
Cocytm <-undd. Non ^Agamemnona
Tar do Scamander flumine palluit ,

SNfn Indus aque, cum tepentes
TMugiit AEmathius tubarum
Clangor per auras. lile Phrygum timor ,
Et ille Pori: huida Tečnari
Palus 3  Atlanteique late
Silueriam tremuere fines.

Quis Taciecos, quis mihi Tonem
Tigno Leones p e Sline concinat?

Qu<e <~vos, Pimentelh, gemella
Sidera, pofieritas opacd
Sub nube condet ? TeSlora naidimus
Vraterna Belg<e  , njidimm afbero
Horrere texto , cum Gradmus
Sulphureum iaculatus ima
Tellure fulmen  , qud patuit r uia )
Eormidolofo non fine murmure,
f<elumque fumantesque nubes
lncrepuit. Tedit tile cafiris
Valloaue labem, Zomaque turbidas
Concuffit nandas : at Geticus furor
Sic peSlus armatum nec illo
Turbine corripuit , nec igni.

Et me Padlih fiemmata fulgidis
forufca Lunis 3  me rapiunt tune
Cafiilla turres, me Giront

Prifia domin }  gemindque pollens
Toletus aAlbd. !?(ec mibi Ninms y
Gujmanna proles }  nec Benauidij

Antonius Corduba, repudiato
Cardinalatu, itaad B. Igna-
tium fcripfit: Ego cum ad cer-
tamen id fuHinendttm omm ca *
rsamproj>ugnaculo,Societatenf
I F. s v ( turris enim fortijfima
namen Domini ) mthi delegi.

Dno Mafcaregna: Societatis
Afliftentes , vti & Nicolaus
Almazan de la Cerda,qui an.
nis compluribus ledo ple-.
rumque non eft vfus., cilicio
lemper indutus.

Ill*D. Garcia Pimcntellus, fi-
lius Comitis de Benauente, in
obfidkn- Bergenfi ad Zomam,
difliliente cuniculo, caftrenfi
crate in eum impada opprel-
fus, dein repertus eft aipero
accindus cilicio.

, 7 .

liber secvndvs. societas crescens. 307

lngensque Faxardi propago
fompofitis reticenda neruis.

FNec Ftgueroa frondibus abnuam
Mutare lauros : mihi pra tuis

Rtbera lymphis Hippoe^enes
Defipiat liquor bauflus amne.

Tune Sandouallos, tune (efr Oforios ,

Magnosque nitar dicere Cajlrios>
frucescjuc Alarconum coronis
Populeis hederdque cingam.
lbera njirtm , non ego bdrba.ro
Imecla per hjos njincula Nereo }

Non čMarte debelima, dicam
Amences Afacpue %egna.

Sunt bac auorum , funt , fateor , tu&

Trop h a a gentis. Vos ego regia
Mirabor ( bic veflri tnumpbus
ČMartis er at) pofuiffe fceptrd-

N Vnc o eanoree <?Mufapotens lyra,  ODE V. Specimen No-
Natum regendo dic mihi Claudittmi  BILITATIS ljAh£ "

fonfide mecuni, qud njlrenti

Antra filent laqueata topbo.

Claudi us Aquauiua,filius Du-
cis Adris;

Hinc obflrepentes qudm iuuat Hadria

Audtre fuFius , qud liquido pede
Rigare laureto laborat

Vt illa Vitro purior 3  algidrs .

Difpoftas AquaViua fcenas!

eius candor, & in curandis
animi morbis prudenda,

Manat fcatebris! <~vt fluit r vtihs
AEgris, mexpletam tenacis

Sauitiem medicata morbi!

C trt um falubres numen hdbent aqua:

Et ipfa mellis flumina Tbyadum
FLduEIa thyrfo , tam fuaui

morum fuauicas,

Terra negat trepidare riuo.

imperrurbatus animus.

“Tort en ta fontisl feu falientibtu
Ferire njenis fidera, feu modo

Turbare lucentes ad imum

Vfque folum potuere lymphas.

Per plana terrarurn quieto
Certus amat properare curfu.

familiaritas cum Dco in maxi-
mis negotiis.

Sitieulofos hinc quoque Maurica
Rigauit agros: bas flerdis bibit

Salfethis njndas , bei! Rodulpbi
Innocuo tepidas cruore.

Q q *

Rodut -

308 IMAGO PRIMI SaECVLI SOC. IESV*

Rodulphe  , fratrem murice, te tuo
Rubere dicamfangume pulchrms.

Non ille fraternum nigrantes
Detiiht ad tumulum tuprejfos:
Palm d (ejr oflro, qud patuit, domum
Ridere iujjit. Ruando er it, njt facro
Te thure dignentur ghurites,

Et poftis menerentur aris?
eAt o quis mas alipedum fonus
Complemt a ur e s ? quis radiantium
Nouo quadrigarum tumultu
Attomtam Jlupefecit Vrlem?
Speciatis  ? an Mars Threicios agit
Vici or iugales  ? an rofeas fores
Reclufit, atque ignem moment e s
lmxit equos, molucresque Titan
Vrget quadrigas  ? Aureus mndique
follucet axis , fleSiitur aureo
Temone c ur rus, fulua piSiis
Signa rotiš radiiscpue fulgent.
Ghtacumque melox fertur cquus, folo
lnfultat auro , paret & aureis
Spumans lupatis , (pfr rubentes
Fufcat anhelitibus pyropos.

Sic nempe rnagno miuidus impetu
Gueuara rerum fertur inanium
Rifijfe pompas. O Bouini

Magna domus , memoranda fajlis,
G)uis mefira me nune ducat in at na,
Donetque, forti quos pede contudit
Cultus auorum, Ponticique
Exuuias celebrare muris  ?

Tune (ef meam Ji Delius incola
Verfare mentem, Ji cithara modos
Aptare non durus laboret-,

Italicte nouus bolje s orne,

Dicam Carafas tergeminis Patrum
Claros coronis, (ef fimul ardua
TraEIare ten ar um potentes
Farnejios, atauosque Reges:
Dicam Jonord moče Caracciolos,
Terris'que & mndis «quoris audi ar,
Seu dara NaupaEii tropbaa
Expediam Bar oliv e palmos.
Vrjinus albis dignus oloribus
ln ajlra feni, purpured teget
Vatem fub mmbrd, Bracciana
£ua mndis Rofa mernat bortis.

Očtauius Aquauiua Cardina-
lis, intelle&a Rodulphi fra-
tris fui pro fide interempti
morte, aulce fux  parieces pur-
pureo periftromate ornari luf-
fit.

Inigus de Gueuara Dux Bo¬
uini Vrbem ingreflus currn
aureo, citius roc* argenteis
munitEe laminis, equi argen¬
teis foleis induti: dein Socie-
taci fe adiungit. Eius gentili-
tia teflera ternae tamiae Porniči
muris maculis infperfs.

P. Vrfinus h  Ducibus Brac-
ciani, quorum gentilitia tef-
fera rofa punicea.

Nec

P. Pignatellus e Ducibus
Montis LeoniSjfiliusComi-
tis Moneruini.

LIBER secvndvS. societas crescens. 309

Nec Cafarinos, nec mihi Spinolas
Sltere fas fit, fen modo fulmina
Mment Gradim, fen močan
P ur pur ei columen Senatni.

Ut Pignatellos ejferet Hebloras,

'Voletque fuluis Monte Leomlmj
Occurrere m morem Diana
Mufa leues rehgata furas.

Honorque gr at a Ji quis ent lyra,
plorente cinget tempora Daphmde,
lnterque Phcebeas mtebit
" lune!a rofis Mala Spina latiros.

(fuge meta tandem) quis Fabijgenus,

Heu! iam fepultum, quis mihi C a far um
luBmianorum fecures,

JJhiis Comites , animacpue magna
Pallauicinos, quis fide Dorias
JEquet Latma ) quis fapua domum
eAuoscjue Cybi, quu Spinellos,

G)uosque alios numerare non efl ?

Sed (ff timenda plenum opus alea,

Jmmenfa paruum per mar is <equora
r Duxijfe melum  : fleSIe cymbam,

Et facilem lege Mufa portum.

/TJ  Terna , Helga, nomina cednnis
-d  -L Scribenda chartis, quis fubiit ge nas
Tudor, merecundique noflram
Harbiton erubuere multusj
Eallbrne) Gr acri diripitis manu
Imbelle pleUIrum ? Mittite, mittite
Mufam laborantem, fodales 3

(G)'uamquam humiles ter at illaneruos)
Mr cer e cantu. Scimus, Vt inclytas
C er as, (fy alt is diues auis gen us,

Lydumque despeBant amnem
Propofiti fiudiofus ardor.
lllufre Montmorenciadum decus,

Francifce, feu te nune imitabilei
lnter recumbentem Cherubos
Purpureo tuuat ore dignum
Sonar e c ar men, tota quod audiat
Probetque late (JAituum domus,

Seu pleclra lejjida ret raci as,

Seu Veteres Salomonis ignes:

Duc me per omnes militiagradus,

Per Chnfliana prmitias domus,

QJ1

ODE VI. SriiiME^
Nobilitatis Bblgic^b.

Fratkifci Montmorencij Poe-
iis orbi iam nora:

eius gentis teflera militaris,
Deus *uxilio fit p rimo Chri-
(hapo.

5 Per

310 IMAGO PRIMI SAsCVLI SOC. IESV.

Ter Vnncipum infignes coronos,
Ver patnos Aqutlas, per lila
Commijfa ter ris imperia (fr mori,

Ter fulua Vegam nrellera, qua tu*
Fratrisque fajlidiuit olim

N on fme D is animoft r virtus ;
Va‘emque  •-vates non dubius mone,
Gandaiulanos qais D e as mpalit
Mature detntis lacernis
Oebaho fataros aheno.

Jjjhips inter vnos materiem meis
ghiantarn Camoenis Ignatius dedit!
Traclare folers Jiue AMartis

S pic tila, feupharetram c Diawe,
Siue hoficarum frenuus narbium
dfsajfare portas, maluit oBij
Latere cuftos. Sic b e at os
lpfe jibt referauit arces.

Ghiis iam triumphos, quis veteres mihi
VNoircarmiorum monjirat imagines,
Sculptasque Utides  ? £)uo Philip p uS
Fulmine, queis anirnos rebelles
Contandit armis ! qu<e mihi Neruios
Strdgesper dgros! qui trepiddntibus
F let us Valencenis! quis inde
Terpdiam trcmefecit horror
Late fiduciarni fcilicet ommum
Claues m rvna repperit <-urbium
Noircdrmus, triftes /uganit
lile dies patrio tenebras.

At non auitis egregius nepos
Captus trophais, altius emicat,

Et pauper infjht paterni

Martis opes, ahamque primis
Edoclus armis militiam pati,

Sefe ipfe virtcit. Te qaoque nobilis,
Alberte, cAorum potentes

Extuht ad 'Dominos triumphus.
Regam Hangar or um progenies, tibi
Non Rubra fufs ‘Trata cruoribus,
Ferroque tempefas & igni
Odrypas populata ten os,

Fecere nomen. J>)uidproaui mana,
Jjjhud Marte pojfent, plus nvice fmplici
ZJidere Celt<e, cumcruentd
Decolor eluuies procella
Inuolmt hoftem, qualis ab arduo
Tacchatus Heemo cum Jlabulis Jata,

fymbolum gencilitium
Aquil;e,

tgnatius Gandauillain Colle-
gij Tornacenfis ianicor; ma-
gnus ancea vcnator, & mlles.

Philippus Noircarmius d fiin-
da Aldegonde Tornacum,
Valencenas, Traiedum, Har-
lemum capit: eius nepos So-
cietatem ingrefliis,

Alejcander Regis Hungarise fi-
lius a S.Ludouico Rege Galliae
cognomentum Rubempraiac-
cepir, ob prača hodili fanguine
hepiiis &  fe rubefada: item
gentilitiam parmam fanguineis
riuis indudam: a quo Albcr-
tus Rubcmpracus.

liber sectndvs.  SOCIETAS ČRESCENSa Sir

Dijlurbat Hebrus. Parma rubro
Spumat adbuc prost m ta tabo.

Te pax, (&T alba fimphcitas comd,

Te njinoia rttbris anrginitas rojiš
Cinxere. Nec cades feroci

Paola mam , tm palma pura e sl.
Jguis nuptiarum nune mibt Regius
Occurrit aufjex ? quos populos fibi ,

Quy Repna, non Mart is furore i
Sed plač it is Jociauit ar mi s,

Armis Amons ? Diblus Hymen }  procul
Auditus Indis non burnih Jono:

€t Batis & Scaldis canoro
tAd thalamos ediere JluSlu.

‘Tar dulce Jratrum, Regibus (J/ Bona
Ortum Philippo, quantum atauo dedit
Hac tada lucis, cum p er illum

P ali us amor, geminusque dotem
Confecit orbis  ? Vos quoque munera ,
Trajigniorum magnammum genus,
Laudata tangunt: <~uos lberum
Nomina Lyjiadum'que nexu
lunxijhs <-vno, dum Camus tori
Irrupta per r vos foedera fanciit:

Vos tile e Phryxaa bidentis.

Promerito decorauit auro.

Nec fulua nobis r ~vellera Gauera
Tacenda gentis. Vos Solyma iuga ,
Tšudaque, Byxantique turres

Dicite ( namque animos Rafonum
LaudaHis olim) dicite fortibus
Pugnata quondam praha Gaueris,
Palmasque lordanis repenfas
Sangume, (pjy impojitos fubabžis
Duces Athenis. At grauioribus
PoH ijla neruis dicite latius
Regnajfe, qui moreš (fdy aqua
Impofutt Jibi tura Viclor.

Nec vos gemelli CaHores aureis
<P\4ifcebit olim Jidenbus domus
Noyella, MarLeique JJlendor
Nominis, Hannonijque fafces ,

Sed alta maoni pecloris in dole s,

Amans latere,  (gr Jic rnelius nitens:

Vt nempe nox auget decoram
Tyndaridis tenebrofa lucern.

Balduinus a Burgiindia connu-
bij curn Philippo Auftriaco
Belgarum Principe Sc  Ioanna
Ferdinandi Hifpaniarum Regis
filia inici fponfor Sc  obfes miA
fus : a quo Philippus Sc  Felix
a Burgiindia.

loannes de Trafignies, Eques
Sc  DecanusOrdinis Aurei Vel*
leris, pro Carolo V. Ifabellarrt
Lufitanam duxic.

Gens Gauera in expeditionibus
Tcrrse fan&a: celebrata: Sc  ex
ea Duces Athenarum.

Smirne

JI2 IMAGO PRlMt S^CVLt SOC. IESV.

N Vnc me p er Buri, p er Bor ere domos,
Auflrique Regnurn, Pegafe , feruido
Defer r uolatu. Me Garumnee,

Me Rhodani, Tamefisque potor,

Me Rbenas mgens, me Jibi Viftula
IJleraue pofcunt. Conuolat "vndique
InuiFla pubes: dr det omni

Pugna loco, fo!idumque fupplet
Virtute mururn njiuidus inclyt<e
eArdor imenttz. J^ito Jibi robore
Adpgna Loiola negdtum
Rurnpit iter, cuneis'que p/e
‘Denfat codciis) Non,p iterumgraues
Cr At er as duro, (p/ plauflra Corinthiis
Onuflafignis, (ep quod yfquam
Terrifico male blandus hofli
Obiecit boHis, callidus o/ferat,

Feralis aillum pr reda morabitur:

Si totiss oblucietur orbis,
lr a  Ueo ftimuldta "pincet.

O pet a  magno peclora N amine,

ExemptA tenis! Vos neque purpura
Perflrinxit njfus, nec dolofis
Mollut illecebris nvoluptas:

Nec or do patrum j/lendidus afpici,

Nec, quAm fuperbis porticibus njomunt
ASdes fdlutAtitum cateruAm,

Magni animi labefecit Arcem.

Dum Roma nji6irix flabit, & horridas
Stjgis phdlangas pangere pertinax
Loiola florentes ad Burum

Expediet Zephyrumque turmas,
Vos promptd "virtus, njos n me us pudor,
Munddque pmplex pAUperie domns
Vixi/fe narrabit, nec <~vllo
Pofieritas reticebit auo.

Heu! dicet, Amplis quidiuuat atriis
Cenfere longo flemmdtA fanguine,
Stantesque fdlcAtis quddrigis
JEmilios Coclitesque pontel
Jzhto denfd fertur nobdium mantisi
Aut cur mam c a c a  cupidine
Torquetur , infinisque curis,

£)uod petitur, male perdit auumi
Quidqmd repugnAt fummd petentibus,

Hoc Mdr te pangunt, & generopus
Teme dum quarunt ,eodem
Farna iacet cineresque bufio.

ODEVII. Nobilitas

ALI IS E REGNIS AO So-
CI ETATEM VOCATA.

B. ALOY-

liber secvndvs.  SOCIETAS CRESGENS. 3r3

B. A L O Y S I I GONZAGA

AD SOCIETATEM VOCATIO,

EIV S Q_V E GVM PATRE CERTAMEN.

T Erra uale, patriumque decm magmque ualete
Et tituli, (gjffaftm, uana infignia pompa,

Et quacumque placent p er it ur a. Jpuid hac mibi laudat
Vulgrn iners,fuadetque [equi ? Mor s omnia tollet
Imrnitu , [ero neqmdquam flenda dolore.

Tot elan periere Duces, mgentia quondam
Nomina, terrori poptdo Regnisque fuperbis :

Sed nune ignotos cineres 'Vefligia plebis
Oblita: calcant uili cum puluere mixtos,

Spec tam fenftiros laudem, & ludibria farme.

Atque ut mam manes pax faltem optata fequatur 3
Nec miferi grauiora fer ant, quos forfitanolm
Admijjum [c e Im, ([r numquam reditura Voluptm,

Et bona nefcio qua deceptoi compede gratd
lmphcuere; at nune at er no carcere claudunt,

Luci m ubi,flammaque, atque lUatabilis horrorl
Felix, 6 nimium felix, qmcumque dolore
eAlterim fua lam fapiens difcrimma uit at,

Obhtusque hominem Superum commercia traSlat!

Hucferor, huc ammum caleftis concitat ardor-,

Et magmi ajfeclans lam ml mortale agitat mens.

Stat, duce Loiola, caflris dare nomen  IE s v,

7Jirtutemque Deumque fqui, paruoque beatum
Ignauas bornmum calo conuertere mentes.

Talia pertendens Lodoicm[epe Volutat,

AUoqmturque Deum faerm proflratm ad ar m:

Interea mixto gemitu fuspina rumpit,

Et tenera vultu uerba mter fingula fufe
Decurrmt lacrjma. quales foliis hyacinthi
Mane nouo tenues cum ros decejft in auras,

Apparent teretes gutta, gemmantepne decorem.

Špes magnas urgere parati uotisque potiri
Solicitm, matri qua jit fententia narrat.
lila autem, Macle b fehx , maSle indole tantd,

Dixit, (f/ amplexu Jlrinxit fibi pignm amatum.

Talem ego te genui quondam, gremioque recepi:

Hac pnmis tecum mihi [pes fuccretnt ab amis.

Sic genitrix: at uota piis contrana uotis
lllecebns pater atque mims urgetepue fouetque$

Nec gemitm , vocefve v/las traftabilis audit.

R r tiču

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Heu quid agat  ? qmbm infelix ambire furentem
Audeat alloqmis  ? furdas dolor ob fr uit aures.

Forte domo patnd comunclis ib At m hort id,

Et monumenta manu intentus <~voluebat,  Ie  s v
G)g£ Socij Indiacis fecijfent plurima tenis:

Cdrn pAter improuifus adeft, cAuJJ'asque mor Andi
lnneffiit, fiudiumque pium laudare legentis
Inflitit, (fr aaeteres animurn reuocamt ad artesi
Hic Jibi preberi Lodoicus commodA cernens
Tempora, qu<e fedeAt menti fententiA prodit.

0 Pater, o quantum pot uit tentare  <-virorum
Parua mAnus! o quos inuicia mente labores
SuHuht! tllorum in fines r vox exiit omnes:

Audiit fr noflris longe plaga dijjita terris ,

Et quos extremo circumfonat <equore pontus.

Felix, cm focium titulos & njota profana
Spernenti, facra licuit fe mngere turma !

Hoc mihi fit, nec cura animirn fuper vl/a fatiget.

Senferat: ingemuit genitor, lacrymasque profudit
Indignans, longurn qui fes fouiffet inanes-,

G)ui natum femper columen fore fltrpis auita
ffediderat, fummos illi meditatus honores.

Heu quibus ille minis , fr quantis artibus <~vfus!
Degener, & naecors, fr tali indigna parente
Progeniesjaude/ne paraš maculare tuorum  ?

1 quo te feret impetus, (fr <~vefama mentis,

‘Dignior in filuis latebrisque habitare ferarum.

Hinc patrio egrejfum teclo, aff>effuque remotum,
Arboreas inter fedes placitosque recejfus
Excepit domus, ajfduis folatia curis,

Quas honor & quas Vita tulit mortalibus <egm,

Hic quondam pofita ; at fedes nune apta dolori.

Hic Fernandiades tepido dar e languida fletu
Lumina dum tentat fomno , infuetumque cubile
AFf>exit ; grauior pro fomno cura recurfat,

Vultumque, ardentesque oculos, rabiemque parentis
Ofendit, vexatque animurn, redditque pauorem.
f(ecqualem audierat met uit-, fedtater (fr ingens
Tur bat o occurrit ,feuoque immanior hofle.

Tum naerb lacrymis, luSiucjue opprejfus amaro,

Flet noElem, & longis implet loca fola querelis,

Opias filua (fr tacitisrepetunt caua faxa tene bris:

Et fruftrd indignos geminans leuis aura dolores,

Verbaque difcerpit furdo referenda parenti.

Deinde qmbns longis ajfuefcere cceperat annis,

Palhda membra farne extenuans, lnrtoque pilorum  •
Tegmine pnecingens, dimnam expofcere pacem

liber secvndvs. societas CRESGENS. 3IS

Inftitit , wfandofque Det memorare dolores,

Verberaque & plagas s iterataque fldgra cruentat,

Ferratos tenero Jhmtilos in corpore figens.

Sic fua cnm gemitu <pdf lacrjmis promijja repofcit }

Tit lentum m fua njota Deum molhre laborat.

Inde it er tim morbo oppreffum lucTuque parentem
Aggred.it ur i Genitor felicem reddere tu me,

Tu p ote s tzUrnis miferum confumere c uriš.

Gjuidgmd erit, p ati ur : fed dum mea Vota mor ar is,
lmpeno monitiscpue Dei, mihi črede, refifiis.
lam tandem plačate* quid <ultra tendis mane s
Infidias ? qmd me retineš gemitu lacrymisque,

Fidentemque Deo njanu ratiombm <~urges
Nequidquam  ? genitor, non ignorantid <~ueri y
Heu ! magnat te fallit amor , certo'que repugnat
Haud impune r Dei imperio aduerfata njohmtas*

S c mm  j ex alto rnonitu calejltbu* aSli

H a c loqumur : nec tu dimna* refpicis iras,

(sluguque njtinam liceat pro te mihi foluere potna*.

Dixit, & auerfm trepidantem & multa 'volentent
r Dicere, (df atiomta ftupefacEmn mente reliqtiit.

Tum naero cecidere dmmi , tum denique planxit:

Vdaque m aduerfam reuoluto corpore fpondam
Lamina defe eten s , Voluit celare dolorem.

Fr go cer tat im gemitu* lacrym<xque filenteš
ibatit: folicitd mcerorem mente premebat.  .

Et tamen eluciata fonant fufpiria prejjd
‘Tectore , (df adflantum tetigit yox flebilis dtires.

Nec lohgum , fuperante Deo , natoque njocato,

O ditiis dilecle , mihi me charior ip/b
Nate, qmd infehx ‘voliti mihi  ? mitte dolores,

Mit te graues curas , dtirum'que njrgere parentem :

Vicijh. eAh, quantos fiimtdos fub peSžore fixit
Vitima r vox ! fola hac fenfm animumbpue Ubantern
Impulit: auditu infenfi Nummis iris
Intremm. fateor, nimio inconfultm umore
Veccaui; at crimen gemitus lacrym<eque paterriis
Quas cernis manare genis, luclmcpue piabunt.

‘Tiara dolor Vet uit , <~i>erboque interuenit omni
Smgultus , totis'que quatit pracordia membns.

£>ualis per noElem r ventos perpeffu* (efr imbres,

Infefio fe jlos non audet credere cAo,

Demifitcgue caput pluuiis graue : mitior dura
Si redit, (dy cAo exoriens fol lumina fpargit,

Paulatim explicmt Jefe , Utum'que fereno
Extulit os cAo rurfum, Jrondesque rejurgens.

Haud aliter, tunta rerum mutante procelld,

Rr i Spe

3I&

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Spe tandem op tat d engitur , <-v uit umetne ferenat ,

Tanta etiam vix nune Lodoicus gaudia credens.

Ergo alacer, toto complexus pedtore patrem,

Quis te mutauit tanim Dem ? boe ego quamuis
In longis , dixit , potni {/er are querelis.
lile tuos , Dem tile graues m gaudia njertat
Ono s cerno ludius , ($r preenna digna reponat.
lile tam e n lacrymafque ciet, Jruflracpue lab or at
Supprimere ejfufas cum ludhfono fingultu.

Jguid faciat i magno nati ret met ur amore.

At Vernandiades , cum iam tempusque Demcjue
<r DifceJfum aecelerare monent , fua gaudia njultn
Tantij/er <~vix difsimulat , dum diceret ipfe
Supremumque "vale acciperet gemitu interruptum.
lam patru oblit m , Komam Socioscpue requirens
Ibat dimno Viclor fuccenfm amore.

Nec mora nec requies  (njotorum tanta cupido ef)

Dum fedes tandem contingere detur arnatas,

Hofpitmm fdix, Regumque beattm auld.
lamque fui Fidler /dem a(fuefcere cum
Cooper at , (ff folers c afi or um fortia mor um
Exempla in teneris annis Gonzaga not ar at:

Tum mer o ingenti mirt ut um impulfm amore
Exultat frmturcpue Deo , Superumque beatis
Colloquus : neque iam mentem mortaha tangunt.
lam lacrjmm memmit lat m , ajeteresque querelas
lrasque , wfidiasque p at ris , promiJfaque falfa 3
€t fua fecurm Sociis iam gaudia prodit.

Mox <~ubi cura <~vocat, gaudet tolerare labores
Impoftos, fefeque njltro a/fierioribm ojfert ,
fonjlantem exercens placitz <~virtutis amorem.

Jdgris feruitium  s  generofa pericula fuadet
Magnm amor. r vit<s mmium cur prodigm audesi
*Ah, tihi ne tetri noceant contagia mor bi!
lam b lan dum , dixit, <~uit£ mor tališ amorem
Exumus. raptura nihil ntji membra fepulero,

Cum njolet, incerti j/atium mor s fimat <eui.
eAtque <-vtinam Hrajilas pro Kelligione fagittos
Tingere concejjbm  j quanto generofius illis
Gonzaga ejfundat <-vitam cum fangume tenis  /

Si hcet  j m tela immaturaque funera Uti
IbrnuSj  O* dignum referemus morte tnumphum .

Sode-

liber secvndvs. societas CRESCENS. 317

Societatis IE s v propagatio.

Vt femel accenfa eft, fimul implet luminis orbem,

T Rans pontum celeri Socios dum admiror  Ies  v
Dijfta terrarum peruohtajfe pede,

Atque ahquos Jamam 'volucri prceuertere cur Ju 3
Nec paucis orbem fat patuijfe ^viriss
En tibi nefcio quis , mer s a tam lampade Vhoebi ,

Dijpulit accensd noči is opaca face.
r Uix funi admotum bene fax conceperat ignem j
Nec mora, perfudit lumine cuncia fuo.

Sic , dixi y  <r>t facris Ignatius igmbus ar [it ,

Gpua patet immenfum luxit & igne folum.

Confefiim in Socios  Christi transfudit amorem:

(JonfeJhm Socios per mare r vexit amor.

Hos Rhenumque Albimque vitra mittebat ad iAr£Ion t
f Damnatum tene bris Jrigonbmque folum:

Hos r at ib us numquam notum mittebat m <cquor i
Et loca p<ene ipfis non adeunda feris.
j£quabant facros ipfo cum fole labores y

Vifebantque omnes quas <videt ■ lile plagas.

CunSia v bi lufirarant quce magnus Circuit ather ,

Non fuperejfe or bes mgemuere nouos-

Rr 3

Sode*

31 s IMAGO PRIM I s iEG V LI SOC. IES V.

Societas IE s v toto orbe diffufa implet prophetiam

Malachi#.

\kntiiaT

Abortufolisvfquead occafum magnum eft no men
meum in Gentibus : & in omni loco facrificatur
& offertur nomini meo oblatio munda. Malacki-

C Erta fides Vati  ; fupplex Occafus 0rtus 3
lam didicit flexo procubui/Je genu*

Vitra HJitlrms aquilas Loiola J>)'uintum
Incljta fupremi Numinis arma tulit.

"Plus yltra afsiduos Pboebique anmque labores.
Plus ‘-ultra Occiduo fixa trophaa mari ,

Ajferiiit numen terris. lam plaudit  I e  s v
Afiica , & erectas tendit in aflra manus.
Europa atque A/ta , (d/ 1  prifcis incognita feclis
Amplexa esl Domini fubdita tena fidem.
Tdomen ad boe fupplex po/ito tandem hoj/ita faftu
Kupit inaccejfti Cbina fuperba feras.

Ecce lapon , Indus , AMalabar , ditesque Molucci ,
Agnitum in hoc  I e s v nomine Doumen amant:
Quaque nouum late Nereus circumfonat orbem 3
CKomen ad boe erebris ignibus ara micat.
Indefejfus amor , gemmum di/fufua in orbem,
Aj/eruit gemino nJidior in orbe Deum.

Socic-

J HOROLOj MER IDI |
GIVM. j AND
VEKTICAl|FLNDRO
6VB.,/ BErGICO.

Peru

LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 319

Societas Iesv  omni hora diei nodlifque
Deo facrificat*

luge facrificium.

D Vm Phcebus rutilis <~uo!ans quadrigii
Ten as vndique defnat mentes ,

£t  I e s v Socios f(teras udar as,

(Sen mundum rofeo retexit ortu,

Sen furuis iterurn reliquit nJmbris )
Calorum dapibus <xndet potiri,

Perculpts nimio flupore clamat:

Sffe qmd rear boe boni perennul
En  Iesv Socij , genus Promethei,

In ten as rapiunt Jerant que calum:

Mox pro vindiciis beatitatis
Confertum S up er os m mu njocabunt.

Si <~vifo indigetes Deo beantur,

Hi per facrifcas fruuntur ar as.

€t mox bafia delicata libant,

Et mox pecloris in fmus recondunt.

Nec dag is faties moduscpse faerat
Omni his deliciis fruuntur hord y
Omni ‘-uidima confecratur hord.

] uis iam nuntius aliger refoluet y
Gpuid prafiabilius beatiusque y
Stellato in folio Deum intuen,

An  T )eo ajpdue potiri ad ar as  ?

Socie-.

0

320 1MAG0 PRIMI SiECVLI SOC. IE5V.

Societas Fidem toto orbe diuulgat

In omnemterram exiuit fonuseorum. Tfd.  is.

Q Vis fremit armorum fonitus , clangorque tubarum i
G)ws fragor audentes ad noua beda njocat ?
Mifinufne iterum, quo non generofior alt er 3
Troianas muco cone it at mre acies  ?

An caua Tritonu maiori buccma fiatu
Conuocat mquoreos, numina feua, deost
Ealhmur  ? an maior Martis fe tollit mago ?

Non folet is tali bella ciere fino.

Tu genus Heroum, magnum decus addite Diuis,
lgnati 3  tu nos ad noua bella <-vocas.

Audijmus, Socijque tul trn cašlra fequemur:

Hmc tua nefcio quid buccma grande fonat.

Audnt (djr Hrafilus : ferus audut Afer 3  & lndus s
6)uosque <-oidet gelido ‘Tarrbafis urfit polo.

Hoc fimtu perculfiu Arabs fua fana rehnqmt >

Et gnus ignoto fert fua thura Dco.

Hoc lapon 3  hoc commota Sina efl, tenebrisegue fugatis
Subtraxit Stjgio fiubdita colla iugo.

Denique qua totum radiu circumfpicit orbem
Phoebus , <equoreis Nereus arnbit aquis,

Audiris 3  lateque tuo loca murmure cornples:

Sed qum bella canis 3  nuntia pacis erunt ,

Regno

1

liber secvndvs. SOCIETAS CRESCENS. 321

Rcgnorum & Prouinciarutnper Societatem

conucrfio.

tac pedem figat, &; terram mmiebit

P a Arne puer, maiora tuis qmd uiribus audesi
Demens ! nori illd efi tena mouenda manu.

Ri/it ; (dr , Hoc  , inquit 3  fac pes confiftat metni,

Mutabit mtdium pcnduU terrd locum.
lila. qmdem fiat mole fud 3  libratacpue magni
Arte Hki s noflris fed fuperanda rotiš.

Nempe ubi uim totam rota Verja coegii in unum i
Protinus appenfiufn machina tollit onus.

Hoc quodcumqtte -uideš 3  LoioU faera propago 3
£hia uagus immenfam Nereus ambit htmurn ,
jVu.i Vhoebi radios vitra utcet abdita teilus 3
ZJirtutis fpatium eH meta'que tota ture.

Hic fortem quacumque pedem defigis }  m alturrl
Cuncia 3  gram quamuis mole premantur , agisi
Tefiis eris concuffa tuis America Regnis,

T ane tuo in Stjgios pondere merfa lacus-,

Sed Validd fubducia manu pallentibus Vmbris,

(pepifii ignoti tecia fnbire poli.

Tefiis & Europe, medioque coercita ponto
Afirica  5 & hcec tenebris utraque mota fuiš.

Vitima qum adeb nafcentis hmina Rhoebi ,

Vi dim m hac etiam contremuifie manu.

Ima licet uafLe fubfidant pondera terrre y
Euehet ad Super os ingeniofus amor.

S s Miffio-

322  IMAGO PRIMI SJE  CVLI SOC. IESV.

Mifliones ad nutum Summi Pontificis.

Emicat ad nutum Paftoris.

A Djjtice, quam prompto partes pede currat in omnes ,
Et nutm domini pendeat ante fui.

Signat hic Occafum ? celer emicat. lndicat Ortuml
Fertur in Eoas prot ima ille plagas.

A gr ege fangmneos mandat cohibere le one s?

Horrentes contra non timet tre tub as.

Detegit inde lup o sl ruit ocyus. inde latrones  ?

Irruit, (efr pauidum feruat ab hofle pecus,

Sique aliquod forfan per faxa <-vepres'que njagetur ,
Errantem docia colligit arte gregem.

Et redit , (gfr aJifum latu* falit ante magijlrum ,

Atque mouet promptos in noua iuffa pedes.

HaSIenm hac fuerit , non eH modo fola molofji
Gloria, Loiola fors beat ifla Fatreš.

Sunt aha pecudes , Fafior ter maxmus alt er,

Et maior Stjgios ar s cohibere lupos.

V^ec minus exjilmnt y feu quarere lana fequentes >
Seurapere e Stygio dente iubefttur oues-,

Ghiam, fignante fuo curfum paftore, molojji
Ocjus ant aquilis ant Aqudone laolant.

Socie-

liber secvndvs. societas CRESCENS. 32J

Societas in Miffionibus, Pontificis voluntati

obfecundat.

Haec Cynofura. mihi.

Q Vhn bene cAorurn curfus (gfr fdera fertiat

Nauita , c um dubias per freta fulcat aquas$
tAut modo Tyndaridas qu<zrit, claramque coronam *

Et B er en it m  lucida Jer ta c orna;

Aut timet Oknice fidus pluuiale cdpellce ,

Jshtcecjue folent tumidum Jigna ciere freium ;

Tam bene JpeSfat at us Magnetica Jicca Trionum
Sider a, qua gelido femper in axe micant.

Certius bis tamen Ignatt leclijfima turba )

magmm a magno Numine norhen habet *

(Jer t ms obferuans aliquid , te Maxime Prafid,
Arbitriumcpte tuum , Jidera tuta, notat.

Cumcpue graues adeat pro Relligione labores
( S eu pet at Eoos, feu pet at Hefjerios)

Hcec , inquit, Cynofura mihi ejl: hcec certius a>ria
Diriget ambiguam per freta vaftd ratem.

Hanc jjetfans , pelagi fhiEfus pumidasque procellcts
Ridet, & <squoreas Numine tuta rnmas.

Ver luga , per fcopulos, per inhojjnta httora ponti t
Qua'quc peregrinis muia Regna Srna,

Hac duce carpit iter tutum , feciitque fequacem J
J$ua ‘vocat Vrbani nutus aura , ratem,

S Si

Sode-

324 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.

Societas ad Miffiones expedita.

Mittet fulgura, & ibunt > & reuertentia
dicent: Adfumus, lob 3 s,  ,

Q Vi nefcit celeres emijji fulminis alas y
Soliciti normam non babet obfequij.

Inuia defcendens noix dijfecat afira y  recurrit:

Intima vix tena: tangit , m afira redit.

Ecce fatifcentis dislrmgit ctilmina Pindi
Ante fcre, nubes quam lacerajfe [etos.

Stratus Eryx y  firato procumbit njertice Tauruš ;

Et redit,  6 ^ mr [um fiernere tendit Athon.

Strauit, adcft: it er um a ue leues tranfuerberat auras,
Exšfeclatque nouum Numinis imperium.

Fulminis htec njirtus: <~vt fulmina mittit alumnos
De Q'apitolina qui tonat arce Pater.

Imperat ? Eoos 'volat hic peregnnus ad lndos$

Et Volat , & <~velox m noua mjja redit.

Mittit ad Occafum  ? ruit ille. Remittit m Ort um?

lile celer tujfas itque reditque <-vias.
tihi procul ad nutus agit impetus , impetus idem
Ad domimm impellit pracipitare gradum.

Viuida Špes alas, Amor igneus applicat ignes,

Vimque Fides : tališ quid mfi fulmen eriti

3

Spin-

liber s ec v n d v s. societas crescens. 325

Spiritaalium legatorum conditio.

Qui facit Angelos fuos * fpifitus*} & miniftros
fuos, ignem vrentem. Ffal.  103

C ~> Ens pia qux Domini de nomihe nomen  I

Ducis 3  & hunc titulum Relligionis habes,

Difce Deus fua quos cupiat ad iujfa mmiHros,

Et qud Calicolis dote placere queas.

Eac habeas flammas 3  qm te profiterit amarei
Odit amor pigro p e Štor a njinffa gelu.

Adfpice plena, Deo primorum peclora Patrum ,

Vt nequeant tacitas diffimulare faces.

Perpetuis claufos lacrymis Ignatius ignes
V rodit, & ardores hcec alit Hmda pios.

Sole fub ardenti pofitos Xauerius Indos,

Orbe licet noflro dijjlta Regna, pet at s
Attamen occultis imo fub peŠiore flammis
lile magis , Phat bo qudm propiore, calet.

Štpuid loauar aut luuenem cui fiirps ab origine prifca
fajhlioneos clara recenfet auos\

Aut decus Imperij te Staneflae Poloni ,

Sidereas toties peclora paffa facesl
Quid moror in tenis ? oculos ad fdera tolle:

Hoc docet exemplis c celica turba fuis.

Socie-

$26  IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Societatis Mifllones Indicae.

Vmis non fufficit orbis.

E SJe quid hoc dicam generofe mentis  ? <vtrutnquč
Hic puer amplexus expedit ante glob mn*

Dicpuer 3  an toto peffius ribi latius orbe eff 3
Et minor eft mimo mundm <vterque tuo ?

Sic quondam JEmathio imeni par non fmt or h is 3
Et quo mn potuit pralia , Vota tulit,
lile tamen mnclor Regnonm , ad flurmna Gangis
ConJUtit , & magno njitfus ab orbe fuit.

Maior umor Gangem fuperans, pelagusque profundum ,
Viclor in extremis fimbus orbis agit.
lllius in cafiris qui figna fequuntur  I e  s v
(Ignauus tali quis <z>ekt effe duce?)

<>)uidmirum , Herculeas njltra ac freta 'vajla columnas t
Ghurere (efr Soos, qu£rere O* Hefpenosi
roms amor miliš ar Sfat ur finibus- y  illos
Igneus Ignati fpiritus intus agit.

€xemplum ducis, atque animarum lucra decusque,

Et magno in tenis fixa trophaa c Deo i
Jngentes ammos faciunt 3  quos expleat  <x >nus
Jjjhii dulci recreat numine corda Dem .

Nec fegnior altera cura efl: Antipodum.

A Vrea ab Eois Thoebi lux fulferat nandis,

Grataque lux oculis fulferat ifla meis:

Reddiderat mundoque diem, rebusque colorem ,

Ridebat toto multus in orbe nitor:

Rune ego: Sic femper rutiles, pulcherrime Titan,

Neu caput auricomum condere no El e r velis.

Qua, precor, inuidia efl radio s fubducere tenis *

Ac tenebris toties pne cip it ar e diieml
Nil ago: iam praceps deuexo fer tur Olympo,

Et iam caruleo Fhcebus in amne lafet:

Mox etiam furuo texerunt nubila cAum
Sjrmate , in toto nox fuit <-una polo.

Vt r uidi infrendens, Sol o pulcherrime, dixi,

Exfre mbe caput: qu<c tibi caujfa fuga: eft  ?

Forfltan Heflenum fejfus ( qu<efabula na at um e&)

Luminis njt repares damna, cubile petis ?

Eallimur : Antipodum non fegnior altera cura efl,
dflec tantum noflro dimdis orbe diem .

Et miramur adhuc te, Loiolaa propago,

Tendere m opgoflttt dijflta Regnaplaga ?

Scilicet hoc quoque folis habes , nec fegnior illo es;

.Hinc aha ex alid te quoque cura ^uocat .

Vocatio

liber secvndvs. societas crescens.

Mifllones noui Orbis.

327

J2S I MA G O PRIMI SiECVLI SOC IESV.

Vocatio ad Societatem.

Terram deferuifTe iuuat

D luinum athereis ignem qui furpuit afirti,

Ammwnque pmilem finxit humanum Deo$

F er tur Sardonychos egefto monte lapillos ,

Duri e tene bris Caucap in lucern erutos s
Inferiiijfe prius digitis  ; vbi dara pyropi
Lux, Pbcebe , radiis faceret inmdiam tuis.

Felix chryfolithus  , felix & flamma pyropi
( Natura čceco quos male occuluit finu )

Dum datur athereas• abBerps fordibus dur as
Spe Bar e, & aureo candicare in annulo.

Cemma hominis mens ep , natiuo fidere fulgens i
Sed , heu ! fepulta facibus tena lafet.

£hud queror ? Ecce nouum terris dant apr a Vromethcum
^Magis aupicatas qui tulit ccelo faces:

Ex re nomen habet , dio fagrat igne  j fuumque
Olm fepultum tot dedit gemmis decus 3
6)uot mundi e tenebris ad pgna naocauit  IE s V,

Suaque tandem luce concefsit fiui.

Chryfolithi certet rutilo nune cernula ccelo
Lux , dum fuperbo fe maritat annulo.

^ui B?hariys fugit Loiola auelore tenebras 3
C celo foloque clarms fpargit iubar.

i

B.Aloy-

liber secvndvs., societas crescens. 329

B. Aloyfio Societatem Iesv  ingredienti.

Non inferiora fecutus.

S Vblimes - aquiU , njolucrum generofa propago, -
eAufe oculis TPbcebi filicitare lubar,

Ut naos Gonzagce, qui non fine numine Diuum
Ghtatuor antiquum fiemma notatis auesi
State alacres,fixafque acies intendite ccelo:

Uxplorare nouo flcmmata file luuat.

Čemite quos ignes , radio s quos fi (trgat  I e s v Ss
J ht£ noua c cele JU Um p ode fictmma micet.

Cahgant <xwltus. 0 culo s <sAloyfiiu njnus
Figit , e> obtutu mens animofi fiaht.

Gum (adeo haud oculos hebetant noua lamina
O! rnibi y  Pbcebe , nouas eiaculare faces.

Vmmus bts,  Iesv que tuo recreamur ab  /j
Eta , oculos radio tam propiore fen.

Defiro, quodpojfum , patrem, patriamque, laremque;

Vt te fole queam fic propiore frui.

Terra nuale. Gemtor quid pugnas ? mitte querelat*
te, non proauis inferiora fiquor.

Jnutdeas, frater , fi credas :■ quosque relinquo
c J)ifiedens titulo s, tu quoque ferre nege s.

Me genus fiitpem iuuat ipfi arceffere c celo:  ,
‘Ero titulis  Ie svs. omnibus nanju er it*  ...

Tt -

Bcato

330 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Beato Staniflao Koftkse etiamnum puero
Societatem ingredienti.

Vt citd maturefcat.

O  Im mor Koflka flmiles in magme vultus
Vider at 3  (gfl puert carpitur igne puer .

'us in ten m njelocibrn aduolat alis 3
Vt mage 'vidno nutriat igne faces.

Tum flc orfrn amor : ‘Tuer o dignijjjme c telo f
Pande agedmn teneras m mea tela fibras.

O c&lo dileSie njem! ne tempora dijfer:

5A (ul/a meis ata* ignibus apta magis.

Omnia prima placent, pračox in vitibm Vua
Gratior, & prima falce refeSla Ceres.

Cernis njt extento turgeflens n>ua racemo
Pendeat! hac primo flore reclufa [uit.

Claufa mmas Borea  3  nocituraque flngora mitro
Pelht, & exclusd grandine tuta latet.

/Etatis breue ver, (efl primos porrige flores.

Sero reliEia fibi , plena fit mua mero.

Omnia principiis infunt: flpem fecit in herbd,

Ghi£ modo firata fleges grandinis imbre iacet .
r Dixerat: (efl primo ne flos marcefceret auo 3
Aut flueret mundi turbine , clauflra dedit.

Sic decuit, teneris njt matureflceret annis 3
(Adderet (gfl [uperiš cana imenta decus.

IMA'

331

I M A G O

PRIMI SMCVLl

SOCIETATIS IESV-
LIBER TERTIVS,

SOCIETAS AGENS,

SIVE

DE EVNCTIONIBVS SOCIETATIS.

C A P V T PRIMVM.

Quibus fmSiiombus mxta Inštitut um fimm Societus

v A s res aiebatelTe S. Ignatius, quibus Religio-
forum virorum Ordines maxime commendantur
in vulgus, vita: aufteritatemj & prarclara erga ho~ commen-~
mineš merica: quarum altera venerationem con- ^ ant  0r-
ciliat, altera amorem . Namquiparum fibi aut
nihil indulgent, afperum etiam leuerumque vitx
genus amplexi iunt; hos populus prxcipue fiifpi-
cit, tamquam iiipra le politos: quod animaduer-
tat ab Lis illa defpici, ad quac vix alij votis audent aipirare. qui vero
benefici liint in alios, quorum libor atque induftria multis eftfaluta-
ris; eos arnare folemus, eorumque confortium : tura qudd iperemus
ipforum beneficentiam nobis etiam profimiram, tum quod ipfum be¬
nigne facere nefcio quid habeat pulchritudinis, quod rapere animos ad
le folet. Patuit id in pari virorum, quos orbis vmquam vidit, fančtifli-
nio, Christo  Sdluatorc noflro, &Ioanne B apnila - Ioannem, quod
afpcro eflet cultu , vino & communi hominum vitlu abilineret, locu-
ftis contentus & melle iilueilri, fupra antiquos Prophetas elTe aliquem
ludad fufpicabantUt: Chriftum vero, qui regiones cucumiacentes to-
tamque Pabeilinam non beneficiis minus quam pafllbus obibar, ita di-
bgebant paffim , vt ab eius latere vix abirent. Quamquam etiam vtri-

T t 2, que

112  1MAG0 PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

que horum res eacdem, quibus populo amabiles faftifunt, multorum
inuidiam grauesque calumnias pepererunt : plures etiam Saluatori no-
ftro, quod vita iiuius a communi hominum confuetudine non abhor-
rens httiufiritidi teliš magis eftet expolita, a quibus Baptiftam horridtis
illecultus,& vita: ratio feuera in primis atque difficihs,mebatur. Ita fere
ex lifdem fontibus amor atq; odium nafcitur, ceftimatio atque inuidia.

Nune, vt ad inftitutum veniamus, quae odia conflata fint Socie-
tati I e  s v , eb quod rauneri fuo fatisfaciens prodefle quam plurimis
ftuduerit, infra dicendum eft. Quoniarn vero adum eft de Principum
virorum ac populomm erga eam ftudiis, quibus eft potiflimum pro-
pagataj nune rationi conlentaneum eft explicare , quibus officiis h a.-c in
faa funt  le ftudia ac beneuolentiam excitarit. Sunt enim Religiofis Ordinibus
'fiefapro-  ^ n g u ^ ls artes  quaedam luce Sc  offtcia propria , propter qua: ab homini-
p r , a -f  bus expetuntur: atque lice c eft illa tam pulchra & ab omnibus laudata
varietas ( non infimum matris noftue facrofandce Ecclefice ornamen-
tum)  hominum ad vnum tendentium finem (nimirum Creatoris /ui
gloriam) tam diuerfa inftituta , quorum nullus eadem ad prsefrnim fibi
tcrminumvia gradiatur. Nequeenim veftium diuerfitas multitudinem
Ordinum Rehgiofomm conftituit , fed adionum atque ftudiorum.
Nam alij quidem concinendis Deolaudibus potiflimum vacant, alij
regrorum corporibus procurandis: fiintqui corporis affiidationes Sc  vl-
tronea fupplicia p ra: ceteris conledanmr- ataue horum alij tenuitate vi-
dus, alij cultus alperitate , alij lolimdmc filentioque commendantur.
Seraphica D. Francifci Familia Religiosa mendicitate inter ceteras eft
eximia: Prcedicatorum Ordo Apoftolicus ipfo nomine fuo prarfert,quid
habeat proprij fibi muneris. Prcetermitto ceteros. Societatis noftras hxc
Soaetati  e pj. p roumc i a ;  ineumbere totis viribus in defenfionem Sc  propagatio-
frlum. 0  nem  Fidei Catholicre, animarnmque profedum in vita ac bodrim
Chriftiana omni ftudio co nat u que promouere. Hoc fine diuinims per
xi i fiu Ignatium fuit inftituta. Hanc in rem nihil a le ftudij, nihil officij de-
soaetauf' fiderari patitur,qua publice, qua priuatim. Publice concionibus haben-
dis, ledionibus faeris , Sc  alio quocumque verbi Dei dočtrnvrcjue
Chriftiance minifferio, quam illuftrare feriptis etiam libris hucuftjuc
non ceflat: tum puerorum ac rudium in C h r i s t i  lege inftitutio-
ne, eredis in eum finem fcholis atque feminariis iuuentuti optimis
moribus vna Sc  ingenuis artibus imbuendas : tum vero cogendis cer-
torum hominum Sodalitiis,qui magnam Dei Matrem afledu prcecipuo
colunt, Sc  fingulari bonorum operum ftudio le addicunt. Nihil dico de
frequenti Sacramentorum, Pcenitentiae praderdm Sc  Euchariftice, ad-
miniftratione. Priuatim vero piis colloquiis mifcendis, Exercitiis fpiri-
tualibus tradendis, reconciliatione diflidentium, adiuuando captiuos,
Polando cegros , confirmando moribundos, denique nullum opus omit-
tendo Chriftianat charitatis,Deum hominesque fibi conciliat. Ad h a: c,
quia Ordo Sacerdotum firmus , quorum curce non modo corpus
C h r i s t  i myfticum, id eft Ecclefia, fed magis etiam veram, quod
in altari immolatur, concreditum eft; illud etiam ex olficio curamus,
vt ea qua par eft reuerentia res facrce, eaque qua decet maieftate, traden-

tur*

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 333

Lir. Hreartes, Ilxc ftudia noftra funt: ab his operibus nataprimiim.

\yxc  Iesv  Societas eft, his adoleuit fenfim, in eamque magnitudinem
acrobur excreuit, vt&astatem ferat, & orbem vniuerfum impleat.
lixc facere cum omittet. (quod auertat, Sc  auertet (Vt fpero) Deus) tum
Iesv  Societas in Societate requiretur: ndn erit, inquara, ilia florens ac
celebris a S. Ignatio inftituta Religio, fed alius quidam coetus ignauus
acdegener. Contra vero dum his exercitiis fedulb vacabit* quidquid
calunmientur inimici 5 eric eadem Societas, quas viuente Ignatio flo-
ruit, led nurnero audior, aetate firmior, frudu etiam (qni Dei eft fauor)
vberior. lam de fingulis, qux funt commemorata, viaeamus.

CAP V T SECVNDVM.

De faerie Concionibue <

G Oncionandi munus, Epifcopdfufti proprium, cum Ordinibus
Mendicantium,vt vocamus, Summi Pontificis audoritate com-
municatum eft.Societas illud geflit ab exortu fuo,imo cum hoc munere
nata eft. Nam Sc  Audor eiuš Ignatius Concionibus claruit, eiusque Ribad.
iam inde ante confinnatam Societatem celeberrimas in Hifpania Fuiffe ua 1-c ' 5 '
conciones aceepimus, quando ih agris campisque patentibus dicendum
ad populum ipfi fuit, quod affluentem e longinquo turbana templa non
caperent: &,qui Socij Ignatij primi fuerunt, dum adhuc de nouo Grdi¬
ne inftituertdo confilia agitarentuf, Italiam prope omnem Fuis concioni¬
bus commouerunt: iidem mox Roma partiti inter fe templa locacjue
vrbis frequentiora, iri quibus finguli multitudinem hortarentur, prater
admirabiles animorum motusjmagnamcjuemorum conuerfionem, illud
etiam effecerunt exemplo fuo, vt facrarum conciontim vfus, Feftoac Hift.sod«.
Dominicoquoquedie tum prope incognitus, Ecclefix confuetudine /it num.’ 4 j.'
receptus. Quibus in concionibus idfibi communi confilio praftcripfe-
rant Patres(quod legibus deinde noftris prmfcriptum eft) vt iis rebus in-
culcandis pr^cipue infifterent^u^ adChriftianam inftitutionem,ad ex-
ftirpanda vida, ad inferendas hominum animis virtutes valent: verbo-
rum lenocinia ne fedarentur, plus agerent ardore animi atq; oculorum:
denkjueillamorationem effe crederent ad permouendum aptiffimam,
qux effet cum optimse vitae exemplis coniunda. Hos xmulata pofte-
ritas, Euangelica deinceps tubd, quam latčpatet orbis, infonuit; quo
frudu,teftes funt Prouinciai omnes Sc  Regna terrarum. Benedidi Pal- Fručlu
mij aureum os in Italia Sc  Skilia* qux miracula non patrauit ? qux non c on c ion um
in eadem Italia Achillis Gagliardi, Sc  Silueftri Landini? quorum con-
ciones interrumpebat auditorum fxpe clamor, fande poliicentium fe ‘ } ’
imperarent effe faduros. E multis vnum referam quod de Sflueftro Silueftri
Hiftoria noftra narrat. Carregium oppidum in Italia fane magnum
incredibili ardebat fadionum tumultu. tanta eratgladiorum licentia, num -4 l -
vt nullum effet contra furorem inimicorum cuipiam tutum perfu-
gium : xdes facras peruagabantur armati, neque religio erat ad ipfas
Vfque aras f|rido ferro perfequi inimicum : horrebantomniacxdibus:

Tt 3 ad

ttomil.Je
Dauide &
SauleTo-
mo i.

P. M a. dri-
diji

S trud a  ,

Boulcrcman

in Viris il-

luftribus.

Sebaftiani

Parradij,

‘Tetri Ri-

badeneirt,

Edmttndi
uiugenj,.
De 6rru
haeref. lib.j.
eap. 2 .

CrClemen-
tis Ptttea-
ni.

33 4 IMAGO PRIMISiCVLI SOC IESV-

ad quinque Sc  quadraginta patratreiam erant, Sc  nouae indics futuraš
timebantur. fruftra fuerat Ferrari^ Ducis interpofita audoritas, fruftra
adhibiti conatus virorum tum genere ^ tum fanditate prudentiaque il,
luftriiim: trigefimum iam annum durabat malum }  ac dilapfis alio, vt
fit, modeftioribus, cum foliferocioresin oppido remanfiflent, latronum
erat aut feraruiri quam hominum habitationi locus (imilior: ad folitu-
nem Sc  excidium res vergebat. MiiTus huc Landinns, primum agere
cum fin guliš blande coepit, cum iis prrefertim qui partium duces erant,
delinire eos verbis ,odiorum commemorare damna, Talutis reternre pe-
riculum Sc  iniuriam Dei extollere : ad extremum non dubitauit, dum
ad confertam multitudinem verbafacit, citare proprio nomine Ioan-
nem Corfum (erat is e ducibus vnus, qui concioni tum forte intererat)
8c  vt in gratiam redeat cum inimicis palam iuberc. qua ille (ubita com-
pellatione perculfus, ipfoque dicentis ardore ac fpiritu territus, ferruin
quo ftabat accindus protinus abijcit: tum volutus in genu a, Pacem,
b ciucs, pacem ac veniam, contenta voce exclamat. Pacem continuo,
pacem, quotquot aderant, omnes ingeminant; &quiahimis artnisq ie
infedis in templum conuenerant, ali j aliis ipfo fortaffis tem pore infi-
diantes, mox humi pro(trati ruunt in amplexus, perfufi lacrymis, quas
volili inter ofculaper ora vultusq; mutuos toro tetnplo vidifles. pulchro
fpedaculo, vt cuius quifque (anguinem pauloante fitiiTetj eius maxime
Iacrymas biberet. Quid non efficerct illa vox, qure, fi D. Chryfodo-
mo credimus, quot homines flexit ira atque odio obftinatos, tote du-
rillimis faxis fontes elicuit, maiore miraculo quam fuerit illud Moyfis
potum peregrinanti populo e rupe praebentis? Quales hi inter Italos,
tales fuere inHifpaniaAraofius, Strada, Madridius« Ac Madridiusq uidem
tanta pollebat vi dicendi, vt fa£aipfacommouereloquendo polhe vulgo
ferretur : Strada vero, a cuius ore iam tum adolefcentis, ne dicam pueri,
nullis dum in (trudi grauioribus difciplinis, in Italia primum cum vix
annum ageret vigefimum, tum quarto poit anno Louanij, pendebant
Dodores astate prudentiaque maturi j po(lquam tandem con firm au it
aetate ac dodrina eloquentiam illam (uam, tantus in hoc genere euafit,
vt verfare manibus in quam vellet partem hominum corda videretur.
fuit certe, cum vnius Quadragefimae concionibus ab ipfo permoti atn-
plius centum, mi (To rebus humanis nuntio, in Religioforum Ccenobia
difčederunt. Simillimus concionum Sebaftiani Barradij pluribus pod
annis in Lufitania frudus exditiqvt iam eos claufha non caperent,quos
voce ipfius Deus ad Religiofa cadra Ordinestjue vocitabat. Ad Pe-
trum Ribadeneiram, cum Louanij Latine diceret in rede Archangeli
Michaelis eorum rogatu qui Academire tum praeerant, Redoris atque
Cancellarij, Orator e S. Dominici Familia totam, quae ad fe confluxe-
rat, concionem adduxit, teftatus vtilius ab illoDei verbum efieaudi-
turos: raro modediae Religiofe exemplo, Sc  quodhonorificentius pro-
culdubio illifuit, qui tanto honore alterum afficiebat; fed de concio-
natoris noftri prazdantia tedimonio non minore. De Edmundo vero
Augerioquid dicam ? quem Florimundus nobilis hac retate Hidoricus
cum altero Societatis noftrre Sacerdote elemente Puteano duos appel-

LIBER TERTIVS* SOCIETAS AGENS* 335

lat praftantiflimos, quos Francia vmcjuam habuit, diuini verbi prarco-
nes. Noti aufim ego virum, etfiopdme de Galliis meritum, vtReges
ipfi Chriftianiflimi funt teftati, hoc elogio celebrarehabuit enim ha-
betcjue Regnum illud oratores plurimoseloquentia Sc  virtute eximios:
quibus omnibus anteponere noftrum velle,nobis Tornade inuidiofum
magis edet, quam illi gloriofum. Hoc dico, quod dici dne cuiufquam
inuidia poteft, Lugdunum vrbem maximam frequentiffimamque Iiu-
ius potidimum cončionibus ab haerefi ede vindicatam: ad auadraginta
milna hominum turne rertmt, quos vnus ipfe adFidem reduxeritj Ec-
clefiamque Romanam, foiitus nonnumquam a viginti millibus pro
concione audiri: pro quibus meritis ctrm ei gratias ageret Ca.rolus IX.
Galliarum ' Rex, atnplexiis hominem beneuolentiflime a le dimifit.

Far huic e (Te poterat Edmundus alter Campianus, fi parem n a čl us Edmmdi
fuiflet eloquenti£e fure campum. Sed enim virurn difertiflimum, qui Cam P l(tM >
cum duodetinis edet puer, vnus e tota iuuentute Lotidinenfi elečlus eft,
qui Mariani dignam imniortalitate Principem Anglia: tuna fceptraca-
pedentem orator publicus falutaret •, quem deinde iuuenem Elifabetha
cum dicentem audiifTet Oxonij, ita expetiit, v£ nefcio qux fumma pto-
miferit, fi fauore vri regio voluidet; illum, inquam, virum, cum iana
matu rus Sc  perfečlus orator ede poterat, popularium lTiorum c^ca im-
probitas delitefcere in angulis domorum, Sc  non nifi in Iatibulis ac fur-
tim exferereillam fuam dicendi incredibilem vim coegit: quamquatn
hic etiam, vbi moderari fibi illum oportebat, Sc  eloquentiam fuam in-
fringere, tam erat in dicendo potens, vt concione, quam habuit extre-
mam, qui larua Catholica tečlus intererat eius proditor Eliottus, in
momenta fingula itnminens fceleri, tencre tamen lacrymas non potue-
rit. Sed hoc eftmaior Augerio Campianus,quod mortern &laqueum,
quGE illi iam vinčlo parata ab hasreticis tantiim fuerunt, huic etiam,
quod rem Catholicam tueretur, perditi homines irrogarunt. E concio-
natoribus Principu m Petrus Canifius a Ferdinando C a: fare Sc  Alberto Petri Ca ~
Dnce Bauariae (quibus Principibus debet Germania qubd abforpta hx- ni ^*
red tota non eft) auidiflime foiitus eft audiri: dequo viro, quiaadFlan-
dro-belgicam noftram pertinet, alius erit dicendi locus. Magna apud
Catholicos Hifpaniae Reges concionum laude floruerunt Ioannes Hie-
ronymus, Gafpar Sanchius, Hieronymus Florentia. AntoniumPadil-
lium cum dicentem in facello fuo Philippus 1 E Rex Catholicus au- a 1  ‘ h
diiffet, concionem fibi egregiam videri dixit vel ipfum Patris concio-
riantis afpečlum. In Gallia prrcter eum, quem dixi Augerium, Caro-
lo IX. Sc  Henrico III. Regibus gratiflimitrn, concionatores Regij fue-
runt farna celebres Cottonus atque alij. In Polonia Petrus Scarga
apud Reges in honore fuit, Stephanum ac Sigifmundum: qui munus
concionandi, antequam nofteredet, a fe fufceptum, triginta annos a-
pud nos deindefuftinuit. Longum edet fingulos enumerando rečenfe-
re, cum vix vila Catholici Principis aula fuerithis annis fuperioribus,
cx  quoclarefcere Societas noftra coepit, qua: non haberet afitdue 6 rato-
rem ex ea virum aliquem eloquentia Chriftiana prsftantem. Prarter-
eiuida mihi ede video innumera,qure nojftrorum concionibus, non fine

faufta

Gafparis

336 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC IESV.
faufta hominum admurmuratione perfeda funt: ac in primis pernio-
tas efle Principes feminas, vt ad tegenda paupernm corpora,parietibus
domus fux aulaea detraherent: alibi, vt cotumdcm nuditati confulere-
tur, a pluribus auditorum proprias exutas efle veftes, & crant inter illos
qiiibus nihil erat pretiofiusea vefte, quamdabant: alias hominum tria
minimum millia ad peccatorum confeflionem vna adhortatione per-
mota, exftinda inueterata odia, redditam totis oppidis paccm, fubla-
tum e ciuitatibus veftium luxum, exhaufta lupanaria, Monafteria re-
pleta. Porro fi qux in hoc gcncrc perfecit vnus Gafpar Barzams, in
medium hic adforrem, fručtus non ab vno homine, fed a tota Societa-
teannis aIiquot colledus exiftimari poflet. Sed hunc quoque viram
pmereo, inter illuftriora Prouincixnoftrx fidera opportunius cele-
brandum: hoc de afliduitate concionum eius atque indefeflo ftudio
Ibluin dicam, concionari illum efle folitum in hngulos fere dies; neque
id femel aut in vno templo tantum,fed eodemdie fxpius in templis
variis, in nauibus, in vicis, in cuftodiis publicis, vbieumeme coronam
hominum nadus erat: adeb vt fubinde pxne toti fuccedentibus fibi
concionibus abirent dies; idque ea Temper andientium voluntate, vt fa-
tiari non pofle homines viderentur. Hoc tamen filentio prxteriri non
debet,quod de Ferix fextx concionibus Gox aGafpare inftitutis narrat
in eius Vita Trigaultius; ea die tantum fuifle populi confluxum,vt
qui audire dicentem vellet, multis anfe horis ei eflet locus aliquis occu-
pandus: nam a duabus leucis accurrebant pridie in vrbem multi, ne, fi
ipfo die adueniflent, a ciuibus prxuenti excluderentur. Hic Gafpar Tub
vefperam e paflione Christi Domini caput aliquod tradabat, ea.vi
verborum, vtqui illum audiebant, interefle coram fuppLiciis, &: vfur-
pare oculis Saluatoris fui vulnera fibi viderentur. hinc videres in po-
pulo erumpentes vbertitn lacrymas, pedoris tunfiones, Sc  ex imo corde
duda fu/piria exaudires: in ft a bat commotis animis orator, Sc  omnem
exferens eloquentix fux vim, ardeiitiflimis cumDeo, cumCHRisTO
ipfo patiente, cum eius mceffciflimaMatre, colloquiis id elficiebat ple-
rumque, vt, cum prx lacrymis ac fingultibus loqui vix poflet, audito¬
rum comploratio Sc  erumpentes in eiulatum tandem gemitus audiri
etiam loquentem non finerent. Tumipfe pofitis in pulpito genibus,
ceteri etiam in genua prouoluti,laxabant afFedui fuo' frcnos. augebat
commiferationem Christi inter acerbiflimos cruciatus triftis adfpe-
dus: cuius effigies in ara polita, dedudo velo tum demum obijcieba-
tur oculis, perftrepente lugubrem in modu m muficorum choro. In-
terea prodibant e faerario flagris inftrudi non pauci, qui Domino fuo
non lolum lacrymas, fed etiam pro fanguine fanguinem rependebant.
Eam rem fenbit Trigaultius malleum pcccatorum fuifle. Et vero quas
vires habeant ad animos permouendos Christi patientis cruciatus
pro concione tradati, accedente prasfertim inflammata quadam faeri
oratoris eloquentia,& externis quibufdam fubfidiis, qux fenfiis ferianr,
toto iam Belgio in templis noftris faeris Quadragefimx diebus ccrni-
tur- quando eadem prope forma qua vfumGafparem fuifle accepimus,
meditanda populo paflionis myfteria ter quaterve per hebdomadas
. • . ‘ P ro P°-

LIBER T E R TIV Si SOCIETAS AGENS. 33?

proponuntur, hominum frequentia ac motu animorum fi non tanto,
quantum vir ille Apoftolicus excitabat,eo certe quem fummi infimi-
que miriš in cadum laudibus extollunt. Ha: in eoncionibus induftrias
noftras funt, hx  artes,quibus populi pietatem religionemque nutrimus
ac fouemus. Neque templa folum aut loca facratiora voxifta Chriftia- Concims
norum oratorum peruagata cit, fed audita etiam inplateis (quemadmo- in ? late ”>
dum dc Barzaro iam dicere memini) vicifque ciuitatum, in ipfas vfque Zagno™*
fcelerum officinas falubriter penetrauit. Quoties e noftris concionato- fruttm
ribus aliquis , dum otiofis in foro hominibus fanda importunitate fi-
dei ac Religionis myfteria inculcat, forum conuercit in templum,
vnde inter lacrymas & gemitus ardentiffimae preces ferrentur in oelum?

Quoties aliquis impudicitiam in fuis caftris aggreiTus, ex ip/is lupana-
ribus miferam animam, tamquame leonis vnguibus predam, extorfit?

Sane Ioannem Ramirium dicentem adfamofas Valentih mulieres (tri-
ginta huius farina? eum audiebanc) ex eo numero duas Si  viginti vnd
concione ad melioris vicas inftitutum tranftulilfe accepimus. Hoc fe-
licior Antonius Madriditjs, vno die Compluti, atque vna item concio¬
ne, quotquot aderanc (aderant autem quamplurim*) quas vicam fla-*
gitio tolerabanr, ad vnam omnes ex ifto coeno eripuit, omnes in portu
a!iquo tuto caftimonia: collocauit. Damnentiamfane, quibusitali-
bitum eft, genus iftud compitalium concionum : pro nobis pugnat Sc
pro confuetudinehacnoftra meffis ipfa,& fruduum colledorum vber- h ‘Pdntifi-
tas,pugnantexempla fandorum virorum, pugnat deniqueac vincit ir- ce a ppro-
refragabilis Apoftolicce Sediš audoritas, cuius non permiftii folum, fed uvrcm
facultate etiam priuilegioque id facimus. Quamquam hoc tempore, PauliII *‘
cum plurimis in ciuitatibus & conciones in templis multa: funt, & fre- um  ' m *'
quens ad eas concurfus, minus neceftaria hxc  opera efle coepit. proinde
id iam parcius fit a nobis, eo etiam quod oifenfioni nonnullorum res
fitobnoxia: quareeam etiam intermitti Romaj S. Ignatius aliquando
voluit. Interim iftiufmodi eoncionibus id debemus, quod populus
diuini verbi negligens, deguftata in plateis eius fuauitate, auidior fa-
dus eft, Si  templa concionum gratia diligentius frequentat. Sed de
eoncionibus hadenus.

C A P V T TERTIVM.

De letiiombm Theologk ficra ac Philofoj)hk.

A Lterum,in quo ftudiose verfata fuit Societatis opera, eft munus Buoina -
docendi, ab eo quod iam memoraui, hoc diuerfum, quod con- lis ordi-
cionatori maxime eft propolitum accendere audientium voluntates, ne *.
dodori potius illuminare mentes. Vt enim in cadefti Beatarum men- Zim Z
tium republ. duo funt ordines dignitate prasftantes; quorum alter ab ttrrit -
ardore nomen habet, a fcientia alter: ita hxc qux  in terris eft Dei Ec-
clefia, ad exemplar illius cadeftis, duos habet virorum principum gra-
dus, concionatorum vnum, alterum Dodorumj quamquam non. de-
fuerunt qui in vtroque excellerent viri pradtantiftimi. Habuic autem

V v noftra

f

I3Š IMAGO PRIMI SiECVLI SOC IESV.

hoftra Šocietas quem fibi imitandum in vtroque proponetet, S.Domi-
niči illuftriflimum coetum; qui cum noti minus te quam nomine ut
Ordo Praidicatorum, teque certe eft Dodorum: eoque iam inde a pa-
' rente fuo fertur inftitutus, vt Iiaberet ex eo Ecclefia qui faccm prasfer-
renc populiš docendo, eofdemque accenderent adhortando : quo qui-
dem prteftituto fibi fine fandiftimi viri fpes fraudata non eft. Idem
fpedauit in formanda hacminima Societate Ignatius, Sc  cum Ignatio
Romani Pontifices. Ignatius quidem hunc Ordinemfuum voluit Aca-
demiarum adminiftrationem non fubterfugere, Sc  in iis etiam,quae po-
p.4. Conftit. t eftati noftne fubicdae non funt, diuinas humanafque fcientias publice
cap ‘ ,x ’ profiteri: quod qui facerent, iis leges infigni prudentia prazfcripfit; Pon-

luiins ih. fifices vero, ne in hoc munere nobis quifquam obfifteret, Sc  vt iis, qui
S "i apud nos fcientias didiciflent, magiftri laurea & honores reliqui Aca-
b f' 5 ' uiis  demici conferrentur, priuilegiis fuis fanxerunt. Quamquam ante etiam
Uttionet  quam ifta decreta, aut approbata omnino Šocietas elfet, e noucm Igna-
uicade.  tl j Sociis p a ber }  Lainius atque Salmeron faeras Litteras & ceteram
"SL Theologiam Rom* in publico fapientiz gymnafio tradiderunt, cl
gaudent.  exiftimatione dodrinas, vt ad generale Coticilium, quod non muko
poft Tridenti celebratum eft, hos potiflimum Pontifex fuo nomine
Theologos miferit, Lainium atque Salmeronem, neutrum tum adliuc
tri°inta Sc  quatuor annos tiatum. Quotum virtus atque dodrina dum
in hoc orbis theatronon minus vtiliter quam gloriose refulget, fparfi
per orbem Chriftianum ceteri fuam etiam lucern dederunt, primum in
templis: vbi explicari ab iis diuinie Paginx,de Deo, de C h r i s t o,
de Virgine C h r i  s t i matre, de purgatoriis poenis, de libertate arbi-
trij, deque omni vita Chriftiana quaeftiones tradari coram populo coe-
ptzfunc. Qui faerarum ledionum habendarum in Ecclefiis mos, etfi
paucis in locis poftea eft retentus, quod populo non periode rudi vti-
lior effetadhorratioiium vfusj hucufque tamen a multis concionato-
ribus eatenus obferuatur, vt ita partiantur conciones fuas, vt partern
temporis explanando faeras Litteras, partern adhortando traducant. Sed
praecipuum docendi laborem fibi fcholas vindicant: vbi quas funt in
dodrinis faeris ambigua deciduntur, qua: obfcura illuftrantur, qux  re-
condita eruuntur. Quantus hic ad laborem atque frudum Societati
noftrte campus apertus fuerit, fiet e fcholarum multitudine manife-
ftum: etfi paucas e plurimis in mediumfim prolaturus,neque hoc Ca-
pite de litterarum ftudiis adurus ; fed tantum de grauioribus difcipli-
nis, Theologia faera ac Philofophia.

Trima So.  Primam Academiam habuit Šocietas Gandija  Francifco Bor-
eicmu  gia Duce fundatam; alteram in Lufitania Ebora: a Cardinale Henrico
Audrnia  p^ ea j s  f ratre9  ac  deinde Rege. Prteter has qua: funt celebriores in Hi-
fpania fchok, Dodores e Societate noftra non paucos habuerunt,
Salmantica, Complutum, Conimbrica. Conimbricae etiam Philofo-
phiae gymnafium a Ioanne Rege nobis amplilTimnm datum eft. Ma-
driti nouiflime in vrbe regia Hifpaniarum Academia eft a Philip-
po IV. Rege noftro Societati ereda , futura pofteris documentum Sc
voiuntatis Regiaj erga nos Sc  munificentia;, vel in talita potentia ad¬
mirali-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS; 339

mirandae. In Galliis Francifcus Turnonius, & Carolus a Lotharin-
Cardinales, hic Mufliponti Lyceum nobis magnificum con-
didir, ille a fe conditum Turnone, & iam auditomra mille ac ducento-
rum numero florens, noftra; cuftodia; fideique commifit. Laudata eft
cciam a Pio IV. Pontifice Maximociuitas Lugdunenfis, qubdColle-
gium fuum, in quo fapientiae ftudia tradabantur, Societati I e  s v for-
mandum regendumcjue tradiderit. Lutetias, etfi mulnstempeftatibus
interrupta;, reddita; camen eidem Societati fchola; funt:  Flcxia; etiam
inftituta; nonas: in quibus Chriftianiffimus Rex Henricus bis nobis cor
fuum dedit; primum viuus munificentia & affedu, ac deinde mortuus
in amoris perpctui monumentum.

E Galliis venio in Germaniam. Ferdinandus Rex Caroli V. Frater
Praga; inBohemia ac Vienna; in Auftria,qua; nobileserant Academir,
fed ab hatreticis foede labefadata;, Theologiam atque artes ceteras do-
cere nos voluit: idem vtfaceremus in Bauaria Ingolftadij, effccemnt
Sereniflimi Duces Guilielmus atque Albertus: vterque inngni ergaSo-
cietatem affedu, 6 c  Regibus inuidenda liberalitate. Dilingae in Sueuia
Academiam fuam nobis tradiditOtto Cardinalis Auguftanus: nouam
erexit Carolus Archidux inStiria Gratcij. Moguntia., Herbipolis, Co-
lonia, & ferine fi qua; funt ali^ Catholicorum in Germania fchola;, ex-
culta; itema Dodoribus noftris funt. Duaci inBelgio Philofophiani
ac Theologiam publice tradimus, vti & Dola; in Burgundia. Louanij
Bellarmino & Leffio Theologiam profitentibus, fcholarum fpatia
(qubd  auditores non caperent) fuere ddatanda. quae nec ipfa quando-
que auditorum frequentia; fuftecerunt. Omitto ceteras mundi partes,
etfi non ignorem in Poloniaatque Lituania, aliifque pratterea florentif-
fimis Regnis Societatis noftras illuftres fcholas eflfe: quin etiam inremo-
tiflimas America; atque India; regiones eas effe propagatas. Ex Italia
vna contentus ero vrbe Romana Chriftiana; fapientia; matre, in qua
nomen aliquod a litteris habuifle plus fere eft quamalibi primas tulifte.

Eft hic in Collegio noftro, quod Gregorius XIII. paterno erga nos ani- Academa
mo & plufquam regia liberalitate Pontifex incredibilifurriptuextruxit, Romana
omnium fcientiarum, quas tradare Rehgiofis hominibus faseft,domi-
ciliumin piimis fplendidum: fchola; viginti aut circiter numerantur; e
quibus Theologia trecentos plurimum habet auditores , multos e va-
riis Ordinibus Religiofos viros. Fuit illa dodiffimorum hominum
qui vmquam in Societate floruerunt, ledionibus illuftrata, Suarez, Va-
fquez,Maldonati, Pererij, Sa; duorum etiam qui S. R. E. Cardinales
fuerunt, Toleti atque Bellarmini. Ceterum ingeniorum pra;ftantium
copia, varietate nationum, difcentium ftudio* magnificentia atque
omni fplendore fcholaftico inter Societatis Academias ha;c vna excellit.

Infigne huius gymnafij eft, refidens in augufto templo Theologia: cui
adftantancillarum morenaturales fcientia;, Phyfica atque Mathcma-
tiča; ha;c orbem caeli, illa terra;, pedibus fedentis in folio Diua; fubiicit s
hac adfcripta fententia : Lege s irnpone fubaSiis.  quo declarat Societas,
quid hbi cum humanis fcientiis fit negotij; id nimirum, vt vni cetera-
rum Principi ac Regina faera; Theologia eas faciat ancillari. Porro in

V v 2, tot

34 O 1M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

tot Academiis, fcholis,gymnafiis, quam tfiultos necefle eft fuifle ledif
fimos viros, qui a:tatem docendo triuerint. Vnus Suarez annos qua-
draginta variis inciuitatibus,Pinthe,Rama:, Compluti, Salmantica:,ac
demum Commbrica:, abipfo RegeHifpaniarum magno affedu inui-
tatus,diuinas fcientias eft profeflus: tanta difcentium auiditate, vt ante
Smre\  lucern accenfis facibus habendas aliquando fchokr iuermt; labore inter-
jhttuUre,  ca  ^ uo tanto ,  vt  Mu s ipfe fit, dodrina:, qua prodigij mit ar fuit, non
imparem diligcntiam fuam failTe. Hoc decem annos minus eodem
munere fundus eft Gabriel Valquez: eo item ftudio,vt teftetur ipfe de
fe, prasrer facras Paginas, & omnia Angelici Dodoris Opera, iterum
atcjueiterum Sefrepius leda, quidquideftinSS. Patrurn fcriptis, accu-
Maldona-  rate a fc efle & diligenter expenfum. Idem de Maldonato memoria:
n •  proditum eft: quem docentem Panfiis Dodores, Abbates, Epifcopi
audiebant. Ceterorum quis labor in docendo fuerit, qure dodrina,
asftimari ex editis in lucern Operibus nullo negotio poteft: qux tor
hoc faeculo ab vna Societate noftra prodierunt, vt ad folum texenduitt
eorum indicem, magno volumine lit opus.

Sediam noiiid ago,vt dodrinam noftrorum. hominum Ledoris ocu-
lis hlc fubiidam: quem frudum docendo fecerit Societas, potius vi-
LeEHo-  deamus. Primum,fingularis atque eximius hicfuitj  quod hac opera
numfru-  CO nfe CU ri Turnus,ne in quafdam Academias toto orbe celebres magiftri
irreperent vera; fidei proditores: quod fieri non vno loco cceperat. Al-
terum a fcholis noftrishoc exftitit commodum, difputationum inue-
dacelebritas: finequibus frigebant prius diuinae fapienti^ ftudia,ac
fere per Septemtrionem iacebant ab hominibus faftidira. Excitauit ani-
mos honoris atqueoftentandiingenij cupidos concertationum illemos,
& in quamdam difcendi auiditatem induxit: prrefertim vbi loči ipfius
apparatus & virorum Principu m confedus lucern addere his exercita-
tionibus ccepit. Roma: certe purpuratos ipfos Ecclefire Patres, quorum
dignitas eminentiffima eft, interefle difputationibus noftris non piget:
itaque ex illo Sacrorum Principum Collegio faspe aliqui,  Tubinde de¬
cem aut quindecim, iam tum ab annis retro quinquaginta numera-
bantur: vt nihil de EpiTcopis aut Regum Oratoribus dicam. Augec
vtilitatem bane non parum, quod ea difputandi ratio quas Dialedi-
cis pr^ceptionibus continetur, celeberrimis palfim fcholis familia-
rior fada eft, ex quo docere noftri coeperunt: veritatitum qua:renda:,
tum inueniendre aptiffimum inftrumentum; eoque tantopere, vt
mox dicam, ab hasreticis formidatum. Fuit ex iis, qui formam eam Ie-
fuiticam diceret;imperitequidem,nobistamen, fivere didum id fuifi-
Tet, admodum gloriose. Docet id & confirmat aduerfus eumdem hacre-
Rer pon r. ad fieum Gretferus : formam hanenon Iefuiticam dici, fed potius Chri-
ThefesHu- ftianam debere; vtquam Christo atque Apoltolis attribuit Au-
T^dir-  g uftil ™s, Dialedices ipfe peritiflimus: cuius auxilio vti fe folitumcon-
futandi  trahaereticos profitetur. Eo faiculo excitata diuinitus hxc  noftra Socie-
‘Dialctlica  tas eft, quo Religionis Catholicre veritas plurimum oppugnatur: con-
ZnZ  grediendum fiepe cum his hoftibus illi fuit, mukaš ex hoc certamine
optima.  palmas retulit. Iacobus Lainius coram Regina,Garoli IX. Gallnu Regis

paren-

LIBER TERTIVS. SOCIETAŠ AGENS. 341

parente, totaque Regni nobilitate in conuentu Poifiacenfi congregata,

Petrum Martyrem aliofquehareticorumprincipes dočtiffime confuta-
uic. Viretum, peftilentem item hareticum, ac Religiofa familia de-
fertorem, Lugduni in Gallia conuicit Poffeuinus. Veriim hi non tam
ftri&a argumentatione, quam doda copiofaque dičtione aduerfarios
proterebant: minus enim adhuc erant in vfu Diale&icaleges: quo fie-
bat, vt, etfi ipd quidem haretici conuičlos rationibus fe viderent, faci-
le ta men euaderent, aut euafifle fimularent, cimi longiore fermone &€
maiore etiam clamore, quam quo erant impetiti, refponderent. Ambi-
dexter hic fuit Maldonatus. Is apud Sedanum anno 1571. Capellum,
Aolinum,Loqueum, & viginti alios Miniftros Caluiniftas prim um dif-
ferendo, deinde declamitando (Launao,qui tune Minifter aderat,tefte)
proftrauit: nam in declamationes difputationem commutandam Mini-
ftri cenfuerant, quod vim eius fyllogifticam ferre non poffent. Cam-
pianus in Anglia, cum efTet ab cculeo femiuiuus in difputationem per-
tradus, contraNouellum atque Dayum, magna tum Ecclefiae Angli-
cana lumina, hac vfus ratiocinatione: Si fola fides iuftificat, fine cha- Formd
ritate iuftificat: fed fine charitate non iuftificat: er go non fola iuftifi-
cat;ita aduerfarios perculit, vt, cum negare ea qua lumebantur non rencu
auderent, id folumocclamarintjVitiofaineffecollečlionem : quam ta-
men examinari ad leges Dialedicas (quod vrgebant vnice Catholici)
numquamfuntpafli,ne videlicetfua aut fraus aut ignorantia prode-
retur. Idem cumFulco, feriptore inter hareticos non indodo, aliifque
congreffus, itaquafdam eorum argumentationes diffoluit, vt earum
futilitatem ipfi agnofcerent. Impulit ea res Anglos hareticos in eam
mentem, vt exiftimarentcum Iefuitis in pofterum tormentis potius cer-
tandum quam argumentis: qua ex pngna Campianus atque alij muko
etiam gloriofius quam ex priore triumpharunt. Prudentiiis in Ger-
mania Lutherani, cum male fibi metuerent a fophiftica hac, vt aiunr,
difputandi ratione, ftudioseeam cauteque declinarunt, tum aliasfape,
tum anno 1601. Ratisbona: vbi coram Bauaria Duce Maximiliano, &

Comite Palatino Philippo Ludouico Neoburgico, difputatum eft a
Gretfero acTannero noftris,actribus praterea Dodoribus Bauaris, ad-
uerfus colledam e tota Germania hareticorum manum. Tota ea dif-
putatio,vt eft a feribis excepta, adiedo vtriufque partis teftimonio, ty-
pis vulgataeft: quam qui legerit, facile intelliget quo ftudio hanc for¬
mam haretici fugiant. Illud nefcio,an collocutioni huic Ratisbonenfi
aliquaexpartetribuendumfit, quod, qui tum cum Philippo patre illi
interfuit, Sereniflimus Wolfangus Guilielmus, tredecim pbft annis Ga"ki«ia #
Catholica Ecclefia reconciliatus eft. Hac a me de difputationibus ad- chromco,
uerfus hareticos dida funt; vt qua fit vis fyllogiftica forma oftende-
rem, & aliquid hinc debere Societati Theologiam, qubd armorum ge-
nere tam neceffario diligentiiis inftruat eius fcientiaftudiofos. Illud ad
t  c xtremum Theologis noftris adnitentibus perfedum eft,vt ordo ille ad-
mirabilis acdiuinus, quem inuenit fibique in feribenda SummaTheo-
logica prafixit S. Thomas, ab Academiis plerifqueita fit receptus, vt,
omiflo Magiftro Sententiarum,aliaque minus didadica tradandi me-

V v 5 thodo^

342 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

thodo, huic vni inliftant. Louanienfibus vt id facerent audor fuifc
praecipue Bellarminus. Aliis prsterea pluribus in locis Dodores Aca-
demici vel exemplum noftrum hac in re, vel conlilium funt fecuti. Ia
fententiis, etii nullius lic aftridi fumus iurare in verba Magiftri,vt nul-
la in re liceac ab eo recedere ( quod ne ipfl quidem libi religioni du-
cunt, qui Thomifts aut Scotifts dicuntur) vnum tamen fedamurpra:
ceteris D. Thomam.

C A P V T QJ/ A R T v M.

De mJUtutiom immtutk ferfchoh%6 UttevammHummiorum.

D E fcholis iis hicagimus, quibus ad humanitatem puerortim ani-
rai conformantnr. Humanum enim eft non lolum loqui, fed
apte loquidodeque pofle, &cam  abfentibus litterarum habere com-
merciumj&quae multis retro fsculis ab aliis fcriptafunt, qui dodrinae
laude clarnerunt (qui  Latiniplurimum aut Grsci nominis fuerunt) ea
legentem non ignorare. Hsc cui.non infunt, eum, etli natura homo lit,
non hominem tamen, fed truncum folemus aut ftipitem caudicemve
nominare. lila vero muko etiam magis ad humanitatem pertinent,
obfequentem efle parentibus, amare fanguinis aut virtutis nexu con-
iundos, vi Sc  fraude abftinere, neminem odilfe, nemini inuidere,
erubefcere flagitium, &,quod pra: ceteris inculcatum oportuit, Deu m
religiose venerari. Itaque, quibus in fcholis tam haecquamilla rudes
adhuc atque informes adolefcentuliedocentur,eas fcholasHumanitatis,
&, qus illic tradantur ftudia, Humaniora dicimus. Nam illud omni-
no indubitatum eft, male feparari has in puero difciplinas, litterarum
atque morum; fienitn, qui litterarum funt magiftri, ij morum hone-
ftatern in poftremis habeant, plurimae fub dodrins pallio adolefcentis
animum fubibiint peftes; atque illse in primis, quibus litterati plerique,
ipfiqueadeo eruditionis antefignani, fua fcripta referferunt, fcurrilitas,
impudentia, turpitudo: quibu.<! laus omnis acdecor adolefcentis mar-
jEd,fiTand?  cefcit. Hanc prouinciam Societatis noftrae eiTe propriam, ex Pontificiis,
Gregorij XIII.  litteris aperte conftat. ait enim, lediones bonarum
nojiri,  &c. litterarum, & tam has quam Theologis ac Philofophis, ad iuuentu-
Lethones  tem bonis moribus imbuendam, ex Societatis primarna eredione ac di-
bonarum  U ina vocatione^ab eadem exerceri. quod nefcio an de vilo prsterea Re-
^Sociemi*  hgioforum Ordine dici sque poftit. Sed quid adurn hoc in genere fit
proprue.  aSocietate, videamus. Domiciliorum, in quibus degunt noftri, tria
funt gcnera: Profeftorum Domus, Collegia, & ea domicilia in quibus
probantur Tirones. Ex his multitudo longe maxima eft Collegiorum.
Inftituta funt hsc ftudiorum caufsa; ac primiim quidem, vt foli in iis
erudirentur qui Societati nomen dederant: Gandis primiim fubDuce
Tom S ° C ’ Ct ' adolefcentes alij nonnulli funt admifli. Nune in Societatem j

iib. 6 -n. 7 i. vix vllus admittitur antequam his ftudiis lit imbutus: quare Collegio¬
rum noftrorum fchols, externorum adolefcentium totas funt,quins
plurimum autfens inCollegiis lingulis: inquibus, prster litteras, elo-

quentia

LIBER TERTIVSa SOCIETAS AGENS. 34 i

quentia etiam tam Graeca quam Latina, neqtie foluta orado tantum,fed
etiam liumcris adftričta, & lepos omnis poeticus, traditur. Qua gen-
tium omnium ac Rerumpublicarum approbationc Magiftri noftri
in hoc muncrc verfentur, id aliorum iudicij facio: dicam ego, quales
efTc Societas eos defideret, & porrd vt fint, omni ftudio allaboret.
Primumeft, vtfcientiis illis, quas profiten tur,  non mediocriter fint
imbuti: nemo enim docet alterum, quod ignorat ipfe. Quapropter,
qui deftinantur ad hoc munus, annum integrum tum recolendis hu-
manioribus ftudiis, tum comparanda docendi methodo, iisque con-
fulendis, qui hoc munere cum laude perfunčti funt, diftinentur.

Sed illud potiffimum fpe&at Societas, vt Chriftiana pietate imbua-
tur tenera puerorum aetas. Huc fpečtant illae leges quas interefie quo-
tidie auguftiflimo Miftas Sacrificio , menfibus fingulis exomologefin
frequentare, abftinere a iureiurando & omni morum contagione, ho-
nore profequi Sacerdotes, Deum ac Superos pie inuocare,difcipulos no-
ftros iubent. Non immerito certe viro id fapienti cuipiam ac dočto ‘Docendi
vifum eft, fi condita ab initio Societas fic fuiffet, vt in folam inftitu- mmHi
iionem puerorum incumberer, atque id faceret eo labore eaque felici-
tate qua facit, aliud praeterea nihil illi defuturum ad Iplendorem fan- perfettam
&as perfe&aeque Religionis: idc^ue fiueipfius virtutem, fiuevdlitatem Reli g io -
fpečtes, quae ex ea redundat in alios. Ad virtutem quantum illud eft, ioan.Bonif,
hominem dočhina prseftantem, cui ampliora ad plaufum propofita
funt theatra, Docftorum atque concionatorum exedrae, qui adrnini- Oh^ni
ftrare ipfe totius Ordinis fui gubernacula poflet, contemnentem hos ^ ucrl ’
honorum fumos, litterario fefe ludo includere, vbi fpcčlatores admira-
toresque prudentiae fuas praeter pueros, nullos habeat? Neque enim
Turlelinus, Tuccius, Cerda, Caftrius, Pontanus, fexcenti alij, quo-
rum in hoc ftudio exercitata praecipue virtus eft, ij viri fuerunt, qui non
res maximas gerere cum laude potuiffent; & vero etiam faepe ge/Ie-
runt. Sed nimirum veri Ignatij filij id a parente didicerant, earau-
nera obiri debere ardentius, in quibus magis humilitas exercetur &
charitas. Nicolaus certe Lancilottus (qui  primus, quem quidem lege- Nicolam
rim, e Societate litteras docuit, anno eius qninto) & concionatorerat, Lmctlot -
& noftris regendis Praepofitus, eoqueanimo immenfam adlndosnaui- ^sllletatt
gationem fufceperat, vt cumXauerio alterum illum mundurn percur- litteras de*
reret, &c  quocumque poflet, vi&ricia Christi figna infcrret: is vir cmu
non alienum putauit ab ifta excelfitatc animi fui,  in puerorum hsrere
fchola, & primis loquendi fcribendic^ue rudimentis decantandis infi-
ftere. Haec illi Indica erat rneftis, litterarum efformare apices, ac trita
illa Grammaticae praecepta ad faftidium inculcare: huic muneri tum
Goae, tum Coulani, duodecim annos impendit: hocipfum, cum iam
elTet fračtus laboribus (nam  neque vili interim labori parcebat) ac ta-
he propemodum confečfus, tamen adextremum adamauit: dignus fane
cuius veftlgiis libenter infiftant,  qui b  nobis falutem hominum vehe-
mentius exoptant. lam qui labores in hoc funt, quae taedia toleranda,
qu^ deuorandae moleftiaz ? Puerorum inculta ingenia, mali moreš, in-
conftantes animi, pigritia, garrulitas, difficultates, querela: quantam

gxhibent

344 IMAGO PRIMI S^ECVLl SOC. IEŠ^
exhibent patientiae fegetem? fanguis etiam ac fuccus omnis in hoc ope¬
re non raro exhauritur: imo vita ipfa nonnumquam impenditur, vt
quamdam martyrij fpeciem habeie videatur. Nouimus certe aliquos
quibus aut nimia contentione rupta eft vena, aut nimia fatigatione fic
affličta valetudo, vt recuperaripofteanumquam potuerit: vtnonfolus
Caffianus Martyr ab alumnis difciplina: fuae proftipendid mortemae-
Muiti  čepe n. c. In hoc tam laboriofo ludo, vt animo non frangaris,dares etiam

diutijjime  an nos plures, nulla praženim lncri aut commodi tui fpe, qua tandem
ocuermt.  con fl. an tia J & quam exaggerata virtute opus efle exiftimamus? Atexiis
quos modo nominaui, Turfelinum atque Caftrium annos viginti duos
h xc  palaeftra exercuit j illum Rom«, in Lufitania alterum. Stephanum
Tucdum annos fedecim Mufae Siculae tehiierunt j cui tamen non minus
nomen a diuinis fcientiis quam a litteris fuit, vt qui Theologiam dein-
deper annos plures fit profeiTus, ac tandem in Romano Collegio fcho-
lis omnibus praefuerit. Triginta ipfos anrios in hoc puluere litterario
verfatus eftMelchior Cerda, partim Hifpali, partim Cordubae. Sed
palmam eripuit ceteris Ioannes Bonifacius,quadraginta annorum curftt
in hoc ftadio indefeflfus. Commemorari praeterea muki poflent anno-
rum viginti aut plurium magiftri: Sc  exiftunt in viuis etiam non pauci,
qui non alium finem laboris huius quam vitae exfpečtant: digni profe-
quorum nomina fequenti faeculo traderentur aeternum vičtura, nifi
obftaretipfa multitudo, Sc  fručtum fui operiš maximum huncplerique
*x 'dUcendi  ex P eterent > foli Deo innotefcere. Vtilitas ex hoc opere duplex eft: vel
mumre.  enim 1° ipfis pueris qui docentur, vel in tota Repubhca cernitur. Pue-
rieosfere moreš referunt e fcholis noftris, quos parentes ipfi admirari
fatis nequeunt. In Germania quotidiana ifta funt, haereticorum fi-
lios, poftquam fcholas noftras frequentarunt, neque minis induci neque
blanaitiis polfe, vt quidquam deinceps a difciplina Catholica alienum
committant. Gloriatur hic aliquis vapulafle fe a parentibus, quod die-
bus, quibus id vetitum ab Ecclefia eft, guftare čarnem noluerit: alter
ne idem faceret, triduo ieiunaiTe: alius coniecifle fe in ignem ingens,
nefcio cuius, haeretici dočtoris volumen, vnde parens quotidie folitus
eratvenenum haurire^ea de caufsa expul(um efte domo, non poenitere
tamen patrati facinoris, malle quouis in loco precario viuere, quam
apud haereticos parentes delicate nntriri: eft qui dicat, auditis in fchola
rationibus, os a fe Miniftro haeretico efte occlufum.Hos ab inftitutione
noftra fručtus pueri referunt, non fibi tantum,fed aliis etiam non raro
falutares. Quoties feruum aliquis, alius ancillam, adduxit ad Sacerdo-
tem, eiurata haerefi Ecclefia: reconciliandos ? Nec defuernnt, qui pa-
rentibus, a quibus vitam hanc mortalem acceperant, meliorem red-
derent Sc immortalem. Accidit id etiam non femel, vt folo puerorum
noftrorum confpečtu, cum vel templum iunčti adirent, vel in eo diui¬
nis precibus vacarent, ad fidem rečtam haeretici, ad moreš probos ho-
mines perditi fint conuerfi. lam ifti quam funt fuaues dočtrinae no¬
ftra fručtus! adiri a nobilibus pueris mendicorum atque aegrorum ho-
fpitia, hic famulari aegris eos,quibus domietiam cum ambitione fer-
uitur: ab his inferri cibos lunguentibus, lečtos fterni, mundari cubicula,

labo-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 345

laboriofa Sc abiečta feruorum opera exerceri: non abhorrere a confpe-
sStuj, quin etiam a eontačtu,foedorum vlcerum in munditiis enutritos, Sc
prope in materno finu. Quid iam iila referatu communiora ? fuifle vix Lechneti
duodecim annorum adoleicentulos, qui ieiunio, flagris, cilicio identi- ^'.cap.10.
dem in fe fazuirent ? qui bonam n o čl is partem orando tranfigerent, qui g^ ex ^" d '
percufli miuria, maxillam alteram percutienti prazberent ? repertus eft chaele Aya-
etiam, qui nudo corpore fe volutaret in niuibus; qui loris azre prazfms tumo ' &c "
adeoin fefazuiret, vt auerfus atque aduerfus totus fanguine manaret:
fuit, qui infličtis hunc in niodum vulneribus affricaret falem. Antuer-
pienfis puer aliqnis fune circum lumbos dučto, ac fazpius circumačto,
tam arčte fe conftrinxerat,vt attrito corpori inolefceret funisjtres tamen
rnenfes integros Iiunc dolorem fuftinuit. Atque hazc auil funt facere
innocentes pueri, teneri, mollitcr educati, qualiain fančlis Francifco
Seraphico Se Xauerio, aliisque viris aut pcenitentia feruidis aut fančli-
tate robuftis, vix fatis poffumus admirari. Quam obfequentes hoso- •
portet fuifle parentibus, quam religiofos in templiSj quam in omni
Chriftiani hominis officio accuratos j qui ad virtutes tantas tamque ar-
duas adfpirare didicerant ?

Ad eas venio vtilitates, quaznon in priuatos homines domosque pa-
rentum, fed in ciuitates integrasque prouincias publice redundarunt.

Neque tamen illud attingam, quanti Reipublicaz interfit iuuentutem
rečte inftitui: quaz res eft a Petro Ribadeneira,Francifco Sacchino,Ioan-
ne Bonifacio noftris, atque aliis abunde tračlata: hoc dumtaxat often-
dam, quid fit in Chriftiana Republica fcholis noftris effečtum. Ac pri-
mum, fi dicerem, Societatis piazcipue opera florere non paucis in Re-
gnis humaniores litteras $ infignis ea arrogantia aliquibus fortafle vide-
retur. habeo tamen aučlorem huius aflertionis meaz Regem magni iu-
dicij ac prudentiaz: Henricus IV. is fuit Rex Galliarum, quem publice g em
ferunt coram Regni Proceribus id affirmafle j Societate e Galliis difce- HenricU?
dente,Mufas qttoque illinc abijflfe, cum reuertente efle reuerfuras. Sed Galliarum
nefumamus nobis ipfi tantum,quantum Rex Chriftianiffimus tribuit: butate
illud certe nemo diffitebitur, artes, quae erant ante mercenariaz, libera- ttjUm-
les a nobis Se gratuitas efle fačlas : vnde quis non videt dočlorum viro- nMm >
rum numerum incredibiliter efle aučlum ?  Sed minus iftud eft: hazc De0rm
maiora. Ser pen ti late hazrefi, ac totum, vt videbatur, orbem inuafuraz hscrefJ -4-
hac maxime rationeobuiam eft itum. Regnum Polonic, fi Florimun- ioan.Argen.
do Hiftorico credimus, hac via eft prazcipue vindicatum. Sed Regibus uplini
certe ipfiš credamus, Stephano atque SigifmUndo: qiiorum vterque in & Sigif-
condendis noftrorum Collegiis atqtte fcholis teftatus id eft frequenterj
hoc vnicum efle mediutn rem Catholicam in Polonia promouendi, Se 4 funU,
corruptas hazrefi mentes ad fanitatem reuocandi. In Germania Ferdir Ferdinan-
nandus I. Imperator, Se antidotum contra haerefes efficaciflimum, fcho- ^ ^ Im P°
las a fe noftras adhibitas efle fcripfit; Se ipfererum vfus nos docet,quam
param in iis Germaniazpartibus propagatafit illapeftis, imbquantum
etiam imminuta fit, vbi in obicem hunc impegit. Neque minor eft
lnter Catholicos fručlus. Religioforum Ordines e noftris gymnafiis,
tamquam e feminariis, magnum inerementum accepiiTe 5 non noftra

X x vox

346 1MAGO PRIMI  S Ai C V LI SOC. IESV.

vox eft, fed ipforum qui illis prsfunt. lam quot funt in curiis Senato-
res, quot in vrbibus Iudices, quot vbique fummi Magiftratus, quoruiu
prudentia maxims res geruntur, qui fateantur, induftris virtutisque
quam iaabent, a nobis prima pofita eife fundamenta? Reges etiam ex
inftitutione noftra Sc  fummi Principes prodierunc non pauci. Rex Lu-
Principum  f ] tan [ x  Ioannes III. filium Principem Ioannem Simoni Roderieio,vni
Tsocietate  e decem primis noftris Patribus,erudiendum commifit: idem cum e
inftituta.  vita decedens heredem Regni relinqueret Sebaftianum nepotem fuum,
uiftZlIL.  puerulum tum triennem, vt prasceptor e Societate puero daretur, extre-
mis vocibus mandauit. Funčli funt eo munere Ludouicus Confaluius
primum , tum Ignatius Martinez: quonim educatione ita ad virtutem
omnem Rex puer profecit, vt in ea State vitairt duxerit, qualem fuiife
fub matre Blanca S. Ludouici Gallorum Regis hiftoris meminerunt.
atque vtinam apud adolefcentem valuiiferit sque magiftri confilia, ac
valuerant apud puerum prscepta! Polonis Rex Stephanus nepotem
item fuum Principem Tranfiluanis Sigifmundum in difciplinam So-
cietati tradidit. Ex Archiducibus Auftris, Ducibus Bauaris, fummis
quibufque Germanis Italisque familiis, quot Sc  quanti difeipuli no-
ftri fuerunt ? De Ferdinandi II. laudibus nulla pofterorum stas conti-
cefcet: de quo Imperatore, cum viueret., ita referibebat ad fuam Sandi-
lamormaini tatem  Apoftolicus Nuntius, vt negaret poft Conftantinum, paremin
cap.vic.vit*.Ecclefia lili fuiife, quem omnium ordinum homines,ipfique inter eos
Pontifices Simami,non dubitaruntlmperatorem fandum appellarerde
quo, qui Ecclefia hučufque prseft , Pontifex Vrbanus ita gratias agic
Deo, vt dicat Csfari ab ineunte State eum virtutis amorem,eamque
sternorum bonorum cupiditatem fuifle iniedam, qus illum ad vitam
tot annorum fpatio innocenter traducendam impulerunt. Huiustanti
vteMarg P r * nc ipi s  tam pia atque fanda educatio, etfi parenti tribui merito de-
Auftr.c.tf. °  beat femins religiofiffims Maris, cuius filij atque filis prope omnes,

,(  e quibus Regins tres fuerunt) fanditatis farna Sc  innocentis cele bran-
tur; fuam tamen laudis partem aliquam ex ea Societas decerpit, a qua
cap.i°j ra  eftpuer litteris & virtutibus inftitutus. quam inftitutionem adeo ag-
nouit optimus Csfar, vt poftea Societatis filium fe diceret, fspe Sc  feri-
beret. Viuunt etiamnum atque imperant e Societatis difciplina Princi¬
pes, quorum religio, vita, moreš teftantur,regiam indolem haudqua-
quam in ipfis fuiife degeneri educatione corruptam. In Ecclefiis Pafto-
res populorum, Dodores, Prspofiti,Abbates, Epifcopi plurimi e fcho-
lis noftris prodierunt: ipfi denique Romani Pontifices, vtdealiista-
ceam. Cuius gloris ac voluptatis nobis eft, difeipulum aliquando
Pontife x  gymnafij noftri fuiife Vrbanum VIII ?  Hic nimirum illa dodi Pontifi-
r//TX- cls  Mufa fuauiflima nata eft, cuius cantu omnia refonantloca terra-
cietatis  rum : hic illa indoles, & natum ad maxima ingenium exferere fe pri-
alumnM  mum coepit in paruis rebus: hic incunabula funt p ruden tis, tot deinde
m fchohs.  actant j s muncr ib us  funds : hic denique formata eft a teneris illa vir-
tus, cui iam tum fupremum infra fe folium diuina Prouidentia prs-
parabat.

Teftimoniis abftineo, qus adferre in iaudem fcholarum noftrarutn

poifem

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 347

poflem multorum & maximofum virorum j quando pro fe fatis fes Cardma-
ipfa loquitur. Vnum ramen pratterire nequeo Congregationis Cardina- lltimCon g‘
liuin pro dubiis ad Tridentinum Concilium deputata. Sic refcribit illa, fridenti-
vbi de Magiftris conftituendis agitur pcr Seminaria,quiiuuentutem lit- m de So~
teris informent: Si rcprumtur leftiit<s 9  ceteris antepoftendi funt . Grauis ?f e ° H
laas: tum quod ab lpfo facrolando Senatu, atque Eminentiffimis Sevinanit
Principibus eft profeda 5 tum quod hac in re noltrorum operam prše teftim-
ceteris abfque vila exceptione commendat. Noftrum erit videre, ne R C *p nC
quam excitauimusin Ecclefia opinionem defcholarumnoftrarumprat-
Itantia ataue frudu, minus aliauid pratftando fallamus. kit.ii.c.n’.

de Reform.

C A P V T QJ/ I N T V M.

De infiitutione imentntis pr Semimrm m domos
Gomičtomm.

O  Vod plurimum referret in vtramque paftem, quomodoattas te-
nera educetur ; illius non inftitutionem tarttum in fcholis, fed
familiarem etiatn domi curam, fibi fufcipiendam efTe Societas exifti-
mauit. In multis enim adolefcentibus, quat atdificata funt in fcholis,
deftruuntur domi. Delicatares eft in puero honeftaatque liberalis in-
doles: mfi folicitum cuftodem nadafit, facile deteritur aliquid exem-
plo & familiaritate peiorum. Neque ea femper in parentibus induftria
eft aut čuta, qua tantus thefaurus rede feruetur: negotia multos impe-
diunt tum publica, tum priuata: matres amor excxcat, & pratpoftera
quaedam indulgenda: pxdagogos e mercenariis quot inuenies, quibus
tantum pignus tutb committas? plerifque id erit magis cordi quod
commodum fibi eft, quam quod alumnis falutare. quos ardens Dei
amor & benemerendi dealiis ftudium operi huic addixit, ij funt de-
mum,a quibus exfpedari iuuentutis educatio optimo iure debet. Quid
eft hac in re praifticum a Societate? In Prouinciis fere fingulis domici-
lia funt, in quibus viuunt fub eius cura adolefcentes: Romat, Ingolfta-
dijjHerbipoli, Gox, Parifiis, Flexix, Montibus Hannoniat, Vallifo-
leti, Hifpali, Audomari, Antuerpix. In his Principum virorum filij
multi funt, muhi Marchiones, Comites, Barones, illuftri loconatiplu-
rimi: in quibufdam ornnes nobilitate funtilluftres. Hos ita inftituunc
Patres noftri, vt virtutem, qux molefta & perdifficilis eft hominibus,
familiarem iis reddant, & quafi in alteram vertant naturam. Confue-
fcunt hic a teneris adolefcentes, primas diei horas non turpi lomno at-
que ignauise (quod eft familiare aliis) fed, inuocato rite Deo, labori
Mufifq ae  impendere. Sua habent prxftituta fingulis adionibus tem- Scmitut-
pora: meliores horas litterarum ftudiis, alias ad ftudia minus aptas re- rtorumdt.
laxationi corporis tribuunt; quo fit, vt omnia agere ordinate difcant,&, egre^
quantum occupationi cuique debeant temporis, metiri. Ipfa relaxatio
fineftudio aliquo curaque non eft: loqui enim inter ludendum latine
lubentur, duplici frudu: nam & lingua perficitur, &,ne difloluantur
animi remiffionc, cauetur. In menia liberaliter habentur, non indul-

X x z genter:

348 IMAGO PRIMI Sdi C V Ll SOC. 1ESV*

gentcr: linguas tamen, quasiuc maxime eft lubrica, frenum imicimr,
ne defixns in paftu animus & cogitatio tora fit in patinis (quod quidem
pecndum videtur efte magis quam horninum) illa iis praftegiintur, d
quibus non dobrinam tankim* fed &c  virtutem hauriant. nutus etiam
geftufque ipfi comedentium obferuantur, ne quid obrepat moribus
indecorum. Atque h as c non mini?; aded fiunt aut terrore verberum,
quam vigilantia aflidua, ac prasfentia Magiftrorum. Nemo, cum pec-
čauitj fubito autiracunde percutitur, nemo conuitiis inceftitur,ne no-
men quidem contumeliofum auditur: nori habec hos aculeos Religiofa
feueritas: muka diftimulando corrigit, muka fiiauiter ac blande mo-
nendo. fi obiurgatione Opus eft autpoena, fic eas adhibet, vt fere ani-
maduertant ipfi qui corripiuntur, fieri id fpe emendationis,non cupidi-
tate vindičlae. Hinc Magiftrum adolefcentes reuerentur potius vt pa-
trem, quam vt vindicem timearit. Hasc eos reuerentia abfterret a vitiis;
necfere akerius timore fupplicij opus eft: offendifte,fupplicium eft plu-
ribus: inquietas agunt nočles, iniucundos dies, dum recipiantur in gra-
tiam. lam illa multum etiam a peccando auocant (quod riotafte le
fcribit Simon Verepreus in adolefcentibus curae noftrae commiffis Co-
loniae) frequens peccatorum confeftio, & facras Euchatiftias perceptio;
quas vfitatiora h is, quatn ceteris noftris difcipulis efte folent .* item lfta
pietatis exercitia quotidiana; matutina precatio, difcuftio animi ante
nočtem,per diemVirginis-matris pia falutatio, quas prasterire nemo
permittitur. Ipfa domu s &c  parietes contubernij ad feruandam innocen-
tiam faciunt. Nihil hicinoculos incurrit pueri quodpericulose videa-
tur: focietas nulla eft nifi cum eiufdem difciplinas fociis; inter quos ne-
jno toleratur vndepeftis aliqua afflari ceteris poffit. Mira eft inter ora-
nes concordia, honeftafamiliaritas, ingenua confuetudo. Tantum va¬
let numquam intermifta cnftodia, & oculus femper intentus ac perui-
gil. Corporum etiam cura geritur non parna: ne quid delit adolefcen¬
tibus ad honeftamobledationem, ne quid ad decentem corporis cuf*
tum, ne valetudini quidquam incommodet: mundities diligentia tanta
curatur, vt maioreffe non poftit: asgris verbferuitur ea charitate 8c  ob-
fequio, vt pueri delicate nutriti matris affe&um illo maxime tempore
non requirant. Hasc quamuis laboriofa, & ipfts parentibus molefta
nonnumquam funt 5  Religiofis ramen viris, Dei honorem atque ani-
morum vtilitatem fpe član tibus, periucunda. Omnibus nimirum om-
nia nos charitas fieri voluit, vtomnium faluti atque commodis ferui-
remus: concionatores populiš, dočtores difcipulis, barbaris Euangelij
nuntios, hasreticis pacis fequeftros, fiuduantibus confilium, asgris fo-
latium, hortatores viris, iuuenibus direčlores, pueris nutritios prope at-
que pasdagogos. Neque ea res parua aut Religiofohomine parum digna
videbitur, frudtu eam fuo , non externa fpecie metientibus. Dodor
erat orbis terrarum Hieronymus, & vnius infantulas magifterium am-
biebat. Verba eius hasc funt, quibus Lastam hortatur, vt Paulatn filio-
Ad latam lam ad fe mittat vna cum Euftochio virginenutriendam: lpfe, ftPaulam
lia.fubfi?" mfcrM, inquit, e> magiftrum mefflmtntmm ffondeo: geftabo htimeris, bal-
nem. butientia fenex <uerba formah o  j multo gloriojftor mmdi Philofopho, qui non

Regent,

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 349

Regcm Mdcuionum , Eabjlonio peniurum n)emno fed ancilhm ($r ff onfim
C h  R1 s t 1 erudutm , Kegnu cAeftibui offerendam.  Parens nofter Igna- s.jgnmUt
ti n s quanti faceret hanc muentutis inftitutionem domeftičam, in fuf-
cipiendo Roms Germanico Coilegio declarauit: quod tanto aftedu uenmtis
curaque complexus eft vit fančlus,vt, Pontifice Iulio III.  e viuis
fublato, Cuius prxcipue liberalicate id Coilegium fteterat j fieuiente ad
Vrbem bello & annon« fecuta charitate, cum dimittere adolefcentes
neceflitas prope cogeret, malueric eos partim in Societatis domicilia
alendos diftribuere, paftim Roma: conquifitis a fe pecuniis &: centra¬
lo «re alieno fuftentare. Cuius Collegij a Gregorio XIII. magnifice
polica ftabilitercjue fundati (quod futurum diuinitus Ignatiiis prasdi-
xerat) ampliflimos huc vfque frudus Germani« percipic. Enimuerd
nullum firmius pr«fidium aduerfus hacrefes reperiri poteft, ipforum te-
ilimonio Romanorum Pontificum, nullum remedium certius , quam
fi ex infečlis prouinciis adolefcentes, quorum animi teneri atque mol- seminarij
lesfacilecapiunt quidquidimprefteris, & idemdiutiflime feruant, do- Roma™*
drinafana & Catholicis moribus imbuantuf. Poft Germaniam,huius
antidoti vim atepe energiam experta eft Anglia: cui Religionisveraes^ vdt
reliquias, difficillimis illis Elifabeth« Regin« temporibus, Seminaria 10Cf '
conferuarunt: Seminaria, inquam >  n on Clericorum magis aut Sacerdo-
tum, quam Martyrum. Expert«lunt ceter« nationes,quarum prouin-
cias infernalis illa orbis fax h«refis ambuffit. Ad viginti enim vnus
Gregorius Pontifex iam ante memoratus, per Italiam, Germaniani, Ciaeotiins St
Galliam,Sannatiam, Pannoniam,huiufmodiCollegia excitauit,fingu-0“^®“
lis prope gendbus fingula, atque vni fiibinde plura: Anglis Rhemen- ^“ b «. nI
fe,&alterum Rom«: Germartis ad Romanum illud, aliud adiunxit semnan*
Diling«: Bohemis proprium erexit Prag«, Olomuoij Morauis, Vien Pontifice
n« Auftriacis, Stiriacis Gr«cij, Fuld« Saxonibus. Pruteni quoque 8 c exc,tMa: .
Sueci, Lituani, Hungari, Tranfiluani, Scoti &Hiberni«des abeodem
Pontifice fuas habent non parce dotatas. Atque h«c Collegia prope
omnia noftrorum hominum opera gubernantur. Adde his qu« Valli- a Regibaf
foleti, Hifpali, Audomari a Regibus Hifpaniamm Catholicis (qtiibus ^fi 1 ***'
ea lans propriaeft ac prope fingularis, pro Religionis augmento ac pr«- ■vtmPrm-
fidio regias opes profundere ) Anglican« iuuentuti ineredibili munifi -civibm.
centia funt extruda. addequ« a viris Principibus & Epifcopis pluri-
buspoft falubre illud Concilij Tridentinidecretnm fe(T. 13.cap. 18. de
Reform, ereda variis in locisfuerunt, & noftr« fidei cur«que concre-
dita. In Indiis qui C h r i s t i cultum e Societate propagant, hanc
fere lucrandi barbaros viam inennt: pueros aut preče impetrant a pa-
rentibus, aut a dominis pretio redimunt: hos alunt apud ie domi, for-
mant, erudiunt, excolunt Chriftianis moribus atque inftitutis: ex his
Euangelij pr«cones exfiftunt, epi popularibus fuis Christvm an-
nuntiant: ex his Patrum interpretes atque duces. quos vbi adfpiciunt
Barbari fui generis & fanguinis homines, pulehritudine capti virtutis,

(qu« in coniunčtiffimis quibufque fplendet illuftriiis) defiderant etiatn
ipfi in huius glori« communionem admitti. Ampliflimum eft puero-
lumhuiufmodiSeminarium Go« a Regibus Lufitani« ea magnificen-

Xx 3 tia

Semina-
nmn Goa ■
num v a.
tiaram na-
tionum
adolefcen-
tibm fr e-
qaens.

Gregorij

XIIL  in

fundandis

Seminariis

munifieen-

tia.

Injlittttio
fueroreem
longe vti-
lijjima.

350 IMAGO PRIMI S1CVLI SOC. IESV.
tia conditum, vt cum Europads quibufque Collegiis certare poflit. Iti
hocBrachmanes,Perf£,Arabes,A:chiopes,Armeni,Chald£i,Cananorij }
■ Guzaratcs, Dacanij, Malabares, & ex omnibus cis & trans Gangem
Indije regionibus atque infulis adolefcentes educantur. Sufcepta elt
huius Seminarij čura a Xauerio primum, eiufque focio Paulo Camcrti
impofita: vt videatur Deus per duos e Societate filmmos viros Igna-
tium atque Xaueriuminducere hancin moreš noftros confuetudinem
voiuifte, tum ad reuocandos in Ecclefiam exerrantes hazreticos, tum ad
barbaros aduocandos. Camertis vero in hac adminifttatione virtus &
folertia tanrafuit, vt quas noxia fuftulerit, qux vtilia excogitarit fece-
ritque,animarum lucro Temper intentu$,negent grauiflimi viri, qui ocu-
Jis ea non Tubiecerit,quemquam aflequi cogitatione pofle.Iapones etiam
fua habuerunt Seminaria Societati noftr3efubiečta,Funai, Aiima: atque
Anzuchxamae,a Gregorio X111. fundata(quem Pontificem audeodi-
cere liberalitate hac fua & cura quam pro Seminariis habuit, melius efie
de Religione Catholica meritum, quam fi eius potiflimuni opera pro-
uinciaz aliquot Turcis elfent ereptse) ac deinde etiam Nangafachi.
Sed pro dolor! cum florerent maxime domus hse, Ari men lis prse-
fertim & Nangafachenfis, fru&ufque iam lastiflimos promitterent,
velut in herba meflem hanc perfecutorum furor fuccidit. fpes tamen
eft forevtvberiijs aliquando repullulent, tot Martyrum fanguine (  irri-
gata;. Interea in aliarum prouinciarum Seminariis Iapones educantur
adolefcentes, Macai maxime apud Sinas.: vbi Tub noftra viuunt cura
magni illius Francifci Regis, a quo Romam Legati ad Pontifieem ve-
lierant, pronepotes pueri duo,fnturi fortafEs aliquando fidei in lapo-
nia alTertores, aut vitam pro eadem (qux  Regum purpura eft longe
puleherrima) martyrio pofituri. ELec funt qure ex cura atque educa-
tione domeftica iuuentutis partim videmus bona, partim fperamus.

C A P V T S  E X T V M.

De fiiiievomm rudmm inflitutione fier catechejin.

N VlIum prope Regnum , quo quidem Religio Chriftiana penc-
trauit, vberem e fcholis noftris fručlum non colligit. Sed quam
ingens fiipereft tenera; artatis turba, quae in huius partem felicitatis non
venit? qua?finon reefce inftituatur, fi non imbuaturneceftariaadfa-
lutem dilciplina, fi moribus homine Chriftiano dignis non informeturj
quanta iuuentutis pars inculta aut fterilis maneat, aut filuefcat ? quan-
tam, quam innumerabilem multitudinem per dat fbla via: ad vitam
ducentis ignoratio ? Videret ha;c Ignatius, & non penitus exardelceret?
non fibi ac fiiis prouinciam illam fiifdpiendam putaret ? non eum la-
borem imperaret, numquam remittendum, doneč materies noua fem-
per & noua fuccrefcet ? Certe nulla feges coloni fui induftrias certius
refpondet. non alia xtas cultura: eft aptior: quidquid inferis, in natu¬
ram vertit. Indoles, quamuis prarfrada, priufquam tempore obduruit,
tra&abilis eft, cultuque corrigitur: arbufculas filueftri fimillima, cuius

frudus

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 35I

frudtus immiti funt afpcrocjue fucco , doneč infitos fibi benignioris
natura; liirculos intra mollem adhuc corticem admittit, fouet, vegetat:
tum vero pari cum feliciftimis arboribus ramorum & fručluum felici-
tate gaudet,

•3iiraturque noutts frondes  , (efr non fua potna.

Ferarum catulos magiftri cura & fedulitas immanitatem dedocet;& ho-
mineSj dum teneri adhuc & molles, diligenti cultione vitia ferociamcpe
non ponant? Vt vero ingenio & indole pra;ftent, nihil tamen ab inlti-
tutione non habent : nam vt folurn fterile & malignum labore & in-
duftria frudhiofum redditur- ita terra,quamuis fertilis, nifi fubadla, non
nifi lolij & inutilem graminis luxuriem effundit. Sed non perinde eft
quam feceris fementem. hxret in omnem starem, quod rudes anni
perceperunt. Vtfuerint femina,exfiftunt frudtus. fi inciderint incon-
cipientem comprehendentemque naturam 3  ita fingunt afficmntcjue
animum , vt fentiat appetatque hoc quo quifque dodlus fit modo. Ne-
que fruftra humani generis Seruator adduci ad fe paruulos j & ipfe eos
erudire voluitj monuitque,quamuis pufillos* non contcmnendos ofFen-
dendosque ;  addo,eius exemplo,neque negligendos.Quippe contemptus
quoddam genus eft,  erranti non monftrare viam, eumque qui fe gref-
fusque fuos nefciat regere, finere in prxceps labi. tantoque fuftinet, qui
hxc  videat, & negligat, grauiorem culpam, quo qui cadit damni plus
facit, quoque illud regrius poteft reparare. Sane illa doli & fraudis ignara
fimplicitaSjdigna eft fauore ■,  & vel fola innocentia lita, ne finatur ab-
errare, cuius opem non inuitet ? Quid, quod puerulos qui inftituit,
de omni aetate bene prxclareque mereatur ? Quoties paruuli e difeipu-
lis repente dodtores fadti, dum parentibus & domefticis oftentare ge-
ftiunt qux didicere ? quoties adulta iam & matura atate, qua; a teneris
audiuere, recolunt & fequuntur ? quoties fui oblitos prxcepta iam tum
illis tradita ftimulant, & ad faniora febtandum confilia vrgent atque
impeliunt ? Non igitur tenuis, non parni faciendus eft hiclabor, a quo
pendet redtene an fecus reliquam vitam agas; tota aeternitate felix lis, an
infelix j Dei gloriam 3  vt decet, augeas, an obfcures. Senfit hoc Ignatius, s. J gnati j
atque vt incredibili diuini honoris amplificandi cupiditate flagrabat; foitcitudo
non contentus praicipua quadam comprobatione & laude hoc rudium
docendorum munus commendafte, magna Sociotum voluntate lege tunom.
lata fanxit, vt, cum vltimis fe votis Deo & Societati obftringerent, in fli¬
per  vouerent, pueritia; fe adolefeentixque catechefi expoliendx operam
nauaturos. Poteratne languoris fenfim forte in animos obrepturi pe-
riculo certius oCcurrere ? poteratne de Republica meliiis mereri ? Socie-
tas vero, vt optimi Parentis fui defiderio plenius obfeq.ueretur, ftatuit
non vt ij modo qui poft diuturnam probationem intimius tandem in
Societatem admittuntur, fed etiamvt quicumque ad eius gubernacula
admouerentur, quantacumque grauiorum occupationum moles incum-
bat, certo tamen eoque non exiguo dierum numero difeiplina; Chriftia-
nae capita exponerent.Ita quo quifque Sociorumvirtute,dodtrina,audlo~
ritate maior eft, eo ardtior illi erudiendorum paruuloru lex imponitur.

Ipfe Ignatius prxdaru ra in hocgenere pofteritati fua; exemplum fuit.

Ante

S. Xauerij
catechi-
fmorum
cm A.

QKanti

Societas

faaat ca-

techifmos,

exemflis

docetur.

IM AGO PRIMI S£CVLI SOC. IESV.

Ante confirmatam Societatem Lutetia in Hifpaniam reuerfus, pueros
Ghriftianaj fidei elementa docere coepit: a quo pietatis munere frater
natu maior fruftra conatus eft eum abfterrere, contendens vix futaros a
quibus audiretur. Sed ille vel vnum puerum fatis auditorum fibi fore
refpondit. Ceterinn fratrem eius fefellit fuus timor j non Ignatium fua
ipes. ingens enim turba, in quibus ipfe frater, ad eum audiendum indics
confluebat, frudumque ipe cumulatiorem rcfcrebat. Societatis vero iam
confirmatas fundiones ab hac tamquam prarcipua primus ipfe voluic
aufpicari, eum Romr per iex & quadraginta continiios dies Chnftiana:
dodrina: rudimenta explicuit; eo iiicceifu, vt rude quod confluxerac
vulgus, igne Dočlons iui accenfum, tanto fletu peccata mox Sacerdoti-
bus  enuntiarit, vt crebris interrupta fingultibus verba vix fineret efferri
doloris magnitudo; Aliorum vero ada, iiuc decem Patrum , fiue eo-
rum qui hos iecuti funt, fi memoria percurramus, quis non oprimi Pa-
rentis inftitiiTe veftigiis manifefte deprehendetur ? cuius non hxc  fuifle
vel prima cura,vel praecipua ? S.Francifcus Xauerius in Indiis, quamuis
teftu & laboribus fatigatus, nullum tamen intermittebat diem , quin
fub veiperam catechiiini partem aliquam pueris inculcaret. Pror/us
Vt, fi vel vno die hoc munus, quod omnium iudicabat Vtiliffimum,
omififlet, eo fe  crederet non laborafle. Idem precepit (Mipari Barzmo,
ne, quod in ceteris funčtionibus licere ei voluit, catechiiini exponendi
vices alteri vmquam demandaret ,• ne dubiiim effet, quod primariis in
Societate viris primarium deberet eife ftudiurrt &c  cogitatio. Catechi-
fmum in Malabaricam lingiiam verti curauit: quem ciun ipfe memo¬
ria: priiis mandaifet, eo mox coados tintinnabulo pueros, rudemque
turbam, mira animi conftantia & ardore imbuebat; per hos deinde fa-
erm dodrinae peritiores inftruebat eorum parentes , conianguineos, vi-
cinos. Denique ingentes illi & numquam fatis laudati labores Apo-
ftolici huius viri, quid aliud fuere quam perpetua qu£edam rudium in-
ftrudio , & inculcatio eorum quas credere deberent, quae agere, qum fu-
gere, vt falute potirentur aeterna?

Olifipone Michael-Turrianus $  vir fmnmr audoritatis , necminoris
virtutis, quem Regina Lufitanim ad confeiliones legerat, quique Col-
Iegia &c  Prouincias gubernauerat, ftatis hebdomade diebus prodibat
ex aula ad tenellam turbam Chriftianis prmceptis erudiendam, ipecio-
fius  Religiofo Dodori ratus, inter pueros quam inter aulicos verfari.

Ignatius Martinez poftquam Conimbricas primus e Societate, ac
poftmodum Eborm,docuilTet Philoibphiam, Regi etiain Lufitaniae Se-
baftiano fuiifet a concionibus ; vbi primum per Pratfides lieuit, fpretis
eum honore cathedris, totum ie dedit pueris, imperitas plebi, manci-
piisque necelfaria ad ialutem dodrina imbuendis: cumque e coada in
Vnum turba nemo pne ruftico pudore adduci poifet, vt Orationem
Dominicam eum Angelica Salutatione recitaret, femeftris infans ca-
put ab vberibus maternis attollens, articulatim diftindec|ue iucclama-
uit, Ave Maria  ■,  auditoribus omnibus ingenti fluporedehxis,
Deumque fentientibus ingratum aliorum hlentium pueri ore dam-
nantem.

Bartho-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 353

Bartholomamus Buftamantius cum Prouinciam Bamticam regeret,

!ca huic muneri fait intentus, vt 11011 aliam illi prouinciam crederes
commiffam. Eciam Mauros , perditiftimum Iiominum genus, ad mo¬
ram probitatem , verrecpe Religionis eukum, liac via lenfim perduci
polle confidebat. atquevt faulta initia pollicebantur, Iperato iuccelTu
pius labor 11011 čaruilTet,nili perfida liatio rebellando, fpem naften tem,
velut fegetem in herba, corrupulet. Puerorum interim diftiplina in
reliqua Prouiilcia procedebat ex voto Buftamantij: qui auantuni ki
illa inftitutionc reponcrct, dara ad Laininm Generalem epiftola palam
fecic. In ea procurationem liane, omnium quas iri Societate iunt,
maximam vocat; teftaturque ad iiullam aliam amque incitato dclidcrio
{e ferri. Deinde fupplex orat, vt huic muneri prteficiatur; Deumque te¬
kem adhibet, le id ex animi lententid petere. Demum vt voti fiat com-
pos, varias defiderij liti magnasque cauflas adfert j & hanc inter cetcras,
vtaberrore vindicarentur, n qui forte oceupationem tam nobilem 11011
eo quo debelit numero haberent. Itaque pluris amftimabat vir tantus te-
nerme amtatis culturam, quam rerum amplarum adminiftrationeni; cum
iudicaret omnino illuftrius eiTe pueris quam viris, paruulorum ftholam
quam Prouinciam prseelle. Quamquam hoc 11011 tam Buftamantij quam
viiiuerlft iudicium eft Societatis, 11011 ex humanis opinionibus, led di-
uinae glodam inerementis,rerum magnitudinem arftimantis. Huic operam
noftram egregie refpondit auditorum vbique ardor.-

Olifipoiie Conlaluo Vazio Cliriftianam legem dicbus feftis expla-
nante, complures, cum matutinis lacrificiis & concionibus adfuilTent,

{ >edem e templo 11011 efFerebant, ne concurrentis a meridie populi vis
ocum pramriperet. Nam xdc  faera quamuis lpatiosa tam muki paflim
excludebantur, vt, qui reuertentibus occurrerent, crederent millam efte
concionem.ideoque lipe prodeundum Confaluo fuit patentem in cam-
pum. Incredibile didu eft, quanti & quoties alibi fuerint huic nori dil-
fimiles concurllis.

Nec vero hitra vrbium muros hic le continuit Sociorum feruor j per tJMifio-
agros & montes quoque lediftudit,campum induftriamliram credentium n ?n Me ~
vbicumque liint animx . Pleni ftmt Annales noftri eiulinodi excurfio- .
num, frudUuuique ingčntium ex iis relatorum, dum 11011 pueri Iblum
agreftes, led eorum quoque parentes filiis kepe niliilo dodiores, ad ca-
techefin audiendam auidiftime confluxerunt. lam tum ab aiinis retro Ann.rjsj,
fere lekaginta, qui riiiffi e Collegio Romano in agrum Picenum, Epi-
Ičopi Camertini rogatu, tam auide liint accepti, vt ad eorum aduentum
pullarentur a: ra campana, publicaque edida fierent, vt intermilfis lu-
dis ad catechifmum le quifque conferret. Nec iiiquilini dumtaxat, ledi
cx  finitimis quoque locis paganorum accurrebant cateruae, vt diuiiiie le-
gis pneceptis imbuerentur. Quo vero facilius fames omnium explere-
tur, habebantur faeram dodrinam conuentus primis fere tenebris, cum
vulgus opjficum ab' opere conquieuerat. Templum plurimo luinine
coliueebat, auditoribus ita refertum, vt nodurna Natalis Christi
celebritas videremr. Sed huiulrnodi concurfus iam inde ab ortu Socie-

Y y  tatis

C at e eki¬
pni a So -
Cietate in
luccm (eli¬
ti.

354 IMAGO PRIMI SiEC-VLI SOC. IESV.

tatis fieri foliti, tempore ipfo creucre, & eum illis Societatis indiillria
qua dodrinx huius iruclum mirum in modum auxit.

S.Ignatius, Roma: cer tu m catechumenis domicilium a fundamen-
tis vt erigeretur, improbo labore perfecit; Sociiscjuc in India, vt idein
facerent," audor fuit. In Brafilia quoque pueris erudiendis, & in Chri-
ftiana pietate educandis, ffix xdes procuratXj ffimptusque &c  ferui, qui
quotidianum pueris vičtum colendis agris piicandoque conquirerent.
Ceterum cum noftrorum paucitas inftruendx toto orbe multitudini
non fufficcrct; charitas tamen illis deefle non fuftinuit. Itaque perfece-
rune fcripto, quod non potuerunt voce.

Perrus Canilius, accedente Ferdinandi R.egis aučloritace, Catechi-
finum (cripfic, qui vnus, explofis ceteris quos hxretici paffim fparge-
banc, pueris prxlegeretuiq isque Roma Sc  ab Acadcmia Louanienfi ap-
probatus, hodieque in omnibus Societatis gymnaffisa iuuentutedifci-
tur, & in varias linguas conuerius vbique gentium rudes hadenus feli-
ciffime docuit, Sc  adhuc docet mutus magifter. Horum Gatechffino-
mm immenfam vim per fuas & finitimas ditiones, f uppeditato libera-
liter fumptu, fpargi iuffit Sabaudix Dux , faluberrimo P.Antonij Po {-
feuini confilio libenter obfecutus. qua lolcrtia peftiferi Geneuenfium
libclli paffim e manibus excuffi , Sc  propagata longe latequc falutaris
dodrina. Ioannes Ramirius, laudatus ante concionator, primus in
Hifpania in breues interrogationes ac minuta refponfa concidit diftin-
xitque Chriftianx inftitutionis capita, ad tenerx xtatis ac rudium ca-

f )tum. id ipfum deinde in Belgio imitatus eft ingenti cum frudu Gui-
ielmus de Pretere, aliique. In Gallia Edmundus Augerius concinnauit
euulgauitque Catechffinum, hxrefibus prrifligandis opportuniffimum.
Eumdem poftea Gallice, Latine, Grxce edidit; cuius exempla duode-
quadraginta millia in vna Parifiorum Lutetia odennio funt diftrada.
Seri p rit quoq; Cofterus nofter Catechffinum vernacula lingua, qui Ca-
tholicis inter hxreticos dodrinx fubfidio deftitutis pro dodore fuit,
& innumeras animas a peftiferis erroribus vel defendit, vel deduxit, Sc
vnus plurium m d ar magiftrorum fuit. Cum in Concilio Mechlinienfi,
cui intererant prouinciales Epifčopi, inter cetera decretum effiet, vt Ca-
techifinus confcriberetur vnus per totam deinceps prouinciam explican-
dus; Archiepffiopus Mathias Houius id negotij commifit Societatirilla
vero oprimi Antiftitis defiderio per Ludouicum Makeblidium impigre
cumulateque fatisfecit.

Quid memorem Robertum Bellarminum, quid Petrum Cotto-
num, Sc  innumeros alios , qui fuis quique temporibus Sc  locis accom-
modatam dodrinx Chriftianx methodum vulgarunt ? In riEthiopia
Petrus Paezius,in Sina Matthxus Riccius fua cuiuique gen ris lingua C a-
techifmum compofuerunt : qui libri per vtmmque Regnum difperfi,
ingentem venerationem frudumque retulerc. Pari animarum vtilitate,
Sc  Mexicanis , Sc  Brafilis, Sc  Paraquarienfibus, Sc  Periianis, aliisquc
Americx populiš, dodrinx Chriftianx capita a noftris tradita. ItaEu-
ropa , Afia, Africa, America , Societatis vocibus perfonant, feri-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ^5

ptis iuuantur, teneram tudemque turbani Chriftiana: vita officia do-
centis.

Quid ego nune dicam de illa indudria , qua praJmiolis, laudibus, i»du(!Ha
concertationibus, ampliflimis honorum titulis, Sc  innumeris illecebris
jetatem hanc incitat , vt innocenti mercedis Sc  honoris cupiditate capta dotinnam
certius ducatur ad gloriam fempiternam? cimfita-

Quid de Sodalitiis ad catechefin promouendam pet plerafque pra-
uincias inftitutis, quibus Epifcopi, nobiles, primariique paffim ciues
nomen dederunt , prafertim cum ingentibus ea Indulgentiis Pontifices
Summi doiiaflent ? e quibus fiepe viri genere Sc  audoritate nobiles, nec
carcerum pedore, nec fčjuallore nofbcomiorum deterriti, rudes inibi in-
uentos ipfimet non raro initruxerunt; pueros vero audoritate, cura,
ftudio, ad officium aut pellexerunt,aut compulerunt. Infinitus fim, fi
.iingula perfequar, fi enumerem Reges, Rcginas, Principes, Ecclcfiarum
Antiftites, Magiftratus, qui donariis & pradentia faepe lua puerilem ala-
critatem fouerunt,&Societatis labores mire iuuerunt/ruduum quos illa
referebat vbertatedeledati? Quid fi alios fauores commemorera quibtts
hoc Societatis ftudium toto orbefuntprofecuti ? Qu.id fi laudes quibus
viri dodi hunc laboremad verecundiam prope noftram Sc  ruborem ex-
tulerunt? Ex innumeris vnum iuuat audire Laurentium Beyerlinck, Ec- Teftim*
clefia: Antuerpienfis Canonicum, feriptis Sc  eruditione celebrem, de ^
ctiius viri in Societatem anitno id taptuin habeo dicere, quod qui illum 'societatis
non ita pridem vita fundum intime 'norunt, facile mihi concedent,dum hoc
Societatem laudat, plus veritati quam affedui tribuifle . Is igitur ita re '
feribit : Jpofro feculo inter omnes Religionem aliquamprofejfos } fedulb (ef  ^human^’
mir o cumfuciu catechizatiom iuuentutis ineumbunt Rehgiofifiue Člerici So-  'F°“- *•
cietatis  I E s v , ‘"vel hoc nomine celebrandt , quod hanc rem Ecclefue Dei
r vtilifsimam magno zglo curent , (fg e x alb d methodo iuuentutis regimini ac-
commodatd exfequantur : fic  otf proprium eorumdem munus ‘uideatur,  <£* iti
quod omnes ineumbunt , teneros puerorum animos Chnfhana difciplina for-
mulis ‘-veluti cumipfo Ucie imbuere. 6)uo fit , njt iis lecis cjuibus Societas
h<ec admiffa eft , njid.ere liceat tuuenes monbns & pietate inflmBos , (fg de
iis etiam rebus  , quas alibi adultiores ignorant , dijferentes. Neque dumtaxat
honeftionbus hunc laborem impendunt; fed (fg pauperibus , qui arte (gfr mantt
nnclmn quarunt , aut impenfs eleemofjmarum , <~vel e puhlico aluntur, afsi-
dud inttruSlione diebus } quibus ab opere fenantur , adfunt: nec ah agrejiium
pid direSiione, njbi ea per Parochos negligitur, fe fubtrahunt. quin, exemplo
tApoJloli y omnibus omnia facii , omnmm monbus  ^ difciphnai fe accommodant.

Sic <ut in fold Antuerpid habeas fubmde trigmtanumero , (sr plurespr o nja-
rietate locorutn , qui in hac pietate defudant.

En quam amplum omni ex parte teftimonium, fine zelum Societatis
extollit, nulli hominum generi fe fiibducentis; fiue metlaodum laudat
puerorum ingeniis accommodam ; fiue frudum labori refpondentem
admiratur; fiue omnes ait ita huic rei ineumbere, vt proprium eorum
munusvideatur;fiueSocios,Apoftoli exemplo,omnibus omnia fieri con-
tendit. Quis crederet, haec non nifi ab exuberante in nos affedu profi-
cifči, nifi qua; feribit, Sc  indies Sc  vbique, Sc  in oculis gererentur om- J

Yy r nium?

ludicium

uliormn.

Vtilitai
huius mu-
neris.

Etiampuc-
nad. vir-
tistem ■ma¬
turi.

35 6  JMAGO PRIMI S As C VLI SOC. IESV.

nium? Acque hoc munus dudum Societati nemo inuidit; doneč affi-
duitas & confhntia & laus inde nata opinionem quibufdam iniecere
argre iili deri polic, h hunc curfiim eius nonnihil intermmpcrent. Itaque
dum aliqui dolorem finim neficio quem vindicare fe  credunt, aut pla-
gam Iucuientam Societati inferre arbitrantur, hanc aliis prouinciain
demandarunt: nec fortaffe viderunt laudi noftrte plurimum fe adiicere,
dum hoc  fado teftati funt, in pretio nobis efTe curas & moleftias alie-
. 11 * falutis caufsa fiifceptas. nam cenfent X  nobis fe tollere quod amamus,
putantque fe pcenam infligere,a\m eripiunt laborem. In eo interim Co-
iatur fe Societas, quod caufTa fit ne ab aliis negligatur hxc attas, atque
hac faltem ratione iuuentuti prodefle pergat. nec aliud vouet, quam vt
quicumque hoc munus fufcipiunt, illud etiam felicius & vtilius, quam
ipfa poflet, obeant atque fuftineant.

Sed pauculis omnino in vrbibus haic cura Societati & ex parte tan-
tum,  nufquam penitus adempta eft; nec vmquam tota adimetur, dum
tenuiores pauperesque fupererunt excolendi,quos illa negligi numquain
feret. At quis credat repetiri poffe, qui huic tam pio inftituto obtre-
dent ? fruftra laborari in attate, qux grauioris curx, vt eft xtcmx  falu¬
tis, capax non fit;  qux fpe munufculorum, non acftimatione virtutis,
audita memorif mandet,vt pfittaci fiium x c ^P f i  in qua cultura careat fru-
<ftu. Quid igitur ? arbor fuis audibus non adolefcit, horarum indcx
non mouetur, etfi incrementum illius, huius motum oculi non perci-
piant ? an femina humo condita in perditis numerantur, fi ftatim non
Lerbefcant? Mutatio qux fub initium fallit, tempote apparet. Crefcente
cum annis iudicio ac maturefčente , dodrina qux primo erat in me-
moria, in totum animum tranfit; mox in defideria virtutis , velut fe-
men in frondes aut herbas,pullulat, ac demum ipfas virtutes ceu matu-
ros ac fapidos frudus profert. Hi poftmodum ad Rempublicam gu-
bernandam adhibentur; quifque certe fiiam regit familiam: cumque ad
exempla capitum feu Refpublicte feu familiie fe componant, tum de¬
mum apparet,auantum referat ateneris rede inftitutos fuifte. Quare
vel ad corruptifhmas Refpublicas corrigendas pueromm ftifficit inftitu-
tio . Si enim adultorum animi annis obdurati medicinam refpuunr,
eorum certe foboles ad virtutem cducari poteft. Numquid e putrium
pomoru m feminibus arbores nafcuntur , copiofos ollm vberesdue da-
turx frudus ? Quid,  quod rudi etiam feneduti, vt principio aiceba-
mus,hxc dodrina plurimum profit,dum eam vel cum pueris, vel a pue-
ris difcit ? Quoties audiuimus fenes fibi gratulantes, quod a nepotulis
fiiis didiciftent, qux ad canos vfque ignorauerant ? Quoties vidimus
illos fux  liberorumque fiiorum felicitati prx gaudio illacrymantes,
quod in hanc eftent velut auream tetatem feruati ? Quam mulci vero
male perierunt, quam muki in horrenda fcelera & perniciofiflimos er-
rores prolapfi funt; qui fi a teneris Chriftiana difciplina fuiffent imbuti,
pro luduofiftimoquo iam perierunt naufragio, falutis atternae portum
feliciflinae tenuiflent? H  .

Sed quid ego refero frudus inftitutionis huius acffera tempora, raa-
turamque attatem, perinde ac fi aliqua xtas aut vircuti aut cxlo fit im-

matura?

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 357

fnatura? Vt enim fileana decennes pueros per vicinos vicos catechifmum
felicidime explicuide, puerum in Gcrtnania quatuor Miniftros hxre-
ticos ita confutade, vt parentem difputationis arbitru m & a udore m
conuerterit: tredccenncs pueros cum fchifmaticis Monacliis congref-
{os  in Abaflia,eos erroris fimul & impietatis conuiciflfe; in Indiis idola
paren tu m conculcade, confpuide , perterram raptade, comminuifle,
exufiidfe. Vt lauiufmodi, inquam, frudus praetermittam, quos ex cate-
chiftica difciplina in alienum fere commodum retulitfimplex illaastas;
quae virtus vmquam in robufta xtate fuit commendata,qux in hac non
cluxit? An yiua illa & miraculorum effedrix fides ? Sola Symboli reci-
tatione ex tegris corporibus morbos, Xauerij cruce ex obfeftis dxmo-
nes pueri fugarunt. An religtonis diuinique cultus tenacitas ? Apud
Malabares cima puer Chriftianus in honorem idoii ( cuius feftus dies
agebatur) caput fibi ablui nullo modo pateretur, idcjue per vim tandem
fecidet mater; ille in publicas vias profiliens, vociferari ccepit Chriftia-
num fe e de, matrem aquas capiti fuo per vim infudide, fe impioritui
numquam aflenfum. An pia in fefeaufteritas ?  In Paraquaria integras
puerorum cateruae flagris in feipfos feuire pro more iam habent, nec
prius a verberibus temperare, quam corpufcula fua lacerent, multocjue
fuaguine perfundant. An pia & alta rerurn caeleftium meditatio? Ro-
gatus a parente puer, an, cima toto vulru prxter morem palleret, xger
edet? refpondit, folarn Christi patientis commiferationem, qua
permouebatur, nec aliam ede palloris fui cauiTam. An inuida, quam
in Martyribus admiramur , conftantia? Hic vero exercitus puerorum
fe offerunt, gladios, tela, vulnera fortius excipientium, quam lidores
inferrent. Sola Iaponia a paucis iam annis eiufmodi puerorum exem-
pla dedit, hodieque dare pergit; qux pofteritas tota non ante mirari
definet, quana cima nullam vitra virtutena mirabitur. Illienonnulli a
finaulatis, quidam etiam a veris carnificibus Christvm abncgare fru-
ftra iufli,&,ni parerent,ftridum iugulo enfena ferociter admouentibus,
line mora fupplices in genua prouoluti colla nudarunt, parentesque
gaudio flentes de conftantia fecere fecuros. Alij, qui a parentibus pue-
riii imbecillitati metuentibus, fletu & eiulatione extorferant, ne tyran-
no-runa iraefubducerentur; iidena mox ficcis oculis, hilarique vultu, pa-
fentum fratrumque pro Christo morientium fupplicium fpeda-
runt, fuum tulerunt. Alius probaturus patri conftantiana,ferrum can-
dens naanu aufdiftime prenfauit. Alius in laorribili rogo, folutis igne
vinculiSjCuna ex ignepotuidet fugere,ad matrem eodem in rogo Chri¬
sti caufsa ardentem ardens ipfe cucurrit, & in eius complexu exfpira-
uit. Magdalena puella Chriftiana eodem in rogo iam anabufta, pru-
nas capiti fuo, venerarionis ergo, impofuit appreditque: perinde ac fi
in rnediis flammis non fatis arderet, ignena in igne quxfiuit; hoc fado
teftata, quanto fortior asftuaret ardor in pedore patiendi pro Christo
alicjuid ignis tormento atrocius. Quid alia huius xtatis facinora pofl:
bxc miracula conamemorem? Plena exftant volu mina heroicarum
virtututn, qux omfflbus fxculis pueritiam nobilirarunt, & aureolis, co-
rollis palmiscjiie cadeftibus decorarunt. Vnde igitur pueri fpiritus il-

Yy 3 los

3 58 IM AGO PR IMI S SC  VLI S O G. IES.V.

los haufere tam ingentes ?  vbi, nifi a catechifmo, didicerunt Fidern
illam, pro qua tuenda ea tormenta ludibundi pertulerunt,qua; ipfa im^
manitas non fine horrore imperauit, nec ime trepidatione confpexit ? In
tales igitur tantosque fru&us nouella haec germina efflorefcunt; &: ii$
colendis non infudetur, non omnis curainduftria ac labor impenda?
tur? Facic id vero facietque femper Societas, nec defiftet a faluberri-
mo labore, ante vel fuum vel humani genens occafum. Nune, qux a
pueris ortum habent, de Sodalitatibus Marianis dicere aggredimur.

Httrctko-
rum in
Deiparam
impktas.

CAPVT SEPTIMVM.

De Societatis induffrid in cnltn beata Virginii
pr Sodalitates propagando.

I N plerilqueOrbisChriftianipartibus iacebat vna cumFilij honore,
Matris reuerentia. Damnabant eam paffim, & in contemptum ad-
ducebant hserecici. cultu Sc  honore vociferabantur indignam,per quam
onania habere oportuerat . illam cxli terrarumtjue Dominam, illam
Deo proximam Maieftatem, conuitiis quoque profeindebant j &clam
aliter non poiTent, in imaginibus lacerabant, conculcabant, igni Sc  fer-
ro abfumebant, vt netnpe fuam in Filiumpietatemperiniurias Matris
probarent. Quotufquifque tum munera Diuae templis, quotufquifque
animum affečtumque (cui anathemata omnia Virgo femper poftha-
buit) offerebat ?  Dolebat Societati, qux tantre Matris aufpiciis origi-
nem hram debebat, non tantum apud omnes probos pro alferendo,
quantum ab impietate pro euertendoeius honorepugnargnec tantumde
tutiffimo hoc certiffimo^ue ad falutem aditu muniendo laborari, quan-
g°Wn  > tum  hasreticis de obftruendo. Igitur hoc tantum falutis remedium,
cuitum‘ niS  quo reliquorum .vel vfus vel cura facile languer, aut negligi, aut
frigideaut a paucis tantum adhiberi palfa non eft. Et vero id fipatere-
tur, iniqua videri poffet, tum in eos quorum faluti fe ineumbere profi-
tetnr; tum in illam , cuius voluptas eft omnibus prodeffe. quas, quod
vult 3  itapoteft, vt cumFilio rerum omnium Domino diuifum impe-
rium habere videatur: poteftatem vero fuam cum voluntate itaconiun-
git, vt fupplieum defideria oceupare malit,quam admittere; elFundere

f jodiis benefieja, quam dare. Igitur Societas exemp!o praiire: Mariae
audes pro fe quifque Sociorum, Sc  ad Horas Sc  ad glcfbulos quotidie
annumerare: quidquid arduum aggrederentur , vt qux obfifterent,
difficultates liiperarent 3  Mariae  opem implorare: quidquid moliren-
tur aut ad fuam aut ad aliorum falutem , Mariam  inuocare, vt cona-
tibus adfpiraret: quidquidvel Deo vouerent, vtgratum acceptumque
effet, Mariam adhihere, qux intercederet,quxque facilem ad Filium
aditum pararet: in periculis rebusque affličlis ad eam confugere, fpein
oranem in ea reponere. Numquam fruftra: numquam Virgo laboran-
tibus non adfuit: numquam vota nonpradens audiuit. Et hanc Patro-
nam non amaret Societas ? non fuum erga eam ftucHum, quibufcum-
que poflec modis probaret? non adniteretur pro viribiis, vt qux fua,&

pauco-

eommett

dat>

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 359

paucorum elfet felicitas, fieret  omnium?  an, cum tantahominum iu-
uandorum cupiditate ardeat(vt res eft plena folicitadinis amor)  non o-
perose fuaderet, vt, qui per abrupta Sc  plena prtecipitiis loca ad catlos
iter habent, mortales hanc fequancur ducem, in bane oculos mentem-
que conijciant, fecundum hanc curfum regant? Fecerac id iam non
paucis annis, haud indiligenter: iam laudes Virginis vbique gentium
celebrarat, iam facella eius Sc  aras exornarat, iam excitarat languentem
torpentemejue in plurium animis erga eam pietatem : Sc  videri poterat
non leue pretium operne fecilTe. Iam Feftis eius diebus Lepe sedes facrae
non fufficiebant capiendae multitudini,nec confelTarij audiendatj&: plu-
rimos quandoque abea religiofis officiis honoranda non tam fua arcc-
batfocordia, quamturba. Sed quemadmodum delibata puriflimi fon-
tis aquaingentem fitim accendit rnagis quam fedat; ita fručlus hic af-
dentem illam falutis alienae cupiditatem, qua Societas flagrabat,in-
flammauit magis quam expleuit. Gaudebat illa dum videret hunc
pietatis ardorem, fed magno. igm fimilem non ignorabat, breui extin-
guendum, nifi perpetuo foueretur. Quamobrem vbicumque ponebac SodahtU
veftigium, non folicita minus de conferuando Deiparae cultu quam ex- infiimit
cirando; Sodalida inftituit, in qux non fine deledu ad m it teren tur, qui- ^“dcZ
busDiuasamor ac veneratip praecipue cordieflet, quique eius , quam parte cul-
colunt, virtutes potiflimum temu lati ftuderent. Fdi conceptis verbis, tMm \
cerraque formula obfequio Virginis deuouent fefe, certisgue pietatis
legibus patent: quothebdomadis conueniunt vnum in locum, vbi apta
diredoris oratione mutuisque exemplis incitantur , vt conceptum fe-
mel ardorem conftanter fouere pergant. neque fuis carent Magiftra-
tibus qui leges tueantur, & ineremento confulant pietatis. Ceterum
vti rerum etiam magnarum tenuia plerumque funt Sc  lenta initia 5 ita
Congregationum harum origo fuit & perexilis Sc  tarda,& huic in quam Hift. socfct.
toto iam orbe excreuernnt, amplitudini ac celebritati diffimillima. Origo 'sk
loannes Leonius Belga natione prima huius operiš lineamenta du- dahtatum
xit. Inferiorum claffium pueri, qui prarcipuo ftudio fociare cum \ktc~ B ’ rtr &*” u
ris pietatem vellent, diebus fingulis poft miffos ceteros, in vnam e
fcholis conueniebant, in qua erat arula ad pietatem decenter inftruda:
hic aliquamdiu orabant vniuerfi : excipiebat orationem, audientibus
ceteris,facra ledio: Dominicis vero ac Feftis diebus Vefpertinas preces
non fine ca n tu, fed modico, peragebant. Htec vitima eft origo tartan-
torumque toto orbe Sodahtiorum , quoadquidem memoria repetentes
eaquae fuerunt, Sc  veftigia huius fteculi relegentes,agnofcere potuimus.

Sed diuina folet Sapientia, rerum, quas ipfa fufcipit, gerendarutn
vtilia magis ad frudum, quam fpeciofa ad oftentationem, ponere ex-
ordia. Nulla vfque adeatempora Sodahtiorum fuerat aut certa forma
aut fpecies, fed vmbra quaedam Sc  rudis imago eorum quaž fenfim
in lucern prodibant. Anno proxime fequenti, confirmata iolidataque
funt, Sc  in eam ipeciem formata quam hodicque feruant. Muko poft
Gregorius XIII. Summus Pontifex, vt eoruiia inftitutum cognomt, vt 'sodaht*-
leges infpexit, vtex frudu, querfi ferebant, teftimauit, robur illi firmi- tumeon-
tatemque Apoftolica comprobatione adiecit. Tum vero inieda § Q _fi nKatu> ‘

ciis

So dal it a-
tum mul*
tiplicatio.

360 IMAGO PRIM I SiECVLI SOC. IESV.

ciis piaz aemulatioms flamrna: tiunnon vicinasmodo vrbes,fed & pro-
uincias, totumque cerrarum orbem idem ardor inuafit. tanti eft mo¬
ra nonfrangi in fundamentis apte iaciendis, quamuis lente affurgenti-
bus. Gaudebat Gregorins exinde tam multiplices fru&us fiuead Dei
cultum, fiue ad Virginis honorem, fiuead hominum falutem, proue-
nire a Sodalitio quod fua iple comprobationelaudauerat, & in Colle-
giofuis aufpiciis 5c  impenfis tedificato erexerat. Facile Claudio concefi.
fit, vtabillotamquamfonte in omnes vrbes, vbi Societas fcholas ha-
beret,eafdem gratias & inftituti firmitatem approbationemcjue, &pce-
naruna condonationes deriuare pofiet.ita tamen,vt,ficut in Vrbe prima-
ria erat fingularis Congregatio, ita neque in aliis oppidis plures, ea;que
omnes fub tutela falutatasab Angelo Virginis excitarentur. Sed quis
incendij immenfam filuatn depafcentis quaquauerfum fe diffundentes
flammas coerceat? quis amnem monte decurrentem,

- imbres

Quem fuper notas aluere ripas,

intra alueum contineat? Producendi iternm fuerunt termini: cumque
hačtenus Congregationes ex adolefcentibus litterarum ftudiofis,quique
iis fe adiunxiflent, conftarent; altero poft anno Sixtus V. conceftit, vc
vbicumque domicilium fmflet Societas, e quocumque hominum ge-
nere Sodalitates noftrorum ftudio coaluiifent, quocumque inuocato
Virginis nomine,nullo numero, libere in communionem im muni-
tatum &c  priuilegiorum cum principe inVrbe Congregatione adfcifcere
liceret. Quis hic non miretnr a:ternas Sapientia; confilia? qute vtolim
non paucis annis, adlaborante Matre, Societatem fnam molita eft,
quando Ignacij con atu s, priufquam fecundaret, femel iterumque fuc-
ceftibus dcftituit, vt fuum quod parabat, non hominis opus eile tefta-
tumfaceretj doneč euoluto, quod prteftituerat terdpore, preterfpem
& exlped:ationem, Pontificum oraculis eam voluit approbari, & fub-
latisj qui pofitierant, terminis, vbique gentium propagari: ita fere in
Virginis Sodalitate excitandaquam rudibus initiis,quam tardisprogref-
fibus, quanto tempore a Sociis laboratumeft, ancequam propitij ple-
nus fauor Numinisvidereturadlpirare,& hajc, q'uas videmus, Mariae
caftra faceret,doneč in Vrbenata,aSede Apoftolica agnita & in fidem
fufcepta, in totius mundi lucern prodiit ? Quantis tune repente aučti-
bus in immenrum creuit ? in quot, quamque decentes ordines omnis
conditionis homines digeffit, quo Deiparam plures pro ratione tetatis,
vita;, dignitatis, fub iifdem legibus, alker tamen atque aliter, colere &;
honorare aptius docerentur. Non enim omnibus eadem conueniunt:
aliis atque aliis fiue ftimulis ad virtutem, fiue prteceptis, alia atque alia
hominum conditio indiget. vtilius traditur, & inhasuet ndelius, qux
cuique difciplina attemperatur. Vt igitur neminem repellit Maria,
ita omni hominum generi aptanda erant Mari  ae  Sodalitia; vt om¬
nes ad M a r 1  ae  amorem, & felicitatem ex eo nafcentem, certius du-
cerentur. Quis enim non videat commodius pueris pnmos erga Dei
Matrem igniculos iniici , fi foli diuifique fint a ceteris, quam fieum
viris 6c  fenibus permixti? numquid alia adolcicenua:, aha cetate matu- J

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. %6l

ris*, alia imx plebi, alia Patriciis & Senatoribus, aptius proponuncur?
Numquid apertius de Tuis naruis & vitiis moneantur EccIeftaftici,G Te-
cteti Gnt ab hominibiis profanis, quam G Gmul Gnt cum orani homi-
num genere ad officium incitandi? Quarctenella setas hoc capador boni
Teminis,quo mollior, in fuos primiun coetus tribuitur. Sc  quamuis litte-
ras necdum nouit, Gc tamen inftruitur, vtj cum nihil poflit Talubrius,
nihil quoque difcat prius, quam inuocare Sc  venerari Mariam; Sc
quamuis adhuc impar Gc matura; pietatis ofGciis, Gib Angelorum ta-
men Regina; tutelaiam mm aftiiefcit in Sodalitiorum veluti veftibulo
vetfari. AdoleTcentibus & Gii Ginc conuentus, vbi pro Glo captu virtu-
tibus imbuantur. Vbi res Tert, antant nobiles Sc  viri primarij non mi-
fceri cum opiGcibus Sc  plebeiis: Sc  nautici homines atque piTcato-
res fui Gmihbus gaudent. Quid, quod militum, quid quod agreftium,
quid quod remigumdamnatorumquead triremes, Sc  mendicabulorum
iniras Gnt Gib M ari ae nomine Societates?e quibus fpc maiores fručtus
relati: vtpote quorum pluribus nihil aliud ad probitatem deGiit, quam
cultura & rečtainftitutio. Omnibus profečto hoc mifericordiae Sc  be-
nignitatis Mariane afylum patet; & ha;c clientum eius varietas iucun-
diflimum Virgini pratbet Tpe&aculum. Certe Gne hac ina;qualitatc
conuentuum, non poflet xqualis procurari animarum vtilitas; quarum
tamen asquale eft pretium, Sc  xqualis apud Diuam atftimatio. Neque
vero Sodalitatum harum fplendori quidquam officit hominum quibus
qtiandoque conftant ignobilitas Sc  obfcuritas, Tantum enim lucis iis
affundit Pradidis Diuas maieftas, vt Sc  primi EccleGx Proceres pur-
purx Gix acinfulis; populorum Domini, Imperatores Sc  Reges Tceptris
Tuis ac diadematis n On modo nihil decedere, Ted honorem potius ac re-
uerentiam ab hiš accedere, haud immerito Temper exiftimauerint: ne-
que eos puduit Tua nomina in idemalbum cum plebeiis dare,& eidem
pro Virginis honore militia; adfcribi. Ferdinandus 11. CasTar, quiraro
nexu fummum imperium cum fumma virtute coniunxit, auguftum
illud nomen fuurn variis locis coetibufque in Parthenios Sodales referri
curauit: neque cadeftem illam Imperatricem Gbi tantum in Patronata
adoprauir, Ted etiam exercituum Tuorum acducumDucem nominauit.
eius auTpiciis tam Teliciter toties pugnauic, vtvel ideo hoftis ei num-
quam defuifte videatur, ne deeflet materia triumphorum. Stetit ilie
Temper inuičfcus, Diua clientemTuum Sc  cauflam tuente; tametG mnui-
lius vmquam Principis euerGonem autmaiore molimine, aut diutur-
iliore pertinaria, aut a pluribus conTpiratum Gt Sc  pugnatum. Ferdi¬
nandus quoque III. qui CseTari parenti non minus in virtutes, quam
Imperium Sc  Regna Tucceflit, clientum Deipara; numeronon tantum
adiungi voluit, Ted hoc ipTo iubilei noftri anno in puriftcata; Virginis
peruigilio in Sodalitatis LouanienGs tabulas, quas Gbi mitti iuflit, no¬
men Tuum nuper ipTe retulit, adiečlo Tymbolo illo Tuo: pietate e t
i v s t i t i a. Ec profedopietatem Cadaris videbit hic omnis pofteri-
tas,iiTdem quibus auguftum illud nomen litteris Tacis expreftam: quot
enim apices a Tceptrifera illa rnanu cernet exaratos, totidem Te notas
venerationis credet intueri, quibus Parchenias Congregationes CaeTar

Z z eft

Dignitas
Sodalit <*-*
tum.

Ferdinan¬
di II, pie*
tas.

Ferdinand
di III.
trga Dei-
parampie*
tas .

Trincipes
viri & fe-
rnirht So~
dalitatem
ambimt.

362  IM A G O PRIMI S-jfiCVLI SOC. IESV.

eft profecutus. Sed quid ego C tria ris pietatem verbis conor adumbra-
re? Ipfum iuuat audire Ferdinandu m: ne, qui afiequi optimi Imperato-
ris fenfus teneriratem non poffumus, ab iis tamen, qui eam non intelli-
gunt, quique Virginem minus aut araantaut adtimanr,blandiri cenfea-
mar. Cum igjtut Sodalitatis album ei faillec, vt iuflečat, oblatum, in
quod referri folent qm fe Dim in clientes (Sf feruos perpetuos confecrant , qui~
que eam amare njt Matrem,obferuare rvt Reginam c Dominam i colere vt c<eh
terr<eque Moder atncem profitentur ; h is verbis ipfe fe voluit infcribere:

ILLIVSEGO COETVS SVB INVOCATIONE TVA CONGREGATI

A V G V S TIS SIMA MARIA

ME LIBENS ET MERITO VNVM PROFITEORr
TIBI EGO ME, MEOSQVE CONIVGEM AC LIBEROS,

TIBI ROM AN V M IMPERIVM, CVI ME DEVS PR^EFECIT,
TIBI REGNA A MAIORIBVS ACCEPTA,

TIBI TVTEUiQVE TVd£ POPVLVM ET EXERCITVS MEOS
TIBI TVOQjE FILIO MILITANTES
C O M M I T T O.

TV ME IN TVVM  A D M IT  T E,

QVI FILIO TVO, QVl  TIBI, QVI VTRIVSQVE HONORI
VIVO, REGNO, P V G N O.

T V V S I G IT V R EGO ERO

MARIA,

TVI ERVNT QJTCVMQJE  M EI,

TVA ERVNT DITIONES ET REGNA MEA ET IMPERIVM,
TVI POPVLI ET E X ER C ITVS :

TV E OS PROTEGE, TV EIS VINCE,

TV IN EIS REGNA ET IMPERA.
ITAVOVEO
M. D C. X L.

TVVS Pl ET ATE ET IVSTITIA

FERDINANDVS.

Neque vero Maieftate fua quidquam indignum fe committere arbitra-
tur, cutn illamad Sodalium coetus Sc  nominadimittit,cum in Mariae
tutela efle, cum ei feruire perpetuo magna voluntate geflit. Numquam
pietas minuit Maieftatem, quam velibla poteft augere, vel plurimum
illuftrare. Sigifmundus III. Polonia: Rex, etiamnum adolefcens,
Bransbergae a Sodalibus per litteras enixe petiit in eorum numerum

coopta-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS* 363

fcooptari. Parem in Ferdinando Cardinale Auftriaco, quo nune Bel-
gium moderatore gaudet, pietatem vidic Hifpania: parem in Ema¬
nuele Duce fuo, eiufque liberis, Sabaudia. Quid, quod Principes
fupremi, & Apoftolici Legati, cum animum iuum dumtaxat ape-
tiendo, voti fui poffent effe compotes, maluerint tamen ad cetero-
rum confuetudinem candidati officiofiffime Sodalitium petere, vc
quanti illud facerent, in confpečtu omnium profiterentur ? Quid,
qubd nec alcer fexus ab hac felicitate fe paflfus lit excludi? inter So-
dalium nomina voluerenomen foura referri Rudolphill. mater Au- Ann. ijji,
gufta, Caroli IX. Galliarum Regis Regina coniux, ali$que Prin-
cipes feminaz quam plurimte* Vfque adeo & merito gloriofum fibi
ducunt Deiparas feruire* ij quibus ceteri feruiunt. Pofthazc exempla
quid vtriufque ordinis Principes commemorem? quid Reip. Praefides,
quid clariffimos qua eruditione, qua nobilitate viros, his coetibus no¬
mina certatim femper dediffe, atque etiamnum dare ? Cui mirum vi-
deatur, Cardinalium & Praefulum Roms Sodalitates effe, alibi Equi-
tum Melitenfium, alibi Nobilium? cui infolens, Catholicos qui oc-
cupatas abhtčreticis vrbes incolunt, vt Sodalitatibus Marianis Catho- «
licarum ciuitatum accenferentur, fummo ftudio inftitilfe ? Sed difficile
dičlu eft, plufrie fibi gratulentur Sodales quod prima illa Čhriftiani
orbis decora inter membra fua numerent, an hi quod inter illa iiume-
rentur. Nimirum alios titulos cenfent dignitatis (\xx  , huiic felicitatisj
per quem Chriftianam dignitatem, qua nullaeft nobilior, commodius
tueantur. Sane Antiftes Verifienfis palam aliquando teftatus eft, plus Ann. j*«.
fe gloriari titulo Sodalis, quam Epifcopi, idque ornamentum pluris a
fe fieri, qnam pedum fuum & infulam faeram*

Atque ha:c de Sodalitiorum origine, propagatione, digriitate. Vi-
deamus nune quantos Societas pite induftrite (ux  referat fručtus. Ma-
gna in omnem Reip. Chriftiante partem ex Sodalitatibus manauit vti-
litas, dum vel per illasfublata eft vitiorumlicentia, vel ex iifdem ma-
gna virtutum prodiere exempla. Faffi funt multis in vrbibus Praeto- Sodahta -
res, peccandi audaciam Sodalitiorum magis legibus, quam fupplicio- tumfm-
rum metu fuiffe cohibitauijlonge pauciora folito,& prope nulla, crimi-
napublicis pcenis plečlenda committi, poft pietatis illa iri Deiparam Ann. 11S04,
exercitia in vrbes fuas introdučla. quod vt curiose obferuarunt, ita
fančteaffirmarunt cum magna huiufmodicoetuum laudejquos puhli¬
co vrbium bono natos & inftitutos aiebantVSenex feptuagenarius, non Ann, ij* 0 *
annis quam prudentia maturior, ex annis duobus & feptuaginta quos
numerabatxtatis, duobus fe tantum vixiflfe dicebat, iis nimirum quos
in Sodalitate exegerat. Monafterij vir primarius morti iam vicinus
fyngrapham petiir, qua Sodalitatis Moderatores teftarentur eum Soda-
lem fuifte, quam teftamento fuo pius Virginis cliens inferiiit, vt fcirent
pofteri, fe non tantum opum, fed etiam cultus Virginei, ab optimo pa-
rente feriptos effe- heredes. Dux Populcnfis cum graui & mortiferb
morbo vrgeretur, Sacerdoti noftro accerfito, ktum optimaeque fpei
plenum aftirmabatfe morij fimul teftatus, fiquam haberet huiuš cauf-
fam fpei, e Sodalitate illam haufiffe. Mox filio adftanti imperat, vt

Z z 2. Sodali-

SH  1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. 1ESV.

Sodalitati & nomen det, & animum ■ fe illi neque titulam poiTe nobi-
liorem, neque cenfum relinquere ampliorem. An vriliorem filio he-
reditatem relinquere potuit, quam amorem Diuae, falutis atterna: cer-
tiflimum pignus ? lam virtutum illuftrium monumenta quas & quail~
ta funt a Sodalibus vbique locorum reličta ? fi quam licet conieduram
facere exfui vidoria, & corporum voluntariis caftigationibus, non hor-
ridiores ab aufteris Religioforum Ordinibus exfpedes<

Nolo iis recenfendis immorati, ne quiforteaut moderationem ex-
cefliife videri poflint,aut maius momentum pofuiffein fui afflidatione,
quam vt reludantem frangerent animum atquein poteftate haberent;
quam vtfuppliciis illis oftenderent, quantum fibidoleret Deurn offen-
Seueritas  d ide, quamque timerent nequando offenderent. Fuerunt qui dlicio fetiš
mifrib  a ^P err i mo  & x ipfis hebdomadas corpus non tam affligebant,quam la-
’ cerabant. Inuentus eft, qui hebdomadas totas abftineretab omni potu.
Fuit qui fingulis nodibus ad orationem confurgeret: qua nudiš geni-
bus perada, catena ferrea fefe acerrime diuerberabat: neque quotidia-
no hoe fupplicio contentus, vires afflidas folo pane 5c  aqua fuftenta-
Ann.ijsj. bat. Non defuerunt qui per nadeni, etiain cum feuiret hiems, ad tem-
plorum valuas fe conferrent, ante quas in genua proftrati paflis fine
intermiflione lacertis Rofaria integra percurrerent, tanto brachiorum
dolore, vt qui illum experti non funt, animo conciperenon poffint.
Alij calculos, alij ceraforum lapillos calceis impofuerunt, atque ita
votiuorum itinerum fpatianon exigua confecerunt ; in quibus nec ve-
ftigium figebaiit fine acerbiflimo fenfu doloris, qui ad paftus fingulos
crefcebat. Nonnullisfartilapidum fragmentis facci, aliis afferes, aliis
humus cubilefuit,in quibus fatigata membra quietem caperent, labo-
Ann.  1584 . re & vigiliis duriorem. Fuit qui candente ferro pedori fuo inufiit cru-
cem , vefiigium perenne ardentis non tam ferri quam amoris, quetn
Christi patientis tormenta pedori eius primum inufFerant. Finem
Ann.  t6ot.  non reperiam, fi enumerarepergamfingula. Syracufis quaque hebdo-
made Sabbati diebus, & celebriorum Feftorum Vigiliis, conueniunc
Sodales in templum: ibi fub primam nodis horam, poft fufas preces,
continua & peracri fiagellatione per quartam horae partem in corpora
fuafeuiunt. Alibi iterum, alibi quarto per hebdomadam , alibi far-
pius, facris Aduentus & Quadragefimaetemporibus adfimilem feueri-
tatem in fe exercendam confluunt. Hebdomade vero fandiore, tem-
pore ipfo pietatem prouocante, quid a Sodalibus toro orbe non geritur?
quam acriter tune fiue flagris,fiueinedia,fiue ciliciis,aliifquepcenarum
genenbus Christi patientis dolores,aut eorumcauffas, in fe vindi-
cant, autrepraefentant? Monachij anno m. d. lxxxvi. ad Dominicum
fepulehrum inftituta eft Supplicatio fexcentorum Sodalium: hi nudiš
incedebant pedibus, facem manu geftabant, illi lacerabant flagris cor¬
pora; neque aberant viri Principes Sereniftimi Ferdinandus & Maximh
lianuSjGuilielmi Ducis hic filius,ille frater^Marchio Badenfis, ipfe de-
Ann. nique confpiciebatur Guilielmus Dux. Paria Pultoiiia; in finibus Tur-
caruin gefta. Auenione vero albo induti facco, fpineis fertis coronati,
fupplicabundi proceftere. Sed quid prodeft ferire humeros, lacerare

LIBER TERTIVSi SOCIETAS AGENS. 365

terga, fanguine corpora perfundere, fi vitiis non inferatur bellum,fi
non domen tur lafciuientis naturae impetus, fi e^dem perturbationes
mentem lacerent, fi denique corporum vulnera non fine animorum
medicina? Pleni funt Annales noftri inufitatisSodaliumvirtutibus Sc %araSo-
exemplis. lili fuis percuiforibus genam offerre, hi pro vulnere hofti
dare amplexum. Aleti vir illuftris, vt nefcio quem animi faftum con- Ann. 1 5 sj.
tunderet, in medio foro ad mendicabuli pedes fe abiecit,quos frequen-
tillimo fpedante populo deofeulatus eft. Ingolftadij Sodalis leuem Ann. 1601.
potus intemperantiam vindicaturus, mendieum fuae adhibuic menfaej
iamque accumbentis pedes ofculatus, potionem ipfe numquam fum-
pfit, nifi bibendi facultatem ab hofpite fuo in genua prouolutus impe-
traflet. denique iuffit hominem,quamuis relučlantem & inuitum, ex-
fereare in fcyphum; quem vna cum fputo exhaufit, leuis culpae non glo-
riofus minus, quam feuerus vindex. Adolefcens e folutiore vita in Ann.ijje,
Sodalitium Virginis fe receperat. isprimum borrido fune nudam čar¬
nem arčtiflime conftririgere, afpero cilicio infuper Sc  frequenti inedia
corpus & vires atterere. Parentes ceterique domeftici iuuenem obiurga-
re, mifcere precibus mirias Sc  lacrymas, ne fe perditum iret. Sed auge-
. banthaec conftantis animi robur, non labefačtabant. Diebus etiam
feftis in nofocomia fe abdens, aegros epulis benignifque verbis reerea-
bat. Hieme cum grauis populum annona premeret, manticis ex hume^-
ro pendentibus vrbem obiens,emendicabat quotidie panem pauperibus
alendis. Excitus aliquando lamentis mendici prae farne deficientis, e
domocurncibariisadiacentemproperat; moxque aegrum virium de-
fečtu cibos tranfmittere non valentem clam recipit in domum, com-
modiores languenti cibos paraturus. Reuertitur interea durus pater, fi-
liumque pafcendo aegro reperit oceupatum ; qui ne iurgiis non cedere
videretur, fublatum in humeros miferam ad valetudinarium deferr.
t^uod Chriftianae charitatis officium quibufcumque aliis, etiam extra
vrbem,per agros aut vias forte inuentis, conftantimme praeftitit; miran-
tibus aliis, aliis infipientis mundi vitio virtutem fibi femper odiofam
nequidquamirridentibus. Lanifta & arte & vitae licentia notiffimus, Ann.ij??.
vix Sodalitio nomen dederat, ciim fui diflimillimus repente fačtus eft.

Cilicio alfiduo corpus affligebat, flagra faepius in hebdomade fuo fan¬
guine cruentabat, ternarum quotidie horarum precationibus ineumbe-
bat, artis fuae quaeftu verecundam honeftorum inopiam fubleuabat: ad
cxtremum, cum in letalem morbum incidiflet, numquam amulieribus,
quae aegrotanti praeftoerant, fe attingipalfus eft. Quid commemorem,
quot hinc prodierint,qui caducas voluptates Religiofae difciplinae poft-
liabuere, qui fpem ampliffiniariim hereditatum & dignitatum cum
Religiofa inopia Sc  humilitate mutarunt? Quis Ordo Religioforum ex
Iiis Sodalitiis non creuit ? quis vtilitatem non fenfit ? Faffi funt faepe
Tironum inftrudores, nullos fuomm celerius vitae fandioris praecepta
fufcipere, nullos fufcepta melius conferuare, nullos difciplinae facilius
obfequi, quam qui ex hac virtutum palaeftra prodiiflfeilt. Scilicet non
poifunt tot fociorum exempla, tot femina falubrium monitorum fuo sodalium
fr udu deftitui. Sed virtus otiofa effe non poteft. Quamuis latereom- chantasin

Z z 3 nmmP roM

^66 IMAGO PRIMI SMČVL1 SOt.  itŠV.

mum oculos gaudeat, fuo tamen lumine fe prodit. Quifuaefaluti tam
prudenter confuiunt, ftudent quoque & volunt confulere alience. Hinc
pia de rebus diuiriis colloquia , hinc pueris tradita dodrina Chriftia-
na: hinc alij ab illicitis amoribus ad corporis artiniique puritatem , alij
ab impia iurandi confuetudine, alij ab ebrietate, alij ab aliis vitiis de-
territi abftradique. Neapoii tam multi ad confitendum Sodalium ad-
hortationibus aliquaiido perdudi funt, vt, cum Sacerdotum penuria
multitudini non fufficeret, Archiepifcopi iuffu omnes Religioforuni
familiae auxilia fubmittere debuerint. Obferuatum eft, tefte Bochio
laudatiflimo fcriptore, res vrbis Ancuerpienfis fecundiorem curfum te¬
nu ifle, ex quo Sodales Parthenij marmdream Deipafa: ftatuam qua-
tuordecim pedum altitudiile magna arte elaboratam, fua impenfa in
fronte Curiae, iti immanis colofli inde deiedi locum, publica pietatis
pompa fubftituerunt. Quiti & ab hasrefi multi per Sodales abdudi,
multi ne perirent fado Religionis naufragio,feruati. Incly tas illius Reip.
proamhb 11  Colonieiifis in auita Religioneconftaiitia Sodalibus feCUndum Deuni
Sodaiit. a plerifque tribuitur. Ex illis fiquidem viri vrbis primarij, adeoque Epi-
fcopi non pauci, & Apoftolici Nuntij, qui Sodalitati nomen dederant,
tantum induftria fua effecerunt, vt Senatus grauiflima quce intenta-
bantur perictila maluerit quam haftefin fuftinere.

Sed blandius influunt in anitmim , eumque citius vincunt beneficia
quam verba,quia mortalitas fenfumaximeducitur.Viderat hoc fagax in
omnem partem Sodalium charitas,quae pauperum tuguria, nofocomia,
carceres peruagata,quxrere numquamdeftitit,quor'um inopiam autca-
lamitatem leuaret.Fuerunt qui de fuo veftimenta pecuniafque miferis dif-
tribuerent: qui vt feminudos cooperirent,fibiipfi veftes detraherent:qui
Ann. x58j- fuo fe fraudarent alimento,ne pauperes efurirent.Neapoli in nofocomio
infanabilium Sodales quotidie ex ordineaegris miniftrabant: officinam
omni genere bellariorum inftruxerant, maiore aegrorum commodo
quam fitriginta aureorum millia in fubfldium illorum contuliiTent. Ita
cenfuere nofocomio prrefedi. Nec hi c fletit illorum ardor: anno infe-
quentivindorum caufla. Montem erexere, qui a Pietate nomen habet.
Denique in collocandas filias,quarum pudicitiapericlitabatur,annuum
ftatuere vedigal. Aliis in locis vno anno partim induftria, partim elee-
mofynaliberaruntcaptiuos mododucentos, modo ducentos quinqua-
ginta, aIiquando ducentos feptuaginta &plures, quos vel culpa aliqua
Ann.iioz. vel xs  alienum in vincula compegerat. Toleti adeo profufa aliquando
fuit Sodalium liberalitas,vttrecentis pauperibus alendis fufficeret.Quid,
quod feruilia munera auidiflime fubierint maximae' audoritatis viri,
vt Diuas fua; plenius feruirent ? Videre illos erat paflim, fimul ac vale-
tudinarium ingrederentur, pofitis palliis, aperto capite cum argenteis
patinis ad agros properare, flexis genibus fua illis manu cibum p ra; be¬
re, ledos quam molliftime componere, vngues vel purgare vel refeca-
re, capillitium barbamque detondere, aliaque obfequia calamitofts
praeftare: ac tu m demum Sodales Matris fe putare, cum in miferis tam
alacriter feruirent Filio. Alij corrogandae pauperibus ftipi, frumento-
quein mulierum conuerfarum fuftentationem colligendo, ritu mendi-

corum*

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS, 367

tomm j vrbes Sc  villas obiuere; hane fui abiedionem pluris asftimantesj
quam dignitatem. Alij nodu per plateas difcurrere, yc fi quos paupe-
res, vt fit, bub dio pernodantes, aut cum frigore morbove ludantes re-
perirent, in domum ad id paratam deducerent. Quin Maiorics fuic
Sodaiis^ qui, cum nofocomium peftis infeeiffet, reliquis deficientibus,
ipfe xgris vitro Sc  conftanter pr^fto fuit, erga quos nullum obfequij
genus praztermifit. nee prius hic eius feruor extindus eft, quam vita.
Ita charitas Sodalis, media intcr funera Sc  quotidianos mortis terro-
res impauktaj de pefte Sc  morte triumphauit; numquam gloriofior
vtriufque mali vidrix, quam cum vtrique fuccubuit.

Ceterum, vt Sodalium folicitudo miferos non deftituit dum viue-
fent, ita cum eorum vid non defecit* tanto laudabilior quod eorum fit
memor, qui oculis fimul Sc  animis omnium fubduci folent. Quoties
igitur fuis manibus tumulos humandiscorporibus effoderunt ? quoties
autinuenta autnegleda abaliis cadauera repeliuerunt? quoties facibus,
precibus, folenni pompa pauperum funera ad tumulum vfque funt
profecuti, Sc  eorum exfequias fuo azre rite procurarunt? Cordubae per
noucm ipfos dies Sodalium impenfa folenni ritu parentatum eft pefte
exftindis;quo temporis fpatio Sacrificia mille quingenta in eorum fub-
fidium Deo funt oblata. Tales denique tantofque toto fere orbe ingen-
ti fuo folatio vidit Societas laborum fuorum frudus j ex quo Sodalitates
Parthenias vel inftituit vel adminiftrauit,vt in iis adumbratam quam-
dam imaginem agnofcat fui. Ita per omne qua lieuit fundionum ge¬
nus, quibus Societas vel falutem fuam procurat, vel alienam, hx  So¬
dalitates fe quoque Deo ac Diuas fuaz probarunt. Sed nec in illa ipla
Sodalitatum erigendarum cura Societatis operam non expre(ferunt.
Nouas quippe Sodalitates, eafque multiplices,variis inlocis ex felepro-
feminaruntjnomen vero ex peculiari virmtum officio, cui fe potiflimum
addicunt, Sc  quodammodd confecrant, adeptas. Anno m. d. lxxxiv.
Genuaz Nobilium Sc  Togatorum inftitutaeft Sodalitas, quaz de vitiis
corruptifque ciuitatis moribus aut profligandis aut emendandis Toliči¬
ča, vitro ad Epifcopum deferat, fi quid refecandum videatur aut fanan-
dum. Alibi, quaz fuccurrat afflidaz valetudinis pauperibus, Sc  carceres
atque triremes fubleuandis vindis obeat. Alibi, quaz aduigilet, ne fine
Sacramentorum prazfidiis decedant moribundi. Alibi, quae procuran-
da dote virginum honeftarum pudicitia; confulat, quaz captiuos redi«
mat, quaz in annonaz charitate inopes alat. Vallifoleti cum plurimis in
publica cuftodia detentis, Sc  patrocinio pecuniaque deftitutis, nullus
appareret alius vinculorum finis quam vitaz,multique Iquallore Sc  mile-
fiis conficerentur; rari exempli Sodalitas pia Societatis importunitate
eftinftituta. In eam Regij Concilij Prazfes, Iudices, Iurisconfultij Pro-
curatorefque nomen dederunt, ciuiumque praecipui quidam, qui praz«’
ter ftipem quam de fuo conferebant, bini quaque hebdomade, initio
ab ipfo Prazfide fado, vindis miniftratum ibant, azgros etiam laute ac-
cipiebant. In fingulos praeterea Sodales fingulorum cauiTae captiuorum
diftributae funt, quamprimum expediendaz. Quid amplius a Chriftia-
»a charitate vel fperari poflet, vel optari? Finis non fit, fi vel cnumerem

Soda-

Ann. ttfoi.

Sodalium
in defun-
ttos fietaf.

Ann. i6o%i

Sodales
nouas eri-
gunt So¬
dalitates .

H. Virgi¬
nii in So-
dales fttos
beneficia.

Ann.ijjo.

Ann.ij?4-

Ann.ižo J.

^68 1M A G O PRIMI S^ICVLI SOC. IESV.

Sodalitaces variis in vrbibus in calamitoforum opem inftitutas, quas
eleemofynis fidcm prope fuperantibus, annuifcjue cenfibus, qui namen
iis dedsrant, locupletarunt. Multis locis excitata: iunr, quxin hoc con-
Fpirant, vtanimas p reci bu s, eleemofynis, votis omniqucope purgan-
tibus flammis eripiant. Quid deiis dicam, qux cercis vitiis compefcen-
dis, qux pači inter diifidcntes conciUandae , qux metnorix crucis Sc
Christi iemper mftanrandx, qux dodrinae Chriilianse promouen-
dx,qux alns pietatis fundiombus peculiari iludio fc  dedunt? Ignofcant
mihi Sc hx Sc  tot alias toto orbe Congregationes, quas ne nominaui
quidem, tamctfi iis quas memorauimus , neque fplendore, neque vir-
ture cedant. Nam vt earum vircus modam non habst, ica nec habere
poilet fcriptio, quamuis in mil um volumen crelceret.

Sine piaculo hoc locotaceri non potell Virginis viciffim in Sodales
fuos cftuia benignitas, quibus auxilium non tam fpondet, quam pre¬
dat; fed carptmij vt ceteta, quaedam tantum eius figna delibabimus.So-
dalis cui lapio circumada curms onufti rota collum prefierat, Virginis
ope irhplorata,ne veftigiumquidem retinuit mali. Alius cum iumento
deciderat in prarcipitem locum, e cuius altera parte patebat formidolofie
altitudinis prxcipicium: crus alterum equi iacentis mole erat oppreflum,
necconari audebat vt lllud expediret, ruiturus cum equo m prasceps, fi
is vel tantillum ie mouiifet. Iamque accurrerant multi qui miierari
iacentem poterant, noniuuare. SedDeipara inuocataprxftofuit clien-
ti, qui fine vilo niiu iiio vix fibi credens tibiam vidit expeditam: vixque
ab adftantibus in tutum erat lubdudus, cum equus nonnihil iudatus
per rupem iaxis afperatn prrecipitans interiit. Taurini viginti armati ftri-
do ferro inuadebant Sodalem, non nifi pietate Sc  Diuae fux patrocinio
munitum ; cumque Sc  crefim Sc  pundim inermem crebro ferirent, ve¬
dem eius tantum vulnerarunt, corpus ne leuiter auidem tot idibus per-
firinxerc. Alterius pedori gladius impadus,eo loco quo geftabatima-
ginem Deiparx,in modum iunci fe reflexit, ne leui quidem vulneris reli-
da nota? Sic alij ičlopis explofis tadi fuere, nec iauciati: alij vorticibus
fluminum impliciti emeriere : alij excufi*os tormentis globos excepere
innoxij: alij aliis periculis tam prreienti fubfidio Mariae  fuere
erepti, vt non citiiis prope difcrimen ienierint,quam auxilium. Quod
autem morbi genus fuit, aut tam vehemens, aut tam pemiciofum, ant
tam diuturnum , aut tam deploratum, quod a Sodalibus luis clementifi-
fima Mater aliquando non depulerit ? qusc calamitas, quam non lenie-
tit ? qux plaga, quam non fanarit ? Tam folicita de perituro iuoruin
corpore, qua demum cura compledi putanda eft eorum animas Sc  im -
mortales, Sc  Filij iui languine arftimatas? Hanc curam omnium oculi?
patere in quibufdam voluit, vt inde aeftimaretur eius folicitudo de om¬
nibus, quae plena tenerrimi amoris nenegligit quidem negligentes fui.
Eos igitur quos pietatis omnis fenfus iam defecerat, ad priftinam fiepe
virtutem verbis, quae ferreos animos penitus mulcerent flederentque,
reuocauit. Sxpe iolo fui confpedu verecundiam peccandi improbis
iniecit, interdum nimiurn de falute anxios optima fpe impleuit, inter-
dum moribundos oblata Iui fpecic recrcauit, Sc  in his aliisque ceteros

docuitj.

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 369

docuit, cukores clientescjue luos perire non poke. Tot animarum lalu-
tcm, quarum muka: fine hac ope ajternorum ignium nune arderent
immilerabiles vidimo, non potek fibi repraelentare Societas, quin ope¬
riš tanti conlcientia liquidilfima illam perfundat voluptate, kimulof-
que acerrimos quamuis currenti admoueat ,vt Iesv&Mari  ae,
quemadmodum Filij, ita Matos, lalutaria figna toto orbe circumferre
pergat, &ad amabilem huius indulgentiam inuitare omnes,qui mento
timent rigidam «quilfimi Iudicis leueritatem . Nune, quod adultis
proprium ek, demonkrare conabimur, frequentiorem Sacramentorum.
vfiim per Societatem refufcitatum.

C A P V T OCTAVVM.

De frecjaention cufu Sacramentorum a Societate

rešfaurato.

F Abulofa antiquitas , quam prona tam etiam prompta ad fingen-
dum, & quam ingeniofa tam audax, commenta ek Deos, aurea illa
a:tate, fpedabnes inter mortales pafiim verfiatos, cum iis familiariter
egike; cafas & tuguria,in quibus adhuc innocentia habitabat & pietas,
kaud minus prompte quam delubra fiia fubiike, doneč mortales ius &
fas & pietatem colerent: led, vbi Forum flagitiis pulfia virtus excellit e
terris, Deos fimul dilcelfike , liiumque illud cum mortalibus com-
mercium abrupike, eorum facinora & impietatem exofos. Non pote-
rat acutikima illa fabularum inuentrix stas quidquam grandius de Nu-
minum liiorum in homirtes beneuolentia comminilci: led quotam par-
tem akecutaek fabula (etiam cum fibi maxime indulfit) illius amoris,
quo non inanis aliquis Saturnus aut Iupiter, Dij mileriores cultoribus
luis & peiores j led Deorum Deus, fuprema illainfinit« potenti« Sa-
pientia, bonitatis Maiekas, liomines opus luum ek complexus ? qui
quidem quantum in nos pofiit clementia potius 8 c  quadam immenfita-
te donorum, quam iukiti« leueritate, aut alio moclo, voluit effe teka-
tum ; & hac in parte non meritis nokris le attemperare, led oblequi na¬
tura ac bonitati lita:. Sane nemo,nifi qui infinitam intelligendi vim qua
fciret, paremque amorem quo vellet dare, in confilio habuiket, tantum
tamq ;  eximium munus potuiket excogitare, quantum reipsa ab infinita ^
Dcilapienriaacbomtate nune promanauit.Vt enim ceterafilentiopr^ter- tM in inm
e ainj quam eximium ek,omnique Ipe & exlpedatione maius, vices liias JUtunone
homini reliquik'e,vt lgf« maiekatis lug reis non condonet Iblum noxam SacrAm ^-
omnem, led eos in priorem dignitatis ac familiaritatis gradum reponat,
gratiolos e reis, ex hokibus amicos, e damnatis parricidis Regni heredes
momento temporis,verbo vno conkituat?nec fiepius peccare pokint no-
centes,quam hic ignolčerePaded vt nemo plus iraruni cakekium iukilfi-
mcecjue pcen« aDeo mereri, quam veni« ab homine obtinere pokit.

Fantus amor fi metas hic fibi nxik'et, an non latis okendiket le nec mo-
dum nec meram nouike ? id quidem nobis, quoniam omnem nokram
intelligendi vim excedit, ita videretur. Sed altero nos inluper dono

A a a beauit,

$70  IMAGO PRIMI siGVLI SOC. IESV;

beauit, quod priore tantb eft excellentius quanto ipfe doniš fiiis eft ina.,
ior: in quo videtur eoiHem terminos conftituifTe amoris in nos fui, q Uos
habet poteftatis, hoc eft, nullos, Seipfiim nobis dedič, non in amicum,
nonin fratrem, non m amiciftimum parencem; fed, quod nullus nift
infinitus amor excogitare potuiflet, in cibum & potionem: feipfb nos
voluic pafčere.neque femel tantum, fed tocies ,vt iolem fiium nonjfepius
oculis noftris in lucern, quam feipfiim animis noftris in pabulum red-
dac: non tantum vi  languentibus vires & vigorem reparet, fed etiam
vc omnes a quibus fumitur, velut in alteros fefe, qua licet, ftupenda me-
tamorphofi conuertat •, ne dubitent de Regni immortalis heredicate ad-
eunda, cuius pignns ipfiim Regent tam arclo fibi nexu habent coniun-
člum. Immenla profečlo mortalium & inaudita felicitas, nifihac ib
los parne indignos redderet tam beata fortis vel iniqua aeftimatio, vel
faftidium. Et profecto non maius parne videtur amoris miraculum ta-
lem cibum dedifTe, quam mortalium, tam frigide ac remifse hunc ap-
petentium, faftidia tolerare. vEftimabant hoc donum primarni Chri-
lbanij fi non quantum merebatur, at certe quantum eorum rrieiis cape-
re poterat j & qiiia aeftimabant, auidiftime ad has epulas confluebant.
nemo earum defiderium ad biduum ferre poterat, fed hfidierna fatietas
craftinam acuebat farnem. & pro cibi modo robur erat. Miramur
SS. Eu-  a liquando inuičtam illam fortitudinem Martyrum, & triumphantem
cbarisha  de farne, liti, vinculis, ferro, flammis, ac mille mortibus conftantiam.
mtrabtles^  f u fpicimus virginum iftius temporis pudicitiam , intra quam fuerunt
fructus.  minaq &c  formidabiliora minis promifla-, corporum tormenta, & altera
animorum tormenta his periculoflora , delicise, illecebrm, lenocinia,
Magnatum, Regum, Cmlarum connubia. non capimus illam animo-
rum xquitatenij qua bonis fiiis opulenti fundisque cum voluptate ce-
debant, ipfamque adeo vitam inter contemnenda ducebant. Vnde pu-
tamus tam inexpugrtabile animorum robur tot Martyribus fuffectum?
& EihorCd Tantos fpiritus aluit, fi D. Cypriano credimus,panis nic quoddie, nec
martyrium. minus auide quam farpe fumptus : ardebant quippe fanguinem fiium
profundere, dum bibebant illum, quem pro fe fuflim toties recorda-
bantur, quoties libabant. Vnde etiam tanta opum, earumque rerum,
quas alij per ferrum & ignes petunt, vilitas atque contemptio, nifi ex
afliduo melioris huius thefauri vfu ? Quid tot virgines in ipfis Eccle-
Gx  incunabulis progenuit, nifi hic fons aqux vium , & vinum germi-
nans virgines ? Quid aluit tot virtutes,& in tam robuftam maturitatem
eduxit, nifi hic panis , qui eft ipfavita? Beatiflima manfiftet vtique,&
s . s ’  femper xque felix Chriftianorum conditio, fi tam libuifTet femper feli-
ncgidim  ces clTe, quam licuit: fed vbi deficere coeperunt tyranili, coepit quoque
qmd pepe.  CLlm  fflfs deficere prarfidiorum comparandorum cura . demum, vt fic,
fuftulit vetuftas aeftimationem, & copia faftidium peperit. Itaque,vi-
tali fiicco paulatimdeficiente, vegeta illa virtus ac vigor paftim emar-
cuit: perinde atque plantae in arido & vrente folo defixx , quas fi hu¬
mor irriguus non animet, languent primum, frondesque contrahunt;
mox omni vigore defečte, vna cum illo vitam penitus amittunt. Non-
ne fub ortum Societatis vicam tepidi illi flaccidique Chriftiani penitus

amiferant,.

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 371

amiferant, qui in koc vit® myfterio ne Vitam quidem agnofcebant?
quorum polten iiiipietatis heredes eadem adhuc veiania perciti ferun-
tur, ed mileri & immilerabiles , quodpertinax vit® odiuni vitam pu-
tent. Quanta vero populi, quam akapafum erat ighdrantia, eum no*
uos iiios impietatis dodores a veteri Ecclefi® Catholic® dodrina dilcc-
dere 11011 fentiebant, ne tum quidem,cum illam furiofilfime oppugna-
bant ? Ergo quanta erat falutifcri huius mylterij vel ignorantia vel con-
temptus, tam erat in errores & omne vitium pr®ceps elFuluscjuc ctirfiis«
in iis autern qui illud nec ignorabant nec contemnebant, annua fulce-
ptio defiderium explebat y fi  tamen defiderium, cum eos palfim euolu-
tum tempus officij magis admonebat, quam lenlus pietatis . Qui bis
autter quotanms cadeJdi hac alimonia fe pafeebant, a quibufdam tar®
fanditatis liabebantur, a multis putidi oilentatores pietatis, quali lup ra
ceteros fiele efferentis. itaque conuitiis etiam & libilis quandoque pete-
bantur. Quid, quod muki reucrenti® nomine faftidium illud negle-
dumque velabant ? ita ex omni parte frequentior aditus ad haec tam
certa lalutis auxilia videbatur interclulusj quodque indignius eft,per ll-
Ios fere, pet quos maxime patere debuerat * Qu® repaghla vt rumpe- soctfmad.
ret Societas, quid non agere ac pati debuit? quoties cum iniuriis,calum- friquen-
niis, omnique improbitate ei fuit ludandum ? quot fubeund® tempe- tem,Sa ~
ftates ? Qu® ne fpeciofius dici videantur quam verius, vnam ob oculos rum
ponam, qu® lit imago omnium; led, vt lit, qu® virtutem, quam non hort at ur.
euertit, roborauit more vehementioris venti, qui arborem, quam non
deiicit, imo lolo tenacius affigitj auget incendium, quod non extinguit.
Valenti® Socij quia crebram Coniellionem crebramque Euchariftiam
introducebant, in magnam lufpicionem fucat® virtutis dodrin®que
liint vocati ab eiufinodi hominibus, qui malebant gratum Deo opus,
quam (vt leuiffime dicam) languorem luum acculare. Itaque non ran-
tum vellieabantur in circulis nollri tamquam retum nouarum audo-
res,lede fuggeftibus etiam pro concione damnabantur. iamque gli-
fcens per vulgi animos fini 11  ra de Societate opinio magnos in illam
motus debat. Sed Deus caullam liiam iion deferiiit. tumultu enim
increbrefcente,Arcbiepificopus ciuitatis Thomas de Villanoua conuoca-
uit cundos fere Theologos, vtde eorum lententia decemeret, quid
pr®cipiendum populo videretur. tum, indida.in diem Dominicam de
hoc argumento concione, ipfemet per duas horas de liiperiore loco di-
xit: & populo frequentem Synaxim adeb commendauit, Vt potekatem
cuique faceret odauo minimum quoque die lacra illa vliirpandi myke-
ria. Qu® oprimi Antikitis vox criminantium obllruxit ora, luamque
pietatip®neopprefi® reddidit libertatem . Tam aduefla igitur virtuti
tempora,infekosque probitati moreš, vbique terrarum nada Societas,
eos iplbs incitamentum laborum liiorum habuit : fperabat vitia tan-
tumdem debilitanda, quantum corroboraretur vfus Sacramentorum;
vigorcm homm,non ignorabat illorum effe interimm. In eo igitur iam
inde ab exordio fuo tota fuit, vt orbem accenderet amore tam vtikam
animis pr®fidiorum. idque egit priuatis coiigrellibus, leriptis libris, ru-
dium & vulgi per catechefes &c  conciones inktudione, Sodalicates co-

Aaa %  gcndo,

372 IMAGO PRIMI S M.C.  V LI SOC. IE S V*

gcnclo, decenti facrorum tra&atione, affiduaque myfteriorum, qu*
Fre ({en  commendabat, adminiftratione. At quo iuccellu, Dcus bone! quo nec
trniSa~  maiorem Iperare pomit Societas. Quantns vbique concurlus ? quoties
cramemo-  impar numero fuit Sc  eft operofa Confeflariomm ledulitas ? Adeb in
pleriique Societatis templisobletTa perpetuo cpuodamaffitmi lacrailla
%“L.  .videmus tribunalia ; vt, li namenim ipe&es , inter foleiiniores anni dies

Sc  principem Feftorum omnium vix appareat diferimen. Alacritis mal¬
to atque ardentius leelera iam expiantur, quam ante folebant commit-
ti: nihil iam menftrua , nihil hebdomadaria expiatione moribus re¬
ceptom eft magis: plurimi vix citius maculas contrahunt quam ckuint.
Neque vero fola Societatis templa , quae communi pietati nullo modo
fiifficiunt; led etiam Paftorum lacrorumque Ordinum eiulmodi exedras
.complures iam habent • in qaibas aat nallae, ant vna tantum ante
Societatis ortum confpiciebatur : & quorum Parochorum deceffores vix
vmquam mfi circa Feftum Pafchatis aures confitentibus dabant, & e
1  quibus nonlialli ( li fas eft dicere ) fatagebant labore magis defimgi,

quam conlcientias rite abfoluere, fuosque expedire magis quam emen-
dare; borum liicceflores iam nullo non Fefto Dominicoque dic variis in
vrbibus propemodum pcenitentium numero obruuntur , vti & Reli-
giofi non pauci ; quorum iam templa faeris ledilibus xque inftručta
lun t ac noftra. An Societas noftra tanti fručlus vel cauffa lit vel occafio,
aliorum efto iudicium: hoc certe conftat, ante hanc n atam, in illis tem¬
plis , qux nune abundant numero Sacramenta frequentantium , folitu-
dinem fuiffe, tam eorum qui audirent peccata, quam qui enuntiarent.
Luculentum huius rei teftimonium mrhi luppeditat memoranda illa
Cardinalis Baronij vox, breuis illa quidem, Fed prolixam Societatis lau-
_ dem complexa, cum Societatis templum Anaftafiam (non inani ad
letimo-  .Conftantinopolitanam illambafilicam allufione)appellarenon dubi-
dam de  tauit; propterea quod Sacramentorum vlum , qui vita quasdam eit &
propagato  anima Chriftiame perfečlionis , a PtcuIjs  iam multis intermortuum,
mcmvjh  videret m templo illo,velut priico vigore recepto, feliciflime remuifcen-
Sacramen-  tern. An falli fortafte potuit vir llie liimmus intemporum acactatum
forum.  diferimine diiudicando , qui non tantum Ipirans quxdam bibliotheca,
& ablolutiflima erat hiftoria luperiorum feculorum, led etiam tempo-
rum ante conditam Societatem partem viderat ? Quid vero ad com-
mendandos Societatis labores illuftrius, quid ad laudem excogitari po-
terat auguftius? Trabant licet alij a Regnis debellatis cognomen, hic
ab Africa, ille ab Afia titulos libi pariter & gloriam augeat; nullum fibi
gloriofius contingere pofte Societas merito exiftimat, quam a redučta
pietate cultuque diuino, & frequenti potiftimiim Sacramentorum vid
reliilcitato. Quod profečtb tantb eft praiftantius quam lubadta Regna
nomini inferere , quanto eft homine dignius homines feruare quam
perdere-, vrbibus & Regnis felicitatem perennem adferre, quam per ra-
pinas, incendia, popuforum excidia inferre vaftitatem •, quantb denique
naturae eft conuenientius,de genere humano bene mereri,quam ex luchi
& ruinis gentium crelcere. Cctcrum, etli tam magnifica Purpurati illius
Patris vox poterat hie omnium loco teftimonioram efte j quodque ille

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. S73

de Romano Societatis templo pronuntiauit, de omnibus eiufdem toto
orbe templis pari iure pollit affirmari (quia in omnibus pari felicicace.
faluberrimam hanc Ecclefia; nafcentis confuetudinem reuocauitftne ra¬
men hic vnius tantum fenfus fuifte videa tur,  geminam huic proferre
vifurn eft Reuerendi Patris F. Hieronymi Romani, viri pietate & eru-
ditione clariflimi, fententiam: qui agens de initiis Societatis in Ecclefias
Vtilitatem quam ftrenuž tam vtiliter laborantis, Vno,inquit, tnomen-
to mutataeft totaRoma: quia ifti amid Dei fe difpergebanc per vicos
& plateas vrbis, vt cumulatius prodeflent omnibus. Tune incepit re-
uiuifcere antiqua deuotio primitiuas Ecclefia: frequentandi Confeflio-
nem & Euchariftiam : tune repleri templa populo ad conciones con-
fluente. & plura in hanc fententiam de frudibus laborantis Societatis
perfequitur. Ceterum in quo diferepat hic a Baronio teftis, nifi quod
Baronius Grasco vocabulo, alter aliis verbis idemprorfus dicat ? nam
qui hanc Anaftafiam Baronij aut interpretaretur aut explicaret, quid
aliud diceret, quam quod alter ille vir eruditus, tune incepilfe reuiuifce-
reantiquum vfum ac religionem primitiuas Ecclefias frequentandiCon-
feffionem & Euchariftiam? Sed quid ego teftimonia colligo? quodft
vrbium fmgularum fenfum exploremus , an non omninm ha:c vna
Vox erit, qute ante decem circiter annos ciuis Siluaducenfis fuit, viri
canitie 8c  audoritate venerabilis ?  Qui ciun videret ingentem ad faera
illa myfteria in templo noftro concurfum; accedens ad quemdam e
noftris fibi ignotum, Non podlim, inquit, o Pater, diftimulare gau-
dium quod intimis medullis percipio, dum video quantum hasc vrbs ab
aduentu veftro fit mutata. antehac rariffimus erat Sacramentorum
vfusj Sc  fi quis erat extra Pafchales ferias, rifui aliorum & cachinnis
erat obnoxius: nune nemo probus religioni fibi non ducir, fi B.Virginis
aliisque folennioribus Feftis htec mvfteria non vfurpet. Ita ille defuas
vrbis facie in aliam mutata. Sed quas toto orbe ciuitas eft, in quaqui-
dem Societas fedem pofuit, cuius non eadem vox fit, eademque fen-
tentia ? quas gens etiam tam remota atque barbara, apud quam Socie-
tas vna cum Religione & Fide, tutiflimahasc Religionis & Fidei muni-
menta ac prasfidia neophytis frequentanda non perfuaferit ? Et in JE-
thiopia quidem faspiflime poft dies integros totas quoque nodes pie-
tasad confitendum concurrentium noftros peruigiles decinuit. Iapo-
nes digerendi in tempora & cladfes fuere, etiam dum tyranni rabies in
eos faeuiret, non, ne numerus obferuaretur (qui  celari non poterat) fed
quia confluentium ipfa fibi obftabat multitudo, qux accelfum inter-
cludebat poftremis, prioribus regrelTum . Quid iammiremur, fi in
quibufdam Europas locis perdius faspe & pernox fuerit noftrorum in
hoc pietatisofficiolabor,nec ad curanda corpora fpatium dederit, nec a
quibufdam ante fitintermiftus quatn per morburn abruptus,cum apud
neophytos in ipsa quoquc barbaria materiam a:que copiofatn in-
Uenerit ?

Si iam quorumdam e Societate eximios felicefque in hoc genere la-
bores referre fpeciatim velim, immenfum rnihi campum aperiri vi-
'deo; fed in vnius mdefeftb ardore multorum ftudium adumbrafte fuf-

Aaa 3  iiciet-

374 IM AGO PRIMI SiECVLI SOC. IES V.

ficiet« Siluefter Landinus dum Silanum finitimafcjue Ferrarienfi Flo-
rentinaeque ditiones, multorumque Prrefulum dicecefes, ipfis roganti-
bus, concionabundus luftraret; ij erant ad confitendum concurfus
quocumque ille vcniebat, vt referri videretur vbique pcrpetua qusedam
celebritas Maioris hebdomadis. In icineribus obfidebatur a populiš, vt
ipfis Ulico prrefto efiet: nonnullique in filuis montibufque compre-
ficnfum non prius dimittebant, quam enuntiantibus fua peccata ope¬
ram daret. Huiufmodi laborum ac fru&uum hiftoriis ita exuberant
Collegiorum Annales,vt iis frepe magna ex parte conftent. Nec labore
tam indefeflo fegnior fuit Societatis induftria, vt labori refponderet
animarum vtilitas. Cum enim deprehenderet multos numquam inte-
gre efie confeftos, multos numquam omnino, multos fine animo a
Ccnfejfio - flagiciis abftinendi; plurimum laborauit explicando, docendo, publice
Ih'vfos™' &c  priuatim, vt,quod impetrabata populiš vt confiterentur, etiameffi-
a Sodeta-  ceret, vt rite neque vitio confiterentur. Idque podili mum afiecuta eft
u commm - CO mmendando generalem vitre omnis ante confefiionem: cuius

etiam nomen ante natam Societatem vix erat notum m vulgus; nune
ita eius vfus fru<ftufque inualuit, vt nihil propemodum frequentius in-
culcent Societatis Annales, quam viginti, triginta, quadraginta an-
norum , adeoque vita; totius,confefliones rite famftecjue repetitas; Sc
quidem tam multas, vt qua;dam prouincia;, qua; numerum notarunt,
multa eiufmodi confeflionum millia vno anno recenfeant. Iaponica
Prouincia tales refert plus decies mille inftitutas; ex quo credibile eft,
ab vniuersa fimul Societate (cum Prouincias numeret fiex Sc  triginta)
fingulis annis centum facile millia eiufmodi confcientiarum expiari.
Qui frudtus quam immenfus eft,quam liro labore dignus, vnica illa in¬
duftria quotannis centum,& fortaflfe amplius,animarum millia e vitio-
rum ac daunonum feruitute afleri in libertatem filiorum Dei? Quid fi
iam ceteros omnes labore fuo expiatos recenfuiffet, quot myriadas
quotannis numeraret? quamquam exiguam illamputaret, nec zelo fuo
parem multitudinem,fi numerare eam poflet.

C A P V T N O N V M.

De folenni pet at e diebus jdntecimraUbm^ menjivm (Zorn-
mmiom generali d Societate introdnčld.

I Nnumeros, qui ex hacSacramentorumfrequentatione proueniunt,
fručtus in medium proferre poiTem : habet enim ad omne Chriftia-
nae vitre officium opportunitates fingulares: nec vilam facile in iis
Chriftianae iuftitire partem defideres, qui identidem ad hos fontes fa-
lutis ac probitatis accefferint; nec vilam in ea ciuitate puhlicam vita;
licentiam inuenias, in qua frequens illediuinorum myfteriorum vfus
laudabili confuetudine fuerit corroboratus. Neque enim vllum efič .
poteft omnis fančlitatis aučlori cum vitiis Sc  morum contagione com-
mercium- nec locus eft in illis pečtoribus inferorum tenebris, qua;
xtcmx  lncis radiis identidem colluftrantur. Quare cum hoc fibi pro-
r pofitum

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

pofitum habeat Societas, vt virtutum ftudia promoueat, vitiis bellurm
indicat, denique vc profit quamplurimis; nihil mirum cuipiam vider!
debet, fi hanc Chriftianae militias panopliatn, hoc omnium malorum
alexipharmacum, hoc denique miferiarum omnium folatium, frequen-
tem dico facrofanda; Euchariftiae eommunionem, femper voiuerit om¬
nibus efte commendatiffimam. Igitur dum in omnem Chriftiana: Rei-
publicas partem pro fuo zelo excubat, & materiam exerceiidaz charita-
tis & induftrias vndecumque indagatg incurrit in oculos eius cdnfuetu-
do quxdam pietati virtutique infeftiflima, & nomini Chriftiano pu.-
denda. Triduo illo quod folenne quadraginta dierum ieiunium ance- Bacchamt-
cedit, Chriftiani videbantur paflim a Christo fuo ad Bacchumpa- liumpro-
lam & aperte deficere. adeo, pofito pudore fenfu^ue ornni religionis, in
omnem licentiam, crapuhe, comefTationum, lafciuhe, flagidorum
veluti furialibus adi tasdis fefe effundebant; peruerfiftimo more fenfu-
que, cum ex inftante ieiunio, quod ad remedium fcelerum ab Ecclefia
fandiflime inftitutum eft, fcelerum captarent anfam, & ad virtutem
per flagitia fefe compararent j quafi hatc ad illam gtadum facerent. Me¬
rico Societas tam auida falutis aliente, huic Chriftianorum vefaniae in-
gemifcebat, cum videret ab iis vt pietati, ita fiagitiis & impietati dies
quofdam deftinatos, & quafi confecratos haberi. Pefiime illam habe-
bat, duraturos pietatis frudus in omnium animis produci non pofle,
qnamdiu fiata per anrium tempora recurrerent, quibus effundi ac dif-
fipari debere videbantur qui fuerant longo labore colledi. Enimuero
quid magis erubefcendum Chriftianis, quam dies apud illos agi, qui-
bus pudet non effe impudentes, & nefas habetur nullum nefas admit-
tere ? Quid ieiunium animis prodeffet, quos inueniret fceleribus fceda-
tos, nec ante ieiunij finem rite fe purgaturos? quae fpes efTet, Deum eiuf-
modi ieiuniis propitiatum iri, qute cum fcelere inchoata fine fcelere
non peragerentur ?  Itaque Societas tantis ada fiimulis contra nefariam
illam licentiam, quantis ad illam casci mortales ferebantur, palam fe
eommuni huic furori multis in locis obiecit, non in templis, qus tune
vacua erant, fed in compitis vrbium ac plateis, arguendo, inerepando
bacchantium infaniam. Gandia; fex e noftris pridie Cinerum vertice
aepedibus nudi, longo fune e ceruicibus pendente, duo etiam nudata
terga flagellis cruentantes,ceteri cum cruce & caluaria in manibus,obie-
re concionabundi celeberrimas vrbis vias. Ab aliis alia tentata; &
quamquam non poenicendo ex£eftuantis licentias temperamento, in
quibufdam ramen vrbibus tantum labori frudus refpondit. Sed ne-
que perpetuus hic fuit, neque conatu fatis robufto certatum eft ad-
uerfus impietatem longelateque graffantem, & quafi iure fuo iam do-
minantem. Quid igitur ? cederetne Societas tanto tamque corrobora-
to malo? abvitiorum violentia fuam vinci patereturinduftriam ? quas
nihil nifi maiorem Dei gloriam fpedat, tam luculentam ab ipfis Chri-
fiianis plagam fineret diuinaj glorije quotannis inftigi? Ignofci lili
potuiflet, fi malum omnium parne iudicio immedicabile non fanaffet:
fed veniam, quam alij facile dabant, ipfa fibi non dabat j vtpote quas fe
tot prope fcelerum ream crederet, quotquot non impediret. Cum igi¬
tur

Solemita-
tis dierum
udntecine-
raliurn im-
titim,

eorum fo-
lenmtas
Roma hoc
nn.  1640.

376  1 MAG 0  PRIMI SiRCVLI SOC. IESV.

tur diu multumque in oranem fe parnem vbiuis gentium verfaflet; vi-
fum eft tandem totoifto triduo folennem in templis fuis precationeni
indicere, & omnibus quibus poilet modis populi pietatem folicitare.
Acprimum quidem timebat ipfa vanum quoque hoc pietatis ftratage-
ma fore, nec alium laboris fui frači um quam rifum ludibnumque Ve¬
la turam. templa quippe fua 11011 adeunda, mfi ab iis qui animi cauffa
/pečlatum vemrent vacuitatem & folitudinem. adeo altasegerat radi-
ces inueteratum malum. Sedtanti etat, ludibrij fe periculo exponere,
quod Christi caufsa non fugiendum fed appetendum eft, ne aliquid
intentatum relinqueret, quo fpes eftet effufum hunc im pietatis trium-
phum vel nonnihil reprimi poile vel carpi. Primum Sodales fuos Par-
thenios haud xgre induxir, vt modo per interualla finguli, modo fimul
ad tcmplum conuenirent vniuerfi. Hi aliquos praeterea partim exem-
plo fuo, partim verbis adduxere: quofdam exciuit rei nouitas; qu^ cutn
non difpliceretjCuriofitatem vertitin religionem ac pietatem.

Nec parum contulit ad excitandos animos, populique concurfum
prouocandum, auguftiflimus templorum ornatus, & quidem multis
in vrbibus tam inufitatus, vt regia maieftate dignus haberetur. Vni-
cum hic producam exemplum magnificentias Romana prtefentis an-
ni 1640. Certis enim nuntiis ad nos perlatum eft, Sodales Parthenios
primariae Congregationis Affumptae Virginis, vt feriis Antecinerali-
bus populum a profana licentia ad pietatem ac deuotionem auocarent,
nouem florenorum miliia in extemporaneamillius tridui folennitatem
expendiffe. Moles erečla ftetit in templo Famefiano Societatis lESv,ad
honorandum fančtiftimum Euchariftias Sacramentum, alta centum vi-
ginti palmos, lataočloginta, pulcherrimis ftatuis, imaginibus, hifto-
riis, emblematibus, adTtuporem cxornata: qute omnia cum fupra qua-
tuor miliia flammarum ac luminum illuftrarent, nulla tamen flamma
in oculos fpečlantium incurrebat. Hic res diuina peračla eft tanta
pompa, & tam fuaui Pontificiorum muficorum conccntu, vt ad fum-
mam quse in terris elfe poteft maieftatem nihil praeter ipfius Sum mi
Pontificis praftentiam requireretur. Rem diuinam faciebat Illuftrifti-
mus ac Reuerendiflimus Dominus Alphonfus Gonzaga Archiepifco-
pus Rhodienfis: intererant Eminentiflimi Cardinales numero feptem-
decim, omnesque propemodum Romanae Curiae Praelati.Quorum pie-
tate excitati fubinde alij, toto triduo fuperuenerunt Eminentiflimi Car¬
dinales quinque , Regumque omnium ac Principum Oratores: accef-
ferunt praeterea fupplicabundi varij Religioforum Ordines, omnesque
totius Vrbis, quas vocant, Archiconfraternitates. Denique tanta fuic
toto illo triduo promifcuas multitudinis ad facrofančla myfteria con-
curfus, vt non profana Bacchanalia, fed caeleftis Curisepulum celebrari
videretur.

Delečlatus huiuftnodi Societatis follertia Summus Pontifex Pau-
lus V. petenti ante rnultos annos condonationem integram pcena-
rum omnibus qui illo triduo in Societatis templis ad menfam diui-
liam accederent, perbenigne eam conceflit. Tum vero Societas hoc
tam ingenti induftriae fuas auxilio freta, fperare coepit quod hačtenus

optaue-

liber tertivs. SOCIETAS AGENS. 377

Optauerat. Neceamfua fpes fefellit. tempore enim ipfo pietati tam Fruthu
imquo orationem acuente, tam efficaciter vbique gentium ftimulauit fiienmtatis
auditorena fuum, vt breui multis in vrbibus quidquid eflet Religiofo-
rum & Sacerdotunij praeter Confeflarios Societatis, excipiendis accur- ralim.
rentium confeilionibus pereos dies vixiufficeret. Quam pulchraeraiit
fpečtacula, pro infanis bacchantium gregibus videre iam Curiones ex
finitimis agris cum pagis integris, cum labaris & cruce, fupplicabundos
ad Societatis templa non fine pio cantu per vrbium vias accedere, ci-
ues agreftium pietate rtimulatos cateruatim accurrere, denique ma-
ioreiam ftudio templa, quam comeffationes ante celebrari. Nec in
vno Regno, aut in Europa tantum, fed in reliquo terrarum or-
be hoc pietatis incendium pari vehementia exarfit. Longum hic effet
referre ingentem numerum Sacramentis refečtoruua in variis Collegiis,
agmina publicis flagellatioliibus fua & aliorum peccata vindicantium,
aliaque imnaenfie pietatis editapaftim figna. Nihil in Annalibus no-
ftris frequentius,quam Bacchanalia in Pafchatis celebritatem hic efie
conuerfa; illic triduo triginta , quadraginta, quinquaginta & amplius
facrarum Hoftiarum millia diftributa;alibi totam fere ciuitatem in tem-
plo noftro facris fe myfteriis refecifle; vbique aut penitus fublatana,aut
magna ex parte compreflam,priftinam illam & Chriftiano nomine in-
famem licentiana; caupones, chirurgos, & id genus hominum, quibus
numquam bene eft nin dam quamplurimis eft male , čonqueftos de
lucro fibi intercepto per intempeftiuas Iefuitamm fupplicationes.Quam
felix haec, &, nifi orbis eam videret, incredibilis peffinaae confuetudinis
nautatio? quisenim Bacchanalia iam effefentit, nifi maiorisvbique pie¬
tatis indicia? iam non vino, fed Christi Banguine paffitn fe inebriant
Chriftiani; nec immodicisepulis corpora diftendunt, fed Christi
Corpore animas pafcunt: pro infanis bacchantium per plateas clamo-
ribus, templa gemitibus refonant ac piis fufpiriis: pro impuris mimo-
rumfpečtaculis piae fcenae repraefentantur: pro theatris lafciuia;, con-
cionatorum fuggeftus freqnentantur: denique plura iam expiantur fce-
lera, quam fieri confueuerant.

Sed an tot laboribus tantoque fručtu expleta eft Societatis cupiditas? Communio
accenfaeftmagis. Honefta videatur Philofopho vnius temporis auari
tia;Societativnius lucri,qnod eftanimarum, pulchra videtur auar i~ mrodutlas
tia, numquam, vtfperat, minuenda, fed quae cum ipfo lucro m-aius
femper incrementum accipiet. Videbat illa piana hanc confuetudinem
Sacramenta frequentandi ab omnibus quidem iam probari, fed non
perinde ab omnibus coli; aliquos Feftis tantumfolennioribus,quofdam
rarius, quofdam etiam annuo adhuc ofticio contentos,ad illa tampo-
tentia falutispraefidiaEcclefiae prscepto cogi magis, quain ardore quo-
danaatnoris ferri. Ergoquaeoptabat vt arderent omnes, aliquos adhuc
frigere, nec tam multiplici plurimorum exemplo accendi,vehementer
dolebat. Quid faceret ? arnor, qui magnitudinena fuarn indefefsa in-*
duftria fere probat, fuggeflit remedium quana falubre tamefficax. vt
ne mpe folenniore apparatu inftitueretur Synaxis menftrua, adquam
°mnes inuitarentur, vtpote omnium caufsa celebrandana, quteque ided

B b b Genera-

tam %om&
Cardina-
les fromo-
uent:

h<ec ani-
mabus
Purgato-
rtj juccur-
rit.

Commtt-
ttionis ge¬
neralkfre-
ejuentia.

578 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.
Generalis vocaretur. Placuit pietatis follertia Paulo V. Summo PontifL
ci, quam fibi a Societate propofitam non tantum vehementer probatiir
fcd etiam plena remiffione poenarum prolixe liberaliterque eft profecu-
tus. Nec vero irrica fuit Societatis fpes, nec Pontificis liberalitas. im
gentem vbiquead Sacramenta concurfum hasc publicte illecebra pieta¬
tis exciuit. Lata fucceftu Societas, vt qui maximus erat, fi fieri pofler
inaior eiTet maximo, inuitare aula eft ad facram Hoftiam illis diebus
populo diftribuendam Eminentiftimos S. R. E. Cardinales; haud inani
fpefibi pollicita, fore vt facrae illius Purpura confpedus ad pium com-
rnunis pietatis obfcquium fe demittentis, akerum eflet, nec pnore mi¬
nus potens, omnium ad cadeftes epulas inuitarrtentum. Fecereverdac
libenter quod rogabantur Eminentiftimi Ecclefi« Procercs; & hoc fuo
minifterio inimmenfum auxere numerum geftientium ex nobiliflirnis
illis manibus attern« falutis pignus accipere. Itaque dubium eft, sune
ea celebritas vitalem cibum accipientium frequentia, an prabentfiijm
dignitate memorabilior. Quale enim fpedaculum eft, illa facri Seiia-
tus decora ac infignia, illos Ecclefias Primores videre cum populi pieta-
te certantesj cftm ex illis quatuor aliquando, aut quinque, diue-rfis eo-
dem in templo locis, eodem^ue tempore, ad ifraltas horas auguftiffi-
mum myfterium tantaanimorum voluptate diftribuunt, quanta iftud
frequentia ac venerationeturbaefupplicesaccipiunt? Cenfa funt Rom«
vno in templo, vno die, modo fedecim, modo viginti, aliquando etiam.
triginta millia facrre menfas aecumbentium. Hinc propagata in reli-
quum orbem terraram pia confuetudo, eadem illam commendante
ac mirum in modutn prouehente Pontificum gratia ac liberalitate, pa-*
rem vbique pro populi modo ardoreminuenitatque concurfum.

Neque hic ftetit pia Societatis induftria, quas Temper in incremento
eft. Tangebat illam commiTeratio animarum in purgaritibus flammis
veterum malorum poenas pendentium, tanto digniorum ope atque
fubfidio, quanto & pcen« funt atrociores, & illarum re« fibi minus
opitulari poftunt. Itaque hac pia Pontificis liberalitate adearum fub-
fidium vfa,magnum in animis hominum eifdem opitulandi defiderium
accendit, eftecitque pluribus locis vt hic facer thefaurus nulla viuornm
iačtura, quin etiam compendio, in defundorum iolatium atque vtili-
tatem totus cedat. Quantos vbique motus erga deftitutas orani
ope, tantifque in cruciatibus hatrentes animas, concitat pallim infita
cundis miferatio? ho s tam fentit quifqne quam in aliis vider. Nihilo-
minus hanc auget,quantum poteft, Societas lugubri altarium ornatu,
tabulis miferarum tormenta facilemdue rationem illis Tuccurrendi re-
pratfentantibus, acribus exhortationibus, modis muficis ad ludum
compofitis, libellis editis, aliifque piis inuentis commiferationem vel
prouocantibus vel augentibus. De populi concurlu quid attinet dice-
re, cum omnium vbique oculis pateat? nec tamen omnino filendum
videtur, cum omnium oculi itidem vt mens Sč  cogitatio quouis loco-
rum peregrinari non poflint. Olifiponenuperrjme in aede Domus pro-
feffae Societatis I e s v viginti quinque millia facrarum Hoftiarum vno
eiufmodi die funt diftributa; alibi haud muko pauciores, alibi etiam

fortafle

LIBER TERTIVS. SOGIETAS AGENS. 379

fortafle plures, pro vrbiurn & populi modo:dequibus,nifide01ifipo-
nenfibus, nihil dum certi accepimusj nifi in plerifque multarum P10-
uinciarum Collegiis operam Contelfariorum imparem elTe multitudi-
ni confitentium. Belgas quidem numeros lllos non tequamus, quia vr-
bes plerxque non tam frequentes funt incolis, quos aflidua iatn tot an-
nis bellahaud param carpfere: Antiierpia: tamen inxdenoftra ad fa-
cram Synaxim accedunt vno eiufmodi diefacile fex ieptemve millia,
necpauciores Bruxellaq plures vtrobique futuri, fi maiorem templa ca-
perent turbam.

lam de fručtuum vbertate ex hoc myfteriorum frequentato vfu quid Commu ->
opus eft verbis? poteftne feeundus ager lipe purgari, & fementis ni-
hilominus lolio Sc  tribulis obrui ? poteftne farne aut riuorum fcatebrisyy/»#^.
aut tempeftiuis imbribus rigari,& non riderehetiftima meiTe? poteftne
cuka vitis folaribus radiis frequenter foueri, necracemis exuberare? Vt
enim vulgares fruftus omittam , pecuniarnm Sc  talna: magnas reftitu-
tioneSj Popita diflidia iam adferrum & tnutuas caedes fpedantia, con-
cubinas amandatas, Sc  id genus alia in fini ta 5 quoties cafti adolefcentes
hoc prasfidio armati, palliis etiam reliclis in impudicarum mulierum
manibus, veluti aiteri Io(ephi,blandam hoftem fugiendo vicere? quo-
ties puelkeferium malueruntiiiguloexcipere,quam aurum flagitij pre-
tium? Quid, quod nonnemo ex lafciuis iftis pudicitia: infidiatoribus Ann -
puellažaie diu multumque fruftra ad facinus folicitatte, cum rogaflet
vbinam confiteretur,illaque refpondiflet,Vni e Societatis Patribus; tdm
is defperato fceleris fiicceflu, fiibiecerit: Numquam cibi moleftus fuif-
fem, fiid antefciuiflemj nec enim ignorallem fruftra me verba perdere.
Quotiesa!ij operofiflime virginibus perfuadere conati funt, ne noftris
roties confiterentur, eo tantum animo, vt libidinum (tiaram repagu-
lum amouerent? Sed quid egoexirfiios fradus ftudiofius colligam, ctiin
nullus fit maior ip(b arleftiuui myftenorum vili? Quid enim aliud eft
crebra confcflio, quam aflidua fuicum peccati malarque confuetudinis
exfecratione corre&io? quid aliud Euchariftia,quam vinum germinans
virgines ? quam germen vita: in ltetilfimam (uccrefcens atternitacem?
quam puriflimi amoris extcftuans flatnma, nouo femper nouoque fefs
alens pabulo? Quo amore vt nihil eft excellentius, nihil diuinius, ita
nullus ex Euchariftia frudus manare poteft ipsa maior, qute amoris in-
exhauftus fons eft, Sc  perennis (caturigo j imo tota aliud nihil eft,
quam amor.

C A P V T D E C I M V M.

De Exercitiis fpiritmlihm a S.Igmtio mepis ,
ingenti eomm fmetu.

I N rerum natura non pauca funt qux vim ac virtutem admirandam.

habent; (ed latentetn Sc  occultam, ipfolč^ue adeo oculos fallentem.

Quis tantum ignis inefle credat piperi aut zingiberi, fi exteriori fpecie
vfinac naturam eius metiatur ? quis ex minuta glande vaftis diffunden-

B b b 2. dam

Vis &
tnergia
Exercitio-
rumS.P,
Jgnatij.

JUaflrium
•v ir or um
de Exerci-
tiis iudi-

cta.

380 1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

dam ramis arborem, truncumque in immanes trabes fuffedutum fibi
promittat ? Magnes ferrum occulca vi rapit adfefe; nitratus puluis , f L1 ]„
minisin morem momento accenfus,intorquet glofeos ferreos mccnia Sc
vrbesfoloa:quaturos. Ica frequenter natura vim fuam diftimulat, la*,
cedita vircutem in gen tem exerit. Tališ virtus, tametfi prima fronte
non appareat, ineit & Exercitiis fpiritualibus, qua: S. Ignatiusa Deo
edodus, iuuanteac dirigente Deipari, exoraculis hiftoriifque{acris, Sc
fmdorum Patrum dočlrina, confcripfit. Quae in eiufmodi ordinem
digeftit, quo nihil ad animos permouendos penitufque fledendos
aptius, nihil efficacius videtur excogitari pofle. Fuit is libellusprimum
Societatis Opus quad lucern adfpexit, felix auipicium tantorum Ope¬
ram ab illa deinccps magno Ecclefix bono euulgatorum. Nimirum de-
bebatur illa gloria eius Andori, vt,quemadmodum landitatis & virtu-
tis, ita etiam magifterij cadeftis, & icriptorum farna ac laude inter So-
cios Dux efict & Princeps: tanto maior omnibus, quanto maximis ap-
parere conatus eft minor. Magna quidem eft vis, magna laus dodrimr,
quam Suarez, Vafquez, Salmeron, aliique tam vafta tot Operum mole
numquam fatis potuerunt compledi. Ingens Fabri, Canifij, Augerij
feruor in reducendis ad Ecclefiam errantibus j efficax ardor in reuocan-
dis ad mentem fceleratis hominibus;felix follertia iti moribus Chriftia-
no dignis efFormandis: fed, fi fuus veritati locus fit, h:rc omnia libello
illo fuo complexus eft Ignatius: ex quo, tamciuam vbeirimo quodam
fonte, riuuli lfti fluxere. Vaftiflima nnt licet flumina, fonti ramen ori-
ginem fuam debent, & perennes aquas; quantumuis ille cum amnibus
luis comparatus, paruus videatur. Ignatij libellus mole quidemper-
exiguus, didione planus Sčfaciliseft: quem finon guftes,fi in tuutn
fuccum non vertas, neqtie artis, neque ingenij, neque dodrina: fingu-
laris, fortaftis etiam contemptu magis quam laude videbitur dignusj
fed interiore gnftatu perceptus , acer eft, potens eft, virtutifque tanta:,
Vt nullum animorum languorem non erigat, nullam duritiem nonfran-
gat. Laboraret hic Societatis fides, fi fola tantum huic libello tribue-
ret: quas ne fufpeda cuiquam fit, aliorum teftimoniis hanc placet ad-
ftruere, quos nec affedns egit tranfuerfos, nec nifi quod experti funt
afieuerant. Ludouicus Strada,e D. Bernardi Familia vir in primis cele-
ber, cum libelli huius diuinam vim fenfiu ipfe fuo percepifiet, in eius
laudem erumpens, Tirocimum e& , inquit, toti humano generi inflitutum.
Cuius quidem teftimonij hxc eiTe videtur fententia, quemadmodum
Religiofi Ordines fua habent gymnafia,in quibusTirones ad vita: fufce-
ptas formam exercentur, & fingunturj ita non vnius tantum familia:
alumnos, fed vniucrfum hominum genus, Sc  in fuo quemque vita: in-
ftituto, ad exadam Chriftianae legis difciplinam Exercitationibus a
S. Ignatio inuentiS aptiffime erudiri pofle. BartholomatusTorres, Ca-
narienfis Prarful, fpiritu quem ex hoc libello hauferat plenus, Vtinam ,
inquit, quanti eft tile thefaurus, tanti aftimarepoffemus! Deum teftor, trigin-
taannis qmbm aserfor inJludiis ftpientue , & perm uit is annis cguibtts Theo-
logiam doceo , numquam ad meam ajtditatem didicijfe tantum , quantum me
paucis diebfts docuerunt Exercitia. lila ad docendum referebam , h<ec ad agen -

liber tertivs. SOCIETAS AGENS. 33 i .

dum : qu£ inter mmane quantum ejl interualium. Vidi hommes doSlos qui
}lxercitiorum res, c um tam clarie fatbolictecgue fnt,ex Euangelio fanSliJqiie
Docionbus deprompta, mtelhgere nonpojjentquas tamen qm ad ufum refe-
runt, nullo negotio intelligunt. Hermultis ego (fr Rehgiofs  (g/" feculanbusper¬
jad f vt e d Jufciperent: nec quemquam no tu, qm non magnum mde fr udi um
retulent, palamque pradicauerit, fe nihil ommno e rebus mortahbus uolmjje
lis antelatum.  Poteftne vel luculendus ad laudem,vel certius ad fidem hx-
ercitiorum preftantia commendari? Nimirum man dere oportet aro-
niata, vc eorum calorem vigoremque perfemifcas. Elečtrum paleas tra-
hitj led iners eft Sc ignauo fimile, nifi prius confricetur. Ita reram na¬
turalnim, ita libelli huiusoccultam areanamejue vim,vfus ipfe laceften-
do ac velut irritando prodit. Quid vero Ludouicus Granatenfis, pre¬
danim lllud Ordinis Predicatorum lumen, cuius conciones Sc feripta
omnia eximiam quamdam pietatem fpirant, legentibufque afflant,
quam exaggerata laude libellum hunc ornat? Tantum doclrime (jintua-
lis , inquit, a documentis fr 6xcrcitiis illis hauji , ut nvita tata non fujficiat
feribendo ilk, qux in illis Deus mibi aperuit.  Mancius S. Theologie Do-
etor, vt eiufdem cum Ludouico Ordinis, ita fententie fenfufque. ?hi¬
tiš facio , inquit, Theologiam V utr is Villanoua  (impendebat fe ille tradendis
Compluti Exercitiis) qudm omnmm fimul D o cior um.  Vt vero plurimos fi-
lentio prereream e celeberrimis toto orbe fapientiae virtutifque farna
hominibus, qui manibus pedibufque(vt dicitur)in eamdem fententiam
iuerunt, quorum vel nomina recenlere longum effet; Carolum tamen.
Cardinalem Borromeum, ipfiufcjue Sediš Apoftolice vel Oratores vel
Prefides,nefas lic omittere. Quid igitur fanclus ille Mediolanenfis
Archiepiicopus de hoc libello cenfuit ? Cum Dux Mantuanus eius bi-
bliothecam viferet,mirificeque laudaret, eonuerfus ad illum Carolusj
Paruulum,  inquit, inpulpito libellum babeo, e quo plus haurio, qudm e reli -
qud bibhotbecd , quia nempepuniis(ef plenms, tamquam ex ipfofonte.  Qujd
vero ipfum EcdelLe caput, cuius teftimonia veleti cadeftia quedam
funt6racula? an hunc libellum noflepotuit, Sc  non laudare ? PauluS
hoc nomine Terdus, cui certe Societatem Iesv  notam perfpe&am-
que eflfe oportuit, cum vifurn ipd fuerit Sc  Spirituifmčfco eam Sc  appro-
bare Sc  humano generi commendare, hanede Exercitiis S. Ignatij fen-
tentiam pronuntiat: ‘Plena funt,  inquit, Exercitia tila pietate (ef fancli-  kulis
tat e , ad adifcationem (f/ fjnritualem pr oje ci um ualde utiha & falubria  • dača ann,
Maxirnum uero adiumentum attulerunt ad fr ud. m uberes, quos lgnatius  !5 * 8 '
eiuffe Societas m Ecclefid T)ei ubique gentium producere non cejfat.  Ita
Pontifex Optimus Maximus latentem hunc thefaurum eftimauit fub
lpfius originem Societatis. Sed vfus vetuftate ac tempore corroboratus,
tnagis magi{que oecultam rerum indolem ac naturam fblet aperire.

Iuuat igitur audire Nicolaum Zambeccaram, qui ea que a tot tamque
incorruptis teftibus acceperat, apud Gregorium X V. in Confiftorio re-
tulit. lgnatius,  inquit, non folum opportunis monitis atque adhortationibus  inprocefe
tdmehorcrnfrtigem traducere conabatur omnes ; fed etiam libello de fruchtosa
orandi ratione, ex tis qua magiHerio dimno didicerat , excolere nonnullos, atque
A djludium uirtutis incitare c cepit.  Atque hic eft ille Exercitiorum fpiri-

B b b 5 tualium

382 IMAGO PRIMI C V LI SOC. IESV,

tualium libellus: quiSammorum Pontificam teftimonio prabatus
commendatufque: quemtam confentiens laus bonomm, & incorrupta
finčere iudicantium vox, tamquam imago virtuti eius refonans* Iono^
lateque ceiebrauit: qui tam multos e vitiorum coeno extraxit, tot alum-
nis nouis Religiofos Ordines amplificauit, tam multis Religioforum
Familiis difciplina: veteris amorem curamque relbituit: vt merito a
Summo Pondficenumeretur inter auxilia Sc robota qux Deus Reipu-
blicae Chriftiana: hoc deploratiflimo tempore fubmifm Sed generofL-
tatem feminis nemo nouerit,nifiqui frudus ab illo produdos autgufta-
ueri^ aut propius faltem adfpexerit. Audiuimus virorum grauiflimo-
rum fententiam : quorum audoritati quidem incorruptoque iudicio
cordatiflimus quifque haud granate cedit j nemo tamen fatis vmquam
capiet aut afl'equetur, quid fit cauffe cur documentis iftis quafi caelefti-
bus & humana fapientia maioribus tantum tribuant $ cur eam tam ccr-
tam appellent viam rationemcjue efficacem animos a peccandi licentiS
ad amorem virtutis traducendi; cur iter quod ab Exercitiis monftratur*
breue cenfeant 8c expeditum ad abfolutam conlummatamque virtu-
tem; cur artem vocent qute diffolutos homines fubitb vertat in fandos:
haec, inquam, nemo vmquam capiet, nifi certis documentis acreipsa
quodammodo id illi conftet.

FruBus  Rem igitur ipfam clariffimaque experimenta in medium addu-
admirandi  camus. Sacerdotem fcenicum, populi publicum offendiculum, c tele-
r«w. m I0 ' ftb baec Exercitatio ita permutauit, vt,iniedo ceruicibus fune, in fug-
Hiit.societ. geftum adfcenderit, Se a frequentiflima multitudine veniam indi-
p.r.i.n.71. g n2E  $ acerc j ote  leuitatis petierit, tam ardenter,vt excuflerit illico la-
crymas populo, cui folitus fuerat rifus Se cachinnos mouere. Mef-
fanx  adolefcens nobilis, quem »ec durifiima in triremibus inter
mancipiorum faeces feruitus fiedere potuerat; his prasfidiis adhibitis,
indomitam ferociam fubitb vertit in fuauiffimam animi manfuetudi-
nem, intradabilem ingenij duritiem in commodiffimos moreš. Hseč
ars odia grauiffima, qua:quc n on nifi partium exitiis videbantur exftin-
guenda, tum publica, tum priuata, repente compofuit. Htecmagos,
hatreticos, Iucueos, pertinacifiimum hominum genus, blanda vi infle-
xit, Chriltocjue fubiecit. Hatc auaros, iracundos, luxui ac libidini per-
ditiffime deditos, in alios prorfus homines fuique diflimillimos repen¬
te mutauit. Vnde vero nifi ex ctelefti hoc fomite conceperunt ignem,
quem toto orbefparferunt primi illi Ignatij comites, Se qui primis fuc-
ceflerunt, tamquam Apoftolis difcipuli, Se qui ab his propagati in hsec
vfque tempora fiammas a maioribus hauftas fouere conftantillimeper-
gunt? Hoc experimento Tironnm fuorum indolem,animos,robur So-
cietas potifiimum explorat: haud fecus quam aquila pullorum fuorum
aciem ad Polis radios tentat. Atque vt a Spcietate digrediar, hac in pri-
catlefti induftria diuinaqnearte plurimum adiuti S. Carolus Borro-
ar^rutr m ‘ EUS  d S.Terefia, vitatn aufpicati funt fandiorem : iifdem pratfidiis
l.j.cap.ij/ inflitutum curfum feliciter tenuere: iifdem fe ad vltimum vita: termi-
&  pum felicifhme compararunt. Nec minus feliciter religiofifiima illa
Carmelitarum in Belgio feu fundatrix fen propagatrix Anna a S. Bar-

tholo-

liber  TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ŠS3
fcholomaso illam vitx  morumcjue fandimoniam,toti Belgio notam, hoc
remedio vel fouit vel plurimum auxit.

Polt hxc fanditatis lamina in medium produda, nemo iam mira-
bitur, fapientiflimum illum apud Sinas rieophycum Paalam, cuius
tnius humeris tota res Chriftiana tam diu illic incubuit, horum vfum
Exercitiorum apudgentem illam cultiftimam ac litteratiflimam itidu-
xifte: nemo Gafparem Contarenam fua libellam hunc manu defcripfif-
fe, eumdemque ab heredibus eias folicite feruari, nec feciis quam in-
gen te m thefaurum , vti reuera eft, in pretio haberi: nemo Ioannem
Cochlasum, haereticorum in Germania malleum, iis excultum, quot-
quotpotait ad eamdem felicitatem inuitafle. Ipfe vero Ignatius laten-
tis in hoclibello virtutis optime confcius, non minus eius approbatio-
nem quam multarum falutem animarum in votis habuit. Eius vfum
M.MionfjCuiplurimum debebat,vtgratuseftet,impense commendauit:
virifque grauiftimis hanc meditandi methodum tradidit. Quid, quod
Ludouicus Blofius Lastienfts Abbas, vir infigni vitae fari dimoma illu-
ftris, vtlibi ita & fuis eadem prodefle voluerit? Quidjquod Abbates
S. Berrini & Aquicindinus his inftrudi, intantum repente fumma-
rum virtutum fimul & Societatis a morem exarferint, vt huic (quo plu-
ribus ita prodcftet) alter Audomari,alter Duaci,Collegium & templum
d fandamentis extruxerint, 8c  dote non exigua locupletarint ? Nulinm
inueniam exitum > fi velobiter his fimilia perftringam.

Sed quid tam fandum eft atque diuinum,quod vet impietas non dam-
net,vel temeritas non carpat?Incredibile didu eft quam furiose libellum
illum inuaferint hasretici (mag.no fane fingularis prasftantias ac fručlus
argumento)quibus feinGermania Gretferusoppofuit,inGallia Richeo-
mius. Sed mirandum eft, a Catholicis quibufdam diuinum illud Opu-
fculum ant in crimeri aut in coiitemptum vocari potuifte. Enimuerd
excufari non poteft leuitas ifta culpantium quod ignorant. Minus fe-
renda eft calumnia, quae quod videt damnari non pofte, fidis crimina-
tionibus velut turpi larua ftudet inuoluere. Sed haec nequitia non ita
obduda eft, vtnon ftatim ad primum veritatis radium euanefcat, fe-
que ipfa interimat. Sparferat haec Conimbricas in vulgus, iis qui fe
apud P at res Societatis exercerent, fpedra nefcio quae & vifa obiici. Ca-
lumnias fidem adftruebat, quam detrahere debuerat, vt repentina ita
ingens dcrebra morum mutatio. Denique adeo inualuit hxc  fabula^
vt Cardinalis Henrictis fidei Qusefttor de re totacognofcendum cenfue-
rit. Hoc dum eius imperio diftimulanter facit Iacobus de Murcia Aca-
demis Redor, Fratrefque noftros de obiedis vifis legitime interrogat,
vnus aperte fatetur fe vifa vidifte, & quidem feralia atque horrenda. Et
quamam illa? inquit Redor, fimulque Scribana admonet, vt quas nar-
rarentur exciperet. lile vero , Memetipfum, inquit, vidi, quem num-
quamante fatis perfpexeram, monftrum fane tetrum, quo turpius mi-
hique magis timendum numquam vidi.Hoc relponfum abipsaveritate
facetepetitum, calumniam potentius difcuftit, quam fortafte potuilTet
ftudiola defenfio; & compendio quodam rudem Exercitiorum imagi-
ttem ac laudem ampledens, calumniam liro veluti telo confecit.

Super-

Exerčitia,
frujlra op*
pugnata.

Hift. Soc*
par.i.l.5.

384 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Supereft nune, vt quid fine, vnde ortumducant, qua ratione obeitn*
da, quibus, & quando, & cur tradenda line hxc  Exercitia, paulo accu-
Argumtn-  ratius explicemus. Quorum tale eft argumentom. Ante omnia, veluti
um ?xer-  aufpicium & fundamentum vit« fanfrioris,proponunt finem,in quem
cmorum:  p omQ  e q.  ton ditus, attento & quieto animo confiderandum : qua ra¬
tione affici oporteat rebus ceteris quae hominis caufsa funt procreat«:
quidordinem hunc pulcherrimum inuerterit. peecatum nempe, quod
vnum non minus nobiliflimas illas in caslo mentes,quam genus huma-
num perdidit vniuerfum. In oppofitam igitur virtutis viam tanto
enitendum eft ardentius, qub magis ab extremo interitu abhorrere de¬
bet qtiieumque aliqua fui miferatione tangitur. Virtutem hane nulla
re «quž ac Christi praeeuntis ad vitam Ducis exemplo acui pvt-
pote quod attentius confideratum vel ignauiam jpfam inflammare tan-
topere polfif* vt arduuni illud iter lion minus iam affefret quam prius
fugiebat. Tandemanimum difficultatum viclorcm, velut exfuperato
montis ardui iugo , in intimam cum Deo coniunfrionem deducunt,
& caftillimi amoris dulcedine penitus penitu fque perfufum,quadam
beatitudinis propinquae fuauitate, quam ex certa eius fpe pradibat, iu-
deducunt  cundiflime reficiunt. Atque tres illas ab omnibus celebratas vias, qu«
K/at!?  ducunt ad fummum virtutis apicem, libellus hic recludit. Purganda:
nam y  m.  menti infiftit per varios in fe ipfum inquirendi modos: per altius repe-
tmnan-  titam peccatorum confeflionem, perque conuenientes maxime aptaf-
“Zmad  4 ue  commentationes id agit primurn, vt flagiuorum turpitudine &
D mm.  farcina liberetur animus, tu m- vt pertuvbationibus (quibus velut aeftu

ventoque iafrata nauis in diuetfa rapitur) vacuus velut m tranqtfillo
diuinas vocis fufurros audiat. Šic purgatum cadefti luce contendit il-
luftrare,tenebris difeuftis, qUas auido iam virtutis frequenter offundit
error. Hi  c primurn ad diuinarum legum obferuationem, inde ad
Euangelicam confiliorumperfefrionem,tum adiniurias, ignominiam,
dolores, vulnera, mortem, fi C h r i s t i gloria & obfequium id exi-
gant,generose fubeunda, mentem armat, & quafi facibus quibufdam
ardentibus inflammat. Exhis vt čonfequens eft, perfefrum tradit inti-
mas cum Deo coniunfrionis modrim: nam vagatus per omnia gaudij,
pacis & fpei incitamenta, Deum vbique praefentem admirari docet ac
diligere. Addit deniquetum ad detegendas hoftis noftri fraudes do-
cumenta vtiliftima, tuinad inanis glori« ( quam refre in portu nau-
fragium dixerenonnulli) arcendum periculum. Nam qucmadmodum
ex arduo in prteceps defpicienti ipfa nonnumquam altitudo tenebras
offundit, quibus iter oculofque obcascantibus procliuis eft ruina: ita
non raro virtutum fuarum eminentiam circumfpicienti diuitias ipfae
inopiam creant. Atque haec aurei libelli qu«dam fynopfis eft, fed mu-
tila: nam latentem in eo vim nec volumina ingentiafatis explicent, ne-
queinexperto magis demonftrent efficaciam arcanamque huius Opu-
fculi virtutem, quam oratio dulcedinem mellis ei qui id numquam
fenfu guftuque percepit.

Modus  Vt autem cum fperato frufru obeantur hasc Exercitia, requirunt in
*£xmitia,  P r i m is feceffum & folitudinem, vt animus a publico, ab amicis, adeo-

que

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 38$

que domefticis remdtus, curarumcjue immunis, & , quantum fieri po-
teft, etiam immemor, in fde abcat, totusque fibi & Deo vacec. Solet
enim fuos in folitudinem Deus abducere, vt, filente rerum vulgiaue
ftrepitu, exaudiri ab illis poffit. Tum vero ian&a iis iniicit defidcria, la-
crymas elicit abfque tefte copiofiiis- tune animp fc  dulcius infinuat, ae
denique toto numine illabitur. Hic homo fefe habere incipit, qui cum
fc  rebus gerendis tradidiftet, fibi ipfi etipuerat; cum ceteris feruiret, fibi
vni deerat, quam aliorum ftudiofus,tam negligens fui.Vox ergo Numi-
nis non auditur in foro, 11011 percipitur in putlico 5 odit turbani, foli-
tudinem amat,

Quoniam autem rečti ipecie fiepe blanditiir error • quicumque in
bane folitudinem fc recipit, dučtore opus habet, cui fenfiis omnes arca-
nosque animi motus apenat; a quo i  quid quovetempore agend um fit
omittendumve, cognofcat. Ita dum Georgius Radziuillius Cardinalis
Vilna: Epifcopus cum fratre Stanislao in villam Iulij III. feceffit, vt Kis
meditationibus animum exercerent; vtrumque iuflu Gregorij XIII.
direxit Achilles Gagliardus:eo fucceffu, vt reduces in Poloniam fručfcum
quem hauferant, per orane Regnum diffunderent: Cardinalis enim in
basreticorum conuerfionem aeriter incubuitjStanislaus in moreš fibi fiib-
iečlorum ad omnem honeftatem conformandos. Vt autem illis Proce-
ribus , ita cuilibet alteri, non fine direčtore hxc  Exercitia traduntur.

Quippe non folet diuina Sapientia homines nifi per homines erudire.

Non mefugit, Ignatium , cum ncque litteratus effet, nequeante ipfum
exftaret hxc fpiritum exercendi methodus, diuinitus liane artem edo-
<ftum fuiffe, non fine Deiparx benigna ope : fed paucis ea felicitas ob-
tingit, nec fere nifi illis qui ad res ingentes & inufitatas diuino confilio
deftinantur.

Porro tradenda funt omnibus quibus limatius df ingenium,aut fal- Omftu
tem politioris difciplinae capax j iis prxfertim qui de ineundo vita: ge-
nere deljberant, vt in his ab omni perturbatione liberi, de vita futura p 0t if im £ m
ftatuant, quod numquam ftatuifle poeniteat. Hoc vero quantum eft? deHberan-
Ineunte adolefcentia, inquit Tullius , cinn ineft maxima imbecillitaš
confilij, tum id fibi quifque seiius xtatis degendas conftituit, quodma- digcndo.
xime adamauit. Itaque ante implicatur certo aliquO gettere curfiique
viuendi, quam potuit quid optimum fit iudicare. Nimirum fequitur
b^c a:tas paftim ouium ritu }  auferricjue fc  finit qua vocat aut incon-
fiiltus animi impetus, aut maiorum exemplum, aut multitudo dete-
rioribus fere confentiens; it denique qua itur , non qua eundum eft.

Ignatius vero chm perfpiceret, quanti efiet momenti certum aliquod
Vit^ genus maturo fibi confilio defignare , ne infeliciter de eo delibe-
^aretur, quod femel tantiim ftatuendum eft, & in quo fumma maximi
otnnium difčriminis vertitur;cumque videret ex vulgi iudicio vitairi ple-
rofque inftituere, hoc eft (vt verbo dicam ) a rečlo curfu aberrare, cuni
pofteriores quafi per caliginem veftigia premunt priorum, & dereom-
niuni maxima cafir non ratione decernunt ■,  ideo follertcm felicemque
adhibuit curam, vt quifque horum ope Exercitiofum fic de vita: fiim-
1Tla  conftitueret , vt Deum velle, fibique potiftimum expedire cenicret.

G c C QU2C

386 IMAGO PRIMI-S-fiCVLI SOC.IESV.

Qu:e quidem deliberatio tam eft necelTaria, vt fine ea felix vita.* eurliis
teneri aegre admodum poflit. Quam enim imaginem exprimet, qui pa-
ratos colores Hlinit pruis tabulae, quam quid velit pingere lecum ipft
ftatueiit ? Quis predam figet, qui fagittam mittens in auras ignorat
quo arctun dingat ?  Quem ventum optet nauta, aut qub curfum fle-
dat aut vela vertat, qui nelciat quem in portum tendat ? Qui vero poft
maturam deliberationem ftatuit quem le dTe velit, is in vitae perenni
quodam felicidue curfii conftare fibi poteft, & nullo in officio claudi-
care. Qux deliberatio ne temere fiilcipiatur, ante omnia expurgandus
eft noxis animus, ac dein exuendus omili inclinatione, qua: in hanc
potiiis quam in illam propendeat rerum creatarum, ne vila animi per-
turbatio aut reda: ratiom obftrepat, aut vod dimna:. Ac tum demum
de vita: genere deliberandum , cum fine erroris periculo decerni poteft,
fimulque profpici polfimt & procurari idonea virtutum auxilia, ad vita:
iam deliberata ftadium inofrenlb pede decurrendum.
es4Hjfines  Ncque vero liaec Exercitia ad eligendum vita genus tantum fiint

atif'ob r ~  a dhibenda : nam mire etiam valent ad conformandos moreš, appeti-
emda.  tionesque ledandas , .ad retinendam in praeclaris animi noftri decretis
inftitutisque conftantiam , ad quamcumque demum vita: lemel lulce-
pta: dilciplinam Chriftiane colendam . Teftes fiint infiniti toto orbe,
qui ea non minori fua voluptate quam frudu fimt experti. Sed vnus
Ann. idoi- fit inftar omnium Auguftinus Caruajalius, Auguftmiani OrdinisTheo-
logus. Is cum Indiana Occidentis peragraflet, & in Hifpania variis rnu-
neribus cum laude perfimdiis eflet, Italiae quoque Coenobiafui Ordinis
iufiu Summi Pontificis vifitaftetjBononiam tandem ab eodem Pontifi-
ce Vifitator Apoftolicus mifius ad D.Iacobi Coenobium in veterem di-
fciplinam reftituendum, non aliis id prefidiis facere aggreftiis eft,quam
piis liis Soeietatis commentationibus: quibus ipfe cum per menlem le
exercuiflet, teftatus eft candide, le, quamdiu in Religione vixiftet, ra-
tionem aliquam,qua rediffime incederet, lemper optafte, eamque nune
demum,cum in hxc S. Ignacij Excrcitia incidiftet, inuenifTe. Qux qui-
dem ille auidiftime haufta, atque in intimum demifta pedus, tanti fecit,
vt in iis vere diuinum aliquid ineffe aperte diceret: eaque deinceps in
alios co libentius deriuauit 5  quo ipfe aut diutius qua:fiuit, aut lerius
inuenit.

Quando  Sed quando h xc  potifiimum animi tam certa auxilia fiint adfii-
tdbiben-  benda •  Societas quidem fingulis annis fiiorum animos hac caelefti ope
da.  reftaurat. quam Soeietatis conluetudinem alij non pauci ex omni or-
dine tam fiacro quam politico aunulantur. Tum vero etiam adhibentur
vtilillime, cum parandus eft animus ad arduum aliquod &c  publieum
munus. Sic opportunas ab his vires liepe petierunt Epifcopi, onus illud
Angelicis humeris formidandum fiibituri : quas cum magno fiio liio-
rumque bono corroborari lenfififent, ex iis non pauci nullos deinceps
ftatuerunt Sacris initiare, nifi cadefti hoc prarfidio ad digniflimum illud
Chriftiante Religionis munus ante comparatos. Tune etiam opportune
fiilcipiuntur ha: Exercitationes, cum animus obruitur negotiis, fibique
fubdudus in rebus alienis totus eft, vt fibi {c  nonnihil reddat, agatquc

etiam

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 3g7
etiam negotiuiii fliUni orrinium grauiflimum &maximum.Pmrfus tune
opportunas funt > cum langiiet aut arger eft, vt hinc medicinam petac*
cum difficilis oblcurustjue nodus fbluendus , vt cadeftem hinc lucern
hauriat j cum oppugnatur, vixque apparet effugium periculi, vt opem
hinc atque pramdium accerfat: denique cum malum quodlibet infe*

Hura experitur, in hiš tam pražfens fiue folatium inuenit , fiue reme-
dium 4  vt vel experimento fiio fateri cogatur, hxc  S.Ignatij Exercitia
(quod multorum fermone pererebuit) opus eiTe humano maius >  & nobi-
liffimum aeterna: mentis inuentum s Nune quibuš in proximum So-*
cietatis charitas prcecipue elucet* erga pauperes afflidoscjue ftudia pau-
cis delibemus.

C A P V T VNDECIMVM.

De Soeietatis ergee fmferes movbis, fiefte, tvinculk
ajfličtos ehmute .

C  Aro conftat mortalibus fcife ah amenturi nifi infelices fint, id fci- Amt
re vix poffunt. vfque adeo nulla finceri amoris exploratrix certior c,etans
eft, quam calamitas* Amat Societas proximum fiiurn; idejue Sc  in
gymnafiis Sc  in pulpitis illum erudiendo ad falutem, fatis docet: fed
liufquam manifeftius quam in publicis valetudinariiš, pahpefum tu-
guriis, Sc  reorum euftoaiis j vbi miferis pr^fto eft, vt eorum calamita-
tem fbletur ac leuet. Et quidni praefto fit,  cum I e s v m fequatur Du~
eem, qui finim erga homineš amorem fublcuandis afflidorum seruma
nis prascipue commendauit 5 quemque in captiuis vindum, in aegris
languentem , in moeftis dolentem folari fe & leiiare noii ignorat ? Hoč
eft cur egenorum cafas, carcefum paHoretn, nofocomiorum graueolen-
tiam in deliciis habeat« hoc eft cuf nec vlcerum fanies, nec contagioniš
virus, iiec reorum fquallor ^ liaufeam illi aut horrorem moueant. A11
auarus adamantem aut pyropum autmoriile ih cloaca aut fimeto inuen¬
tum ob adhaerefcentes fordes non negligeret, Societas animam fangui-
nis diuini pretium }  imb I e s v m fiiurn quem in hac agnofeit, quia
podore Sc  fquallore obfititm, auerfabitur? I e s v M fiiurn aut in calami-
tate aut in periculo deftituet ? Hoc facere fi po (Tet, & morbis ipfls mcle-
mentior, Sc  vinculorum ferro durior, nec Societas I e s v eftet. Quare sjgmif
merito ab hoc velut tirocinio nouam militiam aufpicatuš eft Ignatius. er S/* Pf l, ~
Speluncam infedit propter Manrefe portas. Hinc quotidiein vrbem /lil
egrelTus,ftipem oftiatim mendiciffime corrogabat,quam deinde in pau- dium.
peres diuideret. Tum conuocatos fpe fada cibariorum quaž mendica- 1 A I ^ 3 L _ UC '
uerat, primis Religionis elementis imbuere. interea illorum ineptias
& a:c]uo Sc  benigno ferre animo, amorique erga illos fuo  diligentifhme
feruire . hinc ad cegros in S. Lučiče valetudinario feconferre, illos fbla-
ri, illorum commodis vacare,ledos fternere, dum commouendi, mollih-
{Ime tradare : corpora plagis Sc  vuineribus deformata arde comple-
di, Vtque Sc  fe vinceret, amorišque quo ceftuabat ingentem vim non
diffimularet,’ipfa vulnera, quamuis foeda Sc  putria, Sc  ofeulari, Sc  lam«

C c c 1 bere,

3$8 IMAGO PRIMI  SJECVhl  SOC. 1E$V.

bere, & ex iis ftillantem faniem non raro ore cxcipcre atque cxfugccc 4
mm vero eorum animis medicinam facere tanto ibiicitius, quo prx-
fentiore opus erat remedio, morbusejue magis vrgeret. Reludabatuc
C]uandoque vel inuito natura, cimi ille lic iecum: It dne oj  ero tam d fratre
abaltenaris fafitdto  ? rubi ille efi hominum amor fr dilecho , qu<e tam fiudiose
foues  ? nbnne pauper tile eiufdem tecum efi carnis (fr fangumis , & eodem
Christi  fangutne redemptus ? Tibi> e [ca njcrmmm , tibi frcat ur igofoedifr.
frma fiercorum , borroremincutiet frater  ? norme inpaupere iflo  ^Christvs?
nonne in plagis ifiis  Christi  agnofets ajulnera  ? non fic , non profecio
feres impune.  Tum c]uxfito lilo, quo toro valetudinario non erat tetrior
dc  inquinatior, fcedis vlceribus noil tantum oculos naresque palčcre,
led & os & labia purulentis plagis applicita tamdiu affixaque tenere, do¬
neč omnis horroi’ & ilaufea celfalfent, & neque maleokntiam amplius
Sotiorttm  ncque putredinem perientilceret. Heroicos Ducis lili animos imitati
in nofico-  $ocij,dum Venet iis icloneani tempeftatem opperiebantur nauigandi in
7,1116  Palaeftinam, vbi ab Ignatio in celeberrima duo vrbis valetudinaria bi-
jlfrvŠL  pertiti, ipfo audore,qua nnlericordix officiis qua ašgroiuni conlčientiis
rite fanandis operam dederunt j tanto animomiii ardorc, vt ad Ipedacu-
lum ciues hrererent attoniti, praefertim ciim cernerent corpora lame ftil-
lantia, vilit foeda, olfadu grauia, maiiibus ab eis contrečlari, complexu
dum ledos fternerent litftineri, & m ftratis reclinari: imoa quibuldam,
ad horrorem natura frangendum, manantia tabo vulnera exlugi. Quid,
cjpod foediffima lepra refperlos, ac valetudinariis exclulos, in luo ledu-
lo collocarent, nullo contagionis metu anxij ? Omnium autem cubilia
circuibant, benignis alloquiis miferrimum quemque (blabantur, ad to-
lerandam morborum violentiam excitabant, ad deteftationem pecca-
toriim inducebant, apud moribundos nodurnas agebant vigilias, mor-
tuorum denique corpora humo luis effolsa manibus tumulabant. Iu-
uat hic audire Vrbanum Pontificem Maximum de magnanima Xauerij
nonizat. * charitate: Eo , inquit, dilecitonis ardore erga inopes infirmos , qm in domU
s. Xauerij bus hofritalibus morabantur  , fegerebat , <~ut raro ab eis difcederet ; tantdque
ms amer. f en f UU}n  mortificatione quantumuis fordidifsima mimfieria peragebat, vt aquam
frepius  , qud horribdia & incurabiha njlcera lauerat , ebiberit. Cum ‘-vero de
ruitd periclitarentur  , tune cibi fomnique prorfus oblit us  , (fr pr at er pr oprtaš
ruires d Deo confortatus , naduti d cOmmtfsd cujlodtd nec die nec no Ete difce -
debat, frua adeo libenter atque hilariter exfequebatur , nat deltcia eius defer--
mre agrotis ac monentibus ejje dicerentur . Haec eft amicitia Chriftiana Sc
vera,qux mileros non fugit, led quxrit j non dellituit, led ad extremum
omni ope & oblequio fouet. Hic eft fin ceru s in proximum amor, illi
prxfto elle, qui,  quo amorem tun m inuitet, mhil liabet fplendidius
quam vlcera, niliil Ipeciolius quaiti artus pallore, litu, lepra & lue con-
fedos ; niliil potentius quo affedum fibi conciliet, quam infelicitatem
& extremas milerias. Hic amor in primis Sociis tam alte radices egerat,
vt, priufquam fe difiungerent /in varias vrbes crcleftem charitatis litre
ignem Iparliiri, inter ceteras leges quibus fe adftringebant, liane quoque
lan c i rent, ne alias ad diuerfandum xdes pnrter publicas holpitales do-
inos perquirerent: nec fandiiis legem tulere, quam leruarunt. Lainius

Floren-

LIBER TERTIVSi SOCIETAS AGENS. 389

Floreiitiam miiTus, vbi vrbem attigit, repiidiata hofpitij liberalitate, fdcmatio*
quam complures offerebant, in valetudinarium cum Canifio diuertit . r,iM om ~
Ratisbonae Bobadilla xgcr ipfe & imbecillis, cum vix hasreret vefligio, ar ~
& fucciderent genua , in noiocomio tamen nihil prope de Iaboris con-
tcntione remifit, ne quid fauciis infirmisque de exfpedata charitate de-
traheret. Fatigato non aliud cubile erat quam ipla foli durities, non
aliis ftragulis cooperto quam quar numquam exuebat,nec aflere quidem
corpori iubitraro. Iaius cum Ducis Ferraria: confeffionibus praeeiTet, ab
aula fe ad valetudinarium recipiebat , aegros omni ope folatitruš • inter
quorum pasdores aiebat le libentius, quam inter aula; odores blanditia£
q ae veriari.

Venerat Moram, oppidum olim a le excultum, Prouindališ Lufita¬
ni £ Miro, incolas fibi deditiffimos reuifendi caulsa. Aduenit mox Car-
dinaiis Henricus Dioccefin liram lufhans: qui dum puhlicam hofpita-
lem domu m inuifit, Mironem in ea ex febre decumbentem inter pau-*
perum turbam reperit; fuisque oculis non fine admiratione fpedauit,
qua: Sociorum effent delicke, quid potiffimum agerent> cordicjueha-
berent. Scilicet pro folatio ducebant, afflidis folatio effe, & in eorum
obfequio vires ac valetudinem conlumere. Quid, quod multis locis,
vbi non erant nofocomia, Magilfratus & Principes permouerint vtea
exflruerent? Ita Goa; opera & cura Pauli Camertis a;dificatum valetu¬
dinarium •, cuius minifterio ac procurationi multos iple aniios prarfuit.

Ita in ora Comorinenli , ita Aphrodifij in Africa, &c  alibi, azgrorum
diuerforia S ocietatis cura ac diligentia funt exftruda.

lam quantum in aegros fauciosque milites vbicjue le ptodidit eadem
charitas? Quanta Lainij in hoc genus hominum benignitas,quam elFu-
firm obfequium,cirm ad Aphrodilium Africa; Vrbem,quam Vega Sicilia;

Prorex oblidebat,lua ipfe manu pr^pafaret ac porrigeret fauciis pharma-
ca,vnguenta oblineret, ribos in os inlereret moribundis,lintea mundaret,
nodurnas apud aegros duceret excubiaS;cum alij liiper alios flernefentur,
omnium confčientiis rite purgandis inuigilaret ? Quanta illa Antonij
Vinckij Redoris Mamertini charitas , cum in valetudinario triginta
milites puluere tormentario ambufti, a vertice ad pedes foedum in mo¬
drim cxulcerati, intolerandum exhalantes odorem, vermibusque fcatu-
rientes, ob foeditatem mali iacebant ab omnibus derelidi ? His ad ex-
tremum adfiiit Vinckius, animiscjue eorum pariter &: corporibus om-
nem operam, oblequium, folatium impendit. quae viri cura & leduli-
tas nouem feruauitin viuis,ceteros rite expiauit, &c  ad arternitatem ledu-
lb inftrrmt. Quid, quod Societas numquam defuit vel extremo chari-
tatis officio lepeliendi vita fundos ? In nuperrimo lnontis Vefuuij in- R ' cu P' f '
cendio quam id non obfcure oflendit, cum Socij, flammis adhuc erum- pas ' 47 '
pentibus, & circum omnia longe lateque vaftantibus, cum faxa liions
adhuc erudaret, & circum vndique grandinis in morem fpargeret, ca-
dauera ex altis cineribus dfolTa, atque in humeros impofita, ceu notri
TobicE tumulis mandarunt?

Ita Societas a;gris mortuisque oblequium luum , vbi vbi offert fc
toccafio, prolixe pra^ftat, optatque omnibus votis, tam prompte morta-

C c c 3 les

390 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

les eius opera vtantur, quam iUam prompte omnibus defert. In h is ta*
men pietatis officiis inuenit liuor quod carperet. Gederct autem eri mi*
narionibus Sc  frangerecur Societas ? omnia eflent defcrenda • ac tum cul-
pari fortafle defineret , cum ob ignauiam Sc  locordiam maxilne cf~
ler culpanda. Sed erigitur inuidias obtre&ationibus , non dciici-
tur. vtcjue temeritatis exiftimat, vita: difcrimina fine confilio & rado-
ne adire; ita pro falute hominum Sc  Dei amplificanda gloria mortem
non reformidare, magnificum SC  glorioliim. Quis Religionem Chri-
ftianam pofteris lerualfet, nifi Chriftiana fortitudo lup ra mortis Sc  ty-
rannorum metum fuilfet ? Quis Aithiopiam, Brafiliam, Iaponiam,
ceteramque barbariem excoleret, fi amunme,cruciatus, certusque,quam-
uis lentus , interitus ab eorum finibus Chriftianos dočtores arceret ? Si
per vita: pericula Sc  mortem adeantur barbari, quo Christi legi
Sodem  fiibiiciantur; an mukofiidore Sc  fanguine maiorum CH RiSToaf-
ftfte inf e-  fcrti, mortis formidine deferantur, cum extremo maiorum humanorum
ttisajfipt.  vrgentur, & in geminas a:ternitatis dilčrimine verfantur, ab ipfis quo-
que parendbus Se propinquis deftituti ? Quis tamen per contagionem
Sc  luem quae momento afflatur , quis per mortis alb duam exfpe&atio-
nem, morte ipša grauiorem, intrepidus incedat ? quis animo non titu-
bet, non palleat, cum quot domos aut sgros adit , in totidem mortes
ire le credat ? Auida periculorum Sc  mortis charitas, nec qud tendat,
nec quid paflura fit cogitatj quoniam Sc  quod paffura eft votorum pars
eft. Teftes limt quotquotfere vrbes incolit Societas, quam prompte,
quam alacriter ad ha:c oblequia Socij non veniant, led conuolent,
quamque operose ha:c munia ambiant. Neque hec paucorum inter
illos cit charitas , aut cunčtabundorum. Vidimus non vno loco ex-
haufta prope Collegia, cum vix carceribus in hoc ftadium emilTos mors
ex inchoato curfu abriperet, & ab ipfis funeribus liiperftitum crelcerct
feruor. Vidimus in Belgio noftro ex tota Prouincia in dies accurrere in
locum cadentium , cum vix arenam hanc ingreflos adorta lues fterne-
tet;cumque plures fiinul interdum aduentarent, apud Rečtores pulchro
certamine inter le contendentes, vtri prius vitam proximo deuouerent,
Sc  periculum Sociomm depellerent lilo . Vidimus noftros , obliga-
tis adhuc capitibus, Sc  a peftiferis vlceribus nondum perlanatis ad-
huc claudicantes , non per vrbis modo compita, vt laborantibus ipfi
laborantes kibuenirent, quo poterant modo accelerare gradum, led in
fuburbanum etiam agrum le effundere. Vidimus delerta in plateis Sc
agris corpora agentium animam kiis quandoque humeris, quandoque
vehiculis impofita,ad nolocomia vehere.Frenohicopus habent,non cal-
caribus. impetratur ha:c prouincia,non imperatur.auidius dilcrimeri hoc
expetunt, quam plerique mortales fiigiunt. pro beneficio eft a pulpitis
Sc  cathedris ad gloriofam hanc charitatis paLeftram pofte delcendere.
Fruftra Sc  lacrymis Sc  precibus eorum ardori parentes & conlanguinei
obfiftunt : fruftra impauidis terrorem inculcant : fruftra Ipem faciunt
maioris frugis , leque Sc  plures paucorum caulsa non elfe delerendos.
Incitant hžec, non deterrent contemptricem periculi Sc  mortis virtutem.

In mediis etiamiquis charitatis hocincendium arfit. Teftes raihi funt

&Xa-

LIBER TERTIVS. SOCIETAŠ Agens. 391
6 c  Xauerius & Barzams nofter, & quotquot fere in Orientis Indias na-
uigarunc. Quin & hserecici & Tur ca: & barbari eam experti funt 5c ad¬
miral , eaque magis quam omnibus argumentis ad virtutem & reli-
gionem amplečtendam permoti.

Sed nolim hanc Societatis charitatem Jfbla morte ajftimari. Immen-
liis in his periculis eft labor, & corporis defatigacio, cuius nec die nec
nočie difcriminata funt tempora. Qupties ab extrema vrbis parte ad
alteram, & extra vrbis pomceria, ingenti interuallo eurfitandum? Quo-
ties nec otium eft curandi corpora ? Quoties dum inedia exhaufti, asftu
& labore languentcs & lafti reuertuntur, plures reperere opperientes qui
iam iam morientibus opem implorarent, quos nefas erat deierere? H m c
ad nocftem laspe impranfi, & per tuguria vagati, vix fpatium quietis
& cibi vtcumque capiendi habuere. Quibuldam ex afliduo curiu &
liidore attrita: fuerunt plantae & vlceratx; nec ramen a concurfatione &
contentione ceffare tantiiper licuit. Saspe labore &c  vigiliis fefll }  vix in
cubili fe reclinauerant y  cum rurftis excitati nočturnos labores diur-
nis coniunxere ; vt plerofque non tam peftis confecerit , quam
labor.

At quanto in carceribus copioftor meflis, vbi & inopes ,  & morbis detentU
grauibus, & teterrimis,Se contagionenoxiislaborantes, &moerori in-
tabefcentes ? Hos Socij Se verbis fblari, Se fubfidiis leuare, Se obfequiis ° moe
recreare 3 hos ledu lb curare,in eorum libertate redimenda omnem operam
atqueinduftriamponere, pro.fuppetiis conferendis Sodalitia excitare, Se
id genus alia auxilia 3 qu£ fupra meminimus,adferre.Qoibus omnibus hoc
aguntjVt viam fternant fauandis miferorum animis, quos beneficiis iftis
fibi conaliant.Vt enim iis plurimum ttibuimus,a quibus pluriMum dilh
gimurgta his officiis delinitOs ad omnem pietatis di/ciplinam facile com-
ponunt. Sacella in carceribus exftruunt, Sacramentorum vfum perftia-
dent y  exercitationes quotidianas in fiia tempora diftribuunt, ad Iegendas.
communiter Litanias } &D.Virginis Rofarium,aliasqueprcces akernis re-
citandas,inducunt:fed anteomniaprauam iurandi confiietudinem,etiam
cenfore conftituto, tollunt. inter quos forte offenfiones glifcunt, eos in
fnutuam gratiam reponunt , damnatos ad ilipplicia aequo animo fub-
eunda rite Se more Chriftiano comparant. Vnum quod omnium lit
fpecimen, lubet oculis fubiicere 3  ipfiš hiftoriae verbis ex fide annumera-
tis. fum per totum orbem ter ranim,  inquit Sacchinus, promulgatum a  Lib.j.num
Paulo fuarto lobeleum ad pacern Ecclejle impetrandam, concordiamque inter ljt '
Chrisltanos Princip e s , Goa. qmque propoftum hoc anno ejfet , deflmatis
quadraginta adpraparationem aiebus 5  eo tempore, qtiomam inter alta pia opera
etiam eleemojynarum erogandarum fiebat mentio , auciore Confaluo hac eleemo-
Jjmarum mita ratioefi , njt qmbm diebm ieiunabant y  qmuis cibariortim fibi
deflinatorum partem ad umcios m car cer e tranfmitteret. Ohio decemnae ad
ferferendos cibos delech Fratres: qui n)bi primum adiuere car čerem }  non fa¬
rne dumtaxat infelicia corpora, fed magis foetore ac fordibus naidere confici.

Turba erat miferanda omnis , fed pracipue eegrotorum coznmouebat afpečina:
qm malti iacebant hum abiehii altofoedoque m ftu, nande intolerabilis exhala -
batur mephitis. Hac igitiir noua. (ef charitatis (gfr hamihtatis fegete Uti Socij,

aliis

392 IMAGO PRIMI ŠifeCVLI SOC. 1 ESV,

ahis deinc ep s diebus <~und cum cibis fcopas j paleas , corbes , aliaque idgenus ad
purgandas euehendasque fordes portabant. Tum fummd alacntate purgare car ,
čerem aggrejf, fordes ahj eruebant, alij corbibm auferebant inmare, quod non
modice ab cuflodia diflat: Mij noafa, & quidqmd ed egebat curd, mundabant .•
It a opitulati corporibus , ad curdndas animas nsertebantun qmeo facihus ex~
piari fe, doStrihdque Chnfiiand & monitis fdubribus jinebant imbui, quo ma~
gis fuerant impenfs corpori obfequiis preparata.  Hačtenus Sacchinus. An
que hic finis eft edrum quos Societas iufcipitlaborum;huc fpe&atquid-
quid agit Sc  molitUr. Nihil illi durum, iiihil inuium, vbi affulget fpes
lucri animarum . mors ipfa in votis eft, dum Sterna ab aliis depellatur.
Vna velit Sc  vinculis St  carceribns mančipari, in eumdem fquallorem
conijci, eodem fitu foedari, fihoc ad vindicandas in libertatem animas
conducat. Norine' hoc noftri agunt ? qui vt milites iiautkoscjue homi-
miUtcs &  nes  inextremis prazfenti ope iuuent, naues confcendunt, vna cum illis
marimn  & tempeftatum difcrimina, Sc  ab hofte pericula fubeunt, Sc  cum iis in
defcrit.  voluntarium quodammodo carcerem fe compingunt: in quo neque
morborum virus Sc  contagia poffintkuitare, neque hoftilium tormen-
torum vim euadere, vt non aut membris mutilentur, aut in frufta, vt
fubinde fačlum, difcerpantur. Et dubitari poterit, ari verus hic Sc  fin-
cerusfitamor, qui lllos in curanda falute aliena vfque adeo fui reddit
immemores ? Sed h as anguftke tantam virtutem non capiunt; orbem
illa terrarum habet pro campo, neque vllis finibus coerceri poteft. Ergo
videamus, quos laborcs in barbari? remotiffimisque nationibus Socie^
tas, Sc  quofručtu, hačlenus fu ftineat;.

C A P V T DVODECIMVM.

De Soeietatis in Gentium comerjiom laboribns šrfrnčlu.

H Ačtenus de varia Sbcietatis induftria, qua variis quidem orbis
regionibus, led prascipue fuccurrit Europasj ad cuius anguftias
reliquias Chriftianorum redačtas videbantur, easque per hasrefes, fchi-
fmata, Mahumeticam impieratem, miferandum in mod um accifeat-*
que conuulfae. Haec tamen tanta pats terrarum vifa eft anguftior cha-
c bari tas  ritati, cui vnus non fufficiebat orbis. Domefticis quidern fuis atque
Socmatts  contubernalibus vitas exemplo, opportunis monitis, vigilicfue cura pro-
gMfiis li~  deiie, nec aiiam iaborum mercedem ab illis exipedare, quam iplorum
mnibn  emolumentumj Sc  magni Sc  liberalis eft animi, virtutemque pretio fud
arcimda.  ^ftimantis. Non fibi fuisque tantum, fed popularibus ciuibufcjuc na-
tum fe credere, vrbemcjue totam quafi familiam vnam putare, fingulo-
rumque fiue damno fiue bono non aliter tangi quam fuo, omniumque
commodis ftudere^ etfi grandius etiam illo priore fit opus atque prs-
ftantius, humanum tamen adhuceft, Sc  eius viri qui focietatem nori
tam legibus quaid atnore mutuo vinčtam, ac fincera Religione floren-
tem, prascipuum reftimat vitae humante frudum ac dignitatem. Iifdem
vero moenibus, quibus circumdati funt ciues, virtutem non concludere,
fed per eiufdem Regni aut Imperij fpatia diffundere; augufti prorfus

&

liber tertivs. sočietas agens. 39 $

6t  heroici eft animi, neque ar&ari fe patientis vnius aut oppidi muris*
auc prouinciae limitibus quafi G jarce fcopulij, parudque Senpbo.  Plus vi¬
tra nihilominus, plus vitra quali giganteis quibufdam paftibus profiluit
Iesv  Sočietas. Illud nempe Ifaias oraculum, quod Filio Dei Duci fuo
tribuitur, fibi quoque dičtum putabat: Parum eft , o >t fis mihi feruus <td  Ifliz  4 *
fufcitandas tribus lacob , & fteces lfraelconuertendas.Tu  quidem ftrenuum
animum adfers ac promptum, Sočietas mea, vt primigenium Ecclefias
fpiritum refufcites. Euenieu Roma metropolis & cap ut mundi inno- Frntlm
uatam fe mirabitur. reuiuifcet ignis quem veni mittere in terras. redi-
bit antiquus primas iuuentutis vigor, quo panis ille vitalis, velut olim 7'ctatis!
primxuam Ecclefiam, ita nune Chriftianorum animos pafcet, caslefti-
que fucco vegetabit. copia concurrentium adhunc vitre fontem nume-
ro erit maior. ampliffima templa, auguftaRegum opera, turbani non
capient. vaftiffimam camporum planitiem occupabunt conciones, in
quibus vicena millia ab vnius ore quandoque pendebunt. Summos
Pontifices interpellabunt Reges, Principes, vrbes, vt e vobis moram
ac vita; magiftros obtineant. Sedparum eft njtfts mihi ferum ad fufcitan¬
das t rib us lacob , Gr 1  faces lfrael conuertendas.  Quadraginta millia ex hre-
refeos fasce ad Ecclefiam redučta ab vno Augerio in Gallia, & illic, &
in reliquo Septemtrione amplius tria & viginti millia vno anno, exea-
dem firce a vobis edučta, & multa quotannis millia educi parum eft.
Quantum in Germania prouinciarum, vrbium, municipiorum; quan-
tum in Poloniaa vobis in auita Religione feruatum; parum illud omne
eft, quantumuis magnifieum & immortali laude prremioque dignifli-
mura. Rigaš in Lithuania vno anno a feptem Sacerdotibus viginti ho«
minum millia prouečlre astatis audita fe de deličtis fuis accufare &con-
fcientias expiare, quiid numquamante fecerant, praster eos qui abhas-
refeos erroribus afierti funt; Conimbricas ter mille & amplius, alibi b is
mille a Ferdinando Suarefio commotos, vt loris 8c flagris feruiledejfč
fupplicium fumerent, quia-Ie indignas peccatorum feruituti fiibiecerantj
Benedičtum Palmium vna concione multis meretricibus perfuafiife,
vt obfcoenas voluptates verterent in cadeftes, quas ex fui vičtoria dein-
ceps peterent; odia in amorem, bella inteftina in amicas paces vertere;
eos qui mutuae vitas infidiabantur mox officiis inter fe veftra opera cer-
tare; parua hasc mihi funt; exigui ifti tantis animis funt limites. la-
borum veftrorum, &c  orbis terrarum, eamdem metam pofui. Ecce dedi
vos in lucern Gentium , vt opera veftra barbaris gentibus longe lateque
fit faluti.

Has Ducis fui voces exaudirc fibi videbatur Sočietas, quem memi- Sočietas
nerat totius vniuerfi Seruatorem effe, fe cohortem effe eius nomen ideo ^niZrfTL
prasferentem, vt fcjua latiflime patet eiusimperium, in terrisipfi mili- Christi
taret: figna igitur Ducis fuitoto orbe circumferre fe debere, & congredi nomencir ~
cum quibufcumque populiš quos velOceanus fubmouer, vel in^cceffas CHm ^ rt '
rupes diuidunt, vel inelueftabiles filuas occultant. Ardua profečlo &
plena laboris bella, cum rerum natura prius oportere lučtari, eamque
expugnare, quam ad difficilius pradium peruenias. Non illud dico
pradium, in quotubarum clangores Martem accendunt, in quo tor-

Ddd mentor

Oualebel-
Ulm Socie-
teu orbi
indixerit.

394 IMAGO PRIMI SMCVLL  SOC. IESV.
mentoram emicant fulmina, telorum volane pročelij fulgurant gladijo
implicatas inter fe acies, piiluereae nubes, trucidantium clamores, mol
rientium gemitus, nočfcem, lucern, ludum, corpora, arma, mortes
horrenda confufionepermiicent; quo vertuntur in cineres oppida, qua
Reges & populi in Vincula rapiuntur ; non hase,- inquam, bella pra:dica-
mus. Nam quas tandem illa eft gloria quampariunt mumae carnifiei-
nx ?  quibus nefcio an quidquam (it humano generi ignominiofius.
Belluarum eftifta rabies, nonhominum; qiiamquarh nulla belluarum
feritas tam immanis eft, qua crudelior non fit humana. Aliud i^itur
bellum Societas fub Duce luo gerit, non in pernieiem eorum quos aer-
greditur domatque, fed falutem: quonon corpora vulnerat, fedani-
mos; nec vitam eripit, fed adfert: quo non muros, non oppida expu-
gnat, fed humanam voluntatem ; tanto maiore gloria, quo hatc arx, vt
ita dicam, omni arce & caftello eft munitior. Quippe voluntas huma¬
na fub quocumque dominatu, fui iuris eft; non ferro, non flamma ad
deditionem cogi poteft • nec libertatem amittit in vinculis, riecjue fub
iugo patitur feruitutem. Itaque labor eft operofior, auguftior gloria,
vel vnius hominis vicilTe animum, quam populos orrines fola vi armo-
ruminparendi neceflitatem compulilTe. Vtquehoc opus eft humano
maius, itaeius fcientia omnis ex alto petimi: vires & arma fuppedi-
tantur e cado, quae nihil aliud funt qUam charitas, numquam explenda
nifi mortalium omniumfalufe. Haec barbaros, lise Reges, haec popu¬
los amica violentia capit, fuisque vinculis implicat non inuitos, fponte
captiuos trahit, non alia re reque quam hac feruitute fua leetos. Neque
hxc  barbarorum eft ftoliditas aut inconfulta leuitas, fed graue, fed ma¬
turam confilium, ingeniifcjue non barbaris dignum: dum enim vident
a Socierate patrih, parentibus, propinquis,perpetuum exfilium antepo-
ni, maria tam infefta quam vafta traijci, ad terras aliis fideribus fubie-
das impigre aduolari, arenas ardentes percurri; ferrum, flammas, vn-
das, mortes contemni, perque tot labores ac pericula non aurum, non
gemmas fuas 3 fed fe peti,vnam fuorum animam pluris a Societate quam
omnes Indiarum opes reftimari, fefe in filuis & montibus ad falutem
qureri,ibi eegris atque calamitofis folatia prirna impendi: dum haec,
inquam, vident & fentiunt, beneuolas primutn aures, mox animos ifti
legi haud grauate prrebent, quae tantas magiftra eft charitatis, tantxquc
V i rtu tis; quam quia inter fuosnumquam viderunt, meritb casleftem pu-
tant. Et quamuis Euangelicis vocibus vehementer obftrepat libidinuiti
licentia, fcelerumque impunitas, & confuetudo in alteram iam verfa
naturam; plus tamen apud illos poteft Chriftianae legis jequitas 3  tanta
prasfertim charitate commendata, quam fatentur nec fatis admirari nec
capere fe pode.

Talibus praefidiis fatis inftručta inermis hrec militia, quasorbcm pro
campo habet, Orientem, Meridiem, Occidentem feliciflime inuafit;
plufque terrarum, quam vmquam Grrecorum fimul & Romano-
rum Imperatores, vidoriis fuis breui tempore peragrauit. Sed qui vidi
funt, non ducuntur in pompa catenati, neque miferabili deiedoque in
terram vultu fortem fuam accufant; fed eodem, vt ita dicam, cum vi-

doribus

LIBER TERflVŠ. SOCIETAS AGENS. 39$

čioribus eurru vehuntur, Iretiffime triumphantes,quia Christo lub-
ačti funt. Tum dcmutn Reges ica eaptiui regnare fe credunt, tutn de¬
lnimi populi libertatem fe confecutos fentiunt j cum feruire coeperunt
tam nobilem feruitutem, Regnifque & Imperiis beatiorcm. Tam glo-
riofarum expeditionum antdignanus e Societatefuit Francifeus Xaue- Xauerif
rius. Is Ioannis Tertij Lufitanias Regis rogam in Indiani Orientalem
nauigauit, & cum eo non fortuna Gasfaris, fed fpes & falus Oriencis. jndiUi
atque inde falutiferum hoc bellum eft aufpicatus, quo Alexander Ma-
čedo, Indiani fcilicetdebellaturus, nefua quidem pertulit figna. Is igi-
tur pares tantž expeditioni aniinos adferens, imo vniuerfum terrarum
orbem charitate complcxus , & inexplebilem animi impetum corporis
celerirate propemodum a(fecutus;quidquid pasne eft Regnorum,infula-
fum,  vrbium in Orienre, luftrauit, inlftruxir, &: Christo magnae*
parce fubiecit. Nemo illum vmquam ceflantem vidit: laborem labore,
curfum curlii incitabat, vt alia quiesilli placere non videretur, quam
nouus labor. Quae.autem pericula non exhaufk? maria Syrtibus, pi-
ratis, naufragiis infamia , inftručla teliš agmina , iaxa ex ardentibus
montium vifceribus contorta, terrx perpetuis parne motibus trementes,
incola: fuis terris imtnaniores, pellexerunt ingentem illum animum,&:
ad fe inuitarunt, non terruerunt. Orane difcrimeil fecuritatem illi au-
gebat, quia fpem alebat ac fiduciam in illum, cuius nomen & cultum
toro Oriente propagabat. Quot vbique aras, quot fana dsemonum
euertit? quOt fuperftitiones extinxit? quam ingentem vbique homi-
num turbani ad Christvm adiunxit ? Nequevulgus tahtum Chri-
ftianis facris inlbuit connertitque, fed multos etiarn prim^nobilitatis
viros ac matronas , multos impiorum facrorum andftites. Hincin Ia-
poniam, vltimum Orientis Regnum >  per immenfam & prioriprope-
modum a:qualem Oceani vaftitatem primus traiecit. Tresillic Reges
& innumerabilem multitudinem a daemonum caftris ad Christi fi-
gna traduxit. Mox cimi videret vberrimam in proximo fpem meflis
Chinenfe Regnum, quo fubačloIaponia facilius videretur Christo
fubigenda, quippe qux Chinam rcueretur veluti Orientis magiftramj
adeo eius cupiditate exarfit, vt, quamuis aditus omnis capitalis pcenre
lege peregrirtis eftec obftručlus, ipfe tamen vel fanguine fuo vaftifli*
mum illud fpatiis & populiš Regnum Euangelio patefačlurum fe fpe-
raret. Oceanutn ergo remenfus, Indiani & Socios reuifit. hinc Chinen-
fe Regnum petentem non ante animi defecere quam vica; fed dolentem
fe deijci quafi in operam fuorum primordio adhuc ftantem, cum re¬
bus geftis ita fpatium temporis excelTerjt, vt qu.T folus geftitgion vnius
viri fed Ordinis totius, noii decennij fed faeculi laborem putes. Con-
tendit Thomas Bozius, ab omnibus finiul hrereticis, qui iam inde a ® c c d ^ 5 ™ 3
Simone Mago primipilo fuo innumera millia conficiunt, nontot Eth-iib.«.
nicos ad legem Christi qualemcnmque ipfi fingunc, quotabvno
Xauerio ad CHRisTVM,eflTeperducl;os. Hrereticos quippe id numquam
cgifte,vt Gcnres a Christi cultu alienas Christo adiungerent, fed
tantum laboralfe vt peruerterenc Chriftianos, verisque ac genuinis ii-
dei feminibus fpuria zizania (vt cum Euangelifta loquar) fuperfemi-

Ddd z nareiic.

llluflres
c on it er fo¬
ne s p er '
Patres,
cjhi  Xaue

Sotiers de
rebuslapo¬
rni varijs
annis.

396  1M A G O PRIMI SvECVLl SOC. IESV.

narent. Ceterum farna tam vtilium Xauerij laborum in Europam peN
lata, Catholicis ab harrefi mifere atflidis ingcnti fu it folario ac volu-
ptati. Iulius III. Surnmus Ponnfex, S. Ignatio nonnulla iliis aunbus
digna de rebus Indicis referente, lacrymas praž gaudij voluptate tenere
non potuit.

Subfecuti Xauerium Socij, perque Orientem fparfi, tanti Apoftoli
veftigiis ftrenue inftiterunt, hodiecjue infiftunt, Sc  vno quandoquean-
110 trecenta hominum nlillia in lolis Indiis ad Chri st v m adduxerunf.
Non omnes cjuidem anni tam vberem habuere meljem, fedtamen plu-
numfecu-  r j ma  femper millia finguli nlimerarunc j idejne iamfere per liscu lu m.
u [um.  g mu | enim  Societas erat corifirmata,fimul in extremis terrarum finibus
apparuit; fimul faeris Orientis fpoliis onufta, de impietate &idolola-
tria gloriofiflime coepit triumphare. In Indiis porro Sc  Iaponia Chri-
sto manus dedere, ctun vxoribus fere ac liberis, aliisque Optimati-
bus, Regcs plurimi, Rex Supanorum, Bazani, Soloris, Sionis, Labo-
nama:, Manibanes, Tamba:: e quibus poftremus quoties in hoftem
iret, in ipsagalea: crifta confpicuum gellabat Iesv nomen, aureis ma-
ioris forma: litteris exprefl'um • ab eo vno fibi fuoque exercitui ani-
mos Sc  robur, hollibus terrorem Sc  cladem, haud immeritb pollicitus.
Prarerhos, Reges Bungi, Saxuma:, Omurce, Tofae, Arima:, Gotco,
Mino, a Sociis ad Christvm funt addudi. Ex his Saxumanus, fi¬
mul atque faero Baptifmo erat ablutus, reda perrexit in fanurn antiqua:
impietatis: ibi fua manu confregit idolum, mox faces delubro fubiecit.
Rex Omurae Bartholoitiseus quadraginta idolorum templa demolitus
eft, ne veftigium quidem prifcx impietatis fupereffe palfus, tametfi
Regnum fuum in nianifeftum diferimen conijceret. Hic ille eft, qm
primus Regurn Iaponiorum falutifera vnda tindus eft. is deinde, 8c
Rex Bungi Francifcus, qui aditum in Iaponiam Pvdigioni Chnftiana:
maxime muiliuit, Sc  Rex Arima: Protafius,totidem fanguinis Regij iu-
uenes neporesfuos (vt latius Libro 11 . narratum eft)ex vltimoOrien-
te legatos Romam ad Summum Pontificem Gregorium XIII.
miferunt.

Sed quishic finis elfet, fitantum enumeraremus Regum parentes,
vxores, liberos, confanguineos, Principes viros ac feminas, Ioguios,
Brachmanes, Bonzios, aliosejue fuperftitionum & impietatis facerdo-
tes, Societatis opera Chri  sto audoratos? quis dignas Religione
quam fufcipiebant virtutes commemoret ?  quam nobilia fiepe Sc  Chri-
ftiani roboris plena ediderunteertamina, fiue Regij liberi, dum inuitis
a u la Sc  Regibus; fiuenobiliftima: matrona:, dum reludantibus nequid-
quam mantis; fiue Principes viri,vxoribus muliebria arma lactymas Sc
blanditias fruftraobijcientibus, Christo nomen dederunt? fiue etiarn
cum tyrannorum rabie ludati,tnaluerunt Konorum,opum, vitee iadu-
ram facere, quatn Fidei Sc  Religionis? Quot millia ardentes rogos, nec
minus ignibus vrentes aquas, foedas corporum lacerationes, longas in
tormentis immaniftimis mortes, deliciis & auitis honorum titulis prar-
tulerunt? quot millia palam feChriftianos profefli, dumalios viderent
viuos exuri, ad idem fe tormeiltum obtulerunt, attonita nee virtutem
: ■■ ■  tan-

Letratio

o

Japonka
ad Grego¬
rium XIII

Virtutes
Ethnico-
rtim ad fi-
demcon-
fierforum.

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 39?

tantam capiente barbarie ?  Qu£Enam autem illa ptierilis tetatis mira-
cula ad gladios,j fecures , cruces properantium, & in mediis incendiis
Christi caufsa exultantium? Interim furente iatn plulquam amiuni
quinquagefimum hac in Societatem &C  Iapones Chriftianos procella,
pergit nihilominus inuidis animis Societas, fiue Chtiftianos veteres
con firm are, fiue nouos fub Christi fignis confcriberej fine barbara
immanitati fanguinem dare. Atque vt fentias illum Martvrum fangui¬
nem & fandos cineres fecundiftimam effe nouo.ru m Chriftianorum
fcmentem; ab anno millefimo fexcentefimo tertio vfque ad annuni
currentis feculi vigefimum fccundum (quo toto tempore q.uidqnid
comminifci potuic tormentorum, m Ghriftianos exercuit ingenioia
crudelitas) ad Chriftiana facra interim fufcipienda a Societate funt iil-
dudi ducenta triginta nouem Iaponum millia trecenti triginta nouem.

An maiornumerustranquillo & felici rerum curfu fperaripoflet? Ned
pauciores, vtopinamur, ab illo annovfque ad hunc quadragefimum
indefelfus Societatis labor, vulneribufque ipfis & mortibus femper ani-
mofior }  inter eafdem pertinaciflimce perfecntionis furias Christi Eo
clefias aggregauit. Sed cum litteras ad hrec vfque tempora onanium
annorum non acceperimus, numerns certus iniri non pomit: de multis
fane millibus quotannis adCHRisTVM tranfeuntibus fatis conftat. ita
vt perfecutio quamuis furori fuo penitus obfequatur, totamcjue rabiem
effundat; adhuc tamen Chriftianorum numerum augeat magis quam
diminuat, & barbarani immanitatem citius fatigatura videatur Chri¬
ftiana conftantia, quam conftantiam immanitas.

Sedex Indiis &c  Iaponia cum Societate idololatriae debellatrice ten- Fan&cott~
damus in Chinam: quam fanguinariis legibus obferatam ingredi po- tehtna.
tuifle, ingentis inftar fuit vidorke • nec minoris,inter quotidiana vitx
pericula,& indida exfilia, ftabilem gradit m & fedem figere. Ingenti hic
opus fuit & patientia & prudentia, ne inconfultus feruorfimul cum So¬
cietate fpem ornnem iftius tam nobihs tamque immenfi Regni exter~
minaret. Itaque fterilipis fuit folum, cum induftria plene expli.cari non
poifet. Non ita tamen fterilis fuit hic ager, quin aliqux fruges,nec poe¬
ti itenda; , fuerint collcdx. Tres fanguinis Regij Primores faero fonte Trj(Tau | tl - nS
funt abluti, triumque Regum nominibus appeilati. Item mater triiim <J= |^ us S E
Regum cum filia & nepote, & qui omnium inftar fuit Pauius, vnus e lock ‘ V ” L
pr^cipuis Regni 3 vt vocant, Mandarinis, cum aliquot aliis aut pari«
aut non multo minoris dignitatis Proceribus. Pauius is ingenti animo
rem Chriftianam complexus3 Societatis &C  Ecclefiae in China nafcentis
quafi robuftiftima quasdam columna fuit: vtpote qu.i prudentia fud 8c
audoritate, omnes in eam machinas vel auertit vel infregit; Regis atta-
tem teneram non litteris tantum,fed Chriftianis pratcepris ita imbuit,vt
ad Regni gubernacuja admotus,omniaconfefiim idola e regia cxturba-
rit. Cenfentur Pequini,Regni metropoli3quinque & triginta Chriftiano¬
rum millia, inter quos Eunuchi Regij quinquaginta, ducenti e fanguine
Regio, quadringentiqui dodrince titulo funt infigniti. Vidnis Regnis
nihil deeft ad fidemChriftianam cape(Tendam,ni{i inftruentium čopi a.

Ad extremum,vfquead.eb mutataeft illic fubito rerum facies, vt.often-

D d d 3 tetur

V~afis con-
fterftones
in Afried.

Cnrfnsfi-
dei Catho~
lica in A-
bajfid.

£x litteris
aiinuis fai-
ptis.

Conuerfio -
ne s variš,
in Indid
Occidentu

398 IMAGO PRIMI S^ECVLI  SOC. I£SV.

tetur e propinquo fpes maioris frudus, quam hadenusin točo Orientc
fuit colledus.

In Africa, ae prrefertim ^£thiopia,partim ctim Ethnicis, partim cum
fehifmaticis congrelfa Societas, ingentia fpolia ab vtraque impietate re-
tulic. Illic Rex Mononlotapre a Diua Virgine per quietcm admonitus,
vnacum matre facro fonte afperfus eft a Confaluo Silučria; ab eodem
Rex Inambanes; prarter hos, Montis Leamas, Benienfium ,Mogoris,
Bilfauorum, Guinalenfis, Bigubenfis, Begašbenlis k  Tatenire Reges ad
Christvm  a Societate perdudi funt, Sc  cum Regibus fere Regna.
Cerce Regem Inambanes fecuti funt vxor, liberi, Proceres, populus de-
nique Regni vniucrfus: Regem Monomotapas trecenci Proceres. Vf-
que adeb gentibus omnibus eft infitum, Regum intueri exempla,&r
psrte pro lege habere. Merito itaque pluris aeftimat Societas Rcgeni
vnum quam mulca millia conuertifle: per hos enim viafacilis & prona
populiš aperitur ad Fidem; Sc  fecuritas eft a meču, qiii folec effe Euan-
gelij remora, ipsafuperftitioneinexpugnabilior.

In Abaffia, primario vEthiopiae Regno, quod totum Ičhifmate infe-
dum eft, varius fuitj& adhuc eft, Catholicre dodiinre curfus. Ipfi fub-
inde Imperacores Romanam Ecclefiam agnouere; templa expiari,ri-
tuque Catholico luftrari, imo Sc  noua exftrui iulfere: led fere fuccelfo-
res (vt temporarium eft ^Echiopum ingenium) ferenam illam tranquil-
lamque Eccleli^ facienij velur fubici turbines horribilibus procellis in-
uoluerunt. Sed numquam laetior fuit, quam cum anno huius fxculx
vigefimo tertio Aballiae Imperacor Salchamus publiceatque inoculis
omniurn profelfus eft Cacholicam fidem, inque Romani Pontificis le-
ges ac decreta iurauir; idemque fecere germani eius fratres, liberi, ne-
poces, & propinquorum ingens turba^Magiftratus, omnisquefere y£-
thiopia: Nobilitas. viri praeterea eruditiflimi, Coenobitas Sc  Ecclefia-
ftici innumeri, tres infuper cxercicus Imperatorij,Regnorum denique
Dambiani, Goiarna?, Tygrar, Arnarat, Bagamedras incola: prope vni-
uerfi. Ex Ethnicis Aganenlibus, qui Imperacori parenc, quampluri-
mi quoque baptifmum fufcepere. Sed hanc ferenicacem rurfus foedauit
inopina tempeftas;qug ramen iucundiorem reddec tranquillitatem,foli-
ta vicifiitudinc, vti fpes eft, fecucurani. Noftri interim pauci numero,
fed animis multorum inftar, tantal multitudini, qua: fupra numerum
eft, exco len d a: diesnodesqueinfudant: neque nihil curfum promouent,
eciam dum tempeftaci,vt atroci ita fubitce,tamquam perici gubematores
conftanter obludantur, vicam anre deferturi quam clauum cymbre tam
infeftis fludibus ventisque iadata:. Ceterum ex Echnicis huic Irnpera*
tori fubiedis,trium circicer annorum fpatio,CHRisxo per baprifmum
iniciaci funt bis Sc  quadragefies mille nongenti odoginta nouem. ex
quo numero de aliis annis coniedura fit.

Sed in Occidentem aliquando traiiciamus, Sc  Societatem videamus
pet alteram illam mundi partem, aut alterum potius orbem, Ducis fui
Iesv  fignacum ingentibus vbique vidoriis feliciftime circumferen-
rem. Ac Mexicana quidemditio, ante Hifpanorum aduentum, hu-
manis vidimis, quarum ingens numerus dcemoni quotannis madaba-

tur,

LIBER TBRTIVS. SOCIETAS AGČNS. 399

tur, infamis,iamtotafere Christo fubie&aeft: quare diffunditfe
in circumie&as regiones Societas , & daemonis regila per incredibileš
labores & perioda cofatinenter laceflit,conuellit, expugnac. In Cinaloa
& noua Bifcaia eius tyrannidi fubduxic fpatio triginta annorum facile
ocloginta animarum millia. E proximiš Cinaloae populiš fexaginta
nouem millia fimul baptifrnum aliquando petiere. Alibi in eodern Mexico an»
terrarum tračlu vnus e noftris trium annorum fpatio duodečini millia pfaBrugi*
facro Baptifmo folus luftrauit, alteraque duodecim millia intefim ad ^;' 1 6 C I 0 8 '
Baptifrnum comparauerat. In Regnis Peru &c  Chili multa etiam quot-
annis Ethnicorum millia adducit Societas ad Chri st v m, multa
millia in Philippinis infulis; In Brafilia Societati ludandum diu fuic
eum gente efferata pronaque ad cxdes, &c  humanorum corporum vora-
trice, nec minus in crapulam ac venereln proieda,belluis denique quam
hominibus fimiliore. Sed tandem mitigauit immanem illam barba-
riem, & in Chfiftianam manfuetudinem vertit, conftantia immani-
tate potentior. Nec orx maritimae populiš ad C h r 1 stvm addudis
contenta Societas, in mediterraneas regiones altius paulatim 8c altius
penetrare pergit, & in fiiuis ac montibus barbaros quxrere,quos blan-
ditiis, munufculis aliifque illecebris ad vitam & falutem inuitat. Qua
induftria magnos barbarorum greges e luftris & auiis antris fere quot-
annis educit & in pagos diftribtiit, hominumqiie commercio affuefa-
dos,Chriftianis moribus excolere non ceffat.

Nec minor fere curn Paraquariis fuitluda, equibus tradusvnius
indigenx tanta rabie carnes humanas appetunt, vtnec amicorum corpo-
fibus parcant. Sed non vbique eadem eft feritas: fnagna pars gen tis vi¬
tro Societatemja qiia falutis viam dočeretur, expetiit. lam a viginti
annis fcripfit iride Prouincialis Paraquarix a  Societatem expeti ab ali-
quot centenis Indorum millibus, fed quorum votis tune obftabat ope-^
rarum penuria; nune fuppetiae identidem fubmiifx innumerabilem
Indorum multitudinem Ghristo fubiecerunt, & adhuo indies
fubiiciunn

Ita labores non quietis, fed nouorum laborum funt caufla •, qui So-
cietatem non retardant, fed incitant & inuitant. Flebat Alexander dum
alios orbes fuperefleintelligeret, quosriondum fubegerat; quod nempe
per plurium cxdes & fanguinem publicus ille gentium ktro ambitio-
nem fuam non fatiauerat, qux iilum captiuum magis trahebat, quam
ipfeReges & populos: fed exultat, fed omnibus incedit lastitiis, fed
gaudiotriumphat Societas, dum populos adhuc ignotos detegi intelli-
git, in plures etiam orbes cbaritatem fuam diuifura, fi plures orbes fii-
pereflent. Et vero quxnam a celeberrimis iftis noftrorum tem poru ni
naucleris inuenta eft ora Societati adhife inacceffa? imo quot populos
fagax eius charitas prima non inuenit, & laboribuš fuis' excoluit ? Ni-
mirurn Societas tum demum fibi videtur Societas Ie  s v, quando ex-
emplo Ducis fui nullum laborem animarum caufsa reformidat. atque
vtinam quafi in breui tabella imaginem illorum polTem complečli,
quos hi I e s v milites in his expeditionibus exhauferurtt. Quotieš
fub dio pcrno6Iarunt,inedia,vigiliis/adgatione confečli? quoties vren-

400 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

tem folem, quoties acerbiffimam hiemis faeuitiam pafii ? quoties barba-
rorum Cela pro ftipendio corporibus fuis exceperunt ? quoties pro vita,
quam illis adferebant, mortem recepere ? quoties taedioiifiimis nauiga-
tionibus, quoties aliquid marisfuriis infeftius inuenere haereticos^, a
quibus gregatim iugulati funt &ffparfi in fludus? quoties per fiiuas, ti-
gribus Sc  leonibus infeftas j ad populos his belluis immaniores pene-
trarunt? quodes per abrupta montium, & horrenda vifu praecipitia,ad
afperiores faxis fuis gentes perreptarunt ? quoties orani humana ope
deftituti,per denfiflimas filuas,perque rubos tam denfos,vtnon veftium
tantum fed & calceorum frufta iis adhaerefcerent, laceri tori Sc  cruenti
ad eos quos petebant eludati funt ? numquam laetiores quam cum in
media barbarie nihil haberent praeter Deum folatij. Quos tam eximios
Societatis labores videtur Deus remunerari voluifle, Sc  folari tam nobi-
libus de barbarie Sc  impietate, totque in omni orbis plaga vidoriis, vt
Sc  multitudo numerum, Sc  gloria felicitatem oranem humanam
excedat.

EXERCITATIO ORATORIA.

ORATIO PRIM A.

Chftmtier opravam Societatis  I e s v.

Velafquez
Tom. i. in
Epiftolam
ad Philip-
pcnfes c i.
v. 10. an-
not. j.

N ludis hifce faecularibus fi ludere libeat, quid ni ego
mihi proponam auguftiffimam illam Ezechielis Pro-
phetae quadrigam, turbines inter & nubium igniuo-
marum volumina, imaginem Societatis noftrae, qua-
fi ex difficili partu prodeuntis,& inter aduerfa crefcen-
tis, ob oculos ponentem? Traxit me> huc Scriptor
eximius: qui cum nonnulla in curru illo, tot myfteriis inftrudo
quot ornamentis, Societati noftrae parallela contempletur; tum in pri-
mis mihi audor exfiftit, vt in myftica illa animalia oculos conuertam,
in iifque charaderem militaris huius Inftituti curiosa obferuatione
recognofcam. Igitur apiculas inftar pauca delibabo, colludens, Sc  ad-
ludens. ac illud principio ftatuo, taraquam apud facros Scripturae in-
terpretes compertiflimtrm; in curru illo, confueto prifca; militi« more,
bellicum quiddam, quod fceleratis Sc  nefariis impiorum machinatio-
nibus cladem Sc  excidium minetur, adumbrari. Mira profedd rerum
facies. Vt fcias, vnde natafit Societas, & quid ferat j patet caelum , &
- [ubita face rumpitur mther.

videas ventum ab Aquilone violentum Sc  praecipitem, impellere nu-
bem horribilem Sc  vaftam, per modum globi ignei, micantem fulgure,
Sc  duriffima qu«que deprauatis mortalium moribus portendentem.
Nubes haec in fimilitudinem currus erat efformata, quatuor rotiš alti-
tudinis horrendae, Sc  ignitis illis quidem, atque vita praeditis, Sc  bene
oculatis diftindi, vt in ignepraeceps celeritas, in ipfis oculis diuinas

Proui-

LiBER TERTIVŠ. SOCIET AS AGENS; 461

Frouidentias vigilantia excubare videretur.Ante harum fingulas finguli
Cherubini ,leonis, bonis, aquibe, hominis iucunda firnul varietate
(monftra dixeris, myfterium eft) fpeciem inuoluentes : nam leoninis
toris induti, atque vngulis calceati viculoriim, flammantes toti 8c fcin~
tillantes, bis gcminas geftabant alas, quarum binis velabant Femora^
binis autem volabant in morem aquilarum, ea corporis & vultus hu¬
mani compoficione, vt quatuor orbis partes ambulantium facies re-
fpicerenr, quafi in oranem terram Fe militnm illorum conatus extende-
re niterecur. Supra animalium capita j  qua eadum Fefe inftar cryftalli
pellucidum aperiebat, Fedes & vehiculum apparebat atirigantis Dei-
hominis, euius Maieftas vaftarn illam prudenti moderamine impel-
lebat molem, & animalia Frenabat, in vnum Imperatoris fui nutumex-
plicatis alis femper intenca. Ante Deum foculus ardebat, in quo ignis
ille conFumens dinini Amoris, quem talibus adminiftris venit mit-
tere in terratn felieior orbis Phaethon, longe latecjue flammas Fuas
eiaculabatur.

Facile,ni Fallorjhic agiiofčetquilibet fincerus rerumasftimator,per cur- Societas
rum illutn Diuinitatis inflammando orbi comparatum, Societatem
I e s v vel ipFo nomine fuo inferis Formidandam, aduiribrari. qux mi- chuiiici-
nimis Fed arduis iniciis exorta, in eam magnitudinem excreuit, vt velo- f*ramn
ciffimis a<fta rotiš, & laetiftimo curFu i  I e s v Fui gloriam (nobiliffi-
mum pompaeFerculum) per calcatas deemonum ceruices, per tot haere-
ticorum & infidelium turmas Felici Marte fuperatas, per innumera ce-
raftarum capita eontrita, ad omnes oras parteFcjue vniuerfi, relutftante
nequidquam Erebo, circumtulerit adorandam. Hic eft c ur rus ille igneus
IFraeliš, quem Elifeus olim plorabat ereptnm; nune vterque orbis fin-
gulari Dei beneficio, aFfličFis Ecclefiae rebus gaudet e eselis aduečhim:
in quo fi acies quaeras & milites, auibus triumphos Fuos quotidiana
acceflione multiplicat, inuenies (abnt Verboinuidia) deletftum Ange-
lorum, qui Fub animalium Formis produnt, quid abiis Fupremus Im¬
perator in hacmilitiarequirat. Qjuid enim in alatis illis & igne caele-
fti Fuccenfis iuuenibus fimilitudo animalium demonftrat, niu Fub leo-
nis, bouis, aquila’ infignibus exuuiiFque humano’ corpori adiečlis, Fub-
lirnes Cherubmos, & cadeftes Fpiritusj acerrima quadam agitatione, &
diuino Fpiritn, in Conditoris Fuis obfequium concitatos delitefcere ? Ita-
que,quemadmodum beatae iilae mentes, magnae illius Mentis puriflimae
quaedam velut Fcintillae, & fempicerniluminis Facibus ačceriFae,- quasFe-
cundos Fplendores magnus ille Gregorius cognomento Theologus in- o rac. 31
digetat, animos noftros a rerum aliquarum ignoratione purgandi vim
habent, eosqueillutninandi & cumulatiftlmeperficiendi: ita Socij Iesv
A ngelica puritatis aemuli, totique origini Fuae, id eft Deo, affixi,a quo
igneos & celeres virtutis motus, FpIendidiflimoFque radios hauriunt,
abfumpta voluptatum colluuione, in Fornace illa fupremi & caftiflimi
amoris excoquuntur- doneč p robeilluminati &perfečti, lucern ardore
mixtam aliis communicent, non minus illuftres Fplendore virtutis,
quam diuinitus inflammati Feruore charitatis. At quam inaequali offi-
ciorumpartitioneid agitSocietas? eadem plane varietate, qua Spiritus

JE e e

401 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC'  IESV;

illi fančtiflimi obfequia fua diuidunt. Ecce tibi Dux ille cadeftis mili-,
tiae inuičtillimus Michael fortillime pro honore Regis glorias dimicat:
talaria deferendis ad Virginem lartilfimis nuntiis nečlit Gabriel: pau-
perem Tobiam curat Raphael, idemque tabellarij munere perfungitur.
Alius tutelam Principis in falligio collocati, alius fordidati in licema ac
fquallore mendiculi patrocinium fibi vendicat; neque tamen inferioris
cuftodia quidquam derogat requalium dignitati.Nam quemadmodum i
Lib.i.cap.8. quod de igneis ftellarum corporibuš tradit Pliniu s 3 fidera qux affixa di~
cimus mtmdo , non illa 3  r vt exiflirnat ^vulgm, fingulis attributa nobis  • ^ da¬
ra diuitibus , minora pauperibus, obfcura defeciis , ac pro forte cmufque lucen-
tia adnumerata mortahbus :  itain imparis conditionis munere par nobi-
litas perfeuerat, Sc  arquali de fuecellu Ijetkia perfunduntur. Intuere
modo, nouos in terris dicamne Angelos ? certe in mundi falute procu-
randa fedulos Dei adiutores. Inuenieš in hac Socierate, qui pro Dei
fuigloria, & Eccleliae defenfione, cum haereticis Sc  fchifmaticis ore Sc
calamo difertiflime decertent: Michaelemhi referuilt. Alios qui ad
Indos, .dEthiopes, extremos hominum Iapones , terribilibus circum-
uallatos cuftodiis Sinenfes, Sc  remotiffirna qureque terrarum , laetiffi-
murn Euangelij nuntium deferant: Gabrielem illi adumbrant. Alios
aui pauperum latagunt, humilium Sc  abiečlorum animas purgant, in-
nrmos in xenodochiis & fordibus confolantur, populum pro concio-
ne erudiunt, iuuentutem in litteris Sc  elementis Chriftianre pietatis
inftituuntjfimili omnes cum iis qui Magnatum Sc  Purpuratorum con-
fcientias curant, non tantum promptitudine Sc  alacritate, Ted etiam do-
čtrinae Sc  fapientias laude fpečlandos: Raphaelis illi veftigia fe član tur.
Difcrimen elTe poteft in munere, non in fručtuum vbertate, Sc  apud
fiipremum Muneratorem aeftimatione. vt quod Romanus lapiens fuo
Sene« more prudenter expendit, hiclocum habeat: lmqmlitatem fenu ejfe <~vbi
Eputcna 5 j. eminent  notabiliafunt. non efl admirationi vna ar bor , njbi m eamdem

altitudinem tota filua furrexit.  Sane quocumque ntifem oculum , id tibi oc -
currit 3  quod eminerepojfet 3  nifi inter paria legeretur.

Si quid elucet m fingulis, hoc ita eximium, vt prope lit omnibus fa-
miliare, Tam munifica in eos Dei largitoris fuit manus, vt bonom m
inter eos commnnitas pretiutn non tollat, led accumulet •, lucern-non
Sotietat  minuat, led accendat. Fortitudinem in aggrediendo miraberis in vno?
f>tfcipit **  viri funt omnes, imo iubati leones, ad omnia pericula impauidi, Sc  ge-
nerofifortuitorum contemptores. Quid peltifera lue & virnlenta cor-
porum contagione apud homines formidolofius? non arquerogi Sc  in-
cendia, adeoque nec mors ipfa deterret; in hanc tamen le prarcipitare
geftiunt alacres, vt aeftuantes noxio vifcerum ardore confolentur, fa-
cris praefidiis muniant, Sc  rite expiatos felici arternitati tranflcribant,
meliore vita prremiandos. Quid animofius, quam terra marique, inter
denfata Ducum Sc  militum funera , pulchre cadentibus (ux  periculo
vitam alTerere immortalem? Hicingrediunturlubentes volentefque in-
iidi elementi, cum claffiariis Regis Catholici, incertam tempellatem;
non cum ventis dumtaxat, Sc  flučlibus, & lrati Oceani infanis perturba-
tionibus parati concurrere, verum etiam inter Bataqorum roliratas na-

ues

liber tertivs* societas AGENS. 403

Ues Sc  tormentorum boatus intrepidi (tare^ nullo alio palmario fibi
propofitO) quam falutis animarum. Illic inter armatas acies inermes
ipfi fefe ingerunt, met um mortis pugnantibus excutiunt a  inter tela &
en fes Sc  fumantium baliftarum emilfam grandinem celeres auxiIiatores
volitanti nihil pallor Sc  exfanguis trepidatio in leones hos poteft: Rant
inter cruenta eertamina ipfis pugnantibus fortiores, cadentibus aduol-
uuntur, deficientes infpem dulciflimam erigunt, faucios bolan tu p vul-
nera animorum falutari lingua demulcent, dum corporis obiigare noil
pollunt; Sc  facerdotali poteftate>impertitftnoxarum condonatione,glo-
riofa? refurrečtioni pa ra n t, pro Regp, fide,Deo, iufto bello occumben-
tes, fed mox meliori forte arternum Dei munere vičturos. Quis leones
neget e cladibus ipfis vidorias fuas adftruentes ? non pramipti montes,
n on turbulentiffima2tempeftates,nonmaria, non monftra, non ineul-
tarum regionum horror, non hoftium violentia, nulla caeli ant foli
truculenta facies, nullus aut ^rumnarum ant crudeliflimte mortis me¬
tu s, incit&tum femel aDeo induftriaz curfum valet retardare. Has vi-
res fubminiftrat charitate ftimulata fortitudo, quae a D. Ambrofio
cum Tigri fluuio com paratu r, qui paradifum deliciarutn Dei perenni-
bus aquis irrigat; atque vt lfte fluuiormn omnium veldciffimus fonitu
magno curfuque fertur, fic illa mirabili pernicitate in Dei voluntatem
rapitur, & obftantia quaeque proruit atque demolitur. Videas hos generofi
‘Heroes pro Dei Sc  Religionis caufsa, inter fulgura Sc  corufcationcs, in- m SoCieM
ter excufTam vim procellarum, inter iadus fulminum, veluti ruentis
in fe cadi pondus inconcuflo quodam vigore fpiritus excipientes, adeo-

3 'ue prouocaiites. Qupd nonnemo de primis furgentis Ecclefia; Duo-
ecimuiris dixit, quorum vitaz rationem imitatione confequi, Sc  in le
exprimere conantur; partiuntur inter fe orbem terrarum i  vidorias Sc
fpolia definiunt-,perabrupta montium, Sc  difiundifiima quazque regio¬
num, animis velut igneis quadrigis rapti volitant: feruntur nune par¬
ne extra folem Sc  fidera, nuncper fquallentes arcnarum tradus, nune
perardentes vehementiflimo folisappuliu regiones, iiunc per azterno
frigore rigentes plagas, in quibus nullum humani cultus veftigium, cum
ardoribus, algoribus, liti, farne SC  fexcentis aliis incommodis pugnatu-
ri. P-erueniunt deindead nilmerofiffimas gentes, pugnant nudi, lačen,
inermes contra Reges, Satrapas, facerdotes idolorum, populos imma-
nitate barbaros: perfuadent impiis Religionem, auariflimis pauperta-
tem, omni libidinum genere inquinatimmis caftimoniam ; Sc,  quod
ftuporis plenum eft ,contritis dazmouum fimulaeris, templifcjue falfo-
rum numinum excifis, Christi in crucern fublati vexilla in cla-
rilfima luce terrarumde/igunt. Fulgurent barbarorum mucrones, to-
nentmiiicC , ruant armorum fulmina; prazfto funt qui excipiant, qui
toto pedore mortem induant, Sc  vincant moriendo. Non defuerunt
prazterito fazculo Nerones,Domitiani J Decij 3 Diocletiani,atqueex veteri
illa immanitate Saporcs,Mammuchaz,Dunaani,qui conatus fandos tor¬
mentorum procella, cruorifque humani fludibus obruere ftuduerunt;
fed gloriofillimi facinoris confcientia eredus animus, contemptor deli-
ciarum,pocnatum irrifor,fui vidor } exruinis triumphos fuos inftaurauir,

E e e 2. Dum

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV,

Duru <~vt ilex tunfi bipenmbm i
Nigra feraci frondis in aAlgido,

D er dammt , p er cades 3  ab ipfo
Ducit opes dmmumijue ferro.

Wy. or- Infinitumpurauic magnus ille Theologus.Didacus Payua de Andrad^
' cxphc ' numerando percenfcre, quot huius Sodalitatis vili* in hoc docendi
Martjres  EuangeJij atque Indos abimpietate auocandi munere, verberibus cadi
Soaetatu.  f LiennC5  q U0C  vinculis & carccribns condridi^uot inedia fere confum-
pti, quot denique ob C h r i s t i  noraen varns cruciatuum generibus
jnrcremptg qui excataftis, excrucibus, ex rogis, aliifcjue exquifitifli-
inoruin fuppliciorum carnificinis, larti &integri euolarunt in cadkun.
O forcia pedora! o generofam an fortunatam mortcm, qu x  natura: de-
bira Christ o confecrata ed! o purpurata Martyrum examioa! vos
fortiflimi dum vixidis, nune podquam a nobis exceilidis fandiffimi
milites, nobis hoc decus, hoc fortitudinis exemplum pro dimulo reli-
quidis. Vobis pro diademate & coronis candentes carbones fuerunr,
pro margaritis vulnera, pro exquifitis dapibus leiunia, pro amcenis hor-
tis faxa folitudines, pro cepidis ac delicatis balneis dagna glacie ri-
gentia, pro.felicitatis faftigio lcrobes profundi: tune maximeeredi,cum
capite deorfum verfo infra terram {emifepulti 3 mortuis quam viuis pro-
piores videremini. Adum ed vobifeum predate, o Beatiflimi: nam
inter palmarum vedrarum frudus mortui, properantem fpiritum effu-
diltis in vidona. Vobis vero (dicam & ego) tot funt tumuli qnot ora:
terrarum, tot laudes quot ora gentium, tot triumphi quot pompa: vir-
tutum. Stat ipfa triumphorum veftrorum moles magnificis infeulpta
litteris, vedro ipforumcruorefeliciterexarata, amplis illuminata glo-
ria: fideribus, quibus 3  vt luceant, faces fuccendet teternitas. Interea
veder ianguis nobis pro fe mine ed; ex quo innumeri leonum catuli,
robore & condantia prardantes, inclyti heroes 3  inimicis formidandi,
animoinuidi, ferro &acie inuulnerabiles procreantur, quibns pericu-
lorum iliadem & plura etiarn quam Herculi mondra metus obiiciar:
led magno animi motu 3 eredaquecontentione 3 infilientein nouas Sam-
fones fpiritu Domini,cuius afflatu concitantur, in laruas illas inuehun-
tur. Vfu familiari comperimus 3 eledrum attritu dgitorum ( Ifidori ver-
bafimt) acceptd. caloris animd ,  paleas vediumque fimbrias rapere: fic
ilh velut attritu rernm aduerfarum diuino calore'animati, vim & vigo-
rem excitent oportet. Apage ab hac Societate leonum quos metus pro-
hibet, quos obiedu pericnlorum ac difficultatum a bono & honedo
deterret degener fanguis. Vtad magnos labores fe vocari meminerit

o o

Conftit.4. quifquis Ies  v militat, monetegregius DudorIgnatius.

partehtt. A. 1 I ? e> r> rt'

Conflan-  Et quoniam altera fortitudinis pars in dabili laborum perpeflione, cx
Ua t° C nU  omn * um  Philofophorum xque ac fandorum Patrurn fententia, confi-
honbm,  " ftit; a bobus, quos labomm patientesfymbolicaveterum agnouit litte-
bottifmi - ratura, vitulinos pedes, tamquam infigne indefefte tolerantis, in par-
lis '.  tem ornamentorumfnorum addiuerunt. Latini Pacati audax femper
mihivifa fuit adulatio, dum itaTheodofium egregiis didridum ne-
gotiis Principem alloquitur: Gaudent profecib dimm p er petno motu , (3?

wgi

404

Horat.1.4,

od.-,.

%ien -

LIBER TERTIVS. SOČIETAS AGENS. 405

iaoi avitationefe meketat at er mt as  ,• (df quidqmd homines mocamus laborem?,
mejim natura efi. Vt indefejja mertigo calurn rotat , mt mana aflibus inquie-
tafunt.ffi ftarefol nefcit-, it a tu Imperator contmuatis negotus  , (efrinfe quo~
damorbe redeuntibus ,Jemper exercitus es.  Quod illi de Thcodofio, hoc
milu de Societatis operanis dicere liceat. Acclamabunt certe ipii Do-
morum & Collegiorum parietes, equibus fegne otium & inertiam per-
petuo exfilio facdTere, plufquam Atdca feueritatej prudetis iuftit L egif-
lator. teftes accedent fummi Sacrortam Andftites, qui celerCm igneam-
que naturam j velociflimi fideris more, femper procurrentem mirati
funt. pro me fententiam dicent ciuitates, prOuinciae, Regna, maria, Sc
vaftiflimte regiones, qux eorum fudoribus irrigantur, ftudiis excolun-
tur, percurruntur pedibus, illuftrantur fcientiis, aftiduitate denique a d'
omnem honcftatem Sc  diuini cultus ( qui firma bafis eft cui Impefio-
rum Sc  vitx priuatae fimulacrum infiftit) amorem efflorercunt. Hoc
nimirum eftcum bobus arandi munus fedulb exercere, & ad ineflem
amplatn agri Dominici glebas cogere vel inuitas. .

Praeclare, nifi fbrte in boue (quod animal iugo natum eft ) venerari obedu
malis fingularem ad parendum maiorum placitis alacritatem: qua prae tia So ^-
rcliquis ftare fe gaudet, Sc  potro perfeueraturam praefagit Societas. Alij
in paupertatis voluntarix quafi matris finu conquiefcunt Ordines Reli- fima,
giofi; alij folitudinis amorecapti taciturnitatem in primis compledun-
tur; nonnulli inaufteritate vitse Sc  ftudio extenuandxcarnisplurimum
prarfidij collocatum exiftimant: funt qui decantandis Deo laudibus
primas dant partes. prasclare omnes grataque Deo obfequiorum varie->
tate, quorum plerifque vti neque carent Socij ornam-entis, ica difčiplinš
fiix caput ponunt in fponte incitata Sc  expedita ad omne officij genus
obedientia, qux laudem habet piaz promptaique voluntatis. Malus efi  Lib>,8 - c J'
(iger,  inquit Plinius, addo Sc  ego, animal iugale, cum quo dominuš lucla-
tur.  Sed dučtilis ad omnia facilitas: qux legum accurariflimaobferna-
trix, legem nefcit, terminisnon ardatur; quxneque contenta anguftiis
profeffionis, largiori voluntate fertur, & ad omne quod iniungitur, ex
Bernardi dodrina, fpontanea, vigore liberalis, alacrifque animi, mo- DePr*ce PC ,
dumnon confiderans, collutn fubdit perlibenter, in infinitam fe ex- &dlfpenf '
tendens libertatem, iucundaque obfequendi gloria obledat gubernaiir
tem. Etquid cum ralium virorum prompta manu non efficiat, qui- OMien-
cumquedemum facrarum xque ac profanarumlegionum copias in ho- ^ ^
ftem ducit Imperator ? Hxc palmaria virtus via eft ad lediflimos exqui- a d
fidftimofque triumphos. ab hac fluic ille concinnus ordo, quo in mili- riam.
tum difciplina, in robore fortiflimi exercitus, nihii venuftius, nihil ad
vidoriam accommodatius. Sine ordine,  mquit Anftoteies, inutilis erit  Lib.4. p 0 -
acies,  ardorcjue bellandum in vanum cedet: contra ordinem efficere ‘” cap I5 '
« ij.dycu ,, inuidos, infuperabiles, fapienter didmn eft a Plutarcho. tn Arato.
Hinc in aureo Cantico Ecclefia,vel quxlibet fandaCongregatio,dicitur
mt caflrorum acies ordinata, Iioceft vidrix, & gratix velut manu compta
& compofita, qnam nullius inimici furor exfuperet. O pulchra Socio-
rum caftra! in quibus quifque ordinem fuum tenet, neclocum deferit,
nifi iufliis: at fi imperia Moderatorum euocauerint, omnibus hoc 111-
‘  E e e 5 figne

406 IMAGO PRIMI  SiECVLI SOC l£SV.

toiit' ! ca 5 ' % ne< ^ ecus , nobilisque animi charader, «-pyy\  , bene obedire,-
° iI cap ' 4 ' Boues vocaui: fulgura funt, dequibus Iobmirabile quiddam prodih
dit, quod ad mittentis arbitrium ibunt 3 & reuertentia dicent,Adfumus.
tam vidclicet eifuse gcfliens ad obtemperandam in germanis Societatis
Obedien-  filiis contentio eft,vt audita militias fug tefiera obedientia ,priiis prope renj
naSocte-  jp^ m  confeciflč videantur , auamdeilla faciehda comouerint. Prav.
pta.  ientiunt enim bona- mentes eorurn delideria quibus cum integrirate fa-
pip 5 wn!j E * mulantur, vtloquitur Ennodius. Siue ergo a Prasfidibus ad humilia
obeunda, fiue ad maiora & lublimia inuitentur : nuilo officiorum dil-
crimine, vna omnibus vox eft: Adfumus. nectardius perficitur impe-
rium quam accipitur. xque iucundis imperatis delcdari, quam arduis
difficillimisque rebus, Sociorum propria laus eft. I vnum euocalTct
magnum illum Xauerium ex remotimmis Afix, & vltimis Indiarum
finibus. quanta celeritas ! Ex iis in peftem 5  in hoftium giobos, in
ignes & incendia , in ftridos mucrones i  in cxdes & vulnera, in hu¬
mana carnis auidos dentcs, vnius nidus oculi immifit quampluri-
mos. Quam carca & intrepida promptitudo! Hoc Celerum manipulo,
niii fallor, orbem percurrit Ignatius.

Šociehu  Quxris modoquibus armis inftrudos voluerit? dodrinx {uauitatc^
adjmU JI~  q UJC  ingenij melioris frudus efl. Ita ad aquilas tranfeo, tertium ex
Ziontm e  muki formi animalium habitu petitum emblema : de quibus in arca-
acumine.  nis luis Pierius Valerianus fic Icribit: Vmdarus cum alus plerisque ločiš t
tum pracipue !7{emeis , ingenij promptitudinem (efr <-velocitatem per aquilam
ofiendit-,fumptdab eo compdratione, qubd predam etiam njalde proč ul dijlctn-
tem mirapernicitate nancifcatur  , r vifuque itapolleat , nat profundifsinu qum~
que profpeffet: qud omma ingeniorum acumimfunt accommodata. ldem,cim
ŠBaccbilidis (d^r amulorum fuorum gloriam eleuat > coruos illos ,fe nantm aqui-
lafn idffat j quod promptifsimo ingenio nihil non concipiat, quantumlibet ar-
duum, d tena maricgue remotum , mox & ftyh n/elocitate qucecurnqm
concepent ajjequatur.  Sane aquilam (vt nomen etiam interpretemur ) ab
acute videndo didam, nonnulli cx veteribus afTcrunt; vtpote qui aqui-
lam quafi aculam, ab acumine didam autumant, quafi longimmo in-
teruallo minutiffima difčernentem. Non multum fortitudo & laborum
tolerantia cum fingulari obedientix facilitate coniunda, nouis hifcc
glorix diuinx propugnatoribus profuiflet, nifi ingenij fclicitas icientia-
rum arina luppeditafTet. Eam ob rem optanduirr, vt qui in Societatem
adlegendi funt, viri fint non folum vitx probitate, fed etiam litterarmn
eruditione prxftantes: quorum vita fit  perpctua vitiorum cen/ura,
norma morum, clariffimarum virtutum imago, vox autem iuge quod-
dam fapientix cxleftis oracuium, ingenium velox, pedus fapientix &
virtutis ferax, mens acris, p rx celi a, & volucribus (vt ita dicam ) fl am¬
in is femper acceinfa. Quod quia vniuerfim in omnibus aiTequi diffici-
le vifum eft (raros enim inuenias qui vtroque hoc inftmmento inflru-
di le offerunt) cos admitti placuit adolelcentes, qui bonorum morum
&ingeniorum probata indole Ipem Eicerent, qudd,vbi magnarum ar-
tium fontes ebibermt, excrcitio virtutis acdodrinxin probos fimul ae
dodos viros fint eualuri. Accedente iam ergo ad naturam ledu la mfti-

tutione,

LIBER TERTIVS. ŠOCIETAS AGENS. 40?

tutione, ex his Tironibus quos viros exfpedes? quam difertos ? quam
prudentes? Itaque fčientia fimul acvirtute exculti, pnddantia animi Sč SociemU
intelledus acumine Sc  follertia vera difcernunt a falfis 5 inueftigant j  carina.
capiunt,cognofcunt omnia,& inomnium dodrinarum ac bonarum ar-
tium palxlM 11011 infimum fapientix munus gerunt. Quidquid in
btudiis humanitatis floridum , quidquid in Philofophix ftadio labo- '
riofiim, quidquid in arcanis natura recondimm, quidquid in Mathe-
raaticis difčiplinis difficile, quidquid in lucida illa diuinitatis caligine
obfaiium e it; quomodo docendo fcribendoque pertradent, filente me
loqtiuhtur exarata volumina, qux bibliothecas bcne magnas complent
omnigena rerum varietate. Mittoeos qui caftiores Mufas ainant, Sc
Parnalfo digni funt Poera: Hiftoricos 11011 memoro : terfx Latinita-
tis audores filentio inuoluo : oratores,inquam, difertifhmos,aquibus
fublimitas in verbis, grauitas in fententiis, decor in perfonis, motus in
afFedibus peti poteff, diffimulo: reliquos prudentiae ciuilis & profan os
choragos pratereo, quorum flores, ludi, gratix, veneres & documenta
minora cenfeantur, nifi apparatus inftar dignioribiis deferuiant. Pluteos
obi, euolue libros, clafles illaš altioris eruditionis perluftra, in penitio-
ra illa fublimioris cognitionis adyta penetra; occiirrent in quibus fiibti-
litatem in inueniendo, indicendo perfpicuitatem, in difputando vim
admiraberis, fiue contra Sedarios argumenta contorquent, fiue Arifto-
teliš pracepta difcutiunt j fiue rerum naturalium multiplici cauffarum
nexu conuolutam feriem , Sc  quidquid fupra naturam ad caufTamm
fontem & prindpium propius accedit, exponunt, fiue de fiimmo Bo-
110 philofophantur. Sunt qui vida Sc  virtutes fuis coloribus depingunt,
definiunt, diftinguunt, medentur afFedibus, moreš inftituunt, faluber-
rimis praceptis vitam regunt, magno ad bene redeque agendum ad-
iumento. Neque enim hxc vmbratili in fchemate,veterum Philofopho-
rum more,quifquam vmbras pro veritate fedatus proponit. procul hxc
bradea, auro puriori hic locus eft; quod ad rationes fiiperiores regu-
lasque xtern£veritatis, folidxque dodrinx,examinat,qux in apicefcien-
tiarum fedet Theologia: pra cuius luce profana: eruditionis phalera
nillil aliud videntur quam marcefcentes vanitates, vt appellantur a
D.Ambrofio . Tamen quando huicDominre & Redna: ancillantur, Lib - 6 Hex ‘
quantum clantatis adferunt Sc  ornamenti l hic librorum faerorum, hic
orthodoxorum Patrum , Sc  decretorum Ecclefix accurata cognitio:
hic diligens interpretatio Scripturarum, hic fublimium, quxftionum
diferta, fiibtilis, Sc,  fi opus, coloribus oratoriis quafi quadam vefte fer-
monis ornata, enucleatio: hic de adionibus Chriftianis fbllers & pru¬
den s difcuflio . Quippe non ftulra hominum opinioni Sc  vanifhm±
oftentationi indulgent, fed ingenij fiii cenfus omnes in faerum Numi-
nis, cui famulantur, aerarium ingenua deuotione conferunt, vt probent
fenon intempeftiua: Sc  fiiperbx fapientia: famam venari, fed generis fut
afferere notam, qua fagaces inueniendis idoneis ad pietatem prouocaiv
dam fouendamque fubfidiis, vni fua ftudia immolant Deo, & varia-
rum rerum notitiam ad rerum caeleftium frudum fiticero pedore diri-
gunt, fideles bdnorum Domini difpenfatores.

Sed

Societas

militudi-

40S IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Sed de aquilarum natura fatis . reliqua eft hominis efligies, in quani
tot illuftrium virtutuna fymbola, quot in c«luna ab Aftronomis tranfi.
latac animalium lucentium form«,qu« in fiderum pofitione defčribun-
tur, conueniunt. Nam ita compofita erant myftica illa Ezecliielis ani-
inalia, vt a vertice genuum tenus corpus laumanum referrent, cui ab
humeris iuba leonis dependebat, infra bifida vngula vitulinum quid
ferebatin pedibus : qui quia non tam terram calcare, quam volatu cele-
ri deferri debebant fupra fordcs Sc  puluerem i  aquil« fuas alas dederant,-
quarum duabus aerem verberabant geftientium in morem, duabus cor¬
pus tegebant. Addo ego Sc  manus: eofdem enim efte aflerunt viri eru-
ditifiimi cum Seraphinis Ifai«, qui folium altitudinis immenfie in ar-
gumentum amplitudinis ac fuprem« Maieftatiš circumftabant, naa-
nusque fiib pennis complicatas ferebant. Sed quis hic homines requi-
rat, cum fedatores efte dixerim Angelorum ? imo vero quos Angclos,
nifi humanos , requirit Homo-Deus huius exercitus Imperator ? qui
cum e finu Patris, magnus ille vifcerum partus, vteum naagnifice com-
nemexp ' ri ,pellat Synefius,egredereturin terras j vt homines caperet, mortalecor-
mit mo-  pus induit, & beneuolenti« conciliatricem humanitatem tamquam
Tanitate  c ^ cam  ohiecit, qua traherentur. Pia Sc  religiofa caliiditas ! quam eius
Socij feliciter imitarentur; quorum itidem lollertia eft ad omnium fe
moreš effingere Sc  accommodare, omnia munia obire, omnes perionas
fuftinere, omnibus omnia fieri,& fimilitudine officiorunu quafcumque
gentes, etiam bellicofiflimas & inter feras ferarum more educatas, imo
Thyefteis dapibus Sc  humano cruore faginatas, demulcere, fenfimcjue
ab immani illa barbarie, ad Chriftian« Religionis manfuetudinem ae-
cusaiue pellicere. Adulationis vitium caue iuipiceris. Amoris inge-
nioii  verfatilis ars eft & induftria, qu« fiiaui hoc velut fafcino inuadit
reludantes, Sc  fibi ac Deo reftituit. Hic eft ille dolus bonus Sc  faluta-
ris, quo Dodor Gentium Paulus Corinthios fe  cepifte gloriatur. Hoc
Ignatius rebelles animos flexit, hoc Xauerius barbaros fpiritus mitiga-
uit, hoc Anchieta prioris faradi Thaumaturgus Brafilos humanis car-
nibus vefci folitos ad natur« Sc  rationis leges reuocauit: hoc apud Sinas
Riccius Crucis ignomimof« adorationem perfuafit: hoc alij infiniti
contumaciftimorum etiam in Europa noftra corda expugnarunt. Pueros
eos pueri experiuntur, viros viri, afflidos afflidi: cum rufticis ruftici,
cum militibus milites, cum nautis naut« , Religiosa moram vrbanitate
infinuante officiofam gratiam, Sc  pares affcdus repoftente. Aureum
profedo rete ad capiendas animas ! quod enim deledat, perluadet 5  Sc
amabile fit, quidquid fimilitudine moram blanditur. Modo denait-
tunt fe  ad ima, modo erigunt fe  ad lunama, modo tenent fe in mediis:
nec aliud cauent «que, quam ne difpari vit« ratione Sc  confiietudine
honainum a fe voluntates auertant. Itaque externam faciem Sc  habitum
omnibus perfinailena habent, animum Deo feruant 5  ad eum omnino
modum, quo optinaus moram magifter Seneca Lucilium fuum ad ho¬
mines virtuti conciliandos inftruebat: monens ne quid oftentaret in ha-
bitu  autgenere vit«, quod nilnium in oculos incurreret; afperum cul-
tum,  Sc  intonfum caput, Sc  negligentiorem barbara deuitaret. Satu,

iuquit.

Epift.i.c.it>
Societas
mm Afo-
Jiolo,fan-
tto doto ho¬
mines c ce¬
pit.

.Epift.j.

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 409

incjuit, ipfim nomen r PhHofophi<e i  etiamfi modefie trafietur }  inuidiofum ejl.

Quid igitur fi nos hominum confuetudim cccpermm excipere ? Intm omnia
dijjtmilut fint: fions nofirapopulo conueniat. iJgon fplendeat toga  ; ne fordeat
qmdem. Idagamus  ?  <~vt mdiorem nnt&m feqmmur qudm OJulgits, non nJt
contrariam.  Qu.amobrem ? alwqm quos emendare <-uolumus, fugamtts, (fig
d nobts auertmus . lllud quoque ejficimm , njt nihil mitari njelint nojlri ,
dim timent ne imttanda fint omnia . Cauifam habcs ex Stoica veterum
dilčiplina, qua: multum a ratione petita eft, cur modus viuendi in So-
cietate fit communis. Itaque ne Ethnicorum quidem habitus diipliceat,
nec toga litteratorum, aut pnctexta Magiftratuum, apud exteras na-
tiones profana facris hominibus videatur ; vt moram ac cultus conipi-
ratione faciliorem ad omnes aditiun adepti, concordia coniiietudinem*
confuetudine affečfcum, affečtu vim quamdam inelučtabilem, domina-
tricem animorum, qua nihil eft in rebus humanis imperiofius, lucren-
tur. Obliquandus cit finus in ventum , nofcenda humorum temperies,
opportune infinuandus amoris aculeus, blandimenta quibus capi quis
poilit, exploranda: omnia denique ad flexammx humanitatis le-
ges componenda, nihilque quod terreat permittendum ei, qui corda ad
virtutem emollire contendit. Quod adeo iiiis cordi voluit efte peritifli-
mus animorum Venator Ignatius, vt prannium aliud laborum nullum
iiiis ftatuerit praiter ipfam beneficentiam, &c  auxilium Dei catiiša pro-
ximis impenium. Venale obfequium pretio fuo fufpedum eft, liberale Sodem
prouocat ad amorem. Itaque homines noftri cum animalibus iiiis ma- g rat ”f e
nus non explicatas , hoc eft: auidas, protrudunt; ied modefte intra alas im f endtt -
continent, memores fe gratis dare debete qtase gratis acceperunt •, nec po-
ftulando, nec admittendo ftipendium, vel eleemofynas vllas (legis fa-
crofančfca verba adfero ) quibus officium quale quale ex iis qua: Societas
iuxta noftrura inftitutum exercere poteft, compenfarivideatur. Obtru-
dunt iponte auxilia 3  fui copiam minime faciunt pretioiam, vilem ope¬
ram promifcue offerunt fine diicrimine: dicuntcum Laclantio, Nos  tib.j.Diuin.
aquam non njendimus  , neque folem mercede praflarmu :  vnam falutem ve- 1  ’
ftram ipečtamus ac Dei glodam , cuius vnius incremento beamur.

Has artes docuit zelus animarum, qua: prseclariftima nota eft viri Apo-
ftolici: animas, inquam, fratrum diligit, Christi  peculium ; pro
quibus etiarn, fi res ferat, anathema fieri cupit: omnes in eo defigit cu-
ras & cogitationes, vt alias pelliciat, alias formet, alias ex Orci faucibus
eripiat. quxrit in compitis, qua:rit in carceribus, qua;rit in xeno-
dochiis. nune in puhlica luce concionatur, nune pagos & iolitudines
luftrat, vt miieram aliquam ouiculam per agros palabundam iiiis hu-
meris reportet ad gregem. Quacumque proficifeitur 3  fub hac amoris
vefte quem defert, ignem ipargit & faces, omnes omnium mentes defi-
derio Creatoris incendit : & illas quidem parturit, illas lačlat , illas
educando promouet in firmitatem & robur adoleicentia? 5 alias educa-
?as & roboratas exquifitis veftit ornamentis. omnes fouet, omnes arn-
pleciitur, omnes in Domini I e  s v capit vifcenbus; omnibus omnia fa-
<ftus, in eius imitationem qui faetus eft pro nobis in fimilitudinem car-
nis peccati.

Fff

En

Societas

JEccleJia

fubfidio

dejhnata,

4TO 1M A G O PRIMI S^RCVLI SOČ. IESV.

En fortes amoris milires, en affiduos &laborum patientes, en prdm-
ptos & ad omne Ducis imperium expeditos j en fagaces & fideles, fi
aftu opus eft, pie follerces: quibus prarfidiis incumbentem fibi nego-
tiorum molem exceperunt, exceptam fortiflime {uftinuemnt i  fuftenta-
tam cum laude & gloria geifcrunt. Immutarunt pcruerfiifimos rerum
ftatus, fuppofuerunt, frementibus inferis, flagitiis caftimoniam, rapinis
charitatem, impietati religionem, perdita: ac profligatae licentiae difči-
plinam. Dcderunt rebus nouis aučtoritatem, pondus antiquis, ob/ole-
tis mtorem, oblcuris lucern , falliditis gratiam , dubiis fidem , melio-
rem omnibus ordinem atque naturam . Quis delectus, Deus immor-
talis ? quae belli fulmina }  qui flos fnilitire , quae Ecclefia: pradidia, qul
tutelares & vindices ? quorum finguli in viros fummis rebus pares for¬
mati, audeo dicere,pro acie cenfentur. Nec mentior : nam, fremente in-
Uidia, fauente cado, bonis omnibus plaudentibus , vnus aliquis tot in-
terdum hoftium v lčtor exfiftit,  quot ab exercitu bene numeroio m res
domari vix poffe . Quidiam,  coačlis in vnum viribus, tota fimul tot
virorum dicam an Angelorum Societas?quas non ftrages edet, quar non
excidia errorum & vitiorum procurabit ? quae auxilia laboranti Eccle-
fixfc  ret?  Feret?imo iam tulit, vt Vatisleilki oraculo iampridem vi-
deri poteft pronuntiatum,qui pluuiae nomine fingulare ac largum fitien-
ti Sančtorum terrae beneficium conferendum promitrens , tantum-
dem facit ac fi dicat, vaftitati omni, quas fiue ab aduerfariorum depo-
pulationibus, fiue ab exfucca ftenlitate & agromm lue, graflabitur, fb-
latium a paterna prouidi Dei cura &: folicitudine fubmittendum. Sed
qua ratione ? quafi equos illos diuinos, qui Ezechielis currum admira-
bilem traxerunt,prae oculis haberet, Amnulut tua , inquit, habitabunt m
ed:  quorum nempeleonina fortitudo nihil cum mollirie, bouina pa-
tientia cum tegritudine, aquilina iapicnna cum oftentatione, beneuo-
lentia humana cum fičtione commune babet. En praeclarilfimum de
Societate vaticinium. Hebraeum haiatb ,  pro quo Vulgatus animalist
vertit, Ptolema:i fapientes ordinem  fiue ftationem militarem  interpretati
funt: Arias Montanus, linguae fanbtže peritiflimus, foaetatem  facit: a
quo non longe abit Pagninus , qui congregationem  legit. luculentius
Genebrafdus .* Tui elečti, tmm peculmm , t m gr ege s & copue , trn oues }  qua-
rum tu espaftor , babitabunt m ed : paulo aliter, fed seque generose Chal-
daeus : Viuijicationem tmm collocajh in ed. praparafii exercitm costuum An¬
gelorum, <~Jt benefaceres pauperibus Dei.  Accipio omen. quafi Societatem
Ies v diuinitus inipiratus Vates eminus profpiceret, inter innumera
haerefum, fchifmatum, errorum ac vitiorum dilcrimina, magno Eccle--
fiae bono nafcituram ; Phanem non vanus augur iam tum cecinit, &
fidelium fpem fingulari delectus auxilio defendendam, confinnandam,
perficiendam pronuntiauit. Quid ita ? quia Societas tua habitabit in
ea, tua caftra & militare robur, animalia tua, tui greges & copiar, tua
peculiaris congregatio, tuar oues quarum tu es paftor, & quas tuo cfiara-
bfere mfigniri voluilti: tui milites ,quorum  tues dux,  exercitus cc e-
tuum Angelorum fiue fpirituum; qui adminifiratorij & adiutores tui
lunt, dum egregia morum probitate , ardenti gloriae tua: zelo, indefelsa

diuini

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 411

diuini verbi prsdicatione, vtili librorum elucubratione, omnibusque
tandem virium & ingenij neruis, feflis Chriftiani orbis rebus & in*
commodis fubueniunt,improbitatem profligant,tuo nomini trophsum
fpoliis hoftium graue quaquauerfum erigunt fidiffimi triumphan-
tis Dei-hominis baiuli Sc  porutores. Sinit certe hsc longe maxima fa-
uoris argumenta, tu m mortalium neceflitati, tum Sociorum commen*
dationi ab inexhaufto bonorum omnium fonte in fublunarem hunc
mundum deriuata, quibus fručlus iam vno f«culo refpondit copiofif-
limus, Sc  porro (fi quid de cslo admonemur) omnibus retro feculis
cumuladns refpondebit.

Sed longior fum quam volebam : filiun ergo contraho, Sc  vos eom-
pello, csleftis huius quadriga: iugales animae: Nohte arbitrari hxc  a
me di&a, vt blandiar arrogantis, Sc  confcios imbecillitatis human«
fpiritus inani faftus fupercilio in tumorem erigam 5 fed vt quifque fui
officij & nobiliflmi« vocationis defcriptas norit rationes, in quas vireš
excrefcere, qua patienti« laude prsftare, qua obfequendi gloria eminere,
qua fcientiarum acceilione omari, quam follerter hominum fe mori-
bus infinuare, quam ftrenue pietati operari debeat. Ita fegnem me Sc
quafi fucum inter apes adhortari foleo : In Dei sre Sc  peculio fumus
toti j quotquot Societati Iesv nomen dedimus: noftrum eft acceptasa
Deo grada: & natura: dotes in Au&oris obfequium conuertere, Sc  ala-
eri animo in confuetudinis human« commercium,in ReipublicsChri-
ftians decus &folatium, in procurandam hominum falutem, adeo-
que psne in ipfum tranfire contubernium Angelorum. Hoc eft, fce-
nam eamdem quam Ezechiel vidit, attonito ad hscmiracula, qua la-
tiffime patet,mundo, omnium oculis quotidie videndam obijcere. Hoc
agamus, Socij, in id toto pectorc ineumbamus: afliiefcamus ratibnes
ponere cum Deo, voluntatem Domini exquirere,probene geftis gra-
tiasagere,ad aram recurrere, illicomnes coronas appendere, exqui-
bus diuins gloria: currus fplendores fuos in ornamentum accipit. Ita
fiet, vt, affixis fempiterni Numinis tholo milic hoftium fpoliis ,> poft tot
in Europa, Aha Sc  Africa congreflfus, tot pugnas, tot vičtorias, poft
tot meffes Orientis, tot vtriufque mundi decora, poft tot induftris mo-
numenta, quot plags folis ortu atque occafu luftrantur, leones fuos,
boues fuos , aquilas fuas, homines Sc  filios fuos, fine degeneri macula
fanguinis, fe patente dignos agnofcat Ignatius.

ORATIO S E C V N D A

Favtinetka ad imitatiomm frimomm Fatmm
in fmčhonibm Socktatis.

£ A eft «terni Numinis prouidentia, RR. PP. vt, cum n emu m ali-
quem in Republica Chriftiana coetum cogit eorum hominum,
qui improbitati bellum indicant,qui pietatem ant ftantem propugnent,
aut collapfam erigant, qui affli&is ac proftratis Ecelefis rebus opem
auxiliumque afFerant $ eumdem Sc  optimis faluberrimisque legibus fir-

F f f z met,

412 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV*

met, & illuftribus informet exemplis. Cum enim mens noftraj iarri
inde ab origine generis noftrfi iis inuoluta fit tenebris, vt neque plane^
qu*ad falutem atque ineolumitatem human* vit* conferunt, perfpi^
ciaq neque,fiperj(pexerit, id tamen, quod optimum cenfet, femperpof.
fitac velit ampledi; necefle eft omnem vit* noftr* rationem fandifti-
marum legam adminiculis temperari, vt ad folidam perfedamque vir-*
tutem contendamus, ac, fi quando aberrare contigerit, illuCj vnde non
ixe»»pto.  J ecu i t a bire, reuertamur. At vero qaoniam a natura eam haiifimus
etZ»in  inconftantiam, vt qu* fumma contentione ac ftudio amplexi fumus,
fiabtUen - quafi fenefcente primo illo animi vigore, paulatim dereramus <  farpe-
du o rdi-  numer o contingit, ea qu* a tnaioribus pr*clare fancita fuere, poftero*
erd. '  nam incuria coliabafcere; nifi eorum qui nos pr*ceflerunt iiluftria glo-
riofaque fada identidem ob oculos verfentur, nosque tamquam Ri¬
mu lis quibufdam ad veram laudem atque honeftatem continenter ex-
citent. Tanta nimirum horum adiumentorum viseft& efficacitas, vt
nulla fine iis, quantumuis pie religiofeque condita familia, ftabilisefie
podit ac diuturna; nullius aliquando difciplina, *tatis vitio labefadata,
nifi per h*c, ad priftinam reuocari feueritatem; nulla, nifi his munita
Horum  pr*fidiis,integra fteterit hadenus atque incorrupta. Teftis eft h*c ipfa,
imitauone  j n  q u -| £) e j munere  vitam degimus, minima Societas, qu* centefimum
SocJtat  m odo annum agit, ex quo ab optimo fandiffimoque Parente fuo
tfflomit.  c*lefti inftindu condita, aSummo facrorum Antiftite publica, eaque
apud omnes homines grauiflima, audoritate corroborata eft. Quid
eam a prirnis ftatim incunabulis in vltimas terrarumoras propagatam<
quid gloriofos illos vbique gentium labores fufcipientem, quos vit*
rado pnefcribit; quid inter innumera,qu* pro animornm falute aftidue
jfubit pericula, hucufque pneftitit incolumem, nifi facrofanda legum
falutarium obferuatio, & eorum, qu* pauci illi viri e quibus primum
coaluit, pr*clare gefierunt, ftudiofa imitatio? Atquevdnam hacope
atque auxilio multos videat annos fieculares, *tate proueda, fedviri-
bus atque animis integra! Ad legesquidem quod attinet, quibus om-
nis Religiof* vit* difciplina continetur; confidere licet, Moderatores
numquam defututos virtute fapientiaque pr*ftantcs, qui ex earumpr*-
fcripto fibi commiflos gubernent. At vero illud nobis etiam atque
etiam cauendumeft, ne ab illa aberrantes femita,quam maioresnoftri
fuis fignauere virtutibus, Matrem noftram, qu* nos alitatque com-
pleditur, quam decoram adeoac vegetam accepimus, vitio noftro
deteriorem ad pofteros tranfmittamus. Aberit ab *tate noftra illa la-
bes, fi in prirnos illos Societatis huius propagatores mentis aciem fre-
quenter intendamus, eorumque fada pulcherrima animis noftris per-
petuo infixa h*reant, non inani cogitatione voluenda, fed diligenti
imitatione exprimenda. Quod dum vnicuiqne noftrum commendo,
exiftimetis velim RR. PP.meam me potius conuenire confcientiam,
meamque damnare focordiam , quam iis, qui contentocuriu ad abfo-
lutam perfedamque virtutem properant, calcar addere.

Hjturd,  Vt dodrin*, ita operiš cuiufque, perfedionem tribus his rebus, na-
Titahln "" 1  ur ^> arte  & exercitatione comparari, homines iam olim fapientiffimi

tradi-

LIBER TERTIVS; SOCiETAS AGENS* 413

tradiderunt. Nouerant qiiippe naturam >  quantumuis idoncam atque e p M ^ed-
prsftantem^uaiitumuis expeditam,atque ad omiieid qnod honefium Kls  ptrfici-
eft propenfam, artis tamen prteceptionibus deftitutam, grauillimis ob- tHr:
noxiam elle erroribus; arte vero ac difciplinainftručlam, fi exercitatio
abfit, inerten! atque otiofam cenferi. Quse tria perfečbonis adiumen-
ta, etfi fateri cogimur ita neceflario requiri, vt fine iis nihil omnino ex-
celiens, nihil eximium fperari poffit; acutius tamen nefcio quid hac in
re illi perfpexiire vifi funt, qui tribus illis quartum adiunxere pr^fi-
dium, imitationem. Nemo enim aliquando homo repertus eft natu- q„ibut
xx  praeftantia, agendi cognitione, exercitationis affiduitate in re vila lfi w ncla
omnes perfečtioms numeros complexus elle, qui non aliquam eius rei tmtUtl0i
formam fibi propofuiflet quam imitaretur, aut ab alio expreffam, aut
inente conceptam, tacitaque cogitatione a fefe efformatam. Quodvt
in iis artibus, quae in fola confiftunt cognitione, minus alicui perfpi-
cuum fit; in iis certe, qu£ in ačtione verfantur, nulli non manifeftum
eife poteft. Quis enim aliquando ftatuam aut rere fudit, aut cado fcul- jj acne _
pfit e matmore, inqua nihil abfolut^ &c  perfečtae artis defideraretur, cejfaria in
niii isquifummos in vtrouis genere artifices diu multumque imitatus arttbM *
fuit ? Quis vmquam pingendi peritia nobilis, argutias vultuum & va-
riecates, receffus vmbrarum ac depreffiones,ab Jhis exfultantes luminum
eminentias, venuftatem^ue totius operiš,erudito penicillo ita reprafen-
tauit, vtadaequare naturam videretur,nifi qui fub prteftantiilimo aliquo
aetatis fnx  Timanthe aut Apelle raanum tabulae admouit? Quis cum .
laude Rempublicam adminiftrauit, irifi qui abiis exemplum fibi fum- admih- '
pfit, qui, quibus rebus vtilitas Reipublicre pararetur augereturque, cCim ftratione,
ten e rent j ad eam moderandam vfum & fcientiam, & Audi um fuum,
magna virtuds & innocentise farna contuliiTent ? Quis in bello vete-
rum Imperatornm virtutem maiore gloria fuperauit, nifi qui fub cla-
riffimorum Ducum difciplina tiro patere prius didicilfet, quam impe-
rare^ exercitum fequi, quam ducere? Quid, qitod ipfe fcientiffimuš , .
formator hominum. Deus imprefferit nobis propenfionem imitandi dnlVnZ
maximam ?  qure yel in pueris fefe prodit, qui, qurecumque fl.uunt in tnrdad
aures, obijciuntur oculis,veniunt in manus, imitatione conantur expri- ^1/°"
mere. Sedadifta,  qus qtiotidie oculis noftris obuerfantur, animum v
minus aduertimus. lllud vero ingenitae procliuitatis,qua ad imitandum
feriniur, fručhim magnopere commendat, quod de Thefeo puero an^
tiqui tradiderunt. cum orbe pacato, debellatisque vbique terraruiA
monftris,Hercules aliquando Trcezenem ad auum Thefei maternum
diuertiflet, benigne pro ea farna, qux non Peloponnefum modo &

Graeciam, fed vltimas orbis oras implcuiflet., exceptum fuiffe; accubi-
mrum deinde, leonis illud fpolium, vičtoriae virtutisque monumen-
tum, ex humeriš depofuiffe. quo vifo terriculo, reliquos quotquot ad-
erant diffugifie pueros, folurn Thefeum ftetifle impauidum, raptisque,
vnde proxime licuit, armis in exuuias illas tamquamin verumleoriem
irruiffe: cnmque demum crebris audilfet vfurpari fermonibns ea qua:

Hercules plurima fortiter ac laboriose geflerat, ferunt in puerili pečlore
cam exarfi(fe cupiditatem Hercules; glon.r annulam, vt dies nočlefque

F ff 5  nihil

vtilU et-
iam ati
virtutem.

F in is Str-
cietatis &
inUiitH-

tam.

414 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

nihil animo volueret, nifi quopadoHerculis fecutus fada, parem orbi
operam probaretfuam. vfque adeo vt dormienti eadem obuerfarentur
fimulaera, qua: interdiu mens aeris &inquieta verfarat, doneč vix ex
ephebis egreifus, idem gloria: curriculum ingreflus eft. Quod fi tan-
tum valeč aliorum imitatio exercitationi adiunda, in iis ardbus ac re¬
bus qua: ad vfum vita: communis perdnent, vt vel mediocriingenio
prxditos fupra vulgus efferat; quftquamneerit, qui hxc  tantumdem
pode negabit iis in rebus, qux in finem honeftiflimum pulcherrimum-
cjue referuntur; maximarum fcilicet virtutum acqu.ifitionem , animo-
rum incolumitatem, diuina: gloria: inerementum, pracmia illa qux
nulla temporis oblitterabit iniuria, qux propria funt eorum qui fe vir-
tuti diuina:que glorij confecrarunt ? Atque hic campus nofter eft, hxc
Refpub. noftra, ha:c quxftuofi(Iima Societatis negotiatio.

Condidit nos fapientiflimus ille rerum omnium effedor Deus, non
vt ignauorum pecorum inftar, ad humillima quxque nos abijceremus;
fedvtinfolem ac puluerem prodiremus: anirnum infudit cadeftium
donorum capacem: a reliquorum mortalium numero, ad hoc quod
fedamur vita: inftitutum feereuit: leges didauit fandiftimas: fpatium
aperuit latiflimum, in quo noftra defudaret induftria. Vtinam vero
ampliflimis illis explendi muneris noftri prxfidiis, qua par eft cura,
fedulitate, folicitudine, vteremur! neque quemquam aliquando auc
ignauia ab officio retardarer, aut quietis amor feduceret, aut animi im-
becillitas & remiffio deiiceret! Pidores Dcus nos efte voluit, fidores,
fculptores: nonvtfugaces tabu lis colores illineremus, non vt fragiles
ex argilla ftatuas fingeremus, aut fiixo fculperemus ; fed vt imaginem
illam, quam prxpotens Opifex animis hominum impreflit, dumlucis
liuius vfurafruimur, illuftrium virtutum pigmentis in nobifipfis aliii-
que perficercmus, neque eam pateremur aliquando vitiorum fordibus
obfolefcere: vt teneram pueritiam,inftar mollis cera: tradabilem,Chri-
ftiana: dodrina: rudimentis, omniejue morum honeftate inftitueremus:
vt eorum pedoribus quibus xcas eft maturior, qua publicis, qua pri-
uatis congreffibus ac fermonibus falutarem Numinis timorem, virtutis
amorem, & flagitiorum omnium odium acerrimum infeulperemus.
Refpub. nobis commifia eft, in qua Regina ratio tamquam in edita arce
refidet, vt in ceteras animi fundiones, tamquamciues,fupremum do-
minatum obtineat: excubandum continenter, atque cauendum ne pul-
cherrima ifta Reipub. forma in nobis, aliifque qui nobis animorum
moderatoribus vtuntur, perturbetur; ne fceleradffimx conipirationes
oriantur, quibus,deieda ratione, indomita: atque infrenata: cupiditates
imperium occupent. Bellum gerendum eft acerbum, periculofum,
diuturnum, in quo non ante miflio fperanda eft, quam huius vita: ca-
ftris egrefti, vi do res fpolia cxlo inferamus: hoftes inftant Sc vrgent te-
terrimi atque crudeliflimi;expugnanda impietatis caftra, aperienda: funt
abftrufa: vaferrimi cacodxmonis infidia:, diftipanda: vitiorum copia:,
amentata: in prauorum dogmatum profeminatores hafta: corquendar.
Neque vnotantum loco nobis in acie ftandum eft; fed quacumque fol
habitabiles oras illuftrat,velut expeditis velidbus occurrendum eft,quo-

tiefeum-

liber tertivs. SOCIETAS AGENS. 415
tiefcumque adDei gloriam & falutem plurimorum percinere cenfue-
rint illi, quorum nutu & arbitrio gubernamur. Hic finis eft Inftituti
itoftri, hx  exercitationes: quas tuna fufcepimus, cum Societati nomen
dedimus: hic canapus, in quo totius vitse noftra cura, labor, induftria
ve-rfaretur : hxc Sparta quam nobis religiofiflimi illi Decemuiri, &c
primi huiufce Familix audores, per omnium rcrurn humanarum de-
fpicientiam , per xrumnas maximas, per paupertatis inconamoda, per
difcrimina laborant ornatam tradidere 5 ornandam porro etiam a nobis,
fi ad ipfornm exempla oculos aperiamus, & quibus irineribus ad vira
fandimoniam contenderintjinfpiciamus, nec ab eorum ardore vir ra te-
que degenerenaus, in quorum iabores ac frudum fine laboribus introi-
uinaus. Quam claris, quana illuftribus exemplis illi nobis praluxerint,
ignorafe omnino non poteftiš,qui &amaioribus accepiftis,& adpofte*
ritatis memoriam litteris mandata frequenter legiftis. Ne tamen om- ExempU
nia filentio inuoluam, tantifper modo adefte animis, dum in pauca So-
confero, qtiem in primonafcentis Societatis exordio vira curfum tenue- cietatk
rint, vtinde conieduram faciatis, quibus adiumentis ea adoleuerit,at- Patr “
que ad Itanc, quataa cernimus, ntaturitatem peruenerit. Poftquana de-
ledus ille Sociorum manipulus (quos non magis communium ftudio-
runa tradatio, aut neceflitudo contubernij, fanailiarifque vfus coniun-
xerat, quam injftindus quidam diuinus afflatufque, animorum faluti
honeftiflima fandiffimaque padione, obligauerat) Parifiis Theologia:
naetam attigiflet; exardelcente inter Hifpanos Gallofque bello, vifum
eft iis qui Lutetix fubftiterant, bellicis tumultibus cedere, atque in Ita-
liam Venetiafque contendere : quoloco eos Ignatius (qui valetudinis
caufsa in Hifpaniam abierat) inftauratis viribus, rebufque in patriž
confedis, fefe praftolaturum receperat. Non commemorabo hoc loco,
quo pado in hoc itinere a laboribus & incommodis Apoftolicam vi¬
cam fuerint aufpicati, omniope auxilioque humano deftituti, foII pau-
pertate &xrumnisopulenti,fqualore pxdoreque obliti, farne acfatiga-
tioneexerciti 3 vegera tamen naentis vigore robufti. vnum hoc mihi pro-
pofitumeftin memoriam reuocare, quodnatn illorum in celeberrimis
vrbibus Italix ftudiuna fuerit, quaenam in luce ac frequentia hominum
occupationes, qiranam in animorum falute procuranda diu noducjae
cxercitationes, Sufpicaretur fortafle quifpiam in rebus ab iis cum digni-
tate geftis peregrinus atque hofpes, quique eorum propofitum vulgi
opinione ac fenih naetiretur, eos in Optinaatum fefe amicitiam primiim
infinuafle ; deinde prima in templis luggefta, prima in gymnafiis cir-
cunafpexiftefublellia, e guibus facundiam fuam multiplicemque erudi-
tionem in corona dočlillimorum hominum planarn facerent. Sed hxc
illi in poftremis habenda arbitrati funt: alia mens fuit, aha cogitatio.
Erantquidem, erant omnes eximia dodrina, excellentis acumineinge-
nij, raris muneribus ac doniš natura inftrudi, qnibus magnam libi
periacile potuiftent apud honaines gloriam comparare: fed modeftia,
fubmiflione, fuiquedefpicientia inftrudiores. eam nobis viam labori¬
bus fuis ftrauerunt, perquamad veram fempiternamque, quam vira
noftne ratio fpedat, gloriam niteremur. Qu.ocum,que accedebant,

pro

fruflin
qttos retti-
lerttnt.

4l6 IMAGO PRIMI SdSCVLI SOC. IESV.

procontubernio fibi deligebant aut publica valetudinaria, ant mendi-
cotum receptaculaj vt in his, poft diurnoslabores, intcr pauperes diuer-
fati, Sc  pauperum pafti more, congruis etiamccen« exciperenturcubi-
libus, qux fatigata membra non ad quietem allicerent, fed nouis mole-
ftiis exercerent: in illis vero tnm ceteris mifericordi« vacabant officiis,
trim expiandis animis operam dabant,muniaque, quantumuis abiedif.
iima, noti modo non reformidabant, veriim ctiam vitro fibi depofce-
bant, miraque alaeritate exfequebantur. Quid hic memorem , vlceri-
bus ac fanie fluentia corpora,quorum fpecies oculis animifejue obreda
naufeam procreare potuiffet, nudiš eos manibus contredafie; fuorum
complexu corporum,dum lečlos fternerent, excita!le iacentia, Sc  in
ftratis eadem reclinafle? quid omniacorporis animique folatia opportu-
ne quibuftiis «gris adhibita? quid nodurnas apud egentiflimumquem-
qne vigilias? quideorum corpora, quorum animos adextremum vfque
rpiritutn piis cohortationibus ac precibus profecuti fuerant, fepulehro,
quod fuis manibus effoderant, Chriftiano ritu tradita? Erant occupa-
tionesill« eiufcemodi, quaz etiam robuftiflimum quemque fregilfent:
fed ineredibilis ille diuinas glorias, vbique amplificand«, proximorum-
cjueiuuandorum ardor, omnis immemor quietis, pari charicatis reftu
atque exuberautia in fanos iuxta acasgros deriuabatur. Nam enoloco-
miis in publicum digrefli, imbecillem anatem vicatim colle&am, in
foro, in compitis, vbicumque id loči fuaderet opportunitas,Chriftiana:
dodrinas rudimentis patienter inftituebant. Mox ad rudem plebem, vt
prouedioris «tatis, ita falutarium monitomm magis indigam, conuer-
fi, e faxo aliquo aut fcabello tairiquam fuggefto, populum voce, geftu,
pileo conuocabant. Confluebat ille frequens, reinouitate, peregrina-
que mfolentia inuitatus; rifum fibi aut animi obledationem , non fru-
dum, ramquam aioculatoribus aut agyrtis, non concionatoribus, pol-
licebatur: fed poftquam eos fummo ardore animi,  infigni oculorum
maieftate, maxima vocis aclaterum contentione,deDeorebufque di-
uinis verba facientes audiuif; pofiquam propofitis cadi prtemiis, autin-
tentatis inferorum fuppliciis, in pedore fuo quifque virtutis ftudium,
Sc  aereodium vitiorum fenfit exardefcere; tum demum agnouitquod
genus hoceflet hominum, quorum pratceptis faluberritnis lobrias cogi-
rationes motnento fufciperet. His perfundi laboribus, cum nihil in
concionenifi fibi quemque commendarent, nihil acircumfusa mul-
titudine nifi ardens proprfie falutis defiderium poftularent, nihil pro fe
ne vitro quidem oblatum admitterent, fedoftiatim ftipem in viduni
emendicarent, fub nodem ad fua fefe hofpitia, nulla re nifi paupertate
&incommodisinftruda, reciperent; magnos vbique animornm mo-
tus excitabant. Huiufmodi fuere maiorum noftrorum Religiof« vit«
primordia,rerum arduarum quaspro Deo & Ecclefia fufcepturi erant
argumenta, difficillimarum expeditionum prolufiones: qu« quam
vbeies Sc  copiofos frudus iam tum protulerint,teftes funt  florentiffim«
vrbes Italias, eorum indefefsa opera Sc  induftria excult«; teftis ipfa vr-
bium Domina, qu« primam illam virtutem, tamquam in orbis thea-
tro expofitam, admirata eft j teftis Italia vniuerfa, qu« breui temporc

pauco-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 41?

paucorum Patrum partim vitje innocencis exemplo, partim docendi
hortandiqueafliduitate, ingentem animorum commutationem fačtam,
ac prjecipue faluberrimam illam nafcentis Ecclefias confuetudinem,
Confeflionis ac caelefbis epuli frequentandi longo fxcuIorum interuallo
vidic reuocatam^teftes Principes ampliffimi, Reges potentifliimi, Pon-
tifices religiofiflimi, qui e pufillo illo numero certatimaliquos expetie-
re, qui in Regnisfuis atque Prouinciis eamdem pietatis fementem face-
renti teftes denique tot adolefcentes ac viri natalibus, indole, ingenio*
eruditione 5  rebufaue geftis prxftantes, qui primorum Patrum virtute
& illuftriac peruulgata farna concitati, in eorum mox Societatem ad-
fcribi fummis votis efflagitarunt. Tantum nimirum incredibilis ilia
atque diuina virtus potuit in animis hominum cfficcre, vt omnes in ad-
mirationem raperet,vt alienos conciliaret,vt inaulisetiam inter delicias
enutritos ad rerum humanarum defpicientiam,ad laborum atque aerum-
narum coniortium,ad folidarum denique virtutum ftudia prouocaret;

Ec nos, qui idem illud, quod ab his aučtoribus promanauit, vitseinfti- -ddhortd-
tutnm amplexi fumus, qui legibus noftris ad eorum exempla dirigi- ^
mur, ad hos labores non excitabimur? ad huius glorije confortium non
adfpirabimus? eritque aliquis ita languidus acdegener, vt eorum vefti-
gia,quae ad memoriam pofterorum fempiternam fixa reliquerunr,
confečtari recufet ? Thcmiftoclem certe, cum adolefcentiam infamias
acturpitudinis notis inuftam exegiftet, aliena ferunt imitatione in vi-
rum clariflimum magnumque Grtecias lumen,mediumque Afije & Eu-
ropje vel fpei vel defperationis pignus, euafifle. Nam laudis 5c  gloria;
ftimulis agiratus, ciim no&es frequenter duceret infomnes* queftus eft
Miltiadis trophasa identidem fibi anteoculos verfari, atque ita dnimum
exftimulare, nullam vt quietis partem capere poftfet. Nos vero quo ani-
moerimus? an, ficui torporisaliquid e vita anteačMadha:ferit,autiner-
tixdefidixque fomnus obrepferit, an, inquam, gloriofifsima maiorum
noftrorum trophasa ac monumentafoporem hunc.non excutient ? tro¬
pina* inquam, quae non in campis temporum iniuriis obnoxia, led iti
pofterorum animis fixerunt. Qu6d fi Romanorum fapientiflimi id
prsclare inftituerunt, vt in conuiuiis egregia virorum illuftrium fačta
earmine comprehenfa adtibiam a maioribijs natu decantatentur, quo
adea imitanda iuuentutem alacriorem redderent; quid aliud Modera-
toribus noftris viris prudentiftimis propofitum fuiftfe putamus,cum
parentum noftrorum gefta litteris confignari voluere, quam vt iis nos
ftimulis ad imitationem incitarent? Id nifi facimus, atque in imitatio¬
ne omnem curam,operam,induftriam noftram ponimusjabolenda no-
bis eorum Funt monumenta, conuellenda: imagines, memoria depo-
nenda, ne aflidue nobis degenerem vita: conditionem exprobrent. For-
tes plerumque a fortibus propagari cernimus, Sc  in animantibus quo-
que egregia parentum indoles in fobole elucefcit: prouidendum nobis
eft igitur, ne nobis probro fit ac dedecori a tam illuftri virtute degene-*
rafte. Aiiertat id fupremus ille militije noftra: Imperator, a quo noment
circumferimus: auertant ij ipfiparentes noftri iampridem Superis ad-
ftripti: qui dum hxc infima terrarum contemplantur, & Societatem

G g g tam

SodaUta-
tes vnde
dttta.

418 JMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

tam numerosa p role gaudent efte propagatam, fiias efte partes intelli-,
gimt, qua pollent audoritate, Deu m in caufta noftra interpellare • vt
iifdem quibus ipfi prseceflere veftigiis infiftentes, in eiufdera glorij
'dommunionem venire poflimus.

ORATI O TERTIA.

mjUmiom<&*propagatiomSodalitatum RKMari^,
defc <vmo per m a Societate coliečio fruttu.

bhbita ad Sociale s Supremi Concilij Senatores , aliospe Optimates
Mechlinite anno feculari.

S  Ocietatis noftra: diuinitus inftitutas,& Apoftolicse Sediš audori-
tate confirmata:, centefimus hic annus eft;  quo , veteri receptaque
confuemdine , memoria decurfi temporis renouatur, & fundionum,
quibus ea creuit, recognofcuntur frudus, gratia:que lecundum Deum
aguntur Superis: quorum adfpirante fauore, eam, qua non abfque ftu-
pore fruimur, maturitatem funt  adepta:. Quod fi fieri in ceteris par eft,
quo me animo efte oportet in hoc meo Parthenio munere ? quas agere
gratias Virgini, cuius patrocinio & tutela, cum haec noftra Sodalitas,
rum orbe toto prope innumera floruerunt ? quo aftedu gratulari non
tantum pratlentibus, fed iis etiam, ad quos peruenire mea vox non po-
terit, tam vberi tamque vario percepto frudu ? Noluiegovnus ingra-
tusefte  in Virginem; nolui in Sodales a Virgine adoptatos inhumanus.
Hxc caufta fuit Parthenium hunc ccetum hodierna die cogendi: quem
cum video, fateor dicendi me nouo quodam & inufitato defiderio exci-
tari. Adefte animis, & quem magna: Matris honor exigit,fauorem be-
neuolentiamque commodate . Q ux  pollicitus duo fum, Virgini gra¬
tias, & vobis gratulationem, tum demum praftabo, cum oftendero,
quibus initiis, & quam fingulari Dei munere coaluerint Sodalitates
ha: Partheniarj benenciaque recenluero, Sc  qua: in fingulos pet eas pro-
pria, & qu£e communia in Ecclefiam congcftit vniuerlam.

Marcum Porcium , illum fapientem, gloriari folitum accepimus,
Qmeftore fe,receptis facrisldafis Magna: Matris, conflatam Sodalitatem,
in qua vidu & poculis aztatem cum a:qualibus obledarit fuam:vnaque,
quantum aliunde intelligo , caufta fuit cogendi hunc ccetum, voluptas
corporis,fpeciofoinumbrata religionis pallio. Qui enim coibant, So¬
dales le appellabant ex eo quod ioli non ederent, quodque fimul plures,
collatis, vt quidam volunt, fy m boliš, genio indulgerent. Manfit ea res,
delataque magna comprobatione ad exteros fuit, tamquam idoneum
focialis vita: vinculum, & ad nos vfque propagata: quorum in vrbibus
frequentes vulgo vifuntur ciuium ccetus, Porciani illius armuli, vnde
& nomina mutuantur lira. Quibus ego ccetibus concedam non repu-
gnanter cetera, fi modo nomina ifta, qua: etfi ab illa origine, iam tamen
pridem fandiora vfii fada , ccetibus iis vindicauero, qui Matris vere
Magna:, non Peflinuntia: nelčio cuius , ab Attalo oftenfe, (ed acterno

LIBER TERTlVS* SOClETAS AGENS. 419

L)ei conftlio ele&te, iucundiflima tutela gloriantur. Quid vindicare me c ur čarat
dico nomina origini alienae imputata>quas fi conuenire his coetibus non
minus quampropriacontendam,nemo poftit reprehendere ? Nihil pro-
fanis, nihil vanis debeamus: Sodales eftc, & in Sodalicates coire dicamur, tur.
quia iimul edimus, non cibos quibus farciuntur fagirtan£urque corpora,
led puriores alios,quibus immortalesažtern£quementesrecreailtuf. Quis
non vegetior inccilečlu , quis nOn promptior aftedu , qnis non Ipiritit
fementior }  auditis cohortationibus quae habentur, exemplisc^ue quač
pfsebentur obleruatis, ex his coetibus ad itiunia lua partesque hominis
Chriftiani diicedic ? Quid de epulo dicam diuiniflimo, cuiusferculum
vnicum, Christi  caro integerrimaj potus vnicus, eiufdem languis
pretiofillimus; quibus omne deliciarum genus coiitinetur ? cum toties
ad id epulum communiter adhibeamur, nonne iutc meritiffimo Soda¬
les ab hoc etymo nuiicupabimur?

Video harrere me in olationis meae veftibulo *, tenet me nominis no-*
ftri rado, led interiora iam pridem ad le vocant : quo fi placet lequi,
ducam qua duxit via auditores fuos Vindexnoftei, idemque fapientifli*
mus Magifter Christvs  , qui dudam a vilibus & contemptis
initiis admirabilem Ecclefiae lux maieftatem ac magnitudinem cum ob
oculos vellet ponere, eo conlilio, vt quam plurimos ad eam tamquam
ad diuinum quiddam alliceret \  aflimilauit grarto finapis , quod cum EccUjiaJi*
minimum lir, in arborem lenfim excrelčit patulis diffufam ramis, qui-
bus volucres earli liiccedcrc, in iisque mdos concinnarc per Syriae Padat- *
ftinrecjue campos, hifce noftris feliciores, perhibentur. Quod venia ve*

Ura fiat, eidem granO Partheniam ego hodie Sodalitatem comparabo: sodatita*
quam a minimo ortam,breuilIimo temporis Ipatio adeo le alte extulif- tam mitin
le, adeoque longe & late difFudille in omnem orbis partem , videmus, P artia '
vt admirationem audientibus, nobis autem iucundilumam excitet vo-
luptatem. Quid fingi humilius poteft molitiunculis puerorum prima
Latinitatis elementa condilcentium? quibus vt nulla maturiraš,ita cogi-
tationes de rebus diuinis, ofticioque Chriftiani hominis, lulcipi lolenC
inconftantes & imperfedat , minimeque dignat quas viri exercitati re-
mm vlir, dodrinisque expoliti, audiant, nedum atmulentur. Atqui his
tam praeclari operiš inceptoribus debemus id omne quod geri viaemus
& audimus a tot Imperatoribus, Regibus, Dynaftis, Purpuratis E cele-
fix  Patribus, infulatis Prselulibus, ceteriscjue Reipublicat Chriftianaj
luminibus, ac denique ab infinitis numero Congregationibus, toto di-
ditis & diflipatis teme ambitu. Audite hoc, A. V. iterum dicam, & ad
glodam dicam (pudeat fortalhs inceptionumdiuinarumrudes,me la-
ne non pudet) puerulis prima IEu dimen ta balbutientibus res hatc tota
Parthenia debet, quod pilcatoribus nihilo fpedabilioribus acceptum
refert Ecclefia vniuerfa. vt vel eo argumento a Deo le elte probet, cuius
eft proprium maximis quibufque rebus moliendis audores adhibere,
nulla homines aut generis, aut lapientia:, aut experientiae farna coni-
mendatos, qub clarius omnes perlpiciant, non humanas elfe molitiones,
led diuinas . Ex Belgio hoc noftro (audite Belgat, & in Deum 2I0-
nam refundite) ex Belgio hoc,inquain, noftro Ioannes quidam Leonius

G gg z  trans

4^0 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. I£S'V*

trans Al pes tulit femen, quod puriflimo Romano fblo , medios ihcetf
hannes  pueros, quos prieceptis Grammaticis lufceperat inftruendos, lerere ag-
Leonim  greflus, indullrbe laborisoue fui, quantum iperare fručtus nnmquam
tib^dedii  P 0 ^, m ipfo latu animaduerrit. Vidit iiquidem pietatis in Deiparam,
initinm.  aliarumejue virtutum , tenella quidcm illa, led fincera proucnire germi-
na ;  mox & liirculos grandiufculos liiccrelcere,arbuiailam denique fieri,
omnino pulchram, vifendamcjue ineremento raro, & crebris quali bac-
cis primitiarum virtutum. Non polTum hic longiori oratione exlequi
paruulorum obfequia, quibus Virginis Deiparaepnatris iam fuaputelani
& opem , libi. Ecclefia:que nitebantur demeren : non podlim munia
quiE vel vnuni in locum coačti limul omnes, vel partiti tempčribus lo~
cisque ftiis finguli, obire fatagebant. verbo dicam, ea fačiitabant, qui-
bus oculos omnium in le conuerterent , iplumque excirent Bedeli®
fummum caput Gregorium XIII.  qui coetum nouellum, teneramejue
arbulculam rigandam cchluit ne exarelceret, iigauitcjue amplilfimis pri-
s o dah t as  uilegiis: quibus velut exhilar ata, radi ces in vna Vrbe egit omnino altasa

h.Vtrnnis . b  ^ i ° i S] / *

krem uw-  p a resque oneri Ipetatas moliš, ac ramos pet orbem , quam longe lateque
•pore latif-  Chr iHumuseft,deiibilim os patentiffiinosb-, diffudit: vtiam nullus prope
fme dips- f ic  m terns  locus,quo non pertigerit Sodalitatis illius, humillimis initiis
ort®, praselamm aliquod & illuftre monummtum. Quod vt licrer,
cur® lemper fuit hominibus noftris, eftque etiamnum commendatiffi-
mum,  vt quo myfteria Religionis orthodox®, ebdem lecum Virginis
cultum ferant; quem ciun fciant diuinillimo boe Sodalitatum Partlič-
niarum inuento contineri augerique maxime, nili ad bas vna cumRe-
ligione propagandas omnem operam , omne ftudium, omnes denique
cogitationes conuerterint, muneri fuo fačtum elle latis neutiquam arbi-
trantur. laponum vltimo lubmotorum Oceano leuenllimis legibus &
decretis omnes circummiinit® o ra: aduerlus Cbriftianos tenebantur;
penetrat® funt, audente & moilftrante viam Xauerio : quem mox le-
čuti ex boe nollro orbc per immenla ®quorum Ipatia ftrenuiHimi Socij,
vna cum faeris Religionis Cbriltian® altera Sodalitatum lacra, non pau-
lo felicius, cjuam lua propinquo Latio fabuloliis JEncas , mtulerunt.
Igitur & Iapones vitimi bominum iam his coetibus dant nomina: &
cum luce palam non poffint, blentio & per tenebras coeunt ad Sodali-
tates, tamquam ad Cnriftiani roboris pal®ftras , in quibus vires coili-
gunt, quas ad cruces , adrotas ,adignes , ad tormenta omnibus retrb
feculis inaudita,fbrtilfimiatblet®confenint & conlumunt . Quidln-
diis vtrilque ad orientem occidentemcjue lolein ealdem oftenfas apertal-
oue referam? Ab vno Gregorio Cifnero nauiflimo viro trecentas con-
ftitutas, Annales noftri prodiderunr. Quo quid poteft ad nominis im-
mortalitatem pulebrius commemorari? quid ad veram gloriam magni-
ficentius ? Non ille quidem vilam lui nominis commendationem Ipe-
član it; viuet tamen memoria feculomm omnium , neque erunt tam
ingrati illi quibus laborauit, vt de tanti viri incredibili pietate conti-
ccicant. Vix iple mibi impero ne excurram, & debitas tantre virtuti
perlbluam laudesj led vellra me reuocat exlpedatio, quam poftulare in-
telligo ,  vtde reliquis terrarum oris breuiter exponam, quam frequcn-

tibu^

LIBER TERTIVS. SOGIETAS AGENS* 42 1

tibus fuerint & ipfe Sodalitiis, ab ae muliš in hoc gencre Sociis celebra-
\x.  Sic lgitur paucis babetote : Societas hxc  nofiua vna animis 6 c  vo-
luntatibus , diuerfilfima locis ac muneribus, primo liiofieculo tantum^^^'
incrementi cepitve domiciliis iam habitet omnino očtnlgentis: quorum namenu.
ex piuiibus frequentiffima excurfione vidna luftrat diffitaque loca ,, quae
opera non minori, quam fi propna habeatj procurat & excolit. Atqui
domicilium omnium Ičitote e(Te nuli 11 m, quod non aliquot iub nomine
Deiparas ccetus cogat: maiora, lenis fere leptenilve gaudent. quos fi li-
beat ad calculum omnes reuocare , compenetis conuentuum pode ali-
quot millia numerari, quibus eadem m Patu ra es:demque leges imper-
tiunt communem quamdam vitam ac vigorem 5 vt quod rainis ab eo-
dem quafi prognatis edučtisque trunco vluuenire cernitis, eodem vt
omnes lircco nutriantur & augelcant, id conuenire intelligatis Parthe-
nicru arbori nolte.

Agite vero, quoniam ad arboris firmlitudinem rediimus,Inec no- Viriitlu-
ftra tam ampla quas habeat opportunitates, mecum recognolcite. De ft res  °! ui
Ecciefia velur ampliffima arbote dixit Christvs  : Volucres c ah nje-
niunt, habitant in ramii eius.  Idem in noftram quam apte quadretj dcrnnt.

an non animaduertitis ? Nam Puc volucres cadi eoloci homines figni-
ficant, ciim fanguine & dignitate,tum eruditione & virtute conlpicuos,
quos innumeros accepit fouitque inde a primis mcunabilis Ecclcfia j fi¬
ne etiam eos qui cali commercia confedtantes, animum a terrena con-
tagione auocant •, quis non intelligit, faeros hos ccetus in huius gloriai
communionem aclmittendos ? ad quos conuolant indies tot genere Sc
dignitate illuftres, tot omnibus exculti diidplinis, tot virtutum orna-
mentis confpicui, tot cjeleflis vitx imitatione fingulares. Non hic ego
veteres eruderabo, remotosejue a memoria liorum temporum : led quo-
rum adhuc virtus aut viua Ipirat, ant faeris imprelfa locis, monumenta
leruatnumquam intermoritura. Quis te fileat, magne Ferdinande, Ro-
manorum boe nomine Imperator Secunde, nuper cado dignate ? quo te
euexit ineredibilis tuapietas, omnibus teftata officiis, in Virginem pru-
fertim Deiparam. de qua tibi concilianda cum cogitares, ficitesque
gratiffimum id fore, fi numero accederes Sodalium eximiis illi oble-
quiis deuindorum, diu multumque dubitafii quo te verteres, quibus
potifiimiim te adiungeres, qu.i pater cfTes omniurrg doneč confilium re-
pcrilti plenum fapientia. Accipite quid repererit ingenioliis amor, di-
gnum memoria pofteritatis lempitema. Statuit ic diuidere & impertiri,
qua ratione polfet, quam plurimis. Per Auftriam liram vtramque, per
Vngariae Bohemiaeque Regna, per Stiriam, Carinthiam, Carnioliam,
qiiotquot eflent liib Virginis nomine conllitutv Sodalitates, totfieri
poftulauit voluntatis fual teftes, omniumque tabulis inferiptum legi Fer~
dinandum Secundum Virgineum clientem. Nec fuarum contentus di-
tionum tabulis, prouinciis etiam remotiffirnis fiupplicauit: Belgio 111
primis noftro , cuius in vltimis finibus celeberrima Congregatio Dua-
cena Ferdinandi adlcripto nomine etiamnum gloriatur. Ferdinandum
Ferdinandus, patrem filius mox lecutus, is cuius clementillimo atque
adeo optatillimo imperio fe nuper lubdidk Romanus orbis, confilium

Ggg 3 idem

422 IMAGOPRIMIS^CVLISOC. IESV,

idcm iniit Virginem fibi demerendi. Quare cutn vari is per Germaniadl
Sodalitiis, mm nuperrime Louanienfi in Belgio adfcribi gloriofum fibi
fore exiftimauit. Liceat nune mihi hoc boni ominis caufsa interfari:
Quod glorioliim duxifti 5  Auguftiflime Carlar, id ita quidem, vt m du-»
xifti, glorioliiin eft, quia coniunčlum cum laude eximia 5 led & glorio-*
liim, vc ego interpretom quia quot apices tui nominis imprelfos leruant
rehgiolilfima: illx charta: , tot exftant exftabuntque obuentur« ribi di-
iiinitus lecundillim« Fortuna: nora: certillimag tot cmeriti rx ex Koruni
temporum denlis nubibus ac procellis clariftim« tu a: lucis infallibiles
teiler«. Quarum de bde neduSita; apparebit & lllucelcet breui illa dies,
qua te laureatum , lubactis Koftibus , gramlabundus alpiciat SC  exci-
piat orbis. Teneant me dmtius & abripianc, nifi refiftam, meritiffima
Auftriacorum duorum nomina : quod idem vereor ne mihi contingat,
fi  alios commemorare coepero totius Europ« Ipeetariftimos. Pluti-
momm in primis litterrs linguisque celebrantur Bofcae exempla pieta-
tis : quar ne altius repetam , a Guilielmo Duce fipientiffimo iuxta
ac iančtidimo, quam muka quamque praeclara, quall per traducem pro-
pagata, in liberis & nepotibus ad n a:c vFque tempora lieuic admirali?
Sed quid ego tam anguftis limitibus orationem cireumferibo ? Nil-
per exhibitus mihi Sodalium ampliffimus lyllabus aiiimum plane
confternauit. Vidi Principum in eo , tamquam in ftellato quodam hr-
mamento, eximia qitxdam exprelfa lumina, quorum fplendori intentis
oculis incredibili voluptate perfruebar.Crefcebat lenliis,dum cum Plin-
cipibus viris matronasPrincipescertantes depietate iniifdem tabu lis cer-
nerem: legebam Auguftas coniuges Mariam & EliFibetham-, illam M a-
ximiliani Cxlaris, hanc Caroli Galliarum Noni: quarum in veftigia
Auguftas Reginasque alias deinde ingreflas, animaduertebam excitaflc
etiam in eo fexu admirabilem xmulationem. Ab aulis auertebam ad
Ecclefiam oculos, & quis in ea lacrorum Principum appareret fenih s }
auebam cogno/cere: cum ecce tantus vbique fplendor perftrinxit oculos,
vt, ita me Deus amet, cum priori illa maieftate in contentionem addtici
velle videretur: Fecundorum enim oceupatum tenebat Iplendor gentili-
tius, pradertim cum ad generis ac dignitatis Ijftendorem accederet tam
eximia diuinarum rerum intelligentia j a qua arftimari diligique tam
impense Sodalitatum inftituta, vt eadem ipfi tam frequentes tamquc
auide amplečterentur , id vero muko maxime reereabat. Quotibi
Antiftites faerorum, quot Nuntios Ponrificios, quot Patres Purpuratos
magna mea voluptate in tabulas Parthenias relatos liifpexi ? vt nune
alies innnitos pra:teream, quos aut lapientia, aut natalium lux,  aut
explorata virtus immortalitati commendauit . Vrgent me anguftia?
huius temporis , quibus circumlcribere opus parne immenfum , mihi
quidem moleftum, led iuftas ob caulTas necelTarium.

Hx  funt igitur illre volueres, qux nonimpnlfu natur«, nihil arbi-
trantis, fed rationis lucisque e cxlo euibrat« prouocatione & dmftu, ad
ramos arboris noftr« Virginese conuolarunt. Sed quid magnum eft
aduolafle, nifiin iifdem habitent, vt arboris rutela commodisque per-
fruantur ? Habitationem appello in adeundis Sodalitiis aHiduicatem,

coniun-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

423

coniun&am cum obTeruantia earum legum, quibus Te fingulae com- Sodditai*
inuniunt & tuentur. Vtinam quidem poffim de omnibus qui nomina f mElw in
illi dederunt fua, quod de plurimis vere podlim affirmare, affiduos in
eius coetibus frequentandis &c  efle,& fuifle. Verurri eripiunt hanc mihi tione conji-
Voluptatem initae a multis vitre rationes j qure rerum publicarum gra-i^-
uillimis negotiis implicat<£,optimisvoluntatibus tantum Tolentotij in-
uidere. Quis Regum & Imperatorum diftričtas tor curis mentes, quis
PrreTulum obnoxias & intentas Tuis Tacris,adefie Temper poftulet ? ne id
poftulandum quidem Temper ab his minoribus, quos cauftre Ture fibi
vindicant, resque domi aut Toris neceflaria:. Poflum tamen ex Belgio
noftro, quantumuis multos, prrecipuos viros nominare, qui in maxi-
mis occupationibus religioni fibi ducant Parthenium coetum Tua vel
ad vnum diem pražTentia defraudare. Audio deinde,plurimis in pro-
uinciis aftiduitatis virorum Principum vTurpari exempla omnino quo-
tidiana, qure coram inTpečta acriores Tubdant imitationis ftimulos, lit-
teris confignata, requos rerum reftimatores rapiant in admirationem.

Audio denique in primario Ghriftiani orbis theatro conTeflum repe-
riri, illi non abfimilem quem olim Iugurtha Regum purpuratorum fibi
viTum Tuifle affirmauit: eoTdem tamen ea animi Tubmiffione Virginis
obTequium profeflos, vt,fi vel vnica vice a Virgineo coetu abfiierint, le-
gitimas abTentire cauflas per aliquem domefticorum confeftim Prrefi-
dibus exponant. His vere magnis dum animum obledo, orationem
ad Tereuocat promiTcua clientium Deiparre Trequentia; in qua tamen
non vulgaria Te produnt virtutum decora. Quid agam igitur temporis So j a i ita &
anguftiis excluTus ? h o c, fi vobis probatur, confilio me expediam: neu- dogtum.
tris me dabo, &c  vtriTque: ipfi potifis Inftituto, vnde omnia manant
vtrorumque ornamenta & commoda, breue Ted plenum dignitatiselo-
gium impertiam & finiam. Nihil hoc Inftituto vel ad Tpeciem pul-
chrius, vel ad vTum Tru&uofius, vel ad tutelam, fi occupetur, certius.
hoc continentur honeftacis Chriftianre omnia decora, hoc virtutum,
qure Tummos infimoTqueornent, omnes theTauri,hocdenique prrefidia,
quibus tot infefta cafibus, tot expofita periculis defendatur afferaturque
Talus Tempiterna. Hoc qui načli, felices & beati. Quorum vos de nu-
mero cum efle video, quidniTaciam quod propoTui ab initio; nacftis
gratuler, gratiaf^ue Virgini, per quam načti eftis, agam immortales ?

Gaudete igitur hoc tam excellenti bono, cuius magna quidem per-
cipitis quotidie commoda j Ted tum demum Te prodet prrecipua eius vis, inmorte
cum fatalis vos poTcet hora, Tarcinasque colligere, & per difficilem ho- foUmnu
ftibusque inTeflamTuneftiflimis viam, hinc emigrare iubebit ad incer-
tam aeternitatem. quem TenTum creditis ea hora oboriri iis, qui totius
vitre decurTu ad arborem quam deTcripfi identidem conuolatunt, fixe-
runtqueinea quafi nidum Tuum? Egocerte exiftimo fieri nonpo(Te,
quin exTola recordatione tam conftantis Tua: pietads, capiarit prreci-
puam quamdam voluptatem, qure dolores temperet,vertatque in fidu-
ciam metus, quos Tubijciunt aliorum mentibusperplexiflimaiin tam
ancipiti re ac tempore cogitationes. Quis animus Populenfis Ducis
(exemplum de innumeris vnum interpono) quis, inquam, animus piiT-

fimi

4^4 IMAGO PRIMI SJiCVLI SOC. IESV.

fimi illius viri a Medicis iam depofiti, quam tranquillus & ferenus fuit?
cum teftaretur palam nihil cum fe ex omnibus quas in vita expetiiffec 5
liabere charius aut pluris facere, quam clientelam Virginis, in quam fe
recepiflet cum Sodalitatem iniuiflet: huic fe proinde Sodalitati omnia
qure habebat bona debere, & referre accepta diditabat. quod filioin
primis fuoperfuafum cupiebat: quein vt eamdem Sodalitatem iniret,
initaque Virginem in matrem eligeret, etiam atque etiam hortabatur.
Idem vobis confilium moriens dedit Christvs , cum ex cruce Ioan-
ni,tamquam primo Sodali Parthenky vobiscjue in Ioanne,oftensa Ma-
tre, Ecce,  dixit, mater tua.  coepiftis nihilo quamIoannes fegnius vobis
hanc Matrem demereri: eius porro veftigiis infiftite, & ab ea nullis rc~
rurn temporumque limitibus circumfcriptam beatitatem exfpedate,
quae tot iam pridem felices fecit, fecit orbem vniuerfum : cuius muta-
tum per tot Sodalitates vyltum , & nefcio quibus virtutum radiis fere-
niorem quoties intueor, toties eas referre gratias geftio, quas nemo per
omnem aeternitatem meritis eius pares valebit.

Sed quamuis impares, accipe tamen,Virgo, quales quales ex intima
depromptas mente, intimoque fenfu. nullus iam locus eftin terris, ni-
Kil in vilo loco fandum, quod non vitro Sodalitatibus illis tuis, aut
omnia fe, aut plurimumcertefui, debere fateatur. Fatentur quotquoc
viuunt adftridae votis Familia: Religiofe, fatentur paene omnes, pluri-
mum fandimoniae ex facrariis illis tuis ad fuaz accefliffe vita; rationes.
Ex iifdem agnofcit orbis Chriftianus, arceffiuiffc fe Ecclefias Antiftitcs;
Imperia, Caefares j Regna,Reges; Refpublicae, Principes Ciuitates,
Magiftratus; Concilia, Senatores; Tribunalia, Iudices. Teintuentur,
tibi gratias agunt, vrbium paflim prouinciarumque & Regnorum
inftouati vultus: quos cum luror haberet languorque miferabilis, fu-
peruenifti, velut Pandora quredam,o Virgo; apertisque nouas pietatis
tot apothecis, vnde petere tanto malo remedia poffentjoftendifti; per-
ierant, refpirarunt. Gratias agunt, perSodales hacipsanon amplain
vrbe mille &trecentos, per aliomrn Collegiorum Prouinciae Flan-
dro-belgicae, anguftis limitibus circutnfcripta:, duodecies mille; per
innumeros denique toto diftributos terrarum orbe: quorum omnium
addidiflimas tibi mentes, propenfiffima: in te voluntates, quod nullis
verbis fatis poffunt, quanto polfunt affedu gratulancur.

ORATIO QVARTA,

Imitatio ad fj)iritmles delicrn , feriis Antecimvdibm:
dičlct Lomnij ad Acttdmkos.

Guftate njidete , quoniam fuauis eBDomintu,  Pfalm. 33.

Q Vod inter cetera faftidientis palati commentapofuitPhiloxenus,
eas nimirum carnes efle fuauiflimas, qux carnes non fint; eosque
pifcesgratiflimos, qui minime pifces idcuiufmodi fit, eorum iudicij
facio, quos palato plus fapere quam corde dicebat Plato. Ego tamen

fretus

LIBER TERTIVS. S G C IET AS AG EN S. 42$

fetus eo rermii diuinarum guftu, quem vedra pet hofce dies fatis pro-
didit afliduitas, in re difpari veritatem hanc adftruere conabor, nullas
epulas fuauiores elle, quam  quae n on iunt epqbe$ nullum eonuiuium
gratius,qaam quod minirne eonuiuium. Qua in re hoc me redčit ac re*
cteat,quod plerofq; veftrum hifce diebus cxleft: voluptateperfulos cauf-
(x  mex pranudicalle non dubito.Nec vereor ne quis ex liac numero,cum
fibi cxlefte manna a me proponi videritjadollas ^£gypnas 3 porfum ce~
pasc^fit afpiraturus:&fi force quifpiam ita animo comparatus fuerit,is ex
me audiet illud D.Auguftini: (gnan bonum tuim ,6  onima Chnjliana. Sum - In
m um bonum, hoc e H bonum tuum..qmre er go bonum tuum. £)uid ilh deesl, cm °

fummum bonum bonum eft: Sunt(efrinferiora bona,qu<e altu atq\ altu bona funt. ChriJHana
Peron qmd bonum ejlgufirnplere ventrem } carere mrkoentiagviueregeflire?. ^ onlim?
Tok tu bonum quaru  ? cokeres Chrtjh, quid gaudes  ? qma focius es pecorttm?

Brige fem tuam od bonum bonorum ommum.  Gblectamenta quxris,hoc
prxfertim tempore ? hinc folum & folidum exfiftit gaudiumj cuius x-
terna tibi futura podeflio : Cm,  vt ait Bernardus, omnis oliunde iucundi - Epift.114,
tas comporata mccror efi , omnis fuauitas dolor eft, omne dulce omar um, omne
decorum foedum , omne pojlremo quod ahquem dele dar e pojjit, molejlum.  Hoc
itaque mihi propofitum eft, vt contentione inftituta inter diuinas epu¬
las, ilias, inquam, quas pietateac virtute prxditi in hac vit£ pradibantj
&.profanas iftas, quibus hoc tempore fe immergunt, atque adeo ingnr-
gitant abiedtiftima ventris mancipia; porcorum filiquas has efleoften-*
dam, fieum illopane diuino in contentionem veniant, quo in domo
Patris cadeftis, Ecclefia, inquam, Chriftiana, ftrenui abundant merce-
narij. Quodciim luce meridiana clarius etfe perfpexeritis> tum demum
varios inter epulances vos huic menfx conuiuas adhibebo; vt &ipfi gu-
ftetis, &ex aliorum diicumbentium voce, vultusque alaeritate, di/ca-
tis, quam fuauis fit Dominus; hortaborque vos cadeftis Sponfi verbiss
fomedite amict, (čfr bibite , & inebriamini chartjfmi.  Cant - f*

Agedum ergo,producatiam profana iiia Babylon(quicum mihi futu¬
ra eft hodierno dieconcertatio) cHeptem aliquem fuum, pura Apicium, Mun ^
aut Heliogabalum,aur,fi mauulr, Afluerum Perfarum Regem, qui orn- vohptat
nemillum apparatum pompamejue conuiuij centum odoginta dietum v * na ‘
explicet: aut fi parum Iplendoris habere videtur,quidquid vnius alicnius
ftudium induftriaoue commenta eft, vnum aliquod lautum atq; adipa-
tum cogitatione faltem ex omnium qux celebrauitantiquitas, fymbolis
coaccruet: nec ferculis tantum, fed& coronis, vnguentis,aromatibus,
concentu mufico, ludis conuiuialibus, preriofo denique coenaculorum
ornatu ad luxum faftumque inftruat. Vincam tamen voluptate,fuaui-
tatc, fplendore, vincam infinita ferculornm millia,vno Deoin epulas
exhibito; vnico quidem illo, fed qui abunde n umeri ac varietatis dif- Dgutom
pendia compenfec. Si tamen varietas exigitur, primum, omne delečfca- nmmddi-
menti genus in hoc vno certius inuenitur, quamin  aereo illo Ifraelita- ctammtn-
rum cibo, cxleftibus olim prodigiis notiftimo. Deindeipfa epulandi^ r ’
diuerfitas multorum eft inftarconuiuiorum. Aliter enim quodammo-
do ipfo ftuimur per auguftiflimum Euchariftix Sacramentum, aliter
perpias CQmmentatione$,& rerurn creleftium contemplationem, aliter

H h h per

Homil. S  j
ad Pojmi.

Setm. it.
in (Jant.

Io*n,4,

7 * riclinia
olim oma¬
ri folita.

lib.4.

C ali medi-
tatio iu-
cunda.

426. IMAGO PRIMI SvECVLI SOG. IESV.

per inčulpatx confcientix tranquillitatem, aliter per amorem inflniti
illius boni, aliter per alienx faliitis procnrationem. His enim rnodis
omnibus anitna cxledi pabulo recreatur. Tedis luc mihi in primis
crit illa lolennis Ecclefix vox: 0 facrum conuiuium , in quo  Christvs
fumitur! mens impleturgratid , & futura glon<e nobis pignm dcitur.  Deinde
pro confcientix tranquillitate dabunt illa Chryfodomi vcrba: 6)uidtibi
de prcefentibus iucundum njidetur  ? norme lauta menfa  ? norme diiutnti hac ra¬
men Jiiauia, fi interiori <-voluptati comparentur, urnam njidentur: mhil enim
fuaums bona cenfcientia  . Pro oratione fententiam dicet Bernardus, 0-
rando , inquiens, bibitur vinumhetificans cor , njinum fjriritus, quodmebriat,
& carnalmm 'voluptatum mfundit obhuionem.  Denique pro zelo anima-
rum Christvs ipfe tedis locupletiflimus : dMeus,  inquit, cibrn eH, <vt
faciam voluntatern eim qm mifit me, vt perficiam opus ems.  &: quod iliud
opus, nifi Samaritanorum falus, quam tanto proturabat ardore, vt prx
illa exhaudi corporis folatium padumque repudiatet? Etin  his omni¬
bus anitna Deo fuo fruitiir, idemque Deus varium ediifdem pietatis
exercitiis ac multiplex condimentum. Hxfunt igitur cxledes epular:
quibus vel fic tenui guftu prxlibatis, entne ex abiediflimis huius
mundi flliquis, quod palato noftro podrt arridere ? elitne ex omni vo-
luptatis oflicina, quod oflenfione diuina, certaque nodra pernicie, re-
dcmptum volemus ? Age tatnen, 5c  ne Babylonem indida caufsa dam-
nade videamur, detur aliquis defenfioni locus. Adornet illa triclinium
fuum: aut, fi mauult, iliud a Cleopatra cliente quondam fua mutue-
rur : in quo, tefte Athenxo, omnia auro gemmisque elaborata fulfe-
runt:  parietes aureis veliš obdudi, pauimentum totum floribus ad ču¬
titi altitudinem miro artificio conftipatum , fuperextends retibus, ne
flores violarentur. Magna hxc profanis oculis, & ad veram lucern ca-
Jigantibus, obledamenta pofliint videti j re tamcn vera futilia funt ar-
tis commenta, fi cum iis conferantur, qux in pulcherrimo boe vniuerfo
quotannis nobis exhibet rerum natura.Fac tamen ita ad ftuporem artifl-
cumomnium indudriam defudad’e,vt ex xquo cum ipsa certet natura.
Imo vero quia hanc xquare non poted, demus illi coenaculo pulcherri-
mam verni temporis faciem,dum formofiflimus ed annus.Vilefcent ta¬
men hxc vniuerfa, fimul ac illius triclinij, quod nec oculus vidit,nec in
cor hominis adfcendit,vmbra aliqna pcr Ipeculum '& in xnigmate con-
templantis oculis fuerit obieda. Tedis mihi Siluanus ille,quem accepi-
mus podlongam diuinarum rerum contemplatione,cum iam mentem
a rerum humanarum contagione penitus auocadet, oculos dudioddi-
me comprimere folitum,ne,vt aiebat,rerum indmarutn deformitas cele-
.dis illius coenaculi admirabile fpedaculum perturbaret-Sed quid ais,vir
fande?deformis tibi vidctur h^c rerum vniuerdtas,nobiliflimi architedi
tam nobile monumentum? Fateor,inquit,ede taleac tantum,vrnulla id
adequi poditindudria,nulla eloquentia fatis pro dignitate explicarc:fed
tamen hxc tam formofa rerum creatarum fpecies fub adfpedum cadit
etiam brutorumj imo hxc formofa Deo tam vilia funt, vt iuratis etiam
eius hodibus communicentur, ne dicam in eorum vlus prodigantur.
Oquantonobiliorafunt ea qux eledorum forti atque hereditati refer r

uantur!

LIBER TE RT IV S. SOC IEtAŠ AGENS. 42 f

uantur! O quam mihi fordet humus, dura caelum intueorl Sed leuioris
momenti eft illa de ioco triclimoque velitatioad epulas ipfas ac deli-
cias gradum faciamus. Inftruat itaque profana Babylon meiifam fuam, Conuiuit*,
non dicara argentea vitreaque fupelledili, fed ihurrhinis >  anr.eis, gera- rum  '«***
raeis poculisj totam deniquefuperbiae pompam expllcet i  puriiis ex lpfo ' VAntUk
fonte lateris Christi  per vulnerum eius recordationem ab Elzeario
languis hauritur: dulcius e virgineis diuas Matris vberibus per miferi*
cordia; contemplationem a Bernardo lac ftigitur; vberius ex ipfo tor*
rente cadeftis voluptatis, pia commentatione deguftatae, defiderij fui
fitira exftinguit Auguftinus. Ingerat illa irritanda? gulte quot & quan-
ta volet ferculaj etiam illam, fi lubet, Vitellij patinam, quam Mineruaž
clypeum vocauit, & in hac fcarorum iecinora, phafianorum & paild-
nura cerebella, linguas phoenicopterorum, murenarum lades, alia<que
portenta luxurias, iam tota animalia faftidientis, &certamembra ex
fingulis eligentis. Speciofa funt hxc  nomina, fed re tota deftituta. Nifi
obfonia ifta fames condierit, fruftra milic coquorum induftria fapo-
rera illis conciliabit; fi vero hxc adfuerit, teque mucidum panem at-
que haec portenta condiet. MinCis etiam ad conciliandam orexin fa-
cient ant fplendor conuiuiorum , aut peregrini nemoris aucupia, aut ab
extremo littore petita maris excrementa. At vero in Deo rebusejue diui - Floresal,e *
nistališ fapor eft, vt ait Auguftinus, quem nulla ex parte minuat eda- rtiincon*
citas, nulla faftidiat fatietas. Haec pratcipua dum obtinemus > leuioris
momenti fupereft de parergis quibufdam velitatio; cuiufmodi funt flo-
res alieni temporis, rara hiemis obledamenta, profanis conuiuiis infer-
ri folita. Sed vt Hores fioribus opponam, fnperabunt iidem illi flores
hiberni diuina venuftate atque obledatione perfufi. Teftis mihi cita-
bitur Theophilus ille Cadarienfis, qui cum Dorotheam adulta hieme
ad cadeftis Sponfi nuptias cruenta morte properantem, in hanc fenten-
tiam orantem audiflet: Tibi,bone Iesv,  tibi,dilede mi, oppigneratam
pono animam : tu illam dignare cadeftibus thalamis: deduc illam ad
nuptiales epulas in illis tuis teternum amocnis Ctdorum viridariis; ille
non abfque farcafmo: Age bella Christi fponfa, & cum ad Sponfi
tui paradifum perueneris, rofas mihi ac malainde tranfmitte. Faciam, ‘Domke*
inquit illa, omnino faciam. Nec mora. Vix ad caeleftes nuptias intro-^T^
duda erat Christi fponfa, vix a fupplicij loco digreifus Theophilus, Theophfo
entibie beatis mentibus lepidiftimus pupus latus Theophilo pungit, mutn.

& in partem fedudo, qui vix tria vetba formaturus videbatur, fumma
eloquentia Iegatione fua perfungitur, rofas porrigit acmala, &confe-
ftim ex omnium fe  confpedu fubducit. Tum ille priori fua demen-
tiacaftigata, caftcftisque conuiuij fuauitate deguftata; Me, me, adfiim,
inquit,duc lidor: Chriftianus fum , iungefunera: quid moraris ?  ad
ccenam illam nuptialem cum Dorothea vods omnibus affeduque con-
tetido. En voluptas, enfrudus floram alieni temporis. Quidtale fpe-
dauit vmquam infamis Babvlon ? Promat itaque nune, fi volet, ce-
tera: vilefcent tamen vniuerfa, vel hoc ipfo quod in lucern producen¬
ti- Promat, inquam, vnguenta, & quidem, fecundum Athenseum, Vneuent*
fuis membris aptata fingula: vngat ^Egyptio pedes Sc dura, Phceni- *'» «»«-

H h h i cio Mm '

428 IM A GO PRIMI SiECVLI SOC. IE SV/

cio maxillas, fifymbrio al.terum brachium }  amaracino cilia & čada*,
riem , ferpillino genua &.collum j nos curremus in odorem vnguento:.
rum Sponfi cadeltis; cuius namen, fuauiffirnum, incjuam, illud Iesv
Christi  nomen, velutolcumeffufum, ncfcio -q.ua fuauicate dciibutos
adferapit, oinniumque dominatur alfedibus. Imphcet illa porro cck
Corom &  ronis floreisj myrteis, natclinis caput, frontem, collum, pedusjCHiu-
mufica m  stvs  qui replet in bonis de (klenu m n odru m, coronabit nos in in i (er h
conmims:  corc j^ & miferationibus. P romat illa profanimi fuum acpleruuique
lafciuum melos j obtundet verius quam reereabit aures diuinre cithane
modulis afluetas: cuius fuauitatem ii cognofcere defideratis, D.Fran-
cifčum, (I placet, confulite. Quanto hunegaudio redundaile accepi-
m us, cum node quadam oranti cadeftiscithara Angelico pledro pub
fataomnem animi moerorem abfterfit? quas mm ille voces iadabat te¬
mni. ftes interioris folatij, identidem illud Propliet« vfurpans: Lat at us funt
in bts qm dieta funt mihi: in domum Domini ibimus\  quas (ufpiria,quae vota
in cadum iaculabatur, cupiens diifokii & elTe cum Christo ? Fr uit ra
nune volnptas aeroamata conuiuialia,fmftra mimos, hiftriones,areta-
in pfai.i ij.  iogos producat^ cutn fciamus illud a D. Auguftino vere pronundatum:

trima- Dukiores funt lacrjrna orantium  , quam gaudia theatrorum.  Cedant ereo
ptatelfža-  ^lidis caduca, veris falfa, faeris profana gaudia: cedant Babylonis epu-
moreš. [x  cadeftibus deliciis. Ibi enim faturitas panis, tefte diuino Codice,
Ezeci.ifi. Q omo rrhaei incendij fomes, ibi

Venus in nj'mis 3  ignis in igne furit:

bic frumentum eledorum, hic vinum germinans virgines. QuiJ?
quod illre terrere voluptates, fi nimium indulferis, plus-ipsa farne, non
rard diičruciant. Te vero, bone Iesv,
iubiio, d ’ m  Te qui gufiant efuriunt ,

fui bibunt adhiic ftiunt >

Defderare nefemnt ,

Nif  Iesv  m quem diligunt.

Legimns quidem nodurnas iflas comelTationes tamdiu interdum
protradas,

Doneč ab hefernls profj>exit fedibus alter
Caf or , (f/ heflernas rifitTithonia menfas:
neminemtamen audiuimus exftitilfe, cui vfque adeograta edec illa
pergra:catio,i:otaque node congefta ventris faburra, vt auroram pra-
maturam eile infamium epularum diremptricem criminaretur. Vin-
cantcrgo rurfum fpirituales epulaeg vincatearum guftus atque (enfus.
Antonij  Namque ecce tibi D. Antonium, quem ineunte node fepe oratipnem
& sir feni j  ingrelTum, aurora in eodem veftigio oppreftit, qnerentem etiam cum
Ino-^nlo  lacr y mis  l e  h° c e P u l° tam fuaui ad curas diurnas nimis imrnatu-
rediuelli. En magnum illum Arfenium, qui cum a tergo folem oc-
cidentem reliqui(Tet, tamdiu orationis fuauitate immotus fruebatur,
doneč eum folis orientis radij prohiberent in caelum fufpicere. Sed,
inquies, teftes mihi producis rerum humanarum inexpertos, horridže-
<^ue folitudini magis quam palatiis aflfuetos. Non funt hi teftes omni
exceptione maiores. Poffem hic ego magnum Arfenium vtriufque

fortu-

LIBER TE RT IV S 4  SOClETAS AGENS* 429

Fortun* confcium obtendere , eiufque tcftimonio grauiffimo 6c
maximo pontrouerfiam definire. Sed age, fine Reginam Ed berem
potius audiamus in illo rerum humanafum faftigio deliciis omni¬
bus affluentem: Domine,  inquit ,quihabes omnium fcientiam > '<&> nojli  e«  h. h.
qma odenm gloriam miquorum , & dete skr cubile incircumciforum, & om-

tati-

nu dienigena: tu fcis necefftatem mešan , quod dbominer fgnum fug er b us vo
(fr gloruz men, quod efl fuper cap ut meum m diebus oBentationis mere, & blii nMiUi - u .
detefier illud quaf pannum menflrUatce , fr rton portemm diebus flentjj mei,
fr qubdnon comederim m men s a Aman , nec mihi placuerit conumum Regis,
fr tion biberim njinum hbammum : fr mmquam Ut at a ft anali a trn, ex
quo huc tranflata [um <~L>fque m prafentern diem , mf m te Domine Deus
^Abraham.  Rečte ataue ordine non minus fecifti, quam docuifti,ma¬
trona fapientilluna. Quid enim ad cifternas diiliparas confugiant, qui-
bus ad fontem vinu m pater acceiTus, ex quo omne confolationis & ob-
lečtamenti genus abunde promanat? facile id loquitur affečlus conui-
uarum ca.de tli huic menf* accumbentium. Videte nune igitur quahta
cura voluptate iufti epulentur fr exultent in confpeffu Tkei , & delečientur  Pfaim. cj.
mUtitia.  Et vt infinitos fiientio pr*teream, vilicam intuemini Catha-
rinam Senenfem amore diuino ebriam: illam, inquam , contemplatni- foiupas
ni, poftquam Christvm toto pečtorc todfcjue medu II is haulerat,
fui impotentem, & grato certamine cum diuina confolatione totius "sTithrvm
corporis iačtatione, voce geftuque lučtantem ( vt in flumen depreflis
acdemerfis vfu venite folet) & quaqua poteft vit* viam indagantem,
doneč tandem,nimia diuin* dulcedinis innndatione rupto corde vehif-
quevitalibus,amori mortiquefuccumbat j Iicet pofthoras aliquot vit*
fuerit diuinitus reftituta. Viderunt non vno tempore h*c dulcia tor-
menta gratacjue pericula viri non minus eruditione quam vit* fanbti-
moniaconfpicui, Ephr*m Syrus, & Francifcus Xauerius. quorum hic
ex*ftuante diuina conlolatione folitus exclamare: Satis eft, Domine,
fatiseft. ille vero : Recede a me Domine parumper, quoniam vafis
huiusinfirmitas exuberantem dulcedinis tu5 copiam ferrenon fuftinet.
Sedamabo, vir fimčtiffime, ne tant* voiupratis influxum fiftas: en
aridum cornoftrum: fipečtus Ieuare defideras, habes hic quos beare
poffis: nobis labia tua memoriam abundanti* tam inuiitat* fuauitatis
eručlent: nos auido corde diuinum illud nečdar haurieinus. Audimur,

& audimus : O quam magna,  inqui t,multitudo dulcedinis tu£ domine,  PfaLm-
mam abfcondifh tmentibus tel  Deus bone, fi tanta hic elt gaudiorum af-
nuentia, quo tandem modo, imo quam abfque modo inebriabuntur
clečEi tui abvbertate domus tu*! quam torrens futurus eft ille torrens
voluptatis! fi tant* Funt exfilij noftri delici*,quant* futur* funtipfius
patri*! O vere beatus , & miilies beatus, qui manducabit panem m regno  l UC x 14.
Deil  Imo beatus, qui corporis huius limidbus adhuc circumfcriptus,
profan* tamen voluptatis illecebras proculcans, libera mente inamoe-
num illud Elyfium fubinde euolat, *ternumque illud conuiuium mo--
mentanea faltem Sc  adumbrata fruitione aufpicatur. 0 faerum conui¬
uium,m quo  Christvs  fumitur , & cum Christo defideriorum
UoRrorum votorumque compendium! fi intellečlum pafcere" defide-'

H h h

ramus.

430 IM A GO PRIMI SiECVLI SOCIESV*

rarnus, hic cit in quem defiderant Angeli profpicere i fi voluntatem &
Senfuttm  affe&um, hic eit cuius amore fponfa languet in Canticis. Si ieniuum
manTfhi-  obleftamenta venama r, funt & ipfa fumma, fed fpiritualia, ied diui-
nt naiia.  n a. Hic eit candor lucis xtemx,  fed quem no n capi: locus: hic dulcis
Ang. i. to. melodhe fonus, fed quem noti rapit cetnpus: hic aromatum fuaueolen*
Conf.«p.6. c j^ p ec j q Ua m  non fpargitflatus: hic mel & manna, fed quod non mi*
nuit -edaeitas: hic non membra acceptabilia carnis amplexibus , fed
caita adh^iio, quam  non diuelhtfatietas. Ec fieii tamen poteft, cunj
hoc tem pore h a; c tam fplendida tamquedeliciofa menia in medio pro-
pohta fit, tantam elle hominum dementiam , vt circa Babylonis cricli-
nia micas & fruftula mendicent ? Abfit hoc a vobis, Auditores: quin
pfatm. n- potiiis gufiate (ef rvidete,quoniam fuauis efi DomirHss.  Dilatate finum cor-
dis veftri, & Deus implebit illum, non profana: voluptatis ludibriis, ied
caftiilima fuauiflimaque delečtatione; non famis ac flcis irritamentis,
ied folidis epulis asterni defiderij noifn palato refpondentibus: quas qui
femel guftauerit( liceat mihi cum D. Bernardo philoiophari) nefcio
an horribilius poenaliufve iudicet inferorum flammis ad tempus ex-
crnciari, quam iis defertis faeces denuo mundanarum voluptatum for-
bere, fenfuumqueinexplebilem repetere curioiitatem. Sed heu me mi-
ferum! quod ieiunum cor meum nihil dignum tanta fuauitate conci-
pit, quod inhpidum palatum meum tam bona: cauife praruaricatur,
prohibetque ne guitum aliquem tanta: fuauitatis in vos transfundam.
«p.'t' COnF ' Idipfum queritur ac deplorat D. Auguitinus, focordiam fuam accu-
fanSjdumpia  commentatione recolic quartum Regij Prophetae Pfal-
Deliti*  mu m, O ii ponora guftent ij, qui volentes,mc]uit, gaudere forinfecus,fa-
jpirituales čile euanefcunt, & ejfunduntur in ea qu£ 'Videntur & temgoraha funt , (gfr
Konfet* ma g mes  tor um famelicd cogitatione lambuntl Et o f fatigentur inedid,
■poffmt. dicant: ^ut-s ojlendet nobis bona? (gjf dicamus , e> audiant, Signatum efi
fug er nos lumen y uit us tui Domine. O fi njiderent internim lumen aternuml
quod ego , inquit, quia guflaueram, frendebam , cgmmam non eis goteram
ejlendere , f adferrent ad me cor in oculis fiis foris a te  , (fr dicerent: ®uis
oHendet nobis bona ?  Et quid tandem oitenderes, Auguftinc ? G)uoniam
tu mi hi Domine dulcefcere cceperas, (gf dederas Utitiam in cor de meo-Nec njo-
lebam multighcari terrenis bonis } cum haberem in aterndfmghcitate aliudfru~
mentum, njmum & oleum. Et clamabam in confequenti <-oerfu )  clamore alto
cor dis mei : O in gače ! o in idigfum ! o quid dixit, Obdormiam (gfr fomnum
cagiam? Quomam quis ref [let nobis , cum fet fermo , qui fcnptus efi , aAbJor-
pta eft mor s in uiciondl  En fpiritualeconuiuium, cuiorautes Pialmofque
ruminantes accutnbunt viri fančti, nec ie nec voluptatem fuam capien-
tes. Quid fimile huins Babylonis, cuius omnis oblečlatio foeda eit,
momentanea, caduca; &, quodcaputeft, ii te largius inuitaueris, ple-
rumque animx permciofa, & cum interno cruciatu coniunčta,
Occultum ■quatiente animo tortore fagellum ?

Arridec illa quidem blandiufcule, gemmis auroqueperniciem propinac,
pellacibufque verbis ingeminat, Euge bibe, euge bibe. Sed non veniac
vmquam nobis tanta dementia, vt, reličtis fbntibus Saluatoris,prxien-
tiffimam animae noitra: peitem haurire malimus; prafertim dum cx\c-

ftis

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 43 1

His eonfoiationis vena: nobis fcaturiunt. Namqtte ecce pra: foribus eft
facriieiimij tempus> id eft (vt ego q uidem interpretdr) landiorum de-
iiciarum fiundin*: &c  erit quafi bortus voluptatis terra coratti eo: ger^cto, t:
minabmt Jpeciofa defem }  & mplebuntur aru frumentd, & redundabunt
torculana vino  (gr oleo, comedetis vefcentes , (gf faturabirfttm : & laada-
b it is nomn Domini.  Et it forte non omnibus lumma illa felicitas ob-
tingetj at certe nemo a Deo ieiunus, nemo famelicus abibit. Quem- Deu p™
admodum enim amccniflimutn illud aftrum vniueifi, aerem, fi purus Cltltis q^
eft, peifede llluminat; fin autem tiubilus aUt caliginolus, non ideo ni
hilimpertic luminis, fed tantum immittit radio rum, quantnm denfitas mcat.
illa admittit$ idemejue le per ritmi las in domum infundit, quantum
earum patiuntur anguftiae: ita Deus, cuius natura non minus prona at-
que expedita eft ad communicanda dilijna folada , quam folis ad fpat-
gendos radios 5  tantum nobis impertiet gaudiorum, quantum defideri}
noftri fames ac fitis anhelare, aut quantum aperti pedoris noftri finus
poterit ampledi. Agite ergo, guftate & videtejquam fuauis lit Domi-
nus: & quantumcumque velquantuiumcumquelpiritualium delicia-
rum vobis communicatum fuerit, tale proculdubio etit ac tantum, vt
facile oirinem profana: voluptatis fenfum pofltt exftinguere. Guftate,
inquam, ipli vos, quam fuauis fit Dominus. Ego enim tametfi id liac-
tenus incompofita mea balbutie eloqui conatus fuerim ; fi tamen aut
cogitatione confequfi aut verbis explicareme pode confidam t  fruftra
fim. Vos itaque guftate: & cum prorunipentes ex vberrimae confola-
tionis guftu lacryma: iudices incorruptijinter fandiores has ac profa-
nas illas voluptates fententiam tulerintj tum demuiii llon abfque amo-
lis teneritate ex imo corde fufpirabitis, fero vos in cognitionem tarii
inufitata:dulcedinis deuenifte: tune nihil vobis in pofterum commu-
ne cum fluxis & caducis mundi ludibriis eflfe cupietis: tune denique di-
uinioribus pafti deliciis, 5c  arternas beatitatis dulcedine, quantum mor-
talifas eft, praelibata, hoc epiphonema crebro fermone vfurpabitis:

'Heati qut ad ccenam nupttaram Agm vocati funt l Inebnabuntur ab vber~  Apocal.t*.
tatedomus tu£  Domine: (f/ torrente voluptatis tuapotabis eos.  Dixi.

O R A T I O QV  I N T A.

Defeholis, ejuas meigno ReipMcd bom Societas afer uit.

C Vm admirabilem illarn viuendi rationem memoria nuper repe-
tebam,quam Ignatius ab armis & tu baru m clangoribus adno-
uum bellandi genus dtuino inftindu euocattis fulcepit; eumque vide-
bam natu grandem, ftirpe nobilem, rebus fortiter geftis gloriolum, e
caftris per tot dignitatis & mil iti a: gradus ad litterarum prima tirocinia
defcendiflcg neque pro aetatis conditione, ac Iplendore generis, priua-
tim edeinftitutum, fed puhlice, in fchola, ante oculos omnium, lqual-
lore paupertatis obfitum , inaudita prorfus negligentia fui, inter puero*
rum greges confedifle- huc omneprincipium Icholarum, quas a Socie- Ortgofcho.
tate aperiri iuftit, referri pode arbitrabar. Sic enim cogitabam, Deum l s 0 cZm.

Opti-

Schoirt-
rum j 'ru¬
šim.

jilcxM-
dri Far-
nejij iudi-
cium de
Socittate.

43^ IMAGO PRIMI S^SCVLI SOC. IESV.

Optimum Maximum eximix fubmiffioni pr^mium in terris ctiam ali-
quod interdum dependere, quo quidquid prxcc(Iic abicdionis atque
contemptus, velut inlperata quadam repentinaque lueediilipctur,
in cogitatione milil veniebat in mentem, certp credcre (quantmn qui¬
dem fas eft homini diuini confilij cautlam rationemque cognofcere)
hanc Ignatium a Deo tuliffe mercedem, vt ingeniorum cultus, bona*
rum artium vigor, honefta iuuentutis inllitutio, ornamenta virtutis,
pramiorum amplillimorum gloria, innumerabilium fčfiptorum do-
diflima moBUmeiita illius ftudiis virtutique commifta creditaque fuiiTe
viderentur. Exquo pfofečtb intelligi debet, quanta in illo fubmifli ani-
mi exemplo lic laus , cum in extollendo tanta fit gloria. Quid enim, fi
non populares atque vanas opiniones, fed fapientum iudicia confula-
mus, fiue ad dignitatem maitis, fiue ad frudum pnrftabilius eftepoteft,
quam puerorum mentes, eeu puras tabulas, virtutum ac dodrmarum
poloribtis imbuere, quiindies pulchrius effloreičant^ingeninm latens ac
pigrum in lucern & curricula mentis. extrahere 5  hortando bonam indo-
lem erigere, emendare deprauatam; vitia quibufcuin nafeimur refecare,
virtutes inferere 5  neque iam parca mana aut virititn, fed effuio finu Sc
per agmina difperfis ingeftisque beneficiis ciuitates, prouincias, orbem
vniuerfum obftringere ? Et fecit id certe Ignatius cumulate, cum in ton
tamcjue diftradis terrarum oris puhlica litterarum virtutumquedifcen-
darum conftituit domicilia; in quibus ea traderentur, qu^ ad beatum
Rerumpublicarum ftatum defiderare poffent illi, qui eafdem erexe-
runt. Neque enim vllus vmquam eorum, vt id primum generatim di-
cam, illud magnopere curauit, vt ardificiorum Iapides ad fundamenti
ftrmitatem , aut faftigij fpeciem, artificum opera bene apteque forma-
rentur: fed hac in re atque cura cogitatio eorum & mens tota verfaba-
tur, vt ab optimis praseeptoribus puerorum animi liberalibus ftudiis Sc
moribus expolirentnr. Hoc vrbium Sc  prouinciarum appellabant fir-
mamentum: hocconditarumlegum audoritate fpedabant: hocvrge-
bant publicis priuatiscjueiermonibus: hinc dicebant ornamenta pacis,
hinc.belli prrefidiapeti oportere. neque fieri polfe credebant, vr non la-
bemfaceret, acgraui ruina conuelleretur Reipublicae moles, fi in al-
tum alfurgeret hoc prius fundamento minitne ftabilita. Nequeovete-
ra illa fapientum, quam grauia fint, hac de re iudicia memorarer no-
num tamen atque in Belgio datum ab Alexandro Farnefio fortifliino
Imperatore, quem a:tas noftra vidit, cum in medium profero, noloine
tam paru m intelligentem quifpiam exiftimet, vt, quantum comraen-
dationis habeat, non attendam. Tua quidetn funt omnia, Heros inui-
diftime, & dieta fapienter, & fada generose: at cum dicere folebas, te
Societatis conftitutum in aliqua vrbe Collegium arci munitionibus
validre, &a milite omnique apparatu bellico inftrudiffimae,anteferre;
vehementer metuo, ne exto!lendi nos inflamtnatus cnpiditate liben-
tius hoc in nos contulifle videaris, quam verius. Magna enim erat tua
de riobis exiftimatio, beneuolentia in nos ftngularis: cumque in pro-
pugnandd Religionis atque Regis caufsa triu m phale perBelgas fignutn
expiicabas, in pugnarum tuarum Sc  triumphprum fiudum ipfa quo-

que

LIBER TE RT IV S* SOCIETAS AGENS. 43$
que Sociecas, te iubente > venieban Quocirca fubuereorj ne ingenium
iilud tu u m j tametfi pcracre Sc  fpedatiflim« virtutipar, tamen ad belit
artes a natura fadumpn hoe Collegij fcholarumquenolb:arum pr«co-
nio amore leuiter pr«ilridum fuiife videatur. Minime, inquit: imd Stci *t*
vero quid arces vrbibus conferant > quid in iis milites bona difciplina
exercitati valeant,noui:neque tamen bellic« artes,in quibus me non in- uflim *.
ficior mediocriter eiTe verfatum, ita penitus ab iis qu«ad  humanitatem
pertinent, funt difiund«, vt, quidiuuentutis quotidianain fcholis exer~
cicatio ciuitatibus conducat, confequi non poffim. Vt boe capere me
conuincam : tolle hanc arcem, tolle hoc praefidium vrbibus, conftitue
nihil efle cur«, vt difcendi fcribendique labore exerceantur ingenia,
iaceant Humanitatis ftudia (quemquafi gradum atque aditumad čete*
ras difciplinas facere omnes debent) nemo voeem geftumdue ludicra
atque vmbratili meditatione moderari doceatur, nullus fubnajc pieta-
tis ienfus, nulla virtutum teneris anitnis cupiditas inftilletur; iam om-
nem facri profanique Magiftratus audoriratem, iam humanarum di-
uinarumque legum interpretationes, iam oranem in regendis ciuibus
«quitatem ifta ratione pr«cluferis. Cbmcnim illi ex iuuentute excef*
fermt, &c  qui paruerant hadenus ( quamquam de illis hoč Vti verbo
non debui, qui Magiftrorum foluti imperio, non nifi effrenatis cupb
ditatibus paruerunt) verumtamen cum qui paruerant, imperabuntj,
cum pro falute puhlica ftandum erir,cum tenendus imperij clauns, cum
terrores,iniuri$,min£e,vulnera,exitia propulfanda, vllumne florentis be-
neq; conftitut« Reip.veftigiumretinebitur?Cum milites adeo inexercita-
ti fucrinr, fatifne validis arcibus Sc  propugnaculis ciuitatem inter furiofo*
rum hominum incurfiones, circumuailatum iri exiftimamus? formido-
lofiflimorum temporum oborta tempeftate, auguramur fore, profperum
vt curfum nauisteneat, iis ad gubernacula conhdentibus,qui non modo
procellas ac turbines non prouidere, fed, quia in tenebris vitiorum Sc
ignoranti« femper iacuerunt,ne lucern quidcm virtutis acfapienti« ferre
potcrunt? Reipub.corpus cum vulneribus confoifum ac morbis debili-
tatum Ianguebit, fatifne perite obligari confirmarique poflfe credimus
a Medicis tam parum inftrudis, vt ad cetera vulnera, quibus publica
ingrauefčunt mala, hanc quoque mortiferam plagam infiigantcuratio-
nis fuae? Non poteft dici fatis, ne cogitari quidem, quantum perturba-
tionis ac fceleris, quac direptiones, qu« peftes, qu« naufragia euentum
buius conditionis me« fequerentur. Quapropter iilud maneat &fixum ^plarum
lit, prim« «tatis inftitutionem, fi Rempublicam faluam volumus,fun- nece ^‘ tas '
ditus effe ncceflariam. Quam quidem neceflitatem cum femper ma¬
gnatu, tu m fane haud paulo maiorcm fub exortam Societatem, mifer-
rimorum temporum acerbitas fecit. Etenim vt illorum memoriamre-
petamus (neque vero cum moleftia fufčipitur pr«teriti morbi recorda-*
tio, quando eft omnis iam pridem aegritudinis difcuifus dolor) vt, in-
quam,  repetamus fuperioris frarli primordia Sc  ftatumj  magnus fine
dubio dodrinarum ardumque liberalium erat negledus, magna hinc
confecuta Religionis ac diuini cultus incuria, inclinatio rerum Sc  tem¬
porum magna. Vos templorum ar« atquc exedr« appcllo ac teftor,

Iii qu«

434 IMAGO PRIMI S£CVLI SOC. IESV.
quae tam erat a Sacerdotibus, qt_ias a facris Oratoribus folitudo ? quam
iara tribunalia arcanis confcientiaz retegendis deftmata ? qua: hotni-
num eruditorum raritas?quam pauci potenci illo acque magnifico di-
cendi genere in concionibus auc languentem populum incitare pote--
rane, aut effrenatum moderari ? Qui interim haereticorum feruebant
impetus? qui latratus? qux  animorum nutantium ia&atio? quiquaflati
Imperij metus? quxrerum impulfarum fuhinendaru mque prasfidia?
Vix vfquam vigebant in vrbibus lic ter a:: famma paflim erat non vine
jfolum, fedorationis Latinae fceditas: incorruptam fermonis integrita-
tem difcerpdffe barbaria videbatur: veteres illi ornatiffimique feripto-
res iacebant in tenebris, indigno fituobdu&i, ac propemodum exefi:
poefis, illa inuentionum parens,ac delicias litterarum, ab hebetatis, fra-
dis, contufis, tardis ingeniis fpernebatur: oratoria facultas, illa regen-
darum vrbium prcefes, & fcientiarum omnium ornamentum, formam
fui Sc  imaginem vbique requirebat. O tempora illa probri Sc  dedecoris
jnoftri plena, qnibusfuriofus vnus Sc  aleer gladiator, lingua, manu, vita
omni inquinatus, cum inconcionemfucataquadameloquentiaarma-
tns veniffet, Sc  id temporis infolita ornate loqučndi ratio admirabili-
fatis multum haberet, ita primo ftatim aditu audientis populi ftudia
voluntatesque fibi conciliaffe dicitur, vt,nifi de loquacitate ratio, de
impietate Religio, veritas de mendacio per fe ipfa omnibus tacentibus
triumpharet, os omnibus opprefliife, Sc  palmam de manibus noffcris ex-
torfifle videretur! O fpedaculum illud non modo hominibus, fed ip-
Usedam templorum parietibus atque fubfelliis lučtuofum, ftetilfe non-
numquam ad aras eos homines ac perlitafle, qui non dico dignitatem
fuam mediocris faltem dodrinae exiftimatione vtcumque fuftinerenr,
/ed qui ea qux  rite pronnntiare tenebantur, omnino non intelligerent!
Ecqua erat illa labes, cum faeri Ordinis amplitudo atque maieftas,
quam tantam olirn fuifle meminimus; vt Imperatores fceptra & lau-
reatos fafces illi fubmitterent, hucufque reciderat, vt (fi quis forte fto-
machari coeperat) inter parata conuitia Sacerdotis nomen locum ali-
quem inueniffe, fuaque contumelia non vacare putaretur .? Fuit illud
quidem, fateor, fuit htereticorunr& perduellium hominum acerbitati
Sc  impotentiffiino furori tribuendum: qui qnia Romanis facris ac delu-
bris atrox Sc  teterrima perfidhe macula imbutum bellum indixerant,
tum prarcipuem homines aris deuotos impudentius debacchati funt:vt,
cum illorum audoritatem Sc  famam aperte palamejue peifumdedil-
fent, tum quidquid eftin  facrificiis auguftum atque diuinum, eadem
machina impetuque conuellerent: tamen. fed cohibebo me, neque
committam, vt petulantiflimorum hoftium impietas iuftam expro-
brandi cauflam habuiife videatur. Itaque litteris apud iuuentutem ob-
foletis,obfolefcebant vna cumillis non ipfatahtumHumanitatis ftudia,
Virtutum  f e d etiam pietatis. Magna eft enim illorum inter fe Sc  propinqua cog-
tumcol-'  natio,-magnaneceffitudo,vtnequevirtutisplerumqueguftumhabeant,
A  qui litteras, quibus imbui penitus debuerant, non guftarunt; Sc  diuina-
rum rerum fuauitate capi fe fentiant, quinufquam fuauius, quam in
Itudiis conameidint, Nam vt omittamus de lrifce temporibus cogi-.

tando

Sacerdo-
tum indo-
ttsrftm
contem-
ftfU,

liano.

liber tertivs. SOCIETAS AGENS. 435

tando recordari, vno adfpe&u intneri poflumus peregrinas gentes, quae
qub minus habent litterarum, eo plus habent inhumanitatis, & ad tar-
das languidasque pecudes propius accedunt. Et apud populum illum,
barbararum omnium victorem dominatoremque nationum, de quo
merito dubices fortiorne olim fuerit ad gerendum, an ad fcribendum
ornatior, qui dies illi bene fcribendi, idem finem pariter attulit bene
rem gerendi: neque priiis bellica illa fortitudo neruos ac robur perdi-
dit, quam eloquentia fucco & fanguine deftituta contabuit. lam vero SchoU Sa ~
fi fcholas noftra: hoc attulerunt commodi & ornamenti, quod Grascis
Latinisque litteris fuus redditus fic vigor; fi tanta dodorum hominum tulermu
jnunc eft copia, vt non , quemadmodum olim, initiati facerdotiis, fed
facerdotia initiatis defint; fi exhocprimum fonte proflimt, quod in
templis, in roftris, in curia, in omnibus Reipublicas partibus ampla
atque excelfa eloquentia dominetur, & ad omnes iuereticorum impe-
tus, quafi murusquidam, eximia serum humanarum diuinarumque
fcientia opponatur; quideft, quod felicitati temporum noftromm gra-
tulari, Deoque folennes gratias habere dubitemusr Mihi quidem, ciim
identidem incurrit in oculos ille a Societate tam vtiliter fufceptus in
fcholis labor, maximarum lsetiflimarumque rerum perfufus cogitatio-
nibus efflorefeit animus, & (quoniam difticile non eft loqui, cum gau-
deas) ipfaper fe redundat oratio. Cum enim fcholaram noftrarum
commoda nequc mediocria neque pauca difpicio, ciim me per orbem
vniuerfum late longecjue effero', ciim tot nationes difciplinis atque arti-
bus excukas obeo (nullus eft tam diffitus in terris locus, quo non cele-
riter penetret animus, quife cogitationum fuarum impetu la;titiaque
abripi patiatur ) cum Vrbem illam terrarum principem ac dominam,

& quamdam quafi caeli coloniam ingredior: cum hic memini Grego- ffreg. xr.
linm Quintumdecimum imperium diuino proximum exercuifle, San-fc holam
dorum faftis Societatis noftrae conditorem Ignatium rite infcripfifle; tempiZt
eumdemque prorfus locum , eamquegymnafij partem, qua Rhetoricse confccr*ri
auditor confederat, in aram ac templum illud auguftum & ingens e(Te curmtU
commutata, inquo excitando Eminentiffimus Cardinalis Ludouifius
eius nepos non modo Principum, fed Regum plane magnificentiam ad-
a^quauit: cum nune beatiflimum populorum omnium Patrem &Mo-
deratorem VrbanumVTtL Pontificem Optimum Maximum proftra~rv-W
tus veneror ac fufpicio,aquo,tametfi ille mens & lingua Christi  non rčtlT*
cflet, tamen propter ineredibilem rerum omnium fcientiam oraculum ‘ia&iit-
petere orbis poflet; cui Academia Romana eius opibus ornatior, fa- tern.
pientiae laudem & patrocinium debet; cuius eloquentia & poefis illo
melle eft dulcior, quod apes in eius gentilitiis ceris ponunt: cum dein-
de auguftiffimum Purpuratorum Patrum concilium ingreftiis, neque,
vt Cyneas olim Regum, fedquemdam Heroumcadeftium confefium
intueri mihi videor: cum hinc per Regna & Prouincias euagatus, in tot
illuftrifsimos Antiftites cogitationem intendo, qui innumerabili Sa-
cerdotum coetu pr;efidioque ftipati, defaerorum procuratione, de alie-
ns falutis tutela, de refrenanda improborum licentia, de erroribus con-
futandis, de ethnici moriš & ritus impietate abolenda, de Ecclefise sdo-

I i i i ria,

j£ fekalij
Societatis
»tagtn vi.
ri.

Antipka-
nis fenten-
tia fcholis
accommo-
data,

%eges &
Princip e s
Societatis
di [cip lina

txcnlti.

436 IMAGO PRIMI SJLCVLI SQC. IESV.

ria, deRegnorum pace, de menda augendaquevita: fandim.onia per-
petuo cogirant: cum mecurn ipfe reputo tot paffirn Oratores in concio-
nem afcendere, inhominem mentes influere, fidem facere, animos.com-
moitere, pro ftudiis & plaufibus.gemitus & lacrymas audientium exci-
tare: cum Cccnobia religiofiffimorum virorum frequentia vbique com-
pleta video, qui laudes asterno Numini debiras diu noduque conci-
nunt,  qui  temporum & morum corruptelx fubueniunt, qui caeleftem
iram placant: pofthaec, cum ad potentiflimorum Regum palatia &
curias me conuerto , cum illic video tot fortiffimos ampliffimosque vi-
ros, cum bellicis laudibus, tum eruditionis gloria excellentes, partim
populiš iura deferibere, legationes obire ac renuntiare, inteftina bella
componere, futurorum felicem exitum e pmeritorum memoria petere,
in cauffis reisque defendendis retatem laudabiliter conterere-, partim pe-
riculofis turbatisque temporibus non corporis tantum, led multo etiam
magis anitni robore bella gubernare, quam ex litterarum Audio pru-
dentiam fibi compararunt, rebus acjminiftrandis impendere, trepidos
nonnumquam ac nutantes exercitus eloquentix maieftatea turpi fuga
ac defedione reuocare, maximorum denique conficiendorum negotio-
rum viam rationemque peruadere : adextremum cum bibliothecas ex-
cutio, cum feriptas de Deo ac diuinis commentationes , faerarum in-
terpretationes Litterarum,Religionis noftras controuerfa capita bene fa-
pienterque ftabilita, tot de iure dicundo, tot de re medica,tot de Philo-
fophia dodifsimos in lucern editos libros, tot hiftoriarum praftantik
fima monumenta, tantam fcientiarum omnium (upelledilemhoc vno
feculo conquifitam circumfpicio: cum haec aliaque fexcenta mihi ante
oculospono, an non, vbi ad fcholas animum retuli, ad princi pilim &c
fontem fuum reuocafle videor vniuerfa ? Nifi forte quis putet omnes il-
los ab facultatibus paratifsimos tune primum mnneribus fuis pares de-
repente fieri, cum ad ea prouehuntur; neque vili opus efle batuere an-
tequam pugnet, parere antequam imperet, in arena proludere ante-
quam in aciem puluereraque delcendat. Narrare folebac Antiplianes,
nefcio vbi terrarum, in Vtopia, voces hieme prolatas hiberno Aquilone
concrefcere, &quafi  gelu vindas detineri, earumque fonum tum de-
lnum articulate ad aures accidere, atque in puhlico perfonare, cum ver¬
no ZepIiyro vti cetera refoluerentur: mihi vero adolefcentum voces in
fcholis verius obrigefcere atque adftringi videntur; at vbi ingenij ma-
turitas, & prudentiae lux,  & quafi calor quidam acceflerit, tum demum
rigore illo diifoluto, in grauimmorum munerum tradatione Iortge la-
teque perfonare. Quoties ipfi audiuimus cum leria de rebus diuinis at-
que humanis tračlatioincidiiTet,viros clarifsimos in has voces erumpere?
Audiui in hanc rem aliquid a Magiftro meo puer, quo mentem meam
ad id re ipsa prasftandum vehementer impelli fentio ,• quod, dum anima
fpirabo mea, pedori huic infixum inhžerebit. Reuiuifcat Sebaftianus il-
lud Lufitanicx gentis astemum defiderium: & audientur, quas olim a
prxceptore Ludouico Confaluo,Societatis noftrx viro fa>pientiffimo,fa-
lutares voces puer excepitj in penetralibus & feeretis adytis, in confeflu
Principum, in Senatorum conuentu, in Regni Comitiis audientur :au-

diemus

LIKER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 43/
diemus loquentem Regem, earum nationum quibus Religionis lux
nondum aftulfir, procuratorcm folicitum , acerriraum {cele rum vindi-
cem , bonorum omnium ffcudiofiffimum defenforcm. Si ex omili Im-
peratorum numero intuenti iain fingulos vnus kr deligendus , qui
lingulari in Deum pictate , qui magnitudine animi , qui rebus
bene pr^clareque geftis excelluit, qui in mediis atrociffimorum bello-
rum flučtibus non laetatuspion abreptus asftu, fumma temper tranquil-
litate vixit, qui demiffione animi, qui vitre callimonia, qui admiranda
in coniuratos etiam hoftes beneuolentia orbipraehmt, quem Ferdinan¬
de II. anteponendum iudicemus ? Nihilne vero illi difciplina noftra at-
que inftitutio contulit ? Elucebat in puero indoles iam tuni Imperio di-
gna; at erat bonis prreceptionibus conformanda. latebant in illo pru-
dentias & fortitudinis feminaj at labore &c  cultu educenda. habebat eius
animus aciem fuam, qua intueri re&um poflet ;  at debebat ab eruditione
lumen aceipere. Magnamihi dlet memorandi copia, k alios Inuidiffi-
mos Principes, & Excellentiffimos Heroas, qui fuam in litteris ac mori-
bus inftitutionem Societati acceptam referunt, peicenfere vellem nume-
rando . fi me intra Germaniam tantum continerem; tamen me dies Se
vox ipfa deficeret in eorum laudatiflima iuuentute celebranda. Dicerem
Leopoldos, Carolos,Maximilianos Auftriacos: laudarem Bauariae Sere-
niffimos Duces.-proferrem e Septemuirum Eledorum numero Suicar-
dos, Georgios, Anfelmos Cafimiros, prius fcholarum noftrarum audi-
tores, poftmodum Mogu litina: Eccleka: prrefidia, Imperij decora, colu-
mina Religionis: dicerem in Comitiis Ratisbonenfibus, quas exadi fr¬
cali anno quarto fupra nonagefimum coegit Rudolphus Imperator, fe-
diflemaximi animi, fummi confilij,finguIaris conftantia: viros omnino
quadraginta, qui in illo nobiliffimo conuentu (quo ea funt comparata
aduerfus Turcas belli fubfidia,quibus quadraginta Germanorum millia
colleda funtjfuo iure fuffragium tuleruht,quique olimCollegij Germa-
niči quod in Vrbe habemus, alumnos fe fuiffe cum voluptate recorda-
renctir. Qua:, aliaque qure a me in bane rem dici poiTent, cum ad ani-
mum meum refero; anguftis mihi videtur circumfcripta regionibus Ari-
ftotelis gloria qui Alexandrum , Plutarchi quiTraianum , Frontonis
qui Antoninum, Arfenij qui Honorium, Aufonij qui Gratianum, rudi-
bus annis inftituerunt, fieum ea , qua Societatem oprimi maximique
Principes afficiunt, conferatur. Neque vero adolefcentiam illo littera- Edam
rum ornatu atque prafidio inftruere iatis fuit Ignatio, nik eamdem vt tl0Tes  f ci ‘-
retate, ita iudicio magis confirmatam,e ludo atque pueritire difciplina ad ^drevo-
Philofophiam, ac prascipue fublimem illam diuinarum rerum cognitio- Imt igna-
nem,ad quam ftudia cetera diriguntur,pari fide diligentiaque deduceret. n ™‘
Nam quemadmodum qui longe lateque peregriilantur, alibi muko hae-,
rent tempore, alibi non iteirg vbi domum aducnerint, ibi demum con-
kftunt,  &quietem capiunt: ita in ceteris omnibus difciplinis alibi bre-
uius, longius alibi immoranduni; in illis vero rebus immortalibus ac di-
uinis,& Religionis noftra: arcanis perfčrutandis contemplandisque,tam-
quam in extremo diuturnioris vire termino, plane conquiefcendum.

Atq; hasc in Academiis doccndi prouincia quin Socierati noftra: con-
ueniensiit ac propria, dubitabit nemo, qui fecum ipfe cogitauerit,illam

Iii 3 non

438

IMAGO PRIMI S Ji C V LI SOC. IESV,

?ontifex

Societatem

do-

ccrevolnit.

Societas et-
iamgradns
Confert in
Theologtd.

Societas
fiatim ab
initio mn-

f nam ha-
utidottri-
na optmo-
nem.

Concili]

T ridenti-
nide Lat-

motudu-

dum.

S (tarij
latu &a-
liorttm
T hcologo-
rurtt.

nori priušnatam ciTe, quam Simami Pontificis au&oritatein Academia
Romana, in illa terrarum Se veritatis arce, Iapientixque domicilio, pu-
blicum docendi munus fingulari eruditionis Seingenij praiftantia iiifti-
neret. Quid ? adeonehofpes huiufce Ordinis, adeone ignarus quifpiana
edepotelt Indituti ac pratrogatiui iuris noftri, vc nelciat quid Iuiius III.
quid deinde Pius IV. quid podremo Gregorius XIII. Romani Pontifi-
ces Socictati contulerint poteftatis ? Num quis aliquando illud aut non
audiuit aut legit, id illorum decretis atque concelTu nobis licere, vc audi-
rorcs lioftri in iura dignitatemque Dočlorum adfcilčiper nospoflint?
Acque hic vehementer vos oro quxfoqne,vt quod a me modo dicitur,Sc
ignorari a nullo poteft, non ex oratione verbisque meis,fed de fe asftime-
tur : illos nimirum principum dilciplinarum »radiis, Magiftri titulos,
primores laureas, lolennemin album cenIumqueDo<5torumcooptatio-
nem ex vnius Pontificis audoritate iudicioque promanare.Dubitabimus
enim, cum Athenis olim aduerlus docendi fentiendique libertatem Se
corrupcelam Sophocles legem illam fapienter tulerit, vt nePhiloIopho-
rum vllus finedecreto Senacus luduin aperireti quin Se illud muko ma-
gis caueat is, qui gentes omnes, vt rede integreque doceantur, fingulari
čuta prouidenuaque compleditur ? Eft hxc  igitur optime ftabilica no-
ftrailla Academiarum inlKtuendarum regendammque rado, quam non
Pero aut labentium annorum.curki excogitauit, quxfiuit, arripuit Socie¬
tas, fed ftatim cum ortu ipfo haufit, fufcepit, exercuit. Nam quid ego
illa diuina atqueimmortaliaTridentini Concilij iudicia commemorem,
quibus tamquam gradibus mihi videtur Societas in čadu m alcendifle,
non folum intra Rcgnorum & Prouinciarum fedes aditum fibi facilem
comparafie? An aliquid ad Societatis tum primum nafcentis dodrinam
orbi teftandam dici excogitarique potuit illuftrius, quam illud ? ftatu-
tum illic fin (Te omnium iudiciiseodem concurrentibus,vt inter Theolo-
gos primus Salmeron,poftremusLainius Iententiamdiceret;ille ad čaram
rerum,qug difputandre agitandrecj; proponebantur,iliuftrem expIanatio-
nem,hic ad moderandas temperandasq; lententias.Ille vero dics qui fnit,
cum Concilij Patres communi confenfione cauerunt, ne in eumdiem
publici conuentus indicerentur, quo Lainius, quem quartana febris in-
uaferat, minus valeret?Itane frequentiffimus lile confefius, & orhis terne
tfiearrum,ab vnius hominis ore Se oratione pendebat, vt eo abfente vel
ad confilium dandum in rebus didicill i mis,d o d rin e, vel ad perorandum
eloquentix fubfidia defideraret?tantamne vnius ingenium lucern adferre
Concilio potuit, vt,qui inftindu aiflatuque diuino concitabantur,ij,

f )riulquam de rebus in controuerfia pofitis certi aliquid ftatuerent , vel-
ent cognofcere quid vni & argro quidem fiomini videretnr? O eximiam
illam Se inaudicam de te , Laini, orbis vniuerficxiftimationem ! quam
etfi fatear nulla fiitis eloquentia deprxdicari pode j hoc tamen dicam, Se"
itadicam, vtme Acadcmia: omnes, fi fieri podit, exaudianq merico gra-
tulari me pode illam a maioribus nofiris partam gloriam iuftis veluti ta-
bulis,5e ercilcundcE familix iure,ad pofteros conferuatam amplificatam-
que peruenide. Quis enim admirali latis podit illam tam vaftam tam-'
que difFulam Suarezij eruditionem,quem communem huius astatis Ma-
giftrum appellare viri fapientillimi non dubitarunt: quem Compluten-

fcs

LIBER TERTIVS. SOCIETAS 'A-GETSIS. 43$
fes Do&orem eflfe cupiebant ftium^Romani ftmm vmdicabant 3 Salman-
ticenfes repetebant, Conimbricenfes vero fuum ciFcdcfidcrabruit? Quis
pro dignitate commemoret lllam in Vafquezio argumentandi vim* con-
fucandi in Bellarmino robur, in Molina copiam explicandi, fcribendiin
Leffio ciaritatem^m Cornelio interpretandi candorem fingulari cumpie-
tate coniun&um?Quis lila qux pofteris reliquerunt mgenij monumeiv
ta digne rečenieat, qux in Academiis, in gymnafiis, in templis, in Con-
ciliis, in tribunalibus,in bibliothecis, in pečtoribus denique dobtiffimo-
ruin hominum viuent,aučtorum memoria fempiterna ? Tanta dočliffi-
morum hominum copia cum fioreret Societas, & in ea incidiflet tempo-
ra, in quae omnium fcelerum &deprauatarumopinionum maturitas eru-
perat, quas Imperatorum, quae Regum,quae aliorum Principum exftite-
runt in nos ftudia? quam rara & longe communem egrefsa modum be-
nignitate id egerunt, v.t Academite aut noua: per nos erigi poflent, aut
coilapfe rurfus inftaurari, aut frequentat£e reddi numero dočlrina-
que florentiores ? Nam vt de florentiffimis Academiis, qute in Hifpa- ^cadpnis
nia, Italia, Gallia, Germania, Belgio, magno iuuentutis ad le&iones ■ blatišc°Z
etiam noftras concurfu celcbrantur, nih.il dicam , ac de iis tantiim lo -• YA com -
quar quas illi nobis commiferunt: ac primum in tmperio Romano pe-
dem figainus j Ferdinandus I. pius admodum Imperator, vt litteras,quae s^heml,
cum Religione didugcrant,rcuocarct,cuocauit nos primiun ad Viennen- germam
fena, e qua totos annos viginti conftabat neminem facris initiatum pro-
diifle; deinde etiam ad Pragenfem: quarum nos in perpetuum Modera-
tores e (Fe voluerunt partim Mathias I. partim Ferdinandus II. cum in la-
cene Germaniae colligendo iiaufragio, litteriscjue ab interitu vindicandis,
toti verfarentur. Ferdinandus III. a Nortlingana vičloria ad Auguftam
Vindelicorum obfidione cingendam conuerfus, inter triumphi fui de-
cora hoc quoque non minimum eiTe cenfuit, quod Academiam iilie
prioribus ereptam polFeffotibus curar noftrae fideique permitteret. Fer-
dinandum I. a quo fanguinem virttitemque hauferant,imitati funt Sere-
niffimi Archiduces Carolus ac Leopoldus, quorum ille Grarcij, hic
Molsllemij,adminiftrandas nobis tradiderunt difciplinarum Vniuerfita-
tes.Serenifhmi vero Bauarite Duces Albertus,Guiielmus,Maximilianus, in Bana-
cum viderent fine fiimma virtute atque dočtrina perfidiohe & confccle- r,a >
lata: febta: feditiones vel iamardentes extingui,vel orientes opprimi non
pofFe; fperarunt feprouincias fiias contra impetum quemuis fraudemq;
tartaream reddere inexpugnabiles pofFe, fiprtefidium Ingolftadio atque
Heidelberga de noftris hominibus imponerent. At qute podit Carolo m  Lotha*
Cardinali a Lotharingia par oratio inueniri ?  qui pofteaquam Tridenti nngta,
egregiam de Societate exiftimationem conceperat,vtCaluinianis furori-
bus arcem firmiffimam obiiceret, vna cum Carolo Duceinuičtiflimo
Mufliponti munifico ac regio plane animo Academiam nobis dedit om¬
nibuspraefidiis communitam . Quid ego de Cardinalibus Tmchfefio, in Hnnga-
quidde Pafmanno dicam ? autquis de taiibus Ecclefia: ornamentis & na ‘
propugnaculis fatis digne loquetur? quorum alter Dilinga;, alter Tirna*
uiae,ne pcfhfcr ha-rcticorum afflatus ad iuuentutem afpiraret,Academiis
nobis traditis occurrendum putauerunt. Quidde Cardinale Turnonio GalUd-
Galliae Primate? qui ad fbpiendas de Religione altercationes recens in-

ftitittam

tn

md }

in Luf ta¬
rna,

in J tuli a'

440 IMA GO PRIMI SJECV  LI SOC. IESV*
ftitutam a fe Turnone Academiam,plurimisque ornatam praerogatiuis
Gumami  ^ ocletat:1  pcrpetuo gubetnandam tradidit. Neque vero poflumus in illos
* m  ‘ a ’  Antiftites fatis vmquani graa videri,qui Moguntix,Treuiris,Habipoli
Paderborna:,Olomucij,Poihania?,nos Academiis luis prarefle voluerunc!
Vobis quoq; hac de cauisa gratias,quantas poflumus,agimu$,Colonien-
Htfpa- fes,  nam fatis ornate agere nullo modopofrumus.Iam vero fi inHifpaniž
in ipfis RegniComitns deliberatio fuiflet habita,quid ad Regium in nos
animum detlarandum maxime faceret j an magnificentius aliquid atquc
prasclarius nobis accidere potuitTet f  quam id quod per le Philippus IV.
fecit, cum Madrid Lyceum illud auguftiffimum nobis tradidit, in quo
potentiorem diiciplinae tutorem ac Maccenatem habere non poffunt
quam eum, qui Imperij magnitndinem fblis ortu atque occafu mecitur?
Henricus quoque Lufitanus Rex & Sacerdos, cui nihil tam charum ali-
quando, quam Societas noftra videbatur, ad Regni & Sacerdotij firma-
mentum,Eborae eamdem onere ifto perhonorifico augeri ornarique vo¬
lu it. Et,tu Parmenfium Dux Sereniflime Famefi, quantum nobis črede-
res,oftendifti,cum non minusbello quam pace clarus,Palladis bellatricis
per te, per nos vero lapientis parmi Parmenfem vrbem tuam rutam effe
voluifti. Immortalitati nomen etiam fuuiii hoc asterno beneficio dedi-
cauic virfummus Ioannesa Vega , quiexCaroli V. apud Pontificem
Maximum Oratore Sicilije Prorex fadus, magno Regni totius bono
Medana: vrbe opulenta & portu opportuna, vt Academia a nobis con-
ftitui poflet,  impetrauit & aučlontatis & orationis fiiae diuina quadam
grauitate. Tu vero, beate Borgia, cum Academiam Gandieniem tuis
ipfefundabas opibus, quid cupiebas? quid optabas? qui fenfiis erat gym-
nafij tui, cum vnum conditorem te & difeipulum habebat ? qure tua
mens, qui ardor animi, cumlgnatij Parentis noftri cohortadone ad
maiorem in Theologico ftudio ponendam operam te incitari fentiebas?
Nelnpe iam tum Religionis fanxque do dri n a: diuulgandae defiderio in-
flammabaris: & quidquid Ignatius Academiaru inftitutione, quidquid
erudiendas iuuentutis laboribus moliebatur, idquoque prarcipiebas ani-
mo,ac videbas quantum ex illo diuino confilio in Reip.boniredundaret.

O Deus immortalis(tibi enim tribuam,qua: tua funtmec vero poflum
vnius Ignatij ingenio tantum dare, vtres tantas, tam varias, tam oppor-
tunas in illa turbulentifiima tempeftate orbis Chriftiani fua fponte di-
fpexerit) tu , cumillius animum a ceteris cogitationibus ad vnam falu-
tem Ecclefta: contuliflčs, eumdem adolelcentiam informandi pra:cipuo
quodam ardore incendifti: tu in hac re aggredicnda clariflimum lumen
illius menti pretulifti: per te vidit, non potuiffe Rempublicam in tanta
temporum improbitate aut facilius aut commodius portum fitonim ma-
lorum aliquem inuenire,quam fi Magiftri teneris & adhuc innocentibus
animis pulehritudinem dignitatemejue virtutis continenter obiicerent.
Quare gaudet orbis vniuerfus mo ifto tam excellenti bono, & fruitur
cum Societatis labore, tum honeftate & eruditione inftituta: iuuentutis;
eoque cum gratias dbi agit & habet immortales, mm hoc vnum optat,
vt ab iis quos firmata iam ftirpe virtutis florentes videt, frudus VDcres
capiat ac diuturnos.

EX£R-

LIBER tERTiVS. SOCIETAS AGENS. 441

EXERCITATIO POETICA.

ODE DE CLARIS CONCIONATORIBVS,

Francisco strada,  benedicto palmio,

PETRO CANISIO, EDMVNDO AVGERIO,

QVI EVROPA PER H^RESIM PERICLITANTI
INSIGNEM OPERAM NAVARVNT.

Ghta libtnus ingens, qua mar e Tžalthicuv),

Vditis  ? acn clafpca murmure
In arma gentes rnpia fufcitant:

Eheu ! cruentus decolores

Valuti aquas Ar Ar & GurumMb

Qornmota feuo Marte telim
Sangutneis irepidat fub atmis.

lncumbit orbi nox Aeberontia:

F orale portentum ! imminet , imminet

Cocytui eluSlatus atriš

Vorticibus, fuperas'que tentat

Gentescpue commtJJosque Reges

lam nune atroci turbine patrias
Subuertit ar as, templd folo ruens

In fcelus exitium'que njortit:

Qalutnus : aude, firinge ferrumi

^alutnus : aude , ftringe f er run
P cena comes minuet f ur or etn.

In faera Reges furgite pr alt a:
Iniurtojo proruat mpetu

Sacra columnam <ueritAtis
Harefts impietasaue njiBrixl

Ite , ite  j pugnacemque in bojlem

Q>?itra tonantem Centimanus Gyges y

(JAumcpue conuellens Typbceus ,
Terrtpcnaciue (let er e Fratres.

Vno fceleflos fulmme perculit:

lam Pelium frondofum opaco
Vcenitet ipjpofutjfe Olympo.

Lenti

Kkk

44 ^

IM AG G PRIMI S.ECVLI S O G. IESVi
Lente in nocentes <~vindice de xt er it
Tnfulca tor^uet telet v Dieftnier:

Si pergis irritare }  utflos

Crminibus gemmabit iEfus. t
U<ec Strada, faeris 'vocibus intonat:

Hiš mat at us Falmius Italas
‘Terfiringit Alpes : te (pamp
Moja fuis fiupuit fub antiis y
Rhenusque turpi fanguine turbidm:

Hunnus docentem Barbarin horruit y
Bt fautor errorum Tatauus:

<tAt melior coluit Sicamber.

Non teta vibrat, non rutilo capnt
Includit auro\ non a ( damantino
Thorace loricdve teEius,

Non cljpeo , ruti arina contra:

Sed bellicofo pebiore prodigns
Fulcbri cruoris fpint us erncat:

Hoc erttbefcendos coercet
Militis & populi furoresi
Hoc ajnus ir as fuflinet hojlium 3
Bt pertinacem pugnat in harefin.

In njulniss ajjitrrexit enfis  ?

Hoče manum retinet minacem»

Tališ per <-vdam ( credite ajatibus)

‘Forrecius herbam  , qud tenerum atterens
Gramen citatus lambit Hebrus }

Flumine ml metuente fifii y
Canebat Orpheus Eurpdicen pim:

Motusque cantu e[l illacrjmabilis
Orci tjrannus , quin (ep ipjis
Cum funis gemuere rnanes.

Tune Hebrus <~urnam prejjit , ($r njuulum
Cap ut reflexo fufiulit alueo:

Fleuere cum filuis cupreffi , &

In humerum pili er e colles.

Non femper enps, non pur or impius y
Dgon mijfa certo fpicula po/lice
Lauru coronantur fuperbd:

Caujfa fuos numerat triumphos .

Teji is furori ceder e nefcius
Bdniundus , aeris militi* rudis y
Sed <~voce formidatus <~und y

6)ua populum domuit fuperbtinh
G)uis Ule , Dim , peEtoris impetns!

Seu bella tetris flagittis mouet y
Seu <~uocibus mauult acutis
Hareticos aperire nexus$

Seu

LIBER TERT 1VŠ.  SOCIETAS A G E ES S.

Sett ficra gentes numine g er c it as
bi bella ducit : non fecus horndi
•Martlis micantes m cateruas
Cogit eqUos tuba rauca caniu .

Hic. nempe lingud & confdio potens
aAccendit iras : agmina Nmnim
Infejla cornurdfje terno

In fcelus & patru nunam.

Eheu! Sacerdotum (&f nece nairginum
(kptd litatum efi : clangite buccmis.

Si feuit irritata raptis .

Impatiens catulis letna,
r Ducet choreas , carmina diuidet
Segnis iuuentus  ? tinget & ebriutn
Eufo pauimentum Lyto
Ad calidas furiofa rixas,

Trementis inter naulnera patru
Arascpse Diuiim, proh ! miferabili
Verfas ruind  ? Jera tantum
Vofleritas fcelus expiabit:

Lentas auorum ml meriti luent
Iras nepotes : fifiite patru

Cladern, inuerecundum'que ferrum
(jalituum prohibite templis.

Ni culpa nafcens enfe reciditur,

NegteSfa tnagnis crsuent aiiElibuit
Ludo fatigauiffe inerti

Indecorem, ah! pudeat iuuentam.  ,

Deo dicatum fundite fanguinem,

Hinc laurus olim debita <vos manet:

Hinc nomen, aternicjue honores
Emerita naenient fene cit.

Dulce decorum efi pr o S uperiš mori,

Et tejle ccelo naiuere: plus nihil
Optareyml patrare mirt us
Ipfi potefl. Satu tile nakit
G)ui prima templo mn cima concidit.

Vixijfe lapsd qui potuit Vide,

Arasque D mor um iacentes

Stare fuper, cadit ant e mor tern .

443

Kkk i

ALEXI$,

444 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV.

A L E X I S) I D Y L L I O N.

Corydoni gregis fui calamicates, agrorum ftcrilitatem, luporutn infi-
dias, lucm graflantem deploranti, Galefus omniaab Alexi filio fua
in melius commutanda pra^dicit.

Allegorice fignificatur, populum Chriftianum hxreticorum infidiiS', &;
pernieiosa lue, oppreifunij Societatis ab Ignatio inftituta^dočhi-
na. in melius reflituendum.

D Vm tihi fiolennes alibi longo ordinepompas

IPurpurei Roma Proceres per compita ducunt
SanEie Pater, tuacpue Aufinij grauiore Toeta
PleSiro faTta canunt, nos infenore Minerud
Non ammis ( neque enim fiudiis concedmus <-vlli
Ant animis, t ant um '-vir e s maioribus aujis
Sujficiant) quando non omma poffumus omnes y
Hocfaltem tenui modulamur arundme carmen.

Tu modo feu dominam feptem cum colhbus ZJrbem
Terrarum quondam cernis caput, (fr tua Uto
Templa Patrum populique Vides feruere tumultu$
Seuprocul 600 pulfatas aquore ter ras,

Sinarum'que vides fines, (gfi laponis aruis
Chriftiadum dur o s pr o Relligione labores
zAspicis, (efi njires calo certantibus addis ;

Seu vaftas filuas ‘Trafilum, curasque tuorum
Sole fub occiduo, & magnorum plena laborum
Flummaque traFiuscpue mar is terrasque tueris,

Accipe nafcentis, duce te, pracoma ccetui,

Pracipue at at is curam puenlis, agrefii
Exprejfam, gregis exigui fub magme, merfu.

TPafiores ouium, Lycidas feniorcpue Galefus,

Et Corydon, patremcpuefuum comitatus Alexis,

Ibant ad primi furgentia lumma folis,

Ducebantque pecus fiabulis, (gfi carmine moefio
Arentes herbas, & ficcis gramina campis,
Sufienfasque diu pluuias, noxia brumec
Frigora, & immodicos afliuismenfibus ignes
Flebant, ah, mi/eri, & Superos mehora rogabant.
Hic Lycidas tenues cera dum neciit auenas,
Exploratque fino s digitis, aptatque canendo,

Incipit imparibus Corydon fua c ar mina cannis:

6)uid meruiilis oues placidum pecus  ? impius agris
Dente lup us pradam, cumeris njulpecula claufis  *
Jnuenit, & magnos pafcunt armenta leones:

Vultur edax pullos, pullos rapit nsnguibus nancii
Miluius , accipitri trnida funt prada columba.

liber tertivs. societas agens.

G)uidmeruifiis oues placidum pec/a  ? at neque njobis
ExuBx mmm cali feruoribus herbce
lam prabent almenta: alt is m montibm humor
Deficit, oeculti Udunt m nvallibus angues.

Jfiuid meruiBis oues placidum pecus  ? 'mula fetat
Antra tegunt tigres, filuis aper ar dum altis
Errat , inaccejfis habitant In rupibm Vrfi:

Arbortbus Volucres, aut fiummi menice Jaxi,

Aut mter dumos fiecura cubihaponmt.

Ghiid meruifiis oues placidum pečmi at.neopue njobis
Tuta die campis fiatio eB }  & ouilia ferd
Vpocle lupi mafiant, ouium fiub naellere teclu

Gpuid meruifiis oues placidum pecm  ? icla meneno
fierua leuis fontes , diUarnnum Jaucia teliš
Gpuant , (efi agrefies norunt fiua gr amina capra:

Ipfie etiam njolucres herbas nouere fialubress
lit fiua fiunt gruibus, fiua funt medicamina coruis.

G)uid meruiBis oues placidum pečmi at neque njefiris
Nota malis medicinas ipjos cum matribm agnos
Dira lues tamen vrget: opem \Dem athere ab alto
Ni ferat , inficient ipfios contagia tauros,

Forfitan (fifi mifieros pecudum poft fiata magiBros.

Plura parabat: at in medio fiermone Galefius
Os oculosque Deo plenm , quo fiepe ddceri
Olim Centura s rerum (efi pnedicere cafim
Sueuerat mfinrante fienex: Ouame admala rurfum
Abripis , ah, quanamhic iterum dificnmina cer not
Fcce venit, '-venit extrema metuendus ab Ar Bo,

( 0 puen fieruate gregem ) '-venit anguis ab Ar Bo
lgnem oculis, ignempatulo de gutt ur e fpirans.

Tuque prior cape telamanu, te poficit, Alexi,

IBe labor.fimul h<ec }  puerum fimul accipit nalnis,
lmpomtque finu lacrymans, atque oficula figit.

Fortunate puer, ergo tibi fiata dederunt
‘Tracipue talem terris auertere peBem?

Ničite, io, Utum, PaBores, dicite carmert.
lile quidem fiumis, nigri tabe njenem,

Hercynios propter fialtus, (efi flumina lih eni,

Inficiet pecm infelix, (dfi paficua Uta
PannonU, (efi fieptem labentem cornibm iBrum,

Atque Aranm, Khodanumque, (fir turbidafiagna Lemam*
Sed tu perge fierire puer, (fir mittere tela
Aduerfum ,(efi calamos (calamis ea bella gerentur)

Stringe manu: nec tu fumantia fiulphure fcedo
Or a, nec exfirt<e metuas tria fiicula lingua.

Tantum aude: fierata manumfortuna fiequetur.

Dicite, tojatum, Pafiores, dicite carmen.

Kkk j Tune

445

44 & IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Tune tihi c ur a  jit in geminas difcernere partes
P rima gregem, medic m  ajfer languentibus herbas,

c Pefiis (efr nalterius ne ferpat dira , caueto.

Dicke, io, Utum, Pafiores, dicite carmen.

Nec tibi tur p e puta , Jero iam naefpere jiluis
Errantem, & late per demo, mr a "jagantem,

Adfiabula (dfi catilas ornim, prafepia nota,

Ant himer is agnum, ant mambus geflare capellam.

PDicite, 10, lat um, Pafiores, dicite carmen.

£hias tu de m de, puer, figetes, qudm denfa njidebis
Gr amina, (efi m Utis pecudum quot milha campisl
Jžhas ji quis n urn er ar e <x>elit, prim athere puro
Nothbus hybernis rutilent quot (idera, dicat,
djuot foha in film s, tumido quot m aquore jhiffius,

Lit tore quot concha, quot jint m amore dolar es.

Dicite, 10, Utum, Pafiores, dicite carmen.

Tune tihi deuoti comites, tua per mar e magnum
Jusfncia tj* fileta per njentis agitata fecuti,

Incultos (gfi adhuc ilhefos "vomere campos
Incipient curuo paulatim fcindere aratro,

Atque naagum cogent fiabulis pecus-, & tua plena,

Orbe proč ul nofiro, complebunt horreamejfes.

Dicite, io, Utum, Pafiores, dicite carmetti
EMox etiam fienles agris euellere truncos
C ur a jit j inque locum meliores injere plantas.

SNfulla tibi afiatem foliis, (fif jrigore jblo
Defendat, njacuoque arbor je vertice tollat.

Dicite , io, Utum, Pafiores, dicite carmen.

Si qua tamen campis fierilis fefe extulit arbor
Fronde njirens densa, Utoque vberrima fucco,

Non ea continuo dura refecanda bipenni,

Sed cape fecnndd fiirpem de matre recijam,

<iAtque impone oculos, aut fijjis injere ramis.

fDicite, io, Utum, Pafiores, dicite carmen.

S k flor er e pyris or nos, /fic crejcere fagis
Caflaneas, fienU platano jic mitiapoma:
ghiin etiam fiepe & trunco confurgere eodem
Prunos, (efi cerafos , Upidofabpue corna andebis.

Dicite, io, Utum, Pafiores, dicite carmen.

Nec tibi jolicito rnentem coquat anxia cura,
kipa quibm inferere, atque oculis committere fds jit
Germina-, namque tuos calo Deus ipfe labores
‘Trouehet, & coeptis aderit fortuna fecundis.

Dicite,io, Utum, Pafiores, dicite carmen.

Sed neque cum celsd c ali fiatione receptus
Defuper altus humum,  e>* penit us pemtus'que iacentes
Sub pechbus ter ms cernes, jimul omma rerum

T

Tanta-

jr

LIBER TERTIVS; SOCIETAS AGENS,

Tantarum accipient finem primor dni: [eri
Vpafcentur, trn quifubeant m fata, nepotes,

Et p a/c ant pecus i  (eg cklamis pugnarc laborent,

St qua fubinde gregi minitetur naulnera ferpens,

Et calamis tm facfa canant: (djr fbrs mea quifquarH
Ex illis 7  tihi qu<e cecimpuer auree dicet
(farnima , & m tenera defcribct cortiče fagfu
Cum tua uicenis poB Uta exordia hftris
Ohm, haud immemores, celebrabimt fefia coloni ,

Vrb ano rerum ‘Domino ; quo Pr (ide, ter ris
Aurea fttccedent profcripto fecula ferro.

LOIOLA, IDYLLI0K.

De frequenti vfu Confefifionis Sc  Euchariftiae (quaS
fingularia funt remedia nequitix Sc  infirmita-
tis humame) ab Ignatio Sc  Societate Iesv  re-
uocatoi

I  Gnana paflor recubans AnoreEtus in umbrd
Carpebat fornnos-, & iuxta languidus Ocnos
Cum domino feruare reli Bas immemor agnas,

Deliču domini canis, gr bene pafla muenca,

Securum longd pr oflab ant nocie foporem,

Vix tandem clari njigiles ad lumma folis.

Tandem ar ms ajfufa dies, qtu darnna par ant
Nox mitnica, gregemque lupus noEiurnus oberrans,
Oflendit. tum njerb animo mdignatus amaro,

Et fero iam m uit a querens, AnoreBus Eraflum
Conuenit, (g njerbrs fortem accufantibus mquit :
Infortunati nmium fua quos bona torquent
PaBores. quandoque gregem feruantibus afiris,

Securis facilem licuit captarefoporem,

Et fua compoftd moduUri gaudia cannd.

Sed quondam hac. placidum iratus D e us abfiuht murhi
Sider a funt aduerfa. lupus preedator omh
Infidians, quoties <x>efana lacefft edendi
lndomitum rabies , fpargit lamatque trahitque
Attomto mutum pecus , exanmumque timore.

Ipfe inhians prada filtid fe condit opaca y
lnfdiascjtieflruens, njumo rupis ab antro
Irrmt, (f/ njiUor nemus (efrfua lufira reulft,

Vifcerafue inmam lacerans trepidantia ritfu
Incumbit fuper, gr guflato fanguine gaudei ,

&ug potuere lupi rabidos naitare furores,

IlUs peBis ouescampo rapit. improba circunt

Errantuni

447

44  &

IM A G G PRIMI S^CVLi SOČ* IPSVa

Errantum late pecudum contagia ferpunt:

Nempe njenena placent ahis  , qua j or te per herbam
Sparfa legunt, magni caca argumenta doloriss
At reliauis tetra exefum rubigine c or p us
Debilitat fcabies , (gr p utna membra refoluit.

Hinc c apr e £  , <uituhque petnici , armentaque tota,

Nefcio quo triftes dhimos correpta furore
Tranfiliunt fua fepta , piosque audire recufant
Duel or mn niomtm , dum rupibus omnibus errani ,
Pracipitesque ruunt <vno impete per conualles.

Ghua fequeris , qutd fiultc fugis , fauosque luporunt
Grex meus incurris dentes , cujlode relibiot
Vix paucas ego nune deferto m littore ducam
Trifiis oues : alias morbi furor abfiuht omnes.

A udi it, egu gernuit; atque ha c refiondit €rafius:
lnfelix Anoredle , quid b fufinna fundis
ypequidquam , (gr miferi quaris folatia luči us y
Dum caua <~uix tenui fiumant mulciraha lakte,

Otiaque indulgens captat manus ? adde laborem,

Mane <~i>igil primo pecus infiice : fallor , an vned
Forfice Ufa cutis pafiorem accufat auarum?

Ugempe fiat ejfe putas pretiofim rvellere lunam,

Et pauidos fi oltar e greges, & njiuere rapto?

Sape eadem pecori exitio pecorixque magiHro
Res fuit,  (gr fimiles tenuerunt <~uifiera morbi .

Infiice fohcitus, taci te ne puftula ferpens
Pefliferum tegat occulto fub naulmre 'virus.

Huc ferrum medicasque manus •, penitusque latentem
Impiger mlcenbus farnem exprtme , ne qua fuperfit
lpfa etiam lente infinuans fe pefiis ad ofifa.

Difjimulata lues crefcit: ferutare latentes
Er go mah caujfas, iterum'que itertmque reclude.

Sape fub Integra pefiis latet abdita pelle.

Hoc quoque pracipiens te nune , Anorekte , monebo ,

D ir us njbi optatd pecori latet anguis in herbd ,

Hmcionge fugere : bic acomta falubribus herbis
Admifcet nocitura gr egi , & contagia (fiargit.

Nec tu pr o cytifo , tenerd pr o graminis herbd,

Et finnis paliuri (gfi acutd carice pafce
leiunum pecus ; aut inter <~uepreta relinque y
Uic njbi filuefires tantum fint pabula dumi .

Prima tibi fit cura omum, natas'que benigno
Ne pudeat te ferre finu 3  dum firmior at as
lre fuis teneros doceat cum matribus agnos.

Errantes etiam iakia compefcere glebd
luuerit, & nota languentes cogcre njoce
Jsfifo lubet j ignotam ne grex per iniqua fiquatur

Tefifutt

LIBER TERTIVS. SOČIETAS AGENS.

Tefqua rutam, trucibuscpue lupiš rapiendus aberret.

Hac omnes te cura dies nocles'que moretur:

Hoc dge. Sic qmndam Hešferus celeberrimus oris
Paflores Tololafuos perfepe monebat,

Omnium amans Tolola, mifertus ouilia paffim
Injihente lupo (pij' njariis occumbere morbis,

Dum nemo medicas adlnbet languentibus artess
Dum nemo fcabiem, nemo mala <vulnera čuvat s
Nemo fontis aquas , nemo cerealid pr*bet
fabula, queis 'Paflor njerbis folennibus njtens
Prafentem facit ejfe Deum. Quis Numinis tllud
Negligat ojfcium ? quis oues ( quas pafcere non Um
Laile,fed expreJJo magnus ajult ptngume Paflor,
lile Patris Virtus (efr Films ) ommum egentes
lre Jinat, neque pr ima malis medicamina curet ?

Hac magmis didicit monitis calejhbus olim,

Hac docuit natos Tolola, gregumque minif ros:

Hac nati docuere, (pfr qui nafcentur ab ilhs.

Hac Tololai quondam per Jera docebunt
Sacula, luftratumque ferent pracepta per orbem.

Hac tam vitra fonant, (p/f oues, ouiumcpue magifri A
Hac qmfqtiis anrtutem oculo non cernit iniquo
lnuidus, euentiscpue potejl gaudere fecundts.

At mfi depojitis prafens Tolola fuijfes
Temporibus, nune extorres, nune lucis egeni
Pafiores cacts longe enaremus in umbris,

Sordida quarentes miferi folatia
DilecU procul d potna, gregibusque paternis:
lujjdque confuetos modulari fifula cantus
Singultanti ammd fufjnria rnoejla fonaret.
lam vedut decus antiquum, Um pinguta jlorent
Pafcua, Um maior teneros vigor incitat agnos-,

Et nuper ton/is fuccvefcunt njellera fetiš,

Et muko dijlenja tumefeunt vbeva lacle.

Pafcite , fertilibusque vecidite gr amina campis
Grex ouium, (pf situli comttes, armentaque totai
Pafcite, plura dies naobis redit ura reponet.
ljla Tololai pracepta fdlubria cunSlis
Dum canerent tenis, mouere cacumina filua,

Et vupes (djr faxa, <x>etu/laque robora querctts
Auditum njeneve s fuisque ediuit ab antris
lam mitis leo, tam medium lupus inter o ude,
fum pardis <-vrfisque fuaui cdrmine 'Vitli,

Ejferaque humanos didicerunt peSlora moreš.

Audiit hac patiens referentem AnoreEim Eraflum:
Vnicus ingratis implens latratibus auras
Obfrepuit canis-) (ef meditantem plura, coegit

449

Commif

450 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV,

Commijfos tibi, Daphni , greges ajfuetaque rura
Vi fr e. Suh nociem gr at o redit ur m Erafius y
Ite mei, pofihac felix p ec m 3  it e ualentes.

It e domum, dixit, faturis cum matribus agni:

ZJefper adefi 3  aderit mala nox, ad fepta redite:

Poji iterum camgos (efr pabula Uta petemus.

Per nociem interea, dum craflina fulferit Eos >

*Mox fatianda fames reuocatas rummet herbas .

PARNASSVS CHRISTIANVS
S. IGNATII AVSPICIO ADSVRGENS.

E L E G I A L

M Ons facer e JI, bifido montis Jlat <~uertice lucus ,

Sunt quoque qui luco numen ineffe putant.

Numen inefi 3  fed quod mendax Jibi Gracia finxit 3
Atracpue Lethceo Nox Ione feta tulit.

Scilicet nAfcr<m babitantur culmina Mujis ,

Et Phoebo niued funt potiora Paro.

In medio fons ejl: fontem nJicina coronat
Laureai non beder a culta'que myrtus abefi.

Vat ib us b<ec fedes 3  hk illis c ar pit ur /etos,

Dumque canunt 3  Mufas ad fua p le čira vocant.

O quoties aliquis dum tentat polhce chordas 3
Tende meam dixit 3  tende, Thaha, cbeljn?

T>umque fuos numeris recitat leuionbus ignes ,

Efi Venus 3  efi Venem multus in or e puer.

Gfius furor imbelles in ajota arceffere diuos 3
Et dare nequitU liber a frena fuai
(Jedi cura fumus , calo funt carmma curx i
Et Deus ingenium Vatibus ipfe facit.

Huc ades, o Pietas ; Helicon lufirandus (gfi Afera ,

Et magno pofihac funt habitanda Deo.

PJec modo nobilium fecejfus (jgfi otia Vatum 3
\Do£iaque qux ludent carmina 3  crimen erunt.

Profuit infefios flammis lufirare penates 3
Hinc erit & bifido purior aura iugo.

Si tibi fax defit 3  fancios lgnatius ignes
Sujficit 3  ac pulebro pabula digna rogo,

Conficit ille fuis ArČioas igmbus hjrdras 3
lile fuo Cjprias opprmit igne faces.

G)uod 3  precor, euenit ? Parnajfo incendia lucent t
Afflantur faerd culmina tota face.

Lufirantur fontes 3  luči lufirantur (fig antra y
Et laurus flammd ter crepitante fonant.

DJulla Medufiea memor at ur fabula jympbte:

^ux faht )  e C  hristi 'vulnere Ijmpba falit «

* &

451

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

Et quo peta fuit late mendacia njatum

Spargere, Gorgoneum farna, requirit equum.

Altera nune at as <-ueniet, pudibundaque difcet
Mufa <~verecundo cafhus or e loqui.

Cum P babo njaleant Čho, flius'que forores:

C um  Maria Iesvs damina njatis erunt.

E L E G I A II.

V Ltima felicis njenit iam temporis at at

cAurea, quam rofeis aduebit bora rotiš.

Fallimur ? ecce tibi calo delapfa fereno
Vifa fuit clararn ducere ftella facem.

Flammarum njideas longos clarefcere fulco s,

Doneč in derio flxa flet <~una polo.

Omen babe, dixit Pietas  j m omine lucis
Difce piiš napi candida plebtra lyris.
r Dux reget Ule modos mue njirgine purior *Agnus,

Liha qui caflo carpit odora tugo :

Qui'que petrd faliente facrat facer elicit ajndas,

Cafialis trnke lauet pleSlra fides'que cheljs.

Černe, per alta cauascpue procul fugit auia valles
Ljmpba njolubihbut lapfa relapfa njiis.

Ante perufla flti riguis gaudete fluentis
Arna , fluet tali diues ab amne Ceres.

Afl ego, dum fugiunt nui, pede fixus in njno
Sacra Sionei culmmis arua premo.

Hic ego tot Diuas numero, tot Dpumina fleilo,

.Quot Mufas Hehcon, ($f lyra prifca Jonat.

Spesque Fidescpue Cbarisque cborus canit njmcus Agnum,
Vt tribus njnus amor , fic tribus njnus hotios.

Ar s tribus njna, tribus labor njmcus artis  Iesvs,
Ghtem refonat numeris HDiua ter njna fuis.

Ghtin etiam fi forte nouem quis plečlra requirat,

(pot pnus Aonidum turba nouena tulit:

Suffnce, fidereo cborus hinc, cborus inde theatro
lncrepat argutis ter tria pleStra lyris.

Omnibus vnos amor, canor omnibus nvnus  Iesvs,
Omnis in boe nomen muf ca rite cadit.

Digna Deo Pietas. quid enim nifi cantet  Iesvm?

Omnis in boe njno nomine grata cbelys.

Hic mfquam immunda Veneri faera Mufa , nec Orco e Ji:

Carmine in boe nullus nomen Adonis babet.

Efle procul flyprides citbara, 'vos damna pudoris,

Molle qmbus njtdnus , n>os procul efle faces.

Nil mfl caleflem canet omnis ephebus amorem:

Cafa decet caftos pleelra fonare modos.

Sic iubet Ignati pietas , ea cura luuenta
Confulit: hifce eboris ipfe eboragus er it.

Lil z

Olim tres
tantdm Mu¬
fe Vanom.

Socicca-

452.  1MAG0 PRIMI SjECVLI SOC. IESV,

Societatis operarij,

Omnibus omnia.

O Vahter 'in fpeculo facies , motmque relucent,
Aduerfafque refert lauis imago notas ;

Haud cditer forma* hommum fe <vertit m omnes>
Omnibus <vt folers  omnia fiat amon
Ca.fi m amor  , cafiis quem mentibus indit  I E s v s,

Ignati facro qua pnus igne calent:

Omnia dtuerfie capit hic fimulacra figura,

Omnia compofitis reddit imagmibm.

Nec tamen in fimiles trahit ajfentatio moreš:

Nec ftudet occultis tile nocere dolis.

Tallere ne fiat amor , numqmm fibi dtffidet ipfe ,

Ingenio fimilis fit licet ‘i>fque tuo.

Ajfumet tecum, tecum fina gaudia ponet,

Cum puero ludet, cum fene trifiis erit.

Jnftitor extremis merces accerfis ab Indist
Impiger ignoto littore quaret opes.

Si viSior redeas , Ut o s canet Ule triumphos:

Tecum p er terras p er m ar e  , beda geret.

Defertas etiam filuas morite s que pererrat
Vidu* amor, tamqmm barbaru* ingenio.

Nempe njt pojfit amor fimiles fibi reddere cunflos,
Diffimilis toties redditur ipfe fibi.

Sodo

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS* 455

Societatis eft agere & pari fortia.

In vtrumque paratus.

S  Tat promptus ar as  'ViShma tingere
Q'uore taurtts , promptus & ajjjero
S udare fub lugo y  & malignam

Vertere humum flerdemque glebam.
0 queis paternus feruet adhuc cruor y
Tj  prifca <~uirtus y  magnammum genus,
Propago Loiol<s y  it e y  qua uos
F a Ela trahunt gene roja P at rum.
Pulchrum tabori iungere fanguinem y
Et firenuorum more Qmrihum
Patrare magna y  perpetique y
Numinu arbitrio paratos.
Vtrumque pofcit gloria nominis
Vtroque parti : nec bene fcribitur
Honoris heres 3  quem Parentum
Vatla piget cumulare faffis.

Inuicla njirtus nititur arduo
Ad aha cliuo : pergite pojleri
S udor is imbre Jangmnisque
Irriguum Jatiare campum.

Fufus tabore s nobilitat cruor:

Vtroque gaudens Q'brijliadiim feges
Laurusque palmarumque mejjfem
Gr at a fuis referet colonis.

Lil 5

Socic-

454 IMAGO PRIMI S AL C V LI SOC. IESV.

Societatis fun&iones.

CaufTas mille falutis habet.

E  St aliqmd c er t as m or bi cognofere catffas,

Et medica.s illis applicuijfe manus.
eAt non fola, gr me s conuellunt corpora morbi,
finnmneris etiarn mens iacet agra malis.

Adde quod ( affliElis qua funt folatia membris )
Hpjslla fit occultum qua leuet herba malum.
DoSla licet nseniat comitata Machaone turba,
Tucpue adfis medica Phcebe rep er tor opis:

Ars tun ml profit, ojis ejl medicamine maior ,
Non habet hic fuccus, non habet herba locum.
Vna falus facras oženit exoptata per artes,

(fiuas ozerm medica tradidit aucior opis.

Semit,  O* hme ojfum do c uit Loiola medendi,
Fofique tot Hippocrates non lene nomen habet.
Seu tumefaUa gram turgefcant ilia fafiu,

Seu tibi dirus opum ojfcera rumpat hydrops,
Turgida feu trifli tibi bilis inafiuet ird,

Siue C Dionaus ferpat in offa calor,

{MiUe agitent morbi, mille ozlcera , mille dolores j
lila domus  cauffas mille falutis habet.


Socic-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 455

Sodetas in proximorum folatium gratis fe efFundit.

Omnes fitientes venite ad aquas, venite, emite abfque
argento, & abfque vila commutatione. IfaU  55,

P Rodiga res amor efl : gratis fua viunera fundit j
lmpenditque facras quas male condit opes.

Sponte fui uitreis Jic profllit <vnda fcat e bris:

It e , redundantes promite fontis aquaS.
lile fluit , multisque nnas fecat mndique riuis:

G)uaque fluit, circum latior herba <-viret.

Ite quibus ficcas njnt fitis afera fauces,

Prodigus Ule fuas ffonte mimflrat aquas.

Nequidquam argentum , mutandaque pignora fertiss
Munus erit , fontis munere uelle frui.

(fejfatis ? ftcilem , qmfquis c up is  , ex cipe Ijmphams
Arentemque leua , dum potes , amne fitim.

Ipfe fibi diues, communes femper in '-vfus
furret : negleiias nec male perdet opes.

Quin hominum extremos lapones , Brafilosque rigarc
Perget, (efl ignoto Imm qu<eret it er.

Sj)uas non m terras Socij penetraflis  I e  s v ?

Jdua: loca , qua naefiri efl indiga roris humus ?

Šipi fapis, oblatam medico bibe fonte falutem:

Et dic : JEternum fic tibi lympba fluat.

Vita

45 6  IMAGO PRIMI S/ECY r LI SOC. IESV.

Vita ačtiua contemplatiuam iuuat,

r-hvrfr  rrvis? mn»n

*-i- * t  v t •; ->

:pbn CD’ani33
ygys ni^nria o^n sS n?s
noatsan a^V?a v&p \q
n\y  nr nn« yji»  n?

V?) o)* MM  as a4 $
qrnsn nlpjso nians
nanj? »atfz? np: qS nrtfii? qV
«=>19 OVW 0’*%} iB*S

Defcenfus iuuat afcenfum.

tmmenfi , e terris , peragranda efl machma coli:

Gratior e turpi magnua Olympus humo.

Ecce pet urit imam labentia pondera terram:

Atque aha, attollunt pomen prejja fuo.

Sic meliut deprejfa grattt mens pondere Jurgit:

Doneč in optato fine quiefcat amr.

V er ge per extremas gentes s maria omnia tenta;
Ipfe fuo tollet pondere ad afira Ubor,

Exer-

Operofa quies.

N ’ On nihil efl quod zgo, qUamuis nihil ejfc naidetur:

Vt rep zrem <-vircs , otia fejfus zrno.

Otia membra lemnt duro permixta Izbori:

Alternz gaudent čuva quiesque vice.

Ipfa fucts Vires reparat natura quotannis i
Et fapere exemplo nos tubet tila fuo.

* Sed tamen <~ut durum ejl , zternum ferre laborem-,

Sic proč ul a nobis defdiofz quies.

Otia nos operofa mazut , magnocjue izbore
Opjfcio quid mzius continet tila quies.

Scilicet a ut ferras acuo , aut male firma repono
Fulcra, fuz r ur funt fubhcienda trabi.

Ergo interrupto dum capto Izbore quietem,

Dum rep ar o Vires, fit Izbor ipfa quies.

Sic IgnZtiadum mens dele Siat a recejfu

Dum fbi,  dum S uperiš tota , Deoijue Vacat ,

Otia quee traSiat , grauiora negotia črede:

Hoc njacat illz minus , quo mzgis tila vacat.

Dpunc limat Meditans obtufe mentis acumen,

Odpne fedet , r vires compzrat inde nouas.

Nune f uit ur S up er is , totoque hic peSlore Namen
Concipit , atque operi par redit inde nouo.

0 vtmarn (ic fepe vacern , fc fepe quiefcam !

Vtihor longo eH ijlz tabore quies,

M m m £xer-

LIBER TERTIVS. S O CI ET AS AG E NS. 457

E^ercitia S.P.Ignatij fpirituali otio vires acuunt.

458 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

Exercitiomm fpiritualiumfolitudoferuorem auget,

Claufus magis žeftuat.

D Vm licet , d turbd Jlrepituque foro'que recede,
<iAugendi c uram quifquis amoris babes.

List us ages , c mn folus ages , optataque Sponfi
dAnte oculos fttcies fideris infiar erit.

Exjilies, cupidisque nalnis tun gaudia Jlringer 3
Gra.ta.que percuffi vulnera cordis ales.
lllms ex oculis flagrantibus igne , repente
In tua diutnus peclora tendet amor.

Tune difces, quantum congrejjus pojjit amantis ,
jjhud valeant tacito mutua <verba fono.

Seu te (j>e£iabit 3  feu quid tibi dixerit , vreti
Verbaque qu<efundet fingula 3  vulnus erunt.

Tum flamma impatiens, tumcdqae d peclore raptd,

Vror , io, dices , lux mea conde facem.

G)uin poti tis magis Vre : tuuat 3  mea vita 3  qubd Vror:

En patet in flammas mens miki teta tuas.

Si iuuat boe , jimul ac fuent tibi mente receptus,

Hanc facito <~ut claudas  , fortius vret amor.

GpUiC bene claufa manet , magis ac magis afiuat amda:

Si patet, in fumos protinus humor abit.

Et tua flamma fuas agitat quibus euolet alass
Si qua patet mundi rimula , dijfugiet.

Ljbel-

LIBER TERTIVS. SOGIET AS AGENS. 459

Libellus Exercitiorum dux certiffimus ad
eligendum vitseftatum.

Hac monftrat eunduiiL

I N aaarias dijfecla aaias fe femita pandit i
Et longis ar cim flexibus en at iter:

Curnque tihi dubnu centum diuortia trames
Prabeat , e centum ejl <~vna tenenda ajia.

Si femel incerto per deuia calle feraris,

Certa tuum cingent mille pericla cap ut,

H<ec <-vrfis mfejfa , feros tegit tila leones }

Htc falht ctccos Jtibdola fojfa pedes .
eAd caput illa redit crebro perplexa recurfu,
lfia njiatorum filua cruore madet.

O ! quis in boe duclor diferimine fla minijlret,

Aut Ariadnao flamme fignet iter?

Dpofle P bar os inter Mareotica faxa regebat
Lumine deprenfas ojfciofa rates.
lfacidas fluclus inter ducebat Erythr&
c Defgnans facilem prduia flamma fugam.

Tarče quen : tibi iam pojit is lgnatms armis
falefti rutilam prsi tulit ione facem <

Varuus mole liber , fed rerum p on dere magmi* $

Non dubid cupidum ducet ad ajlra and.

Ne asiolis, ne črede rojiš !  hac monftrac euadum,
Satiit vbi in teneros plurima Jpina pedes.

Hoc duce nec Pbarios ignes, nec fila requires:

Certior bic Crejfo Jiamine duSior erit.

Mmm £

Quies

460 IMAGO PRIMI S As C VLI SOC. IESV
Quies Exercitiorum fpiritualium iuuat
ad fui cognitionem.

VirgiU

Eclog.ii.

Thcocr.
eiS . 6 .

- Nuper me in littore vidi

Ciim placidum ventis ftaret mare.

H’ ya% TTgctv k 7roy%v Uištenov  <Tg ya?\oivcL 1 .

O TV cuvi\aztifAiu>,  si’ iv  A byco oddnS-cdlaj,

OUb(sč  t«? 7rouhzt)v /oy.av Hgcvatctt'
OvS* ei ti gjLsvTiMu; pdjj i%oi m<pi[w  Te vbov n t
Hodov a, t(dj vr/.d , (pdp/n&ns s Trcui^e idedr
Oi/J’ ei Ttotr/upv do/Sf/muf  (£ y&lvc }

K df d-.vva.TcLf dpcrr^pv id utr&t’

OvS'  « Trupa# t%pi aoipitu/j Trhlui ynSvctf icuitov,

E/; az&v m<pfn 5  Gaza- dvrtp Ika to,

0'sr? A M T/? tP 'dfr,  T/? , t;? $jW’ 5  0?A

Kaj $ doj-bpinoup yua» uTreipitrtluj
T/ •fc&KTfAEi  j aaindv dy/u<?q> ibrn •

SttOTOf dg/Q[tM( 70 V  OT^oW , eTieiS’ iTiog,

Jiduv otm Trum  peip« yvdvcLi t/  ^griatfabv 'dh
®ap/<$‘K&> tSowt%tv  « c/bxeei? o/ot©*;

IIoMcs' (auiIuj  Ae0«; tz%J  addpdiaus in q>c€u ii }
1 .ajJTzd, \m  , ei donteit; aytS-b$.

A’M' t&w  <wra rnJkuctti yvcdow spb/an;

EV%»$ Y\PVyjl\ TTUVi tppsvdv TUQ$t^u\.

Kaj tdT 5  , c# ds yL7\dvet olov  jŽAeVi/ clžr icwivv }
autpu  ere yva>oic , mv  tplw dyvoiav
M(pi4 a '/dfyj®<* )  cfb'%a$  t  aMo? ao; ‘iftfjfrpauf uvrip

HV tbpuvas j ffdf  ep«{ <AV o/ngiot  s^eir.

In

LIBER. TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 461

In feceffiiExercitiomm fpirituales opes inueniuntur.

Sine tefte beatior.

E  St mihi ,ftque precor, non grmeli mole libelluip
U,nm amor domini deliciumque fiui.
tamen ex nofiro pretium penjetur amor e,

Omni* amor libri efi njtilitate minor.
lile ammum mul til negleclum exercet,  e> m de
Congrua quas trudit notnim robni habet.
llhus auelorem qm te, Loiola, recenfet,

Fallitur: e c<elo, quo docet ir e, venit.

SDiua ^Parens, toties non frufird ‘Vifia clienti,
čMateriam libro pr.ebuit, ipfe manum.

Si tihi, qu£ debet, pura fine cnmine Vitez
Čara foret, toties nemo legendus er at.

Errafii  ? reget ille gradum, adocgie reducet,

St c<eli, amijfias cnmine, reddet opes.

Non tamen in turbd, ne forfian nefcius erres,
zAt fiolo patitur Numine tesle legi.

Črede mihi, fies  fine tefte beatior ‘vilo,

‘Tlurtmacjue, in turbd non tihi danda,fcres.

Hic A) e us, ipfe D e us tibi fie pnebebit, (fig ‘-vitro
Omnia, qu£ p ofc is, fie d fine tejle, dabit.

Sic quicumque petit quod humus celauerat aurum }
Inuenturn, nullo tejle ‘~vidente,fodit.

Solicitos fiemper dat conjcia turba timores:

Solus habe, tuto ji quid habere ‘voles.

M m m 3

£xomo-

IM A G O PRIMI S Ai C VLI SOC. IESV*

Exomok>gefis»

Fert lingua medelam*

O

E Heu quam diro Ucerum mihi ~vulnere corpus!

‘Tane ojft tetro nuda (j>e£lantur fnu.

Vfc dolor eft 3  nec pluga, recens ; multosque per annos
Ob duela putrem contegit farnem cutis:
lila etiam foedd mif rum prurigine <~jexat
‘Densd mtumefcens part e db omni pufiuld.
Dejhtuit me r uox 3  £quataque njulnera membris
*Ad ipfa pome fata languentcm trahunt.

Ghiid queror? ah! nulli cruciant med membra doloresj
Ufe purulentum contegit <xmlnus cutis:

Vulnus habet mensfola ; nec vila ešl cura medebe,

Nec eegra medicas patitur adhiben manus.
lpft mihi grauius medicina dolore timetur:

Tam dulcis eegram plaga mentem conficit.

Ah mifer! ahnefcis ! non te manus afera tanget:

Tibi fola ferrehngua medicinam poteši.

UPande animi labes; mox myflica verba falutem ,

6t fana culpas momta plangenti dabunt.
Vulnenbus non fola canum fert lingua medelam:
Loiola in htiius muneris partem njeriit .

Commu-

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

Communio generali s.

Si potuit manes arcellere conkigis Orplieus,
Threicia fretus cithara fidibusque canoris.

Cithara I e s v Euchariflia.

S l pot uit Orpheus conlugis manes pia
Reudcare merfos. inf er is }
c Digito loquaci Thracias pulfans fldes >

Gnit o epe fetus carmine,

Cim reclor Orci }  (efl dira, Furiarum agmind
Ceffere naicia cantibus ;
flur cithara  I e  s v numen humanis malis
CNgqueat benignum fleciere ?

Idi tetendit artifex neruos amor,

Clauisque confiricla fide
Crucis potenti carmen infonuit chely >
fuo fcijfa rupium iuga ,
fuo <-vmdicantis cecidit ir a Numinis ,

Et leg is ceterna rigor-,

Ghto iujfa pandi mceila tenebrarum domus
Manes rernifit inferis.

Nune cithara  I e  s v nequeat Euchariflia
Laxare poenas debitas  ?

Et expiandos flammeo manes fleeti
Diuiim aggregare ccetibus?

Ljtrtim illa pendit, cum FDeum dat in c ib um %
Tantiejue pretium fanguinis.

Vifgil.

6. i/Eneid.

Soda-

464 IMAGO PRIMI SiEGVLI SOC. IESV.

Sodalitas B.Virginis.

Hac iter ad Superos.

N Ox er at, (efr flatnmis njincebant t Jidera noSlem,
lnque meu oculu totm Olympus er ut.

Het mihi! diccbam, quantum nos mter inane cft!

eAd <Vos e terris quis mibi monslret iter  ?
y(ec tenui Lcrjtmas: lacrjimu uia liber a, facla ejl,
Jguod nullo fcirem tejle madere genas.
lamque refulgebat Jlellarum laSleus or do,
lila tot a flammu femita nota fuis.
lila olim njemu toties c ant at a Poetu,

Credita ad atherei ducere tepla Ionu.

Hanc ego fu[Jiciens,falue, 0  pulchemma, dixi\

Te mihi quam qux.ro , quu neget ejje uiaml
6Jfe njiam, formofa fuos qud Mater alumnos
JEterm faciat teSla fubire Det ?

Hac certe ad Superos iter ejl: dum'que 'vbera Nato
Trabuit, ejfufo la Sle notata njia e JI.
cAh! quu adbuc patriis temerarius erret ab ajlru,

La Sle a nnroineo Ji patet igne nju i
Hac ne te lafet, potabere laSle, naiator ;
qua tejallat, lumine nota fuo e sl.

Concio-

r

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 465
Concionatorum munus.

Vos mentes fingite lingua.

Q  Vališ mformem genitrix refingens

Jduem prms luči dedit aarfi partum t
Ore confufos facilique lingud

D iger it ar trn:

Tališ , informi male nata partu
Vignora agrefii nemorum recejjit
Vrtečo diuinus renouata lingute

Munere format.

Cernis ? en cultu rediere moreš:

Ejferos turb<e pofuere rit us:

Vulchra 'virtutis facies remdet,

ZJ indice lingud.

Htec potefl, ctelo miferante, apertos
Keddere abjlerfis oculos tenebris:

H<ec facrte lucis utbar teuiternum
Tandere menti.

Vergite b vadlum, Socij, per orbem }

€t rudes doti a recreate lingud:

Vergite ceterno Jimilem Varenti
Fingere prolem.

N n n

Sode-

4 66  IMAGO PRIMI S v£ C Y LI SOC. IESV.

Societas dodrini & exemplo viam falutis oftendit

Enn. apud  Ouafi lumen de fuo lamine accendat, facit, vtnihilo-

Cic.lib.  i. . \ • /- i s i i

<u ojfic.  minus ipli luceat, cum alten accenderit.

F  Er te faces, flagrat Ignatius, dijfmdtte lucern ,

Sme per šoos, fine per Hesfenos.

Vos o, 'Vos Socij, c<elo quibus aujjoice, magni
Ardere Ignatijplenius igne datum,

Vos agite: errorum mortis'que opprejja tenebris
Lufiretur veflro cpuAibet igne plaga.

Sed geminam graf ene facem-, fax alt er a no irt us,

Alt er a doElrim fit pia fuada tuje.

Fehces populi, meslro de lumme lumen
Accenjum quoties fub fua tecla ferent.

Non ASgjptia nox illis c&lumcgue diemcpue,

Et fibi fe ex oculis , omniaque eripiet.

Non illos Erebi injidi<e, muiiduscgue, Venusque,
lpfaque cum Stj/ge mor s, in fcelm omne trahet.

Aurea lux ctzcas trahet ad ccdeslia mentes,

Et certum ad Superos lumine pandet iter ,

At vos Loiobe foboles diffundite lumen:

G)ui rapiet, mobis hic nihil eripiet.

Nam neque fax raptae patitur difjendia flammee^
čMille licet fumant hinc alimenta faces:

Nec mobis farfe decrefcet gl ona lucis,

Igne licet veflro flagret vterque polus.

Infti-


LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS.

Inftitutio Barbarom m,

Hi fefos čultus hominum reccntum
Vocc fbrmabunt. Horat. lik i . Cmm, Od,

V Enuslui ille y fcitulusque pufio t
Vultu decorui aureo,

Alt fmffe fruflus <-vnm ar bor h
In afculetis <sAttic<e ,
lihe fiuffe montis in cacumine
ZJernis cotnatus jrondibm
Inter njirentes ilices. (efr boe negat
Negare Mercuri manum
Qu par loquaces iunxit aAmphion fides
Eburnea potens lyr<e.

Hm  Ule pbfl-puellus acceptam refert
‘Tulcbri figuram corporis.

Vroin triumpbat, feque comparat fibi ,
Ghiem gnaua D o flor um manus
Ad fanfhores expolwit regulas
Cultu reform at urn nouo.

Nam quod loquaris, igneamque diuitls
“Vim fiufcitam ingeni ,

Hi qua palaBra more, qua doflo cati
Sermonefecerunt fuo.

Nnn i

Infti-

46S IMAGO PRIMI S/ECVLI SOC. IESV.

Inftitutio iuuentutis.

' 8 (JLOgeptoS-ti  X P I 2 T O 2 JjUtV*

Doneč formetur CHRisTvsin  vobis. G#/.4>

A , 2^aya.XtC t otTzsv TV7ro<;  afigps, uojlsovooio
K ugi.  floAt/tfAern/ xri£Aoygpi  JiJiv.

HWots 5 toAAsS 3  AhV«  a;w m?\wa4,

th?  KoVe/(T©<* y}\U'\ci7s  rig^mA«?*

EV cTs 2Jg.yA<u<f)tfj8ji Ni/J-ian 1 ,  to  3»Awp«bs dpiir^m
Q>&Sfe)iov KOL/J-ctizi;  žT/\sk  ^aopaa/f j

* tite&utJpa Ut! /uyp<po(jflfj dJy « 'Sf^atmov
Aocn/rar©* jjeeA^BC c^stsAžoss irsmtc,^

E't3t y/\u<ponv idiot fiiSv  ts , Xryi> v& 3  cpafoc ti,

TAv{Afjj]Lcn  J op toAs3b/ nvo/^ff. p et9cttetiw.

7žA@>» sJ<AV so/ ^h«Ati\p&p ’ A’o<cTe;;

OoV£ fyJon bov tmt  rioAt/j/Ae/is xAi(8}»,

A’Av\’ a.7\{i7mS m /ucvuK $ cuchtk/^Si y!notfs> yjneyv

A’ v[Atov  5  tsravr U7rvoa, fSrcaiTu ttcvig,

T'|W^C vao^Aocpoi (Mydhu tvx.°$i f£p  1’h s  cTr,

TftFs /JtspSiCfivmv rSraJSdi xAGtmn&t.

K»e/fOP I? ajfAtlS xSgpV , K&i T Vdi dbjptpov
Žvpi/upptfov  t  apžTJi’ y7ietnfe'n, tcSvč  %c/.Xqi.

Ne/KSjt^u’ ctivvfjflfjoi ng.xxm(9ijj&$ d><pi  jAt/pe/a
MOp^SvTiC, UAopSjJ S-vdt01 %£JiS-oQov.

nAaTTOTO Te/o-jMOKstpsc J y}\ciSm - 3  co vot>yAv'S^,

EV toioiv  MKpuSo  SmJm&vz  7fk&<pz movoig.

OC n$ p$Jq /js>P$£t e , fMp<$d<; tč  Szetcav,

T"/«/xeoi' oAA« w{Ae/ y/\vy.wm X£LrodiQ* 0

SA ioLe

LIBER TERTIV5. SOC IETA S A GE N S.

Scholas altiorum fcientiamm.

469

Diuinse Palladis sedes«

S Cientiarum pr a fes & arbitra,
idea reSfi y  candida Ver it as,

Delapfa calo, Cherubini

Numqmd adcfl agitata pennkš
AdeH  j & ar det fub penetrahbus ,

Loiola, <-veBrk degere , commodas
Hic naSla fedes, quando  Iesv
Luče '-videt radiare po/les.

Videre magnos hic v ide or Sophos ,

Lt plena m uit o peciora numine ,

Rjerumc/ue naturaque fontes
Aufa adytk penetrare apertk .

Regina cuncios fed fuperemmet
Excelforis qu<e fapientue
Arcana pandit , anatemam
Diud Del ffteculata lucern.

Vic lila claris fcilicet atria
Patent alumnk: te duce & auff/ice
In arte non <~und refulget
LDifcolor ingenij r venuslas.

Vecunda magnu magna p ar en s '-vir k
PaUftra  Iesv: r viSla flupet fuos
fiat ur a fetus 3  quos 'vel r vno
Varturiit generofa feclo.

N n n 3  Inftitu-

470 IMAGO PRIMI SALCVLI SOC. IESV.

Inftitutio puerorum.

Sičut aquila prouocans ad volandum pul~
los fuos. Dent.  32.

P  Veri, tenella turba ,

Qmbus ardor ejl mori
Super um dicare mentem ,
JShtidoque flore morum
Decorare <uer iuuentcei
eAuidi gradu cit ato
Solit as menite ad cede s.

Hudih us beata D m trn,
Puerique fafifa  Iesv,

Ut amabilis  Mari ae.
Pačili exphcabit ore
Docilis magiHer mi:

Veluti Tonantis ales
Super Othryos cacumen
Tenerum magiflra pullum,
Vacuum fecans 'mane,

Docet explicare pennas i
Humiles flecuta campos-,

Poflito Umore , fen[im
Kbodopefve Caucasive
Super alta ter ga ducit:
1{adios deinde Phoebi
Medlo flagrantis axe  *

Oculo nihil tremente,
Rapidos fuperque flauros ,
Pluuios fuperque rores ,
Propius lubet tueru
Ghgoties iubar Tonantis,
Jthod hic orbis expauefcit$
Quoties amoris ignes,
Smbus afluant amantes ,

‘Tenetrare dat magiflert
Cul facra tradit ide
Documenta , nouit altam
Super aflra fene mentem:
Solidaque luce plenus,
Procul a fugacis aui
Nucibus crepundusque,
NebulisqUe njamtatis,
Anmurn locare delo,
Sohdascpue amare laudes.
Agedam tenella turba
Pueri, caterua dulcus,
TMemori tencte mente ,
Memon tenete hngud
Documenta fanPhtatis.

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 47I

Scholx Humaniorum litterarum.

Luditque fauis immifta iuuentus.

N eArciffi lacrymas 3  fundamina prima fauorum,

(forticis & lentum qmrite gluten , apes.

Sugite maternim mellis <viohsque rofasque:

Ojm  'venit hinc , prolis gaudia frufius balet.

Dicite apes tenera, quam dulce ejl ludere metle,
lntcr neciareos r D<edala tecla fauos !

G)u<s tamen bos lufus , qm dulcia gaudia prabent,

Matribus hac tanti metla paraffe fuit.

Vidi ego Jic tuuenes c ur a gaudere Magifri ,

Gfueis fuit alterius dulce labore frui.

§}uaque priits cjitiji fapientia amanor herbis,

Vifa efl HybUis dulcior ejje fauis.

Vifa nec immerito: namque & fua metla Camoena
Et fua facundi Tulkus oris babet.

[ec fruftra circum Tbebanas tAttica cunat
Luft apis , <vatem pafcere Uta fuutn.

Ludite, io }  tuuenes, dpftcntis ludite cetlis,

Vifite nAriftai cerea regna noui.

opus efl paruas laffare ajoUtibus alas:

Arte fauos apibus condidit ille Juis.

Sed quid ego dulces njeneror, quas dfcitis , arte sl
Artibus bis quiddam maius babere licet.

Prima fDeo facris <virtutii c ur a fMagiflris:

An pot er at mehor ‘Talladis e (je comest

Schola?

472  I M A G O P RIM I S M  C V LI S O C. IE S V.

Scholce Catechiflicae.

A^žtž  fc' tccuIicl  l^žSrauf [jlž. Avk.  M<p. in.

M Hts£ 9? eA-S-’ varo nTipdyuv, im\  npjtTf,afA.W(yi
Uoi/un, Sp' uv ndad a- imn A&Q£v’

n Q$aS^i/A’ iSu ndactij,  (7? a| SaAnuai xpvSettmy,

Evpftaj Si nflAuv apd? dvaniAJSot nfdyi?‘

ngJC^A iti  (72 -nfi^ic, pUVH, fa, 70 (2ctSijp(gC

IndiSatm BgctSicoc, y  s-ftSc? V7mj %gtA e/.

XV? eTe Jffjj  mSiCCV Ti, 7roSzt)V Ti,  877 JtSl» tAx<{

P&JJ Tilni’H ,  8  Si TOptpfc !

Ko)  0  8 g$ 0 C 72 , <po£(3^ 72 S' TWfl y(j<£  j -^tAoT  72,

Z>T 3 -’ ečhv dy,inpjL0v iStuv.

K«V <P 3 žr aMo?’ aAA.o/ot' ^7t anipMSf’ veooso/,
taco S(AU? nimtp nctoiv  s g® 77 776 «.
fia 07  776« t’, ct<ytrctf n , J!  « r’ dvctAup^i too  trn ti,

K%j dhc, elv ciyiM Sov. ptdxai£$t Smet. f

TiT S' cpuiSv  <ror 0č8 tžtm?  j dfyoomi(,

SaiTTip uvQ-Q3>7iqi<;  e-9 - ’ ootu mASe?

XI’ 2 oA 3 |MH , punti v, ngftdnnp  77? aA?« 5 e/C ctVTti?

UcSit \zso  ^sptj^v dyiQyvtm fiep<{,

IIoosuki;  t&eAoj cul ot n ■, %#jTzt nd rUva }  © 20/0

Tžjm«, 77 Ttepv vnitSfj vj)  ^tAi/€»pt5/7 tpč^f ;

XI'? pot to  , ^AcuEr. 2o ct 3 a« azrti^e , (£ httu
Til? t’ c-tSv/a fiAd&nt, t  dnctvd/Si So Aon’,

TicuSict ivrOd  72, tw te nAtidiu., uutS

Tfv  o Gžo? yAuosn? oT Jp'in<( cuvov dno,
hdjvi ngtzdv  7 dnov k •nmi&v' ti  jS upAvn ; toi/Ss
T' , p t A<££? I? KipaAlu) X < *Q 9 - ( > dnviAd&va.

• TuitS’  j

LIBER TERTIVŠ. ŠOČIEfAS AGENS.

TctvO-',  cšj? /ut <pitei (, T&go? t(i um tari

ZtSvTU  , Sa!WT@- It)  ©gjrf/Jk y iOSOf/bp*  •

Ka| ^ Ijag* AstCeon  iW2t dyu$Ucw Hggtčbv  , aJjfize
T«ttoj t«5<5 ^umf^jon SVtJapUv,

T8? Ao/'ofA# to  Iragjt? ;£i aW>#£* A«^.

To??, i^r, 7 rov 'tQv@4 J~o( 7tt trči rima  7®n,
n/ 57 ? or ei^meovk , E’W? A'yd7rn rt , ^ iiifd,

TtSvyt Sijčtmirmt , Jalgp: cT/cMia %d&v y
N«tKT«£je K*«-«? AptT« j jytAa 7’ , 7rturct( t

T« f^/Jkmov hš'4  j «§/ I? oitgjt 7 toa«.

Sinite paruulos venite ad me. i$.

N E probibete ; <Ve»; mat er nas v ur m fub alas
Turbo ,; fub bis tuto tota lotere potes:
kAccurrei en pot uh , ^«/ ?<? foUeantcpue tegantque 9
Se plumarum omnes explicuere finus.

Lnuitot pennis y  inuitat uoce  , groduque
Lente feftino fub fua membro uocat.

Vt defderiis } (djr not efi plemjfma curis!

Vt neque fomnum oculis y  nec capit ore cibumt
Hinc umor , inde timor tenuatos macerat ortus y
Proque fuis uiuit non memor ipfa fui.

Sintcpse licet Varij Vario pro femine pulli y
Omnibus <equali mater umore fouet s
Et fouet , & fouet y  (efr fua per dičfendia mirit t
Sat grege feltcem fe putot effe fuo.

Huic fimilare tuutn non dedignoris amorem y
Note Deo  , ter ris dum reporator ades$

O Solymo! exclamans y  ueluti golima fub alas
De fe progenitum cogit alitque gregem,

O quoties volui , teque (efr tuo pignora , Diuum
c Tignoro y  fub pennis ejfe tegique mehi
Dixerat , flebot. Sed uos innoxia turba y
Necdum tinoio dolis ($p fne fraude cohors y
lnfantes onima (fp loclentum millio y  quorum
Ipfe fibi loudem perficit ore Deuss
Ghud meruiflis  ? ode (le moliš pro potribus: has uos
Frontibm impofitas fufcipitote monus.

Hos, me quifquis amas, od me fnite ufque uenirc
Viuentem y  c ur a qui morientis erunt:

Namque ego y  ciim uit a (p* calis ero redditus , olim
Tč) e fino  j qm meo dent bis documento y  viros y
Quos Loiola meo Socios de nomine dicet:

Tum quaque bis fobolem gens , age y  trade tuom.

Vero Fides , (fp Amor Diuum y  bis doŠIortbus y  £?* Spcs t
Dondoque per feptem myfiico dono folus y
Et uiSinx uitiorum (fp monbus Integra uirtns y
funffoSp qud docui y  ducet ad ofira uid.

O o o

473

Initiurn

474

ZMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IR S V.
Iiiitium Catčehifral Crux. -

Prarcipua

A teneris afTuefče CrucL

A Eter a natura, ejl <t>fus , Ji prifca merentur

j\ DiSia fidem , & levem condit agendo tabor *'

Nec minus nit duris ajjiiefcas , fr oder it vfuss
Quod'que negas Jem pojfe  , ferendo feres .

Ecce rudes ne Ju difcunt elementa puelli,

(jhteecjue Tiigra Cadmus pignora Jlirpis habet .
tdijjicile aquoreas nautis penetrare p er <yndas i
Vfus wexpertos m docuijfet , er at.

€t fua dat pracepta Fides , ekmentdque pribit^

Crux quibus esl facri dogmatis duspicium.
lila trn mel jigna Ducis , r vd imago lab or umi
Macte guer , dur as difce fubire crUces.

€sl tihi Jors pajfer  , temi quem fune coerces y
(jogis  e> ad motam fepe r e dir e crucem.

Contmet hic ludus tenera documenta imentai
Lex data qua molucri , conuenit illa tihi.

A teneris afliiefce Gruči, dabit n>fus arnorms
Vt tihi fiat amor , quod fuit ante labor:

Jjiubve Crucem repetes Jignato fepius ore t
Hoc mage fit njotis ojficiofa tuis.  ,

,

LIBER TERTIVS. S O C IE TA S A GE N S. 47$

/

Pracipua Catechifmi lečtio Deus ynus & trinus.

Sic trinus &: viius difcitur.

Vcfrice qmd non ejfciet marin
Et firmion polhce pratuio
Enrccfm inf ms? en Magifln
aAuxuio teretisque penna:

Format ur vms , qm pede tnplici
Conflat charaffer ? ml adeo gram,
phun ar te comprendat magijlra
ferea men s docilk muentce.

Afcana, quamquam plunbus abditi
Fuere feclk, qua Triados latent
Sub inuolucro  j fi docentk
Vox praeat tenerk ab arnik,
lam matris almo paruulus e finu
Balbutienti ‘~ooce canet puer,

nojje nequidquam laboret
lun Sim Anfioteles Platoni.

Ehialk, pnufquam limit ib us fuk
Difcreta mundi machina confhtit,

Sefe ipfe contemplans fuprenms
Intuitu E at er amterno
‘ZJerbum ( beatee mentk imagmem )

(flefle gignat: qui parit er tremens
Telim que (fr ather tres m njno,
lnque t rib us njeneretur nanum*

O o o 2.

Cate-

476 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Catechifta peccati turpitudinem explicat.

Catechi-

Tencras mentes haec terret imago.

H Eu gen us infelix , lucisque tnimica pr o gago,
Sole cadente mgrts terram qux peruolat alti:
Obfcurx <~uolucres, atrdaue hxrentia pelle
Corpora , & annofiis faxis ant rupe recisd  -
induta exumas , & tetris hirta lacertis ,
lnfame a. trifii ducentes nsejjere nomen.

Hinc Ji forte fanti pr op tor Juccefferit vna,

Complet apum teneras mcefid formidme celi as.

Fit murmur , firidentaue alti , fedemque relmquunt
Vnanimes: fuga fola placet , pudet horrtda nsultus
SpeSIra pati, ri5Iusque feros > morfus'que cruentos.

Tant urn tllis odium , tanta efi dijcordia brutis.
Foedius efi ahud monfirum , grauiusque timendum
Mentibus innocuis, quas impigra cura Magifiri
Horrendam fcelerit faciem & furiaha membra
Nojfe docet. ml tale n>mquam confine timori
Gignit humus , Stygix erucfant hxc monfira paludes:
Vtpereos figunt morfin  , fiedijfma 'ventris
Proluuies, atque or a p utri fiillantia tabo.

Gfisdm primum hxc teneris fiecies fe mentibus oJfert }
Occupat offa tremor: fugiant fi fiecdra , refumunt
Attolluntcpie ammos ; fi p er (lent, protmus ornnes
c Prxfidium fiteSIare fuga. hoc tutarnine conflat
Cer ta falus , pulchramque parit Tntiona laurum.

LIBER. TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 477

Catechifta pueros ab inferno deterret.

Sic cautum pueris.

S Edula res umor e dl : ignes (djr ferrea te flor
Gjue <vidi patrios cingere fepta focos:
Dum famrnam cmxit , puero bene cauit. at ipfe
Frendebam artifices in med cbamna manus.
Stepe dabam lacrymas , quod fic arcerer ab igne:

Sic tamen arceri r vita falus que fuit.

Nam quoties flamma dufius pueriliter aured
Senfiffem exuflas igne furente manus!

Turba fumus pueri fmplex & nefia damni,
ZJmbraque nefcio quce nos fpeciofa capit.

Ho c tamen efi leuius > quam f labamur in ignes f
My? s  fceltts  (gr nigri regia Ditis ulit.

0 mferum ! tantus (1  quem deceperit error }

Var illis non efi rvll<{ querela malus.
cAt bene conjuluit cteca Loiola iuuentx f
Omnibus auxdio promptus adejfe fuo .
file rudes ammos , & adbuc ignara malorum
C or da nsetat damno tam pr op e fiare fuo.
lile Stygis flammas , purganda'que crimina flammii
Vt HJitent , facili fiem docet e(fe fuga.

Nec docuijfe Jat efi:  exemplis fortius nsrget,
Verbaljue ab exemplis non leue pondus habent.

O o o 5

Cato

47 S IMAGO PRIMI  S^ECV L I SOC. IESV,

Catechifta docet pueros orare ante refe&ionem.

Non capit ante cibum.

F  It fučile, a primis f quid condifcitur annis:

Natura naires dgclor & <vfus babent.
Adfjicis ad pueri nutum ludentis, in alt um
DiJc at <~vt er e Si o c or p or e JI ar e canisl
Nec capit tile cibum , dominas mji fupplice gefiu
Et Jibi munificas haferit ante mantis.

ZJidit amor , anfumque fuos conuertit in mfts,
Credidit (dj pueris bac asalitura fuis.

Dijce puer, dixit , precibus placare Tonantem:

Nec niji adorato Numine hba pete.

Frama crux epulas , crux pocula prauia Jignet:

Fafcitur his anrnus non minus atque dape.

0 bene ! quod monitis pueri ignorantu cefjit,
Frenaque iam praceps debita orexis babet.
LoioU pueris amor ingeniofe colendis,

Framia foliciti magna laboris babes.

Monbus ingenuis formata ejl flexilis at as,

Vt reereet canos culta iuuenta fenis.

Cafta

LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 479

Cafta conuerfatio.

Ode T XtpJitejx.il
eabvlosa.
Strophc.

Taiigor, non tingorab  vnda^

r ~|T“ 1  Angl tur njndique cygnus , mn tingitur s
§  Olor procul Innc Ledaus abejlo.

Nec tibi , Regi a Stbeneli proles,

■■ (ygne , per Endanum 'SPhaethonta peremptum
Flor ant 1 , p diet hic Lcw,  v.
ghu mmqmm caloque lomegitc
Te credu , mijji memor igr. is ab Mo:

Hune mcendia Sodoma ml metuentem
hiter contraria flamnm flumina Cupidineu
Amiftrdphe. 'plurima fubleuat aura 'ztis ,fepe petenteni
Polos, prope diuum tecla  j rvoldtu.

Vpunc--^ mediis quaft rubm m flammis  .

Integer, ant medlo Gedeonu in imbri
Velim ml madidum , velut
E ter ra ml terrem exit
Fons, ficcus medio s it a pernat at arnnes.

Tempe per tua njolueres cone ut e jzennas j
Arfit quem ‘Phjilhm, (gr tu faffim olor  * ex Hjrie
Epodos. Nate puefcole,  quod faluum te nefcia mater ,

■ - Flendo dum liquitur ,

Tuos fiagnum feeit in njfm*

Et njos difcedtte cygni }

Veneris qm luga collo ducitu ; 1 dali m
Junblos maternis curribm hme Styguu
Vos agitet puer m paludes.

Tanthm ilhbati nant hoc in flumine cygm.

Fmčlus

480 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV/ .

Jručtus conuerfationis SodorumcLimproximo.

Dulcior inde
Vt redeat.

Q Vifquis mas cattos mita fine crimine mores 3
Loiola c četam , c m fiocieris , ama.

V^ec pigeAt monitis prabere fidelibus aurcm,
Fac?aque praceptis confiona rite feqm.
lili te facili duSiu trAnjfcribe regendum i
Exiguique mora tempom alter er is.

Vidi , qui mila fuerat traffabdis arte }

Paulatim moreš hic pofuijfe feros.

Huc meniat, nullo im p ur as miolabitur igne:

Huc meni at, nullas quaret auarus opes.
film cadit e calo nimbis pluuUhbus imber 3
C<erula 3  fi nefcis, aquoris mnda/uit.

MduSiam medio fuifiendit in dere Fhcebus $

Hincdulci nubes rofcida manat aqua.

Ergo quodpecori , quod labitur mtilis herbis y
Munera congrejfus funt ea, Fhatbe, tui.
fifififquis es in facrum te, cum macat , ingere ccetum:
Huic foliSjpluuue Um  ti bi cedet aqux.

IMAGO

I M A G O

PRIMI S.ECVLI

SOCIETATIS IE S V-

®®®®®®®®®®®®®®®®

LIBER QJV ARTVS.

SOCIETAS PATIENS,

SIVE DE ADVERSIS

QV&  SOCIETATI CONTIGERVNT.

C A P V T P R I M V M. ib

- - • ; ■; / ' '■ ;■ ' ^

Singuluvi Kumini* promdmtm , puterno umore,

adnevfr in Societutem immijfu.

A L e querulum eft in rebus aduerfis genus fin- Amets
manum 5 quando non nifi amicinn & fortiffi-
mum quemque rebus arduis afperisque exercet scnec.de
Parens ille magnificus , virtutum non lenis ex _ ProUld - C I '
actor. Superiorum confule exempla a: tam m.

Quos Deus optimos eiTe, quos clariflimos vult,
arrumnis obiicit; in occafiones intentus, quibus
{iiorum virtus enitefcat. Hanc dum explorat, in
lucern protrahit : dumprobat, perficit: dum vexari agitarique finit,
claram toto orbe atque dlluftrem facit; quse fine aduerfiirio marcefcerec
alioqui, & ingloria fiiis periret in tenebris. Societas I e s v magnran
fatis orbi documeneum eft, ita valide concufla, ita vndique impetita &
agitata, vt fere non muko minus prodigium fit,omnino potuifle confi-
ftere, quam in eam quam cernimus molem vno i a culo excreui(fe. Sed
nimiriim quod ille ait: Non efl ar bor folida, nec fortis  , ntji in qmm fre-  ibid.c.ij)4.
quens njentm incurfat : ipsd enim <-vexatiom conjlringitur, (čfr radices cer -
ti tis figit.  Libetne vitra Dei confilium expendere ? dum fuos exercet, in
boe laborat, vt le dignos faciat. at maiores noftros dignos le , dignos.^™,
pratetea Ie s v nomine facere placuit: neautgratis accepille videren-i e s v:
tur tam honorificam appellationem, aut gerere otiose . I e  s v m  enim

Ppp pati

482  , IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

|>ati fi oportuit, cos quid cxfpečtare par fuit, quos eodem nomine vifinn
mfignire ? agendo igitur & patiendo fortia orbi oftenderent }  voca-
Fhiitpp. j. £os  f c non ma gis in focietatem nominis, quam in focietatem paffionum
Hebr.i. eius ; tantoque fbrtafie dnriora farent toleranda, quantb difterentius
nomen hereditaftent. Quaredefinant tandem arrogantias notam nobis
inurere , qui expendent primi feculi Patribus nomen iftud, omen fem-
per & pradagium fuifte impendentium fibi quoque Dei caufsa calamita-
tiim; nec materiam vanitatis , fed virtutis incitamentum, exemplum-
que in arduis, folatium in aduerfis. Hatc e Manrefano feceftii infignia
Ignatius extulit: lixc e caftefti vilo  haufit: quo propitium quidem fbre
I e  s v m  didicitj fed cum cruce interim quafi ad xrumnas prteire. Ex~
inde probra, contumelias, vexationes, aduerfa omnia Domini veftem
appellare folitus : qua liane profeftos militiam indui optabat, fiirml-
quc meminifte, etri fe Drfci, quibufvc modis probare deberent: atque
t.Tim.i. in omnibus laborare vt boni milites Christi  Ies  v.  Si fortes
eflent; in caftris periculofa Fortiflimis imperari: fi virtute animoque
pratftantes; lectidimos in arduas expeditiones mitti: fi vita: contempto-
res, ad vulnera mortemque intrepidi.j iftiufinodi prima in acie collocari.
interim de imperio Ducis queri neminem: de iudicio dclectucjue omnes
fibi gratulari. Nec illa Macedonum pulehra phalanx , omnium Alex-
andfi bellorum comes & focia '  fe vmquam prx ceteris doluit exerceri.
rudic.7. nec illa fiib Gedeone trecentorum militum exigua manus, fe prascipue
quefta eft hoftibus obiici, aut immenfe multitudini in vičtimam &
p razdam dari. Periculi contemptorem quemque faciebat tamhoneftuin
de fe iudicium Ducis, imo Dei. Digna eft immortalitate alterius Igna¬
cij, fančliflimi Martyris, e vinculis & cruciatibus illa vox: Nune incipio
Christi  efte difeipulus. quali tum primutn deprehendiftet vetera-
nus miles, prazclare de fe Ch r i s t v m  fentire. Habet profeclo ( qux
Del benignitas eft) habet & Societas I e  s v, quod de Ducis fui iudicio
fibi gratuletur. Nec degener efte, nec ignaua primo fčeculo probata eft.
Sordidapuluerenonindecoro, vulnenbus & fanguine formofior, in-
uenta eft digna, quam fiiam I e  s v s agnofceret. Habent &c  vnde gau-
deant maiores noftri; quod ante alios digni habiti funt, in quibus fpem
atque indolem ftirpis totius exploraret, an meritura videretur pofteritas
omnis pro nomine I e  s v contumeliam pati. Ingens beneficium; Do-
člori Gentium tum quoque promiftum diuinitus, cum primum iuftiis
eft coram Gentibus & Regibus nomen iftud portare: quod ea calami-
tas virium noftramm quoddam experimentum eft, & difciplina virtu¬
tis 5 fiue poft feliciter fufceptos fua caufsa labores, confimimatas virtutis
complementum, diuinxque indicium approbationis. Id Xauerius, id
inclyti tolerantia viri agnouere. Quorum ille dicere folitus, fufpečtum
efte, din carere aduerfis; idemque videri fibi atque non fideliterCHRi-
sromilitare. iftis vero triftes xmmnx,  & azrumnis addita feralis mors,
laborummerces eft optata fepe, fepe quxfita; & digna emi fanguine
fuorum operum corona. Quid aliud quam pcenam atque fiippliciutn
dicerent cazci mortales ? ifti rerum bene geftarum praemia vocant. Nec
falso; quando &c  fuis priuatim apud Deuin meritis noua hinc fit ac-

ceftioj

LIBER QVARTVS. SOCIETAS EATIENS. 483

Cefti o 5 & prseelara puhlice ab fe inchoata opera , certiora capiunt mere-
menca. Semina diceres, Sc  terra prius obrni tlebere, eb latius exuberatu-,
ra, quo grauior hiemis praJcefferit inclementia. Circumferte oculos, fi
placet, qua per orbem diffufa Societas eft • vaticinanti tandem credetur
Ignatio. Euentus docet nulauam creuiflefelicius, quam vbi vulgo fuit felicius
depreffa magisi nulduam etiamnum iattius florere, quam vbi duriiis fuit creun \ vhi
agitata. Grati agnoicimus: miečtaciones haetenus pro iaudibus tuer tf gvtatai
Sc  clades ipfas pro inerementis. Quis vel emendas non cenleat, aliorum
culpa fi abfit Shoftenla Numinis ? qtii obede crediderant, profuere: Sc
quod demoliri laborabant, proucxerunt opus: non tam mole iam fua,
quim illorum agitatione folide firmatum. Segnia, ignaua, contempta
funt,quas nemo excitat, nemo iačlat aut mouet: otio ac defidia elangue-
bunt. Clara, & in auum duratura, gaudentperpetuo motu. Sol lide-
racjue, lemper irrequieta• viuida Temper Sc  integra funt: nec vmquam
eftulgent gratius, quam cimi prius Tub opaca nube latuere. Sed a cade-
ftibus ad humana deTcendat cogitatio . Qux res alia Regnorum Re-
r.umque publicarum exitium cit , quam fine motu alta quies, fine
bello pax atque lecuritas , fine aduerfis nimia felicitas ? hinc otium
exift.it : hinc abundantia earum rerum quas primas mortales du-
cunt. atque hinc naTci vitia necefte eft, quolibet hofte magis Tormidan-
da. O benigna in Societatem xternx Mentis confilia ! quam prouide
per adueria, noxia remouit! ne illam aut e quictis rebus ignauia ,  aut ex
iecundis inTolentia carperet. Si florentem conferuare, beneficium eft,
quo id padlo certiiis Tacere potuit ? fi propagare, quo potuit felicius ? In
lucrum omnia Sc  commodum vertit. Siniftro rumore atque lermoni-
bus quid faetum , nifi vt vere innotefceret ? iudiciis & quxftiombus,
nifi vt cum laudeapprobaretur ? iačlatione tam multiplici, nifi vt, facis
inftar, clariiis reluceret ? exfilio Sc  fuga, nifi vt, dum alias quxrit ledes,
diffunderetur latius ? Stat igitur inuičla hačlenus : vtrique fortuna?,par:
fuis erudita fticceftibus, qux adueria vulgus nominat, in benehciis ha-
bere. Id nune agic hoc triumpho Teciiiari: orbi teftatum vult, arn-.;^' mnc
plcčti fe  illa vt Dei dona, vt paterni amoris pignora, vt inerementorum
luorum certiflimas cauflas: omnis vt retro pofteritas, in triftibus affli-
<ftisque rebus magis quam in lartis fpem, fiduciam, gaudiilm ponat,
quamdiu de Societate I e  s v le dicet.

Age vero quilquis nobiftum ortas primo fieculo tempeftates intue-
bere, quid nifi vndique turbatum mare ingredi te credes ? en quantum
ab Aquilone inlurgit malum ! quam atra nox ponto ineubat, quam
denfie ten eb tar! procel!x vndicjue & decumani ftučtns: liullo littore
fida ftatio eft. confpirant in vnius exitium cymbx, recentis adhuc Sc
needum Tatis firmis laterum compagibus aduerliis inimieum imbrem
& infundentes le vndas. Obruendam igitur aliquando ceiifuere fteculi
prudentes, tantasquc tempeftates non euidturam. idem Sc  noftri ( faten-
dum eft) Ipem mter metumejue, timuere non Temel: nec minus anxie ad
Id cum confugere, quam ad I e s v m  Apoftoli in nauicula dormientem.

Sednimirum.etiainhac cymba Ies v s  vehitur. quodigitur illi Ceefa-
nm <-vehere (efr fortunm eim , id nobis I e  s v nomen portare ftcuritas

P P p 2. eft,

484 IMAGO PRIMI SdECVLI SOC. TE SV,

eft, fimul & periculi caufia. Tanto vedorc cur diffidat, fpemve abiiciac
trcpidis in rebus? cum opportuniim fuerit, imperabit <vmtu (djr mm  ,
fiet tranqmllitas rnagn*  ; nouis interrumpenda. tempeftatibus, ne in per-
niciofiorem nobis malaciam vertat: verum vt Ibmper lolicita, prouida
femper & circumfpeda, lemper incenta periculis, inter anguftos vtrim*
que fcopulos, fyrtes inter & breuia, gnara omnibus prouehi yentis, i n .
offenfum teneat diuinas glorij curluin.

CAP VT SE C VNDVM.

Ante confirmationem, cvmmrptm Societatem e
comtm damon in eapte Ignatio.

O Dium Satana;, male fibi metuentis a noua cohorte, prima & ve-
rior turbarum caufia. Quid non egit ne coalefceret ? quam adui-
ignauum,  tam  j 1011 £ am  facile opprimendam intelligebat, in Ignatio D udore vna
opera omnem laborauit exftinguere: in capite totius vitam corporis,
medeni in lemine, in radice arborem , in fonte riuos, Ignatium lgitur
palam , Ignatium clam atque ex infidiis aggrelTus eft j nune improbo-
rum hominum odio & aperta vius impietate, nune piorum quoque vi¬
rom m fiepe non prudenti zelo, fpecie redi deceptorum. Pro omni telo
infamia placuit: eam Ignatio infignem fi inurere polfet, neminem cum
illo initurum focietatem . Itaque in Manrefano 1'ecclTu quamdiu deli-
tuit fibi vni intentus, non tantum liram illi integram conftare famam
palTus eft, led Sc  ptreclara fanditatis opinione augeri prarterea vulgari-
que. at vbi de adlegenda eohorte agi perlenfit, vbi de faciendis quar-
ftibus animorum; tuni enimuero Ignacij firmam lacerare, vitam pro-
fcindcre , dida fadaque omnia in inuidiam & criminationem voc-arc;
caiumniis, vinculis, carceribus, iudiciis id agere, v c, protrita vbique au-
doritate, quiinfamem hominem lequeretur, nemoelTet. Quocumque
pedem inferebat Ignatius, finiftri illum rumores vel iam prarceiTerant,
vel profequebantuq nec conquielcerefinebant,nifi ab agenda Dei caulša
Compluti  iple quiefceret, inflammandisque hominibus ad pietatem. Compluti
o- Sat-  p r i m dm , deinde Salmanticae, mox Pariliis, exinde Venetiis ac Romar,

J  quali leriequadam illum infecutar criminationes. Ter Compluti, 11011
magno temporis interuallo, in illum habita quasftio veneficij atque har-
feleos : initio fere dilfimulanter, nifi quod lemel ad quadraginta dics
in publicam mifliis cuftodiam eft . Compluto digrelTus Salmanticam,
nihilo mitius excipitur: etiam illic datur in tetrum earcerem, iterum lu-
{pedus haereleos; inieda collo prargraui catena, led in qua triumphalle
perhibetur. Vtrobique honeftillima quidem lentama declarata inno-
centia eft; obex tamen moracjue inieda magnis conatibus, quandonon
nifi poft quadriennium de diuinis rebus cum populo agere Quarlitonim
decreto permiftus eft . Inter cauftas harc fuit ex Hilpania excedendi.
Sed non inferiora illum Pariliis manebant certamina. Hic nimirum
obftruendi erant aditus,ne e florentilfima iuuentute deledum ageret no-
uus Dudor,

r Vix

cfiingnen

LIBER QJARTVS» SOCIETAS PATlENS, 4$$

Vix inchoauerat Parifiis Ignatius confiieta fibi pietatis officia- duri Patiftt,
fubito magni exftitete motus ob tres Academicos eximiae Ipei, ad Euan-
gelica confilia tradudos. hoc primum quafi clafticum fuit f  Inde ma-
leuolis fermonibus apud Matthaeum Ori Quaefitorem facrum citatur
abfens‘fed vitro accurrentis fiducia calumnia concidit. Mox grauius a
Penna Magiftro illi dedecus compatatur, publicum virgamm iuppli-
GiuiTijiii ea Academia fieditioforum Sc  improborum iuuenum turpimma
ad ignominiam nora. Quod fi fuccedetet, adum eifet de Ignacij con*
filiis, obfcuratum nomen, eleuata audoritas; adoleičentcs ab eius /er-
mone congreftucjue, infamiae metu, fponte refugerenc, Quis inuidi
hoftis llon agnoicat inuenCum ? fed contra onima ceciderunt. Decreta
fiipplicij turpitudo palam in illuftriorem eius laudem decusdjue conuer*
la eft. Penna c Ande aliicjuc ex Academia conciliati Dodores, Gouea
in primis, cuius poftmodum amicitia, ad aperiendas noftris hominibus
Indias , apud Lufitanum Regem admodum fuit opporcuna. Imo,
quod agebatur }  vt ab eius coniiietudine auercerentur adolefcentes ( ex
quibus nimirum diuinO confilio conflanda Societas erat)  contra fadum
eft. ex eo tcmpore conciliati funt magis, Ignacij virtute publico iam
comprobata teftimonio, Sc longe latecjue manante farna, Igitur non ita
muko poft Faber Sc Xauenus, Sc alij deinceps, in eius le perpetuam di-
fciplinam curamque cradidere. Societatis primordia huic fortalTe pro-
cellcE deberi, non incongrue dixeris.

Quid igitur ? in nobiliifima iuuentute tam fecure aduerfum le
conicribi milices patietur humani generis hoftis ? Sc ( quoniam ita res
ferebat, vt Parifiis abiret Ignatiusjtriumphabundum fcilicet excedere fi-
net ? Vitima tentare aggreditur, totisque viribus de integro iamiam dii-
cefiurum adoritur : fi res apte cadefet, vna eademque opera omnia
eius confilia atque inftituta euerlurus . Temporum occafione captata,
quod admodum feuera in Sacramentarios conftituebantur iudicia, libel-
lum Exercitiorum vna cum Audore in fufpicionem harrefis maleuoli
Vocant. Neglexit infanam criminationem is quem lupra dixi Qusefitot
Matthaeus Ori; quod niti fraudibus omnia calumniisdue intelligeret:
libellum poftulaflc , excuftifie, approbafie contentus. At negligendam
non exiftimauit Ignatius: iterum ac tertio Quxfitorem adit, rogat cog-
nitioni cauifie det operam j nihil obtinet. inftat tamen, /uipeda čredo
tempora reformidans ac tandem cum fcriba Dodoribusque nonnul-
lis parne importune mnoccntix teftimonium impetrat. Prudens con-
filium comprobauit euentus. prxfagiiiTe diccres orituras in Vrbe tem-
peftates.

Sed hoc nimirum opus, hic laborerat. ad Vrbem, dcftinatam diui-
nitus natalem huic Ordini iedem, integra farna ne accederet, callidus
hoftis agebat; tanto acriiis, quanto propinquior fiebat Ignatius , Vene- ^
tias iam tencns. Nouam igitur ea in vrbe aggreditur commouere pro-
ccllam. Spargitur in vulgus rumor,  hxrcticx prauitatis aliquoties irt
Hifpania conuidum,elapliim e cuftodia,profugifie in Galliam: effigicm
eius ab Hifpanis Inquifitoribus publice concrematam. Parifiis quoque,
quod iuuentutem perucrsa dodrina inficeret, ad facra tribunalia dela-

P p p 5 turu

486 IMAGO TRI MI S.ECVLI SOC. IESV.
tum fuga prmuertilfe Magiftratuum confilia. Vulgabantur hxc  om«
nium lermonibus , iadabantur in circulis j iamcjue ad Apoftolicuni
Nuntium eranc delata. Sed krita rurfum Satanae cecidere confiiia-
vitro iudicium poftulante Ignatio , non tam de lua, quam de Sociorum
exiftimatione folicito , ne qua nalčenti familias adhaereret infamia:
quando ab Auguftino fcriptum meminerat , nobis necefTariam effe
vitarn noftram, aliis vero famatn noftram , diuini bonoris procurandi
potens inftrumentum.

Sed harc pradudia quadam hadenus, & pmiiae quodammodd ve-
%omx.  litationes ad decretoriam pugnam . Roma: , in conlpedu orbis terra-
rum, in oculis Surami Antiftitis, de farnim rei erat decertandum : Ro¬
ma: iacienda erat alea, ne, firmatis aliquando alma in Vrbe radicibus,
longius inde progrdTa Societas, toto orbe diffunderetur. Špes erat non-
dum omnino matulum noute Religionis partum aut pradocari poffe,
aut infigni fialtem infamia pollui, qua illius aliquando pro Dei gloria
conatus omnes labefačlarct. Oritur igitur foeda tempeftas , funeftior
ceteris terribiliorque;quas quoniam inlgnatium decima eft,decumanuni
meritofludum appellem :extremacerteomniaminarieft vila. Eaque
iudicauere maiores noftri tum fuiffe tempora, de quibus in itinere ap-
parens Ignatio I e s v s Ipoponderat Romz fe propitium fore  . Initiuni
turbarum, deteda a noftris in concionatore quodam Auguftino Pcde-
montano hmrefis Lutherana fuit. Hic ille furere, familiares fiios opu-
lentos ho mineš concitare, ad euertenda noui Ordinis fundamčnta rabie
accendi. Calumniaftruitur vulgaturque(vetus fabula) Ignatium Sociofi
que probris omnibus notatiflimos in Hifpania, Gallia, Venetiis harrc-
feos flagitijque compertos: fed elapfos e Iudicum manibus,ad corrum-
pendam iuuentutem fpecie pietatis Romam denique perfugifte. Appo-
nitur adiaascfallus teftis: qui, quod olim familiaris Ignatio, eius arcana
introfpexerat propius, ad fimilitudinem veri aptius cenfebatur didurus.
is vulgo iam credita, fiia praeterea firmat delatione, & apud Vrbis Praefe-
dum accufat inlontes. Fluebant ex lententia omnia: credulas vbiquena-
di erant aures. ar debat, reftinguente omnino nemine, odi j atque mmdix
in noftros homines ingens flamma. abftinebant congrclfu etiam an-
rea amid. increbrelcebat quotidie rumor, in Vrbe lermonibus, apud
exteras quoque nationes nuntiis ac litteris, teneri denique Ignatium So-
dosque manifeftorum Ičelcrum hauefiscjuc conuidos; videlicet vtquas
noxij variis locis efFugiftent pcenas,eas iufto Dei mdicio Roma per-
fbluerent, in celeberrimo orbis theatro . Quid ad ignominiam fingi
atrocius poterat ? quiti in nafcentem familiam perniciofius ? Exitum
vultis ? is fuit, quo illuftrins argumentum diuina: in hanc familiam
prouidentia: vitra requirere nefas fit. Conuidus in iudicio, aduscjue' iii
exfilium falliis teftis, vidorise initium fuit. quam in reliquos conlpira-
tionis nefarke principes dum perfequitur fgnatius, prodigium accelfir.
Quis enim neget efte prodigium audore Numine fadum, vt in iplo
articulo ferenda: len ten tim in V rbe reperti fint omnes fere antehac Igna-
tij Iudices, ex Hifpania Ioannes Figueroa, Matthasus Ori e Galliis , Sc
Venetiis nuper Galpar Dodius; ? Iudices dixi, an certifluni eius inno-

centia:

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 487
centiae teftes, quali diainitus fubmifti in tempore? Horum igitur non
iam litteris, fed ore ac verbis magnifice commendata Ignatij virtus 5
puhlica fententiaa Prarfedo Vrbis tum omni fufpicione liberata eft,
tu m cgregie communita aduerfum calumniatores, quorum longč dif-
pac exitns fuit. H<erefeos ipli flagitiorumque poftmodum conuidi, iu
fc retorsere, quam Ignatio fuerant machinati perniciem. Alter iudicium
ignisfuga praeuertit, effigiemque fuam pro fe Iudicibus concreman-
dam rcliquiti aeternis tenebris vinculisque alter mandatu«, tertius breui
polt inopinato confumptus morbo mifere interiit, huius fe peccati
grauiter infimulans. vltimus denique, concionator ille fceleris archi-
tedus ac princeps,occultus Lutheri alfecla, polita tandem perlona, ad
htereticorum caftfa (quodipliunfuit fupplicium longe grauilfimum)
fcfc  recepit. At Ignatio quanta hinc gloria/ optanda certe Societati
procella fuit. illuftris fada eft, qua: latebat in obfcuro; innotuitdue, ia-
data fermonibus. Imo & de Satana: conatibus hoc iudicio debelldum
credidit; tum demum a Pontifice Maximo confirmationem fperare
aufa. quam (licet extfahente ad annum Guidiccionio Cardinale) tan¬
dem obtinuit: liue probatas iam virtutis teftimonium, fiuepraemium
fortiter fuperatae tempeftatis.

C A P V T TERTIVM.

FoFf confirmationem fizfiks exagitata Societm
<cr c[m tnrbarnm cmfik.

I Nter facros Eccleliae Ordines Apoftolica iam audoritate adleda
Societas tantillum quietis fperare poterat, tamquam iadis folide ra-
dicibus, ventorum tempeftatumque fecurior. fedmox eo honore non-
nili elatam pofitamcjue fe vidit in fignum cui contradiceretur.  Certatim
excitata aduerfantium ftudia; dubio procul fraudeatque inuidia Sata¬
na: qui, quam primo inortu elidere nequiuerat, vbique terrarum per-
legui ftatuit, nondum defperata vidoria femel oranem opprimendL
Lubet hic excitatarum toties procellarum quas deinceps narraturi fu-
mus caulfas ex Orlandino femel exponere figillatim. S^ecejfe,  inquir,
nonefl t urbanim huiufmodi cap ut ab Satana auSiore repetere: qmfuum domi - num.34.
natura exercens in revno naitiortm , amdaiud honeHi fančtibue inter mortales Fr,r gg

r n ■ 3  a l ■ r  n cattJ]a,o-

apparet, m ipjoJtatim exortu conatur opprmere. Nota Junt m Janctam  Lhri. ^ mm Sa „
sti Ecclefiam nafcentem acteneram, nota mpeculiares coctm commota bella■, tarut
fine ohm Monachorum, Jiue pojled Mendicantium: contra quos non alieni mo¬
do a fide Catholicd , fed qm huius defenfonem fnceramque cufodiam maxime
proftebantur, acerrime exarferunt. Igitur Satan cum tantum oderit bonos, (fy
ad elidenda honeBi femina tam naigil excubet , tam naiolentus affurgat ; mir um
non eB,fiin Societatem immani quddam (ff mexplebih rabie fefe mfert , nem-
f eineum Ordrnem , qui bellum aduerfus eum adeo fufim & graue fufcepit }
inter Ethnicos , inter hareticos, inter fatholicos tanto conatu , tot machmis ,
tarnjue aptis ad euertendam din monfiri tyrannidem. Hominum porro (<~ut
tnijjos faciam prorfus ab Chnjiiano nomine alienos) genera duo potijfmum fefe

aduer

4§B imago primi s^ecvli soc. iesv.

Secmdt
malitia
haretico-
ntm & im

proborum:

Tertia,
amulatio.

Philip.i.
luc. y.

aduerfaria prabuere, haretici, uitioJi'que Catboha. Ghidrum it m in aperto
caujja ejl. Jjjhtippe virtuti cum uitio numquam mam comemei, qudm calori
cum figove: (jfi quemadrnodum hac, fi prope adrnoueas, pugna cooritur; ita,
nifi remoueas te ac fiiungas, Jed prodeas in aciem,(gfi uit mm aggrediafis, ex~
fijlet pugna flabitcpse, doneč alt er a par s alt eram adfui Jimihtudmem commutet,
ac uitdonarn ferat.  j3 'uod curn ita fit,fi quando tempus mcideret, quo tempo-
re Societati pax eJfet,pro deterrmo equidem interpretarer indicio. Nam quarn-
diuquidem mHituta fua retinet, argument ar e ,fi pugnam non uideš, uel iam
debellatum cum mundo, eique fimdem faSium, quod optandumpotius qudm
fjerandum ejl, uel eam fuo loco motam,(dj fablam [ 1 milem mundo, quod J) e us
auertat. Vrat er hac duogenera, certos quoque homines interdum aduerjdrios
habuit hic Or do ex ahis Keligioforum Ordmibus. Ac ne idqmdem potefl pru-
dentibus mirum ac prater opimonem viden. Non enim protmus cum profano
uejlitu perturbationes ammi exuuntur ; numerofiscpue m coetibus, bac procli-
mtate & infirmitate natur m, illd impugnatione Satana, quis bonos & aquos
prajlet omnes & concordue Jludiofosi Adbac homrnum ingeniappro inflitutione
ufuque, atque adeo habitu corporum, adeo diuerfa funt, ut non minor fit in
ammi uultu qudm in faciti figura uarietas. Hac illos Jludia, ahcs delebiant
alia: ne c pronius quidquam ejl faStu, quam ut quifque qu<e tudicio ac fententid
improbat, etiam moče ac fermone condemnet. lgitur ajfueti Jud institutu mi¬
ri, cum qu<edam nouacaput extulere, confequens uidebatur, ut, cum Jua a-
marent probarentque maxime , ab us difcrepantia refutarent. Nam quotus
qutfque ejl tantd uel charitatis amplitudine, qui alienos ccmpleclatur ac fuoss
m el aquitate fapientite , qui res uti funt, in fuo quamque genere, neutram m
partern praiudicij inchnatus ponderibus, iufio libret exammei Accedit quod
Societas non fiolum d Veteri Rehgioforum forma habebat multa diuerfa, fed, vt
Jnflituti pojcebat ratio, exteriora quadam infgnia, (fig fiata fcueritatis ex-
perimenta non ajfumpferat: commouetcjue nefcio quem JenJurn, fi quem uide as
eadem tecum profitentem conditionibus non iifidem mplicitum , (fig" qua(l Jla-
dium idem decurrentem non pondere pari grauatum. Docet quidem prudentia
non idem d quouis petendum. Sed tamen ipfi Baptifia magm difcipuli peragre
ferebant, qua ipji affumebant ieiunia, non itern ab Aposlolis fufcipi. Hacau-
tem in exoriente Societate confiecfa, multb poterant vehementius commouere,
quod uit .e genus ab- ipsd fufceptum etiam pr ob ab at ur in uulgus. Super bac
recentis huius afJecU difciplmk cum totos fe in proximorum dedidijfent utili-
tates, nullumque pratermitterent pietatis mmiBenum, quorum multa Reli -
gioforumu eter um multi tracdabant-, mji egregia qu<sdarn pietas pane obflupe-
fecijft Jenfium, necejfe erat eos compungi. ‘Taucorum enim esl lila Apofiohci
peffiordgenerofitas,  Dum omni modo, fiue pcr occafionem, fiuc peu ve-
ritatem Christvs  annuntietur; & in hocgaudeo, fed Scgaudebo.
6)umpotius ex intima erat fchold  Christi qui dicebat:  Vidimus quem~
dam in nomine tuo eijcientem daemonia, & prohibuimus cum, quia
non fequitiir nobifcnm. Amatplus nmio natura contumacia, quodfinguk-
re exifiimetur ac proprium. Ex boe autem capite oriebatur duplex praterea
met m , ne (jf fiudiis Religiofos ad Ordines adfiirantium, & hberahtate ber
nigne facientium aho auersd, ipfi ahquando cum difciplina, tum uit a fubfidia
defideraturi cffint. Qmbw rebus qui miratur quempiam fuijje commotum,

LIBER QV  AR TVS. SOCIETAS PATlENS. 489

is nat ur um hommum ignorat, nec fiat um anmaduertit , m quo  Christvs
Vommus fuam reliquit Ecclejtam: cui ad Vinc en dum rnaluit fuppeditare Vires,
qudm pugnce caujfas, (efr r vicioru decus adimere. Par caujja ludimagištrorum
nonnemmem mat mit , c um fcholis quas Societas publicabat lucraipfi in -
teruerti, (df aditus ad crefcendum intercludi putarent. Fuere etiam e Prafuli-
bus quidam aduerfi, nomme quidemac {fiecie, quodiura Societatiab ApoUolica
Sede concejfa poteftatem eorum conuellerent: Jed Vt reuerd his ommum leuiffi-
rna fuit caujja dolendi , it a non multos priučita, qucepiam perturbatio tranfuer-
fos egit. P ar s maxima intellexere , ad leuandas eorum confcientias mijfum id d
*Deo fubjidium.

Itaque fumma capita vt perftringamus, tria quaedam prsecipua
funt. In hatreticis improbisque pertinax odium nominis noftri, Sc
aperta maleuolentia. In quibufdam Catholicorum, vt modeftifli-
me dicam, zclus non fecundum fcientiam, prasfeftinatumque iudi-
cin m non cognita caufsa, coniundum cum ignoratione vitas rerum-
que noftrarum. I11 aliis quibufdam remulatio impatiens lucis alienae*,
prasfertim vbi periculumeft, nedequatftu fuo commodisque decedat
aliquid. His fere e fontibus inde ab initio illa in Societatem odia fluxe-
re, hinc ilia bella enata, quibus toto iam fasculo iadata eft: neque tran-
quillitatem rnagis fperat, quam fuos inter fludus Petri nauicula. qua
cum impeti agitarique ab kaereticis, vexari ab improbis, commune eft
Societati noftras; id per impios miniftros agente Satana, illam vtde- Jnuifam
primat, cuius openon param extolli Ecclefiam videt; exofam, inuifam , reddere
execrandam vt reddat, qua diuina bonitas vti dignata eft, non infimo satanu.
{\\x  glorije inftrumento; irritoscjue illius reddat conatus, cuius,ob erudi-
tionem pietatemque prasftantium virorum,tanti fieri cernit audorita-
tem. Et miramur, fi in illam Reges Sc  Principes, fi liberos in illam po-
pulos, fi in illam celeberrimas Vniuerfitates facrosque Prsfules conci-
tareeft conatus? Iliudit mortalium mentibus ingenti vmbra; vera an
falsa, perinde habet: Sc  de nihilo terribiles obijcit rerum triftium fpe-
cies ac titnendarum. Regibus vitse pericula, Sc  nefcio quem timorem dePe
funefta: casdis: quam per Regulam Iefuitis imperari (vide quo progre- tafaaaain
diatur calumnia) Guftauus Suecorum Rex etiam nuper afferiiit. Po-
puliš rumores ingeflit turbata: femper Reipublica; Sc  pacis,ab iftis ho-
minibus motuum omnium turbarumque audoribus, affentatoribus
Principum, Sc  peflimis confultoribus; quorum confiliis accepta refe-
runt, fi qua duriora funt Magiftratuum imperia atqueedida. Vniuer-
fitatibus Prajfulibusque imminutionem obijcit poteftatis fuas atqueau-
doritatis, violationem priuilegiorum iuriumque fuorum, in quasfcili-
cet per fas Sc  nefas inuolare laboret Societas, vili fubeffe nefcia aut ce-
dere; vnius nixa audoritate Romani Pontificis, cui ex voto Sc  fponfio-
ne fingulari totum orbem fubiugare conetur,prodereRegna atque Im¬
peria,fubijcere Regum colla,vniusque iftius Summi Antiftitis ftabilire
Monarchiam. Dici non poteft, quantis hxc  amplificata figmentis fpar-
fa fuerint in vulgus, quam traduda inuidifise. Per regiones circum-
ducemus Ledorem, breuibusmulta complexi,quaz Annales noftri pro-
ltxius dabunt.

Qqq

CAPVT

T urha le -
ues Roma:

grattiores
dBobadtlla
& Pontio.

490 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IES V*

C A P V T QJV ARTVM.

,Motm in Itdm admrfm Societatm.

I N Ttalia (vt inde ordiarhur, vnde in reliquas fparfa Prouincias eft)
quoties in confirmatam Societatem deinceps quoque mota tempe-
ftas? quoties Romx, poli caufiam tam fiepe decifam j imploratis ite-
rum itemmqne tribunalibus, ipfi quoque Ignatio laborandum fuit, ne
qua Societati vix ortas afpergeretur labes, & maleuolorumfermo partas
iam laudes & bornim nomen obteferet. Leuibus quidem primoex
cauffiSj quafi male fopitis igniculis fubdolofo cinerejfed ernpturis ali-
quando, ni mature opprimerentur, in magnum incendium : autturpi
laltem fumo & fnligine fufpicionum denigraturis integram hadenus
famam Societatis. Nune abinfano amatore periculum fuit,fremente
turpes fibi ereptas deliciasj viroaeri, in Pontificis aula gratiofo, nec
liianu minus prompto, quam lingua. Nune ab occultis criminatori-
bus, qui modo Pontificis, modo Cardinalium aures inanibus imple-
rant fufpicionibus, auerterantque a nobis. Nuncab externaLudima-
giftrorum petulantia, qui noui gymnafij nomen famamejue dodrinas,
quantam poterant, in inuidiam vocabant. aufi & fuis effiifi palasftris,
cum lafciuiente difeipulorum turba, fores quatere, conuulnerarefene-
ftras, oblatrare docentibus, mediasque in exedtas petulanter irrumpe-
fe. officiebant fcilicet eorum oculis felicia fcholarum inerementa, 6c
probata in vulgus docendi ratio; nouorumque magiftrorum gloriam,
vt fit, fuam interpretabantur infamiam atque contemptum. Sed miffa
faciamus ifthasc leuiora, & nulli fere Prouincias Collegioque non com-
munia. De fumma rei Romaš iterum vt decertatum fit, videamus.
neque enim coortas domi procellas diffimulare eft animus, quando in
iis fingulare elucet Dei patrocinium ab inteftinis fimul externisque ma-
chinationibus fuam hanc familiam defendentis. Quod viuo Ignatio
toties fruftra Satanas tentauerat, id eo recentervitafundo feliciiis con-
fedurum fperauit: nec iam per externos rerum noftrarum rudes, fola-
que fortes maleuolentia &: nocendi cupiditate, fed domefticorum ope,
eorumque virorum, qui Sc  ipfi e decem Sociis magnas audoritatis do-
drinasque prasclara cum laude in Societatis muneribus multos iam an-
noserant verfati. His audoribus ipfos in exitium fuum armare Socios
inftituit 5 & coh^rentem illam ab vno capite inter fe loluere compagem,
antequam Societatis inftituta primo ifto generali conuentu femel ap-
probanda, rinila amplius poffent tempeftate conuelli. Dux fuit Nico-
laus Bobadilla, vir acer, magnisque fuis laboribus egregie vtilis; folitus
tamen e libera potiiis quadam charitate (fic ipfe nominabat) quam ex-
ada Regularum norma Religionem metiri. iamcjue e Profeffis in fuam
fententiam traxerat quatuor. Socium nadus erat Pontium Gogorda-
num,laboriofum hominem, & operarium plane bonum; fed prasfradi
nonnihil ingenij. Asternum erit pofteritad exemplum illorum caeca
temeritas, dicam, an ambitio. Summam rei manifeftum in diferimen

adduxere,.

LIBER QVARTVS. SOGIETAS P AT.IEN S. 491

adduxere. Inciderantnempe tem pora, de quibus illud poterat vfurpa-
ri: Filij mat ris me<z fmgnauerunt contm me.  funeflo iilo Regnorum Re-
fiimque publicarum lato, vt, poltquam in gen ti labore in altum creue-
re, in fe tandem vires vertant & mantis. Et quam prope ab exido; tum
Societas abfuit! ExcetTu Ignacij, orbata erat capite: inter Patres qui
conuenerant domeitica; erant diifenfiones, foras quoque perJatte in
vulgus ab ipfis audoribus, peffimo exempio. E p rim is decem Sociis,
q.ui vniuerfim quinque erant fuperftites, duo Bobadillam fequeban-
tur: nondum erant approbat«e Conftitudones, necfatis certa viuendi
norma: Cardinales fimftris occupad fermonibus deladonibusque; nec
minus Pontifex, qui & fua fponte nonomnitlo propenfus, & priuaro,
vt fere fit, hominum genio fua adamantium, & qu£ ipli (apienter infti-
tuerunt ea putandum prira.a ( erat enim Paulus IV. vnus e primis fun-
datoribus Clericorum Regularium, quos Theadnos vulgus nomina-
bat) Societatis Inftituta non probabat omnia> dudumque aliquid in iis
mutare moliebatur; fignificaratque non femel, ex noftro & fiuo Thea-
tinorum Grdine vnum poffe conflari. Hoc tamen tam difficili cempo-
re inuenti funt duo Pontius & Bobadilla (quod primorum Patrunu
mimquam crcdidillec fimplicitas) qui Societatem vniuerfam perdi-
tumirent. Nam confiliis auide viribusque coliaitis, ipfi adiere Cardi¬
nales, obtulere libellos ipli, fufpicionibus eoncitauere Pontificem,
acriter aduerfus vicarium Lainium contracpie Ordinis inftituta dimi-
cauere; vt danda profedo Patribus fuerit opera, ne quid Societas de-
trimenti caperet. Periculi magnitudinem ajftimare qui volet,indida
extra ordinem propitiando Numini pia opera expendat, qualia extre-
mis in rebus folent adhiberi: quotidianas (quod tum nouumerat) Li-
taniarum preees: aliorum per vices quotidiana ieiunia: ter in die alio-
rum alio tempore flagella: terna qualibet hebdomada a fingulis Sacer-
dotibus Sacra: repetitas a pluribus eximio feruore fpiritus exercitario-
ncs; prreeunte domi Profeflbrum in verberatione publica Lainio,in
Collegio Natali, qute & toti vniuerfim Societati extra Vrbem pet lit-
teras mandata. Nec oraiflr in teti m. componendis motibus humanre

{ »rudentias induftrkeque rationes, doneč cauffe cognitio Cardinali A-
exandrino ( is deinde Pontifex Maximus Pius V. fuit) demandata eft.
Ex eo die fuboriri lux coepta, tempeftasc^ue concidere. indidum filen-
dum turbarum audoribus, prima fadioforum hominum medicina.
mox & alio amandati funt, vbi eorum opera expetebatur, non minus
quam antea puhlice priuatimque prompta & falutaris. Iuflfus interim
Vicarij potefdate, vt prius, fungi Lainius. Tandem etiam Societatis In-
fditutum, quod quatuor Cardinalibus, iisque Ordinum diuerforura,
cognofcendum dedcrat Paulus Pontifex, illibatum efd redditum. Quo
haud fcio anvllum prreftantius fit teftimonium de abfoluta perfedionc
Conftitutionum noftrarummihil mutafle e diuerfis ReligioforumFami-
liis fapientiflimos viros, & quidem pr.eoccupatos calumrtiis eorum, qui
intime notas habereexiftimandi erant;eo Pontifice,cuiiamdiu non om.
nino probari videbantur. vel folum illud ram nobile iudicium, an 11014
fatis magnum commodum eft, quod ex ea tempeftate Deus elicuit?

Qqq 1 Nou

Exdgitd-
inr Socie-
tasin Mo¬
te ‘Politič¬
no;

'l

492 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Non ided tamen fecura erant omma; n ec dedudus ab ea me.ite
Pontifex (quamuis diffimularet) qua mutari quxdam velle in Infti,
tuto non femel infinuauerat. non quietiirus, nifi, vt in Rep. homo
acer paftim multa mutabat 3  in eam quoque formam Socieratem redi-
geret, quam animo ipfe comprehenderat. Ea forma duo quaedam com-
pledebatur addenda Conftitutionibus: vt Pršpofitus Generalis noti
perpetuus* fed in triennium foret •, &: pfallendi in Choro induceretur
confuctudo rita Clericoram. grauiter haec poftmodum feuereque
iniunxit, vfus fuprema in omnes Ordines audoritate. Pugnabat
ytrumque cum noftris vita: rationibus, & Igilatij rnente dccrettfcjue in
primis 3  qui vtrumque multis magnifque expenderat momentis, &
a noftro Inftituto remouerat. Parendum tamen reuerenter in prxfen$
fuit Summs in terris Poteftati* doneč iudicio Cardinalium moite
mandantis ea iuffio exfpiraret.

Dum hxc  domi turbantur* inchoatur in Monte Polifiano Col-
legium fucceflu Optimo, fed qui in itiiignem poftea tragoediam ver-
fus eft. Nefcio an alibi maiornomini noftro afperla infamia in turpif-
fimogenere vitiorum; ita ad fimilitudinem veri adotnatis criminibus*
vt auerfa a nobis optimorum ciuium voluntas & beneficentia Colle-
gium tandem diffoluere coegerit. Feminarum praecipue ad facra my-»
fteria accedentium & numerus &: pietas erat infignis: ergo alias intra
monafterij fepta feabdere, Deoque deuouere, ali« pudicitiain fidem-
que coniugij colere quam fančliflime. Lapis offenfionis hic fuit. nam
fruftrari neceffe erat vel humana multorum confilia, vel flagitiofis foe-
dafque cupiditates. Inde iis, quibus affinitatum &: coniugij prafcinde-
batur fpes, nonnulla indignatio; ceteris, qui ab deftinatis flagitiis deii-
ciebantur, dolor ac furor. Hi praecipue admouendas omnes machi-
nas ftamunt, vt Societatem e Politiano praecipitem exturbend, & cunl
infamia. Certiftima illa vifa eft via, fua in illos probra coniicere; idcjue
cos infirnulare, quod prohibiti eifent ipfi per eos. Spargitur in vulgus
calumnia impudens de vi intcntata fugienti feminae a quodam Iefuita.
non Iefuit« nomen, non feminae edebatur: nec vbi aut quando id ac-
cidiflet. Comprehenlb rumoris auclore figmentum euanuit. Vbi fačla
non fuccedunt, verum crimen conantur inducere, callidiffimae mere-
triculae magila praemia pollicentur 3  fi quem Patrum ad flagitium pei-
liciat:fed 3  qux Dei fuorum pudicitiatn vbique protegentis benignitas
fcft, irritae omnes infidiae fuere. Tertia ftruitur techna, quae plurium fer-
monibus magis inualuit, conflauitqueinfamiam: vnum fcilicet e Col-
legio nocftu confpečlum, dum furtim ad meretricem ingrederetur. ne-
que iufta res fufpicione caruit: noftrum enim habitum erat ementitus
vir quidam fceleratus, vt demum ipfe morti proximus palam teftatus
eft 3  & nos mox referemus. His aliifque in dies fermonibus iam fim-
plex populus a Patrum confuetudine abhorrebat. Addudus & in fu-
fpicionem Redor Gambarus ob frequens colloquium cum pia hone-
ftaque matrona j forore xmula flammas inuidiae accendente apud fra-
trern primarium virutn. Is ad Lainium fcribir, Gambarum vt auocet,
farna interim, compertum flagitij Redorem breui ablegandum ; ad-

LIBER QVARTVS. SO C IET A S P A T IE N S. 493

difi e  alix fuper aliis criminationes, quin Sc  fida: amatorias litterse. Vi m
additam memorant., politafque Gambaro necis infidias: aut faltem is
vulgacus eft rumor. quas demum techna ad fugam eum compulit,lnc^
cumbentem fufpicioni timorique, qui veri criminis ezpers femper fue-
rat. Milil continuo alijqui  Collegio farcirent audoritatdm fed iam
reftingui n on poterat incendium: idque agebant aduerlarij * vt fefli vi-
dicjne tardio Patres vitro fibi confcifcerent exfiiium. Tam multa erant
peiierenda quotidie, vtiucunde Natalis non id Collegium, led do
mam Probationis vocaret. lam niiiil fuppedirabatur ad vidum: affi-
gnatum Collegio Pratceptoris publici ftipendium Magiftratus fuftule-
rat, Prreceptorc reuocato: xdes quas Sodalitas Grandium coiice/Ierat in
vlili; rurfum fuos liberas eile volebat: auerla omniunl ftudia atque beni-
gniras: nouis infiiperin dies deformabantnr maledidis, petebantur in-
fidiis. Ad extremum , re mature perpensa y  millionem a Senatu petere & inde
Lainiusiubet, &: bona eorum Venia e Monte Politiano dilcedere, vri- difeedik
lriis alibi operam pofiturosj vbi certatim Collegia expetebantun Trifte
naufragium igitilr huiufce tempeftatis exitus fuit. illud tamen cotn-
modum, quod omnesfacile iniuriastriftiaquecompenfet-(quis nonad-
miretur inenarrabiles diuinaa Ptouidentiar viasJ) quod per eam ftafcio-
nem Robertns Bellarmintis Societati datus, tanto totius Ecclefise bono.
hoc bonitatis & prouidentire; iftud diuinae iuftitias fuit. Triennio a
difcelfu noftro tora confida: infamiaelcena retetlaeft.Qu.idam ciuium,
poft ingentem feriem calamitatumpnifere trahetis animam, nullum in-
ueniebat faeuilfima: mortis finem. intellexit immillum diuinitus fup-
plicium: acciri iubet multos e ciuibus; in quibus fuere Curtius Tauru-
lius,frater Ioannis Mariae Taurufij poftea Cardinalis, Vincentius Bel-
Jarminus, Roberti Bellarmini itetn poftea Cardinalis pater, Ioanneš
Hieronymtis Beilarminus Abbas, Ioannes Hercules Minatus, Alexan-
der Buranus, aliique. His omnibus ledo circumfiifis, moribundus
lii m mo dim doloris fenfu intermortuis fingultibus bxc  palam profite-
tur: Ego tnifer ac perditus is fui, qm habitu hommis Iefuit<e ementito adinfa~
miam E atribut conftandam , Vt cogerentur Monte Eolitiano abire (quod,pr$
dolor! accidit) quaft Vnus ex iis,/'urtim noctu meretricis domum mgreffss
fum: njnde iniqua dijftpata in Eatres infamia eft: (eft propter boe immanefa-
cmus euidenter fentio EDeum ejfe, qut tanto in angore, loti Videtis, detinet me y
nec ftnit mori. lam igitur njobis coram omnibus aperio & confiteor mdigmft
firnum fcelus metm,Vosque obte floret pro me D eum pr e čemim, vt tantam in-
iuriam condonare mihi njelit, damnumque ac detrimentum remittat, quod ego
excejju illorum Tatrum Vniuerfte huic ciuitati peperi.  Hxc rite conteftatus
migrauit e vira. Res tora mox idoneis fiib/čripta teftibuš firmataque
eft; compertumque, Sc  alios ferme omnes infamise a u do res miferrime
periifle. Hoc nimirum in repetendo poftmodum Collegio ciuitatis ftu*
dia accendit: fed ante annum m. d c. v. nihil impetrari potuit. Cardi-
nalis Tauruliusj qui primo Politianum venientes hofpitio exceperat,
ante obitum fuum eos reducere laborabat, vt vna feni optimo ea refij-
qua viderecur cura, nec alia fuperefle caufta longius vitaš fpatium
adamandi* 5

Q J Eodem

494 IMAGO PRIMI SjE.CVLI SOCIESV.

Eodem tempore, quo motus illi cceperant in Monte Politiano, Ve-
netiis quoque non leuis, minor ramen fuerat perturbatio. D, dimi les
'* exitus quis non miretur ? Venetiis facile compofita res Ducis Senato-
rumque audorirate, vbi in Politiano non nifi nauftagio pacari potnic.
C on t ra, eofere tempore quo de reducenda in Momern Politianum So-
ciecate maxjme age batne, Venetiis eduda eft. Sed pdma videamus.
Erant Veneti« chara admodum Societad fedes, ex quo tempore naui-
gaturus in Pal^ftinam Ignatius,a Senatore exceptus iilic erat dimno mo-
nitu. Venetias itern quo conuenirent delegerant primi Patres, vbi,con-
fedis ftudiorum fpatiis, Lutetia receiTerant: iilic gemino in nofocomio
aegris primum miniftrarant. Ex eorum numero repcem ibidem erant
initiad Sacerdotio, atqueineiufdem Reip. oppidis vrbibufque conc;io-
num publicarum pofuerant rudimenta. plane vt fedem hanc & Remp.
adamandi fingulares & propri« maioribus noftris eilent cauflar, Colle-
gium in ea vrbe erexerat ditaratque Andreas Lipomanus, prim us Col-
legiorum in Italia fundator, anno fuperioris fxculi quinquagefitno.
Fluebanc per decennium ex voto omnia, viuo prxfertim PatriarchS
Driedo, qui ad res fere omnes no Utoru m operam feliciter adhibebat.
Sed illius obitu veda alea eft. Succeflerac multum Driedo diffimilis
loannes Taraifius: hic contra nifiis nihil probabat quod gereretur a
noftris; multaque oblocUtns,& aflidub fpargens noxia,etiam per faero-
fanda Euangelia iurafle dicebatur, Societatis homines in Veneta ditio-
ne non diu manfuros. nec dubitauit adiicere v« Clariflimis Senatoribus,
nifi fidem iibi habuiftent. Triumphabunt hic, fcio, inimici nominis
noftri, atque hxc prxfagia quxdam & omina fuifledicentearumre-
rum,qux quinquaginta fere poftannis accidere; laudabuntcjue fcilicet
Taruifij prudentiam, quafi ea iam tum animo prouidiflet. Taraifius
igiturdudum confilia agitans de eiicienda Societate, aut (qux altera
/pes erat) de illa faltem fux poteftati fiibiicienda, multo aerius ciuium
animos concitare ag g redi tur, per occafionem Sacerdotiscuiufdam prx-
pofiti confeftionibus Conuerfarum, qui magna vulgo fanditads opi¬
li ion c, fed clam multa didu nefaria fecifle deprehenfus, fupplicio erat
affedus. In Senatu igitur, eius inftindu procul dubio (quantum om¬
nes argumeiitabantur) acerrime quidam difputant non elfe ferendos in
Rep. Iefuitas, noxium hominumgenus & turbulentum: illos, cetero-
rum exemplo Religiofbrum, intra fuos fe non continere celi« ac Mq-
nafterij fines, veram ciuilibus fe immifcerenegotiis, & ad publicas res
porrigere manus: e (le Hifpan« fadionis, naufragos, cxtorres, hinc
alios, alios inde eiedos: fubornare matronas, perque eas quid in Rep.
fiat fpeculari; & per confefliones prxcipue fingularum rimari feereta
familiarum. Hace in Senatu quidam ciim difputaflent, addcrentque
diuerfi figmentaquam plurima, interfe pugnantia, nimio criminandi
ftudio (vt eft cacca improbitas) alij alios refutabant. Primum bon«
cauff« patrocinium id fuit: alterum, quod deinde (noftris domi hu-
iufce reiomninoignaris)quidam ex clasiflimo Ordine vitro fufcepere,
inftituta defenfione perampla. Deiedi igitur prima fpe Societatis eii-
ciend«, illam alteram aduerfarij tentant. Negari certe non poffe, quin

petega-

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 495

peregrinis hominibus periculose tantum licentias concedatur, vt fuo
arbitratu tam multorum audiant confefliones: recenti exemplo fatis
fuperque admonitos, quam param cuiquam credendum fic: apponen-
dumfaltem cuftodem ac vigilem qui in officio contineat, nimiamque
temperet licentiam; hunc autem non alium quam Patriarcham elfe
oportcre: nec profedo linendutrgvt iftorum hominum nomen, vt gra¬
da, vt potentia in tantum inualefcant. Itaque hasc illi cum dixiflenr,
Senator e primis, qui & ipfe acerrime putabatur aduerfaturus, eam con-
tra defenlionem habuir, vt nihil exoptari vitra polTet. Pold muka cen-
fuit,li qua de re admonendi Patres elfent, id Sereniflimo Principi (Hie-
ronymus Priulus tune erat) commendandum. Ea fen ten tia placuit.
Accerlitur ad Principem Prouincialis Palmius: ex eo intelligit quae in
Senatu ada didacjue. mox detedo fonte horum fermonum, quem fa-
čile apparebat pronuere ex auersa Antillitis volunrate, ita Principi fa-
tisfecit, vt criminationes nihil nifi ad cognofcendam pleniu Societa-
tem valuerint, augendamque confluentium multitudinem. Mulrienitn
accelfere clariffimorum virorum: & qui priiis exteriorem tantum illius
fpeciem nouerant, vbi per eam occalionem domefticae quoque difei-
plinas praeceptis & ordine cognito, eiufdem interiorem formam tam-
quam animam peruiderunt, pro fua prudentiaadlimauere totius quafi
fabricae rationem. Ita non magno negotio, primo in ortu, ea fopita eft
flamma, Priuli Palmiique prudentia, & mutua beneuolentia vtriufque.

Atque vtinam pofteriora tempora Priulum quoque elfent forma i
non elfet fortaife vnde tam infolenter exlilium Venetum aduerfarij no-
bis exprobrarent; & ij Pepe qui veras eius caulfas fericmque aut non
norunt, aut in calumniam vertunt. nec tam acerbe in Iefuicas concitare
molirentur Reges ac Principes,iadato vbiqueeius Reip. exemplo,quam
fapientiflimam pr^dicant. Sunt quibus operae pretium vifum fiiit totos
ea hiftoria libros pertexere, ad inuidiam fcilicet audoritatis Pontificiar,
nominifque noftri: cuius criminandi quoties nadifunt occalionem, fa-
ne quam liberaliter indulgent. Quo quid proficiunt, li fateri coguntur,
noneiedos abinitio prolčriptofque Iefuitas, fed fuafponte abnlfe? nec
alia ex caufsa quam religiose parendi Christi in terris Vicario,
etiam cum vnius Prouinciae iadura ? Neque quod hadenus concclfus
reditus non eft, probro verti debet: non tam illum negari omnino,
quam in aliud tempus reiici CardinalisPerronius tum PontiEci dixic ,ne
vila publies pacis elfet remora. Reftituta apud Veneros Pontificia
audoritate, fuum quoquelocum recuperaturos Iefuitas, purgatis tem-
porefufpicionibus: Chriftianiflimum Rege m, quieos Conftantinopo-
lim introducere potuerit,non plus negotij habiturum per ditionem Ve-
netam reftituendis. Haec Perronij prsfagia tune erant. ea qui euentu
needum firmata queritur, is meminerit, quemadmodum frugum, ita
rerum agendarum quamdam elfe maturitatem. Eieda e Galliis refti-
tutaque tanto cum fenore Societas, vt poftmodum referemus, non in-
feriorem de Veneta ditione fpem facit.

CAPVT

496

IMAGO PRIMI Sd&CVLI SOC. IESV.

CAPVT  OJVINTVM.

In Hisfmm agitatfi Socktm.

£ 0 Iartiores in Hifpania fruges cernimus, quo maior illic hiberna:

( quafi tempcftatis antegreffa triftitia. Non aliafacileregio nafcenti
primum Societati prasftantiores fubmifit viros; non alia tamen in So-
cietatis moreš atque inftituta inquifiuit acrius. cundata diu fua in Re~
gna admittere, quamuis e fiiis fere conflatam alumnis ; fed nec alia
probatam femel perfpedamque maiore ftudio coniplexa efb. Nimirum
nec aquila fetum agnofčit, priufquam dubitarit agnofcere. Exercenda
primum Ignatio tolerantiae tirocinium Hifpania fuit: Ignatij vinculis
carceribusque fuos deinde la:tos ibidem fiicceffus Faber acceptos retulit;
quafi filio praemia virtutis paternas. Vbi paulatim certa fedes figi cce-
pere, flučtibus turbinibusque agitata: funt, aut firmatae potius. Libet e
multis Salmanticam, Complutum, Caefarauguftam excmplum dare.
Tempeflas  Inchoabatur Salmanticas domicilnim, curfu profpero; cutn ecce repen-
7em°aMei  ^ na  tempeflas, vnde minime debuit,anobiliconcionatore,Theologiže-
chioreCa - que Dodore exS. Dominici illuftri Familia. Melchior Canns is fuit,
no '  memorandus fua illa abalienatione ab boe Ordine, qnx  extrema etiarn
tatis i.p.u. «tate mitigan vix potuit, cum ita florentem Societatem videret: exem-
mun.^ 4 . p} um  Religiofis hominibus, quo tranfuerfbs non agat concepta femel,
altiusque demiffa in animum finiltra opinio. Fortaffe & illud fuit: Cani
opera duas hafce Religiofas Familias inter fe committere Satanas tenta-
bat, vt,verfis in fe viribus,attererent inuicem,mutuamque, in qua rerum
apud populos agendarum acies cit, hebetarent frangerentejue audorita-
tem: eo maiore populi ofFenfione, quo clariora ab iis exfpečlat charita-
tis Sc  confenfionis exempla, non inconfiderata: asmulationis. Is igitur,
quem dixi, Melchior Canus penitus eam opinionem imbiberat, lnfta-
re mundi nouiffima tempora, mox adfore Antichriffum s  iamque pro-
dromos eius adetTe : noflros homines defignabat, quos omnino emiffa-
rios atque fatellites Antichrifti palam Sc  non diffimulanter vbique ap-
pellabat: omnes enim ifliufmodi afleclarum notas in alumnos noua:
huius  Familia: aptiffime conuenire. Sed non animaduertebat vir bonus,
Sc  olim fuifle homines, qui DD.Dominici Sc  Francifci fandifhmas Fa¬
milias eadem fabula in contemptUm vocare conati funt, eamque iifdem
eap.i 4 .& firmare notis, vt apud D.Thomam videre poterat libro Contra itnpu-
i s- gnantes Religiones. Inter im ha:c Canus non in circulis tantum priua-
tisque congreflibus, veram Sc  e cathedra Dodoris, deque fuggefln ac
pro concione: tanto perniciofius,quantb maiori ipfe erat dodrina: firma,
Sc  opinione probitatis. Non populum tantum, fed Sc  Principes viros
nadus efl credulos. Šibi cauendum exiftimabant a noftris : per vicos
Sc  compita commonftrabant digitis: ne tradends quidem rudibus do-
drina: Chrifliana: faciebat Magiftratus poteflatem: vixque aliud fiiper-
erat, nifi vt tamquam purgamenta vrbis vrbe pellerentur. idque erat
apud Academicos agitari Sc  deliberariiam cceptum. Quid faceret hoc

rerum

LIBER OJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 49^

temni difcrimine pufillus grex ? Michael Turrianus , e Sociis virus, noti
ignotus CanOjhominem adit: liibmilse rogat, vt liiis laborantem initiis
Societatem lita malit aučlofitate protegere, quam vexare; erigere, qiiam
affligere , tum Pontificias adfert litteras confirmationis telles, & fimul
qux fint recentilhma Pontificis de hoc Ordine iudicia 3  qm duos eSo-
cietate Theologos lito nomineTridentum ad Concilium milerit. Nihil
ille ad haec omnia, nifi iuum illud identidem occinebat, praemonendam
fuiflfe mukitudinem ne le pateretur induci in fraudem . milerari inte-
rim Turriani fortem , eni le amieum dicebat, qudd iis lele imprudens
coniunxilTet hominibus. Non erat igitur hos inter flučlus iiili de pro-
uidentia Nmninis,{uos numquam deierentis,certa fpes. Enimuero mox
enituit. Ex eadem lan čilih ma D.Dominici Familia, imb & ex eadem
domo ( quis credat? ) propugnatorem excitauit Dočtorem Ioannem
Pennam, fingulari pietate ac dočlrina virtim. Is veritatis lludio, diui-
nique horioris, omnia huius Familia inftituta lerutatus, non dubitauit
recentem Ordinem iniuria vexamm aduerfus collegie morlus feripto
etiam litterisque defendere. Nec rnodice ceteri Patres vnius otipa. exci-
tatam doluere flammain : ad eamque reftinguendam exarfere vniuerfi.

Francifcus Romxus ante omnes,totius ipfe Ordinis Generalis Magifter,
edito luis man dat o m <~uirtute S pirit us fancii, & fantiče obedientice , ac fub
pcenis arbitriofuo taxandis  (ita loquitur) ne quis huic Ordini ( quem quafi
prazfidiariam manum Dei benignitate fubmiflam vocat)aut eius inftitu-
tis detrahere attt obloqui paiam priuatimque audetet.Paulus qu0que III.

Pontifex, ofFenfionum cauffis mature opprimendis, Apoftolico diplo¬
mate geminos Antifbtes, Conchenfem & Salmanticenlem, iudices fta-
tuerat, tutoresque Ordinis abs le recepti * Ignatius pronuntiatae nuper
in Romano iudicio lententise exemplar milerat j ampla luis potellate
fačla quxuis adeundi tribunalia. Verum omnibus Iiifce prxfidiis opus
non fuit. Nixse mendaciis calumnia; lenfim concidere, partim Ioannis
Pennx fingulari induftria, partim eorum qui liilpečti habebantur per-
enni ardorc in obeundis vel intet proceilas muneribus luis. Aperuerd
tandem oculos male creduli homines , finceriusque iudicauere de fonte,
vnde talita fručluum manabat vbertas. Ergo liilpicionum difctlisa va-
nitate, tetra illa turbarum nox in diem nitidum lxtiffitnumciue conuer-
fa. Nec illud omilerim diuinx in Socios prouidentiaf aliud argumen-
tum.  Per holee dies diuinitus excitata eft Maria Pimentella Cotnes
Montis-Regij, qux lele intraMonafterium quoddam lub eadem D.Do¬
minici difciplina collegerat, vt noftris necefiaria vičlui cultuicjue pro-
Fpiceret. An non praeclare fibi confht prouidentia Numinis ? ex ipsa
prxcipue Dominicana Familia defenfionem parantis fimul & lublidium
vitae, vt vtriufijue Ordinis viros tanto lančlius copularet chatitas, quan-
to fraudulentius inuidia Satanae diftrahere conabatur.

Maior altera minaciorque Toleti exorta tempeftas: Toleti dicam, AiUalo-
an Compluti? certe a Toletanis profečta moenibus, atque adeo Ar- mnc Slli ~
chiepilčopi domo, in Complutenle Collegium defauiit, quod ea tem- [Zeptfc.
peftatein Toletana Dicecefi vnicurn erat. SubofFenlus dudum, aerius Toktano.
tandem in Societatem exarlerat Ioannes Silicaus Toletanus Antiftes. š«”!ui,

Rrr Nec9 um -J7-

498 IMAGO PRIMI Si$CVLI SO C. IESV,

Nec leuis erat irarum caufla, orta a rudibus quibufdam ac vecordibus
Presbyteris, qui etiam bis in die, fi placet, Čhri  st  i  corporis ve~
renda myfteria lins prtebebant reguftanda,aliosque eiufcemodi enormes
committebant errores. Hos externo cultu noftris non diflimiles, ex no-
ftrorum credidit difciplina profedos. acriter igitur in hoice Sacerdotes 5
acerrime in Societatem exarfit, vt omnium caput Sc  ieminarium. Ac
veriores oifenfionis cauflfae ab obtredatoribus Sc  inuidis: miuiurrabant
quotidie in aures P raftu lis, Sociecatis homines in aliena Dioecefi impu-
ne ad populiiiH verba facere., paflimcpue aures arbitratu {iio confiteiitibus
dare- imo Sc  piofiteri, nemini ie mii Romano Pontifici in agendis illis
partibus efTe iubiedos. Tandem exacerbatus Antiftes, intentato ana-
themate edicendum curat }  ne quis e iiiis popularibus apud noftros Sa-
cramenta frequentet; ne quis item Parochus iiiis in templis permittac
Societatis hominibus aut concionem habendam, aut vilam Sacramcn-
corum adminiftrationem . Redor Villanoua ad Poggium Pontificis
Nuntium Madritum accurrit, opis & coniilij cauisa. Non potnic ma-
iore ftudio , quam Poggius fecit, caufla iiifcipi. Societatis diplomata
Senatui Regio ipfe exhibet. ipfe ad Silicaeum cum fuis litteris, exaratis
perftudiose , Villanouam remittit : inftrudum prreterea perampla
commendatione Eleonora: Maicarenia: Principis feminre, magme apud
Antiftitem audoritatis. Veriun ad hasc aliud llihil refpondit Silicaais,
quam propediem venturum ie Complutum > coramque adurum, quod
fado eflet opus-, videlicet, vt loqui in cauflis iolebat quas nolebat con-
fici. Interim ad Compiuteniem Canonicum fcribit , aedes e regione
Collegij ad vilam omnes quouis pretio coemat: non eo tantum confi-
lio,quo in eas loči anguftias redigeret Collegium vnde egredi numquam
pofletj veriim, vt aiebat, quo virginum illic excitaret Ccenobium tanta
altitudine, vt iblis ac lunje proipedum nobis eriperet. Adeo commo-
tus iemel animus omnes explorat nocendi vias. Ac iemel iterum^ue
deinde perbeneuole appellatus de reuocandis edidis, nec animum nec
aures aduertere vmquam voluit. Roma: Ignatius, quse triftia nuntia-
bantur, in Letiš numerafle fertur, atqueomen traxiife vberrimi aliquan-
do ea in vrbe futuri prouentus. quod dies ipia rerumque iiicceiTus poft-
ea coniirmauit. Et in praeienti quidem reddita mox ierenitas eft, per-
latis a Pontiiice mandatis, vt iniqua contra Societatem edida Silič,xus
reuocaret. Libetne fingulare argumentum diuime in Societatem Pro-
uidentia: ex hac quoque proceila eruere? Silicrei opera (quod ille minime
cogitabat) in parandis Societati jedibus via eft. Coemi ille voluerat,
ne in poteftatem noftram aliquando veni rent; Sc  iic coempta: venere fa-
ciliiis: Sc,  quod a tam multis dominis, non fine magno iiimptu, nec fi¬
ne magno ftrepitu, obtineri potuiflet, cum vno earum omnium domi¬
no facile traniadum eft. atque xdes illse Archiepiičopo vita fundo in
noftram pofleflionem omnes ceflere.

jtfia Ca-  Hadenus quos narraui motus, fuere fine populi tumultu. Catiar-
auguftae in apertamplebis ieditionemquorumdam odia erupere. Pro-

i.p.Hiftor. cellafuit, qua ante eam diemnulla horribilior, nulla exitij betiore.

lib,i j.n.tfj. Sed nec aliud in Hiipania domicilium plures a principio fiue fautores

habuit,

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATlfcNS. 499

habuit, fiue oppugnatores. Quicumque legebatur domicilio fitrts, vilargnin-
quafi coniuratione fada,tum Religiofi,tum Clerici,contra cooriebantur,
ve nulquam tota vrbe poffent Socij confiftere . Coemptar tandem ajdes, aiij. ' 1U '
in quibus hodieque Collegium degit. Adornatur Sacelium. Sacro pri-
inum faciendo dies dicitur. Prorex, totaque Nobilitas inuitatur. Et hac-
tenus quieta fuerant Omnia: cumeccetibi pridieeius diei mulraiam
n ode rogarum mittit Archiepifcopi Vicafius celebritatem vt difFerant:
Auguftinianos de loči vicinitate litem intendere. Refponfum eft, bona
etiam Archiepifcopi venia eo iam proceflum, vt dilatio integra nOn fit:
reddendam poftridie Vicario pluribus fadi noftri rationem . Poftridie
paulo ante MilTarum Iblennia adeft homo ignotus, (ubmiffus ab Au-
guftinianis : cenfiiris interpofitis eo loco Sacra peragi vetat. Noftri in
omnem euentum iudicium Summi Pontificis rite appellant, raptim
pios dodosque viros confulunt, iura atque diplomata infpidunt. om-
nes fine dubitatione pergendum cenfent. Igitur cxremonia magna Sa-
crum petagunt Dominicani : ex Hieronymiano Ordine concionem
habet prasftans Orator. Prorex intererat cum prascipiio flore Nobilltatis«
omnia celebritate magna, gaudioque {pedantium. Interim ad Collegij
fores Vicarij edidum affigitur, aaitum huius loči, quod profanus eflet,
Sacromm caufta, propofita anathematis poena popularibus interdicen-
tis. Nimirum vidni duo Parčchi in nos dtioque exliirrexerantj quorum
vni fanguine iunčhis crat Vicatiuš, fua alioqrti fponte param Societati v
beneuolus. Hi omnes, cum Auguftinianis confpiratiOne inita, ad So-
cietatem Caefaraugufta exturbandam vires &opes intendunt. Breui ed
rem adduxere, vt puhlica casremonia Societas probrdfo notata fit ana-
themate, diris malcdictisque confixa, proclamata hčrrendis execratio-
nibus, reftindas faces in eam accenfie, funefta modulatione cantatus
Pfalmus centefimus odauus dirarum plenus : nihil denique praeter-
mifirim quod in impios ac deteftabileS Ecclefise filios inimicosque Dei
fieri conlueuit. Qui partes noftras pro 2quitate cauflae vifi erant fufci-
pere illuftres quidam & perampli viri,palam, Vt eodem anathemate illa-
queati,facris asdibus pulfi fimt. Interdiduš praiterea tota vrbe Sacrorum
vfiis, quoad Societas in ea permaneret ; elameum videlicet ad eam vio-
lente exturbandam. Ex eo tempore nihil nori dirarum in noftros ho-
mines coniedum eft : quafi piacula quredam omnibus odio erant atque
horrori. addidere probrofas imagines, qitibus noftri in compitis, in
viarum angulis, in valuis templorum, depidi cernebantur a truculentis
daemonibus abripi ad inferorum flammas. Necfemel procacior turba,
vna ex fcedis illis imaginibus in haftam fublata, fado agmine ad Colle- -

gium procurritjab efFringendis foribus vix coercita opera Equitum quo~
rumdam qui in vidno ludebant,& fatellitum Proregis. Neque hxc vila.
latis ad concitandos plebis animos fpecie Religionis,quod acerrimum te-
lum eft.Tribus deinceps diebus fiineftam fiipplicationem circa aedes no¬
ftras cum lugubricarmine inftaurant: Christi  e crnce pendentis effi-
giem auerfam & atro tedam velo geftant; inter maledida & exfecratio-
nes lapides iadant in teda;mi{ericordiam,mi{ericordiam magnis vocibus
identidem inclamanc. Quo poterat vlterius progredi furor ? nec pudor

Rrr 1 iam

H& tempe-
Jlates fpe-
cimen čete-
rarum in
Hifpania.

i.p.Hiftor.
Societatis
lib.i 4. n.74.

$00  IMAGO PRIMI S AE C V LI SOC. IE SV.

iam nec modus erat. Religionis cauflam agi putabat imperitum vub
gus. Nihil Apoftolici Nuntij nutus, nihil Ioamiae Principis (qua: p ro
Carolo patre Hifpanias moderabatur) valuerac au&oritas. Spedabanc
omnia ad publicum totius populi tumultum. Ergo Patres grauius pen-
culuin veriti, procellam temporis deuitare conftituunt, & Gregorij Na-
zianzeni exemplo,ea vrbe cedere quam nulla M culpa/ua tamen caufsa,
tumultuanrem viderent. In Senatum adeunt : confilium exponunt:
ardiuin fiiarum deferunt claues. Fit abeundi poteffcas a Senatoribus, per-
inuitis quidem, fed cum ampla laude probantibus id modeftke fpeci-
men concordiaeque. Vixdum exierant noftri; & continuo, quafi eiedo
in pelagus Iona, procella quieuit. At ecce mirabilem rerum conuerfio-
nem. Affulfifle fiibitam lucern crederes: adeo mutata funt omnium ftu-
dia ac voluntates. Archiepifcopus melioribus vfiis conflliis, fua ipfe de-
creta refigit, innoxiani Societatem, irritasque declarat cenfuras fuas. Igi-
tur confeftim mittitur qui Patres reuocet: venientibus Magiftratus om-
neseffundunturobuiam: medios excipiunt,mulisque impofitos honoris
caufsa vellent nollent, per celeberrima vrbis compita ad Collegij xdes
reducunt; publicum dedecus publico item honore compenfandum rati.
Hic C^farauguftan« tempeftatis exitus fuit, tam Ignatij fiducue con-
fentaneus, quam vaticinio Borgia: quorum ille, re cognita, non nifi le¬
tina: figna dedit, omen inde ducens infignium incrementorum : qualia
deinde ipfa dies attulit, & incredibilis ciuium beneuolentia. Borgia ve¬
ro cum lapidibus appetitam domum inaudiflfet, dixifTe fertur, iflos vt
colligerent lapides, nouis atdibus exftruendis vtilesfore. Nec fua 110-
centes poena deferiiit. qui exturbandse Societatis audores fuerant, non
ita multo poffcfuo ipfi Ccenobio pulfi funt, aliisqueexeadem Familia,
ied melioris difciplina?,Monachis id cefšere, qua:rere ipfi per aliena Coe-
nobia fedem coačli.

Atque has potiflimum priorum temporum procellas exvniuersa
Hifpania deligere vifiim fuit; propterea quod cenferi poffunt quafi fpeci-
men quoddam earum omnium,quae pofterioribus annis contigere. coni-
pleduntur etiam omne hominum genus, quod aliquando in Hifpanid
fenfimus aduerfari: Antiftites primumDodoresque,deinde Clerum,tum
Religiofbs Ordines, ac plebem denique tumukuantenu Certe Nauifla-
uienfis tempeffcas anno liuius fieculi quarto, poterit illi Csefarauguftanse
non omnino videri diflimilis, ftrepitu faltem atque tumultu . In cele-
berrimis autem Academiis motus fubinde exftituros Martinus Nauarrus
Azpilcueta iam olim pmnonuit, vir qua pietate, qua dodrina fcriptif-
que toto orbe celeberrimus. cum enim Salmantica iter haberet, Socios
omnespie deque genu complexus, folicite dixit, curandum fedulo, vt
Salmanticenfis Collegij, ac eiusquod Parifiis erat, fundamenta quam
optime conftituerentur : propterea quod ea: vrbes veluti fontes quidam
litterarum efTent,quo externorum plerique confluerent. addens praterea,
cum tantam Ignatius inftriuiffet ornaffetque claffem, qud  (vt ille loque-
batur pro fuo affedu,non comparandi gratia) mila maior r vmquam effet
inftru&a,  magnas Societatis Collegiis Domibusque tempeflates non de-
fiituras. Id in Hifpania prsefertim quam verum fuerit, noftri olim doce-

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $oi

bunt Annales, luisquein triftibus rebus exemplainde conliliaque & fo-
latia pofteri petent.

C A P V T S E X T V M.

Societati materi* fatimtu in Gnilih mte exfdwm fmm.

Q Vis ignorat quo in ftatu nalcen te primum Societate Gallia fuerit?

quot illic turbis exagitata Religio? quid mirum igitur, li hic acer-
riine exercita Societas ? Sedem belli hic deledam diceres, hic cercaminis.
campum. Caluiniana hanelis armis & impetu ferox, vt Sociecatem vi- H&refis
ditparantem obuiam ire conatibus fuis, moxillam exagitare, occultis Socl [ et r at ,^ 1
primum graffata cuniculis, dein modis omnibus perditam atque eiedam ' caH jf a m
velle. Nec fuit exigui temporis hic furor. ftxaginta & amplius anno- Gallia.
rum certamine exfaturare odia non potuit: doneč tandem expuliam vi-
dit omnibus Regni finibus, proftriptos Socios, eredam nomini no-
ftro feralem pyramidem, perenne, vt fperauerat, monumentum.

In Gallia igitur de nobis tune triumphaffe le credidit haerelis j &, fi
verum fatemur, nuftpiam alibi tantum eft aufa. lili acceptum ferimus
quidquid in Gallia pafli lumus. quis prxter illam maleuolorum in nos
odia fouit ? quis inuidias flammas excitauit vehementius ? eadem illa
auita: Fidei, eadem patrias communis Erinnys fuit, eadem omnium
Societati malorum cauffa. per fuos illa mendaciomm Miniftros lapien-
tiflimam partem Vniuerfitatis, grauiflimum Senatum Regium induxit
in fraudem. hinc a paucis Sorbonicis publico decreto damnata Societas,
a maleuolis de Regio Senatu eiecla infuper atque proferipta eft. Atque
hasc illa ftint polita ^ternitati de nobis trophaja, quaz tam libenter com-
memorare lolent inimici nominis noftri, qua: lačtarc in circulis, qux fa¬
rno lis libellis toto orbe decantare. Enimuero polita astermtati. Num-
quam enim vt excidant pofterorum memoria, nobis cura eft: ne ve-
reantur lilentio intermori ne linamus, nihil narrabimus (frendeat haere-
lis) nomini noftro gloriolinn magis.

Sa^cularis eft hic annus ex quo primum Parilios ab Ignatio mifti
Soči j; primum illud Collegiorum rudimentum fuit. quot agitatum ca-
lumniis! eo parciiis tamen, quo intra liia lepta le continebant mode-
ftiiis, priuatis adhuc fere ftudiorum exercitationibus intenti. Decennio
pbft fundandi Pariliis Collegij lit poteftas a RegeHenrico II. led agiad
perpetuitatem nihil poterat,nili ab Regio Senatu Societas Gallia Regno
palam reciperetur. Id ne fieret, nullum non lapidem aemuli mouere.

Igitur a Senatu ad Epifcopum , atque Dodores Sorbonicos, reieda eft
caufta : a quibus fcilicet admittendam numquam fciebant. Epifcopus
enim line diftimulatione aduerlabatur • Dodores quid ftntirent, paulb
pbft prodidere. Profedum igitur tuin quidem nihil, nifi ad patientias Dam „ a ,
lucra: cauffa in deterius prouoluta femper, quoad tandem prtecipitata tar Socie-
eft. vertente enim anno, poft minaces pallim auditas in Societatem vo- m ali ~
ces, quali fragores qui futuram tempeftatem praffgnarenqecce tibi tam- JZlu °In-
quam ex tetra nube fulmen erumpit,decretum illud aliquot Sorbonico- no  1555.

R r r 3 rum:

Kum.45*

502  IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

rum: Sorbonar enim id adfcribendum numquam cenfuere maiores no-
liri. Ab Apoftolica Sede dudum confirmata Societas,tot gradiš,tot im-
munitadbus donata, tot Regnis Prouinciiscjue iam recepta, per Euro-
pam Indiamcjue feliciter difFufa (quis čred at?) damnatura viris tantafa-
Thuan.1.37. picnna: opinione, tmcguam in negotio Fidei periculofa, pacžs Ecclefi<e p er tur-
p.i.iib.i 5 . ' bat im , Monafiicce Kehgionis cuerjim , & magis in dejlruchonem quam xdi-
ficationem.

Dici non poteft quantam rebus noftris cladem id decretum minaretur.
Iamlibere, iuftafreti aučforitate, muehcbantur m Socictatcm conciona-
tores deluggeftis,in cathedris ludimagiftri,populuš in circulis,Senatus in
conuendbiis, feruida fcyphos inter Sc  lances. Proximum videbatur, vc
flagris carfi (quod rumor ferebat j pulfique toto Regno facefiferent Socij.
Sc  confečta res erat, fi perinde credulum Henricum Secundum maleuo-
lorum criminationes inuenilTent. Is nobis tum fuit, quod Diuus olirn
Ludouicus oppugnatis ea rempellate Diuorum Dominki ac Francifii
Familiis: profelfus non femel, fibi & Cardinali Lotliaringio parne {blis
reličlum Societatis patrocinium , idque deferturos numquam . Ea {pes
Societatetn in Gallia nutantem alioqui, Sc  parne conuulfam, retinuit fo-
uitque. Poterat quidem huiulče decreti abrogatio vrgeri apud Pontifi-
cem , cuius in eo c|uoque agebatur aučloritas . maluit Ignatius fiia
fponte concidere, quam deiici cum fragore. Ita contigit: cum ftrepitum
initio late ingentem feciflet, elanguit ienfim euanuitque. ipfos dein au-
člores fačti pcenituit. irafci merito potuere, qUod falsa delatione ita fibi
pennifere illudi. Certe quadragefimo poft anno, cum de eiicienda So-
cietate actum eft (vt infra referemus) Facultas Theologica pronuntiauit,
retinendam in Gallia. tanturn aberat, vt prioris fententiae meminifie vel-
let, qua vt noxiam damnauerat.

Manfit igitur tuni quidem in Gallia Societas : led quanta cum pa-
tientia: materia! an non flentes mittebant temina tecuturas mefiis ? Ex-
{pečtandum fuit, dum primus ille tempeftatis te frangeret impetus,
Mox aperiente le quafi lereno,tranquillitas paulatim rediit. Ergo (quod
e re Catholicae Religionis, ac Societatis in primis) agi denuo coeptum,
vt penitus in omncm Galliam aditum Societati Rex aperiret. Tertias
iam litteras eam in rem dederat Francifcus, qui Henrico patri fiiccefie-
rat: eam a te admiifam conteftans, mandansque Senatui Parifienfi, vt
illam ipfc quoque fiio rite Concilio amplederetur. Tot Regis iuffa fru-
ftratafunt. Decretum Sorbonicum in primis obrendebatur. Quartis
litteris imperat Rex, fine cunčtatione obtequantur , conficiantque ne-
gotium. Moram iteruin inuenere. Ad Euftachium Bellaium Parifien-
Hift.i1b.j7. tem Epifcopum, quem Societati haud diffimulanter infenfiim norant,
Hift. societ. cognitionem cauffe deferunt, ac Pontificia diplomata mandant exhi-
p.ii.j.num. qj e  j n  poteftate vt habuit, quafi hoftilia figna oftentans, adea

Parocborum concilium vocat,&multum queftus fiia atque illorum iura
per bare imminui, poftquam omnium animos concitauit, kripto confi-
gnat tententiam : Gallia! Regno Societas iifta ne recipiatur. Id vbi
Francifcus intellexit, obiečla fibi iuflit oftendi , &quintum omnium-
que acerrimum Senatui mandatum edidit: Quidquid olirn nuperve a

quouis

Toft mul-
tcu diffi-
cultates,

Thuanus

liber OJARTVS* societas patiens. $0.3

quouis contra obiecium eftet, Societatem in Regnum Galliae omnino
reciperet, nulla habita ratione aut veteris decreti Theologorum Parifien-
fium j aut interceffionis Epifcopi iam aduerfantis. Has (pes intempe-
ftiuaoptimi Priilcipismors abrupit. An pOterat ftudiofifis cattfTa no-
ftra fufcipi ? Toties citra contumaciam qui reiedam miramr, is fciar,
noniiullos e Senatoribus ocenite hažreticos, languentium aut inuidoruin
ftudia facile fuas traxilfe in partes. & erant dufinodi tempora, vt, ne ex-
afperarentur animi, pro poteftate agendum Regi non videretur.

SuccefTerat Regi Francifco Carolus frater . nouis aninais vrgetut redpitnr
negonuirgnouiscjue Principum commendatitiis litteris, vt Francifci R c ~iConHent*
gis voluntatem ratani vellet Senatus. Nihilo plus obtinetur < Piget Poffiacenji .
perfequi quot itefum obiedae fint morje. Omnia a fe vt femel amoli- ^“7”****'
rent ur , ad Conuentum Poftiacenfem, qui Religionis caufsa breui erat
indicendus, Societatis quoque cauflam reiiciunt. Veram hic fua ipfi fpe mir. soci«;
falfi funt. Recepta tandem Societas eft, Cardinalis Lotharingij in pri-
mis j deinde Turnomj, Armeniaci, Guifij, Borbonij item Cardinalium,
aliorumque Regni Procerum opera • eo die ( quod memorare iuuat) quo
Parifios peruenit LainiuSj id temporis Prxpolitus Generalis i  cuius fane
aduentus Societati in Gallia non gloriofiis magis ad famam, quam ad
fručlum vtilis, tum illam quafi ftabiliifle J & fuž quodammodd manu eo
in Regno firm alfe videti poteft.

Recepti iam erant, aiigebanturque feliciter nouis quotidie Collegio-
rum inerementis j fed diu quietis effe non lieuit. Parifiis in primis felix
noui gymnafij progreffus ( cui inter alios magnam celebritatem conci-
liabat Ioannes Maldonatus ) vrebat acmulos: ignem iftum inuidiose
clamabant quantocyus opprimendum . Concitatur in nos Academia,
leuibus primiim dimicatiunculis, & quafi intra domefticos parietes, fed
qux mox foras tota velut acie prodierunt. Academiat Rečlor ( e Me- Hid.societ,
dicorum cuneo hic erat, quorum tune prascipui vitio temporum reiigio- Ljo.ji.
ne dubia,& ab Hugonottis non alieni)feuere interdicit, vitra ne doceant.

Rogatus aučloritatem fiiam Senatus interponit, iubetque doceri de mo¬
re. Habetur interim in Academia conuentus. quxritur de adfcifcendo
Societatis Collegio. Dictisque fententiis agente prxfertim Medicorum L .
coetu, Societas ab Academia prxci.se excluditur. Perftitere nihilominiis t * ti
Patres in incepto docendi, non minore cum approbationepubJica.quod ditnr ab
nouarum inde turbarum molem confequentibus annis exciuit. Tam- Ac ^ e “
quam pro aris & focis Academici pttgnauere. Si Francifco Montano in fpoiog.
credimus , nulla vmquam cauffa tanta contentione agitata in Senatu, C12 "
nulla maioribus librata momentis eft. decem ordinum ac ftatuum.
nomine, decem infiirrexifie Aduocatos fčribit. Vehemens atque acer-
bus ante alios Academire Patronus fuit Stephanus Pafchafius, exercitatx
in calumniando impudentix. Quid non conuitiorum euomuit os illud
impudens in fedam,vt aiebat, ambitiofam, & fucatx religionis plenam? Thmn.Hift,
Aufus & Ignatium, nouo impietatis commento, cum Martino Luthe- lib  37-
ro comparare: quafi ambo, diuersa tamen via, eodem tenderent confpi-
rarentque; vt videlicet, labefadataMagiftratuum audoritate legitima,
disciplinam Ecclefiafticam eneruarent, & diuina atque humana iura

CCH1-

504 IM AG O PRIMI SiEGVLI SOC* IE S V.

fconfunderent omnia. Nec impigre minus cauflam noftram egit Petru^
Verforius magninominis Patronus, multum laudata Societatis origi-
ne, eiusque audore, & acri in Palchafium oratione . Dein B apnih
MeniliuSjCognitoris Regij partes fuftinens,increpita initio Patronorum
Vtrimque acerbitate, in nouos Ordines multa prafatus, tandem contra
Societatem perorauit: aufus & a Senatu petere, videret, in quam rem
Claromontani Epilcopi legatum conuerti p odet, vt memoria teftatoris
alio genere conferuaretur. Verumcaufsa biduurn integrum agitata, Se-
natus de negotio amplius deliberandum cen m it, concefsa interim So-
cietati libertatc publiceludum aperiendi, erudienda:que iuuentutis. No-
nis Aprilibus id decretum aniu fexagefimi quinti iupra millefimurrt
quingentefimum.

Turbt in  Inualefcebat interim, diftradis in partes Gallire populiš, infblentior
^H^onot-  ^ lxre ^ s ‘ Turbae vbique & feditioncs. lam Apamiiscommtutitercum
tu,  Rcligiofis omnibus jiam Turnone nominatim eieda Societaš eratr ab
Hugonottis, vi atque armis omnia occupantibus. Imminebat vniuerfa;
Gallue tempeftas imrnanis,glifcebatque Religionis fpecieciuiie bellurn,
quod multis deinde annis nec extingui fatis nec fbpiri pomit. Hoc tam
miferando Reipubl. ftatu , qux mala periculaque fubierint Socij,
quis defcribat ? Hseretici fua ipforum fcelera iis affingebant. hos nimi-
rum volebant čredi turbarum omnium incentores j hos perturbatores
Gallicani Regnij hoftes publica: falutis, & incolumitatis Regire; emiflfa-
rios Romani Pontificis,cuius vnius audoritatem perniciosa luaextolle-
rent dodrina-, iuuentutis moreš corrumperent, fubditos in Reges arma-
rent; quorum vita; iam indeab iftorum commoratione in Francia nuna-
quam e (Tet cautum fatis. Et duo qua:dam eodem tempore euenere, vn-
de, ventilatis e Theologia qureftionibus, ingentem criminationum ma-
teriam aduerfarij congeflerunt aduerlus dcdrinam Societatis : nefaria
fčilicet Henrici Tertij csdes; & fucceffio Henrici Quarti, tuna quidem
a Catholica communione alieni: quem, nifi Romana maiorum facra
amplederetur, Ortliodoxorum nemo Regem agnofceret.

Obttntst  Ha;c magnis toto Regno motibus dum feruent, in inuidiam vbique
initanran-  V0C atur Societaš . itaque de illa exturbanda iterum agitari coeptum an-
turTe Jo-  no m.d.xci  v. Verum id ne ex profeflb agi videretur, litis obtentu quse
cktate eii-  Academia; iam olim cum Societate fiierat, fraudem placuit diffimulare.
sci”^ pa- Rcuouatur igitur lis illa acri contentione, per triginta iam annos inter-
pieix. miflfa. Decimo tertio Kalendas Maias fertur inter Academicos rogati o,
' vt litis tot annos comperendinata: iudicium tandem vrgeamr. Ada
caufla Nonis Quintilibus.Pro Academiaverba fecic Antonius Arnaldus,
de Caluini feda, calumniator vehemens, infenlus noftronomini fiquis
alius j infamem in nos habuit Catilinariam, eiiciendos, exterminan-
dos efle toto Regno Iefuitas. non iam de Academia; tantiim, fed om¬
nium publica falute agi. Venil le tempus ferius omnino quam dignum
Francico nomine fuitj led tamen ita maturum, vt difFerri iam hora non
poflit. Igitur intra dies quindecim a decreti denuntiatione ad fingulas
fčholas fada, excedere teneanmr; ni faciant, tempore elaplb quicum-
cpie ex iis reperiretur , nullo iuris ordine requifito, ftatim tamquam

LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. $05

laefre Maieftatis Sc  parricidij contra Regem tentati reus damnetur. Hxc
aliaque muko atrociora vt in nos decernerentur, quafi fententiam
ipfe pronuntiaret, impotenter impudenterque deblaterauit Arnaldus.
Interuenerant Sc  liti Curiones: pro iis Ludouicus Dolasus triduo poft
pari vehementiadixit; poft innumeraconuitia,orans ad excremum ob-
teftanfqueCuriam, fi quidem Francia non pellantur (quod Acadcmia
petit) laltem illis Sacramentorum adminiftratione, omnique alia qua;
ad Canones fpe&at,facra funčtione impofterum interdicatur. Durecus scipioD*.
Societatis Aduocatus, acri iudicio vir, brcuiter admodum pro tempore, pieu “

Sc  fingulari cum modeftia ad fingula refpondit, abftincns ab omili ver-
borum acerbitate. exftant ha; ačtiones vulgarne typis. fcriptus Sc  dein a
Barnio copiofior libellus defenfionis loco tu it. Eadem poftmodum ac-
cufationumcapita luculente refutauit Francifcus Montanus. His admi-
niculis irriti aduerfariorum cecidere conatus, prasualcnte propenfo in
Societatem fauore, vt cum gemitu & acerbitate feribit Thuanus, id
agens vbicumque poteft,vt rebus noftris quam maximam conciliet in-
uidiam. Senatufconfultum fačtum eft, quo libelli Academiae nominc
Sc  Curionum vrbis oblati iubentur adiungi liti olim comperendinata:
ante annos triginta,tamquam eius appendices;vt vno fcilicet eodemque
iudicio de iis aliquando a Senatu pronuntiaretur. Nihil vitra obtinue-
re. Hic enimuero infrenduere aduerfarij,qui certam vičloriam iam fpe
deuorauerant. Dum fententias dicuntur, fatetur Thuanus quasdam ad- HitUl11 *
modum libere ab iis qui fe numero vinci dolebant, prolata. Thuanus
alter tum Curiaz Praefes, vir antiqui moriš Sc  horridaj libertatis,vt prior
ait, nobis omnino offenfus (vt ex prolata fententia patuit) peracerbe
dixitfibi videri, comperendinata caufsa, vitam Regis comperendinari.
ea voxpro omine deinde celebrata eft ob Ioannis Caftclli fačtum anno
proximo, quod mox referemus. Addidit prreterca/e effetum feni o vitre
potius quam litis huiufce finem adfpečturum. ne tamen indičla fenten¬
tia moriatur, cenfere vt Iefuitae toto Regno expellantur. Eodem tem- Thuan. ibid.
pore Ioannes Pafferatius Profeftor Regius ad fuas lecliones ex more
prrefationem habuir, fed amarulenta in Societatem dicacitate caium-
niifque pleniflimam.

C A P V T S EPTIMVM.

Eiettct } Gdllm Societas , (§^ nflituta.

D Vm hrec tantis Academiae atque vrbis motibus difceptantur, an~
nusinfequens extremum caufla noftrae momentumattulit,atque
omnino afflixit. Perficiendi aliquando, quod tam diu agitauerant,
haeretici maleuolique viam inuenere. Nec poterant potentiori telo
rem aggredi, quam tentata(vt calumniabantur) a nobis Regis falute
atque vita, in qua ornnis tum verfabatur eius Regni falus , e quo nos
volebant exačtos. Nihil hic adferemus noftris depromptum Annali-
b us , fed c vulgatis vbique famofis libellis, noftrilque aduerfus huiufce
fačli inuidiamApoIogiisjex feriptoribus item externis rerum Gallica-

S s s rum

Caflelltu

Regent

vulnerat:

Mift.l.i 3 r.

Scneca.

ApndThua.
Hiitor. l.i)i

ideo pro-
fcnbhur
Societas e
Gulita:

506 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

rum Scipionc Dupleix, Petro Matthso, Andrea Fauyn, Iac. Augnfto
Thuano, & aliis etiam nomini noftro infcnfis; vc maior veritati tum
ab extraneis, tum ab ipfis hoftibus, luxaffulgeat. nec ideo iftius exfilij
hiftoriam texere eft animus (quam Annales noftri aliquatido exadiu S
dabunt) fed ex aliorum fcriptis hiftoricam auodammodo apologiam«
Anno m.d.xcv. vefanus ac nefarius adolefcens Ioannes Caftellus
incertum quibus agitatus intemperiis, Regis interficiendi confilium ce-
perat. Tum primum Parifios Rexadueniebat, nondum Pontificio fo-
lutus anathematc. Immixtus turbx comitantium Caftellus, in inte-
rius vfque Regis cubiculum penetratcultro confoftiirus. Sed cum de-
ftinata exfequi parat, idu deerrante (quod excipiendo falutantium
quorumdam Nobilium complexu fe profundius Rex inclinaflet) den-
tem rupit multo cum fatiguine, nec penetrauic altiiis. Ex hoc fado
omnium in Societatem odia exarfere: illam attentati ream parricidij,
manum tantum commodafle Caftellum, vulgatum creditumque
cft. Quo iure, quave iniuria, fruftra quxritur: non dabant tetnpo-
ra defenfioni locum. quafi in flagranti, quod aiunt, delido depre-
henfa fuiflet Societas, ita in eam conclamatum eft ■ non feruato iu -
ris ordme ( verba Harlaei Preefidis funt apud Thuanum ) neque par-
tibus audi tis , njt in feditione (efr puhlica grajfatione.  Dudum ante con-
citata erat in nos ab hxreticis ingens inuidia; pra:occupati auerfi-
que implacabiliter multornm animi;tempora Reipub. perturbatiflima,
populiš, vt diximus, Proceribufque in partes diftradis. Nune autem
noui criminis fumrna erat: apud Iefuitas Philofophiam audiuifte Ca-
ftellum (is fextum iam menfem Iurifprudentix operam dabat) nec ex
aliafcilicetquam iftiufmodifcholaexitialem hanc prodire dodrinam
de Regibus madandis. Didum vere: D^efcis quanta rahies oriatur , 'vbi
fupra modum creuerunt oda.  Sufpicacibus ingeniis id vifum fatis, vt atro-
ciffimi facinoris audor Societas haberetur. Credetne pofteritas, quan-
do in ipfis quoque aduerfariorum Annalibus leget, ne in tormentis
quidem nominatam vmquam Societatem fceleris confciam ? Eodem
tamen Senatufconfulto & Caftelli & Societatis cauftam coniungerc
placuit j illum probrola atrocique nece, hanc exfilio damnarc, vno eo-
demque decreto, quafi intereflet nihil. Qu.idenim amplius fuperefle
(ita in Senatu difputabant) aut quas vlteriores quxrendas aduerfus
peftiferam iedam probationes? an enim verba ab accufatoribus data,
cum in caufla Academix Regni falutem Regifque vitam verti nuper
clamabant?quidmord illa artificiosequxfita profedum,quam vt cxdis
diu ante meditatx confilium maturaretur? Id videlicetfuperiore iudicio
(e iam tum animoprouidifie, Tdiuanus gloriatus, eamdem de extur-
banda toto Regno Societate fententiam repetiit;inquam frcquens Sena-
tus iit. Decretum feribitur, vt lefuitx omnes, tamquam imentutis
corruptores, puhlica trancpuillitatis perturbatores , Regis Regni que hofles , Lu-
tetia aliifque vrbibus intra triduum a die denuntiationis, toto autein
Regno quindecim poft diebus excedant. ni paruerint,tamquam in lxfx
Maieftatis reos animaduertendum. bonaeorum omnia arbitrio Curias

‘mox in pia opera erogentur ■>  fancita infuper perduellionis pcenain eos

qui

LIBER QVARTVS. SOCIETAS P ATIENS. $G7

qui ad fcholas Societatis extra Regnum litterarum caufsa liberos mife-
rint. Nec mora. in incertum exfilium eiedi omnes; tam fubita pročel¬
ij vt vel ati ex Variana clade (audeo dicere) ne nuntius quidem tanti
mali ad vicina Collegia mitteretur. Ipfe Sociornm adnentus, tamquam
exingenti naufragio miferse tabula?, pro nuntio erat. Nequehicquies.

Nouis iterum edidis, mandato Senatus Regij, vlterius toto Regno
fedibus omnibus exturbantur. Qua ius poteftatemcjue extendit To- . p q ^ c ^ !, ‘
lofanus Senatus, parere vetuit, retinuitqne Societatem, nihil veritus coiv.u.
aut hasreticorum potentiam, aut aemulorum furorem. Complanatur erigitur
interim Parifiis reduciturque in aream Caftelli domus, e qua percuf- W ramis -
for prodierat. columna erigitur eximio opere, infcribkur Senatufcon- s , ci P ioDl1 -
fultum, non tam in ex(ecrationem nominis Caltelh, quam Ieluitarum Heuncoiv.
fcilicet j de quorum exfilio perpetuum volebant apud pofteros exftare
monnmentum.

Haecillius temporis foeda procella, hoc illud toties decantatum Gal-
licaniun exfilium. quod qui nobis obiiciunt augentque criminose, ve¬
lim reftitutionis feriem apud eofdem Audores lega,nt: delebunt ex ani-
mo facile omnem iftiufce criminis fufpicionem. Expetitam denuo fuif-
fe Societatem proborum omnium voto, fadamque per abfentiam cha-
riorem Petrus Matthasus fcribit ; reuocatam eam, tamquam perditiffi-
mis hifce temporibus vtilem Francias ac neceffariam , ob prteftantem
eruditionem morumque probitatem, afferit Fauyn; ab Regni Proceri- ^ a ™° tia
bus certatim pro ea adum Scipio teftatur,8c Thuanus ipfe. Nec Socie- 1 . iT"*
tas cauffae fuae defuit, aut fupplicandi diligentiam intermifit. doneč tan¬
dem Metis apud Regem de eius reflitutione fortiffime adum eft,capta-
tafandioris Hebdomadae peropportuna occaflone,quam adionum efle eAgitur
animam nonnemo dixit: neque tantum confilio induftriaque perfici, de  *&*•*-
quantum temporibus negotia fi attemperes; nihilque tentes omnino,
nifi ciira apte potes & tempeftiue tentare. Erat illic Pafchalia fefta ce-
lebraturus Henricus. Ignatius Armandus igitur Muffiponto profedus,
cum tribus Sociis.Ciim pro more fandioris Hebdomadae Rexac Regi¬
na in lauandis pauperum pedibus folenni casremonia defungerentur,

Sacro interfuere. a meridie ad Regem introdudi perbeneuole exci-
piuntur. Hic Ignatius cum Sociis in genua procumbens, mox furgere
iufliis eft: &,quod mirere, quamuis prolixas orationes non ferret Hen¬
ricus , Ignatium tarnen Armandum non minus patienter quam attente
audiuit de tota caufsa modeftiflime differentem, vrgentemquepotenter
Societatis reftitutionem. Exftat eius oratio fane perelegans apud Sci-
pionem Dupleix lingua vernacula, vt habita eft,quam Latinam Thua- T^anus
nus in hiftoria fecit. Finierat Ignatius; bono omnes animo eflfe iufbc I1 *'

Rex, addens,Lutetiam cum aduenerit, effedurum fe, vt fibi negotium
boe curae elTe intelligerenr. placere interim ad fuum Lutetiam aduen-
tum Ignatius Armandus cum Petro Cottono pradto efTent. Ex eo die
pro indubitato habitus eft noftrorum reditus. Eiufdem anni Septem¬
bri rnenfe expeditur Rotomagi Regium diploma, id figillo magno fir-
matum vbi in Senatum aIlatumeft,conturbauit fcilicet animos eorum
qui nomini noftro femper fuerant infefti: itaque promulgationi inter-

S s s z cedere

Thiianus

l.ijt.

Petr. Matth

Dupleii,

Thuanus;

Hift.l.i ji.

Rexipfe
trt Senatu
pro ea
perorat.

Oratio.
Petr Matth.
in Henri-
co IV. 1. J.
Scip. Du-
pleix »in
Henrico IV.
Mercur.
Prane To.i.
ad annum
1611.
Grrtfer. in
Lixiuio.

$08 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC IESV,

cedere decemunt. Id Regi magnopere difplicuifie ferunt: quare ipf e
cum Regina & magna Procerum corona in Senatum venit pridie Na-
talidomm. Hic Harlaeus primarius Prhfes bene longam Sc  vehemcn_
tem in nos orarionem habuir. Epicome erat conuitiorum omniuin
' crimmumque qua: Pafchafius aliquando atque Arnaldus in nos decia-
maueranc. Grauiter vehementerque vrgebat, vt Senatufconkikiurgauo
toto Regno exfulare mita erat Societas, Rex adhuc ratum habere vellec
nequede reftituendis tam noxiis hominibus vilam admittere cogirario-
nem. id obnixe rogarc Senatores* addučlos folo eius vithatque in col u-
mitatis amore. Reginam Procerefcjue nobis amieds non mediocriter
folicitos habuic ea orado ?  quam apud Thuanum aliofque integrarn
inuenieSk

Verum Rex, fublatis primum in cadum oculis^ ae fereno vulcu, quaii
cauffenoflra: patronum ageret, neruofam contraj iudicioque plena m
orationem exorfus eft Nulla piofedlb vmejuam inftituta ačtio norni-
ni noftro honorifica rriagis, nulla theatro eelebriori, nulla maiore pa-
trono. Quid ni beneuolorum omnium plaufu exciperetur J  frendente
nequidquam inuidia? excepta eft vulgataque quamprimum vario idio-
mate. Eam vt apud Petram Mattharam Sc  Scipionem Dupleix reperi,
quoniam puleherrima eft vulgatarum fsepe calumniarum Apologia,
hic attexam.

Ačfcis primiim gratiis amplifdmo Grdini deea qnam pra: fe ferebat
cura ac folicitudine de Regis Regnicjue incolumitate, dixit: Omnes ab
Harlho allatas radones, qua: Senatui tamgraues tantique momenti e(Te
viderentur, dudum fibi veniiTe in mentem, aliafque muko plures i  quas
ipfi non peruidilfent. Rem igitur mature apud feperpenfam, Sc  non
dies ac menfes tantum, led annos integros* očlo iam aut fere nouem, in
eam cogitationem impendiffe. Pmeritarum rerum euentibus vfiique
tam vario fatis edočtum fe* quid de futuris prudenter ftatuere debeatj
nequeexperientia rerum aut folertia fe vinci a quoquam. Quare omni-
tio decreuifle Societatem reuocare ab exfilio, fuifque in Francia refti-
tuere domiciliis. Tum fingula breuiter refutare aggreffus, fubiecit:
In conuentu Poffiacenfi non Ieluitarum ambitionem arrogantiamque
fuifle cognitam (quod obiečlum erat) fed virtutem atque prazftantiam.
nec videre fe qua ratione ambitiofos appellent, qui honores etiam di-
gnitatefque in Ecclefia ex fingulari voto recufant.

Quod Ecclefiaftici iis infenfi fint atque aduerfentur; iam ab omni
reuo ignorantih bellum fuiffe cum fcientia. Et vero deprehendiife fe, ex
quo tempore agere coeperit de iis reuocandis, duo hominum genera
maxime obftitiffe: hhreticos, Sc  deprauath vita: Ecclefiafticos 5 atque
illud elfe quod iis adlimationem auxerit.

Damnatos efie a Sorbona; fed tune, cum needum eflent cogniti.
Vniuerfitatem vero merito dolere poffe de eorum abfentia, per quam
fadum fit vt vacua ipfa manferit atque deferta; neque deftiterint inte-
rim adolefcentes, nihil remorantibus Senatorum edičlis, extra Regni
fines litterarum caufsa ad Iefuitas accurrere.

Quod meliora fibi feligant ingenia; illud effepropter quod Iefuitas

tanto

LIBER OJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 509
ranto haberet in pretio. fequoquein confcribendis militibus fierivelle
deledum opcimorum: optareque ex animo, nequis inter Sehatores ad-
legeretur, mfi optimus quifque, & ifto honore graducjue digniflimus-,
vt fola vbique virtus dignitacis nota fitatque difcrimen.

Quod didumeratin Franciam intrafie vtpotuerunt, publica au-
doritate 11011 admiffos- fic ante eos, alios etiam facros Ordines fecifTe;
imo & le in R.egnum Francias intrafTe vt potuit. Illud fatendum efte,
patienti longanimitate, probaque vita Iefuitas omnia perducere ad feli-
cem exitum. Ea porro cura, quam fiabent, nequid immuteturin eorum
Inftituto, multo eos tempore conleruandos quam integerrimos flo-
rentiflimofquc.

Quod de perniciosa dodrina obiicitur, prorfus nihil fe ctedere. ne
vnum quidem a fe inuentum ex omili n um ero tot Collegiorum, imo
ne ex dimiflis quidem a Societate inuentum hadenus vnum , qui dice-
ret, docere Iefuitas licere Regibus afferre manus. Barrerium cxdis con-
filia agitantem apud neminem de Societate fuilfe confeifum j imo vero
conffcare, illi didum a Iefuita, non fine piaculo teternae damnationis
eam fufcipi polfe voluntatem. Efto fane : accufaffet eos Caftellus at-
tentati reos parricidij fquod tamen non fecit ,neque in tormentis om¬
nibus vel minimum indicium dedit )  ejfto, inquiebat, accufalfetj imo &
de Societate aliquis eam inflndlfet plagam, cuius aiebat fe deinceps
numquam meminilfe velle, omnemque in perpetuum ex animo dele-
uilfe memoriam; ac praepotentem Dei manum (  cui fua vita & falus
cordi fit)eo fadomanifefte agnouifle, efto de Societate vnus aliquis eam
plagam inflixiiTetjan ideovnius crimen furoremque,culpam elfe cetero-
rum?anfugandos eiiciendofqueApoftolosomnes propter vnumludam?

Pontifici Maximo quod pfas Religiofis aliis ardius fint obligati;
non nifi de procuranda ab iis Gentium conuerfione id intelligi: feque
exiftimare tam eos iuramento fidelitatis, quod exadurus effet,obftrin-
gendos fibi, quam Pontifici fint obedientiae voto. Illud interim caute
diffimulare Senatores, nec dicere,quod Romaj improbetur non tribuif-
fe Bellarminum in fcriptis fuis tantum poteftatis audoritatifque Roma¬
no Pontifici in res politicas, quantum alij vulgo folent Audores.

Quodde Liga fuerint, exprobrandum non elfe: fuifTe hanciniu-
riam temporum: errafle cum aliis quam plurimis fpecie redi deceptos.
Imo fe credere minori eos malitia peccalfe, quam ceteros; fibique fe cer-
to promittere, eadem illa redi confcientia, coniunda cum fauore 8c
gratia, quam iis facere cogitaret, plus eos fibi deuinciendos, & impen-
fius Regias Maieftatis, quam Ligae obfequiis deinceps fore addidos.

Ad illud quod dicebatur,Regem Hifpaniaj illis vtij relpondir,fe non
minus iis vd vellepieque deteriori conditioneoportere Franciam quam
Hifpaniam elfe. Cum omnes palfim eos vtiles orbi iudicent, fe prae-
terea Regno Prouinciifque fuis eos iudicare nccelfariosj 8c  fi hadenus
tacita quafi permillione aut conniuentia in Francia fuerint, velle fe iam
vt publico fint Senatufconfulto. Huius fačti gloriam fibiaDeo refer-
uatam. Cum in Regno atque ditione fua nati fint, non elfe cur fubdi-
tos velit habere fufpedos. Quod fi timor eft, ne Regis arcana cum ho-

Sss 5 ftibus

510 IMAGO PRIMI SJiCVLI SOČ IESV.

ftibus Regni communicent, non fe plus iis communicaturum, quam
ipfe eos fcire velit. Permitterent denique prudentia; Regia; totum ift uc {
negotium : magis ardua difficiliaque tradaffe fe, & expediiffe feliciter;
ac proinde tantum laborarent de Regis imperio exfequendo.

Ha;c cum diceret Rex, forti militaricjue eloquentia, omnium ftupor
atque admiratio fuit; non tantum quod capita omnia ab Harlso allata
tam recenferet refelleretqueaccurate; verttm muko magis, quod itapa-
lam oftenderet,quanta beneuolentia complederetur hanc Familiam tot
vbique odiis exagitatam.Qu£ omnia in Senatu ada die Decembris xxiv.
quantum, putamus,dolorem inuffere aduerfariis?adhuc tamentoto tri-
duo moraš traxere.in eo laborabant,vt,repetita claulularum exoletarum
memoria, fi qua ratione poffent, beneficium Regis irritum redderent.
Thuanus Id vbi inaudiit Rex, commotior ad fe vocatos ftomachose incre-
petnMatth. puit • atque e veftigio ad Tribunal pergere, neque inde prius quam
coxy T" 3  con f c <ko negotio exire compulit-, addito in fcriptis decretorio manda-
to, vt fine mora, & fine appofita vila conditione, decreti fui promulga-
tio quamprimum fieret. expenfa examinataque a fe omnia; mandare,
iubere, vt Societas fuis in Gallia fedibus reftituatur publica Senatus au-
doritate. Tam expre{fas Regis voluntati nihil amplius reiragari funt
%eciptm  aufi. Regiurn igitur diploma in ada Curias folenni formula relatum.
tandem  £ t  q U od neque Francifcus,neque Carolus,neque Henricus Tettius obti-
s°enlm a  nere vmc l uam  potuerant, vnus 'Henricus Quartus perfecit, vt Gallia;
Regno publico Senatufconfulto reciperetur Societas. Vno impetra-
tum exfilio cenferi poteft, quodobtineri non potuerat fexaginta anno-
rum commoratione. Hifce litteris n. Ianuarij millefimo fexcentefimo
Deiicitur  quarto expeditis, omnia ad reditum parari ccepta. Mox & deieda pyra-
fyramn.  m j s  ^ infame monumentum. Nec fuit parui moliminis res. Surgebat
Thuan. fu- pyramis inter quatuor virginum effigies ab excellentibus fculptas artifi-
cibus, prvaka bafi. Solarn ex ea tolli tabulam, in qua Senatufconful-
tum erat aduerfus Societatem, fatis effe, reftituta iam Societate, aduer-
farij clamabant: at benignitas Regis totum monumentum funditus
voluit aboleri, ne qua palam exftaret memoria decreti contra Societa¬
tem fadi. Maluiifent semuli nodu id fieri. Petram Cottonum intercef-
filfe Scipio & Thuanus fcribunt, fidenterque pronuntiaffe, Henricum
Omrturn lucis y non tenebrarum , ejfe Regem.  Maio igitur menfe, per otium,
in medialuce, deftruda pyramis infigni eorum dolore, quorum in nos
Maiora  machina; omnes atque conatus cum hac pyramide ruebant. Vicit igitur
ab exfiiio  omnia improborum odia,abundeque penfauit conftans Regis beneuo-
incremen-  l ent i a *V eCera  reftituiife domicilia param eratjnoua addidit fundauitque
ta.  pr^cipuis in vrbibus:Flexiae in primis,altrice fua in domo,quam in Col-
pkbT Du * legium noftrum conuertit: žedes a fundamentis nouas adiecit ingenti
Thuanus mole, pulcherrimaque inftruxit Academia. Quid alia qua:rimus bene¬
uolentia; argumenta? fontem amoris cor finim teftamento legauit, &
Thuanus. Flcxia n0  in templo noftro fepeliri voluit. diceres nobiliffima fui parte
And.Faimi. perpetuo apud nos habitare velle. His adde apertum Societati aditum
Hift Nauar- j n  Beatniam, auitam ditionem, reducendis ad Ecclefiam hsreticis. ad-
iice illius opera fumptibufcjue fixam nobis Conftantinopoli fedem.

prster-

liber QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $11

pneterea Galiicano in Regno ita aučlam Collegioriim numerum, vt
tribus ante Prouinciis alise iam dux fint additas. Numquid merico dices
penfatum ingenti fenore exfilium ? e quibufdam eiedam vrbibus So-
cietatem, vt induceretur in plures? aliquamdiu abfuilfe, vt maiori
defiderio expeteretur?

C A P V T O C T A V V M.

In Germanih iifdem tnrbiš agitata Societas , cfnibm Religio
Catholica. E Tranfilmnih trij)lex grofcnpio.

V  Nam Gallia profcriptionem, plures Germania numerat,& quafi H&rcjit
per aceruos. Rem a fonte fi arceflimus, vna in Galliis Caluini multiphx
haerefis erat: in Germania Arianorum reliquiar, Lutheri incunabula &
propri« fedes, a Caluino fubmiff« coloni«; Berengarij, Wiclefi,Huflij turbarum
fceda progenies, fedarum omnium colluuies atque fentina. Et non C(iU Jf“-
ferocius infurgerent omnes ill« peftes in fpargentem fe late toto Se-
ptcmtrione Societatem, quam fuis norant conatibus maxime aduerfa-
ri? Centiceps Hydra, & fecum ipfa difcors, in Societateoppugnanda
opprimendaque, capita iunxit & vires. Quid minores libeat turbas
perfequi ? grauiora exfilia in promptu funt. Plurium Regnorum fe-
des, totasaue fepius Prouincias perdidimus; e Tranfiluania primum,
deinde Bonemia, mox Hungaria, Morauii, Silefii exadi j non exiguis
interim iadati motibus in reliqua Germanica ditionc.

Nulla dedit regio documentum certius, quantopere Religionis ac
Societatis coniunda fit caufla. Vbicumque Principcs Magiftratusquc
Catholici ad clauum federe, floruit Religio, floruit Ecclefia,floruere
Regna: vnaque cum illis Societas noftra floruit dodrin« laude, nobi-
liurn inflitutione, populi obfcruantia, Principum grada, innocenti«
exiftimatione. At vbi Rempublicam inuasere Lutheri, Caluini, vete-
rumque ex Orcofedarum alumni, moxconcitati funt adarma popu¬
li, turbata Regnorum quies, violata Religionis libertas, & ante omnia
exfulare iufla Societas.

Prirna curarum Ignatio Germania fuit. E primis nouem Sociis c ura
(quemadmodum Libro fecundo meminimus) vnum Galli« Palcha-
fium Broetum cum dediflet, vnum Lufitani« Simonem Rodericium,

Indiae extremoque Orienti Francifcum Xauerium, cado Ioannem Co-
durium; quinque reliquos impendit Germani«, & clarillimos viros, #

Fabrum, Lainium, Salmeronem, Iaium, Bobadillam-, & primis Patri-
bus nec viltute nec induftria inferiorem Petrum Canifium, qui ceteris
Germani« Apoftoli titulum nomenque pr«ripuit. Ac ne priuatim
ipfe nihil conferret Ignatius, Collegium in Vrbe Germanicum excita-
uit. Quid, quodab extrema India Francifcum Xauerium reuocare pa-
tabat, vt Septcmtrioni ferret opem? Quantam puramus prudentiffi-
moParend oflenfam diuinitus e Germania meffem ?  led non nifi poft
infigncs «rumnas laboresque metendam.

Primus deSocietate in Germaniam Faber in tulit pedem annoab-

hinc

fed Ulic
h&reticii
exofa So-
cktai.

Hift. Societ.
part. 2.1 7.
num. J4.

Ex Annuis
1588. &
Ioan. Ar-
gent. Apo-
Iog.cap.13.

512 IMAGO PRIMI SAiC VLI SOC. IESV.

hinc ccntefimo: Iaius dein Sc  Bobadilla fecuti. Curas intendere, op c _
rasque multiplicare cogebat extremo in difcriminc pofita tot popul 0 ,
rum falusa Exftrui paulatim ccepta Collegia, arces & propugnacul a
aduerfus impietatem: Bauaromm prim um, dcin Auftriacorum fauore
Principu m; fed maioreexinde odio hanreticorum, non ferentium fui
currum Euangelij,vt dicebant, Iefuitarum obiedu retardari. Ergoillj
de opprimenda Societate inire confilia, excludere parandis fedibus, ex-
turbare iam partis. Quis vnius farculi memoret certamina? Probra
conuitia, contumelia;, p rima Sc  fere popularia arma fuere: eo aflfutn-
pra Iiberius, qub e templis atque fuggeftu ab impiis Miniftris furio-
fi us fubminiftrata. Tum fparfi in vulgus infames libelli ; fuper alios
alij, fine numero, fine pudore aut verecundia. mendaciorum impuni-
tatem promittebat necdum fatis nota Societas: credita paffim fatelli-
tum Satana,atqite adeo cacodannonum, effe ccetus,procul exterminan-
dus a ceterorum vfu conuiduque mortalium, Sc  tollendus e medio.
Nec vllis aut Magiftratuum placitis, aut Principum decretis, fatis ea
frenari licentia potuit. Quid enim vererentur, qui palam armorum vi
atque terrore extorquere audebant Religionis libertatem, id eft, ini-
punitatem fcelerum? Hinc illa Germanice faeda incubuit bellorum
tempeftas. in fe ipd ciuilibus armis verfi funt; eo pertinacius, quo fan*
dius fe furere credebant obtetitu Religionis. Iifdem ergo procellis Sc
auita maiorum Fides, Sc  noftra in Germania Societas iadata eft }
vexata, fugata, expulfa ž reduda denub, fuasque reftituta in fedes, pro-
utvarias in partes fe dabat vidoria. Eadem bellialea Religionis fimul
Sc  Societatis aleafuit. An non idabunde doceat vnius Guftaui Sueco-
rum Regis nuperrimus furor? quam ille late (vt publica prazteream)
noftris quoque in rebus ftragem dedič ? quanta Collegiorum infecuta
vaftitas ? qux  fpoliatio direptioque ? quaz Sociorum Brumna:, diuexa-
tiones, profcriptiones, exfilia? longiori narratione aliquando defcriben-
da, ad deteftationem Suecicae hazretica;quecrudelitatis.

Sed hxc  communis qua:dam temporum atque bellorum ininriafuit.
fingularia nobis, noftriscjue rebus magis propria, quxdam perfeque-
mur: nec ea longo hinc difiunda temporum interuallo, aut vetuftis
annalibus eruta. hoc ipfo feculo pleraque, Sc  ante oculos propemo-
dum noftros gefla referemus. apparebit, opinor, Societatis cauffa cum
Religione Regnique felicitate femper coniunda. Lubet a Tranfiluania
exordiri.

Stephanus Bathoreus ad Regni Polonici afliimptus gubernacula,
fucceflbrem in Principatu Tranfiluania; reliquerat Chriftophoruin
germanum fratrem. Is noffcri amantiffimus, inchoatum a Stephano
de aduocanda Societate confilium perducit ad exitum. It in eam regio-
nem Societas, confirmatur Comitiis publicis; fundatur Collegium Sc
Academia Claudiopoli. Secum Alba; commorari Chriftophorus iu-
bet e noftris Sacerdotes aliquot, quibus magiftris Principis filij (Si-
gifmundo nomen erat) pueritia adolefceret. quod etiam non ita mul-,
to poft moriens, fupremis mandatis, admodum Proceribus commcn-
darat. Vrebant hxc  interim haereticos p  Caluiniftas in primisatque

Aria-

LIBER OJARTVS. SOGIETAŠ PATIENS* $1$

Auianos: commouere fe ramen non funt aufi, quamdiu Stephanus pa¬
tru us Poloniaž Rex orbi concetTus. metu premebaiit iram, fingebaa.it-
que ad lllius fe nutum fimulatione obfequij. vbi defecit is quem me-
tucbant, nec fitis roboris adolefcentulo Principi ad refiftendum, malš
diffimulatum odium aperiunt. Conuitia primiim & probrofa dida in
Magiftros Principis: moX in conuentibus paffim denobis exterminan-
dis multa dilfertatio.

lam e pueritia Sigifmundus cxceiferat, aderatque dies čapiendi de
more Principatus foiennia. in hocProcerum conuentu Nobilitas Tran- '^ r i eKt ,
filuana, Arij & Caluini impietatis a: mu la, a duobus, vt farna eft, tri- ^
bulve dominandi cupidis impulfa, petit a Principe Iefuitas eiiciat, ido- eiiciantur
lolatriac olim explolx reftitutoreSjHifpanica: Inquifitionis propagatorcs, e f ^ ran '^
buccinatores Romani Pontificis, iuuentutis corruptores . hasc tum. cri-
mina fpargebantur* Oblata & a noftris defenfio . rogabant ab hilce
Comitiis, qux erant particularia loči vnius , ad pubiica rem differri, vt
plenius bognofceretur. Sed irrito conatu. perftat Nobilitas, inftigan-
tibus Arianis j qux & ad illud vlque tempus tributum foluturam pfx-
fracte negat. Nec aliter fecitac dixit, peflimo exemplo.

Accelerantur igitur Comitia, ne internemu Andreas Bathorei Gardi-
nalis, qui propediem adfiiturus dicebatur, difturbarentur omiiia j inge-
rentibus paffim aduerfariis tundendum ferrum dum candet: hoftem im-
pulfiim proiternendtim : valeleere impetu audaciaque confilia, mora
euanelčere.: occupandum effe tempus quo Regnum collocetur in tuto,
exturbata Papiftica difciplina, Quid enim, inquiebant, aliud agunt
Iefuitae, nifi vt Romano Pondfici obtcmperemus 2  bolhe femperti-
mebimus per lecreta colloquia cum Principe, pet liberos noftros do mi,
per argutos letmones in puhlico? quin,eieclis lemel iftis fpcculatoribus,
occafioni intentis, liberamus prouinciam periculo, iuuentutem infidus,
omnes metu ? Hxc illi in Comitiis. ad qux & noftri veniendum fibi
rati, ne cauffe lux deelfe viderentur j in conlelfu Senatorum prirno, de-
inde in templo, quo conuenerat Nobilitas, auditifunt. Oblatus etiam
a Catholicis libellus liipplex, obtendentibus xquam omnibus Pvdigio-
nis libertatem ; petentibusque, luarum ne Paftores animarum traeta-
rentur acerbius. Sed fruftia omnia. Religionis & Ieluitarum odium au-
res occlulerat. vicit, vt fxpe fit, deterior fententia.

Poftndic alius a Nobilitate ad Principem libellus mittitur: vrge-
bant denub,vt idololatria & leluitaseius propagatores e Regno extrudd- >
rentur. Dilatum in alterum diem a Principe relponfum; & tune^ui¬
dem datum in hanc formam s ANobilibus inique poftulari, a le ho-
nelle permitti non polfe, vt rečlores pueritix liias, fibi a patre patruoque
Rege commendati, publicis approbati Comitiis, nullius criminis rei,
imb ne leui quidem perftrifti fufpicione, inuidia tantum Catholicae
Religionis, quam iple paritet profiteatur, in dieta caufša eiiciantur e R.e-
gno. vEquum elfe & Cathoficotam Procerum audiri preces; nec -fine
leelereaut luos illis polfe eripi Paftores, ant iuuentuti Magiftros, ver-
fatos haftertus in co munere cum lunama omiiium approbatione. Hxc
inter Gubernator, malorum omiiium caput (penes quem 5c  anatium

T 1 1 publi-

its rejtft.ere
wn valet
C l i rinceps:

itACjHč

profcnbi-

tur Socie-
tasi

Tutiiti at*
ttores pra
fcnpuo-

W.

514 IMAGO PRIMI SiECVLI SO.C.  IESV.'

publicum & fatellitium ) per fuos, vt ferunt, emidfarios concitata malti-
tudine minuta: Nobilitatis, variotpe terrore expugnatis Catholicoruirt
animis, qui cum Principe fentiebant; ipiiun etiam Principem anxium
nutantemcjue, defe&ioms metu iniečto, vel inuitum adegit fubfcriber«
impiis poftulationibus. Nec mora: in Peruigilio Natalis Domini, fub
horam nočlis alteram,-nodris in Aulam accitis,exponit Cancellarius Se-
natus ac Nobilitatis fententiam: iblum Principem tantam aduerfan*
tium molem fiiftinere non pode, niii obteri malir. cupere illuin memo-
rem beneficij fuorum tueri Magidrorum innocentiam- fed eo in cardine
res ed'e, vt vel Patribus cedendum fit prouincia, vel ipd in perpetuum
Principatu. parendum tempori confilio fapientum. magnas ede populi
proccllas confpirantis in idem : & imminente naufragio, conferuand*
ialutis ergbj vel caridimas merces deiici in mare. Suadere fe bane Prin¬
cipi gratiam facerent: offertent vitro quod eflent amidiiri j vt a quibus
regendi artes acceperit , acceptam quoque referat regnandi aučtori-
tatem.

Vix illuxerat Natalis Seruatoris dies , anteqiiam Sacrum fžcereht,
haberentve concionem, Princeps ipfe renuntiat detide fententiam, vt ex
omnibus cedant ciuitatibus regiis, eamque reuocari non poiTe - eodem
die in Comitio promulgatur edičhim confonum orationi Principis.
Igitur podridie, Fe do S.Stephani Protomartvris, pod Sacrum, quod
tune podremumPrinceps aucliuit,vltimum telum vibratum ed in Iefui-
tas. De mandato Senatus, & nomine Principis, Meggefio Claudiopo-
lim ablegantur, cum mandatis, vt pod tres hebdomadas omnino e
TtanfUuania excedant. Hiems erat afperrima, & prteakis vbique mui-
bus impedine via:. neque harc moram vilam exorare potuerunt com-
muniter omnibus, ncc fua priuatim Patri Lelefio grauis infirmitas. Fue-
rat is Magider Principis, eoqucin munere contraxerat morbum, cuius
. vis illum ad extrema mm deduxerat. ne quidem opperiri mortem & fe-
pulcrum Claudiopoli permidus ed : inhabili quamquam corpore la-
bori Sc  itineri fuit afportandus. Vnicum faltem podulatum concediun
.ed : tedimonium publicum abituris. nonalias relegationis caudas id
babebatj quam irritatam in nos Nobilitatem dudio Religionis: adiedo
in aliis rebus honore verborum.

Ingemuit certe adolefcens optimus eiečlioni nodrorum: itaque pet
totum diem memoratur non temperade a lacrymis - quo die tanta dici-
..tur exditide ventorum vis ac turbo, vt & tečfcum templi, in quo confla-
tum fuerat infame decretum, Sc  camini culmen ex sedibus Principis de-
iecerit. Et Principi igitur & nobis cedendum tempori fuit. Coactimi
. fe omnino, Sc non nifi in fpeciem fuiffe adenfum , liquido odendit,
cumquarto pod anno, fimul ac fatis firmade vires fibi fuas opesque
. ed vifiis, Societatem cjuamprimum reuocauit: diHimulato primum ha-
bitu ac nomine, ne manentibus adhuc a:mu lis reuiuifčeret temulatio;
. dem palam, nouis cenflbus onlamentisque aitxit.

Obferuata interim feuera Numinis vltioin proferiptionis audo-
: res. quorum Gubernator illefacile princeps ,Sc  archite&us facinoris, da-
tim abire Magidratu iuffusj & liiliil impetrans e nodris boms, quib us

m-

LIBER (V7ARTVS. SOCIETAS PATIENS. 515

frihiaratj cum delpondiffet animuni * antequam noffcri Claudiopoli dif-
cederent, eft moltiius: fero, Sc  fe miferum clamans, qubd non ieruaiTet i n AnnuTs
Edem Stephano Regi, Iefuitis expulfis. Id die tertio a profčriptione ’ r ^ (lkian -
contigiile leriptum reperi. Saltem ne cx film ra quidem noftrorum vidit 5 Arocnt A _
pro quo tanto lludio egerat. Alterum memorant dem capitis luille lup- poiog.c.13.
pliciumj plerosque alios infeliciter vitam Eniiflh,

Igitur a reditu noftro in Tranfiluaniam , qui anno prioris fzculi
nonagefimo primo coeptus erat, confirmatus pollmodum Gomitiis pu-
bliciSj tenebant omiiia fiatis prorperura curfium,  cum nouis fadioforum
haminum turbis oppreffa denub cum Repub. Religio,vnaque cum illis
Socieras. Cafari Tranfiluaniam refignarat Sigifmundus, in Carfarem
Tranfiluani infurrexbre, duce Moyfe quodam, gente Hungaro, religio-
ne Ariano. Hic Turčicis Šcythicisc}uc inflrudus copiis ,  Tranfiluaniam , c 0 g J ' Ap0 '
occupat. Oculaturrife teftem PJoannes Argentus afferit , ab eo cum S(Clinda
Claudiopolitanis hac formula efle conuentum : illi ciuitatem vt dede- sodetatis
rent, ipfe poteftatem iis viciffim faceret diripiendi vaftandiejue Societa- profirtpno
tis Collegiumj Patres otnnes eiiciendi, raptandi > madandi; Ex padis e ’ Tra ”I ,l ~
conuentis fada omiiia. dedita ciuitas: direptum Collegiuiii: templum
a fundamentis dirutum: vallatuitl gymnafium, quod regio erat extru-
dum opere : expulfi Patres : trucidatus Emmanuel Niger : relidus
Georgius Bartholic eX  vulnere femiuiuus. Omnia ea feritate, quani
Turcarum de gente pramfens nonnemo, in faeros homines Sc  dicata Nu-
mini templa, Turcis ipfis diceret effe inauditam. Sed mox adfuit vltor
Deus. N011 totus abietat menfis, ciun horam dux facinorum Moyfes in
acie caefiis miferrime interiit- Leto Tranfiluaniam fato, nifi vniuerfum fe- dores '
re Nobilitatis florem, qui ad fequenda eius caftra vel inuitus fuerat ad-
adus, milerando fiio cafii opprefliffet. Ciuis ille Člaudiopolitanus Iu-
dex Regius, & ptamcipuus tradendar ciuitatis vaftandique Collegij au-
dor, pependit e patibulo. RclHtuta a Caharis CommiflariisSocietas, a
ciuibus perhonorifice reduda eft : non aliud fcilicet ob crimeii eieda* A P ol ' lbld -
quanl qubd Catholica erat , Sc  Catholica R.eligionis aduerfiis harefes
indefeffa propugnatrix. Ergo quia noftrum folo amquauerant, Parochiale
templum noftros in vfiuS cedere coadi funt.  mox Sc  Ariani Miniftri
omnes fibi fuga confuluere, folaquc exinde Catholica: Religionis exer-
citia obiti čacpta.

Verumnon diuturna quiesfuit. Turbulentus alter Tranfiluaniam
occupat Stephanus Bockaius, patria Hungarus, Catholicis acerrime in-
feiifus. qubs nifi oppreffiflet, tuto fatis dominari fe poffe non credidit.

Ea res Claudiopoli hamreticis animos fecit Societateni denub exturban-
di. Nulla contra valuere confilia aut preces •, quamuis tentata fint om¬
nia. Eodem die templo ac fcholis, intra triduum domo ctiam Sc  vrbe Tnnfiiiian,’
tota cedendum fuit. id geftum deciinailona Iuilij, arino huius fieculi l6 ° 6 -
quinto. Aduentu Bockaij in prouinciam mitiora Catholici fperabant.

Indida erant Medienfi in vrbe totius Regni Comitia. Venam Sc  hic
inftituitur adio de lioftris toto Regno eiiciendis. Quis miretur Aria-
nos Caluinianosque in eam mox iuiffe fententiam ? decretum feribitur.

Monitus interim per amicos mox accurrit Ioannes Argentus, id tempo- ^ pol ° s *

Ttt z  ris

$16 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. tESV«
ris Tranfiluamx Viceprouincialis. audiri poftulat in eodern conuentu,
ne inaudita prarter ius &c  xquum condemnetur Societas. Hic lile aduer-
lariorum criminationes ea fiducia Ibluit atque conuicit, vt ne mutire quR
dem aufi, qui vehementilfime in nos ante fuerant debacchati. Mox &
Proceres iux  credulitatis poenituic piguitcjue: decretum publice lacera-
tum elt: Societas /uo loco ftetit. Acerba proculdubio luercdcis & in*
Ipcrata res, Bockaio in primisi tamen preftit lile rum iram alto pečtore«
fed mox crudeliiis erupturam. Quod lila xquitatis Ipecie &č  publico Or-
Terna  dimim decreto non potuit s  priuata aučloritate &C  non fine vipoftmo-
■profcriptio  j um  peregit 3  ac Societatem toto Regno impie iniuftecjue eiecit; anno
nama a  decimo, ex quo a Principe Sigifmundo totius Regni decreto in Comitio
Bockaio-.  ffierat reuocata. Sed non felicius Bockaio, quam fiua Moyfi impietas
j celfit. a fiuis lento veneno fiibiatus dicitur intra men Tem; neque diutius

imperium tenuit a n o It ra e Regno eiečtione , quam a pro/cripdone
Claudiopolitana Moy(cs tenuerat. diceres non diffimile icelus xquali fe-
re vtrobique paflit aflecutam Nemefin.

Eo lublato, fpes reditus affulgebat. Verum Bockaio firbrogatus SR
giftnundus Rakocius omnem luftulit. Is de reftituenda Societate beni¬
gne rogatus Archiducis Mathix nomine (qui  poitmodum Imperator)
a fie fačti inuidiam vc amoliretur , ad Comitia Claudiopolitana reiecit.
Hic iterum a Ioanne Argento ačta feliciffime Societatis caufta eft. quam
Approbata  vbi aduerfarij rationibus & xquitate labefačtari poffe diffidunt, inlanis
clamoribus & cxco tumultu mifcent omnia. Prolcribitur Societas, &

( quod in primis auara Principis quxrebat cupiditas) bonis omnibus
Ipofiatur. Vičti audacia numeroque Catholici non ideo palam reclama-
re deltiterunt, aperte prot eft ati, in iniquam iftam Societatis profcriptio-
nem lenequaquam conlcntire . Quam voluntatem jfuam publico ex-
ftare leripto voluere, fuis finguli fublčriptis nominibus, quod apud Ar-
gentum inuenies. Rakocius iple innocentix noftrx teftimonium dedit:
Patres Societatis  I e s v , vt bonos morum mtegritate graues  <-viros , ex fuis

C fcr!p a Jonii Q>llegiis bonisque non ob vilam deli Hum  , aut nota alicums njitium , <~uerum
Religio ad injlantiam Roman<e  e> fatholicccfidei contranam opinionem fequentium, ejje
C at kohea. d e t ur batos, exclufos :)  (ff m aluloca demigrare coacios.

Ad kune igitur modum expulfa Tranfiluanix Regno Societas eft
anno liuius fieculi leptinio; eo triftiori calamitate, quod paulatim om¬
nem lecurn Hungariam , Bohcmiam, Morauiam traxerit foedilftma
ftrage.

C A P V T N O N V M.

Exj>nlfi Societas ex Boh e mm , Hmgarm, Afovmm,
Siltfm  3  item Riga in Lithmnm.

Momin  T^Vnefta Bockaij coniuratio primos in Hungaria aduerllis Societa-
JP tem motus exciuit. nimirum vbi proferipta Religio, quis illi locus
efife poffit ? Iniečtx Epifcopis violentx manus, nec temperatura ab eo-
loannis Ar- IlIm  fimguine i trucidati Saccrdotes: fpoliata templa : polluta altaria:
log.c.j4, e diuina

a Sigif¬
mundo
‘fak o c to:

In Apolog
cap.13.

Hungaria
tantra So¬
cietatem.-

LIBER OJARTVS. SOCIETAS P A TI E N S. $i f

diuina & humana omnia contaminata * Zagabriaj Socictas & Linči)
jftetit inimota i illic retenta feruataque a Croatis ; hic ab Auhriacis
Principibus, ipfoque Imperatore Mathia, multis decorata prashdiis &
ornamentis. Bohemicam tamen fequentium annorum procellam nori
pennde effugit; proicrrpta tandem ab Euangelicis Ordimbus.* quando
eodem fere tempore,eodemque cdicto,vclut vno afflata fulmine, ex Bo-
hemia, Hungaria, Morama, Sikha cit eicda.

Anno labentis iieculi decimo očtauo Conuentum Pragai habue.-
rant Euangelici Ordines, & defeniores iub vtrique: ita ie appellabant, fttiae.iio.i.
qubd iub vtraque fpeciefacra frequentandi myfteria ius h bi himerenr.

Obtentu libertatis ad arma conclaniatum. A templo & concione, pro
aris iciliccr & Religione pugnaturi, procuriunt ad arma. Armad iii
arcem Prageniem penetrant 5 deque iniuriis muka turbulente quclb,
Pra:hdem Slabatam aliosque Cxiari & Deo fidds Conhliarios j viar-
r ep to,s, per fen e hram in altiflimani foiTam barbaro facinore deturbant*

Quid hoc rerum ftatu Sociis erat exipc6landuni ? mitiuš praeter ipein
aclum eh. in Coliegia fortunaSque tantum, 11011 etiarn in corpora fx-
uitum. Circumfremuit tamen armorum terror- obfeflumcjue ab arma- ‘Pnfitibi*
tis Pragenfe Čollegium: dum interea cdičtum fcribitur irifamibus ple- 'Zhemik
num calumniis. Summa erat: Iefuitae pehilens fecta, omnium Bo-
hemiae malorum auctores, hne mora, triplici Praga, Crumauio Bohe- * b u ,^ cllu *
mico, Neuhuho, Glatzio, totoque Regno cxcederent. ita ratum fixum-
que elfe vnanimi trium Ordinum conienfu. perduellium poena ineos
iancita, qui deinceps inferre pedem prufumplerint, aut de iis vmquam
reuocandis agere in Senatu. Nec mora : affijro hatim ad Collegio-
rum valuas decreto parendum fuit. Confečta interim vulgataque eo~
tumcriminum apologia, qum in decreto nobis obiiciebantur : refpon-
fumque breuiter ad jfingula capita. epitomen hiis Laurea: Auliriacar
Commentariis lulius Bellus iriferiiit. Bohemiam igitur hc amihmus.
ied numquid auiplo cum fenore, & gloriohiis dein recepturi ? Lari:a Ec-
clelhe, lazta Auhriaco nomini Pragenfis vibloria, nobis quoque lariih -
fima fuit. 11011 eafderil taritiim iedes, victrices Ferdinandi Aquilce no¬
bis aiTeruere, fed & fuis fouendam regendamque aufpiciis conlmisere
Academiani; adiečtis vbique nouis Collegiorum incrementis.

Non hetit intra Bohemiae hnes Euangelicorum furor. Hungariam item es^
quoque late peruagatus 3  altero mox edidto Socios omnes inde quoque
eiecit. Ingens & ifta rerum nohrarum clades fuit. neque hoc fatis. ab- Laur. a u -
euntes etiam perfequi placuit, necubi fecuri čonfiherent. Morauire
Brunam quah ad hdam hationem fe multi receperant. Mox Euangelici Morauik
Ordines Morauiam Bohemias partern ac membrum eflfe cauifati, deh - Adii.Meer-
nierunt eodem Bohemico edicto dudum comprehenfam e (le Societa- chronkoad
tem, qua: in Morauia erat. ne quod tamen fupereifet dubium }  iexta anmimi«?.
Maij anno nuper decimo nono nouum Morauicg profcriptionis inhru- Laur.AuL
mentum confectum eh. Idamici iampridem fuerant ominati; & in llb - 3 -
tempore Rečlor prouiderat, imminuto paufatim nohrorum numero.

Biduo poh in Peruigilioafcendentis Domini adfunt profcriptionis nuli¬
tij cum decreto. forte nohri menfe accumbebant. Inopinatb euocatur

T11 5 Redlor

HMciun-
tnr no sl n
Bruna:

Mcrenr.Gal-
lobclg. ad
ann. 1619.
Adrian.
Meerbeeck
in C hrome.
retrahun-
tur ex iti-
nere tam-
ejuam au-
llores in-
cendij;

5I8 IMAGO PRIMI SifiGVLI SOC. IESV.

Redor a duobus Commiflariis; fimulque iuffi adefle Socij omnes e
veftigio, menfis relidis* Tum imperato lilentio petulanti plebeculaq
qua: denfo agmine cireumfundebatur 5 alter e Commitlariis Ordinum
mandata exponit ;)  fimulcjue dccrctuin vernacula lingua legendum ften-
tori cuidam porrigit. Eo feuereimperabatur, daues templi <k  Coliegij
abfque mora & tergiueiTatione Commiftariis traderent: omn.es e vefti-
gio Bruna excederent, intra triduum tota Morauia. propofita eapitis
pccna>'fiquis aliquando referret pedem.

Perledo decreto jdeclarationem addit Commiftarius ex mente Sta-
tu urn , omili nos' pofteflionum iure ex eo temporis pundo priuari.
Tum & aliud feriptum profertad feniores plebis Euangelicai; cuifdii-
cet mandabatur, vt prius iftud deeretum omnino curarcnt mandanduni
exfecutioni. quod erat, plebem armare, potcftatemque facere in nos tu-
multuandi, fiquam forte nederemus moram. Non ideb tamen minus
generose aRedorerefponfum: Sodetatem omnium Ordinum confen-
iti in Morauiam a d mi tla m, a folis Euangelicisnon pofieproferibfiprat-
fertim nullius conuidam eriminis figillatim , imb ne acculatam qui-
dem in decreto. Sed necinter arinalegibus, nec in tumultibuš atquita-
ti locus. Negant CommiiTarij fe pedem elaturos, antequam traditis
templi domuique clauibus nos exire compulifient. Ne ad menfam qui¬
dem redire lieuit femipranfis : imb vix ad cubicula regredi ad accipien-
das chlamydes. quod tandem conceflum: fednon fine comite aliquo de
plebc, qui obferuaret neqnid fortaffe praeterea aut efferrent aut abde-
rent. tantain exfequendo imperiovigilantia erat Sc feftinatio. Imo qua»
fi needum fatis eito eiicerentur,vix furentis plebeculx impotentia com-
pefci poterat. quas tantogaudio indignam hancbarbaramque exturba-*
tionem fpedabar, quanto moerorepaffim per vicoš Catholici calami-
tati noftrs illacrymabantur.

lam egrefli maenibus,omnife defundos periculo credebanpcum eccc
ingensin vrbeexcitatumincendiumnouam in Socios concitauit in uidite
fiammam. vociferati lireretici Iefuitis audoribus harc fieri; ficeosvl-
cifcidifceffum fiium; iam lattis oculis fumum flammafcjue fpedare in-
cenfavrbis. retrahendos ex itinere incendiarios, meritoejue fuppiicio
afficiendos. Simul fparfa, firnul credita calumnia eft. tamquam com-
perta re, mifll confeftim equites peditefque, qui perditiflimos homines
Branam reducant. Non difficile fuit pedites afi’equi, nihilque tale opi-
nantes. vbi in poteftate omnes habuere 5  folicite a fronte, a tergo, a la-
teribus cuftodiunt, nequis elaberetur. infultant petulantibuscachinnis,
probris conuitnfque onerant fatigatos iam de via & meridiano seftu.
Veram ea militum cuftodia in vrbe p radi d io fuit aduerfus tumultuan-
tern plebeculam, vixque continentem manus incendio irritatas. In
aream Curiae vt deuentum, Conful cum duobus Statuum nomine fub-
miffis, moram publica audoritate indicit; vetatque quoquam comino-
ueri. Interim deteda, vt mquiridiligentius iufterant,vera incendij cauf-
la, euanuit ftolida criminatiodiberata^ue omni fufpicione Societas eft.
Non ideb tamen aut dimifli libere, aut ad Collegium redire permifti.
Eanode ac dieproximo (qui  Dominicte Afcenfionis erat) in cuftodia

fiabiti

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 519

Habiči funt, non fine žerumnis moleftiifque, quas piorum liberalitas
lubleuabau tura vero muko magis jfolataeft, illa facris operandi,& Ca-
tholicos eo die falutaribus extremum reficiendi myfteriis 5 ex infperato
concefla libertas.

Poftridie coram triplici Senatu fiftuntur omnes, frequentifiima ple-
be vndique cindi, qure rei exitu fufpenfa accurrerat. Čredo vt fuis
vfurparet oculis diuinam in Socios prouidentiam, qua: tam probrofam
ex itinere retradionem, non in teftimoiiium integritatis tantum, fed &
luculentum rerum noftrarum commodum vertit. Nam primo Stacuum cognitaiit-
ČommiiTarius, prasmifsa Dominorum Iefuirarum honorifica appella-
tione, liberos innocenteique de fcripto pronuntiat. Tum pubiids dimutun -
lumptibus conduci currus imperat, quibus ad Prouincia: fines depor-
tenturj  feuera aduerfus plebem addita denuntiatione, ne quam vllus
verbo fadove abeuntibus creet moleftiam. Quodque mirum maxime >

& pra:terfpem omnium prorfiis accidit, fit poteftas fem familiarem.
omnem donandi, vendendi, auferendg per deledos ramen fidos ho mi-
nes: noftros enim pedem vitra in Collegium inferre omnino nolebant.

Rogatus tandem Senatus innocentia: noftrae teftimonium, pro omni
teftimonio efle dixit ram contumeliose ex itinere retrados tam honori-
fice dimitti; nequaquam impune laturos, fi vel minirna criminis hae-
filfet fufpicio. Itaque aduedis curribus, non iam cum tumultu Sc  ex-
probratione plebis,fed e diuerfo cum aliorum admiratione, commife-
tatione aliorum,omnium modeftia &filentio,vrbe tandem &Prouin-
cia excefterunt. Viennam Auftrias per media Bohemorum late pre¬
dan tiuni pericula incolumes Deo protegente delati.

Haec Brunenfis domus proicriptio fuit- vilum fi incendium excipias >  Eiiciuntut
per omnia fimilis Olomucenfi: quae eodem tempore, & propemodum ne fi rt ol °“
die, noftris illic quoque denuntiata eft, indido intra triduum exfilio e
Prouincia: finibus. Ita & iftud parne momento temporis difFolutiim
fiorens Collegium Sociorum quatuor Sc  odoginta: quod Olomucij
fexaginta duobus annis fedem iam fixerat. Crimen erat Orthodoxa
Religio, proque omniiudiciorum a:quitate odiumin nosh^ereticorum.

Bohemorum exemplum Silefiis placuit; Principibus fcilicet Augu- profiri-^
liana: Confeflionis. Eodem anno decimo nono folenni edido, quod
Briegas vigefima quarta Iunij  proclamatum eft, etota Silefia eiicitur Iulius Bel-
Societas, capitis parna denuntiata. toab.t**

Atque ha:c de tota late Germanica ditione hadenus. Iubetne coro-
nidis loco ex immensa filua Polonicarum rerum, vnam faltem Rigen-
fem tempeftatem attexamus ? Hic profedo, fi vfquam alibi, profetTa R *£*»/•*
palam odia;qux nec oratione Legatorum in Comitiis Regni, necipfius
audorirate Regis Sc  pradeatia iubentis, nec ipsa temporis mora plačati »»*.
fatis potuerunt. Anno fuperioris feculi odogefimo feptimo adeo in
Societatem exarferat furor hxmicx  ac feditiofie plebis, inflammatus
facibus Miniftrorum, vt iam non eiTet tutum  iter die medio per vrbem.
palam exfecrabanrur noftros, peftemque omnibus imprecabanturgion
in maledida tantum effufi,fed in violentas etiam minas , intentu pal-
marum,ac fcloporum ftrepitu. vnius Stephani Regis metus adhuc con-
* tinebat

Tandem
tiojlri mde
«itcinntur.

520  IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. IESV.
tinebat furentes. alebatur interim noceudi cupiditas ab h ar reli, illaf^
ditionum nutriccy cauflfafque P at res aiiquando expellendi anide qua;re-
bantt. Semcl itcrumejne fulcitata q usedam flamrna, mox refederat: fed
apparebat, ingens da tu ram incenditim, fi qua d,ena 6 exfifteret aura
augenda flabelio Miniftrorum,quam artc captabant. Moram temporis
fraus praruertit. Finguntur criminationes aduerfus Societatem coirimu,
niter & Senatum, quem confiiio prudentiorem noftris fauere partibus
fatis nouerant, & iftas in Repnbl. turbas' eliminatas velle. Subornan-
tur bini teftes talfi.Redorem intra Collegij Tepta a geminis cohortibus
in cubiculo inclufum cuftodiri iubent. ltiuhis examinatus quseftio.ni-
bus, nul!iufque rei comperttis, libertate donatur. interrogantur interim
de Collegio finguli 5  tamque in eos fazuitum acerbe, vt, nifi diuina ad-
fuiflet prouidentia, & quibufdam iniecifTet ciuibus mentem , vt arce-
rent turbana ab ioaprobo conatu, eo die conclamatum fuiflet. Mox to-
ta rei vanitate deteda,ab vno e falfis teftibus ftiam criminationem re-
tradante, amicis fiducia, hazreticis metiis creuit; praefertim vbi perlatse'
funt Regis litceras iracuiidae &z  graues, quibus fadas Societati iniurias
feuerius expoftulabat, illafque eo habiturum nunaero, ac fi eis ipfe affe-
dus fuiflet.

Sed difficile eft incitatam lemel & in procliue labenterri populi ra-
biem continere. efferatur etiam beneficio. aliud nibil quam periifle
cupit, quem odit: nec impellcre definet, doneč ruat. Stephani Regis
obitns fane importunus rei Catholicaz, noftrazque in primis, eorum ad-
uerfum nosconfiliisfuit admodumopportunus. lam fublato metu, pa-
lam & truculentius fiirere- iam exfilium & extrema minari. Concilium
cogitur. publico aflenfu decernitur de Iefuitis quamprimum eiiciendis:
leniter quidem, fi fponte aflentiantur; fin minus, vi atque ferro. Itaque
de fententia populi exfilium nobis indicitur-tam feftinatumac prarceps,
vt vix nodis fpatium impetratum ad moram. Seditiofi interim, claui-
bus arreptis, exfultantes gaudio in templum penetrant-faeris operimen-
tis nudant altaria; icones proturbant, euertunt, exfcindunt; tollunt om-
nia pietatis infignia. rum infanda quazdam inftifurrantescarmina, quafi
expiaftent sedem, quam demoni dicauerant, adum de Pontifice Ro¬
mano ingeminanttriumphum. Religionem potius, quam Societatem,
eiecifiegloriaripoterant. Interimnequis elaberetur,nodu difpofitisar-
matorum excubiis, Socios omnes domi includunt; ac poftridie exce-
ptosfremitu populi, fibililejue exprobrantium atque illudentium,ex
vrbe dimittunt in vicinam arcetn. Mox, velut infigni obtenta vidoria,
clamoribus, aeris campani pulfu, & aliis quibus incondita multitudo
folet, gratulationibus fignificata laetitia eft. Biennium facile tenuit ea
Societatis relegatio: nihilnon agentibus apud Regem & Proceres, e
Rigenfi populo fiazreticis, vt in perpetuum amandaremur: doneč tan¬
dem, fiimma Sigifmundi Regis voluntate, in publicis totius Regni
Comitiis, de reftituenda Rigam Societate decretum eft j reditumque a
noftris in Collegij pofleftionem.

CAP VT

LIBER QVARTVS. .SOCIETAS PATIENS.  $2t

C A P v T D E C I M V M.

De calamnm in Societatem fvimo frcalo Matk.

T Vrbas,profcriptiones,exfilia (pauca de multis) primi feculi Ilac- inmmtr.&.

tenus qui legerit: is quafi vulnera qua:dam, is plagas cogitetma-
gno intentatas corpori, nullo non genere armorum; fed corpori, mno fr c J™ m
iam centefimo aeque viuido vegetoque per damna,per casdes: is fcopum
cogitec omnibus maleuolorum teliš expolitum vndique, vndique impe-
titum; fed integrum -adhuc illasfumque anno fseculari, & non nificir-
cumfufis vndique teliš nobilem. lila quidem validis faepe lacertis ex-
culfa funt, & magna nočendi vi ac voluntate 5 vano tamen conatu: vel
frada refiliere, vel decidere irrita; vel fiquas plagam facere vifa, non du-
rauere. O qui in fafciculum colligeret tela omnia, feraecjue exhiberet
pofteritati! conuitia, inquam, iadatafque primo fasculo in Societatem
contumelias atque calumnias! agnofcerent pofteri, improborum odia
decora fuiffe maiorum, fuafque & ipfi verterent in laudes. Nimirum
tranfmiffa ex hoftili acie tela feruantur inter monumenta paternae for-
titudinis, & exornant atria : quanto magis fi aduerfo fuerint excepta
pedore, fi loricam perforarint, fi galearn ruperint caffo vulnere?non
inania interim periculi figna, gloriae trophaea. Et nobis fane an non iu-
ftius, quam fuos recenfet Nobilitas ti tu los, calumniarum feriem propo-
nere liceret ? tamquam parentum titulos j non tanturn non pudendos
pode ris, fed glotiofos ? Vemm immenfus foret labor vel perftringere
fummatim,& ambitiofa narratio.denfius ruente pluuia & luberna gran-
dine, tela ifthasc incubuere. Qui aeftuante pelago affilientes in marinas
rupes numerauerit fludus, calumniarum ille velut fluduum in nos a£
furgentium n ume rum fperet comprehendere. Qurc enim rerum no- hrenu ea-
ftrarum pars manfit intada? Inde a primo exortu, toto decurfu frcculi rumfenes.
(obite Regna, luftrate Prouincias, excutite Annales) quidquid a Socie-
tate vilo modo profedum eft, quidquid vel nomine tenus ad eam per-
tinuit, nonne- foediflimetradudum eft? Audor ipfe, nomenSocietatis
Ies  v, communis habitus,Regulae atque inftituta, regimen, moreš,
libri, dodrina, fcholae, conciones, omnia in acerbiffimas criminatio-
nes vocata. Explofa noua liaec Religio, tam fiiperbo Ies  v nomine,
fine habitu fibi proprio, Pontifici fingulari voto confecrata.Contempta
votorum fimplicium vincula, quasfoliii polfent. Irrifa paupertas, tam
fumptuofis fcilicet nixatemplorum redificiis,& tam fplendido facrorum
apparatu. Tyrannica dida eft carca Obedientia; comparata a Poly-
carpo Turcica; Mofcouiticaecjue parendi neceflitati. Gratuita Sacramen-p-44 & *#t.
torum aliarumque fundionum adminiftratio, appellata turpiftimus uaidum?"
quarftus. Sajpius in fufpicionem haerefis adduda dodrina, multifque
feuere examinata qureftionibus. Scholae iuuentutis corruptela nuncu-
patat; conciones, feditiofe plebis irritamenta, & turbarum pabula. To¬
ta regendi rado dida politica, perfimilis Machiauelli inftituto,atque
iftiufmodi e fontibus petira. Simuladone, hypocrifi, perfidia plena

V v v effe

$22 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.
eflfe omnia. Dodrina: probitatiTque opinionefucum fieri incautis mor-
talibus. his dnobus prasclaris in Tpečiem atque ad oftentationern fulci-
mentis ta n ca m illam niti molem. Ted reuera ncc dodos efle,nec probos:
aui Taspe maligno, Taspe ftolido & imprudenti, Temper importuno con-
filio (quoniam Te ingerunt) publicas res turbent. AfFedare interim re¬
ginim quoddam litterarium intolerabili ambitione: tindos leniter, nee
nili primoribus labris mulca deguftaffe, ex quibus Tolide teneant nihil.
Imoiarn icavelle čredi,quod non aliud Muliš Tacrarium lic, non aliud
humana: diuinasque Tapientias adytum, p raster Tua Collegia: ex iftis offi-
cinis prodire diTciplinas omnes meliore cuku.Denique quidquid agant-
falfa multa vt fint, quasineos inimici fingunt nimis immaniaj vitla
nonnulla vc euadant, dequibus infimulantur, TuTpicionem certe vitio-
rum euaTuros numquam. Auaritias, Tuperbia;, ambitionis illorum no¬
tnim asternam adhasTuram inTamiam, &c  tot firmatum cauflis publi-
cum odium.

Hcec aliaque id genus Texcenta, acri digna Philippica, non hac fim-
plicitate narrationisj quoties a Richeomio, Argento, GretTeco, Contze-
nio;, GarafTo, Forero, Schondoncho, Coftero, Scribanio, aliilque innu-
merisenoTtra Societate, multarum palmarum hoc in ftadio athlecis,
vida iugulataque Ttiere? quoties abextraneis, veritatisnon minusquam
nominis noftri pcrTtudiolis, FranciTco Montano, Montholono, Sceuar-
tio? vt Principes ac Reges,vt Cardinales atque Pontifices omittam,Tcri-
ptis litteris caulTas noftrae maximos patronos. Quod li tarnen miratur
aliqnis,toties hasc & a tam variis obieda TuilTe, tot libellis famoljs Ipar-
Ta, perTuaTa creditaque etiam Tubinde viris rerum minime ignaris; is
MWum  profedo miretur potius,& prodigio fimile agnoTcat, centu m annorum
hastnter  fpatio, in tanta maleuolentia perueTligantium ac Tcrutantium lingula,
*fiSocicta-  et i am  abdita ac domeftica quasque, centum, inquam, annorum Tpatio
um.  nihil fuifle allatum, qnod Magiftratibus, quod Principibus,quod Regi-
bus Taceret fidem; nedum Societatem hanc peflilentem  efle fečlam 3 exitk-
lem fatfionem,\ taduerTarij toties iadauere. quatn infignrluo cum do-
lore, vno tantum Tasculo tam late diffuTam vident, tot recepram vrbi-
bus, totaudam Collegiis, tot vods expetitam denuo, vndeprius Tuerat
expuITa. Miretur potiiis, nos toto iam Taeculo, veluti interTacrum &
Taxum (quodaiunt) politos ;mter extrema atque difiunda hominum
hinc beneuola Ttudia, illinc malefica odia, medios fluduaffe Temper
credos-, ac veluti gemina lance libratos atque TuTpenTos: cum alij miriš
nos laudibusefferrentin caslum, alij in ima Tartari maledidis crimini-
buTque deuoluerent: atque eodem tempore his videremur Tumme ex-
fecrabiles, illis vero amabiles etiam admirabileTque. ad exprelTam Ser-
loan. 7. uatoris fimilicudinem, de quo eodem tempore alij dicebant, (j)uia bonus
alij vero, Non , fed feducit turbas.

Hominum generi quid Tacias? tam Tandum nihil eft quod vellicare
malignitas non poftit. vel in TuTpicionem adduxifleeft Tatis, vt Tperatum
inde Trudu m impedias. In confinio quodam virtutes ac vitia polita
funt. redu m eariim tenere curTum, neutram vt in partem declines,
quemadmodum difficile eft, ita eas a vitiis inter Te difčernere cuilibet
J  V Tane

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENŠ. 523

fane n on ita pronum. maleuolus autem difcernet numquam in eo }
quem oderit: trahet omnia in alimentum iiuoris fui, dc  rečtiflima
quxque peffimnm detorquebit in fenrum. Iamdudum, neque hoctan-
tiim freculo, cafta in Deum fides, fatua credulitas dida eftj Religio pie-
tasque, ftulta fuperftitio; & Chriftiana animi demiflio, ignauia abie-
dioque. Iamdudum eft, quod incorruptam iuftitiam,traducuntnomi-
ne exofx feueritatis; prudentiam, fraadis aftutiaeque; fortitudinem,
temeritatis; temperantiam, fimulationis atque hypocrifis: duduirij
inquam, & ex illo tempore, quo attributa vitiis nomina virtutum; non
aflinia tantuni, fed plane contraria.

Ecclefia nafcente,Chriftiana Religio quoties abEthnicis contum
liolo vocabulo fuperslitio exitialis,  quotics no m atque malefica  eft appel - re calum ~
lata ?  cur probro vertitur, eadem ab hrereticis improbisque tulifleco g-*ltiveteres
nomina Societatem? Chrijlianum hominem  (Tertulliani *verba funt) quo- chriftiani:
ties ommurn fcelerum reum ; deorum, Imperatorum , T^egum, mor um,  »rf-sucton.m"
tur te totim inimicum exijlimarunt  ? An non iifdem hoc feculo appe-^" 0 ^*-,^*
titi eontumeliis Iefuitx ? quod hoftes Numinis, quod Regum interfe- cap.».
dores, Vniuerfitatum fiirias atque exitium, humanamm diuinarum-
q'-e legum hoftes, portenta orbis terrarum? Nonne& olim, eodem ibid.eap.40
Tcrtulliano tefte, pratexuere ad odij defenjtonem , illam quoque r vamtatem,
quod exifiimarent, omnis puhlica cladis,omnis populari's incomrnodi,Obrišita -
nos ejjecaujjam ? Si Tihem afcendit in mccnia , Ji Niku non afcendit in arua ,

Ji tena mouit, Ji fames, Ji lues , Jlatm Chrišlianos ad leonem . A11 non fi-
milia hoc fxculo in Iefuitas iadata? Si bello arfit Germania, fi claflh
cum infonuit in Gallia, fi Regemamifit Lufitania, fi afflida Catholi-
ca Religio in Tranfiluania, fidecreta in Catholicos fupplicia in An-
glia, fi motus in Scotia, fi turbx in Polonia, Suecia, noftroque Belgioj,
nonne ftatim Iefuitas in exfilium, in malarn crucem? Iefuitas bellorum
omnium incentores, omnium turbarum audores, incendiorum, popu-
lationum, publicarum omnium calamitatum architedos, quae vfquam
tota Europa defaeuierunt. lili nimirum, vt nonnemodixit, Pandorae^°y*° lon
pyxidem aperuere, & omnia in orbem inuexere mala, etiam quas tre-biafme 4 ’.
centis annis ante exortam . Societatem contigere* Nec aliis adfacien-
dam fidem opus argumentis: accufafte eft fatis. Nimirum, vtolim
apud barbaros fola confeflio Chriftiani nominis erat probatio crimi-
nis; ita apud impios iftos Iefuitam efle, capitaleeft, criminofum eft,
exfecrabile eft. Odiofum illi hominem cum defignarent, Chriftianum
appellabant: hoc faeculo, pro odiofo, haeretici Iefuitam dixere. perinde
ac Iefuitam efle, idem fit atque fuperftitiofum efle, fadiofum, fimula-
torem, ambitiofum, fuperbum, omni nequitia profligatiftimum, &

Tartarei cacodsmoms fobolem. Ed vtrobique progrefsa dementia,-vtj
ouemadmodnm Chriftianos olim, ita Iefuitas nune magix artiumque
dam na tar um infimulare non fint veriti 5 afleruerintque, noftros T1 ro¬
li es magorum irnbui difciplinis. Eftne quo vitra progredi poflit fu-
roratque impietas?

Verum, poft Seruatoris exempla, quid miramur ? Si patremfamilias imo &
< ~Beelzpbub 'vocauerunt, quanto magis domešlicos eiusl  Improborum con- Christvs

Vvvi  uitia &.10.

Ioan.6,

loan.i^.

Luc.2.5.

Matth. 11.
Luc.i.

Ioan. 7.

Matth.i 1.

Matth. 5.

& alt j Or’
dmes Reli-
giofi ante
nos:

In Append
od Refutat.
Hiftor.Or-
din. Iefuit.

Capite I.
huius Libri.

non trgo
mintm.Ji
&  Ie s v
Soetetas.

Hebr.ii.
Ioan.i j.

Homil.il.
in Iofuc.

524 IMAGO PRIMI S£CVLI SOC. IESV.

uitia ne diuina quidem Sapientia euafit. mira eius ftupendaque fačta
in prasftigias verterunt, virtutes in manifefta crimina & probra. C^fari
pcndendum vedigal fuaferat, & ipfe penderat: reus tamen agitur con-
tempta: Ca:faieae liiaieftatis. Fuga fefubduxerat conatibus populi vo-
lentis eum rapere Sc  facere Regem: accufatur nihilominus Regni a fFe-
dati. Deuminter atque homines pacis arbiter vcncrat, pax ipfe x-
terna hominum, & princeps pacis: fadiofus tamen, feditiofus, turbu-
lentus dicitur. Ex obfellis corporibus abigebat daemones: ore blafphe-
movocatus ipfe dccmonum anteiignanus, maleficus, magus, occupa,
tu s a demone. Dieto fadoque temperantiam docebat d:  frugalita-
tem: non efFugit tamen, quin helluo & ebriofus, & vini potator habe-
retur. Qui Vitam traduxerat innoccntiflimam, benefaciendo (ef fanando
omnes , mftar noccntiffimi latronis iudicatur in Cima, a lacro pro-
fanoque damnatur magiftratuj & duorum ipfe latronum medius, vel-
uti eorum fceleratiffimuSjinfami crucis fupplicio tollitur e medio,tam-
quam indignus vita vita: audor.

Etmiratur aliquis impeti, traduci* vexari Societatem Iesv ?  Cur ex-
ciderunt animo diuina oracula? Beati efits cum maledixerint n,'jobis ,
perfecuti uos fuerint , (fj 1  dixermt ornne malum aduerfum njos mcntientes y
propter me: gaudete, & exultate , quomam merces Vejiva copiofa eB m ceelis.
fic enim perfecuti funt Prophetas  , qui fuerunt ante Vos.  fic fandiffimos
Religionum Fundatores, Benedidum, Norbertum, Dominicum,Fran-
cifeum, eommque coctus Religiofiflimos ; eafdemque obiecere crimi-
nationes, vt ex D. Thoma ac D.Bonauentura dodillnno Commenta-
rio Gretferus nofter oftendit. Non defcendimns primi in ha:c certa-
mina; per ifta dudum ante nos illi tranfiere. Quod li Iesv  nomen im-
pendentium nobis quoque Dei caufsa calamitatum omen ell, vt ante
dicebamus; quae materia querelarum, quod farna: detrimentum eft, fi
durius fubinde immitiusdue agitamur ? In hereditarium lftud onus
cum nomine venimus. illud illud nomen eft, quod etiamnum im-
probis odio eft atque terrori. in illud diriguntur haereticorum tela,
qua: Sociorum latere atqueobiedu excepta funt. Nec folus olim Iesvs
in crucem adus, fed & nomen eius; nune quoque quidquid hoc no¬
men gerit, mundi odium eft, & crucis inftar exofum.

Age ergo, ne defatigare deficiens animtš,generofa.  Societas, vnius fie-
culi procellas impetusqne km experta, fimul & tutelam Numinis.
Adfpice in auElorem fidei & confummatorem  Ie  s v M. illum fi perfecuti
funt , te perfequentur.  Cur alia tua fit quam Domini fors ? cur alia
quam Chriftianorum veterum ac Religioforum? Iesv  nomen tibi pro-
prium fifumpfifti cum tanta maleuolorum obtredatione, eopretio
cmifte te črede magnifieum illud pro nomine  Iesv  contumeliam pati.
lftud Origenis tibi feriptum puta: Jgui amicittas expetit  Iesv, multorum
fibi fciat mmicitias tolerandas : licet  vltimi meriti sis m Ecclefid-,
tamen hoc ipfe, qma ad  I e s v M pertines , impugnaberis.

CAPVT

LIBER QVARTVS. SOCIEtAS PATLENS. $ 2 $

C A P V T VNDECIMVM.

Cradeliter cvemta Societas d barbari* in Orbe nono 3
ac firmo in Indid Orimtali.

S le exercitam inter Catholicos hacreticoscjue Societatem, quidmi- j nter £ t ^.

rum fi grauiora in Orbe nouo inter barbaros excepere certamina? nicos dure
Per vaftiflima incognitadue maria, ad vltimos Sc  inacceflos tnundi e * erc,ta

r  „ .p ■ Societas.

fines, coram Genubus Sc  Regibus Ies  v nomdn vt portaret, experiri
quoque debuit, quanta oporteret pro nomine ifto pati. Egreffa certe
Europa: finibus, quo remotiores adiit plagas, eo acerbiora fenfit perfe-
renda, crefcente cumterrarum fpatiis ex asquo agendi patiendique ne-
ceffitate. Elicillamin vit tu tis luaz theatrum ingreiTam diccres. hicfer-
ro flammaque in eam fseuitum, hic certatum vtrimque totis viribus,
doneč fefsa crudelitate victrix toties patientia triumphauit.

Noui ego generofam pofteritatem: nec illam confpedus Sociorum
languis, nec fuppliciorum terrebit immanitas. inuitamenta hscpotius
Sc  pramiia erunt, qua2 ad Indos pelliciant. hac fpe arftuabit illis ani-
mus, anguftis Europs limitibus inclufus : hac fpe ardebunt fuperare
Oceanum, Sc  longse ta:dia nauigationis. totHeroum, maiorum, in~
quam, noftrorum, hrec fpes Sc  mercesfuit. eterris illis tu m recensde-
tedis, pro auro Sc  gemmis, retulere fpeciofa vulnera, Sc  pulcherrimatn
mortem per atrociflima fupplicia. Ea nune quafiinbreui tabellaex-
hibere eft animus. non igitur, vt hadenus fecimus, Collegiorum in
Orbe nouo fediumque noftrarum narrabimus agitationes atque diferi-
mina, fed illuftrium de Societate virorum violentas csdes barbara: im-
manitatis: fpedaturi in extremo illo mundi theatro, tamquam fcena
variante, alios in cruce, alios in ferobe, fub lietoris manu ferroque alios,
alios in flamma;fuum fingulos adum nobiliffimo fine, hoc eft generosa
morte, claudentes.

Qux primis noftrorum laboribus exculta eft ad Orientem India, Vrimtude
prima quoque noftrorum fanguine eft imbuta. Xauerij votum quo- S ° C y^tlrk
tiesidfuit! fed Antonio Criminali ea referuata erat diuinitus slona, trucidatur

ij J

vt tot Heroum dux Sc  antefignanus prodiret. pone illum fpedandos
fe offerunt viginti amplius commilitones, diuerfo tempore in eadem Ribadenfin
Goante Sc  Malabaricajditionis ora: quos inter Rudolphus Aquauiua
Sc  Alphonfus Paciecus, clarifiimi ftemmatis ambo, fi in tanto virtutis Maifr.Hiff.
fplendore lux aliqua ftemmati relida eft. Criminalis gente Ital us, no* Hilarion de
bili genere apud Parmenfes, ab Ignatio miflus in Indiam, fuftinendis
orx Pifcariae & Parauante Ecclefia: curis atque calamitatibus, Xauerio Thom.s°-
fucceflerat,parem vnus animum ferens tanto & initio & labori. Satisad figno zj.
aeftimandam viri virtutem, fuccefliffe Xauerio: eam vinearn excoluit
fumma fide, labore improbo Sc  fudore, tandemque rigauit Sc  fanguine*

Res fic habet.

Anno ChriftianoM.D.XLix. defecerat Lufitanos nitratuspuluis.hsec
egeftas cognita vicinis barbaris animos ad audendum fecit. Vrgebat

V v v 5 Crimi-

Jnterfiei-
tur Rudol-
phtts A-
q Hanina
cum qna-
tuor So¬
diš.

Thom.Bo-
zius lib. 7.
figno z 7.
Hi.Iarion
de Cofta
Hili.Čathol.

$26  IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Criminalis Praifedum arcis, vt miflo oratorepacem peteret: quod ili e
cum faftu dedignatus 3  in naues fe cum fuis recipit, & inuitat Patrem.
Sed Neophytoriun commiferatio retinebat: quos lile mifericors dum
nauibus imponei-elaboratj pra;occupatus ab hofte fubmouet paulifper
gregem* atqiie ipfe Paftor vultu& gradu conftans pedus aduerfum of-
fert, in vtrumque paratus, feu fortiter cadere pro fuis, feu pacem ex-
orare. Sed erac precibus implacabilis barbarorum furor. ergo in ge-
nua procumbens, fublatis in cazlum oculis manibustjue, Deo fe vidi-
mam ofFert. Hoc fitu virum, reuetita čredo, plima acies, tranfit fine
noxa, itemque media^fed poftremamconflabanc Saraceni,capitales 110-
mini Chriftiano holtes: eoriim vnus haftam pet coftas in pedus pre-
cancis adigit. Quo vulnere proftratum fpoliare veftibus feftinabant,cum
ille magnanimns vitro fibi Religiofam tunicam detrahit, quin & inte-
rulam fua iam purpura pretiofam offert, nudus Christo fimilior
moriturus. tum,  vt poterat,in pedes fe erigit, acverfustemplum tegre
greffum molitur, pofiturus animam ante aramillam,inqua, incruenta
Filij hoftia, toties ante litauerat azterno Patri. Verum alium audiens
aduentare ficarium, ne more fugientis occumberet inhonefto vulnere,
aduerfum percuffori pedus obiecit, & lanceam irruentis excepit. col-
lapfo prazciditur caput, quod infana vOciferatione barbari providoriaz
trophazo indelubrum inferentes,idolo fuo Tricanduro fixere anathema,
hoc vnofatis fupercjue cauffam necis teftatfiodium Religionis. Quan-
tus hic vir a tam beato futiere / quem etiam viuentem Xauerius San-
dum nominabat.

Fufus Antonij cruor, multorum fanguinem inflammauit. ingens
omnibus iniedus ardor: nec pauci fummam votorum retulere; quo-
rum aliquos produco fpedandos; non temporumordine, fed locorum.
Rudolphus Aquauiua, Dueis Atrienfis filius, exorata parentis venia in
Societatein admifiiis, longa aliquot annorum preče Indiam impetra-
uit. ibi magno Mogori Patres aliquot petenti, ipfe potifiimum datus,
tnennio vixit in Regia; ac fubditorum plurimis Christo adiundis,
cum in Rege ipfo, plus quam Christi  lex patitur vxorio,fruftra la-
boraret, petita obtentaque miffione reuertit Goam. Mox Collegio
Margano Redor datus elt, annexis ad curam, quotquot Salfetide in-
fuia fedes habebat Societas. Confilio fubinde inter domefticos Patres
initode iuuandis in Fide incolis, placuit infpicere loca defigendis cru-
cibus templisque excitandis opportuna. Rudolphus ipfe Redor cum
Sacerdotibus tribus, Alphonfo Pacieco, Petro Berno, Antonio Franci-
fco, &non Sacerdote Francifco Aragna, poft Miffarum Sacraprofici-
fcuntur. in comitatu erantLufitani duo, plures indigenarum, & age-
bant iter nulla fufpicione periculi. Notauit pulcherrimam vindidaz
occafionem impoftor quidam veneficus; & repente excitatis vndique
barbaris, veniffe aiebat tempus vlcifcendi iniurias Deorum fanis &
fimulacris toties illatas ab Sacerdotibus nouis, qui nune etiam circum-
fpicerept loca ftruendo templo &crucibus imponendis, cum azterna
ignominia, prazfenticjue interitu Pagodum. Animauit facile fanguina-
rios hazeoratio. Patrum cazdes decernitur: vias omnes obfident: praz-

LIBER QVARTVS* SOCIETAS PATIENS. 527

dam in difpofitos circumquaque caffes fponte venturam prreftolantur.

Ec iam Patribus fubolebac machinatio: quare n on vitra pergendum
rati, iter fuum relegebant, cum ad pagum Coculinum fefe vndique
circumuentos vident. Lufitanus fclopos expediebat: prohibuere no-
ftri; monentes non defenfionis hoc tempus eflfe, fed mortis ChristI
caufsa fortiter oppetendte. Paciecus barbaros fermone gcnris lenire ag-
greflus, vehementius irritauit. Primus in Aquauiuam impetus fuic.
amputatis tibiis in geilua prouolutum, nudantemque colla, geminato
acinacis ictu percuiTere. mox & in humeros impačtum fcrrum,& pe-
dus telo pcnetratum. tot vulneribusoccubuit statis anno trigefimo
tertio: qua ipsa erat artate Paciecus, nec gcnereilii nee virtute minor.

Hoc ačtore Pliilippus Rex mandauerat Protegi, ne quod Pagodibus
fanum tota Saliettde rellitui pateretur. vbi letale vulnus in pečtoreper-
fenfit, decuflatis in crucem brachiis, caelum fufpiciens, recepto in gut-
tur telo, comitatus efb Aquauiuam. ambo non fine aldore prouiden-
tia, pari nobilitate, paribus meritis, paribus vita; & Religionis annis, ex
militante Societate in triumphantem pari leto abiere.

Exofus erat prte ceteris Petrus Bernus, quia paulo ante gentis deo$
fuis oppugnarat manibus, pedibuscjue protriuerat; a udor etiam ma-
datasvaccas, quam fuumnumen ( ^Egyptiorum Ifidem huctranfifle
crederes) indigenae colebant. hinc diriflimeper horrenda vnlnera truci-
datuseft, neque cadaueri infana cmdelitas pepercit. Sui ipfe leti vates
fuifle creditus, cum frequens diceret, Coculinos haudquaquam ferio
Cfiriftiauos fore, nifi Chriftianum fanguinem, & fuum ipfius quidem,

(ita didabat animns) bibiflent. Triginta aetacis annos numerabat Ber-
lius; totidem Antonius Francifcus, voto dudumMartyr; lolitus,quo-
ties facrificabat,ardenter precibus lacrymisquefundendi fanguinis bene-
ficium a Deo poftulare. At Francifcus Aragna, extindis ceteris,adliuc
fpirans repertus, inter barbarom m manus cum ingenti clamore in fa¬
num afportatur; vbi circum idolu ni femel iterumque raptatus, &fio~
norem nabere iulTus, tanto animi robore deteftatus eft, vt,furore im-
piorum accenfo, horrendam fagittarum pluuiaminfe prouocarit; qui-
bus toto corpore confixus, alter Sebaftianus apparuit. Ada res efl:

Idibus luliis anno M. d. lxxxiii. quam infigni poemate nofter
Bencius exornauit.

Polfem file ego Alphonfi. a Cafiro, Nunnij Ribera:, AloyCij  Men-
dez, Pauli de Valle, Francifci Lopez, Petri Mafcarenise, Georgij Fer-
nandez, Gomefij Datneraltij, Vincentij Aluari; poflem aliorum glo - rum nami*
riofam in.eadem Orientis India cataffcrophen fpedandam dare, poftu- 84 *
laretque tam clarorum id pugilum dignitas,nifi inftituta breuitas veta-
ret, moneretque vt in Iaponiam , Xauerian«e fecuti curfum induftrire ?
aliquando transferamus pedem.

CAPVT

$28

IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Prot omar-
tj res So-
cietatis in
laporna.

Caroltts
Spinola
lento ione
comburi-
tur cum
o cl o Sociis.

C A P V t dvodecimvm:

In laporna in Socios gladto , flammis aliutfe tormentis

barbare fmit um.

P Ropria Societati Iaponia eft, ex quo primus in eam Xauerius
Christi intulit Fidem. Pro,quantum conffcantiae Chriftiame iani
theatrum ! rcdiuiuam nafcentis olim Ecclefbe faciem hic agnofcas;
& vere fanguis Martyrum  hic femen eft Chnjltanorum.  In illos quis bar¬
bara Regum edida, quis fligillatim noftrorum proferiptiones atque ex-
filia numeret? Arimae, Meaci, Firandi, Nangafachi, aliisque in vrbi-
bus, pro domibus atque Collegiis olim florentibus, latebrx iam funtj
& receptus nufquam fatis tutus. fraudis atque infidiarum plena om-
nia, plena faeuitias & horroris. ferrum, catenže, cruces, ignes vbique
circumfonant. fed e latebris ad generofa certamina.

. In hac arena noftri agminis principes funt beatiflimi Martyres Pau-
lus Michi, Ioannes Goto, Iacobus Ghifai, prima Societatis Iaponicas
purpura, primas rofas. in crucem adi anno prioris fasculi nonagefimo
feptimo, famiente Taicofama. quos dein ingens turba, quafi torrenre
quodamprofufi fanguinis, etiam poftremis hifce annis confecuta. Fe-
lices illi ante aliojs,quibus adeptam martyrij palmam Supremus Sacro-
rum Antiftes folenni fententia pronuntiauit. nimirum illo potiffimum
honore digna erantnecis inftrumenta, cruces. Erit, cum & flammis
fua conftabit gloria; quarum hic, tanto rerrarum mariumq; interiedu,
luce perftringimur, ardoreinflammamur. Illarum in primis,in quibus
admodum nuper adhuc p^ne ante oculos noftros viuus Ipiransque re-
lucet Carolus Spinola, inuidiflimus Heros; illo quidem Spinolarum
fanguinc illuftris, at fuo apud Iaponios multb illufEriorj fuis animicor-
ponsque dotibus, fuis in excolenda Iaponia: vinea diuturnis laboribus
atque serumnis multb clarior.

In arenam ingreflus efl: anno feculi vigefimo fecundo: quo vno an¬
no fupra centum ododecim Chriftianos atrociflimis pro Fide fuppli-
ciis cado Iaponia tranflcripfit, atque in hoc numero de noftra Societate
quatuordecim. Vnus idemqne dies Nangafachi quinque & quinqua-
ginta pugiles laureatos vidit. ex noftris nouem, Carolum Spinolam,
Sebaftianum Chimuram, Petrum Zampo, Michaelem Xumpu, Gom
faltium Fufai, Antonium Kiuni, Thomam Acafoxi, Ludouicum Ca¬
rrara , Ioannem Ciucoga, omnes viuos lento igne combuftos; praster
Ioannem , qui, quod coIumna,ad quam cremaretur, deeiTet, gladio
percuflfus,diuersa paululum viaeamdem metam attigit. prarter barba-
ros, triginta ampliiis Chriftianorum millia huic illulfri fpedaculo roc'-
morant interfuiffe. Ad fex cubitos flammi a corporibus dillabant,
nempe vt longum eflfet & crudele fupplicium: manus adftrida: leuiter
columnis, libero nodo & non asgre folubili, vtquibus animus adpce-
nas deficeret, inuenirent fugam. At nemo vnus ex omili numero fuit,
qui ardente iam vndique pyra pon oculos celo infigeret, non ignem

ferret

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PAT 1 ENS. $29

ferret animo Sc  corpore immotus. Carolus quidem ad duas,Chimura
vero adtres etiam horas mediis vixit in ignibus. quo cruciatu corpo-
ris! quo animi robore atque conftantia! Eocerte barbarorum ftupo-
re, vt per dies plurimos nonnifi de illo admirationis pleniffitnus eflet
Termo. H«c Nangafachi.

AtFirandi Tub idem tempus haud minora fpargebat lumina Ca-
millus Conftantius, natione Italus, ex Romana Prouinciaj variarum nm em( .
linguarum, etiam Flandrica?, peritus. Erant tune Firandi in anchoris dusigmbm
naues tredecim,qua Hollandorum, qua Anglorum, Sc  in nauibus in- c °" c r wnci ~
gens vedorum numerus. Hosomnes ad fpedaculum egreflbs vbi Ca-
millus vidit,ex ftrue lignorum, velut ex roftris aut ex orcheftra, nune
Flandrico, nune alio fermone verba faciebat, pari eloquentia Sc  animo-
rum motu. Ad Iaponios vero, quorum litteras Sc  faera callebat, con-
uerfb orationis epilogo, fortiflhne fimul ac fuauiflime deduxit, fidem
Christi Ies v Sc  veram efte Sc  fecuram. Qu« cum diceret, ita rapuit
Iaponenfium animos, vt ignem citoadmoueri nollent, ne cito dulcif-
fima illius fuada priuarentur. Accenfo autem rogo, inter ipfas flara-
mas ardentiflima voce omnes allocutus, non ante finem dicendi fecic
quam viuendi. Haud muko poft pari luxit incendio Petrus Nauarrus,
qui fex Sc  triginta ipfos annos Iaponium Christi gregem Paftor
rexerat, Sc  cum eo par fratrum Dionyfius Sc  Petrus Sandayus-, at Au-
guftinus Onda gladio percufius. Has tot vidimas, anno, quem dixi,
vnicofecunda Martyrum Iaponiae Societate noftraCHRisTO imrao-
lauit. Nec paucos nihilo his inferiores aliorum annorum fafti atquc
Hiftori« dabunt, Ioannem Baptiftam Machado, Hieronymum Angc-
lum,Carolum Sc  Michaelem Carauallios, Antonium Pantum, Franci-
Tcum Paciecum,Balthafarem de Torrcs,Ioannem Baptiftam Zola, cum
Sociis feptem non Sacerdotibus- aliosque complures (neque enim recen-
Tere fingulos noftrum eft) lento igne toftos potius, quam exuftos; cla-
riftimofuis fiammis Sc  nobiliffimo leti genere.

Et hadenus ignibus feuitumerat, gladio hadenus Sc  crucibus,qua-
fralia nondum noiTet tormenta barbaries; fed,heu ! qualia poftmodum
non inuenere! armet Te profedo obduretque Tcribentis ac legentis ani-
mUs necefTe eft, dum inauditae crudelitatis ada memorantur. Scio
ledasfolum ex Iaponia epiftolas pluribus lacrymas excuftifte, mouifle
korrorem. Nimirum poftquam obTeruatum eft ignem efle in voris,
fadumque ludum paruulorum, omnia in cruciatus coniunxere el c- jsTomtor-
menta. In bullientibus, in gelidis aquis, in aere vacuo, in terra Sc  fegni menta. a ~
humo qu«fiuere quod cruciaret, quando tot horarum lenti ignes iam ^
nimis breue videbantur Tupplicium.

Fontes calidi funt apud Iapones, &ex iis balnea bullietitia, arcana
natur« vi; aerius igne tormentum. his fenfiminde ab imis tališ Sc  lente
merguntur, vel etiam capite immittuntur ij, quorum fides igne for-
tior; repetiturque toties,per interualla tamen, immane Tupplicium, do¬
neč folutis neruorum ofliumcjue compagibus, diffluente čarne fimul SC
vita, deficiat fpiritus. Aliter in aqua gelida Judit f«uitia. Elatis in al¬
tu m pedibus, pendulus in aquam demittitur ore tenus aut naribus, qui

Xxx torque-

• $3Q IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

torquctur^ vtatgre admodum necnifi cum horribili conatu ludlantis
natura: queat tel pitate. Eft & cum ingeftis in os, eft cum affufis in fa-
ciem pendentis centenis hauftibus aquar geltdae, ita intercipitur attra-
hendus aerin pracordia, vt laborans aeftuansque natura aditum per difd
ruptam kepe venam quxrat. lam in aere & lub dio, terebratis ferro pe-
dibus, reuindtisque manibus, fine cibo,fine fomento plures dies nodlefd
que femianimem quotics deftituunt omnibus expofitum earli iniuriis?
Quo in tornaento cum de Soeietate aliquis non ita pridem quintum iam
dicm nodtemcjue perduraret, negauit altana fe fentire moleftiam, quam
quod totana necdunt Iaponiam ChrisTO adiunxiiTet. O arterno
digna prteconio generofifluaaa vox! meliorcm aliquando laudatorem
inuenies. De teni quid dicana ? iners quidem & fegne elementunr eft,
fed non torquct apua Iapones inerti fegnicjue modo. Excauatur altitu-
dine modica j tum congefta in fcrobem foedifltmorum animalculorum
copia innumerabili, ardte concluditur j niftqubd furfiim pateat hiatu
tanto, quantuna inaplete poftit humani cofporis rotunda moles. hanc
in fcrobem capite deorfum pendulo vmbtlico tenus Clariftianus im-
mittitur, deftituendus iiaibi, doneč cruciatus ab aninaalculis , praftoca-
tus omni fanguine defluente in fauces, aut conftantiam amittat aut vi-
tam . Quas ad iftaec tormenta , fi redte expendantur, non cohorreac
natura?

Hxc tatnen omnia quanta virtute ac robore quam nauki ex omni
facromm Ordinum Familia,quam muki ex Soeietate noftra hilares con-
'jMulti e  ftantesque fubiere ? Deficeret dies enunaerantem fingulos . Vno anno
nosins in  nuper trigefimo tertio fupra viginti e 'noftris teterrimo ifto fčrobis fup-
ferobeene-  pj lclQ  f uere  enedli. Oinitto reliquos qui vltimis laifce annis confecuti.
Marcelu  VniusMarcelli Francifci Maftrillij generofa virtus, properdntem licet,
Franctfii  aci fc  rapit: claruna nomen, niagnoque dilečtum Xauerio caput. Anno
ufvelero-  nu P er  trigefimo quarto e graui plaga agebat Neapoli aiaimam. Spedtan-
/amors.  dum feprxbetmanifeftain luce Xauerius,ad fpem excitar, adeundte Ia-
poniae, exigit votutn: pundlo temporis perfanat languentem, certillimo
& orbi teftato miraculo. Ergo ille, relidta mox Italia, iam Hifpaniam
tenet, iam Oceanum nauigat, iam ad Iapones properat, & viam vbique
frequenti fignat prodigio . Qub hic euadet ? quid moliuntur Superi
nouo hoc laponias Apoftolo, fubmiffo diuinitus ? quin & fugatos exer-
citus barbaros, & innoxia ante pedes defluere hoftium tela videt, om¬
nia magni ope Xauefij. cuius virtutum xmulus laborumejue, nomen
quoque iam ptldem aflltmpferat. Sed quo tandem hxc omnia ? ad de-
ftinatam gloriofe mortis in Iaponia lauream per tot miracula ducitur.
Vix in continentem expofttus, ad inortem quxritur , tamquam adue-
niftet quem opperiebantur. Inuentus eft dcnique indicio vaporis emer-
gentis e lpco, quo orationis caufsa fecefTerat. cxlefti luce circumfufa fa-
cies attonuit exploratores; nec iniicere manus funt aufi,  iiifi perbenigne
inuitati. Iudicibus fiftitur. memorata in iilum dcccrnuntur fupplicia.
exhaufzt ornnia atque fuperauft. Iam quatridutnn in ferobe exegerat, &
cum carnifice expoftu!at quod abftraheret niniidm cito;, fiiasque inter-
pellaret delicias. Huic fortitudinis portento quid vitra facias? acceleran-

L IB £r qv art v S.  ŠOGIETAS PATIENS. 531

tla hciiapc coihpendio mor 1 :, ne tantae farna con ftan tiar con firme t lapo-
nios. Gapite ergo rapcim plečti iubetur: led ccce ličforis gladius ferreos
etiam vcctcs potens cttffiiidere, to tis viribns impačtus, a Cefaice velurab
incude rcfiliitj ne perftričta qitidem lertiter čute. Al temin denub li-
branti iclum iiigit enfis e manibus attoniti ličforis. Et-ianl defiperabat.
imperata perficere: led conucrluš ad hominem Mafhillius,boiiO animo
eifie iuffitj & cxiequi dddinataj pradfitutanl diuiliitus horam iaill adcilč.

Qua ille voce, non lecus ac diuino mdnitu, rHumptis cum telo viribus
animiscpue, facili ičtu dignuril immortalitote verticem demelliiit a cer-
uice xvi. Kal. Nouembr. m. d c.  xXxVIi. aiiimumque vičlorem im-
mifit carlo, Magni čredo Xauerij eiceptuni amplexibuš, quem tanto
fauorc dignatus etat in terriš, Sč  ad negatam fibi olim*martyrij palmam
fibi quodammodo vicarium in Iaponiam milerat.

De Iaponiis hačtcnns. Mirto de Siilenfibus dicete. alioqui hi c Xa-
uerius iple, optimo mre, voto Mar'tyr cenfendus veniret. O qualis ani-
mus luc ante inaccefla Sinonim clauftra arrumnis & neceffitati luccu-
buit needum fiat ur asfumilarum ! lila pofiquam fiemel perrupimus,
tempeftates fiepe, non naufragia fiuere; pencitla, non cardes; Patrcs nune
expulfi, nune in tetros carceres dati, gloriofb leto (quod erat in votis}
quafi fiemper fugiente. Nune illi Regrto alta qut.es, {pescjuc ingens, Rege
in Religionem ac Societatčm admodum propenfb;

CAPVT  D E CI  M V M T E RT  IV  M.

In Aethiopid , in Occilmtdi Indid  * in Bmftlm , Floridd,
J\Iexico , Faraqmrm, muhi e Sodiš trmiduti.

t '}  Iaponia aliquando ad Athiopes & nigtrrimos y£thiopum Ca-
_j  fres conuertamus oculos, quos Mnc atque illincpar nobile pugi-
lum ad fiefe rapiunt Gonzaluus Silueria & Ahrahanius Georgius Maro-
nita. Pro, qualcs viri! quam indefeffi laboris! qUam prompti in arduas
'expeditiones animi! načfi arrumnarum fegetem animo fuo parem, vita:
exitum ex voto gloriofillimum . Silueria, Lufitanus primor nobilitatis, Gonili um
diuino dudum cotifilio ad tinčtam fianguine lauream deftinatuš, polt Sllftcria m
exantlatos in India labores immenios > Chriitiams lacris lultrauerat Ca- t apd tm-
fres, iplumcjue adeb Regem Monomotapar, cum matreac trecentis Pro- vdat m:
ceribus. Tot laborum periculorumque prormium mors fiiit, a Mahu-
metanis procurata odio Religionis. Deus bone! quot ille anhelauit vo¬
tis, &: quantis animis exlpečlauit nečem ! Omnibus valere iuflis, vnum
fn cruce pendentem amplexus I e s v m , atque, vt gaudio exfiultare cer-
neres, vcllcm candidam indutus, nočtemedia inambulabat, luos ex-
fipectans carnifices, & ad audendum inuitans. Sed fiue tanta.magrtani-
mitas, fiue antiqua viri reuerentia, tamdiu determit lacrilegos, doneč fia-
tigato Ibmnus obrepfit. Tum vero ex infidiis, vnde hominem obficr-
uauerant, tacite progrclli, iniečto in collum fune ftrangularunt. Cor-
pus , ne coli polfiet, influmen datum. Alt ibi qu6que cum dic luuni
cultum iiiucniet, & vel capillos bene numeratos Deus coronx feruat.

X xx z  Haud

Alraha-
inus Geor
gjnu M a
ronita a-
fud Ara-
kes:

up ud
‘Brajdo S)

4 Petrus
Correa &
Joannes
Šoja:
Ribadrn.in
Vira B.Ig¬
nacij lib.4.
c.ii.

Andr.Scfrot-
tusia VitSi
Borgia;
I1b.3-c.10.
Maffeius in
Appen.Epi-
ftolarum
Žpift.c.

Jgnatius
AZgbedns
tam  xi.

S o ctis:

532 1 MAGO PRIMI SifeGVLI SOC. IESVo

Haud louge difpar Georgij Maronitx apud Arabes vidoria, mfi
' quod niagis properata. Goa loluerat, vno comitatuš puero kEthiope,
Semiriarij Goani alumno, iple in mercatorem Armemim pulchra ob
Christvm  metamorphofi tranfimutatiis.Oras enim omnes vEthio-
piae ardiffima cukodia claalas tenec Turca$ difficili aduenarum aditu &
periculolo .■ Appulfus Georgius 3  vc erac Arabiac peritiffimus, facilč
facultatem a Prakedo loči impetrat penetrandi in ^Ethiopiam, vendun-
darum mercium caulša. Iamque erac perreduruš , cfim puer in kolpu
tio relidus, exlpedato in mukam lucem Patre, ac farne interim kimu-
lan te, cibum capere aggreditur j eratcjue tum lile dies Mahumetano ie-
iunio facer, quo quidquam guftare ante vefperam ingens Turcis piacu-
lum elb Ergo vbi vorantem puerum videre, magnis minis dc  fuper kas
alapis extonere Chrikiani nominis confekionem. Fit mor certior Prx-
ledus , & e vekigio reuocatum Georgium interrogat , CHRisTVMne
an Maliumetem colat. Pro Christo  Ubere fatentem magnis pro-
miffis ad defedionem inuitat, renuentem ingentibus terret minis. At
iiio explodente Mahumetem , &: conkanter Ghristvm  praidican-
te, accenkis furiis Prarfedus madarat homincm in loco, m pervimfu-
rori kio moderatus lubigendum carcere Iperalfec. Sed manfit viro con-
ftantia, nec addtici potuit ad reuerentiam Mahumetis. Hac caufsa
capids damnatus ek. Prodigiofum kipplicium fuiife memorant tekes
oculati. Primo idu carnificis, ferrum illaesa penitus ceruice diffiliit;
altero acinace bis hominem perculfit, diffiliente itcfum ferro, & vix le-
mter perftrida čute. At egregius pugil, dato iam clara fatis innocentiar
figno, ceruicem tertio gladio luppoiuit j & mox capite minor magnum
animum celo intulic, reternas glori.e cadekis opes breui morte merca-
tus. To tis quadraginta diebus corufca per nodem lamina fuper fepul-
crum vila, attonitis portciito Saracenis: atque intra illos dies Prarfedus,
& quotquot necis illatce affin.es, diem liium obiere.

Placetne Brafiliam nune adeamus ? Hic terra marique cruenta Ipe-
dacula dikrahunt oculos, quo potiffimiim le vertanc, incertos. Hinc
Petram Corream , loannem Šolam, aiiosque kabet terra; led mare nu-
mero vincit, & dignitate: maior quoque in k ac Ičena nouitas. Ignatius
Azebedus in Brafiliam nauigabat, cum impofito fibi Prduincialis mu*
nere; & augendis in barbarorum lalutem Collegiis nouas dudabat co-
pias lexaginca nouem Sociorum. Tribus dikributi nauigiis vekeban-
tur$ led cum Ignatio pars maxima, quadraginta Socij * & huius nauis
ad Palmam inlulam f ex Fortunatis vna ek ) exonerandis ikic merci-
bus appellitur. Exlcenfione £ida,lacerdotes faeram Deo hokiam litanc.
Incolarum muki luadebanc Ignatio terrekre ad vrbem iter, vitandis
leilicet piratis, quos graflari per ea littora conkabat. Sed alia mens vi-
ro fuit diuinitus vtique inieda. Nauetn omnes repetunt; vixque a por-
tu aliquot milHbus aberant, cum in Iacobum Soriam mcidunt ex Cal-
uiniana dilciplina peracerbum Catkolicorum, led in primis Idiiitarum,
hokem, perqu,e eas oras diuturna piratica celebrem. Vtrimque aeri-
ter pugnatum : led obtinuk pirata truculente inclamans : Pereant,
pereant Papikx, qui falfam Brafilia dodrinam important. Animabat
* . interim

LIBER < 3 y ARfVSr SOCIETAS P At IR N S; $33

interim fuos Ignatius ad iuftinendam fortiter neceiii ab hoftibuS fidci.

In capiit adhuc loquentis Caluiriianus miles ferrum alco vulneredefigit;
mox aliis aliisque plagis confoditur, teftatus Deuriq holninescjue foia Ro¬
mana Fidei cauisa ie mori: fimul qua poterat vocej led exemplo magiSj
circumftantibus Sodiš mortis eximebat rrietum * Mox in mare prceci-
picatus cft cum fandiflimce Virginis iiriagine, quam ardiihmo com>
plexu , fruftra conatis extorquere hasrericis 5 retinebat. Exinde in alios
ixuitnm. Crimen erat 5 & piandum niorte 3 cfle Iefuicas i  multosque ex
jis Saccrdotes, quibus in odiuin iacri Ordinis verticem abrasere. Nec
lat urar i crudelitas pom ir. Benedidus Caftrius tribus primum glandi-
bus idus, dein ferro pundim caciimque confoditur: Emanuelis Aluari,
poftcrebra vulnera, confrada trura atque oiTa čoliifa. capulis gladio- :
rum elifum capuc Blafio Riberce, cerebrumque efFuium . Petro Fon-
fecx  os pugione corifoiTuiri, di fr up ca maxilla. Didacurri Andradam au-
res dantem confitentibus nlaiore odio frequentatis ldibus traiecere.

Nec mindri feritate iugulauere Gregorium Scribanum, Aluaruni Men»
dez, Simdnem Acofta. Reliquos fere binos ternosque taiaribuš exutos
tunicis, adado bis terve in prcecordia pugione3 quofdam etiam ma-
nibus brachiistjue truncatos, in mare omncs dedere pratcipiteš xv. Iu-
lij anno m. d. lxx.

Par conditid alterius nauigij arino vertente Fuit. Tanti temporis
erat ifta nauigatio, quafi Brafiiia fugeret, mare quaereret tam generofo a  ^
tingi ianguine. Inipfam illam piratkam inciduntj cui iam pro Soria lu "fu P . C c.xi~
Ioannes Capdeuillius, folo nomine alius, imperabat. Vtrique par Rcli-
gionis odium, &c  ianguinis noftri iitis. Nauecapta, Socij xiv. duce Pes¬
tro Diaz in poteftatem venere. Dabat tum forte nautce confitenti aures
Francifcus Caftrius Lufitarius 3 quo iri opere tamquam in flagranti deli-
do,fcilicet ab ha:reticis,deprchenfus,mulro vulnere in ipib veftigio per-
emptus occubuit. Diaz quoque, & cum ipio Gafpar Goe z, cui plani PetrM
Adolefcenti pateme fblicitus imperarat, ne a iuo laterevel latum vnguem T) idi. cum
diičederer, iimili ratione madati. Reftabarit vndecim, quos millema-
ledidis verberibus^ue oneratos , reuindis poft terga manibus, in angu-
ftum compegere. Hoc imnumero Michael Arragonius brachio graui-
ter iaucius, dum forte gemkuffi edit, a mitibus *ilis Caluiniftis iri ma¬
re datur, atque ad folatium videlicet comes adiicitur Francifcus Pauluš
Luiitanus. Alij in pofterum diem referuati, noua fercula iariguinario-
fum; pie interim Sociis iam Mattyribus inuidebant, ipii de iiia forte
anxij 5  ne fofte viuerent. is vnicus erat tiirior ; ied hoc etiam metu po-
ftridie liberati. Exutos togis, ac iiimma libratos vi, excutiunt in mare
cum tragica voluptate hxrcnci, quafi ludumfibi familiarem luderent.

Duo longa natatione iiiperftites celoce excepti iimtrceteros habet mare.

Illos čredo icruauit Deus, vt iinceros tragcedi e teftes haberenlus.

Sed reddamur terris, & Occideritem Indiam contemplemur, hanc vari) in
quoque noftro cruore, quam iiio metallo, pretioiiorerii. Multum fan- F,onda ->
guinis noftri habet Florida , habet Mexicuiri, & adhuc recenti calet Pa- vkf'
raquaria. Florida iolo nomine iiiauis terra, cetera ferox, poft Petrum B a or S“ >• y
Martincz, qui primus illic, vixdum appulsa claiTe iri terram exfiliens, a Mp ' ’

X x x 3 barba-

Mexko,

na.

Chrifto-
phori de
Aiendoz.a
nitpera
morsglo —
riofa.

N on mi¬
no? laws
arumnas
pertttlijfe
cina ne¬
čem.

5 34 IMAGO PRIMI SMCVLl SO  C* IESV,

barbaris interfe&us eft, anno dcin eLipfo, vno die Sociorum odo fran-
dulente atque immaniter obtrnncauit, Ioannem Baptiftam Segura, Lik
douicum Quiros, Gabrielem Gomez , Ioannem Baptiftam Mendez*
Gabrielem de Soliš , Sanchium de Saualle, Petrum Linarez , Chnito-
p Koruni Rotundum, Hifpanos omnes. Totidem Mexicum & vno die,
.Hernandum de Thouar, Hernandum de Santaren , Bernardinimi de
Cftneros , Iacobum de Orofco, Ioannem de Valle, Hieronymum.de
Moranta, Ioannem Fonte, Ludouicum de Alaues, Sacerdotio omnes in-
fignes. Gonzaluum de Tapia prcetermifi, qui primus e Societate lucern
Euangelij attulit Mexicanis; Antonium item Lopez, aliosque complu-
ies, non diflimili certamine fimilem palmam adeptos.

In Paraquaria quoque, vtRochum Gonzalez & Alphonlum Rx>~
driguez, poft plurium annorum ingentes labores, anno nuper vigefimo
leptimo barbare trucidatos prastereamus ; certe Chriftophorus de Men-
doza non tacendus, qui recens luo fanguinc fparlam in Paraquaria Fidei
lementem irrigauit. Redibat ex longinquo vir Apoftolicus, & qria am-
nis tranleundus erat,a veneficis obruitur imbre lagktarum< V na cerui-
cem ingreila per oculum inuenit viam. dure tergus tranfiere. plagre in-
luper luculentre inflidx in caput. Ica mortuum raci, decrado ad ludG
brium Crucifixo quem geftabat, & altera aurium abfcifla, recedunt. Ia-
cuit in vligine ad mukamnodem, doneč,paululum fibi redditus, in
propinquum cliuum, vri reptando poterat, le traxit. Eft luperftitiola
barbaris opinio,vbi hominem necarint,nifi & ventrem lllius dildndant,
fore vt intumercat fuus. Ergo mane ad caedis locurrt regreffi, non in-
uentum Patrem reuixifle crediderunt. Sed veftigia fanguinis prodebanc
viam. Hac lecuti, lemiuiuum deprehendunt in cliuo, crudelker inlul-
rant, Dei quem prredicabat inibecillitatem exprobrant, a quo defendi
nequiuerat. At ille, colledo fpiritu, impios redarguens, quamquam ta-
cere cum minis iuftus, detradam Deo gloriam allerebat: doneč furore
amentes,jfuperius homini labrum cum dentibus ablčindunt, mox & in-
ferius cum mento , deinde reftantem aurem & nares; extrema denique
rabie, horrendum didu, ab radice linguam, cum cliorace, ventre, cetc-
risque partibus, immaniffime reuellunr.

Ec hi quidem generofam animam per vulnera polliere, & laudatifi
fimammortem : eos vero quis recenfeat qui in vtroqueorbe, incer hx-
reticos & Ethnicos, incer Chriftianos Sc  barbaros, incer immaniffimas
gentes, in montibus & filuis, in Ipecubus atquc cauernis, pares marty-
rio rerumnas pertulere ? Quot Sociorum millia, vno iam fieculo, ab-
lumplerunt hi labores ! nec eoruin ideo minor laus, quod placida mor-
te defundi funt. Erit certe Andreae Ouiedi, Nunnij Barrecci, Patriar-
charum Adhiopix; eric Ioannis Beirar, Andrex Fernandij, aliorumque
innumerorum celebris ad immortalicatem memoria; dicenturque prilčis
in Ecclefia Heroibus nihil aut fecifte minus, aut perculifte.

C A-

LIBER QV A RT V S. SOCIETAS PATIENS. $3£

%■

CAPVT D E CIM V M QJV A R T V M.

Sodov um aliejtii in Envofid cmdeliter interfečU ; pvafevtm

in Anglia.

I Nnoftrum orbem aliquando reuertamur. Hic quoque (cenam crueii-
tam hanefis atque impietas dabunt: in Anglia pralertim, fi  fas dicerc,

Iaponia Europasa. Infelix Reginim vnius nuper Regis Iibidine, vnius
Regina crudelitate! Quot illic qualesque animas laqueus interclufit!

Primus hoc campo certauit, primus vicit Edmundus Campianus, qui p rmtu de
eumdem (quod memorare iuuat ) quem ab Apoftolica Sede confir- tn^ngha,
mata Societas annum, in terris natalem habuit, prioris nempe feculi firangui^-
quadragefimum j fimul cum prorumpente in publicum fub id tempus tur ^
Henrici VIII. impietate : quafi primus adueriiis eam de Societate dl-
micaturus, iam tum nobilis Ignatio miles nalceretur. In eam dein mif- »*«.•
fus  expeditionem, diu latere non potuit. Etupit cito in publicum gene- d^° df an ’
rola vis indolis, & eximia ad miraculum eruditio: cui fane refiftere aut
contradicere neutiquam liiftinebant omnes aduerfanj. Nec ftyio minus Hifar.dc' ’
quam lingua potens: decem pro fide Catbolica rationes fcripfit; hitre- c °thoik!
fim fingulis iugulauit. Ab Elifabetha Regina in partes inuitatus, obla-
to Cantuarienfi Archiepifcopatu, mortem Catholicus maluit. Quare
fubiicicur quxftioni, membra omnia luxata fradaque : animus tamen
conftans. Gum tali fcilicet tam deformato, tam elumbi, aufa eft de in-
tegro congredi vmuerfa Anglicana Tbeologia Ichola. dies locusque
dicitur. fit ingens hominum concurlus ^ lumma cxfpedatio. difputa-
tur. clamore haeretici, Campianus magis ratione pugnabat. ipla vi-
rium defedio iuuabat cauflam attentione maiori. Quid multa ? vnus
omnes palam in arena conuidos conftridoscjue triumphauit« Muko-
rum ab hnrefi auerficJ fruclus vidorias fuit. Ceterum hoftes irritati de-
decore, dolorem finim innocentis fupplicio vlcifcuntur * Damnatur
Campianus, fiifpenditur, Sc  adhuc fpirantis cor palpitans euellit čarni-
fex, corpusque diuidit in partes, horrendo fupplicio, led genti vfitato.

Hic primus apud Anglos Catbolica Religionis in noldro fanguine
triumphus.

Tam illuftre Campiani trophaum multos breui amulos ad parem dein
gloriamexcirauit, Tbomam Cottamum, Iacobum Bofgrauium, A\.<zx-? l(ires "
audrum Briantum , Henricum Walpolum , loannem Cornelium,
Robertum Sotbuellum, Odoardum Olcornum, Garnetos duos, Henri¬
cum Sc  Thomam, Rogerium Filocum, Francifcum Pagmm;& duolu-
mina, alterum Scotia, alterum Hibcrnia, loannem Ogilbamn, Sc  Do-
minieum Collinum. Quot vno in Regno capita laureata I quam no¬
bilis purpuratorum Patru m Senatu s! Cottamus pendens Sc  ferro fe- Cetta ~
candus, afpero cilicio implicatus, magno carnificis Sc  populi iiupore,
apparuit. Walpolus fola Campiani morte in focietatis ineunda: defi-
derium exarfit,futurus vtiquealter ipfe Campianus. Ita Deus emeriti
militis locum nouo tirone fupplebat. Walpolus Vlitbngx apud Ze- rfalfo*

landos 1m *

Sotbuellns,

vterque

Garnetm,

Ogilb&M,

Coli mm:

$36 IMAGO PRIMI SAECVLI SOC. IESV.

landos (nam ea: tune infulae Anglicanis prasfidiis tenebantur) teterrimo
carcere inclufus, vix poft annum euafit. in Anglia annum &: vitraEbo-
raci captiuus fuit. inde Londinum vedus, oblatam a nobilibus confan-
guineis fugam, ipfe animo nobilior, recufauic. Annus hic quoque in
turri illa funefta vix honefte tedo, etiam afperrima hieme, ne ftraminc
quidem ad cubandum vilo, tradudus eft; doneč Regina viri conftan-
tiamfuum probrum interpretata,Eboracum reuehi, & mo rte afficiiu-
bet. Quaterdccies in quxftione fuit, atrocia femper nec humana per-
peffus. Damnationis tres cauffae datx, quod Sacerdos effet, qudd Iefui-
ta, quod ciuium ad Romanam Ecclefiam fedudor. Inferto in laqueum
collo iuflfus Reginam Ecclefix caput fateri, explofit: vnde acerbior car-
nifex,vix pendentem planeque viuum fecuit, horrente populo &illa-
crymante. At Robertus Sothuellus,ex cuius ore; vel hasrefi teftcj-mel-
le dulcior fluebat orado, triennium ipfum fubterraneo inefufus antro,
decies tortus, denique laqueo peremptus eft. Capitale erat, Sacerdotem
eife & Iefuitam.

In eadem caufsa occubuit Henricus Garnetus, etfi glorias illius de-
turpandas infignem calumniainhcerefis fruftra ftruxit. fruftra, inquam:
nam viri integriraš vel hoftibus probabatur, & fuus ipfum detendit
cruor, quando gutta in fpicam illapfa casleftem illius vultum ad mira-
culum expreflit. Erant Gameto fumma omnia, virtus, dodrina, au-
doritas. Magnum Iefuitam folenni nomine indigetabant. Eius mors
fupra viginti mortalium millia exciuit. Vbi in confpedum venit, re-
uerenter omnibus eft falutatus. Ipfe publieum innocentiae fux tefti-
monium dixit; ac bene Regi, bene Senatui, & populo precatus, inere-
dibili modeftia pependit. Lidor communi multitudinis clamore pro-
hibituseft fecare fpirantem. Mortuus feipfo viuente maior apparuit.
Totmillium, partem maximam hxreticorum, non preda fedelata vox
fuit, in terris non viuere alterum Garnetum. Haud degenerem tanto
patruo nepotem fe probauit Thomas, perpetub adfpirans ad Anglica-
nura tripudium, ita fuum fufpendium nominabat. Interfuere innu-
merifpedatores: e prxcipua nobilitate amplius trecenti.Tantaeratopi-
nio dignitatis, quam patrui memoria iuuabat.

Tot Anglis ad aemulationem fortitudinis accedit Scotorum gloria
Ogilbxus. Quantis invno illo pugnatum promiffis, quantis miriis!
omnia rifit. Quot in illo vno confumpta tormenta! mm etiam rific.
natum diceres fatigandxcrudelitati. Nemo hilarior ad epulas, quam
Ogilbxus ad mortern iuit. In fupplicij loco interrogatus a Miniftro,
nam timeret mortern; Non magis, inquit, in tam bona caufsa, quam
tu patinas, cum vefperi efuriens ad coenam ibis. Ita lastus animus prx-
guftabat beatorum Martyrum gaudia, ad qux folutum corpore euolaf-
fe credimuSjingemifcente populo,& iniuftam nečem palarn deteftante.
Ad parem cumOgilbxo palmam venit Collinus ex Hibernix Proceri-
bus; in quo fledendo diu laboratum, iubente Elifabetha: & orabant
amici, fimularet faltem, & ad momentumferuirettempori. Surdo cane-
batur. Maiora prxmia promittentem Deum fecutus, laqueo vitam fi-
nire maluit.

LIBER OJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 537

Hxc  funt orbis Europad clariffima fidera. quibus jfuas addatftellas
Gallia, Martinimi Guttierez, Iacobum Salefium, Guiiiclmum Salta- atij  ?er
mochiumj Sicilia, Petru m Venuftum ; Lufitania, Emanuelem Fernan- En>opafn t
dez; Martinum Laternam, PoloniajEmanuelem Nigrum & Georgiuin
Bartholic, Tranfiluania* Gerniania, Godefridum Thelen, aliofque;in
pia caufsa omnes j vel ab hiereticis, vel ab improbis, partim gloriose
faucios ct)nfečlofque vulneribns, partim crudeliter trucidatos. Et no-
ftra Belgica non fola erit ingloria: lira fidera pofteritati oftendet, quo-
rum nune ortus clairo nimium die immatnrus.

Vos interim/ortiffimi Heroesj quificmortui aeternum viuitis, viue-
tilque omnium memoria faeculorum; maiores aliquando exfpečtate ho-
nores, cum tenipus erit, folenni pornpa plauftique decernendos. Nobis
jfatis efi: tolerantne vedras ae fortitudinis obiter commemorafie exem-
pla, ferat incitamenta poderitati; quam degenerem, fpero, nullaar-
guet dies.

j*oft celebratus fortipmcrum fugilum laudes , dijlributaffe
njičloribm tovorna , far efi nec Lectorem hifce dud tim cer-
tammibm intentum abfifue mifilibtci dimitter e*

EXERCITATIO ORATORIA.

ORATIO PRIM A.

Oftdbilmjkejit, f otijŠimdm Jkb  Christo Duce militmtibusi
rebrn facilibm de Utis^ cm tnsfibm atefue ardtiis ester c eri,

Ogitanti mihi, Auditores, theatrum huius vniuerfita- in Mat™
tis oculis vedriš fubiicere, vc in eo intet tot tamejue vtU
diuerfa hominum vota ac ftudia,quid optandum,quid g UntU r
auerfandum,quid fequendum, quid fugiendum fit, Uta &
arbitrari poflitisj aflefiores vobis apponendi viden tu q trt fi ia;
non illi qiiondam e Pythagorea difciplina faftidiofi
cenfores Democritus & Heraclitus j quorum alter omnia promifeue Sc
abfque delečlu, aut rifu contemptu^ue velut ineptias explodebat>, al¬
ter velut miferias ignauo fletu profequebatur: fed cum viris omni ex-
eeptione maioribus fupremus iile Munerarius: vt ex eius ferifu aefen- vtrumho -
tentia decernere poffitis, sitne coiiducibilius iisqui fub eius fignis di-
pendia faciunt, triftibus an laetis, afperis an mollibus, aduerfis an pro-
fperis, exerceri. Et quidem, vt ablque diuerticulis Sc  ambagibus rem
ipfam aggrediamur; illud principio datuendum efi:, quod antiquilli-
tnus ille Vatum diferte pronuntiat: Militi#  (feu, vt alij, tentdtio) efi nji-  iob 7,

Yyy u

53S IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

ta hommis fliper terrm.  Nec illud minus anirnis noftris obueriari de*
bet, quod monet lile tanta humanorum cafuum varietate iadatus Apo-
i. Cor.4. ftolus :Speffaculim faSIi[uram  (aut,interprete Hieronymo, theatrum facU
OptabUm 5  fumus ) rnmdo, & oAngelis, & homimbm.  Quod li ita eft, li vel in arena
cum  'aduerfario compofiri lumus, vel in theatro omnium oculis expo-
ien. L>C '  iitijquis ambigat, quin & illuftrius lit ad laudem illius qui Ipedatur,

iucundius ad voluptatem illius qui lpedat, in hoc mundo arrumnis &£
damnis conflidari, rerum aduerlarum vires infringere, infultare mile-
liis, fortunas freuientis impetus recundere, ardua ac periculofa excello
animo vitro depofcere; quam in vmbra delitefcere, atque ignauiam
liram tenebrarum ac parietum feptis tegere, dies nodcfcjue totum le vo-
luptatum lllecebris ac cupiditatum lenociniis dedere, otio ac deliciis
lupra feminam circumfluere, ita vt prius tardeat lafciuue, quam pudeatj
nibd denique facere memoria dignum , quo nos pofteritati aliquando
vixifte teftemur ? Sienimhic, tamquam in ampliftima fceiia, quam
lis tnm hominnm tu m Caslitum corona cingit, omnium con-
expofiti fumus 3 nemini dubium eft (vt rem iplam oculis fubii-
quin plaufu dignius, & vifu iucundius lit fpedaculum, videre
lerfat fpe-  Herculem aliquem claua atmatum & leonis exuuiis, cx  horrido fpecio-
f mri} nunc  jp Lernaea palude Hydrx capita demctentem, nune in cam-
po iubatos leones, impetu fado, dilacerantem; quam in gyna:ceo cum
Omphale, femineo cultu geftuque fradum, deliciis ac libidinibus dif-
fluentem. QuishanctantiHeroismollitiemnondeteftatur? quis con-
Hisinui-  tl a non in earlu m extollit generofillimum illud Carfaris Conftandni
tatm Con-  f ac i nuSj  & parne dixerim, prodigio limillimum, quo folo non vnius
adauden-O - le i congratulationem, led aetermtatem immortautatemque nomints
dum,  eft conlecutus3 vtpote quodiam Iparlum eft ac difleminatum in orbis
terrarum memoria m fempiternam ? Cum olim in amphitheatro ceru
homines cum leonibus decertarent, aderant qui exorcheftra certamen
illud delpiciebant, gemini Imperatores Galerius & Conftantinus, gla-
cum leone  diatorij huius muneris editores. Horum alter Conftantinus cum fto-
am™-*”  mac ^° auerfatus eorum qui cum belluis congrediebantur ignauiam,
theatro,& pulclua  in regio pedore audacia glifcere, & honefte ambitiofus ardere
vmeit.  ccepit vidoria: cupiditate. Itaque,nulla maieftatis habita ratione, in
arenam defcendit, aut vidus amiflurus vitam, aut vidor relaturus glo-
riam. Res, nefcio, an adfamam temeritatis, an ad glorias fplendorera
plus habitura momenti: quar meritoelTet apud pofteros cariturafide,’
nifiplura id genus facinora hoc etiamipfum omni fufpicione menda-
cij apud aequos rerum arftimatores eximerent, Stabat hinc leo excuftis
furore iubis, horrendoejue rugitu formidandus, quem timerent belluar
etiam quar timentur, fcintillantibus oculis, hiantibus faucibus, explica-
tis vnguibus Imperatorem iam iamque inualiirus. Qui aderant Ipe-
datores, trepidabant alieno periculo, cum ipfe eftet lecurus de luo.Con-
ftantinus enim praelenti animo fele ad.certamen accingens, non mino-
ri dexteritate quam fortitudine belluam complexus, ftimulos ad auden-
dum fubiiciente gloria, hiantis fauces difrupit;& cum munerarius eftet,
ceteris omnibus honoris &gloriae palmam eripuk. Spedaculum pro-

fedo

Thffia-  theatral
lium adr  fpedui

fpectMS  .
mam de-  dmi ) i

locum in
palajlra.

LIBER QVARTVS. SOCIETAs  $ ATlENS. S 39
fe&domnitim ordinum admiranone toti‘ufque amphitheatri applaufu
digniflimum. Dignius tamen longe fpedaculum elf, Sc  Casleftium (jlorUfifa
otulis iucundius. videre in huius vitse theatro hominem rebus humanis a &* ut  ff*
maiorenij Sc  ad quemeumque aduerfarum rerum mcurfum meoncul- non
fum: qui 3  fi calamitasj fi moeror, fi ignominia j fi dolor impecum faeiat, & Mnu .
non terga vertat; fed obuium pečlus obiiciat; qui ad ardentes rogos,
adaculeatas rotas, eandentes laminas.,ferreas vngulas, totumcjue čarni-*
ficinas apparatum, non colorem muter, non gemitum eniiccar i  non pe-
dem referat: hoc qui faeiat, Hon eum dicb perfonam fuftinere viri for-
ds in theatrOjfed ipfuiri affero elTe Fortitudinis theatrum , dignum in
quod ipfi indigetes ac beatre mentes oculos animofque conuertant.

Qudd fi extheatro,in quo hdmines velut hiftriones in fcena huius vi- 0^4 ift
ta: mimum repraefentantes fpečtauimus,ad certaminis paladftram (quod
alterum nobis initio propofitum erat) in qua iidem velut athlecse lu- bet etiant
čfantur, gradum fecerimus; facile intelligemus, honeftifiimum effe,in-
ftar generofi pu g i l i s,ft r enui fli m u m quemque aduerfariniii fibi depofce-
rej hoc eft, acerbiffima quaequ£ perferendo, efficere vt in nullis aduerfis
nullifque calamitatibus terga vertamus, fed contra ipfas ab ipfis indu-
remun Athleta: rebus aiperis gaudent exerceri, deledantur pugnis,am-
biunt conttindi creftibus: vitro plagas oftentantj non ignari vulnera Vera viri
non inferre infamiam, fed gloriam conferre. Diceres illos, inftar Indo- f ortls a *

* .... P. . r  -r \  -i boni orna*

rum* quot m corpore cicatriccs circumterant 5  tot mlertas vulneribus mentafant
gemmaS ac lapides pretiofos oftentare. Itaque quemadmodum illi to- vulnera*
tumeorpus vulneribus cruentaht, vt quoplures gemmas ac lapillos
inferunr, eo pulehriores habeantur: fic qui in fupremi Gymnafiarchre
palasftra verfantur generofi pugiles, ardua quasque Sc  acerba fibi de-
pofcuntj magifque vulneribus quam voluptate pafeuntur, non nefeifi
cruentum verticem triumphalibus lžureis, frontem fudore madidam
fpeciofo diademate, bellatriees dexteraš lemnifcatis palmis, laceros h  u-*
meros regio paludamento, cicatrices denique aduerfo corpore exceptas
paimata toga quandoque cohbneftanda. Enimuero quemadmoduin
in rebus creatis magis eilitefcit lilium inter fpinas, rofa inter aculebs 4
margarita in oftreo , in glareis aurum: ita dum in huius vita: palasftra
aepuluere vitam degimus, Sc  fub capite fpinis coronato ftipendia faci*
mus fpečtaculum longe pulehrius Deoque gratius exhibemus, fi in
huius vita: calamitatibus crecifque nubibits ac procellis infradi excel-
fique animi fplendorem retinemus. Quid enim ? an non muko pub paralleia
chrius eft a:quis virtutum rddimatoribns fpedaculum,Paulum cernere
catena conftridum Solym^umcarcerem illuftrantem, quamCa:farem e 4
trabeatum confcendentem Romanum Capitolium }  Stephanum inter
faxorum grandinem pro inimicis Deo fupplicem, quam Sardanapa-
lum inter opimafercula aureofque calices temulentum? Laurentium in
candenti craticula tyranno infultantem, quam Heliogabalum in molii
ftertentem cul cit ra? Iobum in fterquilinio philofophantem,quam Au-
gufium in palatio Cum faftu imperantem ? Et quia hoc ftcrquilinium lobi a hrta
quoddam quafi fortitudinis fuit gymnafium, lubet prefio veftigio in m
Ubc fimeto tantifper hrerere. Hoc enim fterquilinium non folum de
t Yyy 1 imi

JJoni o na-
fcitttr ad
labores (Jr
belin.

Gloriofns
tjui contra
mala pro-
tedit;

infamit
cedit,

540 1M A G O PRIMI S.RCVLI SOC. IESV,

tanti viri gloria nihil decerpfit, fed contra,illius patienEia fimeti abole-
uit infamiam,dignumque reddidit, ve aitChryfoftomus, quod ij etiairt
qui diademata geftant,deuotis ofeulis venetentur.Eledus fuic hicinui-
dUspugilj vt, ciim fatanas omnes fuas vires in eo laceflendo fruftra ex-
erceret, illuftri documento farcnlis omnibus innotefceret, quid poiTef
eredus in Delim animus, & quanta in rebus afperis glorise feges ac ma-
teria fit repofita. Numquam maiori triumpho vicit lob, qudm cutn
tor auiimnis obfeptus,vinci non potuit: cum iam omnium horribilium
terrores fub iugum mififlet, nil^uefiipereflec quod metueret.Cum enim
niliii lili forrunareliqimm feciflet, nihil cacodasmon intentatum reli-
qui(Tet; tandem omnibus fuperior, metum omnem animo profcripfe-
rat. Sic vnus hicathleta cum proftratus videri poifet, omnium in fč
oculos conuertebat:dremonum,quibus iam vidiš infultabatjhominum
quos inuido animi robore in ftuporem rapiebat; Angelorum, quos
fplendore tot vidoriarum perftringebatj Dei, quem fua illa inconcufsa
conftantia obledabat. Poteftis dubitare quin tantum viru m diuina
prouidentia ad aliorum exemplum referuarevoIuerit,vt vnius conftan¬
tia fieret omnium difciplina ? Cuius imaginem cum animis veftris fir-
miter impreftam exiftimem, pedem ex lobi fterquilinio, hog eft con-
ftantias palarftra, in campum refero. Itaque nailitiam efife vitam homi-
nis (vt ante dixij tametfi nullus id Iobus aflerat, diurna nodurnacjue,
quibus exercemur, prselia noti permittunt dubitare. Quid aliud mater-
nus eft vterus, nifi domeftica obfcuri carceris paladra, in quanouem
menfibus veluttirones ad grauiflima quas impendent certamina, vm-
bratilis pugnse fimulaero quafi prasludimus? Quo temporis fpatio
confedo, nafeimur, hoc eft, in campum pugnaturiprogredimur. Vix
adfpicimus amicam lucern, & mox primo vagitu cum asrumnis nos lu-
dari teftamur. Ipfa in quibus ploramus incunabula, funt prima qure
occupamus propugnacula. Quid, quod in hac militia non antea rece-
ptuicanitur, quam hornini de Hat ione vitre, fummi Imperatoris iuflu,
difcedere permittitur? Quod h ita eft, fi hic in qno degimus mundus,
eft velut Martius in quo certandum eft carnpus , fi vita ipfa dimicatioj
hoc iam reftat expendendum,vtrum militi generofo &c  laudis cupidofit
optabilius ad votum, illic fe fiftere prafentem vbi prazfentiflimum eft:
periculum, an aliorum gloriofa certamina inertemac defidem fpedare?
vtrum illuftrius ad gloriam,illic Ducis imperio pedem figere,vbi pluri-
mi vel mortui iacent, vel morituri cadnnt, an vero inter lixas & ca-
lones, vbi vix buccinas clangor auditur’, delitefcere? Sane hic omnium
fermone celebrabitur, & inter triarios cenfebitur, qui totius aciei in fe
influentis pondus bellicjue molem, inftar Horatij, vmbone fuftinue-
rit; vel ab hoftium cuneis circumuallatus, exemplo Alexandri, de genu
pugnauerit; quarrens non vbi tutiflime confiftat, fed vbi honeftiffime
cadat: cui fatius erit fugere e vita, quam e pugjna. At vero ignauus ille,e
campo relegandus ad gynreceum tamquam inglorius ac degener, qui
inpedibus quam in dextraplus prrefidij repofitnm habuerit, qui ad pri-
mum ferri iplendorem expalluerit, ad primum litui fonitum haftam
clypeumque abiecerit. Qme fi in profana militia locum habent, multb

LIBER OJARTVS. SOCIETAS PATIEN$. 541

niagis facr« militias au&oratis,  & fub  C hristo  Dače ftipendiafa-
cientibus, debent efle commendara, vt h are pr« ceteris in laude ponant,
ftare inrfepide inprima acie, contumelias verbaque probrofa, vtmifli-  " cc '
lia tela & faxa finevulnefe circagaleas crepitanna defpicere, contemne-
re ftulta mundi iudicia, imo ipfumeriarn contemptum ; fupplicia gra-
uiflnna, hoc eft, mortis pradudia, ferendo eludere j denique omnibus
incedere lastitiis, cum caput obiiciendum eft periculis, Hascfunt qu«
milites honoratos & charos Imperatori fuo reddunr. Solent enim Im-
peratores, fi quem habeant in exercitu militem ad aggfediendum ho-
ftcm ftrenuiun, ad fuftinendilm belii impetum fortem, ad infidias
ftruendas induftrium, ad pericula jfubeunda intrepidum; Kunc e toro op timu*
feligere numero eni ardua qu«que com mitram: hunc iubent in ca n ris miles ma ~
mokri infidias, explorai‘e itinera, laceflere hoftem velkadonibus. Hic
autem* fi «quus eftrerum arbiter }  beneficium interprerarur, vnum fe pom tur
polic pro omnibus periclitari; tnagniejue prarmij loco ducit, dignum fe a  ® uce
nabkum fuifle, ciiius vnias fingulare difctimen, eflet commanis fecu- f  **"
ritas. Nimirumanimi magnitudo periculis deledatur, Sc  ambitu quo-
dam fegetem ac materiam glori« vitro fibi depofeit. Contra vero cor-
pus afTuecum tunicae, loric« onus non fuftiiiet-, caput vnguentis delibu-
tum, caflidem recufatj mollem otio manum dnrus exafperabit capulus.

'Vtros iam Imperatori charioresexiftimatis? eofne quos otio marcefcere
permktit, an vero illos quos duris afperifque rebus exercet ? Quis La- etiam fi~
cedsemoniis credat inuifos fuifle liberos fuos, quorum indolem nori iiw a
crepundiis, fed flagellis; non priuatim deliciis ad menfam, fed publice
verberibus ad aram experiebantur? Sc  quidem tam dure,ac prope dixe-
rim inclementer, vt multus e vifccribus fanguis emanaret j Sc  nonnum-
quam (tefte Tullio) mors ipfa eflet metuenda. fictamen ipfi illa perfe-
rebant, vt,cum non iam merabra, fed vulnera pr«berent lanianda ver¬
beribus, nullum non tantumelamoremederent/edneegemitu quidem
dolorem faterentur. SicpotuilTe fibi, inter dolenda, ne dolerent irnpe-
rare; quid aliud erat, quam ipfi quodammodo poen«, vnde nafceba-
tur dolor, poenas infligerc? Si h«c pro vana fiuxaque gloria a Laced«-
moniis vfurpata fuerunt; quid mirum ,fi generofos fpiritus Deus rebus et * a * ^ 0m
afperis exercet?Nimirum publico humani generis exemplo eos in lucern moa De0:
edidit, vtdoceanteos qui pufillo contradoque funt animo, in iftis
quas tantopere fugiunt iniuriis, contumeliis, egeftate, aefumnis, nihil
efle terribile prarter ipfum timorem: hoc folatium efle vafti doloris,
quod nemo poflit valdedolere, Sc  diu : cuiufuiskupplicij acerbitatem
vel non efle grauem, vel efle breuem : fi enim ferri poteft, leuis eft j fi
non poteft,brenis. tuncautem homines veremagnos efle, ekm arduis
aduerfifque rebus ingentes animos& obuium pedus opponunt: tune
enim cenfentur tamquam prartoriani milites, qui fuorum laterum op-
pofitu pericula omnia a fuo Imperatore propulfenr. Sed quid opus eft
alhinde aut exempla accerfere aut documenta,vt generofam hanc rerum
aduerfarum ambitionem ac generofitatis palarftram vobis commen-
dem, ciim omnium inftar efle poflit Dux nofter generofifTimus ? qui
cum extra omnem certaminis aleam eflepoflet, maluit tatnen tamquam

Y y  y 5 fcopus

Tulčtil. It.

$4^ IM A G Q PRIMI S^CVLI S0& IfcšV;

fcopus iiluidise ac maleuolentiae,omnium in fe tela experiri. PluS dicc^
Jicbr. išf fcum Apoftolo: £)ui propofito fibigandio fufiimit crucent , confujione contem -
pta.  Duo theatra Pater accernus Filio propofuerat (vt Chryfoftomus
etiam  Theophylačlus >  Ruperti^ aliicjue nonnulli docent) cum primum eum
QUKt ' ab  in orbem terrarum introduxit, in quo petfonam fibiimpofitam pro
IternoFa-  dignitate fuflineret: alterilm honoris,glorix, obledationis; alteriim do-
tn,& fiia  loris, abiedionis, ignominix: in illo nihil ad fpleiidorem, nihilad ho^
f/tnatT'  ne ^ am  voluptatem deerat, nec opum afflaentia, nec Imperatorum tra*
n  °  bex ant diademata, nec vlitim deliciarum genusj in hoc triftia & acer-
ba erant dmnia, ftabulum, egeftas reruin oranium* hominum maleuo-
lentia, cacodxmonum furor > denique exquifita tor m en ta, & ignomi-
tiiofiflimUm crucis fupplicium. Vtrouis modo videbat fe (quod fibi
propofitum babebat) humana; falutis aflertore-m effe poffe ac vindicem.
In hxceum Christvs oculos comiceret j  cogitationefque intender-et,
& probe intelligeret hxc fuo commiffa effe arbitrio; vt iemel exemplo
fuo prmclariifimo fententiaque fapiendffima decernerec, quid homini-
bus in hac vitx palxftra triflique exfilio ampledendum ,  quid fugien-
dum elTet; propofito fibigandio fufiimit crucem , confujione Contempta:  tan-
toque ambitu egeftatem, incommoda, iniurias, tormenta, dedecus
amplexus efl, quanto mortalinin plerique honoresj opes, delicias plati-
fumque confedantur. Deinde vt fe iniuriis omnibus actormentisfupe-
riorem oftenderet, eorum admifitamplexus, quorum pedibus protritus
eft; eos amiciffime compellauit, qui maledidis eum ac blafphemiis
onerabaiit; quinimo ipfos carnifices fic tulit in oculis* ficex animo
Patri commendauit, quafi non intuliifent fupplicia, fed beneficia con-
Hoc eftgenerofi excelfique animi, hoc Imperatoris noftri
m j hxc militix noftrx teflera , Bom ftcere , (efi mala,pati . Hanc
n tefleram fux Ignatius, velut deuotx Christo, cohorti
malorttm  adfciuit: hac via ad nominis immortalitatem prxiuit. Quid enim mali
fanentiam  in primo melioris vitx tirocinio non pertulit? quas non audiuit contu-
n . melias? quas non fuflinuit iniurias? quas non excepit minas? Prima ip-
fufipro-  flus magnanimitatis incunabula & h(dx i  vin cula fuerunt & carceres*
penit.  in quibus ipfe vindus licet compedibus, per virtutis tamen curriculunt

infignis fladiodromus celerrime ferebatur; numquam Iiberior quam
in ergafluloconftridus. Quis fatis admiretur hanc heroicam eius vo-
cem^iim FrancifcoMendožio, quipoftmodum in Purpuratorum Pa-
trum Senatum adfcitiis efl, familiariter interroganti, ferretne iniquo
animo vincula hxc & carceres; refpondit Ignatius •• An tantum ma-
lnmtibivideturcarcer&vincula? at vero non tam muka; Salmanticx
compedes funt, non tot catenx, quin ego plures pro Christo cu-
piam. Overbaomnium gentium linguis deprxdicanda! quibus often-
dit defuturos citiiis carceres Ignatio, quam Ignatium carceribus. Vin¬
cula & carceres Christi caufsa fibi innocenti vouere, Chriftianm:
efl magnanimitatis; perferre, fingularis conftantix; lxto libentique ani¬
mo perferre, heroicx fortitudinis. Quis nune pro dignitate explicabitj
flieritne Ignatius generofiorqui tot acerba fibi optauit; an conftantior
qui in tanta vitx inxqualitate femper xqualis fibique fimilis perftitit;

an

tuliflent.
E&cmplo  j[ymboIu

Christi  crloriofai:


LIBER QVAfcTVS*  SOCIETAS PATlENS. $43
an fortior qui aduerfa, triftia, tnolefta, infračco a n lini robore concul-
cauit? Hasc generofa in malis perferendis indoles non vnius Ignarij
vifceribus circumfcripta eft; fedad pofteros eius,ipfamque Societatem,
hcreditafio quafi iure tranflata, illud rob ur. non paucis indidit, quod
in vcneradonem rapuit bonos,in inuidiam malos, in fttiporem omnes.

Quod enim in orbe eft Regnum, in Regnoprouincia,inprouincia ciui- M durmi*
tas,vbi non Societas vel exfilio mulčtata eft,vel iniuriis vexata,vel con-
tumeliis lacerata? At Societas hačlenus ita in hoc circo pugnauit, vt Societat
aduerfariorum machinas contemptn, aučloritatem modeftia, aftntiam auide ex *
indullna, cfitdelitatem patientia, furorem grada facile fuperarit. Ni-
miru m ingenti illa calamitatum ac malornm mole, qua fortitudinis ac
conftantite acies hebefcere vt plurimum folet, non aliter quam cote
quadam virtutem fuam acuens, fuis iačduris fic diues, felix aerumnisj
funeribusimmortalis: & ex fcediflimis ruinis clariftnnos fibi triu mphos
inftaurat. Cum enim tota eius gloria in confcienda rečtefačkorum con-
fiftat, aeque facilem fibi curfum ad gloriam in morte, quam in vita
efte arbitratur. Quod ne celeberrima quidem illa Lactena ignorauit,
qux  filium in cercamen contra hoftes progreftumm clypeo armauit,
addita hac breui, fed neruosa cohortatione: Cum hoc } aut in hoc redu
Sed nos liane Laconicam oratiunculam obfcuds verborum inuolucris
tečlam enucleatiiis exponamus. Solenne hoc erat Gracis, eos qui in
certamilie fttenue pugnando occubuiflent, eodem quo dimicauerant
clypeo ad fepulturam efferre. Hoc eft, quod fuggerebat filio mater^
fium hoc,aut m hoc redi.  quafidiceret: Adefdum fili j ad bellum mitte-*
ris, hoc eft, ad periculorum aream, fed glorias. in quam vbi prodie-
ris, qui fcis, pugnando teftare. ottende te efte materni non tantuin
fanguinis, fed animi heredem. Magnum eft in bello munimentum,
folum in p radio adferre mortis contemptum: fic in aciern procedas,
lion vt pericula deciines, fed vt obuio pedtore excipias. Scito in pugna
multum quidem pofte pugnahtis virtutem , ita tamen, .vt non param
licere foleat fortuitis cafibus: hos nec metuas, nec fugias. Accipebel-
laturtis-belli tefteram, hunc quem trado clypeum: memineris te Lace-
damionium efte, cui,  amiffo clypeo vicifte, ignominia * conferuato,
cecidifte, gloria eft. Moriturus clypeum tegas, a quo fuifti protečlus.
hunc tibi trado non magis in prafidium, vt fortiter Vitam defendas,
quam in ornamentum, vt honefte mortem oppetas: redeas viuns, aut
referaris mortuus, nihil intereft; modo cum clypeo, vel indypeo.

Hac bellica oradone,non minus quam clypeo,filium nobilis matro¬
na armauit. H a: c olim fu.it Lacedaemoniorum, eadem nune Chriftiano-
rum praeliandi conditio. Quare hoc fibi quifque perfuadeat, fummum
illum Agonothetam vnumquemque, dum ex vmbra in arenam pulue-
remque defcendit, tradito fcuto fidei, fimili oratione adhortari, qua
olim multarum palmarum athleta Paulus Timotheum inflammabat: .

Labora ficut bonus mile s  Christi Iesv : certa bonum certamen fidei.  Sed & Soc m
quiavos hic pracipue alloquor,qui fub faeris Ignatij fignis ftipendia
facitis, fingite, hunc, plurimis iam cum gloria confečtis pradiis, noti vt
Hetrufci folent tuba, vel vt Arcades fiftula, vel vt Cretenfes lyra, vel

vt

NobiUtas
virtutis,
mn fitrpžs,
Uudandet.

544 iMAGO PRIMI SiRCVLi SOC. IE s v.
vc Laced®monij tibia, vel eornu vt Thraces* fed ex faera Philofophia
depromptis ratiombus ad pugnatn vnumquemque veftrum adhortari.
Vos qui hit quafi in fcena fpečtaculum fačti eftis mundo , Angelis &
hominibus, fuftinete cum dignitate perfonam a Deo vobis impofitam i
quam fortitudo in arduis, patientia in aduerfis, modeftia in profperisj
conftantiain difficilibus, virtutes dcnique fingul® magnifka pampa ac
Iplendido fepiant comitatm Vos qui hk eftis in pal®ftrd athlet®, ftatč
corpore firmi ad omnes i&us expofiti: ®quo animo ferte quidquid in¬
fra inundi huius tumukuofam geritur aream: nec indignemini, fi
cum boni fitis, mala patiamini quibus hoc maxime propofitum efte
debet, pefiimis difplicere. Hominem ad cafus humanos parate, led fu-
per humana tollite: vt nec in fecundis rebus elati, nec in aduerfis fračfi,
ad vtramque fortunam inuictum animum adferatis: doneč eximiu'tri
illud, & foli Deo fingulare, vobis, quoad mortalisconditio finet, viri-
dicetis; non moueri.  vt qui in eampo Deo Imperatore meretis, no«
tamquam leuioris armatur® velites vitro citroque iaculis miffilibus ho-
ftem laceffatis; fed, velut decuriali dignitate Principes, robore triarij,
decretoriis armis ac deftinatis ičlibus impetatis. Veftra pugna fit aliis
pugnandi difciplina: ftate tamquam armigeri Dei, iuftiti® lorica gra-
ues, fudore madidi, puluere non indecorofofdidi; inter bellorum ful-
gura & corufcationes , inter armorum ftrepitus Sefragorcs, inter ca-
lummarum procellas & inuidi® faces, inter iudieum m in as & cyranno-
rum furias, inconcufli. State, inquam, ac totius in vos frementis Orci
pondus, non minus fortiter excipite, quam conftanter fuftinete. Hoc
eft Chriftian® militi® nomen dare, hoc eft fub Christo Duce fti-
pendia facere: hoc eft peculiare eius obfequium, & arčtiorem quam-
dam focietatem profiteri: h®c vna generofis mentibus patet via, qua
ad nominis immortalitatem beatamque ®ternicatem enitantur.

ORATI O $ E C V N D A.

In Imdim eomm e Socktate  Iesv  fangmmm
j)ro  Christo fudermt.

A Mbitiofam eiTe vnius purpur® focietatem , & fanguinis fui no-
bilitatem non fumofis maiorum imaginibus, fed nidore ac fu-
mo qui ex ardentibus fuorum corporibus exundat approbare, ad reli-
quas vero dignitatum purpuras eiubefcere 5  res vna mihi videtur &
fugam habere perquam honellam , & eladem ipsa vičtoria gloriofio-
rem, triumphum vero longe ampliflimum, planeque fempiternum.
Etfane mukarum ornamenta dignitatum & Infularum quando no-
mini tribuuntur, non h ornim; & maioribus potius conceduntur,
quam moribus: licet fuos in altiftimo gradu collocarint, tamen,quia
tot modo patiuntur inuidos, quot maiores eorum ante vicerunt®mu-
los-, fit, nefcio quo pačto, vt extenuentur ea verbis, detrahantur filiis,
communicentur cum maioribus, quafi ad nouam dignitatem nihil at-
tulerint pr®ter antiquam & ex annalibuspetitam virtutem. At vero

fangui-

LIBER QVARTVS. SČCIETAS PAtlENS. 545
fanguinis fui purpura infigniri, nobilitatem proprio mereri gladio*
natales illuitres non e parentum cineribus eruere,fed ex propriis flam-
imis ftatuere, & tot nobiiicare infignia, quot fečtus fueris in mcmbra;
base qui fecerit,& inuidiam declinauit InfuL'e,&nobiliore purpura vi*
tam mortcmcjue cohoneftauit. Sed quoniam horum Hcroum nomen
& gloda orbem vtmmque complexa eft, mea vero oratio exiguis cir-
curofcripta limitibns,vt ncc Ogilbatum in Europa, nec Griminalem
in Albi, nec Silueriam in Africa, nec Seguram in America commemo-
rare liceat; celeriusque prouehatur Laterna in Baltico, Tapia in Mexi-
cano, Aquaniua in Indico,quam noftra velificarc polfit dicendi facul-
tas;Campianum tantiim, Azcbedum,ac Spinolamin medium adduco,
boe eft, tres viros de quatuorelementis, & inimicis Catholici nominis,
triumphantes.

Verum enimuero priufquam fingulorum tormenta pertra&o, illud
commune omnibus adftruo: Steterunt torti torquentibus fortiores, &
pulfantes aclaniantes vngulas pulfata ac laniatamembra vicerunt: in-
expugnabilem fidem lup e tare non potuit fieuiens diu plaga repetita;
quamuis rupta compage vifceru m ,to rq u c rcn tur i n feruis Deinon mem-
bra, fed vulnera: fluebat fanguis quo incendium perfecutionis aut ex-
ftinguerent, autcerte mitigarent, docerentque Neophytos tune fruftra
torqueri in flammis corpora, cum animuscogitationesque collocantut
inter fidera. Et hac animi fortitudine dico Campianum multis vexa-
tum contumeliis, plurimis iačlatum iniuriis, omnibus exhauftum tor-
mentis; nihil tamen, vt eft apud Tertullianum, fenfiffe in neruo, quod
animus iamdudum e (let in cado. Venerat in Angliam fola propagan¬
da Religionis Chriftianat caufsa, totamque infulam ficobierat, vt in
eanullum perduellionis veftigium poli fe relinqueret. Sed quohiam ni¬
hil eft tam a veritate alienum, quod non probabile fiat finiftrat fufpi-
cioni; nec quidquam tamfančtum, quod non violetur audacia; fidtis
criminibus, dubiis fermonibus certi fubornantur homines: quantur,
capitur, trahitur ad puhlicam arcis Londinenfis cuftodiam, oecurrfinte
tanta populi frequentia, vtLondinum fuis fedibus euulfa obuiam pro-
cedere videretur. Verum fupplicium hoc pompam fuam, non calami-
tatem effe ducebat; & ex illo carcere, e quo ducebatur ad pcenam,Cam-
pianus emiflus eft ad honoris palteftram. O quam fortis huic viro in-
eft infirmitas! quam dominatrix patientia! ad arguendam malitiam
percuftione prouocatur, ad pra:dicandam falutem plagis erigitur, ad
propellendam lallitudinem ipsa pcena refouetur. Quse ergo hunc tor¬
menta fuperent,quem pcena fouet,& qui ab exaggeratione fuppliciorum
inerementa fumit animorum? Aperite, aperite, inquiebat, confcium
iftud pe£tus,& totum de vifceribus meis perfidias feeretum egerite: vi-
delicet inter ignes ac flagclla fufficit innocentias meat, fi dixero: Non
fum perduellis. Facinus eft vos hanc perduellionem non deprehendc-
re, fi verum crimen impingitis: facinus hoc me non probare doloris
indicio, fi mendacium. quare esedite, vrite, lacerate; quid inter tor¬
menta dičturus fim nefcio, quid innocentia fateri polfit fcio. fi forte
vis tormentorum vocem aliquam a mente alienam extorferit; ego ta-

Z z %  men

Cypttaa,

Marij*
rium Patr^
(ampiant,

546 IM AGO PRIMI ŠvECVLI SOC. IESV,

men non fum perduellis * fi vox in equuleo intcrclufa fuerit, filentiuni
tamen meum clamabit, Non fum perduellis. paenx fatentem poffunt
facere, non aurem nocenterm In hac imbecillitatis fuai confeflione
trahitur in fubterraneam fpecum, vel ipfo adfpedu terribilem. pen-
dent fanguinolentae circum taureae, catenre, fecures, laminre, pe<5hnes y
rotx, equulei. adhibentur nefarij fatellites, qud5 odiurn Gatholica: R e I
ligionis Sc  libido torquendi conuocarat: laniacur, diftenditur* nullus
tamen gemitus, nullavox Campiani' inter acerbiffimos dolores, diuul-
fionefque compagum, atque rotarum crepitus audiebatur, nifi hxc:
Iesvs , Maria* Iesvs, Maria, vt fcilicet doceret, mal£ quxri 111
iftis lateribus ac latebris flagitiofa confilia, vnde depromebantur tatn
facrofan&a verba. O dignam tanro filentio vocem! O magnum, &
pratdarefibi confcium pečlus, inter compedes libetum,inter accufato-
res fecurum, inter cruciatus tranquillum ac beatum ! Quando ex illis
equulei tenebris in Angliae lucern, hoc eft, in Londinenfis populi fre-
quentiam erumpes ? qitando palam audietur fides tuornm dolorum,
teftimonium equulei, filentij patrocinium, vt te femel liberent populi
fuffragia, quem iam toties abfoluerunt tormenta ? quandd iiinocentire
mx  contumeliam detrahes, Sc  infami fatellitum manu gloriose Hipa-
tusad Regium tribunal deduceris, tam paratus iterum pro innocentia
tuaad ftuporem omnium perorare, quam in tormentis tacere? mihi
črede, magnificentior redibis e tuacatafta, quam Iudex fulgebit in
fua purpura. At dicet nonnemo: Infirma: fua: Sc  occultx quxftio-
ni publico fufpendio fidem Iudices conciliarunt. quafi vero vir ille fan-
čtiflimus minus in patibulo innocentiam fuam tueri pofTer, quamin
eqnuleo. O gloriofum igitur illum diem, Campiane,quo crucem iuflus
confcendere, animoftedfti quam loco excelfior! 6 beatarn illammor-
tem, qua pro Capite Romana: Ecclefix lubens volensque caput tuum
oppignorafti! bdignum memoria locum! quem tu iniuriarum me¬
moria depofita conlecrafti, Sc  ex arena crudelitatis fecifti theatrumpie-
tatis. Viuet apud Anglos nominis tui gloria, viuet innocentia: farna,
viuet fortitudinis p rx coni um; viuet,viuet, inquam, tua lila vox,qua vd
extrema, lic tua virtute digna, inimicis bene precatus es.

Sed hactragoedia ad fuam cataftrophen perduda, gradus nobis ad
alteram faciendus. Vidiftis, Auditores, fubterraneam fpecum Cam-
piani gloria colluftratam : vidiftis, eodem in fublime fufpenlo, aerem
ipfum tam illuftri Catholica: atque Apoftolica: Fidei vidima confe-
cratum: nune, fiplacet, fpedate, quam impie haerefis aquas ipfas ac
M^tj-  maria truculenta cxde cruentarit. Hxc enim non contenta terras pe~
rtumPatr.  labc funeftafte, exxftuantem ferociam, fcelerumdue tempefta-

Jzebedi  tem, toto circumuexit Oceano; vt, 11  quos repentma vis ac turbo per-
etmfociu.  culiffet, ante naufragium animorum facerent, quam corporum. Sta-
bat prope infulam Palmx, ne quis de Chriftianorum Athletarum vi-
čtoria dubitaret, ftabat, inquam, in anchoris fecura Lufitanorum claf-
fis, Sc  interim mors pleniš veliš adnauigabat * cum fubito adeft prxdo-
nura nauis obfecundante vento. adulterantur in hoftili puppe amica
infignia, Sc  occultis fraudibus apertum latrocinium prxtexitur. men-

tiuntur,

LIBER OVARTVS. SdČIEt AS PATIENŠ. 547

fciuntur, vt fefe ante obfideri miferi fen ti ant , quam videant bellum pa-
rari. Itaque fcandunt haeretici foros, ferutantur intimos receflus, Sc  la-
tentia receptacula, micandbus in ipfis quoque tenebris gladiis, excu-
tiunt: nec corporum tantiim, fed etiam animamtn exitium vedori-
Bas moliuntur. O ! inaudita tempeftas, in qua leuiflimum eft, pati
naufragium! Quis tibi tune vultus,Azebede, quas mens, quod confi-
lium, quando acerbiflimam tuorum caedem intuebaris, & in faera So-
ciorum latera Caluinianus ille muero defeuiebat? fuperuacaneum tune
erat ad barbafa tyrannorum littora martyrij grada fufpirare, ciitn iam
in ipfo mari occurriflet Brafilia. Habet Sc  Oceanus Martyres fuos : nec
elementa beatos faciunt, fed tormenta; Hoc tamen erat omni inorte
acerbius, tot immatura fuorum fpedate funera, quando fingulos ardif-
fime complexus, gladiis impiorum fefeobiecit, non vtmoreretur cum
fuis, fed pro fuis; tnalebatcjue vel vnius efle vicarius, quam omnium
fleri focius. Sed quoniam fore videbat, vt quos amorconiunxerat, eos
heterodoxorum piratarum odium non fepararet,- hoc vnuiti folicite
cauebat, ne,qui primus erat audoritate Sc  munere, poftremus eflet cla-
de ac vulnere; Sc  qui omnibus pradbat ad militiam, is cundos fequere-
turad vidoriam. Quid muka? ardiflimo illo* &, pro dolor! extremo
in complexu trucidanturab impiis; totique fanguine perfufi,dcturban-
tur in mare, numquam animafum fitim pofitun 3  Sc  fcaturientibus ad¬
huc veniš acerba latrocinia mitioribus inferipturi fludibus. Azebedus
cum imagine Deiparae inter vndas fluduans 3  cum hanc bend omina-
tam tabulam ardiflime eflet amplexus, gratiffimum in ipfonaufragio
falutis portum inuenit* O miferum acerbumque tod Brafilia cafum,
Societati vero vniuerfa perquam gloriofum! Quid enim aut laudabilius
ad nomen, aut illuftrius ad fplendoretn, aut magnificentius ad glo¬
dam, quam amore falutis aliena vehementius accendi, qnam vt ardor
ille toto Oceano poflit extingui, Sc  vlterius votorum impulfu vela
facere quam ventorum ?

Sentio in hac tempekate/arationis mca curfum ferri in vltimos la-
ponumfinus: crudele Nangafachi okium, &fumantia adhuc littora
profpedo. Hoc fcilicet Societatis triumphis adhuc deerat,vt,poRquam
terra,pontus,aer ad gloriofa eius certamina aliquid contuliflent, ignis
etiam elementum partibus fuis ac muniis fungeretur. Angebatur in la- Terficii.
ponia humani generis hoftis, Sc  vehementer dolebar,eius oras tot fx- tionuu-
culis interclufaSjbreui tempore a Xauerio eife patefadas; fentiebaxque,
hac porta effrada Sc  reuulsa, vakiflimas patere Religioni Chdkianas im.
prouincias. nec ferre poterat, homines non horrore corporum tantum,
fed Sc  animorum fquallore fibi fimillimos, eo ire pok flagitia, vnde
ipfe pulfus elfet propter flagitia; Sc  qui in eadem fecurri fuerantcaufsa,
non in eadem manere fortuna. Hicfciličetanimčrum motus, hoc for-
tiflimorum Martyrum trophasum,hax certiflima Beatorum gloria inui-
dum humani generis hokem cruentabat atque confodiebat: nec minus
alieno zelo quam proprioinferno torquebatur,quare cruces Sc  rogos tota
explicat Iaponia,vt non minus terrore feuiret quam dolore. Quidhic
commemorem ados in crucemPaulum Michi,IacobumGhifai,Ioan-

Z z z 2>  nem

Martj-

riumPatr.

Caroli

Spinolz.

Lam fa-
Vtilia Spi-
noht.

Votlim
martjrij
in S.Fran¬
cisco Xa-
uerio.

548 IMAGO PRIMI ŠAL C V LI SOC. IESV.
nem. de Goto ? quid fortitudinem illorum incredibilem ac p rope diui-
nam?quid decudatainter fe vulnera,ex quibus plus glori.se quam fangui-
nis emanauit?Tecerte,Carole Spinola,tacitus praeterire nullomodo pof-
fum . da veniam, magne Athleta, fi minus fplendoris ab hac voce tnea
acceperis, quam a flammis tuis nune es conlecutus. Habet hoc omnis
damina, prarferum Maniram* vt fpečtari podit, tra&ari non podit; &
ante deftitnatfacundiadicentem,quam condantia condagrantem.Qua_
driennio parne toto miferrimam in carccre vitam duxerat Carolus, vt
vno die mortem beatidimam confeqneretur. interim tamen nihil ipfe de
amicorum opibns, nihil degeneris nobilitate, nihil de fuis natalibus, vt
barbaros dederet,obtendebat. Nimirum gloriodus exidimabat fan-
guinem fanguine exornare, quam  exorare. Raptus ad feralem pyram,
admouetur palo; & crudeli mifericordia ligatur remiffius, vt,d condan-
tiam vacillare contingeret, facilior edet lefe expediendi ratio. Itaque
fubiedo igne, phoenicis in dar, terris quidem mori, fed cario coepit vi-
uere. O magnum gentis Spinolae ornamentum! tu quo tempore Am-
brodus Europam illudrabat vidoriis, eodem laponiam Indiasque con-
decoradi triumphis; &c  vterque docuidis, Spinolas ad exemplar a-
gendi & patiendi fortia tam nafci feliciter, quam mori condanter.
par confecuti edis ornamentum, licet difpari in elemento; nifi quod
longe minus dt fuperare vrbes Sc  M ar te m tonantem, quam ignes &
Iouem, vt fic dicam, fulminantem. Vt vt ed, vicit vterque, vicit glo-
riae, vicit Religioni Chridianse, vicit immortalitati generis: vt dubita-
re podimus, plufne glorij poderi vedri habituri fint, quod tu in O-
riente occideris, an quod ille in Occidentefuerit exortus. Quamquam
quid egotantam gloriam vnius familiae circurafcribo limitibus ? habet
Genua quo luceat, habet Iaponia quo ardeat, habet Eccleda quo vin-
cat, habet Societas quo triumphet. Et hi funt fortidimi nodri Duces,
qui procul a militari drepitu , fed non procul a militari gloria, extra
furorem belli, difdciliora načti pacis certamina, cadendo vicerunt, 8c
Chridianis tironibus odenderunt, quasnam edent honedidima vulne-
ra. Quibus ego nec Americanum idum Thaumaturgum Anchietam,
nec Armuzianum idud Lumen Barzaeum, nec Indiarum Apodolum
Xauerium coniungam: licet eumdem vadidimo laborum & vndarum
Oceano nauigantem eadem laurea fuerit coronatura, d eademquse ce-
teros, perfecutionis illum procella inuoluidet. Poterat habere Marty-
rum gloriam, qui Martyrum habebat caudam. nec fudes nočlurnos
timebat, cuius fpes omnis erat in ligno; nec recufabat vno fubmergi
momento, qui triduano adiieuerat naufragio. Ne dubita, minus femel
generofus hic animus fudadet fub Martyre, quam tamdiu fiidauerat
fub Aethiope. Sed de his alius erit dicendi locus: non enim hoc nune
agimus. vnam tanturn Martyrum purpuram, qua nullam pretiodo-
rem tranfmidt Oriens, venerabundus exofculor, eorum fcilicet qui ab
Herculeis columnis fuos labores exord, pod emenfum Oceanum, no-
tio in orbe inueteratos idololatrise ritus fudulerunt, fcelera ac dagitia
comprederunt, barbariem ac immanitatem cicurarunt. qui conam
plufquam Herculeo, domitis tot feris quot barbaris, rerum omnitim

termi-

LIBER QV ART.VS. SOCIETAS PATIENS. 549

terminos animis tranfgrefli, eciam vita: fux iam deficienti infcripferunt,,
plus nsltra.  Eorum, inquam,quifub Zona torrida, in Indicis illis arenis,
vbi mortales auromagis accenduntur qua.m «ftu;nuliius reiquam ani-
marum cupiditate flagrarunt. eorum denique qui ad cadeftis Regis au-
larn crucibus,equuleis,cataftis fibigradus fecerunt,&in pompam trium-
phi verterunt inftrumenta martyrij: horum; inquam, purpuram vene-
rabundus exolčulor atque depr«dico. Qu« fi mediocria, fi vfitata, fi
ouotidiana funti nihil habeoquod commendem: fin vero fingularia,fi
inufitataj fi tam procul a communi laude fortitudinis & vulgari con-
ftantia quam ab orbe noftro diflita;  laudentur fane hxc  a nobis tam
propenfis animis, quam  illi generofis tormenta fuftinuerunt, Sc  virtu-
tem illarn digniorem pulpito quam equuleo, perpetuis confecremus
honoribus. Cumque eorum ne necelfaria quidem exfpe<ftata fit mors,
quorum vita debuiflet elfe immortalis; viuant faltem pofthac facris in
imaginibus, viuant humanis in laudibus, viuant diuinis in honoribus,
viuant fieculorum omnium memoria fempiterna: fed vel maxime vi
uant in noftris veftigiis, ne, vt illis gloriofum fuit tantam nobis virtu- dmitanur
tu m fuarum ac meritorum hereditatem fuo fanguine confignatam r t-Martjresi
linquere, ita nobis contumeliofum fit eam inertia noftra prodigere.
Pudeatnos, intertotSociorumvulnera, nullam pode cicatricemexhi-
bere. O beatos pugiles! qui crucibus affixi, aquis fubmerfi, ignibus
combuftfinon fuam luxerunt poenam , fed ganili funt de pnemio : qui
refečtis capitibus habere coeperint vbi coronari pollent: qui omnium
pedibus obtriti, actyrannorum luppliciis excarnificati, omni Regum
purpura nobiliorem triumphum funt confecuti.

ORAT IO TERTIA.

De emfsd c&fitpilk edij cjm Soeietatem  I e s v  h&vetici

^vofe^mntar.

S t quis miratur, Auditores, quid caulTa: fit cur noftra: retatis hasrefi-
ci implacabili plane odib a Societate I e  s v diftideant; mirari cet-
te is definet, fi vtrorumque pugnantem inter fe indolem, omiiemque
vita: rationem toto, vt fic dicam, ctelo difiunčtam effe m em in e rit; ma-
iufque inter eos elfe difcrimen Religionis Sc  Fidei, quam moram atque
inftitutorum Iaponios inter Sc  Europams; vt qui non pedibus taiitum,
fed ingeniis etiam orbi noftro oppofiti elfe videantur. Oper« pretium
eft hunc pugnantium inter fe moram atque iudiciorum typum, eiuf-
que quod mihi propofitum eft certaminis adumbratam imaginem,
paulifper intueri. Iapones, tefte Maffeio, epulas noftras, nos viciftim
illorum condimenta afpernamur. Aquam nos gelidam, illi calefačfcam llbr - 1  ^-
reftate paritet & hieme potant. Nobis gemmea aureaque, illis fičtilia
terreaque vafa in honore funti lam in curationibus corporum, nos 1. i.ftčt.o.'
regris dulcia & tenere cočta; illi falfa ac penitus er uda; nos altilia, illi j^onum
conchylia apponunt. Pharmacis nos fermeolidis Sc  amaris,illi perquam moreš no-
fuauibus Sc  odoratis vtuntur. Illi e coloribus ktum ac feftiuum aefti-f’'*™”"

Z rrarij.

z z 5 mane

DoBores
no ut Eu-
augelij’.

Tontan.

lib. 5 .

fanam do-
ftrinam
profcri-
bmt:

Sander.lib.7
deVif. Mo-
narch.

Lindan,in
Exhort. ad
Holl. c. 11.

infanam

inttehftnt:

550 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.
mantnigrum, albus illis in funere ac ludu eft. qu* a communi Euro-
paeorum fententia, vfuque noftro longiflime abfunt. Nobis dentium
in candore, ipfis in nigredine eft decor: qnare atro quodam pigmento
eos identidem inficiunt. lili fomnum capiunt fubie&o ceruicibus la-
pide vel tigillo, nos molle tomentum aut puluinar adhibemus. Illi s
aperto capite in fole pariter ac pluuia vterque fexus incedit, quod apud
nos vitaturvel maxime. lili foris abfque pallio 3  domi vero ambulant
chlamydaci; nos contrafacimtis. Equum nos a lama, illi a dextera con-
fcendunt. Inter falutandum nos caput, illi crepidarum leui excuftu pe-
des detegunt. Aduenienti amico nos afllirgimus, illi fubfidunt. Plura
eiufmodi pr*tereo, ne ad viuum eunda refecare videar. Enimuero
quam vehementer in viuendi ratione ac lege Iaponij a noftra confue-
tudine abhorrent, tam e diametro hreretici omnes ab vniuersa Societate
diftentiunt. Hasc origo diflidiorum, hic fons eft omnis maleuolenti*.
Ceterum hac in parte diuin* Prouidenti* confilia licet admirali, qua;
valde opportune hac actate noftra huius Ordinis Chriftianam mili-
tiam perditorum hominum iftorum furori atque amentiae oppo-
fuit. Hanc ego diuerfitatem ingenfque difcrimcn inter vtrofque dum
vario ex capite breuiter oftendo; non minus *quos iudices vos forc
confido, quam beneuolos Auditores.

Adiunxerunt fefe Luthero, pofteaquam illeDeo ac Religioni per-
fidus,priftinre Fidei caftra deferiiit, continuo petulci e triuio Magiftelli,
procaces Grammatici, difcinčti Poet*, leues Gr*culi , ebrij Oratores,
nefcioqui Philofophaftri atque Philologi: horum exempla fecuta eft
e Reip. f*ce grexfutorum,tin<ftorum, lanionumatquetextorum.Quid
deindeetiam? Vtnihil ad fummam impietatem, nihil ad extremam
dementiam deeflet; confluxere vndique facinorofiflimi homines, igno-
minia celebres, Iudicum fententiis damnati,pubiic*que infami* fignis
inufti: inde veroprofiliere proftituti pudoris ac pudiciti* mulieres;qu*,
velut iftius Academiae Eximi* Domin* ac Magiftr* noftr*, in fug-
geftum, in exedras, in facra pulpita proruperunt. Tales fiiere pr*clari
inftaurand* Ecclefiae architečli, &, fi inferis placet, quinti Euangelij
buccinatores. Tum vero perditiflimus hominum coetus tali duce
conflatus, illico Orthodoxam Ecclefiam, illiufcjue legitimum Caput
afpernari,vtriufque facrofan<ftamaučtoritatem,*tatum omnium & na-
tionum & ordinum perpetua confenftone ftabilitam, conuellere, fan-
čliflimorum oracula Pontificum pedibus conculcare, grauiflima Con-
cilia etiam Oecumenicafpernere,facramque Paginam aut mutilareaut
illegitima interpretatione confpurcare, ritus facros profanare,Sacramen-
ta polluere/acras aras euertere, templa incendere, omnia deniq 5  huma¬
na ac diuina conculcare. Nec faclis minus abominanda commenti
funt dogmata, quibus omnem probitatem ac virtutem, omnem pieta-'
tem ac Religionem e vita profcriberent: nullo iure ac legibus Chriftia¬
nam libertatem adftringi: credentibus nulla flagitia nocere : bonorum
operum merita id efte coram Deo, quod Veneri donatas a virgine pu-
pas: caftitatis votum ftulram efle temeritatem: Deum fcelus omne fla-
nare, Sc ad eahomines fatali quadam neceftitate im-

pellere.

giciumque defig

LIBER QJARTVS. SOGlETAS P A T IE N S. $5 1

pellcre. Plura recenfere perhorrefcos Quis in rupibiis natus Geta, aut
quis e quercu excifus Arcas, tam fui eft immemor, vteiulmodiopinio-
num portenta veleogitare audeat, qualia illi non folum bipedum , fed
omnium quadrupedum nequiflimi pubiice funt prolelTi? Quis nune viumt,
eorum vitam omni le«um vinculo Iblutam elfe criminetur ? e>10 vel P ro,it
maxime dodrinse quam tradunt adllridam & eonfonam ede conten-
do, Nolo hanc fcelerum flagitiorumque tečem exhatirire: in vnicam
libidinem, & quidem ftridim, digitum in ten do. Prashmt omnibus in
hoc genere faerilegam facem ipfe Lutherus, qui prše cibo,potu, fomno
necedariam omnibus venerem impudentiflimo feripto perfua/itj qui, Lib.de Vita
iugo Religionis excudo, inceftis le nuptiis contaminauit. Huius Htere- conius '
fiarchas velligia nonpauci, diffradis votorum repagulis, omnitpiepu-
doreproferipto, funt fecuti. Vt vero quales fuerint illi hymena:i, čri-
mine ab vno coilieduram faciatis: in Garolftadij inquinatidimis nu-Fontan. 1.8.
ptiis (telit is e Sacetdotibus primus, qui fcorto iundus eft) inaudito fa-
cinore Midam, vt loquuntur, omni impudentia atque infania nobilem
concinnarunt: in quanon modo facrilegos atque foedifragos Sacerdo-
tes magnis laudibus extulerunt, verum etiam vt Heroas Deo plenos*
ipfaque mortalitate maiores, deprasdicarunt. O aurea nimirum tem¬
pera, fandique moreš! 6  faerofanda noui Euangelij decreta, legefcjue
caftidimai! Ita domus Dei diuinitus inftauratur ? Stomachare hic, b
Daniel,& exclama: Semen CbMMn, non Itida , [ftecies de cepit te }  (gr con-  Daniti. t  j;
tupifcentia fubuertit cor tmrn . Vaticmium tu um, 6  Ifaia,iam impletum
elt: Habltabmt ibi flruthiones  > (gb pilofifaltabunt ibi:  (gr respondebunt ibi  ifafe i>.
uluU m aidibui eius , (gb /treneš m delubris vohiptatis.  Atque vtinam hic lit
nequitte termiiius! Enimuero vlteriiis e dren ata iiouorum Euangelico-
rum prorumpit audacia.Dilciplinam illam fuam,tamquam de cado la- dott/iham
pfam, non tantum canticis, rhythmis,comoediis,declamationibus,fcri-^^. rr ^*
ptis libellis,fed inaudita etiam crudelitate atque immanitate palfim pro -plopagLu
pagareconati funt. JEuoluice huius frculi annales j & cum gemitu le- cl . md de
getis, virgines caftidnnas, mulieres praegnantes, viros integerrimos,
fandimmarttm Familiarum Religiofos y  Sacerdotes Deo faeros, fenes tempi/’
non minus virtute quam canitie venerandos, exquifitidimis tormen- ^ ViL Ma-
tis fuilfe trucidatos. Nulli astati, nulii lexui, nulli ordini parcitum eft. 1,arctv
Nec aliam lan e ob cau(Tam,quam quod illa nefaria opinionum porten¬
ta repudiarent, illa flagitiolidima dogmata deteflarentur, & auitam
Catholicae Apoftolicae Romana: Ecclelhe Fidem vita fortunilque fuis
chariorem ducerent. Nihil hic necede elt inaudita fuppliciorum ge-
nera rečen ferij homines innccentiffimos, Deoque confeeratos, toto cor-
pore mutilos,prxcipitio elifos,viuos in terram defoifos,verubus affixos,
lento igne tolios, virgines conftupratas ac tortorum libidini permidas.

Cetera etiam libenter lilentio inuoluo, quae vel tragica Poetarum fig-
menta, vel iplam belluarum immanitatem fuperant. Plane vt necef-
fefuerit,diuinam Prouidentiam,quse femper pro falute atque incolu-
mitate Eccleliaefuse excubat, vt olim gradantibus in orbe venenis fua
fuppeditauit antidota, ita nouam hanc Ecclelte peftem nouis etiam
fublidiis amoliri. Qua: olim peftes Ecclejdam infeftarint, quaeque

aduer-

tt&refes
omni f<t-

ttilOi

'Frs.Jtdiii

Ecclejiit

omniiuo.

Luther o
c um -fuis
opponitur-
Ignatua
& Sede¬
ta*.

Grsg.XIII.
Bulla.gaan-
tc fruliuo-
fikt.

Bull3, Innu-
imrabiUs.

552 1MAG0 PRIMI SvECvLl ŠOC. 1ESV.

aduerfus eas praefidia a Deo fubmifTa fuerint, minimo obfcurum efb
Percurrite, fi placet, States fingulas. Prima, exftiterunt Simoniani, Ce^
rinthiani, Phileriani: fecunda, Montaniftx Sc  Gnodici: tertia, Mani*
ehcei Sc  Nouatiani: quarta,Ariani & Donatiibe : quinta * Neftoriani
cum Pelagianis i  fexta, hinc Monothelitas, inde Tritheitx: feptima,cum
Mahometanis fuere Armeni: odaua, cum Iconoclaftis Albanenfesi
nona, Taurinenfes &: Photiani: decima , Antliropomorphita:: vndeci,
ma, Berengariani: duodecima , Arnaldilbe: decimatertia, Albigenfesi
decimaquarca >  Wicleffita: Sc  Lollardi: decimaquinta, Lutherani &Cab
uiniftae. Ceterum nullo vmquam fatculo diuinam protedionem Ec*
clefix defuilTe, hiftoriarum monimenta fidem faciunt. Primo fiqui*
dem fiečulo Sim onem Petrum Simoni Magooppofuit; Ioannem Euan*
gclirtam cum Čerin t h o, Paulum cum Philero commific: fecundo, Ire*
nxum  ac Papiam verx fidei propugnatores dedič: tertio, Clementcm
Alexandrinum atque Cornelium Summum Antiftitem: quarto, Bafi-
iiuin Sc  Athanafium: quinto, Cyrilium atque Auguftinum: fexto,Gre-
gorium Magnitm Silueriumque Pontifices; leptimo, Maximum Sc
Eugenium: odauo, Damafcerium cum Albino : nono, Scephanum Sc
tonam Epifcopos: decimo, Moyfen Bar-cepham: vndecimo,Herman-
num Contradum : duodecimo, Bernardum; decimotertio, Domini*
cum & Francifcum : decimoquarto, Durandum a Sando Portiano Sc
Henricum Sufonem: decimoquinto, Ignatium. Cuius viri, Deus im-
mortalis! quam contvaria heterodoxis ftudia morefque exftiterunt?'
Non tantalapones inter, quorum initio memini, Sc  Europaros morum
ftudiorumquediflfenfio reperitur, quanta inter Lucheri Sc  Caluini aflc-
clas,&fundatam ab Ignatio Sociecatem. Quid,obfGcro,Luthero propo-
iitum fuit* nifi Romana fidei exdindio,Pontificix audoritatis euerfio,
morum corruptela, mortalium denique uChristi  legibus &ab
omni probitate auulfio? Hxc enim per eum nequiffimus dxmon (qui-
cum familiarifiime fefe egifle, difieriiifie, modium falis comedifle glo-
riatur) nefarie molicus eft. Contra vero (Pontificia vetba profero, qux
■ publico diplomate omni poftcritati commendata funt) finis Societatis,
Fidei propagatio & defenfio,animarumque in njitd (dir do&rina Chnfiiana pro-
grejfus. Ad quem finem S pirit us fimcius Ignatium Loiolam , ipfius Societatis
injhtutorem , eiusque Socios excitauit: media etiam pr delava maximeque oppor-
tuna eis tnbuit atque confirmamt.  lile infamis apoftata ex angufis dima
fxce plebis non tantiim homines illitteratos, fed impietate, led infami
vita, fed morum contagione notiffimos, verbi Dei deprauatores, /aera-
rum Paginarum foediflimas harpyias, in aciem produxit. Contra vero
quam nobilem, quam expeditam , manuque Sc  lingua promptam le-
gionem illi oppofiuit Societas I e  s v ? nempe ex luce Chriftiani orbis,
Sc  florentiffimis Regnis njiros  (vt cum Pio V. loquar) litterarum prat-
cipue fiterarum fcientid ,', religione , njitd exemplari, morumque fanciimonui con -
JJncuos, multorum rehgiofijjimos pr<cceptores y  ac njerbi dimni optimos pradica -
tores(fifi interpretesproducendo.  In caftris heterodoxis vaniifimas ac firul-
tiffimas mulicrculas reperias,quxiniufix in publieum fuggeftum cathe-
dramque adrepentes, propofitis palam aficrcionibus, ad certamen de

altifii-

LIBER QV ARTVS. SOCIETAS PATIENS. 5-53

altiflimis Fidei mvfteriis Dodores prouočent.In Societate vero adledos
ab-Ignatio grauiffimos Theologos, orani litteraturas ac fapientiae gene-
re'excultos 3  inuenies; quos Surami ipfi Antiftites ad celeberrimum il-
lud Chriftiani orbis theatrum,lediflimum,inquam,Concilij Tridenti-
ni Magiftratum, delegarunt. Lutherus homo ad quidlibet audendmn
prOiedae tetneritatis, non erubuit vanum ac fntiis hoc vacicinium
propalare:

T ejlts eram 'viimi , m or im s im mor s ero Tapet.

■ 6 t  vero nullam non machinam adeuertendam Pontificiam dignitatem
admouit. quin imb eoufque prouedus eft dementiae, vt Reges ac SuriusHift.
Principes hortaretur ad lacefiendum belio Pontificem, manufque j n annoi 5 «'»
S. R. E. Gardinalium fanguine lauandas. Quid vero Ignatius? an non
orane fuum ftudium ac fuonim eo contulit, vrfupremam in terris Pon¬
tificiam dignitatem ab harreticoruni calumniis,fophifmatibus, machi-
natiohibus vindicaret? nonne eiufdem obedientiam toro oibe Chriftia-*
no alferiiit? nonne ProfeiTos fuos peculiari voti religione Sum mo Chri-
fti Vicario ad arduas quafque mifliones obnoxios effe voluit ? vt liihil
mirum fit, Clementem VIII- fapientifTnnum Pontificem Societatem suarež to.4.
dexcrum brachium Apoftolicee Sediš indigitaflfe. Quid nune dicam ^ nn' S so-"
quanta petulantia noui illi quinti Euangelii magiftelli venerandam cietatls-
SS. Patrum canitiem confpurcarint, eorumque aučloritatem protriue-
rii.it? Hanc autem femper venerata eft Societas j eorumque dodrinam,
taimjuamhagiographis proximam, &abipfofonte propius cmanan-
tem, eft exofculata. Porro contaminatiflimos Nouatorum moreš, vi¬
tamine flagitiis ac probris infamem, nih.il attinet in propatulo confti-
tuere: fatis fuperque eorum probra variis feriptorum monimentis funt
confignata. Societas autem (quod diuinaegratke ac protedioni acce-

f )tum refert) ne fibi ipfi praeconis vicefungi debeat, ampliflimum Iu-
ij III. Pontificis Maximi elogiumeft coniecuta : cuius in publico di¬
plomate haec funt verba: Confiderantes nihil qtiodpiumfknciumque non Jit,
in Societate eiusque laudabihbm mftitutis, ac exemplari Ignatij & aliorum
Sociorum njitd (epr mor ib us reperiri.  Denique hoc egerunt Caluini &

Lutheri afleclae, vt orbem vniuerfum peruerfis dogmatibus & tcedavi-
tiorum omniurn colluuione contaminarent. Sed, quae Dei bonitas eft,

& excubans in falutem Ecclefis fuae prouidentia , vitra Septemtrionenl
& vicina quxdam Regna exitiabilem illam. peftem dimmdere n.011
potuerunt. At Societas genuina Euangelij femina, & moreš Chriftia-
na profeffione dignos, quadripartito terrarum orbe longe lateque pro-
pagauit, gentefque multitudine innumerabiles, locis infinitas, imma-
nitate barbaras, natura caecas, cultu impias, vitiis omnibus con tam i-
natas, etiam cum praefentiffimo capitis periculo a tenebris ad lucern, a
feritate ad humanitatem, a miferrima d a m on um feruitute ad beatarn
libertatem filiorum Dei, ab idolorum fuperftitione ad veriNuminis
cultum, ab orani fcelere ac flagitio ad oranem probitatem virtutemque
traduxit. Nihil opus hic mihi tam amplam Societatis laudem conqui-
fltis vndique teftimoniis ftabilire: vnum mihi fit inftar omnium, &
quidem grauiflimum 8 c  maximum, Surami Ecclefiae Prafulis Pij V.

A a a a qui

Bulla, Ciini
indefejfa.

Geriebrard.
in Chron.

MattLio.

A fieo ex-
ortu ca-
lumniis
ap-petitd
S odet (ti:

554 IMAGO PRIMI SiEGVLI SOC 1ESV.

C]ui ampliffimo fuo diplomate pofterorum memoriee teftatum vol uit?
Societatis homnes , mere mundi huius relief is illecebris , adeo Seruatorifuo f
dedicajfe, mt, concultatis tbefatiru , non contenti terrarum finibus , mfque ad
Oneritales (fr Occidentales Indias penetrauennt : ac eorum alujuos ita Domini
umore fmjje perjlričtos, mt etiam proprij fanpitinisprodigi,martyrio molunta-
rio fe fuppofuerint: perhue eorum fbtritualia exercitia etiam Repna ipfi fdern
Christi agnomffe.  Satifne luculenter haec hadenus dedudia , vt fi-
dem adftruamus AquenfiPraefuli Gilberto, qui fummo iure Ignatium
Antiluthetum c (Te pronundauit? Satifne animaduertitis, non magis pe-
dibns moribufque nobis obuerfos effe Iapones ceteroicjue Andpodes,
quam huius fteculi heterodoxi Societati I e s v aduerfantur ? Quis ergo
iure mirabifur, tantarn hiter vtroIqueanimorum exulceradonem auer-
fionemque intercedere,

Lupiš (fp apniš quanta fortito obtigit?

Ex hoc itaque fermento, ex hac faece prodeunt tot calumftiae in Socie-
tatem^ tot maledida, tot libelli famofi, tot fanguinaria edida, totpro-
feriptionesj tot cruces denique ac tormenta. Sed 5  6 caeca maleuolentia,
& incon^ilta nequitia! dum Societatem eonuitiis &: calumniis obruere
planecjue conculcare fe poffe exiftimant, non vident eam tam vel maxi-
me exo'rnari. Quid enim Societati contingere poteft gloriofius, quam
fitoti orbi manifeftum euadat,eam a flagitiofiffimis ac perditiflimis
hominibus implacabili odio omnique diritate vexari ? quid optabilius,
quam ab iis cum faftidio naufeaque defpici, qui nullum veras laudis
guftum habent ? Magnis interim animis eftote, viri Religiofiflimi,
liiagnum vobis aduerfus maleitolorum tela prajfidium, magnum ad-
uerfus omnes perfecutionum procellas folatium repofitum eft in prar-
clara rede fadorum confcientia. Deinde ii qua vis, fi qua tempeftas,f5
qua dimicatio ineubuerit; Dei praefidio tedi, inter medios hoftium cu-
neos illasfi confiftetis. Vnus inftar omnium vefter vobis edt I e  s v s,
qui hoc vnico verbo mcerorem vobis oranem abilerget-, Sipatremfami-
luts Beelzebub mocauerunt , quanto magis domefiicos eius  ? Sed quemadmo-
dumille tandem inimicis omnibus fuperior, eam gloriameft confecu-
tus, quam omnis intuebitur aeternitas: ita vobis aliquando ex perfecu-
tionibus,profcriptionibus, tormeiltis folida voluptas, ex maleuolentia
tempeltatibus tranquilla fecuritas, ex mendaciorum & calumniarum
jmbibus teterria? lucis ac dignitatis fplendor emerget.

ORATIO QVARTA

In Cfthmniamb enim inf trni* clamoribm Societm fitfe infimn-
lata efi utrniti a,  delicpttioris rvitd , ac fitfrbia.

E Tfi,quodam naturae beneficio, minima quaeque paruitate fua tuta
funt, & quemadmodum aciem oculorum, ita muko facilius om-
nem inuidias morfim idumque fubterfugiunt; tamen haec minima
I e  s v Societas, poft tot alios in Ecclefia clariffimos Ordines recens ex-
orta, ne quidem lllis initiis adrnodum tenuibusnec fua illa appella-

done,

/

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. SSS
tione,  quaa Bcatd Conditore Minima toties nuncupata eft, effugere
vmquam potuit, quin in multorum,non iam oculos( quod necefle erat)
fedodiaatque inuidiam incurreret; indeabortu fuo vbique appetita
frequentibus contumeliarum teliš. Verurn vbi iam ad vnius fatculi de-
curium reflečlit oculos, nonne merito mirari poteft, quo fuo fato con-
tigerit, vt nemo hifce centum annis Chriftiana: Religionis, nemo auitas *b hmti-
finceratque Fidei hoftis fuerit, qui n on grauiffimo in hanc Familiam cu *
animo bellocjue exarferit. quamquam,fateor, minus nouum videri de¬
bet, eam ab iftis Dei ac Religionis hoftibus velut fcopum peti, cum ipfa
clariftimum I e s v nomen tamqnam fignum prteferat,in quod lftorum
omninm cogitationes, linguse, calami, vtintenti arcus, vt nemi, vt tela
conuertuntur. Sed illud admiratione digniflimum femper iudicauere ab muliš,
vili prudentes,repertos fuifle nonnullos melioris Fidei ac vita: homines,
nefcio quibuscircumuentosfraudibus calumniatorum, qui in hocquo-
quebellnm omni audoritate fua animoque fubinde incnbuerint. Et-
enim qnod priores illi fuerint aduerfati, qui virtuti, qui Fidei, qui*Re-
ligioni bellum indixerant; id ex inftituto fecerunt: non opinabantur
fatis probari fui fimilibus pofte le Ecclefias efle hoftes, nifi huius Ordi-
nis eflent mitnici. hi vero dum illiusFamam paflim in circulis, in con-
uentibus, in conuiuiis oppugnabant, quo pado nomen fuum &c  exifti-
mationem tueri poterant? Illi fajpenumero ab hoc Ordine noftro Fidei
caufsa laceftiti, fuas reponebant obtredationes, cum rationes non pof-
fent: hi vero ne verbo quidem violati, vitra in eum euomebant virus
acerbitatis fuas, fuamcjue ab eo alienationem, vti terrori ac formidini
ceteris, itafuisacfibi commendationiforeexiftimabant.

Quid putem? fpretamne ab vtrifquel e s v Societatem ? ita quidem
illi non obfcure praefetulerunt, imo non fine acerbiflima verborum
contumelia in contemptum illam adducere ftudiose funt conati. Ve¬
rum fiquis, depofito partium ftudio, rem paulo a:quius tnecum velit
expenderej non video nec in prasclaro ipfius Inftituto, nec in ratione
viuendi, quod defpici ab iftis carpique iure pomerit. An illius famam
maculis faltern aliquibus facile a fe afpergi pofte crediderunt ? ignari
quid redi confcientia, quid animi magnitudo, quid integritas, quid
innocentiavaleat;qUžEtum maxime fuam explicat ac diffundit lucern,
cum in mediis inuidias tenebris vmbrifque verfatur. An verebantur
fortafle ne luo honori nominiquedetraheretur, quidquid noftro acce-
deret? alienas certe nemoexiftimationi inuidet, qui confidit fua;. An
fibi perfuadebant noui quidam Hannibales,hanc firmiftima: Societatis
rupem aflidua maledidorum acrimonia, ceu nouo quopiam aceto per-
fufam,fenfim ac fenfimdiflblutum iri? at illius hačtenus operibus quan-
tum iniqua detraxit aemulatio, tantum emergens veritas laudibus
adiecit.

Illud profedo eft. Sperabas Calumnia (vitium enim arguere mens
eft,non homines perftringere) fperabas, inquam, Societatem apud itn-
peritos in odium vocare te pofte, illiuscjue Iplendidiflimte farna; nonni-
hil officere,obiedis conuitiorum tuorum vmbris ac teliš: non fecus  at-
que ille qui quondam,emiftis innumerabilibus fagittis,& foli ipfi clarita-

Aaaa t  tem

S5& IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

tem &; hodi fuo diem erepturum fe dixit gloriokiis, quam fecit. Hinc
illas tibi perpeture v očes, quibus auaritiat,luperbiae, commodioris ac lau-
tumultua-  tioris vitre Societatem arguis . Hxc fpargis m vulgus, h a: c ignoranti-
no, & fine  bus obtrudis: h are criminum omnium breuis fiimma, imb caluninia-
1 Z\LT°~  rum > quas nulla diktat oratio. credita i  damnata, prariudicata funt oni¬
ma. ignari atque infolentis vulgi clamor pro omni oraculo ek: vocife-
rantur omnes ■,  auaros, deliciofos, kiperbos eife Iekiitas. quis contra ten-
dat? St quceris, qao.hasc aučtore fpargantur, quo teke conkrmentur;
frukra es; tam verum ek quam te viuere , quo ex fačto didoqi:e id In
qneat: nihil agis. innumera elle akerent, indignabunturque fibi non
adhiberi kdem,licet nullum folide adferre valeant. Cxco  impetu eam k-
bi imperauereperfuakonem : nefas ek, aliter klenrias. Sedkngulabre-
uiter laltem expendamus.

Nec aua- Diues & ditara Societas e Ji , parandisque opibns mhut . O prreclarani
raSocietM  illam Religionem, paupertatis votis vinculisque conkričlani ! d pre¬
danim te Ducem , Ignati! qui fpretis paternis opibus commodisquč
gentilitice domus, eam legis cohortem,iisque inkruis pratceptis, vt iiiam
ab auro cupiditatem ac manus cdhiberenon podit, &: magnikce te latlas
nudi Christi nuduin eke fedlatorem. Quamquam diuitiarum
acculari param ek ; immenke cupiditatis & inexplebilis auaritice ink-
mulamur $ quak liokras immigrarit in atdes auri illa faera fames, qure
qurelibet in fcelera mortales agit. An non inkgnis contumelia ek, eos
qui res fpescjue kias abiecerunt, traduci palam tamquam inhient alie-
nis ? quo tekimonio ? quo vekigio ? quo kgno h a: c nota iiomini nokro
inuritur ? An ex eo qubd nec pro faeris concionibus, neque pro augu-
kiffimo Mika: kicrikcio, neque pro vila pia funčtione, teruncium ad-
mittat vmquam , nec admittere per leges kias podit Societas ? An qubcl
labores kios omnes ac curas ad ciuium falutem gratis referat conkimat-
cjue, nulla exlpečtatione ac Ipe mercedis ? quae tamen tum maxime effet
Ipečlanda, k tanto amplikcandrc rei luai dekdeno, tamque inexplebili
cupiditate teneretur. An qtrdd peculiari rekringendas paupertatis vo-
to, quak fepto quodam viam kbi ad ampliores kicultates obkruxit;
quam (ane , k pecunias amore ac dulcedine caperetur, laxatam potius
oportebat ? Sed htec ex dilciplinte no krce arcanis deprompta fuperant
fcilicet  tu um, d Calumnia, vulgique captum. Rudion Minerua tecum
»ec diues:  agam neceke ek. Habet Societas annuos cenfus in Collegiis. Eko fane:
hcec tu ab Euangelica paupertate aliena, liatc auaritiae kgna putas aut ar¬
gumenta ? Frukra Iiic tecum kibtilius dilputem de ea paupertate, qua:
priuatim proprium habet nihil : in communi Superiorum imperio
difpenfandum aliquid, quo prakens vita toleretur necelktas; ne aut po-
pulo grauis kt ea egekas, aut conquirendi vičtus cura a kudiis aliiscjuc
grauioris momenti functionibus auocet. Sed frukra, inquam, cxcx  ki¬
čem accendo, quando tu aliam paupertatem nullam noki, quam co-
adfam inopiam, vilemque mendicitatem. Frukra etiam kngulorum ti¬
bi Collegiorum accepti expenkque rationes expofuero. Scio, nec iuratus
quidem apud te kdem inueniam. Vix oculis ipki tuis credes, k ferinia
Ioculosque excukeris: quos, vt ait Comicus, araneis plenos & inaniis in-

ucnies.

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 557

uenies. Miraberis etiam , nifi plane peregrina fis in rebus oeconomi-
cis, tantillum annui cenfiis tor viriš do&is ac honefto loco natis mo-
delte frUgaliterque alendis fufficerepoiTe. Quid fi etiam expendas ali-
quot in Belgio efle Monafteria, quas fingula leorfim ampliores liabeant
fimdos ac facultates, quam omnia fimul ampliflimae Prouincise Colle-
gia; adhuc tibi diues Sc  opulenta videbitur elle Societas ? quid fi in illis
ipfis Monafteriis ncn muko maior Religioiorum fit  numeru s,  quam in
mediocri aliquo Collegiorum noftrorum?quid fi ingenue fatear,nullum
pa^nč Societati in Belgio tam laute fundatum eife C ollegium, quod
uon grauiffimo laboret xre alieno ? Vbi tandem, quas tam impudenter
imprudentercjue exagitas, reperies diuitias ? Sed clamant fcilicet templa
atque asdificia diuites dfie leliiitas. Qux templa ? ftručta atque adorna-
ta aliena benigilitate b  liberalitate Principum, eleemolynis hominum
piorum? Quid hicelt 3 quod abfque diuin.-e Maiefiatis iniuria carpi pofi
fit ? aut quas hinč iiobis diuitiae, quas opes ? Nifi forte trabes acmarmo-
ra laginando ftomacho nbftro idonea, aut argentei aureique panni fcru-
ta, lacris vfibus {ubtracla, pullis noftris veltibus aftiienda exiftunas?
Quid 3 quod publica vrbium templa vbique noftris lunt auguftiora.dmo
pleraque etiam Religiolorum ? Et cultui diuino qux nimia poteft efte
maieftas?ne ftratum quidem auro pauimentum hic damnari fas eft.Quo
fumptu tabernaculum faederis atque arcam , quo apparatu quantilque
opibus templum fibi ftrui Deus olim mandauerit, ne Romanas quidem
Hiftorias Scriptores ignorarunt. Salomonis pietatem facramque magni-
iicentiam , qux non antiquitatis monimenta deprasdicant ? Itaque quod
fapientiflimo olim Regi honori vertitur atque laudi, hoc tu Regibus
Chriftianis atque Principibus, hoc tu Magiftratibus Rebusque publi-
cis vitio vertes?nec licebit viris copiofis in Deum (cui omnia acceptare-
’ ferunt) eflepiis ac liberalibus, nifi nos in Religiolam paupertatem pec-
cafie videamur ? lili illi fimt (libentes fatemur, & as terna grati animi
memoria recolimus) illi liint, quorum beneilolentia atque xre asdes illx
noftra: in eam altitudinem maieftatemque aflurgunt, eurnque, quem
criminans, induunt {plendorem Sc  ornatum. Illi litnt,quibus longe au-
. guftius videtur 3 luarumfacultatum partem aliquam Deo in aris noftris
conlecrare, quam Veneri aut Baccho, aliis,que turpitudinis aut vanitatis
idolisj quibus, pro dolor! non pauci fiias plena manu finiicjue diuitias
profundunt; id vnum fibi ftiisque perirc exiftimantes 3  quod diuino cul¬
tui tranflcriptum vident. In asdificiis vero quid tantopere eft quod tuis
luminibus officerc poftit ? noftrove priuatim commodo 3  an publicis
populi vfibus ampla atque fpatiofa lunt ? an nobis, an populo leruit va-
fta illa fundi noftri area quam templo tribuimus ? idem fere de asdificiis
eft. Numera maiores exedras, Sodalitatum aulas, gymnafiorum areas
atque Icholas, numera ampla in familia neceftaria asgris hofpitibusq te
conclauia, tum bibliothecam, triclinium, fingulasque Coadiutorum of-
ficinasj vniulčuiulque habitationi quid telinques ? anguftum lane ob-
Ičurumčjue angulum, qualiain plerilque Collegiis cubicula noftra funt.
Et vt paulo ampliora fint, an tu iis qui totis diebus ad pulpitum in cu-
biculo ftudiis affixi dcfident, tantillum fpatij inuidebis, vt ad vnum le

A a a a 3 poflint

non tn-
dulget
commodi-
tatibm

558 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

poflint alterumve paffum commouere ? Profedto fi coram ea luflrares
oculis,exteriore tefpecie deceptum fatereris, forte & illa Henrici iV.vocc:
Nemmem cm Societdtis res perfpeffa eft, de edperperam aut loqui aut fentire
pojje.  Animaduerteres quippe tum,domos noftras nullo firmiore, quam
ipfius paupertatis muro innixas elfe &c  circiiinfeptas : perfpiceres in iis
niliil modeflo nitore effe pretioflus , cui ftudere religioliim pulchrum-
que ducimus : videres in iis fitppetere muka ad inopiatn, pauca ad ne-
cefTarios vfus ; ad delicias, ad luxum, omnino riihil. Hxc  funt noftra-
rum a:dium penetralia ,  quarum exteriorem tantum contemplata for¬
mam, magnifica,lauta,fplendida fingis omnia, augesquein immenfum.

Sed alterum infuper crimen quafi pro confefTo exprobras; (ommodii
corporis delte tis a ue mdulgere Societatem.  Quibus tandem deliciis, aut vbi
locorum ? An in caftris, vbi cum milite eadem illi funt fubeunda pe-
ricula, iidem labores ? vbi fiib dio excubat, pernoclat in vallo, fudore
diffluit in campo,inter vulnera atque vi cera affufa iacet morientium cor-
corpord &  poribus ? illicne commodis fiiis deliciisque indulget mollis ifta & deli-
dehais.-  cata  s ocietas  > An in nauibus fortaflis, & clafle Regia, vbi cum nautica
turba iifdem iačlatur ventis atque vndis, per tranftra difeurrit, eodem
podore ad faftidium naufeamque faginatur, eadem frigora & afperri-
mas hiemes tolerat, iifdem impetitur hoftium teliš, eadem fitbit naufra-
gia ? An inter barbaras gentes, vbi etiam ad neceffitatem defunt omnia,
nec corpori veftes, nec ad vičlum fruges fuppetunt, nifi quas in aridiffi-
mo folo ipfa naturae ffcerilitas velut nouercali manu fiibrniniflrat ? An
\ inter Indos & Iapones , vbi praeter affiduos labores cruces, tormenta,
ignes illi affidue parata funt ? Haec fi commoda tibi videntur, quasnam
igitur molefta ? harc fi mollia, quae dura, quas grauia effe fatebere ? An
illos exiftimas qui ad arduas hafče mifliones deftinantur quafi ad trire-
mes & tranftra damnari, eiicique extra communis vitcE commoda; qui
pares tot incommodis effe pofliint femper inter Socios deliciis innutri-
ti ? aut quomodo tam auide eas amplectuntur, qui vfque adeo commo-
dorum fiiorum funt amantes ? Vbi ergo , vbi tandem Societas deli¬
ciis commodisque indulget ? in domibus fcilicet & Collegiis, vbi mo-
derata vitsc ratio nihil magnopere oculis tuis obiicit afperitatis, non
kifpidas veftes, non ieiunia atque flagella. Hic nimirum molles, hic
affluere deliciis Iefuitas putas. O egregiam fpeciem deliciarum ! vbi to-
tos dies improbus labor Magiftros exercet in fcholis, Concionatores in
ftudiis, Coadiutores in opere diurno : vbi ftudiorum contentione atque
afliduitate plerifque vires in medio statis flore atteruntur, & mors ac-
celeratur ante diem, vtvel ex ipsa liquet fenum paucitate: vbi ceteri
dies nočtesque languentibus aflident , morientibus prarfto funt, nihil
podore, nihil contagione morborum, nihil fuo fepe vitas periculo de-
territi. Porro quid tantopere communi offenderis habitu , vt vel ex eo
pronunties commodorum fiiorum amantes effe Iefuitas? non vides,dum
veftem noftram maledico ore laceras, vniuerfo te Clero effe iniuriofam?
Imo quis e Clero, cui honefta viuendi conditio eft, non etiam vtitur
pretiofiore ? Vide quam non acerbe tecum agarn j infer & pedem intro,
jfi placet, dc  triclinij noftri delicias contemplare. Socraticas effe menfis

inue-

LIBER C>V ARTV Si SO  CIE T AS PATI E N S. 559

imicniesj quae farni fublemiant, nori gular. vulgaris in iis vidus, homi-
nisque frugi. Optimum earura condimentum a facra petitur ledione*
ipieque edendi modus fola natura; neceflitate ac temperantia: lege defi-
nitur. Quid fi Sc  aliam tibi {cenam aperiam? &,qua: minime exfpeda-
bas, afpera flagella, cruentas catenulas, letofias atque hilpidas vcfles, &
contextas e durioribus letiš loricas, cetcracjue id genus maceranda; čar¬
ni Religiofa fupelledilia (qua; tu in domo nofira Sc  fub ifthac toga
latere numquam credidetas) tibi coram exhibeam ? adhuc tu mollem
effe, adhuc delicatam Societatem criminaberis ? Sed fr u 11  ra dim: n on,
fi alperrimam profiteamur viuendi normam, morfiis tUos,o Calumnia,
euademus. Nimis verum eft hoc Seruatoris oraculum: Venit Ioannes ne-  Matrh.it.
que munducms neque bibens  ( venere tot alij Religiofiflimi Ordines, &
landx auileritatis exemplo inclaruere) & dicunt: Dimonmm habet. Venit
F dim hommis me.nduums  (gf bibens  (venit I e  s v Societas Ducis fui exem-
plo communi habitu viduque contenta) (gr -  dicunt: Ecce bomo r vorax i
(gh potator mini-,  molliš, lauta, delicata Societas efb

Veriiamus ad extremum tandem criminationum tu aru m caput,quo nsc  f !1 -
{uperbia; arrogantiitque arguimur 5 tam liquida caufša, quemadmodum
tu tibi perfuades, vt nullus excufationi relidus fit locus, neque {pes fin e fi :  *
in ore vulgi compefcendi has vočes: Superbd , ambitiofa, arrogms Socie~
trn eji, pr*fe def/uciens ceteros.  Fateor, aptiflima ad inuidiam contumelia
elt. fumidos fiiperboscjue execramur omnes, natura duce: propterea
quod fitpta reliquos fe efferre niortales, ceterosque dedigrtari videantur.

Id vitium nobis ex vero fi appingere pomeriš, optimo iure exofos, inui-
{bs, execrabiles reddes, & publico odio longe digmflimos. Sed, obfecro
te, cur fuperbtt efl dtque ambitiofa Societas  ? Eftne alius Ordo (inaneat fua
omnibus faluaveneratioatque integriraš) qui fichonores dignitatesaue
excludit ? vbinam fingularis voti fponfione fic omnis prečila efl: ambi-
tio? quo inccetu per tam humiles fundiories ad demilfioiiem animi
exercentur, tantoque tempom de iis fumitur experimentum ? quo alio in
ccetu tanta Superiorum poteftas atque audoritas efl: exaudorandi eos
qui fele efferunt ? vbinam potentius freqitentiusque rediguntur in ordi-
nem, fematurque amica pacis ifta in omnibus a;qualitas, excludens
quidquid excellentia; airior fibi proprium vellet ac fingulare? An fortaf-
fe luperbum tibi atque ambitiofiim videtur docere Rudimenta, veriari
inter pueros, inftruere rufticanos homines, {olari pauperes, vifere 110/0-
comia, omnibus promifcue poenitentibus aures dare ? illic experiri pue-
rorum proteruiam, hic adolefcentum ingratitudinem, vbique aumilo-
rum obloquia & inimicorum ? Et hi ramen, poftquam vanitati atque
ambitioni fecularis vitae nuntium remilerunt, poftcjuam detrita lein-
clujferunt lacernl, poftquam abdicauerunt quidquid dignitatis habe-
bant, aut fauore, dodrina, induftria, opibus comparare fibi poterant,
poflquam Christi  amore ad abicdiflima {e munia abiecerunt;
adhuc fuperbi, adhuc ambitiofi, adhuc arrogantes audiunt, & qui prše
fe delpiciant ceteros ? At quos illos tandem ? pauperefne ? quos tam
ftudiose conquirit gratisque inftruit Societas? an facros in Ecclefia Or¬
dines, an Clerum, an vtriu{que Magiftratus Pra:fides,quos omni vene-

rationc

560 IM A dl O PRIMI SiECVLI SOC. IESV7
ratione cultuque prolequendos pucrisab infantia inculcat? quorum ft
obftričtam beneficiis arhpliftimis vbique terrarum , & fauore adiutam^
libentiftime fatetur? Quinam igitur illi tandem, dic impudens Calum-
nia, quos contemnic ? Hoc nimirum eft : in odium atque inuidiam
hominum Societatem adducefe conata Temper es iftti fuperbire arro-
ittkslratur  g a nti^que prartcxtu. Sed vin’ ribi ex me erumpat vera vox? quereris
Mlmnnm,  tu m f 0 | cnnL ' IS  f c f c  efterrc Societatem ;  Si  tu eam extulifti :  deprimere co-
gitabas 5  & erexiftiobTcuram, imo irtuifam reddere; & magnam, illu-
ftrem, omnibus expetendam feafti. Aqua fon tis a motu clarior efte fo-
let, crocus attrifli melior fragrantiorque, vua prella vtilior, frutex puta-
tus altior. Haud aliter I e s v Societas a maledičlis tuis agitata, ptefla,
tlita, Icifta* & clarior caslo, & melior fibi, Si  vtilior bonis, & altior Ec-
clelia: exfiu'rexit. Si viti aflorentiftimis artatis noftrae hominibus com-
parata eft, nonne cogitatione mox aflequeris,eam, a fflaledicae linguas
tu ar quafi falce putatam, vberids latiuscjue fuifle difFufam? Si palma ab
aliis dieta eft, nonne fentiseam fefe tuni maxime erexi(Te, cum grauift
fimis conuitiorum tuoru ni ponderibus fuit onerata ? Denique fi eaitl
cum adamante componere nomiemiiii vifum fuit, a mis vtique Tblidior
futura eft ičtibus, nihilque vmquam liib iniqux armulationis tu ar in ču¬
de polita remittet de fuo inftituto priftinoque more religiose viitendi;
frendeas licet, aliasque in Aiolia tua femper mediteris procellas. Veniat
hic tibi in mentem atque ante oculos vas lllud, quodad Oceani littora
penitaue  ^dtare folet, innumeris eXpofitum ventorum iniuriis , atque ab vndis
prode/e  buc illuc agitaturn. noftine tenaciftimis id vinculis affigi Tcopulo auc
fopuio.  vado ? nauibusque efte fignum, vt intet carca vada tutiffimum teneant
rečtiflimumque curliim ? Cui vali hanc li addidefis tabulam aut vocem,
laffer, dutnmodo profim-,  Societatis animum illuftri veroejue emblemate
exprefleri$. Iačtari non reformidat, dummodd inter procellas flučtul-
cjue polita^ rudioribus in lioc vita: oceano claftiariis omnes vitiorum
leopulos declinandi modos viasque oftendat: modo veteranos,grauiori-
busque defunčtos periculis lubric^ artatis,ab inexplebili voluptatum vo-
tagine aliocet e pulpito, precibusque auertat: modo deiikjue flučtuaii-
tes in primo curlii virtutum animas , ceu molientes e portu naues, in
altum quam fieri poterit feliciftime deducat, dočtrinre luar ligno, fačto,
exemplo. Iačter, inquit, & impetar , dummodd priftinomeo more
Cliriftianar rei Fideique valeam prodefle. Htec inter tempeftates iplius
vox eft : Ikec  eius innocentiar liimma defenlio.
tplogm  Quare, vt eius voci liane meam etiam confontiem, ad te,I E s v lan-
fid  Ii.s vm*  (ftiftlme, aučtor defenforcjue Societatis, luec le conuertit oratio. non mi¬
nus tua intereft (lit ita fas apud te paulo conlidentius loqui) non minus
tua intereft, quam noftra, de contumelia triumphare . quar noftris ali-
quando obiečta eft conatibus mora,tuo lionori quoties offecit? Faue igi¬
tur de carlo propitius, dillipa tandem & compone tempeftatum minas,
da facilem, da quietum tibi laborantibus curliim . Qubd li certantem
lemper fpečlare mauis hanc minimam Societatem tuam ( cui tamquam
exiguo Romana: Petne calculo aut melioris Dauidis lapidi noinen Io-
fue Teu tuum inclulifti) longisque exerceri atque acui iniuriis 3  quo lele

aeriore

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 561

acriore vi impetuque effundat in Goliathos nouos, & diuinae tuae glorij
contemptores j non dubitabit, fcio, eum animum ardoremque, qiiem
patria: fux quifque aut naturae debet, honori tuo iinpendere. Erit nouus
in Iaponia, aut alio in Imperio terror ? obuiabit intrepida, & quod re-
liquum vit^e viriumque fecerit labor, id ferr® reddet. Erit jfiibeunda
pro beneficiis iniuria, pro rede fačlis infamia ? feret, & quot in orbe
terrarum regiones funt, totidem faciet patientis animi fui monumenta.
Alia ex alia iniurget inuidia; tempeftas ? excipiet: actuin demura praz-
clare fecum agi credet, cum odium omne quod in te conceperat iniqui-
tas, in fe profundi fentiet: tuna, inquam , aeftimabit fe legitimam /cri-
ptamque nominis tui heredem , cum videbit aerumnarum maram cen
diuitiarum partem magnam ad fe peruenire. Horum Societas tua aui-
da eft bonorum , his opibus inhiat, ad eas adfpirat commoditates,
hanc ambit gloriam , hanc prehenfat, hanc inter nobiliflimas laudes
fiias nominaque ac titulos ponit. Speratque te duce atque aufpice fore,
vt 3  qu^e ipfam in iis ad hoc primum vfque fasculum produxit virtus ani-
mique magnitudo, eadem ad vltimam vfque mundi aetatem gloriose
beatecjue profequatur.

Bbbb

EXER-

$62

1 M A G O PRIMI S Ji C V L I SOC. IESV.

EXERCITATIO POETICA.

SOCIETATI IESV

De hjereticorvmtt calvmniatorvm assvltibvs

EIVSDEM AVSPICIIS TRIVMPHANTI.

Vališ minuti murmure fiuciuum
Pulfata rupes infilientibus
‘Kefiifiit amdis,feque firmi
Mole tenet •, funbunda quamuis
Circum procellis aquora mugiunt,
lngensque vafio to Ih tur athere
Fragor, repercuffiscjue late
Fluchbus intumuere arena:

Gpuatifve mgra frondis m Algido
Annoja quercm per vacuum aera
Depraliantes ridet Buros,

Non furiis Boreče, nec acri
Cejfura (fauro: tališ inamum
Vicirix minarum dur at, borridas

Secura desfeclat procellas
Freta fuo fioboles  IE s v.

Nam quidperefo pecfore tabidus
Liuor, quid atro derite calumnia,

Furorque, feralisque fcijfio
Impietas truculenta crine,

Contra potentem Numinis JEgidct
Pojfint ruentes  ? hinc fietit ardua
‘Ter teti, per pericti njirtm,

‘Ter medias ruitura mortes:

Hmc tipfia nullo ternpore Ventas,

Fidescpue fincera, rofeus pudor,

Letoque penis imminente
Flagitium metuens honefias:

Hinc illa puri confcia peci or is
%Mens, or a nullo pallvda cnmine,

Se fola, fe fuo tuetur
Vmcere ml dubitans  IE s v,

Non illam inani debilis impetu
Proce/la telorum horrida fubruat:

Non quidquid inclujo tibordns
Ferrea glans meditatur igne:

Non,fi reuulfis car dimbus poli
Ker um fatificat fulmme machina,

Ternsque cteruloque ponto
Hombilem pereunte mundo

Datum

liber OJARTVS. societas patienš.

at ura firagem, dimoueat gradu
* F le Hi negantem. tMontlra Acherontica

Edutia de fiagnis Gebenna,

Colluuies graueolentis Or d,

Zemana peBis, yertite barbaros
Retro furores, mergere patno
Megnera Cocyto, cruentis
(fon dere Tifiphone cauernis ;

Hinc pugnat ather. Quis mihi nubilunt
Jgm corufco diuidit aera  ?

Hac dextera, hic fauor benigni
N urnimi j hoc pot uit njocati
Fides  Iesv. iam gr auiorib us
P er tiri ciaflammis infdiantium
Subfedit ira, iam furentes
Eumenidum ceddere 'vultm.

Horrente iam Styx intremuit r vado y
Et moetla clades enumerat fum:
lam retlor njmbrarum reuelli
Prišle fremens fua figna njidii-
lo virenti tempora milites
Ornate ferto, pergite Cantabri
F or tis propago, bellicoji
Martia progenies P ar en tis,

Ferroque igni non penetrabilis:

Confendentis nulituc phalanx,

Vtroque yitlrix orbe fejlas
S p ar ge cohors generofa palmas.

Jjjhtid hoc  ? minaci murmure cornuum
Pulfantur aures. r Bella iterum nouat
tguis Marte non fegni, Sodales,

JŽhfa tumidum glomeratur agmen,

Opponit hofii petim, & inclyto
Emit par atam <vulnere glodam ?

Ghiis pulchra per pericla mecum
Non humiles <volat ad trmmphos ?

At o tuorum Dux bone milit um,
jErata feu tu  tvrris in cethera
Exfurgere inuitlo laborm
Contra ades gladiosque valloj
Denfata feu tu diceris agmina
Perrumpere acri  exercitvs impetu j
Seu miUe pugnantum cateruis
Aptm amas  clypevs vocari}

G)uocumque gaudes nomine, militem
Ne prahantem defere: fc tuis
6 )u£,  'Vitim abdicarit hoflis,
tArma tholis pretiofa figat.

B bbb z

Sode-

564 1MAGO PRIMI SjECVLI soc* iesv*
Societas totis centum aanis pradiis exercita,

Iamfe formofius ipfo eft.

S it qmcumque molet pulchris formofus in drmis 3
‘Trotegat imbelles aureus vmbo manm-,

SNpn ego qua radient gemmis, folemljue laceffant,
Nec, frangi dominus qm timet, arma molo.
lila, decent multus tinxtt qu<s fordida puhtiš ,

Gfueecpue rubent hoflis fanguine tmSla fin.

Scilicet auratis fruflrd mexilla Chim&ris
€t Ute patriis promicuere notis ;

Si non per denfas acies , aduerfaque tela ,

Stspius hoftili fixa Jletere Jolo.

Dulchnus lila micant }  qua bello exercita ptibes
Ret tulit ad patnos dilacerata lares.

Tum demum domim'que animos pugnasque loqimntur,
lnmciamque pr ob ant }  qua tulit illa y  manum.

Sic age LoioU foboles:  z, differ  IE s v
Signa tui , gemino qud ruit axe dies.
lila quidem primi reuolutis folibus <eui
Suffendis Domino fanguinolenta tuo:

Eft tamen y  efl vitra quo tendass alt er a furgunf
Tella, fed (ffr bellis altera palma tuis.

1 felix: multus quamuis hac rnpetat hoflis,

ZJ ulneribus fient figna decora fuis.

QuamqUam o! mefano quis te malus impetat aufu  ?
Non tua,fed magni funt ea figna SDci.

Socic-

LIBER QVARTVS; SOCIETAS PATIENS. 56$

Societas fruflra oppugnatur ab inuidis,

Socie-

Solem nulia fagitta ferit.

S Tuit e, quid in c dum mn peruementut mittit
Telai quid in fino prdia <3farte geris  ?
Ladere ne folem pojfs, locus ipfe tuetur j
Immensa noBro diflat ab orbe fvid.
faucafus exceljb licet imponatur Olympo ,

Et fuper bos aiaflus Pelion Ojfa premat:

U^on fecus ac ima poftus fi njalle maneres,
ln flolidum recident fncula mijfa caput.
Tangere fac pojfs, radiorum luce corufca
Hoflem ne <-videas impediere tuum.

F al/er e, fi folem fjetfare h<zc carmina credu:

Stultitiam damnant, liuida turba i  tuam.

Eiuor mer s claris Heroum detralnt aufis,

Et iaculo folem non feriente petit.

Si coeant, quotquot tam dira infania rverfat ,

Non legio in terris grandior V tla foret.

Sed tamen inuiSia  I e s v fub nomine tur mx
Hocgenm ant e alios n vimque manusque parat.
Qufquis es, mfanis fruBra conatibm <~uti
TDefine: nam  Solem nulia fagitta fenit.
Deficit ex alta Vefanos arce furores■,

Et ferit auBores mijfa fagitta fuos.

Bbbb 3

r

566 IMAGO PRIMI SiRCVLI SOC. IESV.

Societas fruftra calumniis infa matur.

Šibi confcia rečti.

F Alliris y hic curui nibil efi■, reElifjima fabri
Regala, qud celfas ducit adatlra domos.
Ghiid dubitas ? mendax oculos tibi fafeinat <-vnda:

Nul/a fides: varns ludit imaginibus.

Eripiatur aquis, qm nune' fibi confcia rečti eft,
ludicio tališ mox erit tila tuo.

Eripis , & mendacis aquce ludibria rides ?

Scilicet errorem denotat Uta tuum.

Nil finit intaclum huor: V ir t ut is alumnis
eArdua , fi nefcis, per malediSia via efi.

Hac quoque, lufiorum quos poffis dicere normam ,
Apparent fich crminis ejfe rei:

Scilicet vt fub aqudpro r e El is curua ^uidentur,
Nec capit occultos credula turba dolos.

Skomine qui  I e  s v gaudet reElijfimus Or do ,

Recla docet, reflir congrua & ipfe facit:

Credula fed tamen bmc curuum mendacia fingunt,
St fupermfufis fiEla tuentur aquis.

Sed fruflra, quandoque dies non cognita prodet ?

Et qua nune rech confcia , tefiis erit.

Inuidia

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS.

j _ - r ,  • ? \* t  * * r x  ■ *

IimidiajSocietati obtrečlans, fibidatnnum accerfit.

— Inania duro

Vulnera dat ferro, figitgue in acumine dentes.

H Vc obhqua oculos, quem LoioUa ruidere

Reci a, fed band rečio lumine faSld 3  luuat.
Ecce , fub hac pugnas ferpentis magme 3  huors
Vroque Ignatiadis <~umcit Agenorides,

Tergemmas Jerpens asi brat in certamna linguas;

Gpuanoceas 3  triplex r uix tibi lingua Jat e Ih
Ipfe turne s odio plus 3  quam tumet Ule njeneno 3
Inque tuls maior dentibus ira fremit.

Exuui<e (jadrn um, Jhrpem Loiohda  I E s v
Dipmmis (pr magm Numinls vmbra tegit.

Telum lili laculum primum fuit 3  hajla fecundum 3
Er<eflantisque animi 3  cetera tela, vigor:

Huic taculum Doclrma Jua efl, (gfr fortior hajla
Virtus ,funtque Animi 3  cetera tela, fui.

Oparita dedit iaculum fquamofo nvulnera
LoioUa tibi quanta Mmerua dedit ?
cAnguis ibi  duro dat inania vulnera ^

Nilprofecluro tu quoque dente
Kupit Agenorides linguam, fixitque
Cumque nJenenatls ilia dira fibris:

Ne tibi LoioU foboles virtusque, mahgnum
Obruat os 3  peci us tran/adigatque }  caue.

568 IMAGO PRIMI SiECVLI SOG. IESV.

Socictas abundans gaudio in affli&ione fua.

Multo fit plaufus ab i&u.

Ignativs,Xaverivs. anagram .  Gavisi svnt vexari.

C Tmbala pro pulfu plaufum clauata refundunt:

Verbera ji cejfes ingeminare, jilent.
tArs ibi naturam , fed nvirtm 'vincit r vtramque ,

Sub multo quoties <-verbere dulce fonat.

Hoc  I g n A t  i v s, boe  X a  v e r  i v s , hoc fimul ambo
Nomine cum faciis conueniente not ant:

Gavisi svnt vexari j Uticjue paternos
Ad moreš Sodij compofuere fuos.

Nempe folent fortes forti de fiirpe creari ,

Imbelles aquilus non generantur aues.

€uge lapon , geli da diftentum percute corpus,

Vt fubito ruptus bulliat illa labris:

Si lentum hoc , age dijlriSid mete colla fecuri y
InnexumVe trabi cuffnde fige latus.

Sjhib rapior ? firiSiis rencina fiat harefis armis:

Ni ferit his , robido , quo ‘-valet , or e ferit:

Aude, & <-vtnfque fen , feriendo cymbalapulfas:

Subfilit adpulfus orbis <~uterque tuos.

Nempe nihil tali '-valet effe fuaurn iciu y
Qup neque }  plus c unči us qui dolet y  tile dolet.

Socic-

LIBE'RQVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $69

Societati optandas res aduerAe,

Prazftant aduerfa fecundis*

P Aruulus aduerfai puerilem forte pet* auras
Sublmi r bomb um iujferat ire polo j
Jamque fuper turres hofjtes mir Atu* euntem,

Jhp denfAt pluuias humidus Aufler aquas-,

Res nom  , clamabat : 'ventis obnixA pipyms
F er tur 3  quo atolucrei vix /ua  perinA ferAt.
Demens , qui t Ant urn fdcili m Jublme osolit u
(frediderit c ah pojfe pAtere os tam.

Aduerfs pAtet iIIa  N o tis : fuper Are ferendo
6)ui metuit , p utri fxus idbaret burno.

Fors (ff erit qui te > migni gens inclyta  IE s v*
lnuiclum (lupeAt tollere in AftrA cAput\

Te JlupeAt y  fortisque osice s humAmque fupra
Mutorem ex ip(is iltius ir e miliš.

Scilicet Audendum contrd. efl : hic pulchrius ibis 9
(flaudit vbi medtum denfior boftis iter.
^uifjuis in excelfum felici niteris Aurd,

Stile , dibis pAtriis fiebde nomen Aquis.

Nonne ondes , diflentA Sur is ost oteli fecundis
Sape fennt celeres in otidi caca  ntesl
Surge Animis generofi philAnx, jruflraque fremente
Inuidid  , boflihs qud premit auta  , atoli.

Emicit iduerfis 'Virtus  , giudensque negatd
Jre and, igmmm fub pede Jfrernit bumum.

C cc c

Sode-

570 IMAGO PRIMI S&CVLI SOC. IESV.

Societas aduerfis oppreOTa virtutem exferit.

PrefTus dulce fonat

F  Ort e fub umbrosa recubabat fronde Mettalcdt)
Mollis v bi facilem Jirauerat herbd torurn:

(Jdrpite , dicebat, tenera, mea turu, capellc,

Seru At um n>obis carpite gr Amen ottes.

Interea r z>alidis firingens complexibus <-vtrem 3
Nefčio quid cithara dulcius tile canit.
tile c Anit-, pulfa referebant omniA ‘-valles,

Immemor optAti grammis ib At ouis.

Ipfit P Aleš Agros, montes linquebat Oreat-,

Atque omnes , filuis quis Deus ille, rogant.

V An etUm At tonit us caUmos cUmnubAt inertes,

Et pr op e 'mn pot er At diplicmjfe jibi.

Nec mirum ; temern Panis fitperabat Auemm
£a.rmme, qui prejjiis dulce fombAt njter.

Artis <-vter mira, quem quo manus Arcltus Angit,

Hoc rriAgis Arguto dulcius ore cAnit.

Vos quoque, diuina plenum queis pecius Ab aurd
lntumuit , magno turba perut a  ‘Deo,

Dum circum hoftih fi-emuit mAnus inuida nifu y
Et premitur, qm <~uos pirit us intrn Agit-,

Protinus ecce Anima niim fortius exferit Alta,

BUndius (ep prejjo concinit ore melos,

£)uod rApmt Jimul Asiru, & <~uterque quod AudiAt axis,
£)uod queAt Attonitum detinuijje Deum.
pAllor  ? An ipfe etiAm, mAle qui pr ms oder At 3  hojlis
T)ucitur innocui cAptus umore fonii

Šocic-

LIBER QVART VS. SOCIETAS P A TIE N S. 571

Societas I e s v perfecutionibus formatur.

Tt m\ n mittov.  £ingitque prcmendo. Virg.6. AmiuL

T/A6h S-’ 0 MX.7rue$(; ž77ip^JTltj dpeiMV’

j  N*ec B’ sitOTif cm  <pAoyoHv dyt$čp
E’? Arnov <5)0111%  zaMiov. A' A«o? ti, «Th0žŽ
Aadcov v? t’  čudiva vi<pot 4  y  cuos{

K'S! 0 V. &XVTeg$P CUUi 7 rlcnTCti tria Al-J (2iou@*,

E MapLipU) 'Icarccv  po« d-n

Teu) oyi’, iAc^icn ko7jhuu  •5? t’ op opucpi

n lurJl 7rčtydo , dimov  sst-SirS
TtteS ipAuaStiLmv . ©A?>jov flotri', aagjrat' pe’ eecTt/

Bof t<. 4>po 'y>V7@* a aAioio
A* A^MTgje TmdScTL m  , ČM$p{ <uaA

STC^r <?dyvcjiv kclAAiov ^  K’

A«/« ^ T ’ a^NC, o<P£p« av^dzie, kuAdya  tit£^W*

Tgp^a/ ti jičdjrj d>Ad Adi

n&čn  paje/c. M«t cdlpdmv 7ihw  aMcfc’ ugpvovJi
<5>denwtc, čuti®*  , ž oia» mda$<{

Ta# zaporov yhyt c^gmvdfot  /3 dp@*. klpmAoc, S v$ ap7T<xf f
TVa/ ti 7d^čtydv , 'tv7iy.(^* -notdnajf
A' f^pva.  X’ t>cf>’ 07rXm &f$ r^c/u ng-d b>dqj*t,

'E>Aa.>J.'!spux>i-jjjtaJ l .  ©A/Si^-ar«, eJi&iV
Oi3twc t&čSTVTiatrij  . A/Si, <r?#TTi, friir/mfict
iT fy/MO)Tčt, xiy>tAicnv t  1’h i o~t
S peČAs^OTii ■S’’ tTčtp$v  otMoJc SPuCt . SAi^am  to7Tsstc^ 4

K’ ov 7 ^ mav lujctj & A TV7T  £t«{;

Cccc i

Socie-

5  71

IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Societasaduerfis purgatur & illuftratur.

Erit ex hoc purior*

P Ellio fepe f erit fubhto molila fufle

Vellera  ; dumcpue ferit , candidiora facit.
Difcite , qui magni Socios naiolatis  I e  s v,

Non alia infani palma laboris erit.

E(Je licet rehquis , milo turbante , quietis;

Nullo , qu£ faclunt , indice te Sl a latent ;
Loiolidum <u'ix ipfa etiam benefacla pr ob ant ur:

Hic quoque quod poffit carpere , liuor habet.

Si rea Jic agitur ^virtm quam (fi qna notentur)
(Irmina cenfuram iudiciwnque ferentl
H<ec tolerajfe parum esl:  truculentior harejis inflat ,
Diraque maiori bella furore mouet.

Et ne extrema njacet nofiro difcrimine telim,

Enfe ferox in nos fcmt & igne lapon.

Vt Socios pergant contundere uerbere crebro ,
HaSlenm wfeft<e quid potuere manmt
Integra nune Vanu fluxit conatibus <etas>

Inuide qute faSli pramia liuor hdbest
IJla cobors crebro de <uerbere purior exit i
Et ftlendore replet folis r vtrmque domum .

Socie-

liber qvartvs» societas patiens. 575

Societas cum deprimitur, extollitur.

Vis eadem attollit q\Xx  deprimit.

V lx bene nafcentis mundi concreuerat orbit ,
Confiterant ceriis <vix bene cuncla ločiti
Ecce grmi fcelerum fub mole Afiraa iacebat ,■

Nec Um prejfa g edem quo T)ea ferret , er at:
Pellmur mgrato  , dicebat }  pelhmur orbe->

At mibi tena locum quem negat , afira dabunt:
QmcLa licet claadant , c dum patet : ibimut illtic.

*Dixerat 3  & patrio <-oirgo recepta polo efl.

Hinc quoque defertas nune rejficit aarea terraS i
Emicat & bbrd pulehrior inde fua.

0 bene ! njis imo prope quam deprefferat . Orco >
Altius atherCam fecit mire domum.

Fallimur ? an rurfum confurgit ah ene a proles ,

Ableget toto qua procul orbe Themim  ?

S$u<£ <uos  ( quos reUi normam , quos nomen  IE S V
Lege pari magnm iujft habere Deus )

G)ua <-vos, corrapta penfantes ertmina terree i
Hofiili tentet mergere m ima mana?

Fruflra : fupprejfam tollunt fua pondera libram ,
Alterutra femper fidera lance petit.

Vis eadem attollit quse deprimit: ima fubire
Ghu facit hinc  , c do celfius inde leuat.

Perge age , iufiitia quifquis cupis hojlis haberi,

Hanc etiam totd, fi potes , abde Stjige-,

Altius lila tamen <~oiSirix ajfurget, & nona.
nArguet nimfam  , qu<s premit, ejje manam .

Cccc 5

Sode-

$74 IMAGO PRIMI SAGVLISOG'. IESV.

Societas rebus aduerfls crefcit.

Surgit furgentibus vndis.

L Vx fatalis adešl : pontus conjpirat & a:tber s
Terra fuperfufis mergitur omhis aquis:

C um miferis tota forbentur ciiiibm fvrbei:

(petera qud pereunt  5  Arca leuatur aqud.

Alttus tnfurgit furiis maioribus aquor,

Altius d patru) fertur  (gr tila Jolo.

Vnda tegit turres : fublmior tila njidetur
Tur rib m , (ep* montes giirgit e 'vecla premit.
Tergite n>os turni dne calis <equare procella ,
lila čofneš njeflris flu&ibus ajlra petet.

Stecula nune altam naiderunt tiojlra carinam ,

(pipam nullus rerum <vertere turbo poteši.

<ij)uie non Loiolidum tellus difcritnina nouit?

Jpttets non a Sl a ratis fluStibus tila fuiti
Lingua, malum tenis qud non prajentius vllum s
Visque trahens dir as in fcelus omne manus ,
Vmbraque njirtutis Uuor ; tum lurida Ji quod
Tartara difcrimen perniciemve tegunt-,

Hanc <Vno firnul inuadunt tonamine tur mam:

Omnis in hanc frujlra V is nocitura ruit.

Nil agitis tant is immanes JluSiibus 'vnda:

Altius eueSlam fertis od ajlra ratem.

Perič-

LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 575

Perfecutio Societatem ornat

Multo vulnere pulchrior.

Q Vnmuis fuperbo muricis ebria.
(ruore a>eBis purpureos bibnt
Concha colores , ambituque
Non burnih decoret tprannoss
Tamn frequenti faucia cuffride
Multo renidet ‘-vulnere pulchrior  j
In lucrn puncŽurds receptans
cArtificis, pretiumque forma*
Durnte fortes. pulchrior emicčtt
£)uafit<i magno gloria rvulnere 3 tfj'
Ver damna, per čades, ih auraš
Vrofilit impatiens lat er e.

Vos o l tyranni faiguineum genm ,
Sueti innocentum ludere funere  3  aut
Cdumnimdi quos libido
foncitdt in Socios  I E S V;

Siue enfe nmltis y  cusfnde feu pincet
Lingua cruorem fundere , pergite:
Vrufira, lacejjiti decoris

Vulchra pdem ftciet cicatrix>

$76 1MAGO PRIMI S iE C VLI SOC. PES V.

Perfecutionis meritum.

Dant pretium plagse.

Q Vid fieua fruflra detonat in fiacros
I e  s v Sodales opprobriis grauis
Proč el/a ? quid crucei, quid enfes
lnnocuis lugulis minantur?

Stat celfa njirtm , & rutilum cap ut
Calumniarum nubibus exferit ,

Nec fumit aut gonit mtorem
Arbitrio mariantis aurte.

Špes c er ta lucri efi 3  quam patientia
Parit ferendo. Si pretium fiui
J£quat met ali um , cui pepercit
Dextra graui metuenda ferro j
potefi mer eri, qui fine njerbere
Tranfiegit <euum. Scilicet iSiibus
Incudis accedit metallo
Pjfigies pretiofia Regum.

O! quem decoro njulnere perfidus
Cruentat enfis 3  quem laniant flagra 3
Gpuem lundce premunt catafi <e,

Mac/e ammis  ; magis enitebit
Imago  Christi, quemfiequeris ducem,
Exprejfia plagis: nobihor tibi
Per njulnera & ccedes ab ipfi
Creficet henor pretiumcpue ferro ,

Socie-

LIBER OJARTVS. SOCIETAS PATIENS. $77

Societatem carceres & vincula cohoneftant.

Dant vincla decorcm.

T Vrpe catenati, Ji c er ta. ejl culpa, nocentess
Vincula dedecorant , qua meruere, man m.
Infamis tetro procedit car cer e, cmus
Ante fuit foedo crimme lafus honor.

Qudm lene felici ftrmguntur brachia neruo,

Libera qua fummi ludicis <-urna pr o bat?

Vincula <xnrtutem , <~uirtutem carcer honorat ;

Scilicet inde noui lucra decoris babet.

Vt flos, cut grati fmiliš confenfus odoris
Caryophyllorum nomen hab er e dedit:

Ule, licet nitidd 'Variat tot fronde colorss,

Primm bonor Flora delicmmque fine;

Et forma tantum flores fuperemmet omnes ,
Ouantum <x>el Paphias netincit odore rofaSj
Si tamen obfeptum uinclis (efr crate coerces ,

Nefcio qmd parno a carcere mam babet.

Tu quoque progenies Loiold digna parente ,

Clarior d melis compedibusque rediš.

Emicat in fammas jjecubus calor abditus atris:

Pulchrius obfcurd fidera nocJe micant.

Te quoque condecorant habitata nocentibus antra- y
Nec minus bis uirtus claufa mtoris babet.

D d d d

Pluri-

578 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

Plurimi e Societate Martyres 3  ad amplificandum
C h r  i s t  i Regnum, ianguinem fuderunt.

Tot Zopyri.

A UfcijJas aures , truncataque naribus ora ,
Labraque diJfeSiis fangumolenta genis 3
Qmque (fibi Zopyri p letos nifi fieua futjfiet)
ZJulnera fint hofii,  c "Mede , fudenda tuo 3
oAjJyriosque fimul njiStos hdc arte legebat y
philippus i-l. Hesfenam miuo qui patre rexit 3  Iber:

Dumque legit 3  Medo fiupet ifia fiupente tyramo,
Medorum. Ajfeciusque animo 3  quo$ gerit tile 3  capit:

C urn laudante fidem,laudat quoque, cumque dolente,
Deformata fut militis ora dolet.

0 miki tot Zopyros S uperi dat e, uouerat ille 3
G)uot fub puniceo cortice grana rubent!

O rnihi tot Zopyros S uperi date 3  njouit lbems 3
G)uot pub pumceo cortice grana rubent!

Irrita <-vota. Fides ZjOpyri e vix amica Regum
(fiafira fubit s replet haec Pumca muha Fides:

P unica, qua mn Rex 3  fed res (ejjr Fegna coluntur;

Fgua'que fiat Imperio fiante, cadente cadit.

At tua funt, 1 e  s v, Zopyris tot, tot'que profufi
Sanguine conffncuis cafira referta v im.

Ghtiu etiam plures pnmum koc tibi protuht auurn,
J$uam rubeos acinos punica malaferunt.

Iapo-

Se pandit amori.

P ine a njicino nux dilatatur ab igne,

Et njirides uperit tafta čakre Jinks.

Velle putes medio fub cdrtice condere ftammas
£hieis pereat , damtoi nec memini/fe /hi.

H(sc mihi defifiunt ex illo mira njiden

Tempore , quo laponum ere uit in igne E ide s.

Qu& ( S uperi! ) parit htec hominum miracula telluil
Corpora non orbit talia nojler babet.

(/orpor a conueniunt: animus prajlantior Ulit:

Hic medio inuiftum corpus in igne factt.
lllufires ariima , nJefras fuper Indica palmas
y£quora iam dudum nuntia farna tulit,
laporne is Europa Jlupet plauditque trumphisi
laponicos celebrat Gallus lberque r.ogoi.

Ecquis ab ignoto njenturos crederet orbe ,

Quos cuperet Diuis addere Roma fuis ?

Barbarus augujld fulget fublimis in ard }

Munera cui populi caftaaue njota ferunt.

Roma y  nouos lapones calefhbus adde triumphis:

Quod colat , Europa barbara terra dabit.

D d d d i  Marcy-

liber qvartvs. societas patiens.  s79

laponum in igne alaeritas.

$80 IMAGO PRIMI  SiEG V L I SOC. IEST.

Martymm pretiofa mors.

Hoti poterat fato nobiliore mori.

F Elices anima 3  mer it o gen s addita cAo,

Morte okt d part is fiaUa beuta bonis !

Sider a nune, V^umenque fiuis fiormofins afiris
Adšficiunt, pr o quo non timuere mori.

Mors licet inuideat , '-viuent poji fmerA  j finem
Diffimilis prm& r vita fiecunda negat.

SKpn bane, qua priniam rapuit, Regurn aufieret ira,
Non gladto ant fieuo barbarus igne fiuror *

VJonne fuit tanti , parit uro s tanta dolores
Gaudia, (fi/ optandam fiufiimijfie nečem  ?

Ouarn bene, quue fuerat natura debita legi,

Proque Deo mita efi reddita, cumque Deof
Grande quidem pretium efi, quo confiant fidera, fianguisi
Sed pretio merx efi dignior illa fiuo.

Čredo ego , fi rurfum bene perdita vita daretur,

Non alid <-uiiam ponere morte nnelint.

Vnica fic ales, fibi poji fiua fiata fiuperfies ,

Muneris boe infiar, quod moriatur, babet.

Nempe nabi fielici pofiuit cum morte fieneciam,
vi leto rnlior, qudm fiuit ant e, redit.

IMA-

$31

I M A G

PRIMI SjECVLI

S O C IE T AT IS IESV


LIBER QJV INTVS.

SOCIETAS HONORATA,

SIVE t) E GLORIA
QVAM SOČI ETATI TOT MALIS EXERCITA
DIVI hominesqve contvlervnt.

CAPVTPRlkVM;

Cloria Societuti fxerta psr imftnui pmliitatem Igmtij Ldio*
h <cr rctimontm in Itdik Sotiomm.

Ali s affici & ttoii infici, premi aduerfisncč Optinnd
opprimi, vlrtutis eft: {i  qua vero ab ad-
fpersa fuligine eiucefcat etiam magis, m a-
gis augeatur a damno, magisemicet a tor- tun
tncnto; fingularem eam efle necefle eft. Res
iiiers, & mundi deterioris quidam velut ab¬
ortus eft, qu;e minimo oblblefcit attaduj
polluntur & lucent attritu valido ea corpo-
ra quaž folido conftant. Leui aura diffluit
fios vernus: afflatu viiico inanis fpurna dift.
folaitur: praiceps arftatis immaturas fručlus, fi vel manu blaiideteti-
geris, vitium facit: detrita validius ac rafa marmora & inetalla fplen-
defcunt. Fatuus ignisj inanis eft ille fulgor, quem ros nofturnus ex-
ftinguitj aut nebula matutina corrumpic: aiienis riUmcjuam fordibus
obfolefcuntj quin lucent ipfa per fe magis, quas lumen & calorem hau-
lere de cado. Obiedis vaporibus non minuuntur fidera, fed augenturj
iiecvraquam fol aut ardet vehementius,aut fortius albefcit & vibrat,
quam cum aduetfas fibi nubes pluuiasque decoxit* Nequequod ad-*
hucdico, locum inuenit in ijs tantummodo rebus quas afpedabileš

Dddd  3 ©culhj

ran*

£cdejid
etiam
Chrtsti;
Htlar.lib.7-
de Ttinit.

Societas
It s v tt

perfecutio-
nibns ho-
norata.

ffalm.8«.

$82 imago primi s^cvli soc. iesv*

oculis j led muko etiam magis in illis quas animis noftris perfpicuaš
natura propofuit. Hoc,  inquit magnus Hilarius, magnis & ipfe labori-
buS periculisque perfundus, Ecc‘efite propnum efi , yt tmn vmcat c um
Uditur , ttim mtelhgatur cim argmtur, tum obtineat cum deferitur.  Ha bet
fane, habeatque, fibi proprium Chiusti  Ecclefia caelo nata, inter ad-
uerfa fuccrefcere, & inde comparare gloriam fibi, vnde damnum &
ignominiam reliqudfbrtiuntur; modo nealienum fiatu a tur etiam illud
aminima Societate Iesv, ex fimili origine in finem quoque fimilem
deriuata. Sua profedo Ecclefiaefiat fanguine palma, fed & lua Societa-
ti, quascumque dl gloria, non fuit hadenus incruenta: nam tot ab an-
nis adhuc centum laboribus periculisque tentata cfl, vt ad firmandaui
eius indolem,*& inferendam hominum animis exiftimationem, non
magis agendo contendifle virtus, quam patiendo conftantia videan-
tur. Hic videlicet ille in fuperandis arduis labor efl, hax illa in fub-
eundis aduerfis conflantia, aquiblis, velut in circinum vna colledis,
Societas noftra fuum hadenus femicircuium, vnius indicem faeculi,
rede defcripfit. & porro futurum fperatur, vt earumdem virtuttim te-
nore perpetuo circulum ipfum 'Sc  orbem aliquando fuum impleat, ad
fandiflitni Iesv nominis gloriam co m men d a t ion e mqu e fempiternam.
Licetergo, nifi ipfe me fallo, licet illud Regij Prophetat de Sione, hoc
efl Christi  Ecclefia, pronuntiatum minimae Iesv Societati necat-
roganter adfcribere: Gloriofa diclafunt dete , ciuitas Deis  quando concra
aduerfa immobilem ipfe fundauit em Altijfimus , & ab inuida malorum
tolerantia Utuntium ommum habitatio efi in te . Interim quat quamque glo¬
riofa de Societate noftra dida fint,vtque illis ipfis exyerodidis fada
refponderint,non efl animusmihi fimulomnia,nedum fingula percen-
fere: nec enim illa vel adeo pauca funt,vt comprehendi poffint volu-
mine breufi vel tam obfcura, vt paflim ab omnibus non fciantur, qua2
&gefla funt luce palam, & felici plurimorum ftylo condita, & maxi-
morum virorumipfiusqueadeb Dei in terra interpretis oraculo conte-
fiata. Id vero agam , quod folent ij qui motus adfpedusque cadorum,
curfus fiderum & recurfus, tot illa ac tantanaturte ornamenta, qute non
nifi exinteruallo obijciuntur oculis hominum, negotio facilivna de-

} >ingunt; in exiguo quafi globo, vel piano potiiis, velut pundim & per
ineas, licet obfcuras & ignobiles, illa quae ad aliorum vtilitatem a So¬
cietate, &ab aliis ad Societatis commendationem gefta funt,maxima
ad omnium admirationem, & ad gloriam, Dei prarfertim vnius,fpien-
didiflima annotabo. Ita fiet, vt nec ipfa legentem terreat magnitudo
libri, & nihilominus hoc fseculari anno contuliffe videar aliquid ad
commendationem augufliflimi nominis Iesv: a cuius vnius gloria,
velut luce prima, emanauit acceptte dignitatis omne lumen, quodfuic
hadenus in Societatem &c  in eius Socios, velut minora quaedam fidera,
deriuatum. Et dabitis, fcio, vos mihi hanc veniam, non gloriandi qui-
dem, quod fuperbum jfed Societatem ac Socios modefte laudandi, quod
religiofum efl; quando hoc a me debitutn virtuti munus, nec fine
exemplo fufcipitur, nec fine ratione gentur, nec fine fandiflimorum
virorum fententia retinetur. Notum eft,quod in hanc rem eontra im-

pugnantes

liber  OVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 583
pugnantes Religionem Dodor Angelicus folidiffime diiputauit •, audi-
tum,quod Nazianzenus ille Gregorins Grscafua, qua pollebat, facul- c.i 3 .i 8 .&c.
tate dicendi pro forore fua Gorgonia, quam deprasdicandam fufcepe- oaui.
rat, ipfb ftatim orationis exordio liberrime declamauic: negans vidcri de forore
debere alicui lufpedum encomiuffl, quia domefticum ; fed laudabile, Gorgoma ‘
quiaveruirg authabendam cfle maiorem rationem improborum, qui
nos ad gratiam loqui criminantur, quamproborum, qui meritas virtuti
laudes exfpedant. Hoc ergo tam iuftas pietatis officium, quod foro-
ri frater impendit, aliquifne, qui requus fit, matria filiis mirabitut
exhiberi?

Si qua: porro earum rerum qureiam ante infinuatas funt, vel etiam
expenlas penitius, produci hic a me denuo videbuntur, id etiam neque
mirum (vti fpero ) neque ingratum accidet iis &: qui intelligent, &
qui amabunt: intelligent, inquam, librum huncce quintum, quem ag*
gredior,quamdam efle aliquorum adhuc didorum aiaM$a7uuam 3 ad col-
ligendum fcilicet ex illis modeftum aliquod Societati, imo meritum
I e  s v noftro nomen, obiter inftitutam 5 amabunt vero nullo non loco
offerri fibi qux admirentur, quxque imitentur rede fadorum operum
teflatiffima monumenta.

Primus ergo inter homines, vt iam ante memoratum, Societatis s. lgna~
I es v audor Sc  conditor Ignatius fuit. Is cum natura: indolem ab u \ ma g na
Loiolea ftirpe, iam olim apud Cantabros illuftri, virtutem vero raram mmm *
animi traxiflct p caelo j nihil fcilicet vmquam, fiue cum mundo fiue
cumDeo meruit, humile, nedum vile cogitauit: mens illi& conatus
omnis ad ardua femper eredus; hincqux terrori ceteris, Ignatio erant
in votis. Adeo vt,qui virum nouerit, mirari non debeat,illum operum
maximorum gloria habitum fuiflfe femper & charum Deo, Sc  homi-
nibus admirandum. E paterna domo vixdum puer in Regiam Ferdi¬
nandi Catholici, inde in militiam auide tranfgrelfus, nutantem iam,
propugnatoribus obfidentium Gallorum mole territis, Pompeiopo-
lim vfque eb lolus ipfe continuit in Fide; doneč a maiori machina
tibiarum vna grauiter faucia, altera plane confradž, deiicitur in terram.
tune demum, vel abnuente etiam tum Ignatio, vrbs hofti tradita eft,
quaft non fuiflet nifi ab vno ante feruata. Veneratione digna vel ad- etiam ab
uerfariis ipfis vifa eft viri virtus atque conftantia. Igitur, pofteaquam
fomentis quas erant in promptuerexere iacentem, ipfis hoftium hume- *
ris in ledica deportatum,fuis eum Sc  patrih reddiderunt. Triumphan-
tis illa profedo, non proftrati, fpecies fuit, argumentumejue certum Sc
velut omen aliquod, quanta olim gloria maneret Ignatium, abie-
dum quidem opinionefui, fed fupra mortalia eleuatum, Sc  Supe-
rum exiftimatione Sc  omnium veneratione populorum. Enimuerb iam
inde ab hoc belli cafu quo deinceps in pretio ille fuerit, non dico
hominibus, iifque etiam hoftibus,fed Diuis, ipfiqueadeo Deojfacile 2 Jeo &
aiftimabit is qui intelligit, quam farpe, quam familiariter, quamamice Calmbus
egerint cum Ignatio Superi : ita vt vel illefandiflimis cogitatiotiibus
extra fe raperetur in caelum,vel hi, illedi fcilicet confuetudine tam bo¬
na, eidem fe in terra adfpedabiles exhiberent. Loquebatur Domin us ad  35 .

Moj/fen

eim cum

5 34 IM A G O PRIMI SM  CVLI SOC. IESV.

Mojifen facie ad faciem,flcut folet loquihorno ad amicum fuum.  fed Sc  ira
a s. Petro  faspe cum Ignatio loquebatur. Iacebat in paterna domoex fupraiam
fanatur:  accepto vu l n ere prope depofitus; adfuit illico, & quidem vigilanti,

quafi prasmiffus a Domino mox adfuturo, Apollolus Petrus: certum-
que argumentum prasfentis Medici, reddita excemplo fanitasfuit. Hinc
ad fedanda in pofterum casleftia cum raperetur ardentius, Sc  tamen fi-
fteretur hic impetus ruina: metu, qui ex vita: liberioris admifsa prius
recreatur  confuetudine nafcebatur; ipfa fe V ir go Mater conlpicuam obtulit oran«
aB.Vir-  ti,fuumque,quem habebatincomplexuparuulum,pignus exhibuitcer-
g fZrT  tiflima: vi&oria:* ex voto etiam fine pugna fecuturas. Vicic enimuero
Iesv:  Ignatius; Sc  bčilem, quem maxime metuebat infidiantem fibi ex cor-

rupta čarne, ita domuit, vt rebellem illum vel primo etiam motu de-
inde non fenferit.

lam diebus illis quibus in Minoreffano fecefTu , imo fipecn, tiroef
cTdZl™  n * um  pofuit Religiofie militix,fačlus ex duce gregarius ( njt eorum dh-
Monte in quando dux foret qm portarent fanciiffimum nomen coram Gentibus &popu-
coram Gre- M*, (g-b rebelles hareticos ad evmtatem Videi reuocarent , Deique in tenis ZJi-
I°C°hri V * car y m ^ oritatem  defenderent) fatis compertum eB, eiplus tricies ant  Chri-
s to &  s t  v m aut Matrem eius Virginem inter precandum apparuiffe.  Hanc,
b . Vtrgine  cum Exercitia,qure vocauit fpiritualia, meditaretur, teltem habuit ope-
mfitatnr:  r j s tam  p ra » c l ar i. Hasc Societatis inflituta fcribenti docentis ac dičtan-
tis habitu adefte vifa eft, velut manum vltimam impofiturafabricas illi,
in qua fe ipfa venerandam cultu praecipuo non ignorarec. Quid,
quod velut alteri Moyfi, vel Apoftolo cuipiam, fic Ignatio roganti
leges Ordini fuo, radiare, quin Sc  ardere vifum caput, in quod fandus
Dei Spiritus adfpe&abilis flammae fpecie delcendilfet?
mire ttu-  Humanam Christi  naturam in hoftiaincruenta,quin Sc  ipfum
firatur,-  Trinitatis arcanum, qnoad, imo fupra quam homini, vulgo licet, ipfe
mortalisagnouit exhibitione tam certa, vtraro priuilegio ac velut jfin-
gulari, vifam illi tum, ac faspe alias, ipfam diuinitatis, vt Theologi lo-
quuntur, elfentiam non improbabiliter afterant dodiflimi virf moti,
opinor,ipfiufmetlgnatij,ceteraquam demiffiflime fentientis defe,te-
Gior.s.ign. ffcimonio diferte confcripto,^//««? a fe non fernel ipfum diuimm ejfe,ipfam~
c ' 4 ' fol ' 3 °' que diurnam effentiam.

a  Chri-  -A lociis itineris deftitutus, iacebat ipfe Iblus Sc  languens in ignotis
sto m iti - vaftifque prope Padum campis: at non focium fuum Ignatium I e  s v s
nete re-  ipf e  deferiiit j adfuit,non per Angelum,vtolim abiečlo Elias, led ipfe
jRegTjj". P er  f e  confpicuus luce plena, Sc  vultu illo fpečlabilis, quo Sc  iacen-
tem erexit, Sc  euntem Patauium, indeque Venetias vfque deduxit, co-
mes Sc  dux perpetuus ignotte vite.

Idem Ierofolymam nauiganti numquam non fuit in promptu, quo-
ties vel necellltas illum aliqua, vel grauior feu ab homine feu a natura
tempeftas vrgeret. Liberius oberrantem fančliffima Palcellinae loca
cuftos Armcnus ferocius increpuerat, iulfumillicd inde faceftere; fed
Iesv  s afflidum confolatus benigne fufcepit, Sc  prascedens vifibili
Ipecie ad hofpitium vfque comitatus eft.

Denique, ne in genere Umili rerum nimius fim, addo vnuna, fed

iilu-

liber qvinTvs. sogietas honorata. 5^5

illuftrcj quo niminun pateatquanta: curx  Deofuerit Ignatius > fin gii la* •
ri aliquando,&lilo nonotiofx,quod aiuntj amicitias fpe&aculo rccrea-
tus, Ibat Romam fociis omnino duobuss hifce nonnihil interquiefceri- *pj£ r £ a
tibus ab eundi contentione, ipfe in aediculam facram haud procul a via /,„ com .
tantifper interea precaturus abceffit. Hic vbi vehementitus incaluerat mendathr,,
oraiido, de more raptus a fe (imo  fibi pražfens &Deo ) vidit, quin Sc
audiuitjhinc Deum Patrem fuo fe,& iili quideni adftanti cum Ria črni¬
ce Filio,commendanterrg inde ipfum Dei Filium fpondentem fibi ora¬
ne praefidium, additis expreffiiqne verbis hifce fuauiflimis: Ego n;obis
Rom<e propitim ero . Fuit enimuero} Sc  aduerfis omnibus, fapra etiam
quam fperare homini fas fuit, mulciplici prodigio erututn, tutela fan-
čtiffimi fui nominis perpetuo defendendum firmandumque fufccpir.

Gloriofus erat in aftimatione omnium, vilis Sc  abiečtus in iua \ ignatim
Toties fupra humana rapta mens eius, toro etiam očtiduo hofpitaba-
tur in caelis; quin Sc  corpusipfum,domicilium illud animje tamcafta?,
licet etiamtum peregrinaretur in terra , dignum e(Te beata corporum rnsmfuis.
gloria videbatur. hoc interim Sc  fe ipfe fic contemnebat Ignatius, vt di- Nicol.Zatii-
ceret, fe, fi quid in morte petiturus effet a Deo, idnommatim eiTe pe- crT^cr*'
ti turam-, vt proiici fe inter eiettamenta ac fepeliripermitteret in fimo. o“" t ^ g : in

Barcinone toto vultu radiantem mirabatur Ifabella Roiella; Roma: coram Gre*
Alexander Petronius, faepius Oliuerius Manareus Sc  Ludouicus Gon- s ° r ‘°
faluus, quin ipfe etiam fmčta memorise Philippus Nerius (qua fide Sc
qua fanditate viri i) in oculis Ignatij * atque adeo vultu toto , coru-
fcantes lucis radios a fe vifos eflfe profitentur* ipfe vero in fe, nifi dete-
rioris naturam vilitatem, nil agnofcit Ignatius*

Aliis Sc  frequenter Sc  multis a terni cubitis fublimis apparuit $ ipfe
fibi quafi detmfiis ad inferos: heque in cruciamentis illis infelicis xtcr-
nitatis fentire videbatur aliud, quam Dei gloriam fandiffimumque
I e  s v nomen diris exfecrationibus laceratum.

Adeo vt contendere inter fe felici certamine Deus cum Ignatio, hunc
ille honorando, hic fe abiiciendo, videretur. Qui Religiofie fubmiflio*
nis affečlus in eo tantus fuit, vt illum ipfe etiam nune caslo gloriofus
hauddum deferuiffe dici pofiit.B.Maria Magdalena de Pazzis (Carme-
li in Italia fortunatum aliquando germen, at, ptonuntiante nuper Vr- rnVitaBea-
bano VIII.  iam beatum ) animo egreffa de corpore vi ir. Decembris
anno m. d.xciv. vtfžepe alias, diuinatum forte Sc  cadeftia patieba- de Pra *u-
tur. hoc ergo in fpeculo, imo Ipecula mentis fupra humana fublate, vi¬
dit ipfafaiičtidimam Virgineminde B. Angelo Carmeli Martyre,hinc
S. Ignatio vtrimque ftipatam. qui (cum  adftaret ille reuerenter, au-
diente Sc  approbante eseli Domina, illa-, cuius olim in diuina: materni-
tatis dignitate fiimma iam pofitas humihutem refpexit Dem  ) de humili- tuc. t.
tatis Religiofae vfu & neceflitate perorauit.fadus idem oratof au\x cx~
leftis,quod magnificutrg Sc  fubmifTionis etiam tu m fibi chara: depra;-
dicator, quod admirandum eft. Nequeveroa morte tantfim viuenti-
bus Ignatius adfuit; etiam tum ipfe viuens, quantumuis longe pofitus,
viuentibus iuxtaac mortuis adfuit,imo &profuit ad falutem. cuius ego
generis infinkadiflimulo,vnum hic vel alterum proferre contentus.

E e e e Leonar-

£86 IM A G 6 PRIMI S^CVLI SOG. IBS V.

Leonardum Keflelium Colonias Agrippinte ta&um defiderio videii-
di vel femel Ignatij, de quo tanta audierat, Sc  conceperat animo tam
prasclara, viuentem ac vigilantem viaus iara tum ipfe, ac tamen mo-
men to prarfens, Ignatius coram inuifit, Sc  rniro ex illa cadefti confuc-
tudine gaudio cumulauit.

Adhtec fociorum fuorum Iacobi Hofij Sc  Ioannis Codurij beatas
animas, etiam longe abfens, egredientes videt e corpore, interque San-
<ftos eum gloria: locum occupantes i  quem abeuntibus illis ipfe fuerat
apprccatusj potentiorinimirum oratiane #  quarri olim vfa dicitur mater
Matth. 10 . jfiiiorum Zebedad, pro fuis item Iacobo Sc  Ioanne folicita. Quid verd
ipfe pro fe? malle fe,fi optio daretur,viuere dubium incertumque beati-
tudinis, Sc  interim Deo iuuandis proximis infčruire, quam egredi Uli¬
co e vita cam certiffima fpe felicitatis aetemas.
jtJemZamb. G)uis hominem illum hominibus imandis , (df fnortdmn plane bona mere
natum, inquo oftendit Deus fluant um ei curce fit Ecclefia fecnritas f  &c  inte¬
rim tam fe abiicientem,tam non eurantem fua, non profequatur, fi ho¬
mo eft, ftudio fimili,quis non pari beneuolentia complečlatur ?  qui?
non veneratione colat illa , quam tališ viri tam probara, tam teftata
fančlitas promeretur? Fuere nihilominus qui odium redderent amori
tanto, qui tantum beneficium hominibus ab Ignatio prasftitum im-
probitate penfarent; Deo interim etiam ex his, feruofuo non fecunta-
tem modo, fed Sc  gloriam procurante,

ant™  Compluti au&oritate publica ftipis aliquid corrogantem , curanda?
tmprobot  fibi tunicae clericali,exfecratus homo nobilis-Exurar, inquit,ego, nift
^ne de fen-  ifte igne dignus eft. Sed is ipfo illo die exuftus cum domo fua, 8c  fua:
ditnr ali-  improbitatis Sc  Ignatiana: innocentiac illuftre teftimonium dedit.
Tnr d luds  Parifiis, ob adiun&um libi Xauerium, infeftus Ignatio Michael
vocetncrl-  quidam Hifpanus in conclaue nil tale metuentis violentus irruit cum
-pantisftca-  fica, certus iam tandem peragere meditatam diu cadem. fed nempe
fubito territus increpantis e caelo voce, (jhto tendis infelix  ? agnouit ipfe
fuum facinus, Sc  didicit tcčlum diuino praefidio Ignatium ab homine
expugnari non polTe.

Prope Baflanum in eremo quapiam homo degebat cetera pius, nifi
quod externo praecipue cultu ad aufteritatem vita: compofito fancftita-
tem metiretur. Videt ille Ignatium habitu ipfo differentem nihil a
ceteris, Sc  fcilicet apud fe ipfe contemnit: fauit hic Deus Sc  exiftimatio-
aliks tejle-  ni Ignatij, &hominis errori fimplicitate tantum, non improbitate,de-
moniodo-  Nam C um fubinde precaretur ipfe feruentius, teftari palam vi-

‘rantem:  fus eft Dominus oranti, quem ipfe contemneret, eum efte fibi mas ele-

caslnvi^ 1 * ^ um  ^ mu ^ torum  fdutfMi, Apojlolico (piritu plenum.
ignatij. Fuit, annis abhinc non ita multis, alicubi vir nobilis, ceneni ira in

aliasoften-  Ignatium impotens, & nefcio qux finiftra perfuafio adeo egerat in
to comter-  tranfuerfum, vt non tantum apud fe nihil in eo magnopere effe lančlum
ST ftatueret; fed ipfa eius, qux  habebat penes fe, defcripta facinora virtutis
heroicte inuidiose eleuando, fabulas meras Sc  otiofbrum commenta pa¬
lam confidenterque dičlitaret, exploderetque etiam interfiios quantum-
uis teftata miraculaj demum omnia qua: Ignatium vtcumque concerne-

rent,

nam:

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HO N O RAT A. 5S7

mit, ignominiose traduceret. Qua: dum agit maxime verfatque cum
animo iuo,node quadam intrat in iacentis cubiculum cum incredibili
fplendore,c^ldliumque fpirituum amplifbmo comitatu,iile bomini tam
defpedus Ignatius i  quem cum ij religiofiflime venerantur, ipfe auerfus
acultoribus, & conuerfus ad calumniatorem finim, fpedandum fe ei-
dem exhibet toto plus bora: quadrante 3  annuens arridensque beiiigniffi-
mo vultu, atque ad amorem quemdam cadeflem gratiamcjue compofi-
to; necdum videlicet oblitus in cado , quod viuenti olim tam familiare
fuerat in tenis, vt eos,quos in fe iniquimme animatos nouerat, pra: reli-
quis & blandiore vultu exciperet j & affedu teneriore complederetur.

Non potuit non ille abfiftens ab Ignatij oculis amoris radius,prope cli-
uinus, non traiicere illicoque difloluere corbominis, obfirmatum licet
ac feptum iniquiffima voluntate. Itaque vt fe  proripuit e ftrato, ac li-
brum quem de eius vita compobtum babebat in promptu, religiose
fumpfitin man us, applicitumcjue pedori veneratus , ofcubs lacrymif-
que confperfit, ita demum ruptis ex imo corde fu {piri is: Tarče,  inquitj
temeritati mete , o fanole lgnati , o dimne ! (djr quando ignofcere vel 1 ur atu ho-
fiibm familiare fuit mortali , nune quoque plač e at immortah  . 0 fanclumater-
numque N umen , qms mefuror aaegit abtiti fordida & blajjhemd lingud m
eum quem honorant & <venerantur caleftes tui firitus  ? liceat b i  m poenam
enorrnu delicii mei ,fed fuauem ,pr<econem eius effe me ‘Viri, cuirn contempter
ejfe non debuu

P eius quoque (vt eft optimi corfuptio peflima) affedus erat Reli- idemfuprs
giofiis aliquis, etiam tum cum iam a Paulo V. Beatorum numero ad-
fčriptus effet Ignatius . euomuerat ille in Beatum talia quasdam , quie
fpargi vel in peffimum quemque Religiofa modeldia prohiberet. at quab
non poflet expleri tranfeunte verbo maledicendi bris, quo diutius inno-
centifbmo viro eiusque Sociis noceret in pofterum,  furore conGmili
calamum flringit, feriptums audentiore manu quae mitior iniqui!limo
animo lingua non promeret. Scribit ergo, fed dextera potentiore coa-
dus, alia omnia quani vellet: cum enim, vti fit, fua ipfe feripta relege-
ret, exaralTe fe  non quam animo conceperat fatyram, fed panegyrim.de-
prebendit. indignatus ergo, & praecipue ftupori fuo, chartam bane dif-
trahit, aliamque, Sc  fubinde tertiam, depingit j fed euentu femper pari.

Quid ageret? ne fic quidem improbae temeritatis admonitus orditut
etiam quartam. fed primas vix in illa notas expreflerat, cum ecce tibi,
nefiiaui reiliedio diutius abuteretur, ipfa eius aextera in feribentis os
impotens impada vi diuina hominem temeritatis admonuit, Sc pro-
teruam eius audaciam in cultum Ignatij veneratioiiemque perpetuam
commutauit. Subinde enim fuum non femel delidum iuftifmnamque
poenam diferte confeflus, fupplexque beatiffimo viro, quoties de Ignatio
loqueretur (loquebatur autem fepifbme, & cum fenfii tenerrimae pieta-v
tis) non nifi Sandum eum, .fuumque nominabat. In quo quidem non
aliter gefbfTe fe mihi videtur cum Ignatio Deus, quam fecerit olim cum
eledo fibi tum populo Iudatorum. Veni (inquiebat ad Bakatii Balac N|WJ
Rex Moabitaruin j (gf maledic lacob ■, pr oper a & det e far e Ifrael.  Ac ve-
nerat ille quidem vt malediceret j fed enim rem aggreffus, (fuomodo,

Eeee z

588 IMAGO PRIMI SdECVLI SOC. IESV.

inquit, maledicam , cm non maledixit c Deus  ? qud ratione detejler , quem Do~
minus non detefiatur  ? Ad benedicendum sdducžus fum  , benediclionempro-
Nam.i4. bibere non ude o. (jhti benedixerit tihi , erit (ff ipfe benediSfus : qm maledi-
ria  xerit )  m mdediSlione reputabitur.  Sed omitto in maledidione reputatos

franc.Maria

fup.foi.aj. eos qui maledixerint; hoc ago, fuiiTe illos qui benedixere Ignatio, bene-
1 ^rat!ijp  thdos. quorum  ( vt inquit ille) pneclarum uniforme teftimonium^uod
mit pluri- de fanclitste njtt£ eius dederunt m fuis hiHoriis & libris m&gm uin (ff
mommho- j cri p tores no biles  , m fupradiffid, relatione ordine recenfetur (ff numero.
fiimnJs'  Eg °hic  paucos dabo deplurimis, led omni exceptione maiores ; ex
cultaqttc  quibus liquido pateat , id quod erat ex propofitis aleerum , Igna-
venerafa-  timu non folurn Deo charum , fed etiam venerabilem hominibus
lts: -  exftitifle.

S.XaHerij:  Francifčus Xauerius, ille vir ( vt fubinde videbitur) maximarum

virtutum opinione non vana toto orbe celeberrimus , ita Ignatium
fuum in Christo patrem venerabatui , vt etiamtum viuentem
non appellaret nifi Sandum . hinc illi & fubmiflo in terram genu feri-
bere, & ad le ab illo data etiam de genu legere erat folitus 5 vtique non
tam Religiofe fubmiffionis exemplo , quam argumento teftatiffima:
Sc  toties a fe nominatas fanditatis . Quin Sc  in theca fua reliquiaria
(illo tot miraculomm tota paffim India inftrumento, quamque in ma-
re deiedam fedanda: caufsa tempeftatis cancer marinus, faeratius nem-

1 >e Palladium Orientis , per immanes tradus Oceani ipfiim ad vfque
ittus Xauerio deportauit in manus )in illa,inquam , theca, pauculas in-
ter Reliquias Sandorum, nomen obferarat Ignatij; quod ille, vti acce-
perat datis ad fe litteris fubfcriptum manu Patris, refedis ceteris, fludio-
se recluferat, feruabatque reuerenter.

lacobi  Quid Iacobus Eguia ille, qui fando Patridiufuerat a confčientfefe-
Eguta:  cretis ? O fi , dicebat ,fuperefle liceret Ignatio, vt loqui pauca poflem?

fatis fuo etiam filentio indicans , quam eflet tum de eo admirandadi-
durus. Sed enim , exemplo Christi fcilicet , arde vetuerat
Ignatius fiiarum rernm mentionem vilam fieri fe viuente : &, qua erat
animi fubmiflione, impetrafle creditur a Deo vt ipfe Eguia, futurus alias
fanditatis fua: teftis & prxco perpetuus, vix toto antefetriduo mo-
reretur.

lam Petrus Faber (ille, vti deinde memorabitur, Ignatij primoge-
nitus tanto patre dignus filius) non alio vmquam quam vno illius
exemplo vfiis eft ad exprimendam in fe & fociis fuis fpeciem confiim-
matx  virtutis.

At vero Iacobus Lainez & Francifcus de Borgia, vterque in regenda
Societate fuccefTor Ignatij, quam fxpe teftati fimt quo apud Deum lo-
Jacohi  co efle ducerent Parentem fiium ? Horum ille palam confidenterque di-
< 5 titdbat, tanta in Ignatio inueniri ornamenta virtutum, vt iis & cape-
retur ipfe Deus, & tanta indies pra:ftare Sociis beneficia quodaminodo
JFrandfd  co getetur. Hic autem videndi folum Ignatij caufTa, etiam tum Dux
de Borgia;  Gandia:, inde ab vitima Hifpania venit vfque Romam itineribus ma-
ximis, & incommoda anni tempeflate difneillimis, ibique contuber-
nium fandi viri prretulit aula: Pontificia; fibi ad hofpitandum etiam ab

ipfb

‘Petri Pa¬
tri;

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HON ORATA. 589

ipfo Sancdflimo Domino fsepius oblaue . Idem adfčriptus deinde So-
cietati, Sc  Sacris initiatus, non alibi quam in Loiolea Ignatianas Farni-
liae domo primum fecit; Sc  ipfuin eius folum,  quod vel olim profano
eriam tum pede prefferat Ignatius , fiepe fuit demiflis in terram ofculis
veneratus.

Atque haec quidem filiorum de patre teftimonia, pauca de mul tis,
non eo vel reiicienda funt,  vel minoris aeftimanda, quod a domefticis
prodiere: SanElorum enim tudicia,  vt rečic Chryfoftomus, nec adgratiam  p o ° miI - I-ad
nec ad inimicitiam fiunt.  Ne quis tamen etiarn aliena requirat, externo-
rum aliqua, nec his minora fubiicio.

lile ipfe, quem Ignatius recens abftračtus a fieculo teftem adliibuit confejfari)
confcientias fux ,  cadeftiumcjue gratiarum quibus iammm beatacius ignatijre-
animapafcebatur,folitus erat diferteconftanterqueprofiteri, Sc  fsepe de
Ignatio dicere : Hic Ji <z>iuat, futurus ahquandc '
j fucceJJor ApoBoli ‘Tauh ,fncerumque <~vas
, boe efl injidelium, hareticorum O 1  peccatorum.
tius jquodque'de illo prelaga vox vnius futurum ante monuerar/ačtum
id iatn planeque perfedum plurimorum, & illa quidem maiora quam
vt dubitare liceat, fummorum in Ecclcfia Dei virorum teftimonia con-
fitentur.

Ioannes Ciampoli Secretarius Apoftolicus domefticus, a Grego-
rio XV. de Ignatio fententiam proferre iuflus in Confiftorio publico Gregorij
er m en te &pra:fcripto Pontificis: Cum,  inquit, tenebrarum princeps fuper xfr '
aflra Dei fohum fuum exaltare, atque in Aquilone fedem figert Jludens, nouis
h&reticorum armis etelum adortus , Catbolicte Religioni exitium minit ur e t ur 3
f er op por tune Jane Ignatius animum gerens mundo maiorem, (efr rultra njnius
<eui terminos opera Jute pietatis extendens , legionem in Ecclejid Dei fortijjimam
confcripjit, qua aaitampro dimni cultus ineremento pacifcens , in Romani Vari*
tipe is ruerba luraret.  Audierat nempe Sandiflimus Dominus inter čete-
ros Francifcum Mariam Epifcopum Portuenfem S. R. E. Cardinalem Franci fii
a Monte : qui in fua Relatione fačla in Confiftorio feereto coram cardinalk
S. D. N. Gregorio PapaXV. die xix. Ianuar. m. dc. xxii.  fiiper vita, h Mont::
fančlitate, adtis Canonizationis, & miraculis B.Ignatij fundatoris Soc. f° L J-
IE s v , publica totius.quafi Ecclefias voceetiam in feereto illo ponde-
randae hominum fančlitatis adyto loquens: Inejfabilis , inquit, Deiboni-
tas & mifericordia , qute prat er it is feculis contra fubnafcentes bare parchas
deflinauit Athanajium, r Raplium, Vpazianzenum, Cynllum, Hieronymum ,
vAuguflinum , Bernardam, Francifcum, r Domimcum, ceterosque fanSUtate <-ui~
ros illufires , fupremis hifce temponbus excitauitfpiritum Ignatij LoioU: qui
tx medio bonorum curfu, atque a feculari mihtid admirabih qmdam ratione
r vocatus, ita Je dimno imperio regendum formandumque permipt, nat tandem
7 ioud Religione huius fancla Sediš auciontate fundata, qux Gentilibus conuer-
tendis , htereticis ad Fidei 'veritatem reuocandis, Romani IPontificis potejlati
tuend<e,ex injlituto Je totam impendit, 'vitam admirabih fanciitate traduBam
pio in Domino concluferit exitu, rnultisque poH obitum ipfum ft miraculis
illuHratus.

Marcellus II. Pont.Max. ahquandoin conuentu plurimorum hominum M at c Ali

Eeee 5 de J *'

i coiumna ingens ncciejue  summa
eleUtonis ad conuerfionem  5 , rocc(Il ' s

. N  J  Canona.

Vixit emmuero Isna-

i.patt. Hift.
Soe.lib.i 5.

J-etdi-
rundi  /w~
per, I. &
Ludouici
Gonjah:

Cardina-
hi Pa-
cieci &
piBoris ah
eoad ex-
p rimen-
dum colo -
rthns igna¬
tium ad-
duBi:

Joannis

LujitanU:

C ar din ti¬
lu Qui -
-roga

Cardtn.

‘Taleotti:

Lttdoui-
ci Card.
Ludouijij:

590 IMAGO PRIMI SAG VLI S O G. IESV.

de Societatc loquens, dixit, fe non legijje (etfi  in hifionis ejfet euerfhtijjimus )
vili homini poji cApoftolorum tempom concejfum fuijfe a Domino , quod Patri
Ignatio , <~ut, dum rviueret, tariturn operiš, c mm fmjfet ipfe mflrumentum , in-
crementim njuleret.  Idem de Ignatio fatebatur iple palam, eius fe dieto
vel vnico niti confidentius, quam omnibus quse adferri contra poflenc
rationibus humanis: fatis vel hoc dilerte profellus, aliqnid le lupra vul-
gus hominum in Ignatio reuereri. Quid dicam de Paulis, Piis, Gre-
goriis ? quorum de Ignatio iudicia & plura funt quam vt recenleri pof-
fint fingula, Sc  teftatiora tabulis etiam publicis, quam Vt enarrari a me
debeant.

Quantuffi vero in exifKniatione promouenda 3  augcndaque apud
liomines Ignatij gloria, Regum ac Principum ftudium fuit! Ferdinandus
Romanorum Rex I. Romani abeunti Ludouico Gortfalo cum dedifi.
let in mandatis,Ignatium vt diligenter inlpiceret,eiusque exprelTam ver-
bis effigiem corporis venerationis caulša tranlmitteret ad lele, hoc ab
eo refponlum accepit: nullale ant preče i  quantumuis ardenti , ant le-
čtione diuinarnm rerum, ita inflammari adaniandum Deum,vt vel vno
Ignatij adfpcčtu. Ex hoc nempe fiebat, vt Sc  nomen eius autographum,
per quod,exemplo Xauerij ante prolatOjplura fiebant prodigia^omnibus
eflet in pretio; Sc  vel maxime exprefla coloribus effigies, in defiderio.

Cardinalis Paciecus in leeto decumbentem inuilerat Igilatium,
qua veneratione, quadolo vliis: nam (addučto elani pičtore, quiex
inlidiis pofitum libi ex aduerlo vultum coloribus feferret in tabu lam),
non dubitabat, quin frultra impenlis fepe votis aliquando tandem
magno lilo Sc  gaudio & commodo potiretur : led vicit Sc  obleruan-
tiam Pacieci, & artem pičtoris licet eximiam , Ignatij virtus • qua;
aliis atque aliis lineamentis tam varium in le Sc  variis apparentem colo-
ribus exhibuit 3  vt nulla eius vultum indultria pidor alfequi fe polTe
fateretur.

Ioannes III. Luhtaniae Rex multa de Regno fuo, plura meritus de
propagata Reiigione Chriftiana, quam fančte, quam integre fentiret de
Ignatio, cum Pepe alias, tum vel maxime oltendit, quando, defunčto
lulio III. Pontifice Max. negauit maiori bono Ecclefiag alium polTe illi,
quam Ignatium fubrogari.

Nec difpari in Ignatium ftudio Sc  veneratione fucre ij, quos pares
Regibus purpura Romana conftituit. Inter eos

Gafpar Quiroga Archiepircopus Toletanus negat fuifle Ignatium
perturbationibus vliis obnoxium, vt qui nec Isetis infolefceret, neque
triftibus frangeretur.

Gabriel Cardinalis Paleottus eum ipfum vocat lumen Ecclefia!, vi-
rumque a Deo evcitarum ad cogendam Societatem, quo velut reuiuifce-
ret noueque fanciretur rei Chriftianae difciplina.

lam vt taceam de innumeris aliis, Ludouici Cardinalis Ludouifij in
Ignatium affedus Sc  veneratio , quam non ftetit intraverba, licet in
commendationem fandiffimi viri large profiila? lile cum annis abhinc
aliquot vnum e praicipuis facellis Metropolitanse Bononienlis Ecclefia:,
cui Archiepilcopus pr^fidebat, S, Ignatio folenniter dedicaflet, ea pom-

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 5.91

pa qiicT conueniret Principi, & pietate qiire deceret Cafdinalcm j deni-
que quafi aut nihil fačtum eifet pro meritis, aut diet um pro defiderio
fuo ( & erant tarhen fačta ingentia 3  dičtacjue magnifica) ipfemet vt etat
in frequen.tiffimaac nobiliffima hominum corona,rcfidcns fub vmbellv
maieftate quas referret Eccldias tantum Principem, fuauitate Verd qus
yelut filium Ignacij tenerrimum exhiberet, faeram illi & bene longam
panegvrim fua ipfc voce pro coricione recitauic. In qua, poiteaquam
iandiflimis ab omni retro memoria Patriarchis requalem, quin & ipfi
Christo quam fimillimum oftendit Ignatium, profdlus Tumu ab
ipfo dicendi exordio ftudium 3 atque }  Vt inquit , deuoti c or Ms obfequium
(quod Um inde ab ineunte a'tate mgeniibus rntntis celeberrimi Soc letat is
I e s v (fonditoris Jgnatij dedicant , & ardentiffmam qudfagret cupiditatem,
n,’t eim tutiffimo patrocmio falutem quifque fuam anmumlpue commendet  3 )
ita denique vdut ofando perorat: Opto ac Vehementer oro omelo s & bor-
tor y  ojt vommunem orbis t er rAr um thejaurum ignatium in fuo qnifque corde
amantijfmo pietatisfenfu compleUatur.  Quem qiiidem oprimi Eminentif-
iimique Principis animum, vt hasc aliquando verba filuerint, expref-
fius etiam loquentur ingentia faxa , quae Roma: nori ita pridem fuper-
ftruenda: fierre maximreque moli> ad teftandam augehdamque Ignatij
gloriam, dedicau.it. Inter qux lapis ille, quem rite confecratuul fua ipfe
manu primum in fundamenta depofuit, altera fui parte verba hxc  pau-
ca ied illuftria habet infeulpta: €nt lapis ijle in fgnum med er ga S. Igna¬
tium eiusque Ordinem pietatis.

Omitto reliqua Eminentiffimorum omni memoria Principum Ec-'
clefiic, ne conferre inter fe velle videar, certamina pietatis indgnatium*
eiusque minimam Societatem. Fecetunt iam pridem faciuntque Bar-*
berinij, vrbani iuxta Principes ac pij > quod non vna tantum Roma
mirabitur, fed orbis fufpiciet vniuetfus.

Quiddicam de aliis extra Romam omni ex ordine dignitatis ora-?
nis eximiis viris ? illi fic vnum Ignatium eKtulere, quafi nnonfuiflet
ab vilo fatis ante laudatus.

Ioannes Vega Prrefes Caftella:, ac fubinde Prorex Sicilis, ciim Ro- foattnb
mre pro Caroio V. legatione fungeretur, Ignatium ibi cognitum, tan-
tu m exinde fufpexitj vt dičerct, beatum illum viden (ff fanilum, (efr eiuf- u,
modi omnino ducem, cuius fgna m c celo cum Dominki (efr Francifci trophais  £ oc p *[ t- | H I l g'
fmt conflituta.  num.iig.

Nec aliter Ludoiticus Oranatenfis: hserere fefatetur eximire fandita- Ludouid
tis admiratione defixum, quoties in Ignatium virtutum prudentiatque Granaten .
fpeculum intueamr, quod Deus cum incredibili mortalium bono huic
orbi temporique obiecerit.

Denique inter nomiiiatiilimas toto otbe Šcriptores, Igriatium alij
beatiffimum virum  j alij ducem ad Lutberi aoem profigandam creatum;  alij
diuinum bominem ; e um  alij qui conflij fui auilorem mpulforemque habuerit
‘Deumi  alij nune fanihtatis exemplum , nune virum illufirem , admirabi-
lem,orbique huic noflro fngulari benefcio concejfum ejfe  profitentun Quo
quidem in genere rarum omnino, adeoque nec pra;termittendum eft, •

quod in Prouinciali Tarracone Concilio congregati Patres ac Prrefules n e^°'

arino

Nic. Žam-
bec. fupr.

Idem Nico!.
Zambsc.fup.

* Francifc.
Maria fup.

Arafat, in
Paul*

Kicoiaus

Zamb.fup.

592 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.
anno m.dc. xii. de Ignacio cenfuerunt : EJfe  videlicet eumparfum evh
timum fjnritumque falutis, quem feculis hifce vitim is (gr deploratis infu de -
fenfionem ediderit Ecclefia fanbia : effe diumum Herc ulem edomandu monflris
mferni: effe fubmjfurn calitus Atlantem fulciendo RegnoDei , quode(lEc-
clcfia, do&nnd gr pietate,<Delut gemnu bumeris inflruaum: effe prodigiofum
m Apocaljipfi tAngelum,  &c.

fiq uidem cum meču m ipfe reputo fummorum iuxta, mediorum &
infimorum hominum toto paflim orbe ftudia mflammata, quibus
(quod žili Ctim Pr^fules faciebant) fandiflimo noftro Patiiarchse
Ignatio impendendos publice honorcš lacros concedi fibi impatiem-
tiflime poitukrunt j cum cxpendo totius mundi, qua late ab Orien-
te in Occidentem patet, plaufus & gaudia in caelefti eius inaugura-
tione, incredibili teftata fumptu $ cum votiuas vbique & fine numero
etiam argenteas tabellas contemplor facris Ignarij aris appenfas, te-
ftes beneficij quod illi vel acccptum referat gratitudo mortalium; vel
Jhis ipfis certafpes fpondeat obtinendum; ita videlicet ftatuo,prudenti
difpofitione iufti Numinis, hommem luuandis homimbuš ‘Dere nat um,  ab
hominibus paflim vt commitnem parentem merito honorari; ipfo
etiam Domino I e  s v nonilihil glorije iux,  in ftudiofiflimum luinomi-
nis Ignatium deriuante.

Hic ergo vir hic eft, qm, Societate cpudtn ab  Iesv nomine appellauit in*
fiituta, atque d Paulo lil. con firm At d ., id ejficere conatus eft, vt in pecuhari
obedientid Sedi vApofloliae prfflandd, in puCris Chriftiand dotirind imbuendis,
in Miffionibus p er omnes terrarum partes obeundis , nulla ejfet At ds, nulla bo*
mirium conditio, nulla ‘~vhique natio, quam bomo in omnium falutem mtentus,
huius infiitutione Eamilu non complebleretur. * Bunc <Dirum, quem praelege -
rdt T) ornima, <Dt eormn dux foret qui portarent euis fanciiffimum nomen co-
ram Gentibus (fig populiš, gr rebelles hcereticos ad nmitatem fidei reuocarent,
fuique in terris Vic arij auSioritatem defenderent, S pirit m fanti us omnium
virtutum genere decorauit.  Quo vrgente Špiritu, optabat ille quidem
fuis fe comitem filiis adiungere, &: profliganda: per viliuerfum orbem
impietati, & innocentte, fi quae lateretin aliquo, retinenddr. Tališ enim
er at  (idquod de Paulo Chryibftomus) fancla illa amma, <Dt orbem vni-
uerfum compleSieretur, gr in fe ipfo circumtulit omnes j maximam ratus eam
ejje cognationem, quce fecundum Deum efiet  j omnes autem non aliter ddexit 9
qudmfieosgenuifiet.  Sed, cum & nucu Domini Ies v Ignatio polliciti fe
futurum Roma; propitium, & Sirnimi voluntate Ppntificisj& fuorum
eledione, ftare ibi velut ad clauum regendr fux  Familir cogeretul',
enimuero non otiofus Hetit. ltaque, cum ex njanis orbis terne locis cwi-
tatum Regumque inuitatu homines Societatis expeterentur; ipfe duSiis colo -
mis, dornibus Collegiuque fundaiis, ex bac Vrbe ‘Darus expeditiombus ad.
ignotas,nec <Dmquam auditas, ne dum aditns nationes Euangelij lucern inf ene ,
fidei defertores ad Ecclefiam reuocare, Ortbodoxos in Rehgionis cultu fiabilire,
ita perpetuo (luduit, Vt tamen mtered buius curam Vrbis non omitteret, fed
hic officia omnia ‘Digilantiffima cbantatis obiret. hic orphanorum feorfim g*
orphanarum,bic Catechumenorum domos, hic diu<e dMartb<e diu&cpue fathari-
tue (fcenohia , hic Germanorum (follegium magno Septemtrioms emolumento,

<exci~

LIBER OVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 59$

excitanda curaret, hic gymnafa ad iuuentutem tum lit ter is tum monbus eru-
diendam grcttis apenret, hic tem floram rerumque facrarum c uit um amptificd -
ret, atque m prmis Sacrmentorum Pceriitentuc (gfrEuchdrifi<e,concionumque
fequent'iam mtroduceretgmgenti fine fuciu non Romanomm modo, fed alio-
rum etiam fopulorum, qui ex hac Vrbe exempld petere confueuerunt. 6)uas
inter curas , cum fexdecim annos Prapoftus Generališ Societatetn, eius regi-
men a fe fepe depellere conatus , admimftrajfet-, optimiš legibus, qudrum fi-
pientiam prudentiffmi quique fujj>exere femper, inflituijfet ; per omnes ferb
mundipartes in duodecm Prouincias diflributam propagajfet $ anno at at is
Jiia quinto (gf fexdgefmo Apoftohca benediSiione cum plena noxarum lndul-
gentida PaulolV. Pontifice fufcepta,  Iesvm, cui  fe fuosque addixerat, iden*
tidem implorans, pieplač ide que obdormiuit in Domino.

Sune qui teftentur,quo in loco a morte depofitus erat Ignatius,audi-
tasa fe  voces canentium, Sc  vifa non femel ftellarum inftar emicantia
lumina, vtraquclapfa dec«lo: adeo, quod viuenti ipfi tam vilehabi-
tum fuerat, corpus Ignatij,etiam a difceffuanim«,quafi fpiraret adhuc,
c«lo ipfi fuit in pretio, Dco fic iubente; vt fcilicet qui fefe infra omnia
viuus abiecerat, tam illuftri teftimonio ctiam a morte, Sc quidem in
abiečliflima parte fui, tam venerabilis appareret.

Atque hoceft illud confummat« fan&itatis excmplar, hichuiufcč
Famili« quafi pater Ignatius; cuius opera ingentia non expofuifle, fed
verbo tantum propofuifTe, fit fatis. Attingam nune quafi cunabula
qu«dam Sc elementa fančlitatis domeftic«, non paria illa quidem pa-
tern« virtuti Sc  glori« j ad fummum tamen petuentuta aliquando, fi
animjs par «tas & exferendx indolis occafio refpondiffet.

Itaque, vt fauor minori aetati concedatur, primus oečurrit Stanif-
laus (nam hic anno m. d. l. nobili apud Polonos Koftkarum ftir-
pe genitus ante Aloyfium vixit) ex mundi ac patri« transfuga fa-
cr« Ies v militi« tiro fa&us, Rom« priCis fere ereptus quam agnitus
eft. Ipfo enim aifumpt« Virginis Peruigilio viuere defiit, imo coepit
anno m. d. lxviii. cum annum vix integrum Religiof« vit« funda-
menta ieciflet. Accelerat« caufla mortis fui de creditur ardor inflam-
mati pečboris in Deum ac Mariam fuam, vt aiebat, dulciffimam ma-
trem; cuius tanta vis, vt f«pe necefle fuerit, etiam fano ac vegeco, frigi-
da reereare cor «ftuans, ne ipfum a fe confumeretur. Puer etiamtum
Vienn« in Auftria litterarum ftudiofus cum decumberet a morbo,
progreifus tamen in aciem, ter in fe irruentem adfpečtabili fpecie ca*
nis horrendi hoftem tartareum, nihil ipfe territus, lalutari crucis figno
procul abegit: I quo tam memorabili pr«lio cum fameret animofus
Christi miles, appeteretque cibum, fed diuinum, quo f«piiis Sc  ar-
dentiflime pafcebatur, negatum flbi ab hofpite h«retico, ab Angelis
impetrauit. adfuere enimilli, deducente diua Barbara, fumendum*
que obtulere diuinifllmum Sacramentum , dignam tanto Sc  milite Sc
vičlore adoream. quin etiam (fiueid  dedit fui clientis merito, feuani*
mo fuo) ipfa fe non femel cum Filio videndam pr«buit Virgo Dei-
para, iam adferens fanitatem «gro corpori; iam (vt denique contigit
in fupremo morbo) vitam ppllicita fempiternam. Pr«cucurrit igitui

Ffff  Stanič

B.StaniJld

Koftk&

nobtlu Po¬
loni:

'B.Aloyfij
GonZdg<z
Aiarchio-
nts Cafiil-
lonenjis:

Joannis
Berchma-
m Belga.

594 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Staniflaus modum astatis Sc  ordinem, facicndi fortia, Sc  diuina patien-
di celeritate; illud interim quafi compendio docens quantus olim fu-
turus fuiflet in terra, nifi eura raors accelerata per virtutem cito nimis
beatum fecifiet in cado, gloria ac felicitate veteranis etiam militibus
inuidenda.

Hune fubinde fecutus Aloyfius, Sc  ille ex generofo Marchionum
Caftillonenfium fanguine oriundus, vt priorem a:tate, fic etiam pre¬
cedit robuftiori vfii Sc  exercitatione virtutis: quam quidem non fegnius
excolendam fibi fumpfit a teneris, ac fi illins con fu m m and a: pro voto
fao  tempus fibi Sc  occafionem aliqirando defore didicilTcr. hinc inter
primabalbutientis etiam tum pueruli verba feruntur, Iesvs, Maria.
nec aliis illi adiutoribus opus erat, fiuecum miraculo feruatus e matris
vtero intrauit in vicam, fiue ciun prodigio vocatus ex aula & parerna
fpe Cefe  abdidit in Societatem. Mariam  ergo femper amauic vt raa-
trem: illam ipfepuer Sabbatinoieiuniocolere, illam Angelico carminc
in fcalarum gradu quolibet falutare, illivixdum odennis virginalem
continentiam deuouere Sc  feruare deuotam j I e s v m vero venerari vt
patrem, fequi vt ducem. Cui tam fando propofito ciirn Marchio pater
male pius obftaret, ipfe a Te tamquam reo crudeles poenas expolcere,
doneč quem preče non poterat,in fe faeuiendo lenirer, opcatam denique
miffionem a domo paterna impetrante fanguine filij,&: referente vido-
riam. Ita mundum vicit Aloyfius ipfe numquam vidus a mundo, illo
praefertim loco ac tempore, quo inter medias aulae delicias fuccubuiflet
etiam robuftus: ita nullius vmquam grauioris noxa: confcius, pecca-
tum, quod non nouerat, expugnauit; doneč iniquum cado vifum eft,
vt hic moribus Sc  vita (natura paene dixeram) Angelns, diutius mora-
retur in terra. abiit ergo anno fupra millefimum quingentefimum
nonagefimo primo, cumhic tribus omnino Sc  vigintiipfe vixiflet; lon-
giori vita dignus, nifi compendio mefuiflet.že ternam.

Age vero fi quis, hoc etiam nune fxculo,dicatur innocentia Sc  puri-
tate infigni,Angelicis moribus,puritate admirabili, virtutibus folidis ac
perfedis,in quo nemo vmquam deprehenderit vel minimum defedum
autimperfedionemjnonne is vel Staniflaus aliquis adultae virtutis, aut
alter confummat? fanditatis Aloyfius exiftimetur? Atqui illa deIoanne
Berchmanno diferte teftantur grauiflimi iuxta acfandiflirai viri.Humi-
lioribusille quidem quamiftinatalibusDiefthemij ortus in Belgio ; nihil
tamen iiidem, fiue indolem Sc  ingenium fpedes,feu confideres aniinum
auidiflimum generofa: virtutis, feu attendas ad expertem omnis praua:
motionis in viuido etiam corpufculo continentiam virginalem, nihil,
inquam, vel Staniflao,vel Aloyfio, etiam Roma tefte, conceflit. Roma:
itaque( nec. enim alibi decuit) anno millefimo fexcentefimo vigefimo
primo,statis xxn. tertius a Staniflao Sc  Aloyfio Ignatianac Familia: vel-
ut cuftos An?elus,exceflit c vita, gcminorum iftorum numerutn Sc  cor-
pore in terra, Sc  animo completurus in odo.

Et hi quidem funt Romana: Ignatij familia: filij, fedpoftumi; a fuo
tamen parente,etiam iure paruulorum,non longiiis fcgregandi.Qupru m
exemplum vti commemoratione Sc  imitatione virtutis fuauiflimnm

‘ ' eft;

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 595
eft-fic aliorum etiam Roms conditorum robuftior State fandimonia,
folidiflimi eft ad smulationem & admirationem omnium argumenti.

Ignatio itaque humanis exempto, vidus Societati I e  s v cum fum-
ma poteftate hadenus fuere Prspofiti omnino quinque,Iacobus Lainez
Caftellanus, Francifcus de Borgia Gandienfis, Euerardus Mercurianus
Lutfemburgo-Belga, Claudius Aquauiua Neapolitanus; quem ho-
noris ergo nominare non audeo, Romanus ille, qui etiamnum fuperftes
viuit, & viuat! virorum tantorum,atque adeo ipfiufmet Ignatij fuccef-
fione digniffimus. De quibus adhuc prope fpirantibus, imo viuenti-
bus in aeftimatione & veneratione populi Romani, multa commemo-
rare neque attinet,neque decet. Vnum fane, & quod fingulis communc
cum Ignatio Temper fuit, diffimulare non poftum,  religiofiflimam in
tanta dignitate abiedionem »animi, remotam ab omni, non dico
faftu, fed vel ipsa fpecie honoris alicuius: nec enim aliud illi omnes
officium exhiberi fibi, etiam a fuis, vmquam pafli funt, nifi quo admif-
fo ipfi perpetuo teftarentur, eflfe Te benigniffimos patres, neccftitatibus
omnium etiam minimorum Temper intentos. Illud vero fuit in Iacobo iacobi
Lainio fingulare & admirandum ( & licet, nifi fallor, dfcere liberius
aliquid de illo,quem mors dildum obita ab omni vel inuidia vel adu- ‘mJaHimi
larione longius femouit) fuit, inquam, in Lainio fingulare, quod inge- dotesfub-
nij & dodrins fuae magnitudinem, non femel Tridenti, in illo tonus m ^ l0:
Ecclefiae fandiflimo confeftii, velut intheatro orbis exhibitam, cum
plaufu ingcnti & veneratione iingulorum,tam exigua de Te ipfe, abieda
parne dixerim, opinione deprimeret. Illum Paulus eius nominis IV,

Pont. Max> inuitum licet ac deprecantem fibi Cardinalem adiungere
omnino decreuerat: &: eo iam fes crat deduda,vt Lainium ad le migra-
re iuberet Pontifex, quod opera eius, in conftituendis qua priuatis qua
publicis rebus Ecclefiar, vti vellet. Paruit ille (nec enim reliquus erat vi- cardma-
lus eifugio locus) fed interim coram ac conftanter deprecando illud latam re-
effecit apud Paulum, vtpoftridieeius diei,quo venerat,quafi de re qua- CH f at!
piam deliberaturus reuerti poftetad Socios; &, quodporro obtinuit,
cum iiTdem perpetuo remanere. Nullus fane candidatus honoris ali¬
cuius fic illum ambiuit, vt ille refugit ; quodque egit, hoc & fenfic
animo fuo, & prolatis aliquando tabulis Tande teftatus eft, hanc fibi
mentem Societatis audorem I e s v M dedifte, vt nihil in vita a ccidcre
poffe acerbius putaret, quam vt honores, quos fngiflet, capere cogere-
tur. Et quidem cum Iacobo difcedenti a Te ac trifti triftis ipfe valedixif-
Tet Ignatius, dixifie fertur Petro Ribadeneirs intimo tum fuo, INf Deud
frohibedtjbreui Lamez^ nofler purfureo galero dombitur. id Ji ( quodnolim )
accidet , talem fe ille p rob ubit , njt non qucefjfe Soc letos honores , fed fugijfe
potius rvideAtur.  Nec vanam fuifie exiftimationem Ignatij de Iacobo
ipfe deinde non femel oftendit, fiue cum totius Societatis Prsfeduram, Generala-
reludanti fibiimpofitam aPatribus, vix elapfo triennio excutere tam tuminm-
ferio &tam conftanter optauit; fiue cum ( quod femel a Magno Gre- u ff_ admit ‘
gorio tentatum rarifsimi fuit exempli )  tantum-non fibi delanim vene-
rabile iuxta ac formidabile regends totius Ecclefis Pontificale munus ‘Tontifica-
folicite, ferio ac prudenter declinauit. Adeo vt, fi mens non illa fuifTet tmfugit.

E f f f a  Iacobo

59$ IM AGO PRIMI SMC  VLI SOC. IES V.

Iacobo Lainio indita a Ies v,  & ab Ignatio conferuatagam, vti nuper
a Praedicatorum fandifiimo Ordine Pius V. Pontifex vere pius j & a
Seraphico Minorum Inftituto Sixtus V.Pontifex, & illemagnificus; fic
etiam a minima Societate vniueffe Pater Ecclefia: Iacobus fbrtaflis ali-
quis, retento fubmiflionis fua: nomine, prodiiflet. fed enim, quantum
illi defuis illis Ecclefia: Patribus tam prteclaris merito gloriantur, tam
fibi Societas de fubdudo fibi argiimento glorite Emili gratulatur.
Fracifius  Francifcus vero, poft Iacobnm alter in legenda Societate Ignatij fuc-
de Borgia  ce {for, Borgia, quam non ille in glorite femper & importune fubfe-
q uentis  perpetua' fuga vtrique diffimilis fuic ? hoc etiam admirabilior,
Laimj  quod cum Ducali ac Regio Aragonum parentum fanguine, cognata
fiiccejfor:  jj]^ a tque (vti fit) amica exeo glorij ambitio velut cjuodam iure na¬
tura: potuerit exiftimari. Sed enim pofteaquam in Ifabellre Augufta:
corpore, nuper tam venerando, a morte vero & corruptione depofito,
conditionem agnouit dignitatis humana: ■,  cteleftia deinde confedatus,
acutius omnia peruidit, lorigeque fecius atque ambitiofi foient, de ho-
noris ac glorite ftudio iudicauit.

Non ferrrcl vrgente Carolo Imperatore Quinto, propcabfuit vt So-
Cardina - cietati ereptus in eminentiffimum Cardinalium ordinem tranflcribere-
latum de-  tur  p ec j janatij pro filio lacrvma:, & ipfiufmet Francifci mixta vota»

precatur,  ’ . &  *  r  , A  J 3  f  *

r  gemitibus purpuram eiuere.

Ciim Patres ab obitu Iacobi Lainez Roma: coadi regenda: Societa-
tis munus ampliflimum Francifco detuliffent ;  fummafcilicet tum,non
tantum domipriuatim, fed & foris publica laetitia fuic: quin & ipie
Pontifex Pius IV. id vbirefciuita Patribus, F aitum,  inquit, bene: pm-
denter iudicajlis , multtmque asidijlis ,qui Francifcum potifjimumdetanto vi-
rorum infignium numero de legiji is.  vnus interiin ipfe, delata fibi dignita-
te velut attonitus ac moerens (quamquam fuum deinde munus geflit
oprime, atque cum publičo Ecclefia: Sc  priuato Societatis, vtriufque in-
genti bono;)in id ramen,rnaiorum cxempla feaitus, vti femper, fic  de-
mum totus incubuit, vt Magiftratu tempeftiue depofito, liceret faltem
priuato mori, cui viuere non licuiiTet. Et quamquam non obtinuit ille
quod voluit, non amifit certe apud omnes tcftimonium, & apud Deum
meritum demiffiffimae voluntatis. Hac fe ille inuoluens, hac viuens
iuxta ac moriens, latere percupiens, Pij V. cum Alexandrino Cardina-
li adReges Hiljpania:, Galliae, Lufitania: animandos contra Turcam,le-
in obje-  gatione perfundus; morbo ex itinerum difficultate contrado,annis (erat
qmo Ro-  cn j m  f exaS renario maior) & pcenis, quas de feipfo fumpferat, totus ex-
dismori-  hauftuSjRomaedemumpndieKal.Ottobr,ann.M.D.LXXii. fuamiiime
tHr '  exfpirauit. dignus cui, etiam in tanto feu natura: feu gratia: faftigio de
fe fubmifse fentienti, idem quodipfi Seraphico Francifco elogium de-
tur admirandte virtutis: Francifcuspauper (df humilis 3  cAum diues ingre-
ditur, kjmnis cAeflibus honoratur.

Quid porro de aliis dicam, qui tora paffim Italia, ac predenim Ro¬
ma: depofiti funt, confummata: pignora fanditatis? quid de iis qui im-
pofitas fibi Ecclefiee dignitates vel refugere conftanter, vel coadi recipe-
re ita geffere, vt ( quod fibi iam ante de Lainio pollicebatur Ignatius)

noti

in Ge¬
neralen*
inuitus til

gitftr,

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORAtA. 59?

non qu£fijfe Societas honores,fedfugijje potius njideretur . N011 patitur hi c
Ičribendi modus, vel nuda virorum iftomm nomina recenferi, non
Alphonfbs Salmerones, non Antonios PolTeuinos, non ceteros, obitis
etiam inter cetera Pontificiis ad infideles legationibus irifignes, ac deni-
que cum laude fanditatis ac prudcntis, Roma:, Neapoli, Ferraris, &
alibi demortuos. Vnum ego (vt taceam de omnibus) prsterire non au-
deo Robertum Bellarminum.

Is nobiliflimis natalibus a Politiano in Italia Morite produdus, Pur- Robertu*
puratorum Patrum , & ipfius etiam Marcelli II. affinis & nepos , qub * e Jj 4rm *
infidiantes libi horiores longius & certius effugeret, in Sociecatem Ies v
le abdidit, qUam nouerat fingulari voto de non admittendis etiam ob¬
latiš vitro dignitatibus obligatam. Sed ne fic quidem euafit. Cum Hen-
rico Cardinali Caietano a Sixto V. ad Regern Chriftianiftimum lega-
tione perfundus, vbi Romam inde rediuit, paruiti abfuit quin labo-
riofiflimi muneris mercedem referret illam , quam maxime refpuebat:
Innocentius fiquidem eius nominis IX. vbi primum Pontifex rcnun-
tiatus eft, primas inter curas de adfcifcendo fibi in Cardinalium colle-
gium Bellarmino cogitauit; quin id le fadurum propediem creatione
quam vocant prima profeifus eft palairi. Non latuit Robertum medi- *
tata res; quamvti abominabatur lpie veliementer, fic ne qua ingrueret precatur,
& opprimeret incautum, folicitus circumipieiebat: itaque commotus
in lacrymas, & profulus in preces, Pontificem obteftari, & qua potuit
reuerentia dilerte affirmare, ni.fi prius auocato ab illa , fibi tam acerba,
VoluntateSandiffimo Patre,non abiturumlele a genibus eius. Flexit
ea vis hominis tam valide perorantis Pontificis animum, licet obfirma-
tum 5 & indulta imprarientiarum miffione eminentiffimam a Roberto
dignitatem diftulit ille tum quideni , led non abftulit: nam quantum-
uis inuitum creatione altera fe promdturum,vti dixit Cardinali Veron s,
ita fecifiet haud dubie, nifi prius, fecuildo vix exado merile Pontificatus
liri, exceffilfet e viuis. Interim (quafi ita omnino vellet Sterna prou i-
dentia, qux mm ordme Angelorum mini (lena hommumque difpenfat)  Sacri
primum Officij Concilio adleduS; inde a Clemente VIII. aflumptus in
fiocium itineris, quod Fcrrariam ille inftituit, EpifcopoS examinare iuf-
lus eft: denique, vbi rediit in Vrbem, dilerto Pontificis imperio pridem a Žmittere-,
contra omnes Roberti preces & lacrymas obfirmati, purpuram admitte-
re eft coadus. Et addebat pro ratiorie prscepti liri Clemens ipfe, quod
ftpientiee merito in Ecclejid Dei non inuenijfet Roberto g areni . Eius vtique
fapientis, qux ex fando Dei timore progenita confimmata mflitla eft ,
ac virtutum omnium quam vocant iyxv>iho 7 rcuWict :  quamm in Bellar¬
minum veluti congeftarum teftimonium non aliud , quam ab ipsa,
quam geftit, purpura ac dignitate defumam. Nimirum, vti ad fplendo-
remafliimpti nominis illico feprodunt vilioris nattifs dedecora; ita ^ p u p ce p t £
generofa mens, & incorrupta virtus, non alibi magis, quam inter hono- dignitate
rum infignia eluceftit. Non ille auLe fux parietes vcfiin purpurii pal-/'^’®#^
Iris eft, illo prxlertim tempore, quo pauperum nuda corpora importu-
num Romi frigus inuaferat. Non ille aut fibi aut fuis munerum Ec-
clefiafticorum titulos frudufve corrafit, quin & reiecit oblatos Capuani

Ffff  5 Archie-

omnibus eft

veneratio-

ni:

Joli Ji bi
vilejiit.

$9$ IMAGO PRIMI S j£  C V L I SOC. IESV.
Archiepifcopatus fui prouentus annuos ita diuifit, vt, diftributis prope^
modum omnibus in Ecclefiam & egenos, fuis ipfe neceffitatibus vix,
quod fupererat, minimum referuaret. Non ille, Romam a Paulo V. re-
uocatus, vbi fecum Vrbis & orbis gubernaculo affifteret, inducivelab
iplo Pontifice potuit, vt Archiepifcopalis Ecclefi« fu«, cui vitra adefte
non podeč j titulum retineret: negans Paftoris nomen , nedum fru-
dum deberi, prteterquam vni qui Paftoris munere fungeretur. Qute
quidem & a lix  virtutes, quas modo diflimulo, iam inde ab incunabulis
adult«cum Roberto, ita eumextulere omnium exiftimatione commu-
n i , vt imis pariter ac fummis, iniquis iuxta & «quis rerum arbitris,
fuerit in opinione dignitatis . Apud parentes fuos & fratres eo fnit in
pretio & honore, quo, fi inuidiam excludas, ille olim z£gypti rečtor
inter fuos.lllum Scholaftici colleg«,in omnibus vbique principem,ama-
bant iuxta ac venerabantur vti ducem. Illum Iacobus Lainez Societati
Pr«pofitus, etiam tum tironem,veteranum Christi  militem agno-
fcit. Illum Gregorius XIII. Sixtus V. Clemens VIII. & quem ante
nominaui, Innocentius IX. quemque prseterire non audeo, Grego¬
rius XV. cum fuo nepote Ludouifio(qui viril) oraculi loco habent. Il-
lius confuetudinem Carolus Borromseus & Philippus Nerius, vterque
fan&iffimus, ille Pradul, liic Presbyter, exoptant. Vna Roberti gra-
tiaSabaudi« Ducibus pretiofam reddiditfamiliam Bellarminam: Ro-
bertum Lotharingi«, eumdem Alexander Parma:, Maximilianus Ba-
uari«, ac Ferdinandus I. ac Cofmus II. Etruri« Duces, officiis etiam ac
litteris, coluere. Philippus Rex FEfpani« Bellarminum, Cardinalem fa-
čtum gratulatur & gaudet; Henricus I V. Rex Galliae, Clementi VIII.
vt Iiirrogetur,expofcitj illum Sigifmundus Rex Polonic frequentiffimis
litteris confalutat; illum Rudolphus, Mathias, Ferdinandus, Auftriaci
C«fares, atque adeo tota illa Augufta familia amore fingulari ac vene-
ratione compleditur. Muka funt etiam hareticorum teftimonia fin-
gularia de Roberto, fed indigna tot inter tantorum Principum recenferi.
Vnum liic tamen & alterum, audorum diffimulato nomine, configna-
bo. Iudaeum inter fuos Roma: nobilem, de Bellarmino quid ageret in-
terrogatum, dixifle ferunt: Hebraos propediem omnes a pertinacia fua
ad Ecclefiam accefliiros, ratione non alia addudos, quam fi Catholici,
pr«fertim Principes, ad vnins Bellarminimoreš exigerent fuos. Quin
etiam Rex Angli« cum Bellarminum aftidue leditaret, ita aliquando
pronuntiauit: Viden fibi , ac dici Jane poffe , njirtutem ‘Bellarmini inmdiam
mortahim omnium fuperajfe.  Tališ ille cum eftet iudicio omnium, vni fi¬
bi nihil ipfe tribuebat; quin asternorum confiliorum dubia velut lance
fiifpenfiis, h srebat aliquando non fatis de falute fua fecurus. Ulam ita-
que vt aftereret, fape petiit, & vix tandem imis precibus impetrauit a
Sandiffimo Patre, vt redire fibi liceret in eum virtutis locum , a quo
violente fuiftet abftradus, ac poftliminio Religiofe infanti« velut red-
dito, ad matris fua: Societatis dileda femper vbera reuerti; meliori in¬
de lucco reftauraturus id quod reliquum eflet Chriftianae vit«, quam
educere adhuc, ex facra licet faudaque purpura, potuiftet. Itaque,cum
annum ageret cetatis nonum fupra feptuagefimum, innocentiffimus re-

uera

LIBER OVINTVS. SOCIETAS HONORATA, S99

uera fenex, quo expeditius abiret in orlu m fuam, vti vocabat, domum,
malitia vere paruulus, ad S. Andreje Societatis Tirocinium fefe recipiens,
illud patientiflimi Propheta vfiirpare merico potuit: In mdulo meo mo - Iob 1? -
nar, & ficut palma mtdtifhcabo dies.  Enimuero non ita multo poit mor-
bo correptus, illoque letali,mirum quantas tota paffim Vrbe commotio-
nes excitauit animorum . Erant etiam de Primoribus, qui illud Eccle-
f\x  columen diutiiis, vel fiia vita: impendio, feruatum vellent j erant &c
Principes in Vrbe viri, qui expreiTum de vena fanguinem, ac, fiqua CHmrna & nA
poflent etiam a viuente corradere, religionis ergo feruarent. ipfi Ponti-
fici MifTale delatum, ceteri libelli precatorij aliis atque aliis pro vniuf- montur:
cuiufque conditione Ptirpuratis Patribus ceflere. Tandem perdučlus ad
extrema, iamque depofitus, parem vita pientiflima finem fortitus, etfi
illud folicite etiam teftamento cauerat, ingenti tamen & pompa & vene-
ratione delatus efi in Patrum Societatis commune fepulchrum, Deo
ferui fui merita fačtis etiam a morte-prodigiis conteftante.

Habet & alios, eosque antiquiores, Italia, ac prafertim ipfa Roma, vtl
Martinum Olauium, Hieronymum Natalem, Andream Frufium, Cor- m
nelium Vifchaueum, Silueftrum Landinum, Michaelem Metauallem, fulik.
Iulium Mancinellum, Sectarium Caputium, Simonem Bucerium, Fa-
bium de Fabns; &,quem dudum nominare debueram, Petnim Fabrum,
primum Ignacij Socium, illum de Societate I e  s v Germania iub ha-
reticis laborantis primum Apoftolum. Sed enim de illis , alibi de hoc
etiam , deinde dicendum erit.

Vnum ego Roberto Bellarmino fančlifiimo feni Bemardinum Reali- Bernarda
num,&  illum innocentiffima vita virum'emeritum, quafigeminum nmReali-
adiungo. Carpis ille oriundus,cum Lechos Societatem inuexiflet, quan- niu
tumuis alio fape vocaretur imperio Superiorum, & vocantes ille feque-
retur alacriter, variis femper iisque fupra naturam prodigiis efi: detentus:
quafi illum Deus (quod deinde fecutum eft)vrbi illi patronum hiter  Ca-
lites prouideret. Igitur quadraginta ipfbs annos inibi moratus, cum ad-
mirabili opinione fančlitatis,tandem xvi. huius faculi, annis fex octo- miracuiu
genario maior exceffit e vita: gratiffimum ex effeto etiam corpore odo - cliUlii
rem late fpirans, indicem anima incorrupta. Mortem acerbam ciui-
bus omnibus excepit campanarum omnium tota pafiun vrbe fbnan- m  p atro .
tium lugubris tinnitus; ipfeque Bernardinus aučloritate Epi/copi ac Se- nam vrbi*
natorum, adlečlus in Patrem ac Defenforem populi fiii, falutem eius fibi
apud Deum effe cordi, iteratis fubindc miraculis oftendit.

CAPVT S E C V N D V M.

An5Ut Societatis exijlimatio pr Apflolicam [m Alt atem
Francijci Xmerij, pr ceteros in Orient e hbomm
eius focios at epe amnlatores.

C ^Vm annum vix alterum confirmata Societas totapaflim Italia,
j  ac Roma prafertim fuo natali fblo ( fi quod tamen illi natale fb-
lum efi extra calum)fub felici Iesv  fidereadolefceret exvoto Patris,ani-

mis

Gregor.XV.
Io. Ciam-
poli Secicta-
rij fui voce
refpondens
Relacioni
fupr.citatK.

Cant.S.

Greg.XV.

fupr.

Suram*
'vit* Ka¬
mri} ex
Oratione
habita m
ConJiFlono
■puhlico k
JVicolao
Zambec-
earo.

6G0 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

mis plus quam incrementis in dies fada robuftior, breui par orbi tem¬
nim elTe ccepit. Itaque incredibile didu eft, quam pauci quantillo tem-
pore Roma egrefli, impellente cos Ignatij & vel maxime Dei fpiritu,
Orientem & Occidentem, Meridiem & Septemtrionem, hoc eft, totum
qua pater orbem, agendo patiendoque fortia peragrarint. Quos inter
cnituit 'vir ille Cedit ib us magis fimdis qukm mortahbm Francifcus Xauenus- y
qui )  legante Pontifice , & cogente chantate , Oceanum ingrejfus  , tuuandos <tlio
m orbe terrarum quafiuit Oncntales populos, quibusin mortis njmbrd hubi -
tantibus onens ex alto Euangelij lux nondum affulferat.  Non ille more ignis,
qm vicinas depaftus incendio filuas, fiftiturobiedu fluminis, aut etiam
reflante vento ad cineres fiios redit; incepto deftitit vmquam , nedum
regreflus ad luos eft, reflante vel obnitente fortuna : at cum videret opu-
lentiflimam ex remoto praedam animarum, eius cupiditate fic exarfit,
vt,vaftiflimo licet Oceano ablcifla a nobis ac veluti reuulfa, fibi tamen
adeunda illa, atque ad communem Ecclefiam, nullis impeditam terrae
fipatiis, reuocanda denique videretur.. Adeo vt de caelefti eius quo fere~
batur igne tanto iam ante diftinde pramuntiata dici poflint illa quae iuo
in Epithalamio diuinus ille Sponfus de immortali Sponsa magnifice
decantat: Lampades eius , lampades ignis atque flammarum. iAqu<e m uit a
•non potuemnt exjlinguere charitatem , neeflumina obruent illam.  Vere enim
lampades eius, hoc eft Xauerij, lampades ignis, lampades erant Ignatij;
quibus hic iuccenlus ab Ie s v  ftio, deinde illum igne fic inflammauit,
vt, quod de vtrifque Apoftolico confirmatur oraculo, compertumJit> cale -
fiem dttorum illorum bormmm charitatem 'vafhfimo coerceri non potuiffe Vnius
orbis ambitu ; quem r vniuerfum multis fieculorum eetatibus non audax Romano-
rum fortitudo peragrare noiSloriis, neque curiofi Gnecorum fipientia illuitrare
lit ter is potuere.  Age vero (quando huius Xauerij, viri iupra memoriam
omnem 8c  teftimationem omnino magni, nec obiter quidem attingi,
nedum recenferij poflunt fingula ) pauca folirni, & quidem illa quas ad
commendandam eius apud mortales ac Caelites dignitatem faciunt,
pari qua de Ignatio ante fecimus fide & breuitate, percurramus. Fidem
facient verba fequentia , quaz non Societatis homo quifpiam pro fuo
priuatim aftedu Xauerij ftudiofiis , led Nicolaus Zambeccarus Confi-
ftorialis Aulae Aduocatus, &. facrae Congregationis Secretarius, coram
Sandiflimo Domino noftro Gregorio XV. in publico Confiftorio pro
veritate, totius Orientis, orbis parne dixeram, confenfii teftatiflima,pro-
nuntiauit. Breuitatem autem non nimium extendent, quas fimili fide
cum ex illo ipfo, tum etiafn aliunde habita, pauca lubnedam.

Sexto anno pobi ort um Ignatij clar is nobditate &• pietate parentibus, in
caftellc materna ditionis in Nauarrd , cm Xauerio nomen y  natus eft Francifcus
Xauerius. Lutetuz Parifiorum dum litteris operam nauat, pater de illo domum
reuocando cogitauit ; reuocafetque y nifi -JMaria Magdalena Francifci firor , qua
Gandue Difcalceatartm Virginum finih Francifci magna fan elit at is farna Cce-
nobium reg eh at , patrem p er litteras admonmffet , <~vt Francifcum noui orbis
Apoflolum a X)eo eleclum omni ope foueret in Jludiis htterarum. Pr<e-
diclionem probauit euentus. Nam Lutetia fiiritualibus Exercitiis ab Ignatio
excultus 3  atque ad meliorem njitam tradudus 3 interque Socios aggregatus y Ro-

mam

T

LIBER OJINTRS. SOCIETAS HONORATA. 60t

mam 'Venit. Hic y feundatd Societate, rogat u loannis Tertij Lafetama Regis , ab
Ignatio mittitur m Indiam , Onentalibui populiš  Christo adiungendis
luftu Pcntiftcis T?auh 111. qui eitm digmtate poteftateque Nuntij Apofiolici
ornauit. Ex Lafetama ( nabi a loanne primirn Rege , aeinde commimipopu-*
hrum appellatione , ipfee y  & ob emi caujfeam relnpui Societatis homines, per
Lufetaniam ac feubieEta ei %egna Apoftoli diBi funt) in Indiam feoluens, recu-
fato naiatico, precano nnblu njsftituque,feub dio dormiens nautico feuperfeme y
agrotis infeeruiens, feordes eorum lmteasque Vej'les abftergms, SacramentaiUis
admmiftrans,naut<u njeSloresque fehnfhanis prač epi n erudiens ( quem morem
in reliquis nauigationibus conftantijftme ienuit) Goam peruemt. In hac Vrbe
feui Apoftolatus initia pofeturm, pueros rudmque plebem tintmnabulo maiiios
m templum , ccepit noflra Videi rudmenta docin : adultos, in quortim plerife-
■que mhil er at CbriBianarei pr at er notnenfe njitiu abflerrere , atque ad Poem -
tentia & EuchariftU Sacramenta pr matu colloqmis ,pubhcis conciombus, om¬
nibus charitatis ofefeciis prouocare. Fundato hk feollegio Societatis, tarnqmm
Indiarum Semnano, ipfee, qui feefeegregatum nouerat m Euangelium ad omnes
Orient d plagas y  God rehtdd, fomorinum promontonum, oramque Pifcariam
margaritis nobilem petit , anmarum auidior ipfee qudm četen margaritarum.
lnde dijfeeminatd ntbtque  Christi Pide difecedens , Trammondis Regnum
Christo adiungit , tum Ceilanum infeulam .. tum aaredm Cherfeonejum $
tum Mauricam regidnem, tum ali as atque alias gentes ejfeeratas ac barbara*,
tum feapomam, vltmam Orientu oram, vbi numquam  C h r i s t i nomeii
auditum er at  3  Emngelto luferat■, indefeejjo feemper animo, per immenfea terrarum
j'patia , per aperta njita difecrimina , contemptis exafiuantis Oceanifluffib us ,
piratarum latrociniis y  incommdu infinita nauigationis. Nec contentus tot
mbique locorum terras  , tot mana docendis populiš perluHrafee , tot infulas^
proumcias , Regna LDeo peperijje  5  a capite rem exorfeus  , in Sinas expeditionem
adornat. Atque emenfeo iterumOceano,in Sancidnum infeulam Sinu proxmam
defeertur, S mar um clauftra,fteueriffimis qtidmquam legi b us cuftodiišquefermata y
tentatums. Vbi derehclm fimulab interprete , femul ab hofjnte, mor bo corre-
ptus,defeertd ininfuldfein butnili tugurio y  in magnd rerum omnium inopia, hdc
<~unum agerrime feerens, fe iuuandorum hominum aditu prohiberi, ceterum Det
defederio <videndi feupra modum incenfeus, annos natui quinquaginta quinqtte y
decennio poB feuum in Indiam aduentum , quarto ante Ignatij obiturd anno y
feanffiiffeme morit ur. Indiarum Apoftoli nomen confeecutus, non tam aliorum
.pradichombus, aut Lufitanorum lndommque confeenfeu populorum, quamprd  -
priis njirtutibus y  quibm fee eApoftolorum adnjitam confeorrnauit, ac doniš atque
miraculis  , quibus ad Apoftolorum glonam illum extuht D e us i adeo nat toto
Oriente non alw nomine, quam Sanfeius atque Apoflolus appellaretur ab omni¬
bus y  etiam ab Ethnicis y  qui ad eim feepulcrum accedere njenerabtmdi i  eiušque
opem implorare confeueučrunt. Et feane (  Otf ceteras AJirtutes omittam omnes)
quanta y  qmm'que ApoBohca feuit eius charitas,ftue in Deum, crnus deftderio it a
capiebatur y  '-utfeepe ardente njuha? flagrantibus oculis atque in cAum defixis y
diuinitus attolleretur d terra? ac cAe&i feuperajftuente Utitid, cui ferenda impar
erat rnortalepeffius y exclamare dulciftime cogcretur:  Sat eft, Domine,  lat  eft?
aut in homines , quorum caujfed nullum taborem aut difecrimen <vmquam form-
dauit? tam mfeatiabih anmarum ftti y nJt. tot populiš  , Regnis , Regibusque ad

x G ggg Deum

Sfimma

v mutant
Xauerij <,x
eodem.

JCaueriu*
diRns a
Pontifice
C zlit ib iu
fimilis.
Pfalm.8.

602 1MAGO PRIMI  SuECVLI SOC. IESV.

D eum traduclis, totoque p<ene Orient e Euangelijluce luJlrato } adbuc itiprimor-
dio op er u m ejje, at.que anguBus orbis terrarum ingenti eius mimo njideretur*
Dona. njtro atque miracula qudm multa, qudm plane Apofolica fuer£  ? Diuer*
farumgentium Imguis, quas non ante didicerat , it a expedite apteque loqueba»
tur j ac Ji apud eos populos nat m educatmque ejjet. contigitque non raro , nat,
dum apud circumfujam multiiudinem diceret, ajariarum nationum homnes iU
lum audiermt,fud quifque lingud loquentem  . jjhiid rerum futurarum abfen-
tiumaueprajenjiones ac njaticimai E plurimis >qHce in eius aSlis legitime inBru *■
EUs recenfentur > nenum attingam . Lujitana clajjis, hortatu Xauerij aduerfut
Acenos incitata, dum e portu MaLca foluit, pratona biremis ,falms tamen mi*
litibus , fubmergitur in portu , jjeblante cmitate atq»c omen infeliciš exitm
tam rem mterpretante, fimul in Xauerium mjlrepente, qui contra atalidam m*
gentemque Acenorum clajfem , ducentos ac trigmta Lujitanos milites in oblo na*
ues di Hrib uto s anmajfet. At Xauerius pergere illos conjlanti animo iubet , qub
Dem adcenam njiSioriam njocabat , eoque diepro vnd biremi amijjd duasjit*
peruentureu > Superuenere ante folis occafum e Molucis biremes dua , militibus
omnique apparatu bellico injlruthe : feque )  hortante Xauerio 3  ad reliquam clafl
Jem adiunxere. Sed eum pojlrnultos aies nuntim de clajje nullm adferretur,
JJargitur ab Ethnicis rumor, Lujitanos ab Acenis contrucidatos. Xauerius
mcejlam folicitamcpue ciuitatem confolaturus  , in coftcionem afcendit t (ejr 3  qud
hord adjlumen Parles,quod Malacd dijlat trecentis milliaribus, Luftani Vibio*
riam njrgebant ,occifs qmtuor milhbus barbarorumjejp captis Vel demerjis eo*
rum namhus  j ipfe clajjium congrejjum defcribere primum coepit: aeinde,
aAgite, inqmt , Malacenjes Deo gratuu pr o <-viciorid , quam Lujitani boe ipjo
temporis punSlo reportant,mbus tantum aut quatuor e noUru in pugnddeji*
deratis. Id <vbi dixit, etiam diem dejignauit, quo ilh fpoliis onujli in patriam
redituri erant. Omnia, <vtipnedixerat, ac ji oculis illa JJeblaJJet , euenere. lam
•-vero miracula p er illum , tum a>itd ftinSlum , patrata diuimtm , tam muka ,
tam <-varia, tamque tnfignia funt , Vt profeblo Xauerm mbil fecijfe tnmus d
magnis aApofolis, ajfrmaripojft. Certe mortui ad svitam rejhtuti, <Vt cetera
taceam , quamuis in Relatione habitd coram Sanbhtate naejlrd ,quatuor tan-
tummodo numerentur , tamen nonpauciores qudm njigmti in aSiis proferuntur:
njt profeblo, cum tanta Xauerij fanShtas , tantmcpue ex eim laboribm bominum
fruSim exjliterit , mirurn non fit ,Ji viro njirtutibus ac miraculis inclpto , in*
cenjispopulorum Jludibt,fupphcibm Principum littem, totim Indiarum Cleri
precibus, Jlagrantijfmis Lujitani Regni motiš, ac gane generu bumani confenfu,
c ode fes honores ab Apojiohcd Sede contendantur.

Quibus quidem verbis erfi nec illuftrius quidquam necamplius, vel
de fančtiflimo quolibet viro dici pofle videarijr 5  quia tamen fuprahu-
manam commendationem omnem Xauerius eft, adiicere audeo etiam
naturas calculum velur animatum , ipfiusque adeo Dei Cielitumque te-
ftimonium; quorum magnitudine cogor hic ego de Xauerio, viro, vt
ante dicebam, Caslitibus magis quam mortalibus fimili, intelligere Da-
uidis illnd : Mimijli eum paulo minus ab Angelis , glorid (ejr honore coronaJU
eum  , (dj conjiituijli eum fuper opera manuum tuarum.  Quid enim, fen
confideres in illo florem virgineum animae illibatas, feucorporis anno
plus''integroin viua calce depoirti formam & colorem non folum con-

ftantem,

LIBEROJINTVS. societas HONORATA. 60^

ftantem, fcd viuidum Sc  fuauem; fiue illius nune inter Miflarum folen-
nia ac fspe alias a terra fufpenfi; nune toto per mare triduo impune
flu&uantis leuitatem, veluc concretas moliš expertem 5 feu demum inftar
eiufdem prsfentiam pluribus locis Sc  longe a fe diffitis fimul exhibi-
tam j an non hominis minus quam Angeli in Xauerio deprehendes? ,n £ enerf >
Sed inferiora funt hsc. qualia vero, vt iam dicžm, asftimentur eaqus
illum Angelico cuiuis ordini quam fimillimum effecere?

Angelorum nouem ordines fine turmas,fiue,vt Theologi loquuntur,
hierarchias tres ita diftinxit Deus, vt infima terram Sc  liomines in illa«t.i,&6.
degentes, altera cslum Sc  aereas quas vocant poteftates, fumma deni-
que Deum fpe&ent. Angeli, Archangeli, Principatus velut legati funt
ad cuftodiam, conferuationem defenfionemque mortalium: Potefta¬
tes in elementa, Dominationes in csleftia corpora, Virtutes inmedia
omnia imperiumexercent,idque vel vrgendo confentanea naturae, vel
fupra hanc admirabilia procurando: in Thronis pleno diuinitads illa-
pfu veluti conquiefcit Sterna maieftas, Cherubinos illuminac inereata
fapientia, Seraphinos accendit bonitas infinita.

Enimuero Angelum, hoceft legatum fiue mifliim, Xauerium loqui- ^ a " u c ^ a '
tur, cum Apoftolici Nuntij a Paulo lil. illi impofita dignitas Sc  dele-fot iT*
gata poteftas, tum gloriofum nomen Apofioli , qmd fidelis Dei ferum Apoflo - ^ ‘"Jj”
lic is fsElis (jf fsnffitste promeruitnon /bitim Ji bi s  fed etutm fuis: runde qus »Jtrchan*
Lufitsnum Imperium per Europsm , A/ricsm, Afstn, nomm p štet orbem,g eli f rinci -

omnes de Societste  Iesv Apoftoli nominsntur.

Ad cuftodiam vero defenfionemque mortalium quid tandem in vrbittm
Xauerio requiras? Nota atque iam ante etiam infinuata eft eius animi regionum-
larga benignitas, qua omnes homines vbique terrarumvno velut ara
plexu continebat ipfe vnus; qua immemor fus dignitatis ac vi¬
ta:, immemor omnino fui, non animos curabat foliim , fed Sc  deie-
čtis corporibus feruiebat, vfque ad purulentam vlceris alieni faniem.
intrepide hauftam ore tam auido, quafi fi deliciis cadeftibus pafceretur*
Apoftoiicum illud, vifumne dicaman fomnium? quo fub Althiopis
impofiti fuis humeris immani pondere ad expre(fum vfque fudorem
gemebat in fomno Xauerius, quid indicabat aliud, quam promptifli-
mam fimilis etiam obfequij prsftandi illis hominibus voluntatem?

Illorum ille caufsa toties iadatus Oceano tam vafto: illis toto aliquan-
do triduo flučtuauit in tabula naufragus, fuis fe veliš ac defideriis fuf-
tentans, ac dirigens in locurn iuuandis hominibus opportunum: illos
per ardentes arenas littorum Indicorum, illos per fpinis Sc  prsacutis
filicibus inftratas Iaponiae vias, faspe etiam torrentibus intercifas, Sc
frigoribus infames, nudipes ipfe Sc  faeram infuper fupelledilem fuis
ferens humeris, conquirebat: illorum infinita corpora fanitati reftituit:
illorum minimum viginti emortua iam atque depofita,& quandoque
etiam tumulata, reuocauit ad vitatn: illorum idem animas ad decies
centena millia, Sc  quod excurrit, fua ipfe manu Sacramento elutas Ec- aNicoiao
clefis, 8c  per eam faluti redonauit. En slterum Angelum afcendentem sb  hforttftT.
or tu folis, hsbentem fignum Dei r viui: (djr clsmsuit njoce msgns qustuor An-  Apocai. 7 .
gelitf quibus dstum ejl nocere teme (pf msn , dicens: Vdpj.it e nocere ten se (epr

Gggg 2.

msn .

604 IMAGO PRIMI SjECVLI  SOC. IESVi

man, neme arbonbus, quoadufque fignemus feruos'Dei nofiri infontilm
tor um.  Ulorum denique curandorum apudSinas toneš impedito ftu-
Turtčii iib. dio ac defiderio tandem immortuus eft firens tgcrrme prohibenfe
j.cap. io. Sinarum aditu, natpote qui totius Orientu falutem mente complexus, m pri-
mordio oper um fuorum fiare feerederet: nec dubium quin Ji ei contigiffet nat
Sinarum expeditiom fuperfies Komam, quo ab Ignatio accerfebatur, perueni -
ret, Occidenti quoque depofitisque Ecclefu part ib m fuerit panter faluti fu-
turu.n  fenfu, vt dicitur, accommodatitio expreilurus in fe Seruatoris
Muth 14 . iftud efFatum: Sicut fulgur exit ab Onente, (fr paret nafque in Occidentem ;
it a erit fr aduentus Filij bommis. Vbicumque fuerit corpus, tihe congrega -
buntur &aquihe.  Quas inter quis non agnofeit Xauerium, faluti Gen-
tium quafi prceda: iux,  non vtique lanianda:, fed Deo feruanda:, fem-
Kei.foi.i j. perintentum? Mmirabile illud,  inquit m P.elatione fua fa:pe lam ante
nominatus Cardinalis, quod, cum magnis itineribus per montium cacumma
numerofus ‘Kadagarum exercitus in Kegnum Trauancoridis, atque Promonto-
rium Comorini furens excurreret inruinam Cbnfiianorum,quos ipfe baptiza-
uerat-, Xauerm folus , inuiche m Deum fiducia clypeo tecius, obuidm barbaru
procejfit, mihtesque fiuere increpauit. Stetit illico exercitus mmobili vefii-
gio, nec 'progredi naltenus potuit. quin etiam ducibus pergere nvolentibus re-
(Jondebant milites, progredi fe nequaqUam pojfe, (fr cernere e regione adflan -
tem cum Xaueno na ir um quemdam magnum & maiefiate terribilem, mgrd
naefle mdutum, qui eos terrebat-, neque ardorem ex vultu atque oculis emi-
cantem ferre fe diutius pojfe. Ouod cum ipfi etiam duces experirentur, re-
trocejft totus exercim, atque ab mcepto deHitit: nattforque Xauenus Chri-
ftianos, quos  Christo pepererat, a cade & rapinis liberauit:  tnerito ni-
mirum fuo, & Ignatij auxilio, cuius, vtiam mcmini, appenfum collo
nomen aerebat in pedorc, & cui tanto Duci facrx militia rudimenta Fran¬
cev. cifetts Xaueriiu approbauit.  Nec fane video, cui prx Ignatio conueniat
fpecies illa viri magni, & maieftate terribilis, & nigravefte induti, &
ardentis vultu atque oculis.Qu£ quidem omnia in illum iam ante pro-
pofitum rede quadrant, docentque viuentis etiam tum, ac Roma: refi-
dentis, Ignatij priefentiam non tantum Colonia: ad folatium Keifelio,
fed etiam in Indiis Xauerio ad auxilium fuifle concelfam. Defendit
ergo homines fibi commiiTos cum Ignatio Xauerius, dignus vterquc
vel ex lioc Angelico Principatu.

itelat. fup. «At cum <SMalacam,njrbem in bidid Orientali celeberrimam O* frequentif
cit.foi.54. fi mam f £M  pefiPs inuafijft ( quod propter ciuium peccata euenturum illian-
tea difcedens Xauerim pr<edixerat) breuique tempore quamplurimi paucis ad-
modum fuperfiitibua pernfient-, needum defmret luesffed maxime indies graf-
faretur. nat primum corpus Patris Francifci, quod ex Siniš m Indiam afere -
bat ur, to appulit, (fr ex naui in mrbem delatum fuit s fiatim acfubito conta-
giofus tile mor b us omnino cefauit, nec ab ed die mor trnu na llus, aut mor bo cor -
reptus fuit: fedadeo tota lues extincla efl,  nat tam pefiiferi mor bi deinceps ne
naefiigium nallum fuperfuerit.

Quis ergo,fi repetat animo feu depulfos ab innocentibus hoftes, feu
peftem late graffantem fubito a nocentibus auocatam, quis, inquam,
Xauerio non tribuat quod de tutelaribus Angelis canit Ecclefia,

Natu -

LIBER QVINTVS» SOCIETAS HONORATA. 605

SNaturce jragtli quos Pater addidit
C de [lis comites, injidiantibus
Ne fuccumberet hoflibus?

lam Angelicaium Poteftatum e It in elementa dominari: dominatus Jtiuerim
elt etiam in elementa Xauerius, cum toties precibusfuis Sc  ventos eom- e e f icit
pefcuir, Sc  tempeftates ledauit. Totittatiii

Quid porrb dicarn de vi ac virtnte effe&rice miraculorum, quani i„ft ar 4 n-
nomine fuo circumfernnt carleltes illi fpiritus, quos a tantis operibus gehcamm
appellatione defumpta Virtutes cumEcclefia nominamus? Enimuero frirtH,um >
difficillimum efi'e dueOjac parne infinitum, vnius Xauerij quar prodita
litteris funt,& fufficientiffimis approbata teftibus,miracula recenserej
fed illa iam Sc  nonnulla tetigimus, acplura etiam poltea referemus.

Dominationes etiam quae vocantur Angelicam i  quod mouendis car- in fl ar Do ~
Iis altriscjue prarlideant, tlon folae habent. Etenim Sc  elicuifle ventos minatl0 ~
ac rultnma 3 & iolein ftitifle, prodigio illo vix lemel Scitemm iaminde
ab ipfis natura principiis vlitato, alienum a Xauerio non fuit.

Erat adeo quod fuo quafi iute a tantatum molitione reruni inter-
quiefceret aliquando Xauerius, nifi toto velut impetu in illum,quafi ^™ n0 ~
in Thronum illapfa diuinitas,quiefeere eum Sc  feientia Sc  amorenimio
prohiberet; hinc adeo emicabat illi čorb prarfentia Numinis, itape-
dus ardebat, lic arčtabatur ab immenfitate tanta animus nimis angu-
ltus, vt nec fe ipfe capiens, neque Deitm, cum nodtibus aliquando ri-
gentibus fub diuo in oratione perfifteret, vifus lit Sc  atnbabus manibus
tunicam a corde fubducere, Sc  auditus non femel exclamare verba illai
toties iam Sc  fuauiffime decantata, Sat is efl Domine,fatis ejl.  dum interim
& difflueret in fudotem ipfe totus, Sc  folueretur in lacrymas, Sc  furfum
eleuaretur ipfo corpore, Sc  animo fuo, velut rton iam vitra mortalis^
emicaret in carlum.

Intelligebatenimuerb non abdita tantum Sc  occulta n atu tar, ti  011 /o- i n f t arChe-
lum quas latebant in fecefiit temporum Sc  locorum, non modo quas rubmotum
gerebantur in penetralibus humani cordis; fed muko maxime (vix
Cherubinis inferior) Deum ipfe fuum, Sc  in eo omiiia cognofcebar.

Quis ergo prohibere potu klet Xaucnum, quo minus Iesvm umor e s
fuos ($r omnia , etiam dormiens loqueretur ? quis illum arcere ab illo i„fi a rSe-
amoris ftatu,in quo Seraphini carleftis militi# principes Ded proximi raphino-
conquiefcunt? quis demum amori Xaueriano modam po n ere, cui Sc r,m '
earli angultus ambitus ,  &totius ltmndi videretur exigua magnitudo?

Sane quidem Francifco illi Seraphico (cum a fangtiinea fpecie cruci-
Jfixi, diuini cruoris quardam quafiligilla imprimerentur manibus eius
&pedibus,ipfique adeo eordi) vifus elt Christvs  velle concedere fui
quamdam nmilitudinem SC  amorem. At vero cum laboraretin India
Xauerius, ac prarfertim anna viti eiiis vitima, cum vehementius x~
ftuaret, palam confpečta e!t,collatis rite temporibus, in paterna ditione
domoque Xauerij, crucifixi Iesv lignea effigies in ludores large dif-
fluere, quafiXauerij fui labores illos Sc  fudores heroicos * animarnm
communi caufsa fufccptos,non eius iam vitra, fed luos efle vellst,illu-
Itri profečto argumento confpirantium inter fe dolore Sc  amore mutuo'

Xauerij atquc Iesv.

Gggg  5 Magnum

P.GaJpar
BarT^ut,
Efther io.

alt er in
Oriente
Xauerins,

fumma ejl
m venera-
titme etiam
apud in -
fdeles,

deficit in

facrd ca-

thedrd,

cbittcfue

propemo-

dtem ftans

Apocal.14.

Gen. 15.

606 IMACjO  PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Magnum ergo lurneti Orientis, fed non folum, Xauerius fuicj plu-
rcs ab Iesv  radij, plura a Societate, eiufdem plaga: forcunata lumina
prodierunt. Hxcinter vere eminuit Apoftolicx virtutis aemulus,gemi-
nusque Xauerio Gafpar Barzasus Zelando-Belga, oriundus ille ex hu-
mili,atque ex ipfo propemodum mari, fed parim  initio fons creuit in
fhtmttm , &  (quod mirabere) m lucern folernque conuerfus ejl.  Venit
Gafparex Belgio in Lufitaniam: humana fi fpečtes, fecutus herifui
fortunam; ar diuina fi reputes, prouidentiae xternx confilio in uiefFem
Indicam focius laboranti Xauerio deftinatus: nam in Sociorum Iesv,
hoccft,vt inibi dicebantur, Apoftolorum,collegium a Simone Ro-
dericio cooptatus, pofitis Conimbrica: rudimentis Apoftolica vita, Sc
facris Catholicis initiatus, fol-uit in Indiani. Quid Gote primum, quid
deinde prreftiterir, qnid Armufia in illo omnis impietatis domicilio,&
colluuione nefandiflima profligata religionis, vix toto feptennio perfe-
cerit vnus Barzaeus; afiequi narrando difhcile, nec huius aut loči aut
temporis eft. Loquentur etiam fine voce qua Ethnici,qua Saraceni,per-
petuo viri velut miraculo attoniti: hi magnum eum Chriftianorum Sa-
cerdotem appellabant; hi in Coranum fuum, quo Chriftianis intulifie
pedem capitale eft, prehensa ad ofculum manu perducebant. Iudai
eUmdem, cum in fynagogis fuis fabbato difputantem audiflent, Ioan-
nem Baptiftam Zacharias filium nominabant. adeo Gafpar I e s v m
etiam inter impios referebat, vteodem apudeos loco,quoille habitus
olim fuerat, haberetur. Fuit vt accenfus zelo Domini, cum videret op-
poniCHRisTO Mahometem, crucem compararet ingentem, quam
cum, puerorumpie pfallentium turba prauia, ad Coranum detulifler,
& inibi defixiflet intrepidus j Mahometanis qui inerant virtute crucis
repente dilapfis, ipfos aditus Sc valuas expiatas per crucem impietatis
camento Sc calce per fabros adhibitis obferauit, religione Gafpar is de
impoftoris illius fuperftitione foediflima triumphante. Prafens in vr¬
be tum aderat his omnibus Rex, &ille Saracenus; nec mutire contra
aufus: adeo Gafparis eum virtus Sc  vulgo maior natura peruicerant*
quin& Christo, quod ftatuerat, adhafiflet, nifi territus Sc  perfuafus
ab improbis, Regnum terra quod metuebat amittere, caeli Regno,vt
dicebant, a fe longe pofito, pratuliflet. Dcnique cum Goa peroraret
in ade maxima, illa vi Sc  efficacia, quam humanam effe negarent, ftans
atque depugnans,ipsa in arena, ipfo in campo certaminis, defečlis re¬
pente viribus, exanimatus, non ita multo poft, dicente Špiritu, requie-
uit a laboribus fuis j quos plures, quam feciffent decem alij quan-
tumuis ftrenui, pro Religione fubiuerat; vnus, fivllus (qua fum-
raa eft Apoftolici Sc  nominis Sc  honoris) fuppar Sc  fimilis Francifco
Xauerio.

Fuerunt ergo Francifcus Sc  Gafpar nafcentis aut rcnafcentis per O-
rientem Ecclefia geminum Sc  vtrumque fortunatiflimum fidus. Plura
fape eidem illi de Iesv  Societate nec obfcura fidera praluxere: fed
enim numera ftellas , fiue occiduas illas peračloiam curfu virtutis, fiue
alias in locum laboris Sc  gloria hodieque fuccedentes. Viam lačleam
(quam G raci vocant) congeriem efle minimorum fiderum

funt qui putent, illac iter elfe Heroibusad aternicatem fuperftitiofa

anti-

LIBER QYINTVS. SOGIETAS HONORATA. 607
antiquitas exiitimauit. De illo decertent Aftrologi, hoc figtnentum
e lic doceant Chriftiani: ego fic ftatuo, Camertes, Gomefios, Henri- aliis fub-
cios, Turrianos, Fernandefios, Villelas, Carnerios, Almeidas, Riceios,
Cataneos* Maftrillios, & fexcentos alios, omnes de Societate Iesv Te- Apostoli-
cundum Xauerium & Gafparem Orientis Apoftolos, & iter ad im- » Uboris.
mortalitatem ftrauiflfe mortalibus , &, ne qua aberrarenc a via, lumen
cafta: fidei &: admirandorum fubinde operum praduxifle.

C A P V T TE RTI'V M.

JJvulava de Societate farna peV JMeridiem  3  Octidentem
Septemtvionem Jparfa ab Apožfoluk eanm vegio -

mm rviris.

H  JE c  ad Orientem, fed non ad Meridionalem plagam Africa; ea-
dem feges, riifi laborum &c  žerumnarum, fuitj nec fni tamen,
etiam exantlandis & perferendis iis, de Societate Ies v  Apoftoli de-
fuere. Ho s inter ille iam ante nominatus Pontificius in Tridentino
Theologus, & fubinde Societatis vniuerfie poftlgnatium Praepofitus
Generalis, Iacobns Lainius, continentem Africas ingrefliis eft,eaparte Ianbas
quaMediterraileomariab Italia Siciliaquč diuiditur.Miftus hic ab Igna- Laine \ '
tio comes Ioanni Baptiftae Vegae Proregi Siciliae, religiofiflimo iuxta ac i T&vpri-
generofiffimo Duci,illam exefčendae 6c inculcanda: virtutis materiam mm in
inibi nadus eft, vt dicere poflit ex merito, non čafu abiedus in terram,

(quod ille maliominis auerruncator) Ted ruinas inter publicas ftans ere- h^ 01 - 50 -

V> „  . _ ■ r ■■ r-' r r ■  • • cietatisparj.

ctus, Teneote aAfnca.  Pontihciis & Cadareis aulpiciis , occupatum nu- iib.io.n.sg.
per aDracuto archipirata Aphrodifium bello pctebatur. infefLe erant
tempeftates in mari, reftus, & maxime per aeftatem, in littore Libyco
intolerabilesihoftes morte iam deliberata ferociores,&,quod fummum,

. vulnera ex his funetacjne frequentia. fternuntur quandoque morbo du-
centiamplius & quadraginta: illis feu viuentibus, Teu morientibus, feu
vita fundis,omnia Chriftiah* pietatis officia impenditvnus cum focio p rox ; m f e
Martino Cornoza Lainius; atque, dum vel afflatu vnoobuius quifque mpendih,
deiicitur, valentior ipfe firmioraue confiftit. Ducuntur ad vrbis oppu-
gnationem milites, primus ipfe hoftilia inter tela progreditur. Tempe-
ilate furente animum perinde miles ac nauta dcfpondent, haerentes vel
attoniti metu, vel lamentis cunda mifcentes. Lainius diuino plenus fo-
latio fpem bonam inculcat, quin certam iis a periculo incolumitatem,
vti euenit, conftanter & magna voce denuntiat: adeo vt & ad falutem
morientibus, & pugnantibus ad vidoriam, & ad porturn naufragis
momentum attulifle magnum nec fine prodigio diceretur: in quo 6c
excelfitatem animi inter quofuis terrores inuidam, & admirabilem re-
rum humanarum vitarquc contemptum vt animaduertebant paflim,
fic impense colebant& venerabanturvniuerfi.

Sed age ab hoc littore,ipfam per ./£gyptum,ad littus Africa: oppofi-
tum, quin etiam ad interiora vEthiopise Abaflina:, atque adeo Cafra-
tix  penetremus; vifliri ifthic aliorum adus heroicos, dignofque quibus

merito

Hiftor. Sd-
čictatis
par.i. lib. 5.
Si 6.

6Q8 IMAGO PRIMI SjECVLI soc, iesv,

mcrito pr*lufiffc tantum Lainij iam perfpeda conftantia videatur.

Ab Alexandrino Patriarcha aifulferat aliquando fpes reuocand* ad
Catholicam vnitatem Cophtorum Ecclefi*. Pius ergo IV. pro fummi
& optimiparentis officio,nonaliunde qiiam a Sociecate fibideuota ad
' C horOi~Ro  tanC; £molišexpedkioncmidoneos peric. datus eft Chriftophorus Ro-
dericius pr*ftanti dodrina vir, ac virtute ctiam maior, additufque el
[odo loan.  lociuš Ioannes Baptifta Elianus, ab Hebr*isad Christv m,& fub-
eZm*  inc ^ e  1E s  v Societatem, tradudus. illum Pontifexcum audoritate
Ponuficim  Nuncij Apoftolici Mcmphim ablegat, doniš ad Patriarcham & moni-
Nuntim tis  inftrudum. Perada nauigatione, faciles habuic acceflus ad Patriar-
adCo ?p*°'  tham primos, fed difficiliores alios impoftoris cuiufdam Abrahami
triarcha*  Gr*ca fidej qui cum collega quopiam Georgio f*pe a Chriftophoro
fihifmati-  conuidus, erroris fimulationcm dein in odium Venit. Sed enim verita-
tis illinuntij nihil libi a falfitate, nihil fideles illi Domini ferui a pcrE*.
dia metuebant, itaqiie qua Cophtos,qua detentos in Turcarum vin-
culis Chriftianos, etiam cum aperto vitae difcrimine* inftruere, confo-
lari, feruitute fua & morte bene emi exiftimantes libertatem & vitam
animarumr Ec prope abfuit vt Ioannes. Baptifta agnitus ab Hebr*a
matre & prodituSj fuam, quam profitebatur ipfe & inculcabat aliis fi-
dem, etiam fanguine teftareturj tantam illi felicitatem inuidente Chri¬
ftophoro i  cum diceret, non alio Te voto magis quam tolerandarum
Christi  caufsa apud barbaros *rumnarum, atque adeo mortis
ipfius, ad Societatem acceffifte.

Sed calamitatum haud paulo plus, periculorum etiam multb plus,
čxhauftum eft a Sociis in ^Ethiopia ftue inter Abaffinos, fine in Ton-
genfi Regno inter Cafres.

&xdbaf-  Rex Abaflinorum Dauid farna excicus earum rerum qu* profpere a
Lufitanis  inlndia gerebantur, primbad Proregem Alphonfum Albu¬
ma,,, p e g e  quercium mific,qui amicitia iungi fe cum Emmanuele Rege poftularetj
Lufitano,  tum a d Clementem VIL etiam alterum delegauic,quifuis verbis Pon-
jknemRo-  celebcrrimo Bononi* conuentu, cum Carolus C*far coronatus

piano P on-

tifici pro-
fendet:

Patriar-
cha ad il-

adeflet 3 tamquam fummo Paftori vniuerfalis Ecclefi*, folennem a Ič
venerationem & fidele obfequium exhiberet. Ferebatur interim oracu-
lo editum apud ^£gyptios, futurum breui vt Saccrdotes e rcmotis ad fe
regionibus mitterentur,& inter eos Patriarcha,quiy£thiopicam &Abaf-
finam Ecclefiam cdniungeret cum Romana matre omnium , a qua per
Diofcorum iam dudum ante fecefterat.Fidem oraculi fufcepit Claudius
filius Dauidis atque fucceflor j eamque vt implcret, a Ioanne Lufitani*
Rege eius nominis Tertio impense petiic, vt fibi fuifque populiš legiti-
lum defti-  mum & rede fentientem Patriarcham a Romano Pontificeimpetraret.

M Nun-  I° annes  P ro  f uo  ftudio propagand* magis Fidei quam Regni, Claudij
ni™ Bur-  votis vt fatisfieret, eo mitti duodecim ex Soeietate I e  s v a Pontifice
irettm,fo-  Ignatioque poftulauit. Defignatus ergoad Apoftolicam hanc, hoc eft
drefolie-  miferiarum pleniflimam,Patriarch* dignitatem Ioannes Nunnius Bar-
do, &  rettus Lufitanus: additique illi Andreas Ouiedus Caftellanus, & Mcl-
Melcbtore  c pi or  Carnerius item Lufitanus, qui Epifcopi, &, fi quid Patriarch*
Epifcopit.  contingeret, eius fucceftores eligerentur. Nunnius perfundus iam aliis
r  in

LIBER QVINTVS. SOC.IETAS HONORATA. 60§

in Africa laboribus proFide Sc  Chriftiana eharitate lufceptis, ardebac
lile quidem Fe iuamque Deo & Religioni Vitam ac fanguinem confe-
crarej fed fpeciofum nomendignitatis adiunčtum, aniinum latendi cu-
pidum percellebat; doneč vt fufciperet iuifits ab Ignatio (qui  qua erac
perfpicacia plus in iila poteftate futurum prasuidebat onens quam ho-
noris) tantain ad parendum attulit alacritatem animi, vt diceret ne-
quaquam fe recufare in nauem imponi, etiam agens animam (  vt re
ipsa tum eratjac vel poftridie moriturus. Itaque Sc  optimis ab Ignatio
monitis, Sc  facerdotalibus ornamentis a Ioanne Rege, Sc  faeris a Pon-
tifiče titulis inftručtus, cum Andrea Ouiedo Sc  Gonfaluo Silueria,
vtrifque mOx futuris Apoftolis extremcc ad Meridian Africa;., foluit in
Indiani. Profpera in paucis nauigatione vfus Patriarcha,non caruit ta- in Indiani
men materin impendendre &oltendendce virtutis.foedam ad Bonče fp
promontorium tempeftatem fedauit infpersaflučlibus aqua afe expia-
ta. Tum,quod ad virtutem accedit etiam propiiis, p er fon x fuae Sc  di¬
gnitatis oblitus^toto paffirn itinere deiečlis morbo pluribns mihiftrauic
ipfemet, &ceteraimpetiditofficiacharitatis,qucE vllus aut a fidelilemo
aut patre amantiflimo exfpedaret. Goam denique appulfus /cum in-
telligeretex Gonfaluo Rodericio(quem in Abafliam ad Regis anirimin vrget iter
penitius explorandum iarn ante prcemiferat Prorex )  aditus in eam re- tnAbajfia;
gionem Regnumaue difficiles, nec temere Patriarclice ipfi eflfe tentan-
dos; cupiebatnihilominus iter in gredi ad commiffum flbi gregem. Sc
iniiifet haud dubie, nifi domeftici pariter Sc externi, quorum plaeuerat
audire confilia, penitus renocafient. Ita denique retentus quafi vi, cu-
piebat velexfolui honore dignitatis fare, vel fubire eius onus vlque ad
exprelTum flbi fudorem Sc  fanguinem apud populum Abaflinum: nec
aliter ad Lainium tum Societati Prcepofitum leripfit in Europam, vili¬
ce contendenSjVtper eum flbi Sc  per Pontifkem liceret abdicata digrii- prohiibitui
tate culinae minifteriis addici, Sc  tutiori illic miiltoque fuis olim pecea- e ' oire  po¬
tiš  congruentiori poena multari. Etquidem, cum id quod feripto ha-
buerat in votisj etiam ipfo opere haberet in vfu j plane ofteiidit titulos gnitate k
fe Sc  honoris infignia nori nifi ad augendam virtutis cxercitadonem fiif- Pomifica
cepilfe. Collapsa itaque fpe profečlionis zEtliiopicce, quafi prxter fedvitd
aerumnas pro commiflo fibi grege fubeundas niliil exfpedaret in terra, ex f olKltHr

1 C- O A * čl D BO Ctt7Yl

fuoipfezelo &ignecon(umptUs,extingukur ) confummati apud Deum uiuttri m.
curfus Sc  feruatae fidei coronam a iullo ludicerecepturus: quam bcarce didofan-
eius -animse impofitam recens cadaueri fuperfufus vigor Sc  fplendor
affirmauit. In votum & locutn fančtiffimi Patriarclice fucceflit pridem Ouiedmin
iam confecratus Epifcopus Andreas Ouiedus, qui, quod lile exoptaue- ^£thiopid
rat,apud infidam gentem Sc  barbaramtulit fecitcjue cumulate. Prce-
miffusin Akhiopiam, viuente etiam tum Nunnio Barretto, honorifice officinfn
magis quam voluit acceptus eft etiam a Rege j fed eum (quod noluip)
alfeniorem offendit a capeifenda Fide. multa egit qua verbo, qua feri- c ^_.
pto, qua publicis difputationibns; fed, fuis etiam vidiš, cum multi da- pr ^
rent Ouiedo mantis, Claudius Rex agnitce licet veritati ferociter impie- dititkegi
cjuereludabatur. Tantifper ergo fecedens ab aula Ouiedus, cum ge- oUurato
mitu prxdixit Regi cladem, quam paulo poli: defertus a fuis, opprelTus Fi ’

H h h h i

vArtn eius
pericula &
Arumna.

Mlffl. 105.

Gonf/tlum
Silueria
primite
Caf rum
sipojlolm.

610 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. IESV.

aMahometanis,in pradio miferrime cadiis inuenit. Adamas dein fuf.
fe&us in Regnum fratri Claudio, homo & a:tatis indomitae vitio, &
Mahometana fuperftitione, quam in fuanuper čaptiuitate didicerar,
animatus in Chriftianos, cum aduerfumfua: crudelitati haberet Ouie-
dum, ncgantem, vtcumque Rex prohiberet, vmquam fe defuturum
muneri fuo, ad quod obeundum, Deo & Dei in terris iubente Vicario,
tantis irinenbus in Abaffiam ipfe venifTet } Rex impius innocentiflimum
virum mori iam paratum obtruncaflet fua manu, mfta ca?de eum inter-
politi cum Regina Proceres liberalTent.Relegatus ergo cumP.Francifco
Lopio  in afperirm horridumque faxum , & inibi iuflus occidi, iterum
čc  prodigio feruatus eft. nam vxor Toparchar,qui mandatum patrandse
Ca?dis acceperat, infolitam ab humana nulla caufsa lucern in Ouiedi
tugurio confpicata, apud maritum , ipfumque cui affinis erat, Regem
exoptatum Martjri fupplicium eft deprecata. Ica tum, Čc  fa?pe etiam
alias, medios inter čc  in eum armatos Turcas vixit ille quidem j led ra¬
men nonnifi ad grauiores quauis morte aerumnas čc  certamina refer-
Uatus: id agente Deo, čc  fidelibus ibi reličlis ad qualecumque folatium,
& ad palfientise meritum fančhflimo viro, čc  omnibus, quos de Socie-
tate I e  s v ad dignitates cogi fort£ contingeret, exemplo perquam he-
roico; vnde & ipfi difcerent, čc  doceretur vniuerfus orbis, quales efte
Pontifices oporteat eos,qui ftcerdotem in tternum  fudoribus fuis obfitum,
fuo purpuratum fanguine, Pontificem Dominum Iesvm  čc moribus
čc  nomine circumferrent.

Quid porro dicam de Gonfaluo Silueriafoluenti in Indiam Patriar-
chx  fociorum altero, illo nobiliflimo iuxta patrum natalibus,& virtu-
tibusfuis integerrimo viro? qui Prrepofiti in Europa, čc  Prouincialis in
India munere perfundus, Christvm čc  Chriftianorum, imo ho-
minum omnium animas terra marique circumferens,tandem focio An-
drea Fernandio in expeditionem Cafraria? deftinatur, nigerrimorum ift-
hic degentium vEthiopum futurus Apoftolus candidiflima? mentis.
Quantos ille populos, quot Dynaftas ac Principes adiunxit Ecclefiad
qnantis ille prodigiis barbarorum in (e animos ftudiumque conuertit!
quoties illo orante tumidi ira maris lubita tranquillitate confternituri
fecuritatem fcilicet aliis , labores libi & pericula in itineribus plurima
.referuabat. Fuit vt in continentem expofitus ad Monomotapa? Regem
iter intenderet, pcr deferta Cafraria? infanis fa?pe torrentibus čc  flumi-
nibus intercifa; čc  erat ad fexcenta millia pafluum emetienda tališ via.
hancille čc  pedes čc  onuftus farcina fupelledilis facra?, noui in morem
Xauerij, quandoque etiam collo tenus tradu longiflimo vadum tcn-
tans, ingreditur. Sed enim pauciores ac demiffiores erant, tanta? licet,
aquas extinguenda? Silueria charitati, quse in teternum alenda fupremo
eius fanguine feruabatur.

Sunt & alij, čc  in primis quem fupra nominaui Silueria? focius An¬
dreas Fernandes: qui a morte Patris permanens in ftatione, vixit ille
quidem, fed ita vixit, vt inter aflidua difcrimina ada homini vita nihil
a continenti morte diftaret. Suntqui  in Congum, fiue Manicongum;
funt quiin cetera qua intima qua extimaMeridionalis Afric^ loca cum

eerum-

LIBER OVINTVS. SOClETAS H O N OR ATA. <5ll

arumnarum iuxta & atiimarum melTe perquam vberi penetrarunt. Sed
age, quoniam perfequi cunda non licet i  quod in Oriente iam. Sc  Me-
ridie vclutcurfim fecimus, traiedo in Occidentem Oceano, etiam ibi
viueiltiumimo morientium Christo de Societate I e  s v fandilfi-
morum hominum barbaris impreflaterris veftigiarelegamuš.

Amphionem fabula: memorant a cultu barbare ad humanitatem trmi i
traduxiife feros homines, fumpta ex hoc occafione fingendi,ipjftim faxa
quoque Sc  lapides cantu folo redegifle in ordinem. conftruendas ciuita- Brajilu
tis, Ego vero fi reputo immanes. iftos noui orbis ad Occidentem po- f aere
pulos, prrefertim eos quos Brafilos nominamus, fi fpedo eorumdem
ingenia inhumanailla quidem, Sc  penitus efferata, ceterum harmonij cbnfimm
quam.v6c.ant> muficre quo nefcio feu natura feu rationis impulfu aui-
diflima; fic ftatuere mihi videor pode, primos eorum de Societate Ies v
Apoftolos habendos effe Chriftianorum Amphionum loco, quando
eorum opera gens lila tam barbara > non fine continente prodigio, a
cultu ferino ac barbaroad humanitatem primum> deinde ad Christi
cultum etiam ac fpern falutis, adducta elb

Emmanuel Nobrega audor tanti operiš primus ab Jgnatio mififuS horum
cumSociisin Occidentem: duxftilleper horrenda naufragia, per in- Trmceps
hofpitalia in hofpites iura > per milld diferimina mortis & vitamin Pro-
uincire demurn formam vfumque redegit ipfam fquis crederet?) apud " ^ ‘

Brafilos Societatem I e s v. Nec defuere (  vt omittam recenfere eos
quicum Petro Correa & Ignatio Azebedio quamplurimi fuofariguine
folum falumque hoc Indicum rigauerunt )  noii> inquam, defuere duci
Nobregas de eadem Societate trianj, aut> fi vultis> Trium-viri, inftau-
rando nouo orbi deftinati, Ioannes Azpilqueta, Aloyfiu$ Graha, Iofc-
phus Anchieta. de quibus ego viris ornni immortalitate dignifiimis,ne
feorfim dicam de fingulis, vnius ciufque poftremi abripior prodigiosž
illa apud omnem pollerorum memotiam fanditate.

Quid hic> SC  CUni  eo complures alij, laborum, quid incdmmodoruhi
Sc  aerumnarum fazpe pertulerint in fubigendotam.fierili Sc  infelici folo,
teftis eft is qui dabat ferendi conftailtiam. Plus miginti (,  feribit ad
Ignatium ipfo fui aduentus initio Anchieta ) m pduperculd domo, Imo  (djr ^nchittu
hgnis contextd (ef p de is coopertd, qtutuordecm pdjjus longd, decem Ut d, man- Kirme &
fimus; nec tmen amplarum babitatiommnosmouet defderium,fqmdem Do-
minus nofler  Iesvs C h r i s t v s in ar Piton loco pojit us e JI, c um tnpau-
pere pr&fept ititer duo ammaha moluit nafci,multo mero arŠliJjimo, cum in
crucepronobis dignutus ejl mon.  Etquadrabat habitationi fu« incolatum
amidus Sc  vidus: illum enim nauticorum velorum frufta vtcumque
confuta, Sc  atro colore ti n da, hunc olera Sc  qua* nefcio legumina non
nifi aqua coda pucbebant. adeo non m folo pane (  nedum in deliciis )  Matth.
minit homo, qui femel illumrnatus particeps ficku eji Spiritus ptnSli j (čfrgu-  Hcbr. $.
šlauit bonum Det merbum,m'irtutesque feculi menturi.  Rudimentis his ad
■virtutem omnem erudita Iofephi viftus tantum denique profecit, vt, fi
fpedes in eo miraculorum inufitatam mortalibus frequentiam, alte-
rum eum Moyfen inter ^£gyptios; fi oraculorum Sc  abditiflimarum re-
ru m elocutionem,vimque nofcendi,Prophetarum aliquemjfiinnocen-

Hhhh  i tiam,

612 IMAGO PRIMI S£CVLI SOC. IESV.

alij in
slmerica
u4poTtolici
viri,

tiam, ctiamfcroram animalium vfu confuetudineque teftatam, Ada~
miun altemm in paradifo voluptatis; fi denique opinionem inflam-
matae in homines čharitatis, veram Occidentis Apoftolum, veram
1E s v Sodam iure dicas* Quid muka? eludari mihi ex alcofacilius fit,
quam dto emergere ex hoc Oceano admirandarum virtutum j &c  eric
lubinde vt qU£cle prodigiis funtjfuo etiam loco aliqua referamus. Non
patitur vero in Mexicanum Sc  Periianum Regnum, non in Paraqua«
riam & Floridam cicurrere, locorum fimul Si  hominum illuftrium
mukitudo. Quot iliic Petros Rodericios,Francifcos a Trento,Balthafa-
res Pinnas,Stephanos Auilas, plurefque reperturi Apoftolicos viros?

At fpečlat ad Occidentem Hifpania & Lufirania, aut verius ad Lu-
fitariiam & Hifpaniam fpedat Occidens, quando hic detedus ab illis
tranfiit primum in focietatcm communionis humana. Age ergo,
priufquam, totius orbis velut drculo circum Italiam quafi centrumcir-
cumdučto, ad Septemtrionem denique redeamus j reuocemus huc ex
pluribus aliquot, qui in Regnis hifce virtutum omnium feraciflimis ad
communem exiftimationem fanditatisopinione floruerunt. Francifcus
d Villa-regali, Ioannes Ximeiies, Alphonfus Rodrigues,tres, vt vocan-
tur, rei domefticse adiutores , quanta,ediderunt ex mirnili etiam loco,
quamtj[ue illuftria exempla fanditatis! fol nimirum haud vmquam
fulget amaeimls, quam ciam proximus occiduo mari, euibratis ex imo
radiis,montium & nubium fumma perftringit. Francifcus vitaad an-
num vfque feptuagefimum, partim in ea Hifpania: ora quam Beticam
dicimusj partim in Florida, partim Mexici, per infinitas etiam a barba-
ris calamitates, fande produda- cum denique obiiffct, eam reliquitin
animis hominum opinionem innocentiae lua:,vt,chm aliquid fibi exeius
etiam habitu plurimi vindicarent, fuerit inter eos qui prius expiaret in
confeflione animum, quam facrum aliquod tam nota: fanditatis pi-
gnus auderet a (Tumere, negans aliquid quod virum tantre probitatis vel
leuiter attigiflfet, pode apud peccatorem hominem fine piaculo refide-
ie. Par Ioanni cum Francifco & fanditas fuit, St opinio fanditatis^ Al-
fonfo vero Rodericio fortaffis etiam maior: hic in Maiorica quam vo-
cant infula,Collegij Societatis I e s v ianitorem egit continentibus tri-
gintatribus annis, fide St virtute tanta,quam Cadites fua confuetudine,
čč  ipla aliquando Regina Caelicum fuauiflimd compellatione Filij di-
gnarentur, pluribus, etiam a morte, miraculis approbantibus lan-
ditatem.

Et tantus quidem fplendor ex humili, Ted maior etiam ardor ex fum-
mo fuit. Notipaflim Araofius St Buftamantius. Didacus Martiniuse
SocietatelES v Sacerdos aftu in Deum tanto rapiebatur, vt interdiu
ouater 8t millies repetitis adibus amoris bonitatem Numinis immen-
lamfoleretampledi. Bakhafar Aluares(ille cuins ope fecundum Deum
creditur S. Terefia plurimum haufiffe fanditatis illius in qua tantum
excelluit) quot quantofque admiratores habuit a:mulatorefque vir-
tutis fusc! Ioannem Ortunium in primis, St Francifcum Cordubenfem.
dequorum primo Ludouicus de Ponte pro concione dicentem audiit
Balthafargm Aluares, fe numquam legifle in Vitis Patrum Eremicola-

rum

r

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 613

rum res grandiores, quamin Ortunio ipfe vidiflet. Antonium Sc  Fran-
cifcum vtrofquePadillos, Fran cifeum etiam Godoium,& Chriftopho-
rum Gonfalem, ceterofque, quos enumerare longum foret, omnes reli-
giofiflimte vitaj teftimonio commendatos. Sc  hi quidem fi Bakhafaris
cxemplo &: inftitutione tanti, ipfe Balthafar quancus fuit!

Ipfa profedb Terefia, quas Bakhafare a facris confeifionibus vte-
batur, cum illi fors ad aram facienci p ne fen s adfifteret, oradone fufpen-
fa vidit eiufdem verticem lucis affufte de caslo quodam quafi diadema-
ce coronatum. Ec hrec illa Iux erat s  quas olim, Sc  quidem illuftrior,
landiflimae Patris atiimar debebatunde quo ipfa aliquandoTerefia Deb
reuelante ita cognouit, ica reta lit, ica litteris etiam propriis eonfignauit,
neminem efle tam in terris ( Sc  erant ramen eodem tempore vbique
plures fanditate confpicui )  cum vno Bakhafare conferendum fingu-
lari apud Deum merito confummataz virtutis \  adeo^ue locum illi inter
Cslites eximium preparati. quod ipfum dein vitafunda Terefia, mi- vita eius
raculo fc videndam alicui offerens, confirmauit; addiditcjue effe (e fi- cap ' s8 ' 5 ‘ I '
liam Societatis, feuE^ue olim ex ea confeientiat arbitrum etiamnum in
caelo agnofcere & venerari.

Et huius quidem fandiffimi viri res tam praeclare geftas ftylo fuo,
fedmagis etiam animo Sc  imitatione complexuseftLudouicus de Pon-
te, virtutum tanti Patris ftudiofas ^mulator Sc  vera progenies; aded
ille non tantumab illo fačla fcripfit, Ted etiam olim de fefenbenda per-
fecit. Nec fegniores ad perfedionem capeflendam Hifpanis his aliif-
quepermultis fucreLufitani quam plurimi: qui inibi complexi Socie-
tatem I e s v fundatam a Simone Rodericio, Ignatij primtun, tum Xa- p 0 fi sim*
uerij in Indiam focio deftinato, fedOlifipone iuffo fubfiftere, Ion- ntmkoif
ga ferie fummoque ad perfedionem ftudio propagati, paternarum
virtutum fedatores poft fe plarimos reliquere. nam ( vt omittam fitmtii So-
Chriftophorum Brigantium, Dominicum loannefium, Emanuelem
Valefium, Ferdinandum Rodrigues, Alphonfum Nonnium BaJrrettum,
Ludouicum Gonfaluum, Ioannem Rebellum, Petrum Fonfecam, An¬
tonimu Pinnam, dec.)  quanta» quamque fpedata: probitatis fuiflfe ne-
ccfie eft Sebaftianum Barradium, quem, cum fuggeftum ille confcen-
dere prohiberetura morbo,optabant tamen vel elinguem Sc  immotum
fpedare qui perorantem audire conlueuerant? quo fcilicet viri, vt aie-
bant, fandiflimi vel adfpedu folo ftitnularentur ad virtutem.

Euimuero iam dudum eft quod me h a: rente m in hifce deliciis voeat
ad feinuitatque Septemtrio. Sedquiscaloremafrigore? quis ignem ab JnSeptem«
aquis &gelu? quis lucern exfpedet a tenebris ?habet tamen, quantum-
eumqueTrigidus Sc  tenebrofus, Boreas calores etiam fuos luce pariter te >ilnjlrei:
Sc  ardorefpedabiles:nequeenim adednouum eft,aut ftellas dnode,aut
amaena de tenebris lumina promicare. Fuit ergo de Societate Iesv
Septemtrionis prima lux, Sc  ante omnes ab Ignatio edita, Petrus Faber. in primis
Paftoritiis apud Allobroges natalibus ortus eft, paftor ipfe ouium cu- P^tmsFa^
ftodia: deftinatus a puero; quafi fquod vfitatum eft magno Numini ) er ‘
etiam in hoc fubfecuturam aliquando gratiam natura Sc  confuetudo
viuendi pramia defignarent. enimuero tantum illius, in agrefti licet fo-

H h h h 5 litudine,

CtaudiM
Jaius Fa-
bro fup-
f*r.

614 1 MAG 0  PRIMI SifiGVLI SOC, IE S V,

litudine, iamtum diuinoram capaxanimus fnpra annos adoleuerat ad
virtutem, vt xtatis duodecimum vix egreffuSjtefte & infpečlante cado,
ieruandaz in artemum contiuentur voeunt rite conciperet. hoc Apofto«
lieas vitx rudiraentum fuit. Itaque per fumrnas rei familiaris anguftias
elučhtus denique ad apicem perfečlioncmtjue dočlrinae, virtutem s
quam nondum fatis imbiberat, ab Ignatio tandem haufit, & fouit in-*
tuš in animo auiditate tanta, eius vt vnias quodam velut igne corre-
ptus, omnem ourandi corporis curam &:  fenfum amifiife v ide ret ur, plu-
res aliquando dies,a.tque adeo fex etiam continentes,tranfigebat oinni-
110 leiunus, nočks integras meditandis cxleftibus, eafque fubdio &
Iiieme perfrigida , confperfus alta niue, &z  ab hiberna glade rigidus,
confumebat, Nihil videlicet mediocre fpondebat ardor iile tam in-
folens, nec fegnemfore Christi  militem nrocinium tani nobile pr o-*
mittebat. A iacroTridentino Concilio eubcatus eft ad grauiffimas de
Fide quxftiones Theologice ponderandas: a Regibns, Rebufpublicis,
Elečlonbus & Principibus Imperij, Arcbiepifcopis, aliifque ad confi-
lium & auxilium contra haerefesadbibitus:’ in Germaniam prifniim
euocatus, indein Hifpaniam, tumin Germaniam iterum 3 ad fuiciendas
res Colonix defperatiflimas ftib hxretico Pradule, mox in Belgium,
Lufitaniam , Hifpaniam, ac denique Romani, impreffis vbiaue vefti-
giis Apoftolicx landitatis.Nec alteri fane quam RomanxEcciefix tam
fidelis animx depofitum debebatur. Feruebant caloribus omnia infe-
fto Caniculx figno: Faber ipfe xger ex febri, & tamen, ne fic quidem
quietis ant otij patiens, Romam pergebat Ignatij monitu: non iter hoc
inde vfque ab Hifpania venienti, fed fquali per continentes coneiona-
fcorum exedras, per fcholarum perpetua pulpita,.per iunčfas rudium*
orphanorum, pauperum & xgrorum domos ambularet )  non interru-
pta contentio fuit. Romam vt attigit, &c  recrudefcente iterum morbo,
& vel maxime zelo ipfe fuo confumptns, paucos intra dies in x ta tis
ipfo robore cum luffcu omnium incredibili extinguitur,prxcipuum So-
cietatis columen, & vniuerfe, ac Germanse prxfertim iam fatifcentis 8 c
nutantis, Eccleiix firmamentum. Sed enim (quod multos vbique af-
fličlos defiderio tanti viri mirifice reereauit )  fcripfit Gandia Romam
Ouiedus, vifum illum ipfo decelTus tempore immortali apud Superos
gloria radiantem. Gandienfes quidem, accepto de morte nuiltio,diem
ipfum obitus tamquam natalem deincepsfeftum egere: & Ouiedus in«
fuper, quoad ibi moratus eft, candidum in Vrbem cereurn mifit annis
flngulis, Ignatium rogans, vt ardentem eum tumulo Fabri iuberet im«
poni; effe id priuati fiii cultus teftimonium, qUoad (vti futurum fpera-
batj) communi& puhlico celebraretur.

Quafi alter e (Tet Petrus Faber, ita & alibi, ac pratfertim fe in Germa-
nia geffit Claudius Iaius, & iile ex primis Ignatij Sociis: vnus plurima
lycea Germanih quadocendo publice, quapriuatim adhortando,per-
currit: a Concilio Salisburgenfi expetitur, a Tridentino obtinetur:
Ducibus Regibufque, ad tutandas ab hxrefi ditiones,cum fimul pluri-
bus eflet in votis, diftrahebatur velut in partes, vnus omnibus adeffe
pereupiens. Ingerebat Tergeftinum Epifcopatum Rex Ferdinandus, fed

Iaius

LIBER QV I.N TV S. SOCIETAS HONORATA. 6l§

Iaius Rege ipfo potentius repugnabat. Ferrarienies etiam Principes
obtrudunt aulas fute magnifica commoda: fed ille ait fe libentius inter
sgrorum patdores, quam a ule odores blanditiafcjue verfari. Vieniias
demurn non diuturno illo quidem autgraui morbo, fed languore con-
fumptus,eo qui ex tutanda; Rcligionis inexhauRo Radio nafčebatur,
abiit in cadum, vt eximia eius virtus & vulgo etiam perfpeda fanditas
teflabantur. Fuic in amplificanda & propugnanda Catholica Fide apud
Italos, Bauaros, Sueuos, AuRriacos, ceterofque Germaiios laboriofas
in paucis. Pluribus in Conciliis pro Deo & Ecclefia flrenue fortiter-
^ue fe geflit. Summus apad alios, apud (e vix vllus: verbo, Angelus
Dei, pater patronuic^ue Catholicorum, ipfiufc^ue adeo Germanih ve-
rus ApoRolus, a pluribus iif^uc viris fepe maximis nominatus. La-
boraflet vtriurque huius viri obitu Germanih res Catholica, nifi illis ^(icolam
animis alij & virtute gemini iuccefliflent Nicolaus Lanoius,& Camfius
etiam Petrus. cuius quidem poRerioris fanditas (vt obiter hoc dicam, camfius
dicendum plenius locofuo) non obfcuris indicata, etiam a m or te, pro - floram
digiis opinionem etiamnum & mortalium animos occupauit, liafucfejl

Habet & Gallia, quoniam & lila Septčmtrionem fpedat, fuos de jbrcs.
Societate fpečfcabiles viros, eo praefertim nomine commendanda, quod Gallia pri-
deberiipfi videatur (tamquaminquaprincipio Societas coaluit) quid- ma nafcen-
quid ab illa fparfum eR feminis tam praeclari. Habent Parifij, qux
funt velut inctmabula nafcentis Kuiufce noRri Ordinis s mortale depofi- patru.
tum innocentiflimi viri Pafchafij Broeti: quem cum impenfa nimium p a fihafiut
charitas inibi detineret,eadem illa peRis exRinxit,quae odoginta hotni- Broem.
num millia dicitur abfumpfiRe. Muka funt quae adferri de illo pofTent
ad commendationem exemplumque virtutis. fed videor ego mihi nec
breuius nec iliuRrius adferre teRimonium poRe, quam quod ipfe dc
illo Ignatius confignauir. Petebatura Rege Lufitanis, & mittenduS
aliquis e Societate in Akhiopiam Abaflinam Patriarcha Pontifici vide-
batur. deledus mandatnr Ignatio: vnum ille pra:omnibus Pafchafium
nominat; &, qua erat prudentia,minime humana,nedum praecipiti, ele-
dionis fuaerationem tradit hoc idipto: Pafchafius,  inquit, ante omma ita jgmijeft
ejl njir bonus, 'Vt d nobis quajl Angelus in Societate kabeatur : deinde frater •virtute
fcientiam, qudpollet plurimiim, in noifendis Epjcopatibus (ej Monaflems ha-
bet njfum. quippe qm , pr at er alia, etiam Nuntius ‘Tontificius ^verfatus ejl m mum,
Hibernid} adeo njt emfmodi negotia nemo njnus in Societate <eque traffiarit. ille
autem fic traUamt, 'vt ad quamcumque rem manus adhiberet,operam fuam mi -
rabiliter probaret.  Ingens profedo virtutis encomium a moderatiflimo,

& laudum ac fuperelationis adhibendar parciRimo viro. IRet ergo in
-/Ethiopiam Patriarcha Pafchafius, ficarere illo Gallia potuiRet. Sed ha- pi„ res  ; n
buit illa,habetque etiam, plures e Societate fandiflimos adhucviros, Gaihavir-
Edmundum Augerium, Claudium RaRellum, Thomam Barbifphi- t j tecon z
rium, Petram Cottonum, & ceterosj hoc magis ad laudem patientiae, *
pradentiae, innocentise omnifque fandimonite exercitatos, qub illos
Gallia, virtutum non lenis exadrix, ficut ieueri patres, iam indea tene-
ris, etiam vixdumnata: Societatis initiis, durius educauit.

Quid porro de Anglia illa, fiue cum militauit, iiue cum rebellauit,

Eccle-

6 l 6  IM AG O PRIMI SvECVLI SOC. IBS V.
phiraitem  Ecclefia’,altrice fecundiffima fančtiratis? Habet illa fuos Campiatloš.
i polonm&  Walpolos, Garnetos. Quiddicam de Polotila ceterifcjue Oceaao Bo-
reli<)uoSe-  rea d adiacentibus vaftiflimis Regnis? Quid? potuiflet dudum illa, nifi
ptetrione.  obftitifiet impietas, quantumuis enu.rcida pridem Sc  mortua, calore
1'anguitiis a Sociis tam copiose profufi, Sc  ardore pietačis tam impensd
propofitx, refpirare.

£xpendi-  Atque hi funt quos adhucenumeraui, variorum quidem Societatis
tur Dei  ordinum, vnius ramen cohords, vnins IesvChristi milidx du-
^demTaitt  Stores egregij 5  quibus tpfa Societas ddmaiorem Deiglorim  non fine cona-

hac
rum
rum

titioi s  _

orbem vni - iterum dicam de quibufdam, iiique in fuS parte praecipuis, verbo velur
uirfum.  vno j fordus Ignatio, quid prudentins? tali opus fuit, vt eifet qui
Romx, hoceft in centro terrarum, Sc  totius Ecclefiae lančliflimo velur
Vmbilico, attentus Sc  immotus 1 ta ret, ad conftituendam regendamque
Societatemfuam,indeafead vfque extremos drcumiaeentis orbis ter-
minos propagatam. Xauerio autem illo vitimi Oricntis, atque adeo, fi
mentem hominis Sc  inflammatillimam voluntatem fped:es >  rniindi to¬
tius Apoftolo, quid ardentius iančtiufipe ? ita popofcit neceflitas., quo
nimirum igtiauus illepopulus ad virtuteiti, torpenfque ad cultum veri
Numinis, fiubiečto velut igne tanto fuccenderetur. Quid ille tot prodi-*
giorum in Occidente patrator Anchieta? Barbafis in Brafilia ('homini-
bus dicam an belluis?) quam neceflarius 1  vt fcilicet illi Sc  ftupore quo-
dam natura: craflioris velut attoniti, Sc  magorum incantationibus
perpetuifcjue pradtigiis Popiti omnes aut fafcinati, haberent a Dočtore
iuo, quo tamquam corufcatione per nočtem fubita excitati, Sc  impetn
fubinde vehementi admoniti, poftlitninio tandem rationi* fibi, Deo,
a diuturno quafi fomno redderentur. lam Petri Fabri, alteriufque
etiam Petri Canifij, geffiini ( dicere liceat) nutantis a Christo
Septemtrionis fulcimenti, Sc  ceterorum reducendis illic ad Ecclefiam
miferrimis populiš infudantium, confpirans cum virtute innocentifii-
maque vita dočtrina folidior, quantam nationi infeliciffime deceptas
addidere facultatem,&: corrigendx profligata: vita:, Sc  agnofcendi erro-
ris Pur? Quid denique fiibrnillius ad defpicientiam fui, ad malorum
omnium tolerantiam quid patientius Andrea Ouiedo &fociis, quos
ad Auftralem Africam ornatos, imo oneratos, xrumnofie dignitatis
infignibus Pater Sc  Paftor communis omnium deftinauit? Sic profečto
decuit, vt abflračtus ille iam olim a Romana ramquam nirnis arro-
ganter in omnes late terras dominante Ecclefia populus Abaffinus, a
fubmifiis fibi Patriarchis viuo velut in fpeculo difceret, quantum abfit
adominandi exiftimata libidine Romani Paltoris cura communis, qui
fic toto fparfos orbe filios omnes amplečlittir, vt folicitum patrem fe,
non arrogantem dominum efie teftetur,

tami-  mendatione luinominis eftenila; eiuidem omnes animi Sc  voluntatis*
vtro '  led quadam prouidentia Numinis xtate, indole Sc  virtute varij, proui
//per  fcilicet varia variorum ratio munerum poftulabat. Quidenim (vthoc

CAP VT

LIBER OVINTVS. SOCIETAS HO NDR ATA. 6t f

CAP V T Q V A R T V M.

De farfum , qmm fibi Soeietas  Iesv a• fanguine M&rtjmm
comparmit, fr gloriosd ude fortmm cviromm.

S Olennefuic in Republica Romana, vt qui dignitatem ambirent, s»dtm
procederent induti toga
dati: innocentiam videlicet,
praeferentes. qui vero public
purpuram praetexerent togre candidas, & ab ea praetextati dicerentur.

Fuerit ergo eandorin toga fperat^ fignum glorias, purpura certe argu-
mentum fuit obtentas iam apud homines dignitatis. Hačtenus vifa So-
cietas Iesv pia, innocua * fančta;verbo vno, debitae virtutibus glorij
candidata: fupereft vt illam fua etiam purpura, hoceft, jfuorum fan-
guine pmextam, fiue pmextatam, obtenta iam gloria, videamus.

Non eft fpecies vila fuauior^ quam confpirantis cum rubore cando-
ris, vt fi robe puro lačte natent folia. neč illuftrior elt innocentia j quant
cum fanguine comparata. Etiam Cafiitum admiratione digni funt, qui
Uuerunt ftoUs fuaa, {fr dealbauerunt eas in fanguine Agni , candore fimul Sc  Apocai.?.
cruore confpicui. Etiam rubrum eft mdumentum  eius, qm '-venit de Edom , xf aixtf} .
formofm in ftola fua, gradiens in multitudme fortitiidini;fua.  Qud glorij
fuas indumentoquemadmodunl Ecclefiam vniuerfim, fingulascjue pri-
uatim Religiofas Familias, multis iam faeculis inntimeroriim Marty-
rum laurea decoratas, voluit amiciri-, ita hanc rninimam Societatem
inde fere ab exortu fuo gloriose exornauit, vt inter purpuratos Ecclefia:
ordines non fine fuo merico locurn fortita, Sc  venifie de tribulatione
magna appareat,&lauiflfe ftolam fuam & dealbauifie eam in fanguine Apocai.7.
Agni: fačtafuocum Iesv fan&itate candida, fuo cum iESvmartprio
rubicunda, ctuore purpurea<

Et vero fuauem Numinis prouidentiam quis non agnofcat? Induci
in Societatem vera martyrij laurea non poterat, nifi vnius Sumtni Sa-
crorum Antiftitis voce atque aučtoritate/uo comprobantiš aftenfu,vio-
lentam eam cajdem habere teftimonium Iesv, Sc  Religidnis odio vti
crudeliter illatam, ita conftanter toleratam fuifle. Tot autern for ti fil¬
mi Heroes in omni orbis plaga inuičtam animam per vulnera & ca:-
dempofuerant barbarorum immanitate, dignifiimi certe ex plurium
fcriptorum teftimonio, qui Martyrum faftis adfcriberentur-, differri
tamen eam folennitatem placuit, vt a Iaponirecrucibus prima Socie-^d'^
tati gloria affulgeret:nimirum vt Duci fuo in hoc quoque fimilis Socie-
tas, etiam inde referret purpuram, vnde primus is retulerat qui venit haba*
tmcUs naeftibm de Boftd, Sc  regnauit a ligno. Protomartyres igitur bea-
tiflimi Paulus Michi, Ioannes de Goto, Iacobus Ghifai dicendi nobis
£ternumque celebrandi funt, etiam cum applaufu,fcio,ac gratulatione
Antonij Criminalis aliorumque, qui propemodum quinquaginta an-
nis prrecefiere. Hi primi cum approbatione Romani Pontificis Vr-
bani VIII.  folcnnibus aris impofiti, publicum Ecclefire cultum

Ii i i vene-

candida, efientque ac dicerentur candi- imocentltl

r  y  . i . cafidiaa y

quam lponderent ammo, etiam corpore m emyno
a m iam cum dignitate munusgererent ij purpuma?

Valer.Max.

lib.j.cap.z.

Lib.i.Or-
thodox.
explicat.
JUtulti itt
Societate
Mart jr ec.

Bulla, Aum
indefejji.
ann. 1371.

Lib. 7 . fign.
* 7 -

Lib. 1.de
Iubil.c.*>.

Lib.i.in Vi'
ta Ant.Cn-*
itunalis,

6l%  1 M A G O PRIMI  SxECVLI SOC. IESV.

venerationemcjue acceperunt: redundante in Socieratem quafi matrerrt
fiiiorum gloria, cuius purpura nullius obtredatione iam in dubiuni
poffetreuocari. fed iftorum Protomartyrum publicd Religione confecrata,
V ir t us,  vt ille ait, mila, priučita, laudatione mdiget.  Ante hos tamen quot
qualefve Heroes vtrumque orbem fuo fanguine irrigarunt, fortitudi-
nis Chriftianaz conftantiatque miracula/ Infimtum efjet numerando per-
cejz/ere (fcripfit olim Didacus Payua de Andrada audor locuples, Sc
teltis idoneus ) quot h urn Sodalitatis viri in boe docendi Euangelij, at~
que Indicos homines ab impietate auocandi munere , njerbenbus čaji fuerint t
quot <~uinculis objnoh, quot in carceres contruf, quot inedid fere confumpti ,
quot demque ob  Christi nomen manvs cruciatuum generibus interiermt.
Hxc,  inquam, ille olim fcripfit, antequam primi e Iaponia illi Marty-
res in crucem fublati, veluti in fignum erigerentur, ad quodmultd
denfiore agmine e Societate noftra fortiffimi quique viri deinceps ac-
currerent; 6 c  noftrorum aliorumque Religioforum verbis exeinplisqae
animati, omnis astatis, fexus, ordinis homines, pueri etiam ac puelhe,
turba magna quam dinumerare poffit nemo. Sed Christi Vica-
rium Pium V. fanditate dodrinaque clariffimum audiamus, anno
fuperioris fatculi feptuagefimo primo, qui erat a condita Societate tri—
gefimus primus, Societatis alumnos benigniffimo fauore profequen-
tem, & magnifice collaudantem, quod non contenti terrarum finibus, vf-
que ad Orientales & Occidentales Indtas penetrauermt, ac eorum aliquos ita
1 Domini amor perjlrinxerit , Vt etiam propri] fanguinis prodigi 3  njt <-uer~
bum T>ei inibi effcacius plantarent, martyrio voluntarto Je fuppofuerint,,
qno quid illuftrius ad gloriam a fumma in terris audoritate dici potuit?
A11 non in alumnis (ms pr opri] fanguinis prodiga  Societas, Sc martyrio
decorata,Pontificio oraculo tum pronuntiata eft ? quamuis figillatim
non enumeret definiatve, quorumnam potiffimumeafueritmors, quae
martyrium abEcclefia appellari poffit.

Thomas Bofius, notiffimte vir eruditionis, libro de Signis Ecclefi^
quem anno fuperioris fatculi nonagefimo primo emifit in lucern,etiam
ante exortas in Iaponica Ecclefia tempeftates, quo capite oftendit per-
petuam inter Catholicos Martyrum efle feriem 5 8 c  his quoque' tempo-
ribus eorum fanguine decorari Christi Ecclefiam,qui non ob aliam
cauffiam caffi fint, quam quod nobifeum de Religione fentirent, nemi-
ni porro nocerent, prasfertim dum Christi cultum diffieminant inter
Gentes, ita loquitur: a Anno  M. d. lxxxiii. in lndiis Orient ahb us ad
infulas Salfetanas prope Goam fitas interfecii e Societate  Iesv 'Rudolpkus
Aquauiua, Alfonfus Paciecus, zAntonm Francifcus, Petrus Bernus , Fran-
cifeus Aragna , quod rei Christiana propaganda in iis locis fiuderent. aAnte
hos eodem feculo occifi ob eamdem caufam Cocini Francifcus Lopefus , Al-
fonfus Caflrius in infulis Malucchi , Antonms QriminalisAloyfus Mendez, y
omnes e Societate  Iesv in or d Comonnenfi.  Rutilius Benzonius Laureta-
nus Epifcopus, qui ineunte hoc faeculo dode fcripfit de Iubileo,vbi
eos enumerat qui priore fatculo generose in Dei caufsa occubuerant,
catalogum habet nonaginta odo clarorum pugilum de Societa-
■ te: quibus Hilarion de Cofta in Hiftoria, quam Catholicam appella-

uit,

LIBER QV I Ivj T V S. SOCIETAS H O KOR AT A. 619

tiit, rcliquos quamplurimdš attexuit, perlčripta etiam cdpiofius qUo-
fiimdam vita. At Ribadeneira ilofter ad anilum Mi d. lxxxv.  quo
B.Ignatij vitam ae geftaconfcribebat,qui tantum etat a condira Socie-
tatequadragelimusquintu5, feptuagiuta feptem de Societate ab haereri*
£is Ethnici.squeCHR.isTi caulša memdrat interemptos: atqueex iisvi-
ginti quatuo’r exquifitis tormentoruiil generibus, famiente Ethnicorum
Mahumetanoriimc|ue feritate; alios quinquaginta tres otfio ac crudeli-
tate hsreticoram* line in maricum Ignatio Azebedio, fiuein Anglia,
reliqnaque Europa.vt vel boe etiam argumtnto intelligamus, inqui t,F arnikam
Jgnatij fdmiham Dei e(še, fion fectis atque reliquos facrorum bominuni coetus-,
quos alij fantfiffmi ‘Tatriarcbte diuiriiim mfiituerant , quorum altimni
omnibus feculis tuenda; Religionis taufsa atrociflimis fuppliciis cot-
pora fua obiecerunt. Ita tu m quidem Ribadcneira ; fed amplior pro-
fečEo llluftriorcjue leries eius Catalogo quem de Scriptoribus Societatis
pertexuit, fubnexa eft ad annum huiuš fasculi duodecimum: quain con-
fequentes dein anrii tam illuftribus viris auxerunt condecorarumtjue
ad hunc vfqtie fecularem, vt, quaficreftente pro Christi caufta du-
rilliitia qu<Tque tolerandi cupiditate, pofteriora tempera palmam
prioribus eripuiffe videti poffint, in illa praefertim fecundiflima Mar-
tymm laponia j vbi magnanimi Spinola:, vbi inuičti Chiumrai, alio-
rtimqiie plurium nimis corufcant iripendia, & in hunc vfque orbem
flammas jpargufit i  vbi ex illis ferobtbuš damat de tetra fulus tot He-
rourn fatigiiis, vbi catervjatim rtiitur in gloriofa tertaminajeo aučtiorc
femper numero hačlenus quo caeduntui plures.

Ex Anglia vero quid glorite Societati primd frcalo obuerieiit; Car-
far Baronius Ecclefiaftiafe Hiftoria; Scriptor celeberrimus pro me di-
eet: vbi de S.Thoma Carttuarienli difleriiit, ita pergit: Vidcre merrnt
faculum noflrum bac exparte felicijfmum quamplunmos Thomas, fmciiffmos
S ne er dot e s, aliosque nobdijfmos 'Vir os Anghcanos, amphori (liceai dicere )
martjno coronatos, duplicisque tituli coronis auSios ; cum non folnrn,  T n Tho¬
mas , pro Ecclefiaflicd hbertdte , fed pro F ide fatholicd iueridd, reflituendd
ac conferuandd, nobilijfmo martyno occabuerifit; ut ihter ahos quos nuper
fancla Societas  Ies v uelut agnos innoriios in faeris feptis fancTis eruditionibus
ad m&rtyrium , dcceptijfmas Ded boflias, fagmamt-,quos Romanam, quos Rhe-
tnenfe faera Collegid ( qUa dixenm celfzs turres d facie Aquiloniš,  eA fortijfi-
ma propugnaculaFidei) emiferunt ad triumphos, & prouexerunt ad coronas.
MaSle urimo,ma&t 'virtute, Anghcanorum nobiltjfime acgloriofiffme ccetas, qui
tam illuslri militia nornen dedifli.ac fderamento fangmnem fopondiBi: amulor
Jane uos Dei amulatione, cum 'vos martyn) candidatos, ac no biliJfmo s pur-
pura Martyres dejignatos adfpicio.

Sed fatis haec modo commemorafTs obiter, fuperiore Libro abunde
recenfita. Societati noftra; ta n rta m hi c gratulari mens fuit de fortiffi-
morum virorum virtufe, eaquei gloria ac purpura, quam ex iis primd
hoc farculo eft confecuta* Erit fortaftis aliquando tempus, quo ^ acce-
dente Summi Pontificis nutu atque au6toritate,ojnnem tldenter receil-
febit gregem, diceturdue de ea, quod de EcclefiaHieronymus fcripfit*
Iderfecutionibus creuit, martyrio coronata eB.

iiii ^ Eam

In Vita g.
cap.1 p.

In Annofjits
Mutvrol.
Rom. 19 .
Dccemb.

Martjr.

jDidaeuS de
Yepes Epifc,
Turiafon. in

620 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Miraqut-  E am  interim gloriam non mediocriter confirmant illuftranmue qu^
dam i» ho-m  quorumdam credibus mira atque ftupenda accidere. Alpnonfi a
mm cade.  Caftro in mare demrbacum corpus, tercio pod die in littore iimentum
Ribadeneka e ft rnulto lumine circumfufum, vulneribus adhuc recenti puroque fan-
MaT " 5  guine manantibus. Gonfaluo de Tapia, capice iamac finiftro brachi Q
truncato, dextrum abfcinderc numquam potuere, cuius in manu duos
digitos crucis in modum conformatos habebat. Poftero die inuentuju
a Chriftianis corpus, verfo in tercam pečtore., eodem brachio, quod re-
fcindi nequiuerat,quafi ad tunaetiam iuftinendum crucis vexillum,e ter-
Andr schot. ra fublato. Tres cxiis, qui Ioannem Baptiftam Šegu ram fociosque in
g?« iib a  } . 0[ '  Florida interfecerant, cum eorum arculas fctutarentur, atq'ue inuentam
op.«. Crucifixi imaginem intuefentur curiofius, exanimes ceciderunt, Huma
Kibad.cent. afjflidti & mortui. Martinus Laterna, demerfus in mare Balchicum, ca-
ptiuo cuidam apudTarraros apparuifle memoratur miraluce circum-
fufus, hominemque folutum vinculis momento vno Rinile in campo
RuIIle,  quinquaginta circiter leucis a Tartarorum caflris. Ignatium
Azebedium eius^ue locios inter bcatos Caelites vidifle feribitur bea-
ion  ^taTerefia laureola martyrij ingenti cum gloria donatos. De Henri-
vica s. Te- co Gameto prodigiofa illa ipica, quid non teftatur ? qux fortilTimi viri
ref.i.j.c. 17 . c [ n( ^ a  f an g U i ne}  eius facicmita expreflit ad viuum , vt nulla pjčtoris
Ribad.cent. ars eam fic effingere atque adumbrare coloribus potuiflet. Quid di~
Mart3rt ’ cam in Abrahami Georgij Maronirs ceruice bis fra&um ličloris gla¬
dkim, nec nifi tertio allato acinace demeti potuifte ?  quid in loco, quo
fepultus eft, tres aues albas, rarx magnitudinis & fpeciei ignotx,per
quadraginta dies comparuifle ? quid toro eo tempore eodem loco ve-
fpertinis horis quali lucernas confpečtas elTe, concurrentibus vifendi
lludio Mafluenfibus ? An non eadem de ičtu ličtoris toties irrito, an
non alia etiam maiora nuper in Marcello Francifco Maftrillio apud
Iapones renouata? eius certe viri vita, ex quoabXauerio eftperfanatus,
quafi perpetua quxdam miraculorum leries eft.

Quce omnia aliaque quamplurima in apertiorem aliquando pro-
trahet lucern diligentia pofterorum, atque arcerna ftatuet immorcali-
bus viris trophaea. Nune ad Societatis gloriam eft fatis, eam p rim o
feculo mariaac terras purpurafte fuorum fanguine,vtrumque irrigafte
orbem, Ethnicos inter atque harceticos dimicantem honeftiflima retu-
lifle vulnera , crudatus immanes & tormenta fubiifle , inftrumenta
necis omnia vno feculo pertuliile, haftas, fariffas, laqueos, gladios,
fagittas, venena, ferobem, cruces, ignes, & quidquid aut barbaries ex-
cogitare potuit, autodium Religionis ; vt per orbem circumferens o-
culos, gratulari fibi de fuorum virtute non immerito hac voce poflit;
c uret or d cruore nojlro  ?

Horat. l.t.
Caim.ode 1

CAPVT

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HOtfORATA. 6lt

C A P V T QV I N T V M.

De honore qmm So det ati contalermt miracnU, mt
miracalis affinia, pr Soeiospirata.

V Tcumque tandem elučlatus ex innumerabili ferie £ot virom m
fančlitate prarftantium, ecce ti bi, cum fe miracula ofterunt, ex in*
finito velut Oceano iterum reuocor in immenfum . Etenim quis vnus
vel cogitando affequi poflet ea olnnia, qux annis ab h inč centum, Dei
per Socios operante vircute, fcitu Sc  inueftigatione ardua contigerunt;
quandoquidem, vno nonnumquam inloco, & menfe vix toto, & ad
vnius inuocationem Ignacij, p at tata lint prope innumera?

Horum ex magno aceriio, ( non illo tamen hic a nobis minutatirri
excutiendo, fed, quod fieri in frumentis afifolet, alfumptis in manu-m rpnmum
granis aliquot expendendo ) llliid in primis occurnt, quod Societati ita ^ ue  sode*
proprium & intimum eft, vt libi eft ipfa. Sane quidem qui rerum pen- tatis mira.
lare momenta velit ex xquo , quod tandem patratum a Deo pet Socios
ipfamet Societate I e  s v maius illuftriusque prodigium deprehendat?
Enimuero non idcirco , quia (vt aiebat ille) Dei mracuU , qmbm toturn
miindum rent , njmuerfdmctue creaturam adrmmflrai, ajjidmtate nnluerunt,  Ang. trati.
exiftimanaum eftinueniri aliquod ipfo mundo miraculum maius. Sta- 4m  ° aurt ‘
re nullo fultam externo adminiculo tellurem *, tot quaffam iniuriis con- oftenditar
iuratte velut in vnicam natura: totius, non tantum non fatifcere, fed fo- <* compa-
lidari etiam magis: fusque deque volui & reuolui, arcano quodam im- v ~
pulfii, imo nutu velut vno, iunaris fideris, immenfam illam Oceani va-
ftitatcm, & mterim tantam feruati coiiftantiama tam labili elemento?
vix fentiri aerem, & efle tamen eum fenfus omnis ipliuscjue adeo cadi ač
terra: commune commercium : liberrime fimul & rapidiftime ferri cx-
leftium orbium ardentiftima illa, & ex eo viuidiffima, corpora, qux
ftellas <5č fidera ilominamtts, neque tot adhuc fxcu lis vnum aliquod vel
ad latum vnguem declinafle de via: quis tandem eft tam omnis fen¬
fus 8črationis expers, qui non, fi hxcvel vtcumque capiat, vchementifi
fime fupra portenta rerum omnia demiretur? Nullum profečto omni in
natura, ipfamet illa prodigium eft maius- neque, fi qua prteter confuetu-
dinem quandoque fe ofterunt aliena a communi vlu SC  ordine, f idila
commendant patratoris ingenium, vt ordo ipfe natura: potentiam Con-
ditoris. Quod ego de mundo hoc adfpedrabili dixi, hoc dc Societatis
I e  s v qua?i microcofmo verum efle contendo, & ita ftatuo eam in fe
plurimorum qux patrari folent a Deo, Sc  exfpe<ftari ab Societate pof-
funt, miraculorum fummam numerumque complečti. Quid enim? an
non Societas ex diuerfiflimorum hoitiinum, imo nationum Sc  ingenio-
rum, quafi pugnacium elemcntorum, in vnum collečfionefačla coaluit,
aliolonge quam confpirantis naturae vinculo colligata ? Quis eam non
obruendam cito credidit, cum iam inde a principio fiii, tantis ex fummo
& imo impulfibus,&totius quafi natura: iniuriis quateretur? Sc  fit etiam-
lium fortaflis non nemo, qui, quia illam iifdem adhuc videt obnoxiam,

liii  5  ali-

622 IMAGO PRIMI SiEGVLl SOC. 1ESV*

aliquarido tandem conterendam exfpedet aduerforum mole tanta. Ve-
Bccie.i. rum generatio pr<etvrit, & gencrdtio adiiemt  .* terrd mtem (  ominari ita de

Societate liceat) m <ztcYnum (lat.  Voluitur, & reuoluitur hominis vnius
iiutu iocietatis vniuerfa: tanta moles, moueri facilis, difficilis commo-
iieri. Tot & florentes aztate, & prazcellentes iilgenio, & emicantes vir-
tute natura: * tanto iam tempore ad vfum & bonum reliquorum hotni-
nuni niimquam interrupto curfu aguntur in gyrum virtiltis & dočhiriaz.
Hocqui videatj& expendat,mii primiim elfe maximitmque miraculum
iudicet, aliud a Societate miraeulum nori exfpedet .• Equidem lic ceri-
fco,  vti in mundo hec lriaiuš, iino nec aliud ab ipfo lfiiindo miraculum
eft: h c 111  Societate nec maiu s, imo nec aliud ab ipfa Societate miracu¬
lum inueniri. Pauca tamen admiranda ftridim percurramus . quot iri
ea Sandi š  qiiot Martyres, quot virgines, quot doctores, miracula toti-
dem funt.

Pettus Leitanus, is qui prinitis Bralilienlem Ecclefiam Epifcopiiš
rcxit, eoruni farna motu s & experientia quaz prazclara per Socios & ad¬
miranda facfcbat Deus-, dicere aliquando auditus eft, Societatem in Bra-
filia atireum elfe annulum , eius gemmam elfe lolcphum Anchietam,
illum, qui toto iam orbe hotiffimus patratis vbkjiie prodigiis, Braliliae
iam tum Apoftolus vocabatur. Quain egomagni viri lententiam cum
j.deOfficiis. c^pendoj recordor videlicet eius, qui a Platone & Cicerone producitur,
Gygis annulifua illa miraculorum effedrice gemma tam illuftris i  ita-
que ftatuo, annulum reuera aureum eife Societatem I e s v, & ih illa
rion vniim aliquem, fed plures Socios quali gemmas prodigiorum in-
gentium patratrices: fed apage figmenta ifta delirantis fipientiae. Exem-
plis hi c vti fi lubeat, Societatem ego & Socios non ex Platonis aut Cice-
ronis alicuius fomnio annulum aureum cum fua gemma, led ex diuiha;
prazlcripto veritatis, notiscjue plulquam ^Egyptiacis elfe dicam, textuui
illud ex auro, hyacintho, purpura, coccoque bis tindo & byflo retorta,
Esod.is. q UOC | facra: Littera: Rationale iudicij, Grazci A 'oyior,  hoc eft oraculum,- ap-

pellabarit:etenim fiue palmarem llliuš quadratamque formam intueor,in
eo velut in lymbolo ad quatuor mundi plagaš diifulam Societatem dc-
prehendo : leu attendo ad muftiplicem materize diuerlitatem in vnuiri
artificiose coritextaz, Societatem iteriim inuenio in eodem, illani ex tot
liominum tam aliena & taineri vna varietate conftitutam: line conlide-
fo triplicem quaternarum gemmarUm ordinem admirabili illa do Brina
& rveritatis  exhibitione praeftantium^ illa fe mihi ingerunt plurium So-
ciorum Societatb d uide m opera, lupra naturam licet, dodrina tamen
& veritatecomprobata: leu denique affixum liimmi Iudazorum Ponti-
ficis ipfi pedori rationale recogito, cogor obligatam hazrentemque lan-
dioriPontifici velut in pcčtorc Societatem minimam meminilfe.Neque,
hoc cum dico, indignabitur,fpero,Ecclelia,Societatis etiam plus merito,
nedum debito ftucfiofa- nec mirabuntur Ordines alij, quos in illa fem-
per fuilfe & efiamnum elfe coriftat, id qtiod fuere in Arca foederis tabu-
iae. marina & virga, tria illa auitaeReligionis oracnla, tria taritorum pro-
digiorum lnftrumenta,

Sed

LIBER QViNTVS. SOCIETAS HONORATA. 623

Sed iam, in ipfa praffiertim elementa dominantes velut pro imperio
Sandos e Societate I e  s v producamus.

Atque hic fe mihi primo videndum ofFert cum igne iplb, par illud Sociorm
illuftre fandumque noftri Ordinis,Ignatius atque Xatierius. de quibus,
feu nomen eorum feu gefta cohfideres, vliirpare merito poilis animo- ignem.
fum illud,

Igneus ejl ollis vigor, & cdeflis origo.  /Enei "

De quibus tamquam alteris filiis tonitrui oraculo Apoftolico ita prodi-
tum eft: (Jdefiem duorum hominum charitatem r vajlifjitno eden eri nonpotuijfe  Greg.xv.in
<vn%us orbisambitit. nead°R°h-

Quid porro Ignatio cum igne mirabile ? Mirabilia omnino multa. tl01Km '
nam, vt ne hic repetam illa notiora, vifum nempe toties diuinum ali-
quem ignem fine Iplendorem, aut circumfluum Ignatiano vultui, aut
ipecie Hammac in eumdem caditus illapliim : vt prxtermittam qua£
dam velut faculas in depofiti corpus ex alto deciduas ; quafi non iam
lucentes caslo ftellas (quod fepe alias) fedaretur Ignatius, led ip Cx  in
vicem ftellas: Ignatium fequerentur : ne quid iterum dicam de Complu-
tenfi illo, qui flammis quas optarat Ignatio, eodem iple die cum domo
fua conlumptus eft : vtdiffimulem ab igne grauiter larfam Vincen¬
cij Pagani manum , admoto Ignatij chirographo, illico Sc  vulnere
& dolore leuatam : vt papyraceam ipfius effigiem , ambufta circum
omni charta, ab igne non femel illazfam : vt infinita aiia, qux cum
igne Ignatio fuere communia, prastereanij pauca folum Sc paucis hic
narro.

Haud Compoftella procul, incultos Gallascia: montes arentesque lil- 5 . ignatij
uas inopinatus ignis inualerat; quibus ille conlumptis,ipli iam pago, at-
que adeo maturis ex propinquo fegetibus, paflii vix inde tertio immine-
bat:  nec erant in promptu aquar, qux malo tam vidno occurrerent; at-
que, vt fuiflent, immenfe licet, non luffecilfent, vel leuiter temperandae
tantx, tam ficcse, tamque inflammatae materije. Attonitis ergo omni¬
bus, nec iam de auxilio led fuga tantum cogitantibus,e Societate vir qui-
dam, qui forte tum aderat Apoftolica: caulfa miflionis, numifma quod
Ignatij imagine habebat expreffiim, iple, qua erat defperatione humana:
opis,lpeque caeleftis, detradum precatorio fuolerto medias inflammas
iniecit, illas iplas qux & maxime &: proxime feuiebant. Et ecce tibi
momento vno, infulo velut Oceano, tanti ignis tanta vis concidit; re-
uerita, opinor, aut vitra progredi, quam fiuiftet Ignatius, aut in ipfam
eius effigiem,qua: longopoft tempore carbones inter adhuc candentes ne
perftrida quidem apparuit, exferere conatum fuum.

Affine huic miraculum eft, quod in Regno Mexicano, loco quem
Inliaconem nominant, annoM. dc.  xxn.patratum ipfa quantumuis & tne °
barbara America demirata merito fuit. Correptam incendio domum
luculentus ignis inflammarat: reftinguendo huic non aqua:,quxdeerant,
led, qui aderat ignis alter, Ignatius adhibitus eft. Petms de Medina,

Sandi iplius perftudiolus, deque prxlend auxilio nihil dubitans, eius,
quamfortepenesfe habebat, imagineinin rogumimmint, limulque
celfante ftatim incendio domum feruauit. Sane ne in ipla quidem

Sandi

Bontonu,

lurgis.

624 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IČSV.

Sančti imagine, quamuis etiam lecundum materiam flammis obnoxia,
ignis vel leuc veftigium eft deprelienfum.

S. ignatij  Peftem 11011 fenu c, qui ignem illara eiTe 11011 iudicat. & liane non fe-

fatrodnio  me l }  feu flamiium tu, fen Dei iram elfe contenderis, implorata virtus
gnatij mitigauit. . .. A  . r

gmtur.  Iacebat anno M. dc. v.  ni proumcia Peruana tota cuiuldam ramilia
m Teru,  lue correpca : iam duo obietant, nioriebantur aliqui,reliqui peftem graf.
fantem intra vifcera fentieba)it: rei vitra iam nihil erat, & fpei parum-
quam etiam, nifi tum adfgiflet Ignatius, perdidiflent. contiiluit eatti
fcilice t imago viri fančtf votis communibus iuiploratfi & ita le ille mi-
feris prrlcntem exhibuit, vt omnes, etiam qui morti erant proximi, vi¬
ta:, imo fanitati lubito redderentur.

Hoc porro in genere profligatae peftis > quid elfe poffit illuftrius eo
quod Bonoma 11011 ita pridem experta eft, quando a contagione, qua
delperatilfime premebatur, Ignatio medente conualuit: eumque, inter-
pofita etiam Pontificiš audoritate, Patrem fibi publieum Patronumque
perpetuum adoptauit?

Nec fola tanti beneficij Italia particeps, fuit etiam Hilpania tum,
cum Burgis plurimi liaufta aqua illa 3  cui colifiieto ritu Ecclefir Ignatij
nomine Sacerdos bene precatur, a pefte liberati funt, teftantibus idatque
etiam in le expertis Parochis eius loči.

Quid , quod non in caeleftem tantum, ac deinde lublunarem, led in
infernum quoque ignem prodigiofa poteftas Ignatio fuit ? cuius quidem
infernae flamma:,turnus ne dicam an fauilla, eft illa praefertim, qua: in-
flammatjVt cum Apoftolo loquar ,rota.m natmitatis noBr<e, inflamnuta a ge  .
henna.  Nec hxc, indomita quantumuis flamma, extra poteftatem mit
Ignatij, poftquain eam in le olim reprelfit auxilio Virginis, vietoriam
a"uxtitTfi-  de illa perpetuam pollicentis. Conftat quidem (ne igni huic tam ob-
fitur ignis  farno diutius immorer ) plures aut epota aquaad inuocationem Ignatij
Ithdmts.  con f ecrat ^ aut e i us  adliibitis fibi Reliquiis,aut implorato nomine, alios
ab ardore libidinis, a cogitationibus impuris alios, alios ab ipfius ne-
quiflimi fpiritus blandiflima illa, fed periculofiflima infeftatione fuifle
penitus liberatos.

Quid, quod & viro alias, alias item mulieri, vtrique delperato, vtri-
■ que infernis flammis iam debito; illi in vita, buic in morte, tentatis ne-
quidquam omnibus, vnius tandem Ignatij implorata virtus adfuit; 8c
illum quidem ad inftitueiidam de integro vitam , liane ad obeundam
pie mortem feliciter animauit? Anno huius fcculi primo quxdam dia-
bolicis affličla prarftigiis, quibus non oculis tantum & animo, led toto
etiam corpore miferrime torquebatur, exlnbitum aliquando fibi flam-
mas inter horrendas infernale monftrum cum vidi.flet j iplam quam in
tales vlus leruabat epiftolam Ignatij exaratam manu , in obiečtos fibi
ignes iniecit, & hac fcilicet eos ita reftinxit, vt illa tum fuerit, &c  Omni
deinceps moleftia drmonis exlbluta . Agnolcas in Ignatiano nomine,
imo corde (quod in eo aliquando vilimi fuit) ter auguftum I e  s v no-
men, illud radiatum igne crli, illud igne liiblunari potentius, illud in¬
fernis ardoribus metuendum. Sane quidem , vt obiter lioc dicam, con¬
ftat

liCobi J.

S.Ignatij
implorato

Jgnem et¬
iam inftr-
nalem a-
uertit
Ignatius.

LIBER OJINTVS. SOČIETAS HONORATA. 62$

ffcat variorum teftimoniis hominum, iisaue fidc digniftimis & auctori-
tate legitima comprobatis, cxclamaui(Tc 11011 lemel, nec vno loco vel
tempore, malignum fpiritum e mortali, quodoccupabat, corpore, fi AnJr Luc
quando huic, etiam fecreto, admouerentur aliquaad Ignatium quomo- iib.7-cap.11.
documque fpečtantia, <vri Je & exun ab Ignatio igne tmibilijUo inter San- esfelo.**'
ffios jibi muxme metuendo. 691  &c#

Neque verda tantoPatredegeneres olim Elij, nedum ipfeXaue- 5 / Xa f u l ‘ m
rius fuitj fiue cum ( vt iam a me infinuatum eft ) in Indico Oceano im- &
ploratus a naufragis Tole iam infra horizontem depofito deftitutis,{blem fifiu:
ipfiim reftituit atque (vt fcilicet manifeftius ac ftabile Xauerij benefi- . .

A - c  . 1 . 1  , r  • 1-rr 1- 1 Banartms in

ciumroret) plunum horarum ipatio 111 rapidiiumo licetcado,ac pro- Eccicfiaftic.
niflimo in occafum laplu, immobilem ftitit: fiue cum idem in perfidos eiufdem
Tolenles ignem pluit, &
imperio euocatum: fiue
aquam in appenfis fnx  it
tam, lychnosque, quos experimenti caufla adhibuerant barbari, viden-
tibus mirantibusque Saracenis, & Trauancorienfis or as populiš, fubito
inflammauit: fiue cum peftem, quam Sinas petens decretam Malacen-
fium improbitati denuntiarat, iam in vrbe fuccenfam,atque, vt ficripras-
fertim iolet fcelerum poenas exigente Numine, foede graflfantem, reue-
tftus a lita morte Xauerius, & pie (ufccptus a ciuibus, illico ita compe-
fcuit, vt nec vllus lue iam correptorum hominum ex ea fit mortuus,
nec vllus deinde correptus, tanti nuper mali ne quidem veftigio fe pro-
dente : leu denique cum viuze calcis ardores ignttamque virrl fuo, licet
decimum fextum menfem exanimato, corpore fic excepit, vt illud viui-
dum vegetumcjue, & lucci recentisque plenum fanguinis, tanto etiam
poli tempore fit repertum . Prodigium addo, quod ita Xauerio pro-
prium eft, vt fit illi cum Ignatio commune. Donati Francifci Galligliai
Florentini ciuis domum multarum iam asdium vičlor ignis inuaferat,

& ea erat ven ti vis, ea flammasvento ačtx potentia, vt nulium ab huma¬
na vel ope vel induftria remedium fupereffet. palam ergo prouolutus 111
genua Donatus, fe fuasque asdes Ignatio & Xauerio, fuis fecundum
Deum Patronis & Patribus, commendat affečtu magno. Vix vota con-
ceperat, & ecce quafi fuilTent aduocati in auxihum, Šc  non inuocati tan-
tum,ipfi ftitere fe  coram, eo, qui ignis himen vinceret, fplendore /pecla-
biles j cumque, exprefla etiam voce, hominem fperare iufliflent, illico
fubfidente vento,flamma omnis momento fopita confedit.tanta fe duo-
rum hominum, carlefti.vt iam dicebam, igne flagrantium, in elemen- .A 1 !' r L ’f',

1  0  1 - J- J \ 1  • •

tarem ignem, velut euanidum, potentia prodidit. adeo vt nis prasci-
pue mihi acclamare pofle videar illud Apoltoli, ExUmxermt imgetum  Hcb1,11 -
'ignis.  Quamquam non hofce folos id .vindicare fibi velle, aut etiam
pofle, alij fubinde, & illi vičtores ignium, Socij non vno faspe prodi-
gio docuerunt.

Nihil hic dicam de Staniflao, ipfoque iterum Xauerio, quo-
rum diuino igne jfuccenfi pečforis tam ingens faspe visfnit, vt non
tantum non frigida reftingui , fed ne ab iplb quidem vit ali qiiod exxHnat.
vocanthumido luperaripotuifle, diuino non accedcnte prodigio,vi-

K k k k deretur,

cinerem vno iux  vociine dicam an orationis, varia ci ?~
cum afflatam luo {piritu ardere coegit etiam ^flcula
nagini lampadibus deficiente oleo confecra-

: a

& tgne
fort 10 res.

Exod-5.

'jofephus

626 IMAGO PRIMI S AL C V LI SOC. IESV.

deretur. Nihil de horribili illo incendio pcr Staniflaum in Polonia
exftinčto> dum inter flammas ipfe illuftrior appareret.

Notum eftillud de Ignatio gelida hicinc collo tenus ftante .& per-
durante in aquis, nec quid lentiente aliud prxter aeftum inflammitae in
errantem a rečlo hominem charitatis'.

item P.F a-  Notum & de Petro Fabro, vilum eum totas nocles, cum nudum fe

bn.  tečlo domoque proriperet, altis niuibus obfitum , & ramen liiccenfis a

cado ardoribus aeftiiantem.

Tlures So-  Audnnmus, vidimus paene dixeram, Ignatij filios Xauerij locios,
c 1]glade  rranantes laporna: frigora, lupcrantcs Afrorum Indicorumque littorum
candentes arenas, demum aliquot horas ientis in igmbus ftantes, viuen-
tes,orantes, perorantesque etiam ad circumfufam multirudineni Siluerias,
Spinolas, Chimuras, Camiilos, aliosque complures 5 mihi quidem pro-
digij non minoris homines, quam viiiis aliquando fuerit legillaton iili
ex diuina olim confuetndine radiato rubus ardens mcombuftus.

lam de illo noftri quidem feculi, led orbis alterius Thaumaturgo,
zAnchieu  Iofepho Anchieta, quories legimus eum, fi quando Brafila lolis ardori-
Ziat^ur-  ^ us  tellusjfimul & viatores homines immoderatius torrerenturi alias ib
ret & ar-  lius ficcitati coačtis efFufisque nubibus prolpexifie, alias conopeum flbi
dorem filts  contra  (Harem asftum & fociis vna nauigantibus ex denlato fupcr ca-
fro/puif.  P ut  agmine volucrum , quas eum in finem adefle mlTerat, confecifie;
rarae non in ignem folum, led aerern fimul atque aquam imperio po-
teftatis.

idemex-  Nec hoc aquodam in flammas imperio alienum eft , qubd cuiuf-
uttamma-  dam in Bahyenfi Collegio Socij mamim bullienti iufculo concrema-
j^nocrT-  tam i impreflo tantum crucis figno, & vulnere & dolore leuauit.
cts.  Quid,  qudd fiepius orantis Ioiephicaput ardere, atque ex eo cir-

^'ofepjj^o-  cumlucere omnialunt perlpečla, tum praecipue cum aliquando intem-
rantis ca-  pefta nočle apud Maramofios liios egreflus ex arce in lacellum Virginis,
put vide-  totum id admirabili Iplendore repleuit, interludcnte inter diuina illa
u r  ’  Jumina crelefti harmonia Angelorum, repetito indeab ipfis Christl
natalibus prodigio fingulari.

Illud porro geminum duomm exemplum, quod ( vt innumerabilia
Christo  eius generis a Societate fačta diflimulem) Oriens non ita pridem Occi-
r Vochi  denscjue lulpexit, Socios arguit igni etiam ab iplo funcre dominantes.
Gonfales  Eli: in Occidentali America India, ab AEqmno6tiali ora Brafiliae in
&P.1AI-  Auftralem orbis plagam, teme tradus immanis, hinc mari Brafilo, in-
^driglef 0 '  de Paraquarienfi, quam vocant, regioni conterminus, Vruayum incolx
nominant. Hanc in vaftitatem primi a Paraquaria progrefli Patres
Rochus Gonlales de Sanda Cruce, & Alphonliis Rodrigues, tantum
profecerant inter barbaros, vt, pluribus eorum hinc inde coadis in lo-
cietatem hominum , vicos iam aliquot in inculto lolo &: lacras in vicis
tediculas excitarent. His impeditos operibus vere Apoftolicis, & qui-
bus, fi viuant, aut Paulus aut Xauerius aliquis pie inuideat, fualu nefa-
rio Nezu, nelcio cuius impoftoris, qui le Deum efle lacFabat, incitati
barbari, adoriuntur incautos, mačlant, raptant, lacerant fuorum in ca-
peftenda Religione Patrum corpora, ac demum inftrudam recens xdi-

culam

Ibidem.
Cafa pr o

exuri non
pojfunt,

r

LIBER QV IN T VSb SOČIETAS HONOKATA. 627

culam comportant* eodein ctim illa incendio conftimenda. hoc prodi-
giorum fubinde fequentium fundamenrum: fiquidem c it m ingeibis vn-
dequaque flammis in cineres concidiflet facelii tora moles, iamtSjue in
illos redada crederentur Patium corpora, ea infequenti moxluceinte-
gra & intada penitus funt reperca. Mouic fcilicer ea res barbaros; Ted,
quod fiibiicio, mouic etiam magis. P. Rochi Gonfalefij truncum cor-
pus, ita, vterat, fine capite claua contulo, dilerte auditum, imo &di-
ftinde vifum eft plufquam quinquaginta barbaris (qui  omnes id vna
Vocedepofuerunt coram quinque Religiofis teftibus, nonnullis militi-
bus Hifpanis, Indifque quam plurimis) non iamore,fed procedentibus
cx  ipfo corde vocibus amoris certč plenidimis, compellare' percufibreš
fuos: £ur me ( inquiebat ) occidijUs homifiem tam rvohis beneuolum  ? veftri
tam amantem ? quemque hafce in or as mn ahud pertrdxit quam c ur a faltitis
njeflra? Mortem “Vos qmdem buic meo carpori , at rion animce mtulifiis: njimt
illa etiamnum, fruiturcpae , Heatos inter, prafentis Det gattdto fempiterno^ad-
futura mox iterum in diixihum r vobis )  quos patrata eadis pasna ex propinqtio
i u sl a perfequitur.  Venam nec hoc tam illuftri prodigio fatis attoniti, Lhtetš
nec tam (uaui oratione permoti, cor ipfum, edrfinquam 5  quod loquc-
batur, etiam tum amoris fui prodigum,velut furiofi euellere vifceribus, Proum-
& flammis iterum dedere.fed igne maiori fdlicet illud ardebatquam vt c,alt * Pa ~
conlumipoflet atam  exili. manfit enimuero permanfitque cum facris
corporibus ferrtper integrum, quantumuis in illud , tertio iam čopioše
comportatainflammas materia, luculentum ianem barbari excitarenn

Atque hrec ad Occidenterrt nuper: nouiflime ad Orientem, &: liefcio
an non illuftrius quoque de igne 3 aere,aqua, terra,natura dčnique omnfi
triumphauit ilie iam prius a me produdus in fčenam Ture gloriae Mar-
cellus Frančifcus MaftrilliuSj fuane virtute dicam, an magni Francifci
Xauerij; cuius ille,. cum reddita fibi falute, nomen animum^ue fic in-
duit, vt nefcias quid, fi rediifletin vitam Xauerius, pradtare Marcello
illuftrius potuiflet.

Sane vt omittam cetera, imo omnia, in celeberrima illa expeditione Marcellm
(quam decurrente Mattio, anno m.dc.xxxv.  dutit in Mindanaoenfes
y£thiopes audor ipfe audendi, fponforque vincendi) contigit vt pila fitm tor-
ferrea, vi nitrati pulueris ex maiori machina violente difplofa, in aduer- ™ nt0  £ le '
fum euntis Maftrillij pedus iiicideret, impulfu magno atquefenfibili;
a quo tamen, perforata tantura vefte, nec la:fus ipfepiec retrorfum adus
in terram; fed ftans eredus, etiam contra vim flaminse fulphurea:, li-
quidooftenditobefle nihil podeilli,qui firmius in diuina virtute,quam
lorica ferrea, munitnen fui pedoris collocauir.

Mitius igne elementum eft aer, non minori tamen aut mitiori impe- Sociorum
rio fubigendum; imo, quia inftabile illud ac leue eft, tum prreiertim
ciim in ventos agitur, fi regi fe, fi duci, fi reuocari patitur, pofentise id rem.
fcilicetnon vulgaris argumentom eft. Enimuero non dliunde magis
Dei fui magnitudinem agnolčit Vates Regius quam quod ille dmbulet  praim.103.
fuper pennas mentorum  , producat njentos de thefauris fuis.fecijfe  autem pfaim. 154.

yentts pondus , hoc eft (vtego interpretor) elemento tam volucri fixam
pro voluntate cpnftantiam indidide, inter prima diuinse poteftatis

K k k k 2. opera

3ob 18 .

iEneid. l.

Stjcidrtim
Vis in ae~
tens da-
rnonum
poteliates.

Ignalius
■varte d.a-
Pfones co-
pefcit:

idemfacit
tn Oriente
Xanmm:

idem Sta-
nijUus.

llluftriorA

628 IMAGb PRIMI SjECVLI SOC. JESV.

opera Propheta Philofophus reeenfet. admirabilis adeo,nec vfitatar vir-
tutis fiiiffe femper, & etiamnum efte, neceflum eft eos, quibus non iik
apud Virgiliumfabulofus, fedverus

-- Dimm pater atque hominum Rex

Et nmlcere dedit fluciia , (e/ tollere njentos- ■

Hoc eum dedifte pluribus Societatis hominibus, poftquam iri pauciš
oftcndcro; id, nififallor, eftecero,quod fufficiens ad reddendam aSo-
cierate glodam Deo 3  ad exhibendam vero la netiš Societatis homini-
bus venerationem aliqnam , inftutn conuenienfque cenfeatur.

Nec verbaliennm ab aerisimperio fuerit, fiibiectas habere fibi ae-
reas, quas vocat Ecclefia, poteftates; illos, inquam, fpiriciis infernales,
quibus, velut emiffariis 3  nonnihil a diuina Prouidentia indultiim iuria
eft in elemcntariaharc Sc  humana corpora perturbanda. Quod quidem
in eos imperium pluribus inde ab Ignatio Societatis homiriibus tam fa-
miliare femper fuit, vt nefcias illudneinferk čxofum magis fk, ari dce-
monibus metuendum. Non adducam liic ego exačtos profligatolque
diEmones per folitas coniurationes Eccidiae: nam illis non riifi parce
admodum, magnoquc cum delečtu ac veneratione Societas vtitur; ib
lu-d vrgeo, a Sociis, Pepe mhil, fape aiiud agentibus, farpe nori nifi in
aliquo fui flgno pnefentibus, Eepeverbo verbereve iubentibtts, quafi
per contemptum mandatumquc dsfpoticum, iuilos rnde faeeftere fjpiri-
tus infernales.

Qupties obieda ftbi eiufmodi monftra viatorio fuo baculo ncgle-
dim ab fe abegit Ignatius? quoties applicitis tantum aut ledis eitis lit-
teris, quin &folo aliquando nomine,territ£ peftes illae proripuerefefe,
velut fi nec reliftere audoritan poflent, nec lredere maieftatem?

Ante Xauerij in Indias aduentum, lemurum infame domicilium,
graftantiumque pro fuo libito dcemonum quoddam velut afylum
Oriens fuit. Et aufi quidem illi principid orantem aggredi, fiagris non
femel crudeliter excepere; doneč tandem &c  fuis immotum minis,& for-
tiorem verberibus, Sc  lobuftiorem imperio* quem vincere non pote-
rant, fugere vidorem. Tacebant ergo (ia quad Xauerio commune fuit
cum Gafpare Baržaro, &: quampluribus aliise Societate Iesv  vtriufque
Soliš Apoftolis) muta ad ingreftum eius oracula idolorum. fquallebanc
Juci, purgabantur templa daunonibus, ipfas aliquando vrbes Sc  Regna
Integra, nedum obfefta hominum corpora, diuturna malignorum ho-
fpitum dominadone foluebantur. vfque eo, vt tenerte etiam astatula:
puerorum ludibrio iam forent ij,qui nuper etiam robuftse maximornm
hominum terrori fuerant.

Notum cft y Stamllaum, etiam cum a morbo decumbcret, etiam cum
immaturus annis, nec adhuc Societatis noftrre, nifi voto Sc  cogitatione,
ReligiofiiSj non femel oppugnatum a demone, expulifte eum a fe pro-
cul, quantumuis atri canis fpecie afpečtuque terribilem. Et ha^c qui-
dem de pluribus vniuerfim Sc  quafi per compendium. pauca porrb
atque diftindius delgriatio Xauerioque nune habete; atque a Paren-
tum tantorum moribus indolem ac virtutem difeite filiorum.

Senis notam ftbi j anno prioris fseculi fexageftrao primo, puellam

ailerit

LIBER OJINTLS. societas HONORATA. 629

aftcrit Petrus Ribadeneira, quce cum ipfis daodccim annis dremonuni ali^otm
non idm praeffcigiis, fed quondianis verberibus fuiflet obnoxia$ tandem f™*™.
alfumpta, velut clypeo contra tot i&us, Ignacij imagine, fic eos a fc
abegit, nemo vr accedere ad illam propms auderet* vanis tantum cla-
moribus, caflilejne in Šančfcum 'minisimpune &uientes. Subiic inter
illa cogitatio puellx animurn experiri, amota tantilper a fe imagine,
harcne, an qux alia vis occulra tam valide comprimeret infernorum
hoftium poceldatem. Experta eft$ fed malo pfofečlb fuo, & honore
maiori Ignatij defenforis fui: vix enimillud a fe munimen abieceraf^
cum coto in eam impetu fabfco, diu iam prohibkas ab infligendis mife-
rx  verberibus mantis, diriflimorum ičTuum grauitate penfarunt, ad
finim ergo contra eos, non dubinm vitra iam 3  led certiffitnum pnefi-
dium, feroquidem fed ferio confugiens, omni deinceps improbifiimo-
rum cbemonum oppugnatione liberata eft, quantumuis illiirritisetiaili
tam ičdibus dreumftantem Tepe aerem murofque ferirent.

Uluftrius etiam, quia recentius maioribufque clarum indiciis, cft id
quod anno huius feculi fexto p a tr atu m ab eodem Ignatio eft in Excel-
lentiilima Principe de Mirandula. harc contra integram, qua obfideba-
tur, dannonum cateruam, facris Ecclefiae carminibuš fruftra adhibicis,
ipsa tandem inuocatione Ignatij tam fubko,tam prodigiose conualuit,
vt rem fiue ex perfona patientis, feu agentis miraculo, tam inufitatam,
tam nouam, duo ab SedeApoftolica delegati Mutinenfis & Rhegienfis
Epifcopi fuo approbatam calcnlo, ipfi Clementi VIII.  Maximo id Andreas
temporis Pontihci certamteftatamquetranfmiferint. calTlu' 7 '

Molshemij anno huius fsculi xni. veneficac matris improbitatc
fedučlus filius demoni fe deuouerat, addito etiam nominis fui & fan-
guinis facramento vbrbis facrilegis rite confcripto. totus-igitur obno-
xius eratinferis, 6c  iis iam, pačto rton femel iiiito* debebatur. Inter-
tienit e cado Ignatius. ab eo di(Tolmuni eft toedusimpium, recuperatum
a daemone chirographum, filius, quem Orco mater addixerat, Matri Andreasi«*
tandem Ecclefiae reftitutus.

Addo geni in um, fed gomili is Ignatio &: Xauerio commune prodi- 7  nat - &
giumu Abaffinam in AEthiopia femjnam, energumenam e (Te argue- Emilij '
bant inter oftenta cetera blafphemte in Crucifixum voces ignoto idio- m
mate prolatas.Hanc poftquam imagine fančti Igtlatij,& cruce ex loculo tTtefta*.

S. Xauerij armaflet Sacerdos nofter, ita dcnique liberauit, vt cxpelli r
fe  ignea ab Ignatio Xauerioquefcutica dtemon ipfe quereretur.

Hifpanaž matris ira impotens deuouerat inferno filiam. deuotam illi-
eo occupant tres maligni fpiritus , feque praslentes p rodu n t ignotcJ idio-
mate,ceterifque etiam abfentium rerum indiciis. Adiurata ergo a Pafto-
re,fed per Ignatij Xaueriique merita, ita demum expulit hofpitem im-
portunum, vt illds videri abfecadefti circumfufos fplendore, tam da:-
inon ipfe quam fibi mox reddita filia, hxc  cum gaudio, ille cum dolo-
ns fenfu intimo, proclamarent.

Pr^tereo plurimorum etiam aliorum iri hocgenere plurima; ac po-
tiffimum folenne dicam, an faculare illud Ignatij, quod proximo ex-
eunte farculo Mmime in energumenis quatuor virginibus Ilirpe nobili-

K fc k k 5 bus-

h

natnts

tetanus

sonficttt

630 I M A G O PRIMI S AL  C V LI SOC. IESV.-

bus perpetratum eft: veritus rem teftatam narratamque mulcoruni lin-
guis & litteris eleuare podus quam exaggerare dicendi hoccegenere,
quod in res ličen ampliftimas niii con t raft um efte nori poteft.

lam, quod concernit aerem propius, numquid .non vel ambuUjfi
fuper penrias- aientorum, vdfecijfi njentis p on duš,  exiftimandi funt Igna-
tiuSj Xauedus, Anchieta, alikjue eomplures, toties a terra in lab linic
eleuatfi aut (quod etiam hoc raaius eft) per aerem Irepe tranfuefti?
Delgnado quidem ita memorant hiftoria?, eum inde a Romaj vbi
Som ‘ z c d i ' tL1m  viucbat, Agrippinam vfqueGoloniam momento delatum Lconar-
iZviJe- 'd° Keffclio  fuam quam is vmce defiderabat, adfpeftabilem pnefena*
tun  riatn cum mutui fermonis iucundiftima confuetudine conceflilTe. Nec'
iter tridui  vacare mihi videtur prodigio fimili quod inibi referturde eodem: eum
Ager &  fcilicec (cum Pariliis, vbi tirni deeumbebat e morbo graui, in audi (let
asgrum iacere Rothomagiquemdam peftmie de fe meritum, fine tamen
opis indigum , aufumquefubfidiumpoftulare) proripuille illico fe lc-
fto, dedifle in viam, iter tridui continente motu, line cibo, fine quietčj
ita percurrilTe, vt non ire iple fibi, non folum tangere, fed rapi, fed vo-
lare videretur. ferebatur profefto Ignatius, riec humano tum fed dim¬
il o, fed cadefti (piritu ferebatur, nifi veliš (haud minori forte prodigio)
motum huncfuifte non Dei, non Angeli, fed amoris; eius nimirum
quo fe ferri quaquauetfum Auguftinus ille tam igneus fatebatur.

Nec fibi is tantum, altis quoque fui ftudiofis in.aere etiam vacuo
fubfidiofuit.. Ferrariae anno m.DC.xix. ipfo fanfti Ignatij Fefto lude-
bat in feneftra cum paruulo mater, cum (cafune an qua alia ex caufsa
nem igna-  incertum eft) elapfus puere manibus ferebatur in praeceps. Ignatius
%rum tm  ( CU1US  tum,Fefti forsoccafione, mcminerat) matri fuit mote. nec
eleuatnr.  fruftra inuocatus: fiquidem cum iam palmo vix vno alterove abeffet a
folo  patuulus, mi ferri m e collidendus, contigit vt exceptus veluti finu
non fulciretur ille tantum, fed etiam eademqua ceciderat viafubueftus
in aerem rnatti, in expanfa etiam tum brachia, redderetur.

Quid Xatierius, quando contendens in Chinas, fcaphac ab fua one-
rariavi tempeftatis auulfie in altumque delane propidus, imopradens
adfuit, & pcriclitantes in eafocios nauticos opportune confolans, ne-
q u i dq u am contraniteritlbus ventis, filiam quam vocabat refta deduxit
ad matrem? potuhne nifiambulando fuper pennas <~uentortim,  praftens in
ea quam non confceriderat nauicula comparere ? Fdoc fane nec pertur-
batre mentis ludibrium,neeadumbrati folum Xauerij fimulaerum fuit;
fed ille vel diuinavi reproduftus (vt loquuntur hodieque Philofophi)
vel (vt exiftimari forte poteft) illa per aeris medium rnanu tranflatns
eft,qu£ depofito inter leones Danieli opportunum in diuturna farne ob-
fonatorem inde a ludrea Babylonem vfque portauit apprehenfum ca-
pillo capitis fui. At fic fortafie qui fentiat, non hoc Xauerij, fed Angeli
aut Dei etiam dominantis aeri, poteftati & imperio tribuendum. Non
equidem negare quidquam volo Angelis, illis, vt vocat Apoftolus, ad-
pfaim. 61.  miniftratoriis fpiritibus, nedum detrahert aliquid Deo mirabih m San-
5 Us fuis.  Sed tamai fuifte hoc (  qu'a obtinere licethomini ) imperium
in auras vim^ue Xauerio, prodigiose per mate dicam an per aerem ab

ilio

Paruutus
ex alta
lapftts y  ad
tnuocatio-

S . Xaue-
riHf duo-
bus locis
pr&fens
•ven ta im
■perut.

Dan. 14.

Hebr. j.

liber qvintvs. SOCIETAS HONORATA. 631

illo deue&us inftitor edocebit. Hic cum Malacam Meliapore cogita-
ret, fuo in digreffu munufculum ab Xauerio petiit, quo eias apud fe
piam fančtamque recordationem in anirno confoueret. dat ille petenti
detradam fibi precatoriam corollam, additque, feruaret hoc non me-
moriae tantum fuae,fed defuturinumquam auxilij pignus sternum.Iam
loluerat, iam profpera nauigadone vfiis per vafta ac remota marium,
prope aberat a Malaca; cumecce tibi inopinata vis venti pondufque
procelhe validam quamuis nauim in fruftadilfoluit: in haec raptim te-
mereque compada cumnonnullis fe mercatorimmittit; fed illico fiue
timore periculi, feu propitij fauore Xauerij,abdudns a fenfibus, non
iam nauigare fibi, nonfubirenaufragium,non mergi, fed colloqui cum
Xauerio videbatur. Nec otiofum fuifle hoc colloquium euentus often-
dit: quinto polt die quam feiadarat in tabulas, fibi tandem mercator
redditus, fanum fe, fed folum, in ipfo vnde foluerat littore non procul
Meliapore deprehendit. Tam immani eum tradu Oceani, demerfis in
eum omnibus, male compaginata cymba detulerit? dedentne viam
cafufve Deufve? imo per Deum Xauerius, qui fe fuumque vna clientem
mediis ereptumfludibus,neperiret, per aerem detulit; ne erraret, in
noto prius littore collocauin

lam fifquod aiunt Philofophi )  fonus etiam humana linguae, non
aliud eft quam moti aetis tremor, autmurmur per auras fubinde tranf-
fufum, ac tandem etiam infinuatum auribus audientium j mirabilem
profedocomprimendiaeris vim, Sc  induftriam plufquam humanam,
fuifle neceflum eft iis, qui faepe, reuocato inde a magnis Christi
Apoftolis prodigio Spiritus fandi, variorum quae non didicerant idio-
matum fermone funtvfi. Eximium in hocfuiffe Xauerium ipfa eius
Canonizationis ada fupra capite fecundo a nobls citata teftantur.

Par in hoc fuiffe Xauerio Orientis Apoftolo, fuppar certe dici poteh:
alter Occidentis Apoftolus Iofephus Anchieta. fiue cum (quod erat ei
quotidanum) ex mediis vna proficifcentium coetibus fe repente fubdu-
ceretad agendum cum Deo; ac nihilominus raptim euntes etiam in
equis non affequeretur tantum ipfe pedes Sc  nudipes, fed etiam aliquan-
do praeuerteret; fiue cum eodem ipfe die locis a fe diftitis itinere leuca-
rum quindecim aliquando vifus eft auditufque pluribus ita egreffus
fubito, ita reuerfus, vt abfuiffe nemitiicrederetur; feu denique cum fa-
crum codicem iam ad Sacerdotalem pfalmodiam,alias ad Chriftianum
facrificium requifitum,nec habitum ad manus*a leucisinterdumfeptem
ipfemet vix femihorae fpatio detulit, aut fpiritu Domini, aut Angelico
minifterio, aut fua demum auris dominante potentia ,auedus a fociis,
iterumcjue intereos pari compendioreftitutus.

Proxime vero ad aerem fpedat, nec aliunde magis prodigiofa in
illum alicuius hominis efficacia declaratur, quam fi conftet, ventis eum,
indomitis fcilicet &numquam fatis expIoratis motibus, imperare.

Fecere hoc (vt taceam de ceteris) in Mediterraneo quidem mari
Ignatius, in Orientali Xauerius, in Occidentali Anchieta * in Auftrali
Silueria, tamfingulari, tam admirabili modo, vtfimiles mihividean-
tur hi quatuor, quatuor illis apud Ezechielem diuinae quadrigae ftipa-

toribusj

JVaufra^
gum mer-
attorem

totis 'juin-
que diebus

tem Xaue~
rim ex-
portat in
lit t us:

In Relat.

Canoinzat.

locjuitur
variti
hnguti) &
vna locjues
a variti
intelligi-
tur.

Jofephus
Anchieta
in tranan-
do aere
mirahilti .

Ezcchiel. x

Jgnatio

"ventus

obedu:

temp c fia¬
ti ipfie do-
minatur.

Kauerim
ven tis dr
tempefia-
tibus fitpe
imperat:

etiam Go-
fialutss Sil-
tteria dr
lofiephus
Anchieta.

Sociorum
po te fias in
aquam.

S. Tgna-
tius pttel-
lam tor-
renteraptd
in mare
prodigiose
fin fi en tat.

632  IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
toribus j nifi qubd illi, na bi er at vmfietm (fnntus, illuc gr adiebant ar  ,horiim
vero ad impetum ipfe fc  fpiricus inclinaret.

Statueraiit impij nautar aduerfantem fuis moribus Ignatium, ttim'
cum Ierofolpnam ille peterer, defertam in infulam exponere, {iti illi c
inediaque confumendum ; quin eo iam, deliberato fcelere, fercbantur-
cum ecce ventus ipfe machinationi barbara? fadus obuiam, qui adhuc
fauerat improbis, in contrarium verfus fubito pro Ignatio ftetit.

Redibat Ierofolymis,votiua fua peregrinationeperfundus,Ignatius;
Sc  redibat male compaginata cymba verius quam naui. pauperem vi-
deiicetillum excluferant robuftiores aliae dua?, Ted ignarae quantum in-
currerent mali, quia tantum excluferant bom. infurguntenimuero ven¬
ci, turbatur mare iam pridem infame naufragiis gadantur, verberantur,
hauriuntur denique fludibus ingentes illae- at procellis ventifque fupe-
rior curfum fuum tenet abfbluitque feliciter fola illa, qu^ vehebat Igna¬
tium. Impalluerac fociarum nauium periculo nauta; Ted nempe, Igna¬
tium denuo fi veheret, nil timeret.

De Xauerio vero quid ? Omnem illum fubiifie rabiem vimque ven-
torum, led omnes vt fibi Deoque fubigeret. Quoties ille fociorum na-
ues alicubi hasrentes immifio opportune vento iuuit? quoties hoftium
infequentes ftitit? quoties exafperamm in ventos earlu m verbo coercurt,
fublata etiam iis (quod in Sanciano mari contigit )  faruiendi in pofte-
rum facultate? Vidite femel Xauerium videri ventus poterat, quando
naufragum illum toto triduo per mare iadauit fola in tabula fluduan-
tem. fed nempe etiam tum a Xauerio vidus eft, coadufcjue eum
11011 feruare tantum, fed etiam in littus exponere quod optabat; adeo
Sc  ventus, Sc  nauis, Sc  gubernaculum, &redor, Sc  omnia vnus fibi
Xauerius fuit.

Similia fere Silueria, aliique j fed  nefčio an non maiora lofephus.
talia profedo, vt de eo etiam tum vita fundo pifcatores indigena? non
aliter atque de ho mine in naturam ipfam dominante loquerentur,illum
fi quando indicatum vellent, illum  diccrent qui nobispifces quos ntellemm
prtebebat-, qui cum ab ipfo ope-mpeteremu *, nos ab omni periculorum genere ,
atque adeo amorte ipsa eruebat.

Video ego me,qua? cognatorum elementorum propinquitas eft, ab
aere in aquam efie delapfum. eludemur lane, &, fi quo modo finem
{pedare liceat fadorum in ež prodigiorum, eodem etiam compendio
feftinemus. Ilicet ergo prarternauigemus Oceanum, illudque folum
dicamus in tranfitu, nullibi non apparere veftigia domitar multoties
per varios quaquauerfum Socios procella. Sed enim vti tempeftates
Oceani,fic omnem aquam prarterire non licet*, vt non faltem,vno quafi
digito, e multis aliqua,quar in eo euenere, miracula defignemus.

Anno Iiuius farculi m.dc. xviii. filia matri focia ambulabat in
ripa torrentis haud Genua procul. hic, vt erat audus imbribus, Sc
vehementer exa?ftuans,prono in mare decurfu Sc  rapiebat fecum omnia,
Sc  fua ipfe littora fubfoaiebat. ita fadum vt incauta: puellar, qua? firma
videbatur, fub pedibus terra decideret, Sc  ipfa fimul momento deuol-
ueretur in prarceps. Non habebat attonita mater quod periclitanti fi-

lias

LIBER OjtNTVSi SOCIETAS HONORATA. 633

li« fubmitteret nifi preces Sc  lacrymas: ipfa quoquc itcrum ac tertio
furfiim elata vi torrentis, Diuos tantum omnes quos nouerat, fed votis
tamen irritis, inclamabatihauflis enim copiose flučtibus hasrebat futido
iam grauior, nec minus tamen (impetus is erat rapti fluminis )  in
altum rapidiffimefercbatun & iam tora plus leuca in mare proceffe-
rat, cum denique memor (  Deo haud dubie illos in tot angufliis fen-
fus Sc  animos fliggerente )  habere fe geminum in Societate fratrem*
fančtum eius fundatorem Ignatium inclamauit, vfa non alio quam
candido hoc Sc  ingenuo argumente; Suorum filiorum fororis, boe eft
fax  filial, meminiflen Vixdum ifta conccperat animo, cum furfiml
f 11 blata, Sc  infummo marisVelut in thalamo polita* hauftam egeffit
aquam pri mo; tam ipfum in nube candida cadeftes inter genios flu-
«dibus inambulantem animantemque fe Sc  fuftentantem Ignatium ls-
ta confpexit. Submiferat interea in mare vrinatorem affličta mater*
qui demerfejVt non dubitabat, filias alicubi conquifitum faltem inaiie
corpus exciperet. illelongius in mare prouečlus* eo quo dixi in fiatu
tres iam horas viuerttem reperit, matrique reuexit ; attonids miraculo
omnibus gaudioque lacrymantibus, cdm ipfamet coram Albengenfi
Epifčopo, ciuibufque permultis, ac prsfertim matre fua, miraculi fe-
riem latta pertexeret, Sc  feruatOrem fus vitas Sc  falutis Ignatium prav¬
di ca ret.

Aliud in leuiori quidem aquš periculo, nec minus tameti prtefens circumfr-
auxilium Ignatius attulit. Aceruum demellae fegetis fub dio ftruxerat
agricola,fpem fručtus omnis Sc  frugis: ecce tibi obduci čadu m, volni arcet  ^
nubeSj mugire turbo, imber ingruere: ačtum erat de meife , nifi ad vo- fr»gtbus±
tum fupplicis Ignatius adfuiflet. circum euerfa ventis omnia, omnia
inipleta vel haufla pluuiis nube profufis > fola qus triticum capiebat
area, inta&a permanfit. Crederes, quod Gedeoni datum in vellere*
hoc in area conceiTum agrieolas huic ab Ignatio; illi a Deo, Sc huic
quidem tanto illuftrius^ quantb imber eft rore potentior.

At non Xauerio minus quam Ignatio in aquas imperij fuit. argu- S.Xaue*
mento fit inter cetera, qute ante funt Sc  alibi cominemorata, quod in rms P ueri *
ora Pifcaria, quatn vocant, puero in puteum forte delapfo, Sc  aquis, frutumi
quibus plures iam horas merfus iacuerat * pratfocato, planeque dem or- marte re¬
zilo,  vitam verbo reddidit, eo temporis Sc  loči, quo eum adfepulturam uocat:
feralis pom pa ducebat.

Accedat eodem admirabilis illa, dicamne prouidentia Numinis, an emcem in
virtns Xauerij ? qua fačtum ell vt crux, quam hic in mare deieceraf,
fedandscaufsatempeflatis, acaticro marino, longe inde exfcenfione ca ™rore-
demum fačta, deambulanti prope littus Xauerioredderctur. apie:

Nec alio fpečlatquodcontigitnauiIaCobi Percriae, agente & prsdi- car in fr
cente Xauerio, Premcbat Hanc, etiam £um cariofam, immanis procel- nam  beni
l a ; iamquedefponderantanimosvečlofes omnes: vnusqui inter eos erat
Nauerius, fecuros e (Te iuilit, Sc  naui, quantumuis periclitanti, falutari uat .
figno bene precatus edixit, eam non tantum non illa, fed nulla vm-
quam tempeftate perituram-, tandem pofl multos curfus, fine cu-
iufquam damno, non in mati, at flatione fua diifoluendam. Xa-

L111 uerij

a quam
marinam
dulcem &
potabilem
reddit.

Iofephus
jinchieta
acjtMttt
mn tat in
vtnum:
oleum fa-
cit inex-

634 IMAGO PRIMI S;£CVLI SOC. IESV.

uerij fidem probauiteuentus, annodemum trigcfimo poft fecutus. ne«
quedeilla vllusinterim dubitabat, quincertabac quifque pro viribus
illi potiiis quam cuiuis alceri fua credere, cum & abeuntem fecuri di-
mitterent, Sc  reducem plaufu femper Sc  gratulatione publica faluta-
rent, nauimeam, non iam Iacobi Pererire,ied fandi Patriseffedicentes.

Idem adftruitilla Xauerij prodigiofa vis, qua, fecuin nauigantibus
in Sin as plufquam quingentis > :etiam Saracenis Sc  barbaris,de copia aqu§
dulcis opporcune profpexit. defecerat hale improuisa per plures dies
malacia mifere laborantes, & iam pereundum erat omnibus, nifi eo-
rum imploratione motus Xauerius occurriflfet. fusa igitur ad Deum
preče hauriri iubet e mari, Sc  vafa repleri 5 hauftum iam erat quantutn
illa caperent, & vafa repleta. fed erac nimirum , ac fentiebatur a biben-
tibus aqua falfa. ergo eleuatis in caelum oculis, imprelToque faiutis fi-
gno, iufli icerum aXauerio guftare,dulcem eam & humanis aptam 14H-
bua repererunt, omnibus etiam Mahometaniš admirantibus landita-
tem viri, nonnullis etiam fufcepta Christi  Fide teftantibus.

Necprodigiose minus, magis etiam benigne ( nili quod periculum
mortis abfuit )  fcciflfe videri poterit Iofephus Anchieta fiue cum infu-
fam fepius aquam ipfe mutauit in vinum , feu cum exhauftum oleum
inVincentiano Collegio ita auxit, vteius toto poft biennio ad quoti-
dianos Pa'trum vfus, ex cado, licet iam vacuo, quantum fatis religiose
fuppeteretj imitatus in hoc Eliam,inillo CHRiSTVMiMoyfen vero in
altero quod fubiungo.

Abierat aliquando a coetu confpeduque pifcantium , in mare de-
fluum longe progrefliis, vt liberius poflet in delerto littore cadeftia me-
ditari. Interea confumptis inibi horis plurimis iam mare refluxerat,
iam fupra orancis Anchieta: verticem alte fublatum eripuerat eum afpe-
dibus hominum. at quo modo? oran tem non aufa contingere,
puntata in montis fmem circumjiitit njnda.

Sc  cum vire focius fecutus impreffa veftigia tali in ftatu eum deprehen-
diflet intentum c^lo, clamore fcilicet iolicitare primo coepit, cum ad
eum adire propius inera fufpenfos maris vortices non auderet; mox ac-
cedere, voce demum vrgere, manu trahere vtrediret: ita fibi tandem
redditus, Eamus, inquit, Pater, Sc  pradbatj fludu ftatim locum quem
reliquerat occupante. Cohorruit monftro focius, Sc  pracurrens Iofe-
phum,quod eius reuerentia vetabatur, periculo fuo dedič, tu m fequen-
tem Anchietam longius mare reueritum non acceflit vmquam propius,
&,nifi illo inlummum littus expofito,totum late a!ueum non impleuit.

Praetermitto ant fufpenfos diu, aut procuratos demum imbres, aut
non permiffos labi, qua eundum illi erat Sc  Sociis, locis iuxta vicinis
late ftagnantibus: mhiladdodecompofito non femel mari, quodfuit
illi cum Silueria commune. cuius etiam in profluentem corpus abie-
eius corpus  dum, infamem prius crocodilis alueum fubinde purgauit. Vnurn hoc
crocoddos  d lco}  atque ex aquis bifce prodigiofis fimul eludor, nullum maius in
jofephus  aqua magifque fortunatum miraculum a Iolepho cfle patratum,quam,
^nebieta  dim Brailli cuiufdam in Fide quidem Catholica, fed per errorem line
T bavtiMU  Baptifmo demortui, Sc  iam ad fepulehrum rite compoliti, errantem a
F  * corpore

orat inter
fluflus
maris dr¬
čam fe
fujpenfos.

Lib. 4.

Silueria
tempefta-
tes fedat:

LIBER OJINTVS* SOCIETAS HONORATA. 635

corpore animam in viam ipie reduxit, vitaeque reftitutam falutanbus
vndis abluit j iterumcjue dimifit, longae iter aeternitatis fecurius in-
greiTuram.

Ec hačtenus quideili de elementis tribus admirabili Sociorum vic- Sociorum
tnce perdomitis. Quidporro deterra?in omnem terram exilTc ion um tn

coram, Sc  non penetrafle potenciam ? Imo vero idem qui ferebatur
per aquas, emiftus eft Spiritus, & renouataeft facies terra^ctiius ego pro-
nuntiati argumentum in ipfo, qui Sodetatis huius audor eft, Ignatio
deprchendo: nam, quafi in Apoftolorum ccetom fandi le SpirituS vir-
tus infunderet, fic feillain Ignatium recens Deo redditum cum pari Adcond
tcrrse motu Sc  fragore demifit. quam quidem in illo non otiofam fuidc,
vel ex eo coliigipoteft,qubd pr^ter ducenta qure in eius adis recenfentuf Šrratrt-
miraculafanditatis, fexcentis 6c  feptuaginta quinque teftibus confir- mit.
mata, tanta hodieque & tanto numero vndequaque fe ingerunt, vt non
videam quomodo vel vnius Igiiatij omnia, nedum reliquorum Socio¬
rum lingula, non dico eilarrare }  fed enumerare fatis poffim: & illa qui-
dem, vtcumque vel tellurem hanc, vel morbidum hoc Sc  morcale
mortuumcjue, quodhomines gerimus, corpus fpedent, iure videntur
mihi ad fada in terram prodigia pertinere.

Iacobus Ruizius Cardofa Prior Linarenfis Ecclefiae Collegiata; Ignatij Re*
B. V. aflumptae,Gonimbricenfis dicecefis, inratus affirmat, locuftarum
vim ingentem denfiftimamque nubem, quce piures lateeampos ita per-
tinaciter occupabat, nulla vt vi vel induftria inde abigi pode videreil- gens locu-
turj denique, cum defperatis humanis ad diuina fe agricolas contulif- ^ a rV er ^
fent, Reliquiis fandi Ignatij in agrum illum folenniter illatis, ad pri-
mam earumdem praefentiam ita fitbito difcuflam efte, vt denfiflimo
primum agmine a terra lufpenfae folem illasr quidem eriperent ex oculis
hominum; fed illuftrem Ignatij vim,Molaicae ifti fupparem, intimis
fpedantium fenfibus Sc  animis infinuarent. Veftigium lane peftis hu¬
ius, fegetibus prcefertim Sc  agricoiis mecuendae,non. aliud repcnte fupet-
fnit, quam quod, ambesa parte meftis, Sc  reliqua adhuc intada, Pa-
triarchae noftri Sc  legiflatoris in terrena ha:c animalcula caelefte impe-
rium loqueretur.

lam vitas reftitutum ab viuenteetiam tnm Ignatio Liflanum quem- Rluret
dam Canonizationis ada teftantur. His alij addunt ann.M.DC.i. reuo-
catum a morte paruulum, cum frigido iam eius corpufculo imaginem elcuau
fandi Ignatij mater impofuiflet: tum m.dc.xi. Minoreffae reuixifle
mortuumfetum auxilio Ignatij, quem obftetrix pro mifelli falute foli-
cita implorarat: demum m.dc.xiii. Friburgi puerumvnum,alterum-
cjueitem puerum Mexici, vtrumque feretro iam compolitum, vita 2
fuae Ignatij meritis reftitntum. Vnum ego adiicio Monebregenfts me¬
dici filium, patris ipfius explorata fententia, plane mortuum, adeoque
iufliim fepeliri; quetn tamen cum Ignatianae lampadis oleo mater vn~
xiflet, viuum illico, imo Sevalen tem, quem amiferat, recepit.

Prope abfunt ab inferis infantes illi, quos in matris vtero, tamquam
tumulo, hereditaria parentum noxa reos aeternae mortis,imo damnatos, laborantes
tenet; maliseb maioribus obnoxios, quo minus illis eft vela grada }n commu ~

3  > , . , ° i n em vitam

Lili 2. Vel educit:

cicos tilu-
minut:

■pl ur ima
vbique
miracula
patrat.

636 IMAGO PRIMI S AsC V L I SOČ. IESV,

vel a natura prarfidij. Quoties ad eos Ignacij fe prarfertim fauor extenk
dit? quam mulcos ille hoe tam diro carcere, cum eludari non podenj
auxiliatrice fua dextera liberauit ?

Nec lili omnino viuere*dicendi funt j quibus fublata ex oculis ef$
poteftas videndi: etiairl eis profpexit Ignatius, lumencjue reftituit, quod
qua?rebant. Aliorum porro morborum (quibus potiffimum edocettir
bomo corpus mortale quod gerimus terram elTe ac puluerem) colla-
tam pluribus ab Ignatio & ceteris medicinam, vitra profequi in fin it um
iit. De Belgio vt fileam, qua; nota funt & tantum-non manu tada,
approbata certe miracula, quanta aliiš paffim etiam trans Oceanum
regionibus contigere ! Sola Gandia vrbs non magna foli Ignatio ac-
Cepta refert duo & feptuaginta legitime fignata. Minoreffana fpecus,
illa qux prima recens abftradum a f^culi militia tironem Christi
fufcepit ignatium, patrata per oleum lampadisj imd &: puluerem,
quem in ea fuis aliquando pedibus ille prefferat, innumerabilia re-
cenfet. Monebrega anno M. dc. xxiv. Aprili ipfo & Maio, toto vix
birrteftri, vidit & flupuit fuos, qua ciues qua aduenas ad imagineiu
Ignatio dedicatam fubito reftitui, odo claudos & maneos, fex cxcos i
mortuos duos; yariis languoribus morbisque depofitps quatuor & de-
cem: plures hernia, igne facro, paralyfi; plures impedita, nonnullos
etiam negata voce laborantes. adeo vt vix quatuor hebdomadarum la-
bente fpatio fupra centum miracula a iuratis in Senatum teftibus de¬
lata , atque afex fcnbis publicis legitime fint excepta. Cum intered
imago ipfa,tantorum prodigiorum nobileinftrumentum,ftillaretodo-
rifero liquore, non tam ex fe, quam Ignatij in homines benigniflime
profufis etiamnum vifceribus expreffo, Quae quidem cutn ipfe me-
cum reputo, non iam,quod mirari foleo,vltra miror, fuiffe anno huius
Pretili quinto in Occidentis Indias regione, quam Chilyam nominanc,
Sacerdotem, qui cum ex dolore lateris grauifbmelaborans, defperanti-
bus medicis animam ageret, fandi Ignatij, cuife demum commenda-
rat, imaginem iedo affixam preffius intuens, radiantem vidit cslefti
quadam luce- acceptoque inde falutis faufto omine, cum vota iteraifer,
repenteconualuit.

Atque his de Ignatio curfim traditk, quid tandem, aut quo modo
cetera perfequar, qure peralioseius fiiios nec paucioranec minus illu-
lfria contigerunt? Quam muka Aloyiio debet Italia, quanta Staniflao
Polonia? cuius hodiecjue Regem accepta a iuuene illo innocentifbmo
fanitate audimus voti reum. Suo autem Borgia Hifpania, FabroCa-
nifioque Germania, fuocjue item Lefiio etiam Belgium, quam illuftria
referre fe beneficia fatetur & gaudet ? Sed nolo hic ego audoritate
mea, aut priuata producere, aut publica obfcurare. nolo apud Afros
Silueriam, apud Armufios Barz^eum, nolo complures fub vtroque fole,
Apoftolos ne dicam an Martyres, plurimis vbique fignis nobiles rečen-
fere: duorum modo inter illos, Xauerij & Anchieta;, in terram patrata
prodigia, qute fine iniuria (ikre non debeo, vt aliquando tandem fi-
liiam, pauciflimis indicabo.

Et de illo quidem Orientis Apoflolo Francifco Xauerio in fua ad

Grego-

Xauerim
plttrimos
excitat A

liber qv  intvs. societas HONORATA. 637

Gregorium XV. Oratione Nicolans Zambeccari, Miracula,  inquit, p er
tllum tam 'viaentem, tam ant Ji funffum, pa.tr ata diuinitus tam malta, tam
njaria , tamque mujitata funt, aatprofebib Xauenus mini feajfe minus d ma-
gnis Apoftolis ajfrmari pofft. Certemortui ad ajitam rejhtuii, a>t cetera ta -
ceam, quamuis in Relatione hab it d coram Sanciitate Vejlrd qiiatuor tantum-
modo numerentur, non tamen pauciores qudm viginti iti aciiis proferuntur. mor te,
Quo, & quidem tam llluftri, tamque probato, teffcimonio ante polico,
quid attinct alia atque alia luperaddere, quibus & fuam Xaaerius fm-
ditatem confignet, Sc  conccpram de Societate exSociorum miraculis
opinionem tueatur? Eft profečto illa hodiecjue tam vegeta Sc  tam no-
ua, illis prcelertim in locis Indiae, quibus fuum ipfe & viuentis olim 8č
etiamnum defunčli fpiritum velut impreffit, vt, quod nupen^ Macao
litteris fcribit Nicolaus Fiua, Indis pro miraculo fit itel tantillum cejjdre
Xauenum d miraculis.

Verima accipite, li placet, prodigiofiun illius opus vnum, Sc  ab vno
cunčla difcite. Aeta Canonizationis eius, referente illa in Conliftorid
fecretOjCoram Sančtiilimo Domino Noftro Gregorio XV. Francifco
Maria Gardinale de Motite ad verbum lic habent: C um feruus Dei in ZZfčpatd
promontorio fomormo concionem ad populum haberlt ih Scclefid, in qud die tum vita
pracedenti fepultus fuerat quidam defundius-, ipfeque Xauenus diffcultatem reiinmt i
magnam pateretur in conuertendis Ethnicis qui aderant , or a uit aliquantulum
pro eorum conuerfione: fr peracid oratione, aat ad  Christvm illos adduce -
ret, inffit fepulchrum, in quo cadauer lacebat, aperiri, fr populo fgnifcauit
placuife Deo iterum mortuum illurn ad vitam reuocare, aat ipji conuerterentur „

PatefaUo igitur fepulchro, (fr refcifd vefie funebri, qud defunUIus er at in-
uolutus, appar uit cadauer. Tune a> ero oratione d Tatre Francifco pro ant d
illius ADeo fattdfatim furrexit viuus. Jihto anfo miraculo aiehementer omnes
admirati funt, ADeurn laudantes, fr admirantes Xauerij fanciitatem ; & ih-
fdele s illi atque malti alij, propter hoc miraculum, ChnHianam fidem fufcepe-
runt, & baptitati funt ab eodem Patre.

De hoc vero Occidentis Apoftolo Iofepho Anchieta quid dicam ?
quidve diflimulem }*Luffe  eum (quod de bellatore Propheta facrae fffjfff
Litterae) cum leombus,  cum pantheris, inquam, viperis, Sc  ceteris ani- mdibus
malium efFeratillimis, quafi cum agnis  ? familiare hoc illi,& tantum-non fmdjjimis
quotidianum fuit. Imperaffe morbis licet inueteratis Sc  grauibus terreni ffff*
corporis, etiam loquendi, etiam videndi copia deftituti ?  prodigio/a *E Cc ii.4 7 ;
Iofephi ačla confulat qui haec volet. Stetilfe eum velut in quadam plnumis
rublimioris naturae Ipecula, vnde illi ad arcanum mentis intuitum de-
ferebantur omnia, qux vlpiam gererentur in terra ? nota funt, Sc  ere- etl,r>
bris iam lignata litteris, euenta praefertitn triftia, quas &futura prteui- < l n&inUr -

1- ^ x  1 Tli - i r n6  remo-

dit, vt cauerentur; oc  raera ex remoto orbe didicit, vt ploraret: atque nffimisge-
inter alia hinc futuram ruinam arborum, nedučluri fub iis nočlem iti- runtur,
neris focij hac perirent j inde miferam Sebaftiani Regis cladem, quam
pridie JNonas Augulti ann.M.D.LXXvm. tplo quo contigit ratah mo- t»r.
mento in Bralilia cum gemitu Sc  cum dolorequafi prasfens fuftinuit,
vnieum habens,commune fibi totique fu^ genti, folatium Regis amif-
fi, quod poftpientiffi[num,Deoque Sc Ecc\eGx  confecratum Lulitani-

Llll 5 cum

jtzech. i.

Jtzech.i.

Dlgnitat

virtuttfi

638 'IMAGO PRIMI SvECVLI SOC. IESV.
cum fanguinem , Auftriacum prioris azmulum, heredemque digniffi.
mum inueniflet. Ec hxc  quidem Sociorum aliquorum nonnulla ex
plurimis delibata verius, quam narrata, nedum exaggerata prodigia,
vt admirationetn Societati parent, exiftimationemque concilient, non
equidem poftulo vel exfpeCto» Satis erit,fi mirabili Deo in Sančlis fuis
gloriam Sc honorem, debitum mille titulis, vel hinc referre velinc Tal¬
cem illi, qui communi nobifcum Christi fanguine Tune coniundi.
lile Ezechieli exhibitus in terra , iuxta fluuium Chobar, ventus turbi-
nis, Sc ignis inuoluens, verbo elementa omnia plena prodigiis, non
quatuoriftis quadrigx diuinre ftipatoribus, Ted vni fimilitudini glo¬
rij Domini feruiebant. Triumphet, io! triumphet, Sc  viuat inuidice
vi<ftor,mortisque debellator Dominus 1 e  s v s: Teruianc illius gloriee
creata omnia, vnius diuino nomini Sc  honori famulentnr elementa, &
in his a Sociis patrata hxc admiranda; Sc qui haec patrauereSocij, Sc  to-
ta demum Societas, Tolam fibi e tot gratiis gratitudinem arrogans, co¬
nam impenfiflimo, cultu demifliflimo, veneratione perpetua Te fiib-
mittat.

C A P V T S E X T V M.

Societatis  IE s v (lignit cts d fmgnlari MMcitio

coirtutum hcrojcamm.

N  Ec vila naturae eft dignitas fine luce 5  nec honor vllns eft homi-
ni fine virtute. Lucern aufer ab optimis probatiffimis^ue re¬
bus, quis agnofcet? quis aeftimabit? eamdem concede, perftringent
oculosanimosque fpečiantium. Amoenus eft vibransque virtutis fplen-
dor, mentemque videntium Sc  fpecie fiia reficit, & accendit affečium.
Nec Hefperum efle tam pulehrum, ncqne tam fauftum Luciferum di-
cebat Ariftoteles. Etquis me demum vel prohibeat pudor, aut metus
impediat, eam non omnium quidem, Ted Societatis vnius, quam cele-
brare propoTui, commendare ?

Non ego hic adducam qu^e Societati cum fančliflimis Religiofo-
rum Ordinibus communia funt Sc  vfitata. non patientiam in aduerfis;
non in adeundis & propullandis ab Ecclefia Fidei periculis fortitudi-
nem inuicftam atque conftantiam 5 non Euangelicam, quam vocant,
paupertatem, quibus excelluifle lemper Sc  etiamnum excellere Fran-
cifciSeraphicum, Sc  Apoftolicum Dominici Inftitutum, aliasquc lan-
ftiflimas Religioforum Familias, volentes gaudentesque cognofcimus.
Non dicam maioris Dei gloria: prxfixum omnibus ex Inftituto fco-
pum i non feruandarum animarum curam contentionemque perpe-
tuam; non orationis ftudium firmatum in Societate tot prafidiis, tot
litteris Sc  regulis inculcatum non inde a tirocinio ad deuexum vfque
fenium, fiue miftione, fiue cuiufquam priuilegio, diftidium bellum-
quecum natura perpetuum, quod ferali, felicitamen verbo, mortifi-
catio nuneupatur. Sunt videlicet hxc  aliacjue quam plurima, fic vfita-
ca nobis, vt fint fuerintque ante nos etiam aliis vfurpata. Quid ergo,

liber OJINTVS. SOGIETAS HONORATA. 63-9

quid pr^cipue nune > cum agendum mihi de Societatis virtute, com-
memorem? illudnimirum quod, vtfitnonalienum a ceteris,proprium
certe intimumque ei efle, maiori,quam vtambigi podu, teftimonio
comprobatur.

Gregorins XIII. (nolo enim nifi alieno, & illo quidem non vulga-
ris alieuius teftimonio vti in re tanta) ficuterat pro commifsa fibi to-
tius cura Ecclefis inomnes eius partes intentus ac vigilans, operumque
paflim omnium diligens obleruator &c  cuftosj cum alia obferuaret in
aliis, inSocietatelESv tria potiflimum, & illa, vt aiebat,fingularia, nec
paflim obuia mirabatur. Tantam in tam varia excellentique dodrina
demiflionem animi de fe modeftiflime fentientis* tantam, in n-atiomun
ingeniorumque diuerfitate tanta, vnionem confpirationemcjue volun-
tatum • tantam in tam viridi & viuida iuuentute continentiam a volu-
ptadbus iis, quas nimiuna quantum humano, etiam effeto, corpori do-
minantur. Neque mitor ego, res hafce & confpicuas natura fua, &: cum
rebus adeo pugnantibus compofitas, tam viuaci tamque fuaui modo
aduertifle fenfum perfpicaciflimi Pontificis: nam quid illuftrius, quid
amoenius eft ftellis cum nodis obfcuro comparatis? tale quiddam eft
eminens emicansque ab animo nil oftentante fui, nil fibi arrogante
dodrina. 6 )m doki fuerint,  inquiebat ill z^fulgebunt qua(i frlendor fir-
mamentii (efr qm ad iufiituim erudmnt multos , quafi JlelU m perpetuas
aternitates.

Pacis reternae fignum eft iris, fpeciofiflimum illud inferioris auheris
ornamentum, delicium humani generis, & quoddam terras quafi fidus,
quo haud fcio an pulehrius ali'quod fit in eselo. At enim quot illa cir-
culis eftimplexa ? quot diftinda coloribus ? quot auda corpufculis in
infinitas prope guttulas diftinda nubis? quam illa aduerfo foli oppo-
fita, & tamen amica ? quam pluuia, & tamen Terena ? quam lucida, &
non perftringens ? quam candens, & nihil adurens? Hoc videlicet fi¬
gnum eft pacis illius qux ex pugnantium licet animorum fiiauiflima
confenfione contexitur, & in amorem admirationemque fui homines
rapit. Vide ar cum , (gf benedic eum, qui fecit illum: <~valde Jjteciofm eft in
fltlendore fuo.  Nullus eft color, quem non referat lux compofita & per-
miftavarie cum opaco: afledus animi nullus eft, quem non eliciat
amieum illud fandumque diferimen , quo in vnius muficaz concor-
diamtotfides vocesque conueniunt. Etdubium videatur aut infolens,
hancin Societate Iesv  expreflam,confpirantibusinvnumtotanimis,
tamque diuerfis, fuauiflime demiratum efle Gregorium, quas vel fu-
riofum aliquem menti reddere & conciliarepoflet fibi?

Vibrat mare demiflo infefole perftridum ,candetque velut igneum,
fed non ardet: lucent aftra, imo ardent, fed fine fuligine, fine fumo: il-
luftrat nodiluca ftramen & foenum, fed non inflammat: ignem patitur
tela amiantina, fed ad nitorem: aquis aliae, flammis illa eluitur, &ad-
hibitis tot ardoribus inconfumpta conftat fibi. Haec natura prodigia
funtj fed illud eft gratiae,intadum etiam inter ignes feruare florem con-
tinentis-quod in Societatis Iesv iuuentute tam integra Gregorius Papa
mirabatur.Quaj quidem tria & olim viguifle femper, & vigere etiam-

num,

Greg.XIII

trta m So¬
de tat e fin-
gular 1,1 mi¬
rabatur.

Doftrimt
cum humi-
litate efl
flella in ob -
fcuro.

Dan. la.

Animoru
vnio cum
in a c me-

o

rum v<trie-
tate, iris
efl.

Ecdi.4*^

Caflitas in
iuuentute
varits ex»
frejfa.

t)bttrina
cum burni
litate ad-
ftruitur
'escemflif.

j.Cor.i.

Concordia
inter tam
•varios ple-
vtus-expen-
ditur.

64O IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV<

Hum, qu« Dei benignitas eft, inter Socios, fi oftendero, Sc  plameni
inultis Sc  grauiora reddentur.

Poteftne ergo fubmiflius eflfe cjuidquam ;j  quam,  eminere cum pof~
'fis, praeire alterinec poffe, nec velle? aliquidnemodeftius, quam, ciim
multa noriš, & muka peruideas, monftrante viam fapientia atque do-
(ftrina, rententiam numquam dicere, confilio numquam nedum iudi-
cio adhiberi ? quidquamne inter homines humile magis atque defpe-
<ftum, quam 3 humanarum diuinarumque rerum intima atque arcana
cum videas, tradendis tantum prim« infanti« elementis Fidei occupa,
n ?  Atqiii hoc magni Pauli Sc  Apoftolorum, hoc Ignatij Sc  Sociorum
eft. ille nempe cum fuis illis Deicjue Difcipulis, Sc  ex hoc mundi Do-
čtoribuSi audiuiflet licet arcana verba s  ^(on mdicam , inquit, mefcire
altqmd inter ^vos, niji  Iesvm  Christvm,^  hunc crucijixum.  hi©
vero, cum fuo Xauerio,Fabro, LainiOj & pluribus hodiecjue dočliffi-
mis verfatiftimisque viris, paruuios fibi pr« omnibus aufcultatores ex-
optat, gaudetque tradendis Fidei Sc  do&rin« principiis, ad innocentis
setatul« moleftam balbutiem conformare vocem fuam. Sapiebar, at-
que aded loqui poterat, Xauerius aliquid humano maius $ & tamen
tintinnabulo coadum e publico agmen paruulorum trahebat poft fc
ipfe dux gregis, & prarcentor facri carminis ad elementa prima Fidei
concinnati. Fabrum atque Lainium (cum  effent Dodores Theologi
a fanda Sede fubmiffi, perorantes dicentesque fententiam fuam in fa-
cro illo coetu totius fapienti« Chriftian«) ftupuit Tridentumj fed Sc
ipfos cum erudiendis iterum paruulis impense vacantes etiam in pu¬
blico videret vrbs Roma,in venerationem admiratioiie versa,vehemen-
tercoluit atque fufpexit; certiflimo vti fubmiflionis, fic eam confecut«
glorij argumento. Confidere pode in Senatu quantumuis Religiofo,
dicere poffe rogarique fententiam,imperij qu«dam fpecies eft, eius
pr«fertim quod Ariftocraticum nominamus; pr«fidere vero , Sc  fufque
decjue mouere omnia nutu  tantum vno, forma eft abfolutiflim«digni-
tatis. Hanc in quibufuis etiam feminarum Religiofis Ordinibus nuf-
quam non reperias: vnius, quod fciam, Societatis eft, non concilia do-
mi cogere, fententiam non fuam dicere, led exfequi alienam; etiam
cum rexeris, tam Pr«pofitis obedire, quam audiri a fubditis: denique
fic abhorrere, fic abominari dignitatis Sc  excellenti« omne nomen Sc
fpeciem, vti ad eas aut ambiendas domh aut foris admittendas, fingu-
lari fe voto reddat ineptam.

lam vero quam copiofie fiiauitatis illa recordatio eft, in eodem do-
miciiio habitare tot homines, qui variis in terne partibus tempora tra-
. duxerint «tatis prim« , varios, & fepe aduerfos inter fefe, parentesha-
buerint; qui nec parem ex maiorum imaginibus gloriam traxer~at, nec
fimilem peregerint vit« curfum; quibus non eodem modo natura, non
fortuna profpexerit de facultatibus illis, queis Sc  deledfcantur vulgo ho¬
mines, Sc  vnice capiunturj quorum, impulfuindolis,feroces alij, alij re-
miffi, alij ad fumrna, alij ad ima tendentes; verbo vnico , nil «quale; 8 c
tamen omnes morum fint Sc  animorum «quabilitate tanta, vt nec tam
dulces inter fefe fint libeii, nec iucundi amici, nec accepti affines j imo

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 641

nulla alicunde accedere poffit beneaolentia , qux domefticam hanc vel
liiperet vel adxquet. Agite, date vela tam piis, tam placidis aftedibus,
o Socij, vt non vos tantum (quas prima felicitas eft) fed etiam hoftes
intelligant fruftra efle foris arma qitx impetant, fr ultra latentes infidias
qux deprehendant, frultra fasuientes vndique tempeftates ac fulmina
qux perftringant, quando tale eft perfugium domi.

Sed quibus ego iam verbis, qua te voce commendem Pudicitia, fine Caflitas in
ita mauis, innOcenria virsinalis ? tu enim Eccleliae, tu noltri Ordinis or - tliumtHle
namentum praecipuum : tu quam mundo rara, tamSocietati caraes: dat ur.
tu Religione folicita conlecratos Socios, tuos facis Se feruas : tuo prx-
fidio retatis apud nos primse candor intadus eft : tui tefpedu nominis
flos iuuentutis manet illxfus : te cuftode immaculata etiam inter for-
des continentias ftola leruatur. Neque , quod hic ego de te, primus vi¬
deo, vel Iblus admiror; toto propemodum ante Išeculo & gefta & pro-
clamata defcribo. In aula Regis Catholici quibufdam er ant {nempe Socij) socj/b^'
infiar miracuh,qubd cum omnigenerefexu'que promifcuo tam verfarentur innoxij,  ‘™ m - 6  3 ■
nec dubitauit in medid Cund Melchior Canm belle iocari,Patres Societatis  Ies  v miniculo
herbam quamdamfecum folitos circumferre , qute njim haberet interimenda hbi- m Soneta-
dmis:eoque uelut antidoto tutopojfe inter femmarum uerfari grtges,& confi- te tuta J' n
tentibm puellis a ur cm falud integritateprabere. Ba uox fen candido finceroque tia  ‘
ex ammo,feu quo ahoprofecia, admirationem certe multis attuht  j fenfimque
farja per Curiam, ad Principis peruemt aures. Jshti rei auditte curiofus inue-
Jhgator, loannem de Zmiga ( is er at ei uelut mor um magifler ac cufios) ad
Vatres mifit fcifcitatum,quod herbagenm illud ejfet tantee potejlatis ac umum,
quam ilh perhiberentur babere. Fecit imperata loannes , expofitisque Philippi
mandat is ab Araozio contendit , ut rem fibi totam  , quammox ad Principem
referret, exponeret. Hafit hic paulifer nAraozjus : tum rem totam indicatu-
rum fe ejje refiondit, modo is eam Principi , quemadmodum ab Je acciperet , ac-
curate fideliterque referret. Cum Ule fe reciperet, Verijfimum,inquit Araogitts,
eB , quod de huius herba nojlrte potefiate narratur: tantarum quippe uirium
ejl, ut non modo nobis ad fangendas cupiditates libidinesque ft ufui,Veram
etiam tutum quoddam ad continendam hnguam , (fig conterendam elationem
animi, & omnia uitia,prafidmm. Eademcpue tam m uit as facultates propne-
tatescpue complechtur , ut equidem valde Velim Principi (dg toti funte
eius vfum notum ac familiarem ejje. Porrb nemo nefcit uarias d Dco virtutes
inditas herbis }  quarum beneficio folus is potiatur, qui cognitis & 'muentis vta-
tur. a/lcuerunt b<eccupiditatem loannis , qui ut fine mora fibinomen ederet
tam falutaris herbte , nec fe diutius properantem ad Principem cunciaretur ac
fufienfum haberet, acrius inftitit. fui Araoziu-s , Ha c, inquit, herba communi
fermone timor Domini nuncupatur . is eas omnes , quas enumeraui uirtutes ,
ac multo etiam plures, qudm dixi, continet. Bo nos , quotquot de Societate fu-
mus }  fequenter utimur : eius prtefidio innox'ij in mediis fiammis periculisque
uerfamur.  Ita eft. contra liberiores attačtus rolam Ipina defendit, nec
alibi quam in hoc lepto magis eft tuta; adeocjue cum nuic eam inclufit,
non inuidit natura, fed prouidit. Pudicitiam quoque liram Societas
I e  s v, leu rofam illam efle vis leu lilium inter fpinas, illo hadenus ti-
more defendit, quo conligi carnes fuas Regius Vates optabat.

M m m m Atque

Obedien¬
tia- m <ir-
duis So¬
cietati fin-
gularis.

Singularis
Societati
inter difi-
traEHones
conftictudo

cum ‘Deo.

Quinque
h&c fimgu-
laria,funt
fortuna-
tum & fit-
lutare pen-
talpha So-
cietatis.

642 IMAGO PRIMI SifiCVLI SOC. IESV,

Atquehcec tria illafiuiit quce iam mm ab exordio fui Ordinis in Igna-
tij poiccns Gregorius fingulari modo illullria mirabatur . Adhxc
Francilcus Borgia, domelticus ille quidem , led ekercitati' incorrupti-
que ingenij vir, Societati proprium elle nec infinium iudicabat, opera
prarftare tani ardua cum obedientia tam prompta: liane lllenon tantutn
repetitis ab vltenore memoria exemplis, led lua, quam ipie fumplerat,
experientia comprobabat. Anguftus erat, temporibus eius, Oriens, ille
tam vaftus, maioribus animis votisque Sociorum : Occidens etiam ab
liis, ire iullis vno tantum nutu vel apice, petebatur: & eranttamen illic
nonadeunda ledlubeunda pericula, nec leuior. ipsa morte, homines
inter barbaros, vita ducendi. Inluerebat nempe, ha;retque etiamnum,
infixum imprelliimque cogitationibus, dicamne Ignatianum illud , an
Xauerianum , I. quo vnico amandandos illico in terras vltimas, inde-
que iterum reuocandos Xauerium Xauerijque locios fibi , nec otiose,
Ignatius perliiadebat. Sane non adhuc defecide hunc Ipiritum, nec-
dum emarcuiiTe vini animi, etiam in iis, quos vel patrius cadi rigor tar-
diores effinxit, vel tetas & valetudo tenerior inolliores efformauit ; do-
meftica & quotidiana noftro etiam Bslgioexempla teftantur. Nec peftis
grallatur in vrbibus, nec bello p ignatur in canpis, nec vtroque labo-
ratur in nauibus fine Socio, fine adiutore calamitatis extremae. Ita vi-
delicet exercentur, ita praeparantur ad nuneupandum denique quartum
illud grauilTimumque votum Socij iuniores. quod qui tandem fecere
legititne, quocumque terrarum, quacumque via vel tem pore, ad quol-
cumque populos Pontifex iulTent, fine mora, fine auxilio , cum aperto
etiam amittendx vitae periculo , ire tenentur. P v em didu facilem, led
fadu difficilem; nec a Religiosa quorumuis obedientia, nifi abilla deuo-
torum pro Fide & Ecclefia, exigendam.

Sit & illud familiare Sociis, forte etiam proprium (quod in iis Car-
thufienfes quandoque Monachi litlpexere) volni eos vertique tot cum
proximo rebus implicitos, nec tamen atierti a Deo, nedum euerti; iada-
ri velut in tempeftate lieua turbinibus lreculi fluduantis, &: toties & ob-
tutu quidem tam fixo fpedare caileftia; libros, domos, vrbes, regiones,
orbemque percu rrere , vbi vbi diuinae promouenda: gloria; le modus
obtulerit, & interim quafi iegregatos ab occupatione omili, luauifiima
cum Deo cc nluetudine diftineri. Diffluere Francifcum Xauerium , et¬
iam tum cum fibi ineumbentis Indice totius lub onere lulpirarct, caili
dcliciis; fic orationi adhserere, fic affici Francilcum Suarefimn, vt dicat
priuari malle le dodrina omni fua (quanta illa, Deus bone ! & quot an-
norum quam magno labore acftudioconquifita!)quamcarerefrudu
vel vnius horulce quem exlpedaret agendo cum Deo, quis credat ? quis
capiat non expertus ? Fuit olim Antiocho Soteri, illi a quo poftea Syrise
Fveges omnes Antiochi lunt didi, cima bellum duceret in Galatiam,
prodigiose exhibitum pentagonum, quod, a complicitorum inter le
quinque angulorum figura, Pentalpha • a falutari vero fucceflii vido-
, rice, figno hoc felicifiimo demonftratx , tfeian  nominauit. Ego vero
fic cenfeo,quinque h^c quce modo propolui,priuata Societati quafi lym-
bola, polfe meritd Pentalpha noftrum dc  irEiAN nuneupari: quando

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HO N O R A T A* 643

illis inter fe pofitis atque complexis 11011 tantum 11011 interire Societatem,
fed ad fuam hominumque falutem omnium magis femper Sc  magis
conualefčere neceffum eft.

C A P V T S E P T I M V M.

De nomim Sr exiflimettiom qmm Societati contalit rttr* in
omnigmm Sr cxercitcttiom dottirim, e[m expnjfa
rverbo, fcripto conjigmtn *

F  Vere qui dicerent, pofteaquam ingrefTa eft inorbem fapientia, ab F ats'o ere -
eo exceflifle virtutem; quod illae niinirum moribus inter fe aniinif- & ta  ^
que contrarix,vna viuerenon poftent: cum (implicirate gauderec virtus- ‘Jdfavd-
cauta vero argutaqueprudentia,&illa quidem 11011 minus in agendo ver- tuu:
futa,quam in cognofcendo veriata, fapientia tenerecur: quod illa inermis
feffet Sc  nuda, hxc Sc  phalerata Sc  armata; fubeffe illa Sc  pati,agere hxc Sc
prxefie contenderet. Veriim 112 illi mihi,quicumque ica cenfiierunt, Sc
ignoralfe virtutem viden tur,& non agnouiffe fapientiamj nifi forte iner-
tis animi abiedionem pro virrute, arrogancis autem ingenij oftentatio-
nem pro fapientia coluere. Quod fane quam fit vtriq ;  iniurium,quis 11011 vni ctm
videt? quid enim aut fortius virtute, aut potentius eft fapientia atque do- altera beni
čtrina? Virum virtus, hominem fapientia, vtraque fimilem Deo facit. connenit.

Fabulofam fuam Palladem armauit virtute Iupiter, Sc  fapientia de- Societatis
corauit }  at certius Sc  veriiis Societati fux, quam contra impietatem Sc d ° a r n t * r
ignorantiam Deus eduxit, fbciam tot fortimmis ordinibus legionem, ' r ° *
de vtraque profpexit. Ponite ante oculos vnumquemque eorum, quos
Societatis liuius quofdam quafi primipilos agnofcimus. Vultis incipiam Pg"^
ab Ignatio ? vultis poft ftabilitam propagatamque Sc  optimis difcipli- l '  ”
nis inftitutam Societatem, ab iis ipfis qui inftituerunt eam ? Quibus
tandem adminiculis , nifi dodrinx prudentixque fingularis , adiutus
Ignatius ea confcripfit non tantum argumenta virtutis ,fed Pliilofbphiae
plufquam Platonicx documenta, fed Reipubl. ab fe ordinata; inftituta
tam plena, tam perfeda, vt eadem admirenturetiam ij qui 11011 amant?

Scio equidem, illum etiam tum rudem litterarum, cum de Sandiffima
Trinitate commentaretur fubtilifiima quxdam atque certiffima, non
fiiatunc, fedeadefti vfiim fapientia fuiffe : nonignoro, cum exararec
fublimesiuxtaacpias commentationes, qua? fpiritualia Exercitia nun-
cupauit, adftitiffe illi, magiftras didantis liabitu, Mariam ipfam fa¬
pientia; matrem : fateor, eiufdem prxcipientis auxilio conceptas ab
Ignatio,traditasquelitteris,iiouasillas,nectamen nifi male fentientibus
odiofas Societatis Conftitutiones: nego tamen hxc detrahere quidquam
ei poffe de opinione etiam humana; ac naturalis feientia; atque do d ring;
nifi quis forte aut Angelicum Thomam, aut Seraphicum Bonauentu-
ram, minus eruditos fuiffe contendat, ex eo quod omnem p rope, quam
habuere, fapientiam haufere de cado; atque adeo vitio vertere difeipulo
velit, fub optimis eum maximisque prxceptoribus profeciffe ad inftitu-

Mmmm  2, tionem

doclrmtft

644 I M A G O PRIMI S^CVLI SOC.  IES^

tionem vfumque dodrinae . Fuit ergo, poft exhauftos mira conftantia
multorum annorum in ftudiis labores, Magifter acDodor, poftrigi-
diflimum examen, a Sorbona renuntiatus Ignatius. nec tantum inde ta-
men apud a:quos adhmatores, quantum a icriptis fuis liomen retulit
'iapientiac conlummatas. Quid ? Petri Fabri, Francifci Xauerij, Iacobi
Lainez, Alphonfi Salmeronis, Claudi) Iaij, quam Afia & Europa fufpe-
xir, commiflam cum barbaris & hsereticis, inanem fuifle dodrinam ar-
bitramur ? omitto reliqudS: Funt enim omiies pares propemodum in-
ter le,, Canifium vero li quiš foget, quid egerit, quid Fcripferit in libe-
randa ab erronbus Ecclefia; fi quis kem reliquos eiufdem confilij focios,
Antonium Pofleuinutn, Iacobum Gretferum, Gregonum a Valentia,
Edmundum Campianum, Nicolaum Serrarium, Martinum Becanum,
Petrum Cottonum, Carolum Scribanium, Ludouicum Richeomum,
Iacobum Salianum, & ceteros fine numero, ac prakertim Robertum
Bellarminum , qui in hoc maxime controuerlo fcnbendi genere fcien-
tiam vnus omnium videtur aflecutus; hos, inquam, omnes fi quis inter-
roget, quid agendo, quid fcrrbendo lecuti, quid aflecuti fint; num
quis exfillat cui praster officium fortillimi defenforis Ecclefiae quidquam
aliud iis propofitumfuifle videatur? Quae res Francilcum Toletum adiu-
uit ad facrarum LitterarUm adyta tam iolide penetranda?Quae vis Serra¬
rium, Pererium, Riberam, Lorinum, Caftrium, Maldonatum, Erama-
nuelem Sa, Barradam, Iuftinianum, & audores Operiš vere regij Pra-
dum 8 č  Villalpandum, &c  innumerabiles alios, tani alte promouit ad li-
bere & tamen vere inueftiganda fecreta Dei ? Quantas fuifle oportet
cogitationes vnius Cornelij a Lapide totius facri Codicis volumen com-
plexi ? Quid dico illa propugnacula dodrinae fandioris Suarez & Va-
iquez ? qui nihil,  in tanta licet iiiueftigandanint rerum oppofita mole,
imperuium fibi & merito putauerunt ? Quid defaecatiffimae ptiriffimae-
que lapien tix  viros Thomam Sanchez & Leonardum Leflium ? qud-
rum ille balbutiem ( qu£ Societatem I e  s v inire peroptantem vnica
morabatur) dedodus a Virgine M a r i A , fic eam lemper coluir, vt
dein, etiamin lubrico Ibrdidiflimarum animae quaeftionum, nonnifi
Thomas  innocentiflime verlaretur. Clemens VIII. vifo)examinatoque eius vo-
aemente “  ^ umiae j q u °d bene magnum de matrimoniol, & pluiibus eo Ipedanti-
vm.di-  bus, accurate confcripferat, & vna monitus de innocentia viri, ac vere-
Fim  iAn-  cundid virginali, non hominem illum fed illibatas caftitatis Angelum
getu*.  e pf e  profeflfus elb minori fane indicio vel opis vel natura: caeleltis, lor-
didiflimis rebus immifcet lefe lux folis, & manet incorrupta ; relucent
immunda quaeuis in fpeculo, nec illud vitiant; ardet rubus, candentes
laminas virgo calcat; nec tamen aduritur ; quam fiiam in tam lubrico
continentiam Thomas ille leruarit. Praetermitto Ludouicum Molinam,
Francilcum Turrianum,Iacobum Ledefmam, & omnibus his antiquio-
rem Martinum Olauium, iam olim, etiam ante initam Societatem, no-
tum auditumque in Concilio Tridentino. Nihil dico de compluribus
aliis, & adhuc viuentibus, ne in exornanda centenaria iam & communi
Societate noftra aut longior fim , aut non fatis videar Religiofie eorum
verecundiae conluluifle : fatis habeo ( id quod de Cypriano Hierony-

mus)

LIBER OJINTVS. SOCIETAS BONORATA. 645
mus) verbo adlcribere : Horum ingenij fuperfluum e(l indicem texere , cum
file clariora fint opera ,. At vero vocales illos diuini verbi pracones, fiue
calamo, fiue lingua, quorum in omnem terram exiuit lonus, & in fines
orbis terrae penetrauere verba, qua ego ratione dilfimulem, quando vel
me tacente, inter innumerabiles alios Francilcum Stradam, Bencdidum
Palmium, Edmundum Augerium, Francifcum Cofterum,vniuerfie qua
patet Europae fua quemque vox prodet , & elfe teftabitur Angelos
tuba canentes ? Finem nori habeam , fi perfequi vel nominando velim
eoSj qui in philolophicis mathematicisque diiciplinis propemodiim ad
miraculum iuere verfati, quique Humaniora quas vocamus ftudia litte-
rarurri ingenio fimul & indultria fua, etiam ad pofteros, felicilfime pro-
mouerunt: opus enim elfet horum non nomina fed Collegia recenlere.
quaridoquidem non vnus inter illos Conimbricenfis, non Dandinus,
non Fonleca, non Toletus vnus, non vnus Mendoza, non Vallius, non
Ariaga vnus elt: nec lolus Clauius vel Aguillonius excelluere difciplinis
iis quaž Mathematicae nuncupantur: nec vnicus Cyprianus Suarez &
Emmanuel Aluarez, Frufius & Perpinianus, Turfellinus Sc  MafFeiuš,
dela Cerda,&c. pr^cipiend« & cxprimendx quaoratorij,qua poeticae,
quahilloricaj cloquentix infignes exftiterunt.

Commune illud mundi totius oraculum, Sc  publica vox Ecclefiae, Tridentini
Coricilium Tridentinum (inquovix  adhuc n ata; Societatis illa lumi- U JjZ°&
na Theologi Pontificij,Petrus Faber, lacobus Lainez Sc  Alphonfus Sal- iudtcium
meron , non lemel conlpedi funt Sc  auditi ) quando informandae ad
omnem fcientiaui iuuentuti a nouella etiam mm Societate I e  s v prasce-
ptores potiflimum peti voluitjecquid rudem illam,& non pOtius Iblidam
in diuinis,in humanis lubtilem,in humanioribus denique lEudiis exerci-
tatam iudicauit ? Verje clarum (djr illuflre lefuitdrum Sodalitium , inquit
Pontus Heuterus, qm fine morofitate reformatam ad pietatis c uit um <-vitam }  fememid
tnfuper purioris litteratura elegantiam prudenter feSiantur , teneramque m hac Pontl
& pietate atatem diligenter imbuunt , ac ad eloquentiam (efi ingenij acumen '
ehtnandurn exercent.

Quid fandilfimi Patres acPaftores Ecclefice? qui perturbatilTiniis,& de m ipd
palfim corruptisin Europagymnafiisfcholisquelitterarum, amplillimis s “ commu ;
non lemel priuilegiis illedam Societatem impulere tandem, vt ad tra-
dendas regendasque cum imperio quafcumque , non abhorrentes ab
inftituto luae Religionis, difciplinas alfumi le denique patetetur < plus
nimirum oneris & difficultatis in hoc munere vitas, quam hOnoris aut
dignitatis inelfe non igriorabat illa, nec alienum elte ducebat a le, quod
Deo ad gloriam, vel ad falutem prodelfe polfet alicuiomnibus  enim i.Cor.j.
omnia fada eft fietque, vt omnes faciat faluos 1  Hoc vnum illa Ipedat, f J art£ ,
Cum ad puerilem, inter Fidei rudimenta, fymphoniam infledit Apofto-
licam vocem: hoc, cum coniugandis Si  apte componendis verbis & ver -dtationes,
fibus indumbit: hoc iplum, cum vel in focco vel in cothurno ambulat So p
in theatris: hoc, cum declamat in pulpitiš, cum perorat in roftris: hoc, miti
cum vel inquirendo deliberat, vel difputando nune obiicit, nune auer-
tit: hoc, cum vel loquendo pr^fentes edocet, vel leribendo venturos in-
ftituit: hoc etiam ( quod fortalfe non capies) hoc, inquam,vnum atten-

M m m m 5 dir,

Philip. I.

Ačt.17.

i.Cor.i.
ScientiU
etiam pro
fanis adco
uerjionem
Jndorum
dr Iapo-
num vfus
Xaueruu.

Jifdem et-
ittmnnm
•vtun tur
S ocijfru¬
tin magno
dr com-
mendatio-
ne.

Teflimo-

tiium Flo-

rimundi

Remondi

dedoEln-

nk Socie-

tatis;

646 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC IESV.

dit, quin & Iblum I e  s v m  fcire tam & docere le credit, cum ex vlil 6 č
praelcriptione mathematica; dilciplina; iam callra metatur, iam valla
engit, iam defendit vel ofFendit ereda: hoc, cum tetram reuocat ad
menluram, ad conftantiam fontes & maria, ad tenorem aitra cadi om-
nia, etiam illa qux  erratica nominamus: hoc denique, cum ex difcretae,
quamvocant, & continuse quantitatis varia proportione inauditas &
maiores vulgi captu veritates educit. quomodo dirigantur, refnngan-
tur & reflečtantur radij coloris & lucis, impense tradit; vt vel lic in au-
ditorum animos quacumque tandem via Chriltiana virtus irrepat. Illa
& conftituendo grauitatis centro, & quxrendis duabus mediis propor-
tionalibus inter datas, & quadrando, li fas eft, circulo occupatuij li for-
te, vel lic, humana: menti conftanter infigat & imprimat no,men illud
numenque diuinum, quod Auguftino per circulum cuius (gf centrum vbi-
que efi, (efr circumferentianufquam,  delignatur. Nequenouitium hoc, aut
noftrum, maximorum ante nos virorum, ipliusque adeo Pauli, & ex eo
Xauerij inuentum eft. Dum omm modo,  inquit ,fue per occaf onem ,fiue
per njeritatem  ,Christvs  amuntietur,  (gf in hoegaudeo, fed gfr gaude-
bo.  Per occalionem ara*, ignoto Deo dcdicata*, quin etiam addudo pro¬
fani Poeta: teftimonio, lpfius enim & genus fumus,  Christvm
A thenienlibus annuntiauit llleDodor Gentium,& prasdicator veritatis;
qui non iudicauit fe fcire aliquid inter al ios,nif  IesvmChristvm,
hunc crucifixum.  Quid Xauerius ? illein India alter Paulus, Orientis
' certe Apoftolus , fumpta etiam hic ex mathematicis aftrologiciscjue
problematis occalione, in Iapone, & caute tentauit, & feliciter expugna-
uitveritati claufos animos barbarorum. Quiddemum perexempla vi¬
rorum talium iam inde ab exordio inftituta Societas ? illud nimirum
agit, in hoc excubat, in hoc tota eft, vt liue per occalionem profanam,
iiiie lacram veritatem , Chriftiana: Fidei documenta vel fuauiter inli-
nuet, vel fortiter imprimat humana; cogitationi . Nec lane inutilem
hadenus fuidc hunc (inanem licet in fpeciem) laborem, admiranda
etiam per Orientis & Occidentis Indias importata: Fidei & lalutis com-
pendia docuerunt. Et quidem, ne huius ego generis infinita comme-
morem, nouiflimis ex Oriente litteris a Patre Nicolao Fiua menle Ia-
■ nuario anno m.dc. xxxvii.  Macao feribitur in hunc modum : Rex
Chin<s an (fbriflianus fit ignoratur, idololatra certe non ef: nuper oblatum fibi
a P.eAdamo jjeculum ,globos item duos (gfr horologia curioft fantifecit , <~vt co-
ramquatuor Calais, CMagiflratibus grauiffmis , noBros impense laudarit. qui
cum libros Kalendarij Chinenfis correxiJJent , <~voluit eos adminijlrandte reipu-
b lic te admouere, (djr ejfe quod IProreges Jolent: fed a dociore IPaulo fblaorum
Principe, & illo fhnftiano, admonitm ejl nos non ambire honores.

Concludam ha:c ego ( qux de Societatis noftra; exiftimatione conce-
pta ex ftudiis litterarum atque dočlrince quali compendio pauca pro-
pofui) gemino, & omnia quae hic dici a me poffint compledente tefti¬
monio, &: illo quod, nili aučloritas ingerat, modellia erubelcat. Flori-
mundus Remondus de ortu, progrejfu & ruma (  quam ominatur ) bare-
feon , vbi Societatis contra eas edudas in aciem primum meminit, In
bis,  inquit, Collegiis inf nit us quafi efi lefuitarum numerus , quorum de do-^

Eirina

LIBER QYINTVS. SOCIETAŠ HONORATA. 64^7

Brini tanta efl exi(limatio , utfcientia omnesperdita eorum opera reflitui pojfs
nndeantur.  Ec, interiectis aliquibus, conuersa ad illos quos ita extulit
I e  s v Socios oratione iua : <sAt uos,  inquit, o mmch fr infaiigabiles Ara-
cida, calitus <-uos mijfos credimus , ut trn longo gr fmejlo bello finem impona-
tis. Vobis,ut a Mercurio olim Vlyffi , dimna tila herba moly a Deo dat a ef,
ut tarnam miferorum hominum a ueneficd illa C ir c e harefi mcantatorum , gr
m beHias tranfmutatorum , multitudinem priftina forma reflituatd  ; alwsque,
quos maliilhus uisnondum attigit ,praferuetis  . Auobis, duces fortijfmi ,
uh im us ille icim Lernao monftro infiigendus exfpe 5 Iatur : m fatis namque efi,
yt, ficut Trota fub 'Pyrrho  }  Jic Juh uobis harefis pereat atque exfcindatur.
phtarnma autem merita nje fr a (fr labores , non ut par e&, ab omnibus exci -
piantur (fr compenfentur, non tamen cejfate uiclonam ueflram perfequi , do¬
neč hofiisplaneprojlratm gr demcdus in tnumghum a uobis ducatur . Nec
minora,quin llluftriora etiam,funt quae Albertus Comes Palatinus Dux nem
vtriuiaue Bauaria: anno m. d. lx.  icriptis ad Iacobum Lainium litceris hert l Dtt ~

r  a . . . r v , . rt . .as Baua-

coniignauic m h ate verba : Quu bomo uere Cunstianus nongaudeat ex am - rut.

mo, uidens perexcellentem fihorum Patermtatps uefira do Širinam, uitamque

laudab ilem,,haretic or um njires debilitatas , (fr pertmaciam confufam ac pude-

facSam  ? de quo merit o tihi, tamquam eiufmodi fihorum Patri, congratulamur,

quorum opera 'vnice fiperamus harefies tandem exfiinSlum, fr Catholicam Reli-

gionem refiitutum iri.  AnnuatDeus tantorum virorum, atque adeo totius

Ecclefias,voto tam pio; velitque nos(quod alios ante voluit) line tantum

glorije dcuotos, ad plurimorum falutem pie ac fapienter facere fr docere.

C A P V T OCTAVVM,

Societatis  Ie  s v felicitm fmgtdnm movkntmm in ek
firimlegio contejlata.

M  Viti hominum, eorum prascipue quibus vita lente produda pet Sodomrh
otium optabilior videtur quauis morte etiam fortunata, de So-
cietatis I e  s v communi & quodammodd fatali infelicitate conque- f a e fi
runtur. Quid enim, inquiunt illi, poteft in Sociorum vita iucundum » Mlone
efle vel expetendum, cuius per laborem animi, corporisque contentio-
nem , contrada nimiiim fpatia tam propere decurrunt ? Videas in ea
complures, ftudiorum & virtutis exercitatione, illa prasiertim q it a; Deo
& Religioni liibigendis motibus occupatur, exhauftos, etiam illos qui
nuper Sc  natura temperamento Sc  attatis conditione florebant. Videas
exefos macie plerofque, plurimos pallore fuffufos, nonnullos etiam ex-
tenuato corpufculo ver ipfum vitat non egredi, Sc  cffeta propemodum
maturitate autumnum moribus Sc  doloribus referre. Alij nofocomio-
rum Sc  carcerum pasdoribus immoriuntur: alios rapit diffufa per vrbem
lues dum ea laborantium animis medentur, infečlorum corporum hor-
rore fepofito. Plurimos haurit mare, fiue cum relida patria diuerfa in
orientem Sc  occidentem Indiani exfilia , vbi vbi ieruandarum ani-
marum fpes affullerit , auide fedancur; fiue cum ie pro Deo Sc  Reli-
gionc certantibus in Oceano militibus certi periculi ,focios prtebent,

cum

non turne n

Deum &
Aterna Jpe-
clanti.

P rinile-

gium in

Societate

morietmm

ajfertum

tefHmo  -

niis.

Vifttm fan¬
ti*, T erejia
ali, s v.

Ix relatione
R. P. Cri-
foelli anno
1616.  ij .
Januar.

1MAGO PRIMI SdECVLI SOC. IESV.

cum omnibus & dngulis ,quos non ipsa inmorte relinquunt, extreiiia
paduros. Nec pauciores cadant in acie, & moriuntur in campis, quo
lllos vel pugna cadentium vel morbo deficientium liiprema lieceflitas
vocat: quibus fi  addis complures alios, qui polt diridimas vbique qua;-
ftiones quas patiuntur caulsa Fidei vel propagate vel defenfe,poderga-
fiulorum fquallorem, pod exquilita gen era tormentorum , generose illi
quidem led milere conlumuntur,- profedo intelliges ede quam plurima,
qua: angere & folicitam habere Sociorum astatem merico poflint, cum
debeant illi tantis quotidie laboribus atteri, tot curis obrni, toties con-
tra omnes & corporis & mencis iniurias de vita ipsa dimicare. Fateor
equidem, in prascipitata vita Societatis nil magnopere vnam intuenri
naturam vel iucundum vel optabile videri pode; pradertim cum p ro¬
be intellexerit,illis & citb,& per difficillimos cafus, & quotidieede mo-
riendum. Sed enim li quis altius eleuare voluerit animum ab hac ne-
cellitate čc  graui opere quo perfungimur vita: mortalis, d quis reputare
lecum, quantum, exačlo quali per compendium curfu natura, inlit in
Sociorum morte Iblatij; cenfebit fane non terumnofam, fed potiiis inui-
dendam ede eam, quam comitetur tanta lecuritas, talita felicitas conle-
quatur. Quod cum dico, intelligi volo non Ibluin de ido mortis ge-
nere, quo qui perfungunturpro Deo & Religione condanter, de fua im-
mortalitate certi, de felicitate lecuri, intelligunt in portum le illico bea-
titudinis infinitas ex tempeftate permodica & breui nauigatione ede
venturos; etiam alios omnes, inquam, hax Ipedat oratio mea, qui in
Societatem Domini Iesv  adlcripti, homines vlque eo tuentur in terra,
doneč ( quod caput ed) in adumpto lemel ordine & datione con d an-
tes, iudii demum Imperatoris , id ed Dei, lic e corpore decedant, vt e
pradidio militari. Vultis quod intendo,clariiis expreldusque proponam?
Verbo lic habete quod dico : Hoc ejl hommum Societatis  Iesv  priuile -
gium, njt mortuum lefuitam obuius  I e  s v s excipat.  Felicem eum ani¬
mum, qui e liio, quo depredus etat atque demerlits, corpore mortali, in
immortalem linum Domini Iesv  beatamque men tem lecurus effundi-
tur ! Qui ita vixit, diu viuet; ita qui moritur, numquam ed ille mori-
turus. At perculerit fortaflfe non neminem hxc  lententia mea, iibere ni-
mis & quodam velut oraculo dida. Sane nec mea illa, nec oraculo ed
expreda; & tamen habet aliquid oraculo dmile, & plus quam meum.
Terelia de I e  s v (ille dudus a Carmelo fons & origo defecatidimas
landitatis, in quo velut in Ipeculo refplenduerunt odenta tam illudria,
tam inufitatade cado; qui arterni folis igne diuino de frequenter emi-
cuit, vtardereipfe & inflammare alios videretur) hxc,  inquam, virgo
Terelia degebat Cordubte in Hilpania, eratque ( quodlolet) a landim-
mi Sacramenti communione in cadum & in Deum mente liilpenla.
qua in Ipecula dum conlidit, ecce tibi e purgantibus flammis animae,
qu£e rnagno numero & gratulatione fediua ferebantur & recipiebantur
in cadum . ducebat reliquas vna formolior, & hanc etiam vnam prae
omnibus Iesvs Christvs  inter angelicarum mentium ordines
fadus obuiam,luo dignabatur amplexu in lignum beneuolentd lingu-
laris & amiciti^ lempiternae. H^rebat virgo Terelia, hinc liiauillimo

recreata

LIBER QVINTVS. SOČIETAS HONORATA. 649

recreata fpedaculoj inde non iatis intellcčlo prodigio confternata: au-
det igitur interpcllare animam de pofterioribus vnam s  Sc  petere qure-
nam ipfa: forenr^ ac prasfertim quae iprarum dux illa tam accepta Deo.
cui ipfa breuiter: Dux nofier e Ji , e Societate  I e s v frater mnrn  : nos duci
gratulamur , cuirn r virtuti ac precibus debernus quod hodie hberemur. de Om -
mpotentu aduentu ml mir um  , ml nouumfcilicet hoc efi hommum Societatis
I e sv pritulegiuni, <%>t mortmm lefuitam obuius  I e s v s excifiat.  Obierat
videliceteo ipfo pundo temporis quidam Sociotum I e  s v Coadiutor,
Cordubenfis Ecclefiaenolteardituus, qui annisplus minus triginta fa-
crohoc perfundusofficio, vterat fui obferuator Sc  cuftos, ac piecans
Religiofe fedator egregius j quadringentas amplius virgines (qua: ex
propofito pio, diuino cultui funt vocanturque Deuota:) diftinguebac
omnes audita voce, fed nullam penitus earumdem de facie nouerat*
Equidem non video,cur iam idqnod ipfefentio de Sociorum fecura Sc
foreunata morte non audeam palam dicere: quod eo certius mihi videor
poffe, quo plura Sc  euidentiora fuppetunt eiufdem adftruenda: verita-
tis argumenta. Ego felices Societatis primitias Ioannem Hofium Sc Exemp!a
Iacobum Codurium hinc abiiife arbitrer }  vel cum diutius viuendi de- f
fiderio, vel cum difficultate moriendi; Sc  non potius cum incredibill fcbJir
gaudio fuauiflima: voluptatis, quos vixdum egreffos e corpote, Pater .fecuritas
Ignatius adhucfuperftesintuitus eft cadefti glorid circumfufos? Volne-
rit profedb palam facere diuina benignitas, quam facilis effet Sc  expe- re¬
dita via, non heroibus tantum illis Ignatio Sc  Xauerio, fed quibuluis
etiam immaturis Ignatij filiis, eundi in illarn vitam, quae fola vita eft
nominanda. Equidem efferor ftudio videndi Socios illos, quos cum in
vnum colledos regeret Balthafar Aluares, viuillenon vttlgaris fandi-
tatis, Sc  virtutumnon lenisexador, aliouibus etiam tu m imbecillitatis
humana: cafibus obnoxios efle dolensj nenfque cotam Domino, quere- idem ad---
batur.Enimuero quam a:quo Sc  quam fecuroanimo necefle eft eos ab- fi ruttHr
iifte de vita? nam eos omnes omnino ad ^ternam deftinatos in fua illa
perturbationeafflidsmentis Balthafar ante didicerat. Quid Alphon- Patri BaU
fus Rodrigues? exarferat ille aliquando defiderio videndi Socios fuos
quibufcum tumviuebat in terris; fed videndi in eo ftatu Sc  conditione in eiusVit 3
quam habituri eflentolimab aeternitate fufcepti: eratque illi, (pem inter
Sc  metum, pronus quidem in gaudium, fed anxius tamen animus; do- fi Rodu -'
necisDeo adiuuante fupra humana fe erigens (quod fx pe faciebat) i ues '
luorum ille Sociorum pofteritatem, etiam eorum qui le longo inter-
uallo fecuturi eflfent, ita profpexit, vt intelligeret morti tantum huma¬
na: obnoxios illos, poftquam e mortali vita exceftiflent, tum denique
in cadi felicitate perpetua fecurn efle viduros. Et illuftria quidem ha:c;
fed tamen ampliora funt ifta. Franciftum Borgiam orantem aliquan-
do deprehenderat Marcus virifocius, Sc  fquod rarius animaduerterap)
manantibus ex fingulari Iretida lacrymis large perfufum. rogat ergo
caufTam vti promattanti folatift Sc  cum vrgendi inftandique non face-
ret finem, ita demum ex Francifco intelligit: S ato, Marce frater ( hxc
ipfa verba Borgia: funt cum fide tranflcripta ) Deum impense amare So-
cietatem i  eiqne conceffjfe benefcttm,quodolm Ordini fancli Benediffi , mmi-

N n n 11 rum

6$0 IMAGO PRIMI SJBCVLI SOC. IF.SV.

rum <vt trecentu pnmis rnnis nemo qm in ea itd mortem <x>fque perfeueraue-
rit , dmnetur.  O praeclarum diem (exčlament hic merito Socij, n on illi
cjuidem infailibili teftimonio de iua beatitudine fecuri, tantis ramen
iiue praedi&ionibus iiue promidis ere&i in fpem magnam ) o  felicem
conditionem , qua in illam ego focieratem hominum eoetumque me
contuli, quaque ex mundi turba & colluuione difcedens, illis ego viris
aggregatus fum, quorum ipfe merito & virtute confequi podim, quod
a propria fperare n on audeam ! O fortunatam I e  s v Societatem , qu<e
adfcriptos dbi Socios aptos asternae felicitati vel intienit, vel facit! Dc
quoquidem eius tam lingulari priuilegio quo minus dubitem, facit
tot tantorumque vdoru m tam expreda confedlo: quos inter (hie cui
forte in caufsa hac nottra exemplis fere domefticis vti videar )  vnius ex
alio Religioforum Ordine fandidimi viri teftatam morte fententiam
praeterirenon debeo. decumbebat ille grauicer ex morbo, & prope iam
aberata morte, fui tamen compos & potens : eratqueiam eo loci ac
temporis, in quo, commonftrante praefertim Domino, ipfa vericas &
videtur clarius, &liberiiis indicatur. lubet itaque, cum prius aliquan~
tuluin immotus animo velut libero profpexidet reterna, vocari ad fe
Barcinonenfis Proregis Confedarium P. Matrezium, e Socierate I e s v
Religiofum Sacerdotem. quem propere aduoldntem, vt deri adolet in
neceditate fuprema, & vixdum ingredum in conclaue deeumbentis,
aeger ipfe magna alacrique vocequad gratulabundus aggreditur: Feli¬
cem te, inquit,o Pater, cui contigit Socium ede eius Ordinis, in quo
quicumque decedit,vita fruitur fempiterna! Hxc mihi iam nune Deus
oftendit, hxc  palam omnibus nuntiare mandauit. H^rebat hic nofter
admiratione defixus: cumque tam fingulare vifum,prohibente verecun-
dia, non auderet admittere, & pare m minimum felicitatem datam au-
gurareturipfiussgriInffituto, quod erat rigididimae etiamtum & in-
corruptidima; difciplinae; addidit aegrotus, dixitque cum gemitu, fer-
uari quidem ex fuo Ordine quam plurimos, fed non omnes: ipfius
autem Societatis omnes omnino ac fingulos, ad mortem vfque in ea
fi conftiterint, eflfe leruandos. Cuinam ergo Sociorumhifce cogitatio*
nibns imbuto,ac tantafpe nixo,vita fua,quantumuis moleftaac breuis,
podit ede non iucunda?quis non fe conloletur tot tantifque periculis
mortalitatis expofitum, reputans ipfe le cum iis quos eiufdem vit£ So¬
cios vel pnemiferit abeuntes in cadutn, vel olim fecutnros polt lerc-
linquit in tetra, femper & feliciter ede vičturum. Quod ir in ioc ego
erro (nec enim fide con dat alia quam humanajquod animos Socioruni
beatos fore confidam; libenter erro: duifi tamen hic error, quo delečtor
atque fuftentor, magis excitet ad virtutem. Occurret aliquando ( &C
ad hanc vtinam perueniamus! )  dies Sterna, in qua, qus ex aliis iam
audiuimus, re experti probare podimus.

CAP VT

Societat
I e  s v ni-

liber qvintvs. SOCIETAS HONORATa. 651

C A P V T N O N V M.

Sockta>ti$fYMUrafft>ma,qmm de i-likfearftihonoir cvavm eidem
deUtmdPontificibrn, Regibm 3  Prmifibm, aliis.

Q Vas eft ifta, inquies, in commemoranda Societatis gloria tam in-
lolens oftentatio, atque exaggerata laus excapite non vno? an hil
folaergoillalanda, fords, admiranda, virtudbus prasdita, excuka do- rogat pr&
drinis, conftans in vita, in morce lecura eft? Non equidem aut ita iudi- alits  f an ~
co, aut indicare ita velim. Agnofco & veneror Religiofiflimorum Or- Grdini-
dinum maiorum noftrorum (quorum nos veftigiis gaudemus infiftere) bm
confummatam in omni genere laudis exiftimadonem atque praeftan-
tiam: fiquidem illi omnesanimo excel(b &c  alto,& virtudbus exagge-
rato cum e (lent, ea nobis edidere exempla rede fadorum, quas etiam-
num band oblita pofteritasexcipit, & olim tantis asqua miraculis aster-
nitas intuebitur. Quid? Societatem ego comparem Ordinibus illis? id
fi faciam, omnium mam minimam eflfe non iudicem. Defiftamne igi-
tur a commemorationeearum rerum, qua: llimulare nos poffint hone-
ftiffimo delidcrio, & asmulatione virorum iftorum,  qui primi huius
Iesv Christi militias rudimenta tamardua pofuerunt? Enimue-
ro fic obfcurari tam praeclara merita, ficdiffimulari tam iufta prasconia,

& molefte ferant ij ipfi qui ediderunt,neque qui ament,imd qui oderint,
patiantur, Habet niminun, vt ance dicebam, hoc virtus fibi proprium,

Vt fortes viros exhibita fpecies eius & oftenfa pulchritudo vel in hofte
deledet. Non verebor ergo, ne cui hasc quas iupereft odiofa videatur
orado mea, quando illa non ex meo deprompta fenki, fed fadis ver- aliommdč
bifque tellata videbitur eorum hominum, cjuorum apud vtramque fe tudtcia
partem arquorum iuxta ac iniquorum audoritas plurimum valet, di- & rat0ani ~
cam fane non quod ego de Societate fentio, fed quod illi: & dicam bre- pjZ rZ
uius, quam res tanta dici podit. cenfet.

Paulus III. ex genteFarnefia Pontifex Maximus (fauftum ac fortu-

Ciaconus ž£

natum Societati »oftras nomen, primumque poft I e s v m & Ignatium Vičtorelius
in quod illa iurauit) ipfam a fe confirmatam amauit vt filiam, eamdem !swL»
primo ftatim ortu fuo geftarum rerum gloria tam illuftrem coluit vt P**i*ut,
parentem.Hic excitatum Romaš Collegium Germanicum, vnde labo-
ranti fub hasrelibus Septemtrioni opportuna fubfidia peterentur, non
aliis melius quam Sociis commendandum committendumdue iudica-
uitj quos videlicet ipfo iam vfu didiciifet effe pro Deo & Religione de-
uotos omnes, plulquam Codros Curdofve pro patria.

Iulius,& ille III. ne Societati Ierofolymis, Conftandnopoli & in Cy- hdij 111„
pro Collegia conderet, nifi morte prohiberi non potuit. Intelligebat
optimus Pater, Duxque vigilantiffimus, melius nufquam aut glorio-
firis, quam medios inter hoftes exponi fortiffimum quemque militum >
generofiffimumque filiorum. quin etiam Sociorum opera vti voluit ad
expiandas inftituendafque animas peregrinorum in Verbi incarnati xdc
illa fandiffima , -quam tranfuečtam per aerem Laured denique diuina
Prouidentia collocauit.

Nnnn  2, Quid

Viftorellus.
Marcel¬
ih II.

vij ir.

nj r.

Gregorij

XIII.

Serm. i.de
SS. Petro
& Psulo,

652 IMAGO PRIMI SiEC VLI SOC. IESV.

Quid Marcellus Il.ille Romanas Ecclefias,ille Societatinoftras tantfim
oftenfus, & fatis tamen exhibitus Pater? adeuntem ad fe Ignatium offi-
cij caufsa, &: omnes in eo Socios arde complexus, cum voluifletduos
ex illis Theologos fubmitti fibi, quorum in adminiftrando Regno
C h R 1  s t 1  fcientia ipfe & fentenna iuuaretur,ita denique: Age, Ignati,
tu milites colhge ($r bellatores mflrue,ncs vtemur.  certiflimo,quanti & Tgna-
tium & Societatem eius ipfe tace ret, argumento.

Nec gratam minus commendatamque Pio Quarto fnifle Societatem
Iesv, poR fada luculenta, ipia eius finceriflimi affedus verba te-
ftantur. Etenim demortuo Cardinale Carpenfi, Ordinis tum noftri
protedore, quafi nollet aliis iam vitra educandam credere diledam fibi
filiam, fed fibi illam tamquam vnicam fouendam dotandamque refer-
uare, ‘Tatrocinium , inquit, njeflrum nos ipji recipimus , nos enmm 'vejier
proteSior.

Pium vero Quintum fi quis roget,quid egerit fpedaritque in hono-
randa & compledenda, propemodum ad inuidiam, Societate noftra,
profedointelligetfuiiTe bane eo apudipfum loco, quo maioreede non
potuit. Ad obuium fibi aliquando Francifcum Borgiam ledicamfuam
ftare iuffit in publico, ibique cum illo perquam familiariter egk/exem-
plofane rariilimo in illaiupra omnes homines eminentiffima aignita-
te) feu veneraretur in Francifcofanditatem,feu Societatem in illo com-
plederetur vniuerfam. Sane quidem vt oftenderet, quam fibi cordi
dfethicOrdo, dotatum eum pnuilegiis ampliflimis, & exemptum iuri
ac poteftati omnium, prasterquam fuo,inter Mendicantes quos vocant
Ordines eife vnum voluit,& voluit nominari. Socios ille Vaticanas poe-
nitentias tribunalibus publicis iudiccs impofuit, cum fumma poteftate.
Eofiiem ipfe ad Vniuerfitates admitti omnes voluit cum pleniflimoiure
docendi. Fuit vt murandum a Pio Societatis habitum clericalem, quo
nefcio rumore fpargeretur in vulgus: hoc ille audiro, oAbjit,  inquit, a
nobis tamgrandepeccatum.  quafi nefas etfe duceret, Iesv & Apofto-
lorum fedatores, alio quam ipfum I e  s v M & Apoftolos, hoc eiteom-
mu ni, habitu infigniri.

lam vero cum rccordor Gregorij Decimitertij, cum eius in Societa¬
tem cnmulatiffimc velut aggefta beneficia reputo; fic afficior anitno,
vtlibere audaderque fentiam, nec quid maius ab illo concedi,nec Ipe-
rari a Sociis potume.

Aptus firmandas Polonum inter & Mofcum pacis arbiter quasreba-
tur; in Societate inuentus efta Gregorio Antonius Pofleuinus. Edocen-
di erant Libani moncis accolas Maronitas-, ad eos Thomam Radium 8c
Ioannem BaptiftamEliannm dodores caftasFidei Gregorius ablegauir.
Erat in amplifiima quapiam orbis (quam  appellant) Vniuerfitate ftu-
diorum, reducendus in viarn, a quatemporum malignitate innocenter
prope defciuerat Dodor Theologias nominatifiimus inter iuos ■,  non al-
teri quam Francifco Toleto Societatis Romaš Theologo negotium a
Pontifice demandatum. quod ille fuauiter fortiterque confecit.

Legetat idem in Magno Leone, Romaš potiflimum , quas ex magifird
erroris  iamolima Petro fada eft difcipuL everitatis , conculamdas Pbilo/b-

pbite

liber qvintvs. SOCIETAS HONORATA. 653

phi<s optniones,  & dijjoluendas terrenec fxpienti<s <~uamtdtes.  Itaque, ne vila hic Colle -
vfpiam gens ignoraret quod Roma docuiifet, nouurn in ea fapienti« g lum
domicilnim ftruxit,magnificentia & amplitudine tanta,vt non vna do-
mus Ted oppidum viderecur, illudcjue Vrbis Gymnafium, fiue Roma- Sodeuti
num Collegium,nominauit. Et lam dodiinas folidioris omnifcjuedifci-
plin« ereda erat fedes, arx condita, claflls inftrudta: at vnde potilll-
murn redores propugnatorefque ac pr«fides penerentur operi tanto?
vna, pr« omnibus, quibus tune abundabat Ecclefia, & Roma potifli-
mumplena erac, Ordinibus fapientia & virtute confpicuis, vna, in-
quam, licec omnium minima, I e  s v Societas Gregorio placuir, cuius
fidei iuduftri«que & pietati moles illa tam ardua crederetur. Itaque
in ampliflimi patrimonij pofleffionem vfumcjue perpetnum dedudi
funt Sod j illa manu,qua mundus regicur vniuerfusjquo Gymnafij toto
paflim orbeceleberrimifamam primam dodrina & virtute promoue-
rentetiam in maius. In hocille Collegio primum inftitutam Annun- Sodalita*
tiat« Virginis Sodalitatem approbauit Apoftolico diplomate,quo eam- teB : Fir ;.
dem ample indulgcnterque dotauic fpiritualibus doniš, tranflata in Ge- f
neralem Praspofitum Societatis Ies  v eiufdem toto orbe propagand« firmat:
Pontificia poteftate. Illuftre eft quod in aula principe huius Collegij Generali
ouadratis exprelTum litteris maximorum beneficiorum breue com- Socteutts

1  1. U poteliatem

pendium exitat: tradneim

propagan -

GREGORIO XIII. PONTIFICI MAXIMO^
HVIVS C OLLEGI I FVNDATORI
SOCIETAS I E S V
AMPLISSIMIS AB EO PRIVILEGIIS M V NIT A,

E T

INGENTIBVS AVCTA BENEFICIIS VNIVERSA,

IN H O C TOTIVS ORDINIS SEMINARIO

PARENTIS OPTIMI M E M O RIA M,

SVIQVE GRATI ANIMI MONVMENTVM

P O S V I T.

Qux tanta, & plura etiam,vitro ingefta Societati munera dederitne
afFedui Optimus Maximufque Pater & Paftor, an iudicio prudentifli-
mus rerum omnium aeftimator &iudex,ignorareego malo, quam di-
cere: hoc quidem certum, fuifle eum ad promouenda Societatis noftrae
ftudia mirabiliter inflammatum; quando, inter cetera qu« toto paflim primor
orbe ad maiorem Dei gloriam patrari ab ea quotidie audiebat, anno Ia P omie
demum m. d. lxxxii. trium Regum Iaponi«, Francifci Bungenfis, de^ducen-
Protafij Ariraenfis,& Bartholomxi Omurani confanguineos 5c Lega -tibtuSonh

N n n n 3 tos admm -

Clemens
Vlil. re*
flitttedam
c ur at in
Poloma
S o de ta-
tem.

Pauli V.
in Societa-
temfattor.

Cregoritu
XV. Igna~
dum &
Xatterium
canoni-
%**•

Vrbantu

VIII. tam

tum olim

Cardinalis

JSfuntius

iniuriofam

Socictati

columnam

deiidenda

čarat.

<$54 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

tos duos nobiliffimos adol'efcentes,Mantium Ifum & Michaelom Gin-
ginu m, primitias iflius Ecclefia?, deducente eos inde ab vltimo Oriente
tot per terras Sc  maria P. Alexandro Valignano, pedibus facris affufos
vidit; intercjue fuas & fuorum lacrymas, limpidiffima: teftes la?titke,eft
amplexus. Negabat enimuero alio quam filiorum loco habendos e (Te
abs fe Societatis homines, per quos fančtas Sedi ad obedientiam fub-
mitterentur populi tanti, ad inftaurandas Europa? ruinas,aliopropemo-
dum ex orbe conquifiti.

Qua? autem res Clementem VIII. irripulit, vc miflis ad Sigifmun-
dum Bathorium Legatis, denuo recipiendam ab eo curaret Societa-
tem, quam eius florentiffima ditione potita hasrefis exturbarat? Quid
illum ipfum idem pro ea conari iuffit in Gallia? exiftimatio, vt opinor,
quam de Societate I e  s v habebat. eiufmodi, vterederet murum oppo-
ni firmiorem pro domo Dei nullum poiTe contra impetas armatas im-
pietatis, qnam Sociorum in doktrina Sc  virtute conftantiam.

Quid porro dicam de Paulo V. quid de Gregorio XV. quid de
Vrbano VIII? Horum fane voluntatem in Socios propenfiffimam fi
attendas, non adhuc remififle fe lapfu temporis (quod fieri in violentis
motibus folet,) Maximorum Pontificum impetum potius quam affe-
čtum benefaciendi $ociis,fed etiam fe intendifle iudicabis. Neque vero,
fi magnorum virorum ettnibil expetendum fibi,nil promouendum co-
gitare, nifi quod laudabile efle Sc  pra?clarum videatur; dubitare qui£-
quam poterit de Societatis laude prteclara, quamtanto expetendam ftu-
dio } & promouendam conatu Pontifices Maximi cenfuerunt.

Ille,quemiam primb nominaui, Paulus V. fiue cum Byzantium Sc
Belgradum Socios mifir,ad afferendam promouendamquein illis vrbi-
bus fub barbara Turcarum fuperftitione gementibus Catholicam li-
bercatem, fiue cum in vitima Sinarum Reg n a foluentes inauratorum
voluminum bibliotheca donifque amplimmis cumulauit, quantum
ipfe Sc  Societati tribuit Sc  virtnti fuae!

Omitto a tribus his,quos modo recenfui, ac pradertim Gregorio XV.
pluribus e Societate iloftra fančtiflimis viris, Ignatio, Xauerio, Borgia?,
Aloyfio Sc  ceteris Konores Beatorum publicos eflfe decretos.Sileo qua?
fa?pealias 3  ac demum nuperrime Vrbanus Optimus Maximns perfe
ipfe& fuos illos vere Eminentiffimos Cardinales Barberinos, in fa?cu-
lari Societatis noftra? Iubileo exhibuit argumenta toto iara orbe notifi-
fimi, nec fat a nobis promeriti fauoris.

Vnumfane (quia Vrbance beneuolentia? finem vel qua?rere omino-
fum eft, vel inuenire difficilej animi eius erga nos,olim feliciffime au-
fpicati, initium difiimulare autpmerire non debeo. Ipfo hoc inchoan-
te fieculo decimofexto mifius a Clemente VIII.  Vrbanus, ('Maphaeus
id temporis Barberinus )  Apoftolicns extraordinem Nuntiusin Gal-
lias, gratulaturus Henrico I V. & Maria? Medice^ Regibus Chriftia-
niffimis primogeniram fobolem Ludouicum XIII.  vbi Parifios venit,
vidit illico ( erat enim iam tum fagax Sc  oculata prudentia magni viri,
&vel olim dignaqua? ex fumma Ecclefia? fpecula in omnem eius re-
genda? partem animum Sc  oculos intenderet) vidit, inquam,ante Sena-

torium

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HOHORATA. 65 Š

torium palatium fhntem adhuc infamem pyramidem in Religiofiffirnue
Societatis dedecus nuper erečtam ab iis, qui haereticorum plus asquo
rebus aliquandoftudentes, Sociorum innocentias vel ignaros vel inui-
dos, aufcultarant. Sed non tulit Praeful zequiffimus tantarn virtuti iniu-
riam fieri in Chriftianiffima ciuitate ■ & eos, quorum integritatem ve-
nerarentur etiam barbari, ab ipfis Ecclcfia: Romanas filiis coneulcari.
itaque qua erat & prudentia mentis, & pietatis affečlu, &incorruptio-
neiuftiti^j vfus etiam apudRegem Apoftolica libertate dicendi, nmui
fufcepit innocentise patrocinium, & fe fecuturis Ecclefia; Principibirs
exemplum dedit imitandae virtutis. Quid multa ? fuadente & vrgente
NuntiOjdeiecit Rex iniquiflimum infamiže nuinqnam promeritas mo-
numentum; & ita quidem deiecit, vt expetenda Societati, non fugienda*
fuinfe tantalicetiniuria videatur: minus enim ab erečta in nos coliimna
dedecoris, quam ab eucrsa per Henricum, agente Barberino, exiftima-
tionis &c  gloriae redtindauit.

Et in his quidem Summorum Ecclefias Principum promeritis in ‘Parfa*
nos immortalibus haerct animus & acquiefcit •, fed minorum. qii ^sZTeutem
que (tametli Eminentiflimorum) benefa&a referre gratas Societatis aliorum
candor hortatur. etiaTrin-

Sed errat hic, fateor, erubefcitque mens fcribentiš ad vtriufque pur-
pura^Ecclefiaftic* paritet &c  Fecularis 3 ingens ftudium,quo certatim illa
non inVrbefolum vna,fed ipfo paflim orbe & profecuta nafcentem e ib,

& tantum-non obruit corroboratam licet atque robuftam agendo pa-
tiendoque fortia Societatem. Quantum elb (dicaul enim Ene ordine
temporum delečtucjue perfonarum, prout feanimo meo ingerent opti-
morum virorum & Illuftriflimorum Principumgefta prasdariffima in
oftenfionem exiftimationis eius quam de Societateconceperant) quan-
tum eft } inquam, ftudium illudj quod quadam aemulatione & conten- itetbčar*
tione beneficentiflimae voluntatis,cumulatim exhibuerenobis Farnefij, dihaliuM
CarafFae., Ludouifig Barberini, Maximofum 8C  Optimorum Pontifi-
cum nepotes Eminentiflimi, & pofterorum noftrorum immortali me-
moria digni? teftantur quod dico, & qux iam pridem in Vrbe ftručbi
funt, qua:que jftruuntur adhiic, & quae ftruentur in poltenim, magnifi-
centi^ pluiquam regiae monumenta, I e  s v, Ignatio Xauerioque con-
fecranda.

lam Othonis Truchfcfij Cardinaiis Auguftani quanta in Societatem
lEsvpropenfio animi, quantis indiciis, quantisque parne ad virtutis
ipfius inuidiam teftimoniis comprobata! Caroli Cardinaiis Lotharin-
gi & ceterorum qui ConcilioTridentino interfuerunt totius orbis An-
tiftitum , ille in nafcentem adolefcentemque feliciter Societatis Ordi-
nem fenfus fuit, vt certatim quam plurimos vndequaque Socios fub-
mitti fibi conftantiflime flagitarint, illud diferte aderentes,^ (quod
nominatim de Lotharingo narrant hilborias) ipji Societatis Pr£poJzto m
amanda tucndJ.CjueSocieta.te mhd cejfuros ,fuisque h um er is eam in Galhd , <&*
r vbicumque gentium poffent, fujlentaturos.  Qure tanta in Societatem ftu-.
dia 3  vel excitarit ipfe primus, vel certe inflamtnarit ardentiusgPius IV.
id temporis Paftor Ecclefix, Pepe alias,ac nominatim coram Cardinali

MoronOj

6$6 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Morono, & Duce Ferrariae aliquando profefius, fe  Societati de Fide &
Religione tanta promerit x <-vfque adftnoainem ejfe fauturum.

Nec minor Henrici Gardinalis Eborenfis ■,  maioretiam CaroliEpi-
fcopi Virdunenfis in Societatem animus fuic; n on verbis ille, led fačfcis
illuftribus, atque adeo vno omnium maximo comprobatus, quo hic,
poteftate fibi tada a Gregorio XV. fanguinis ordinisque fui purpu-
iram, vtramque tam nobilem, tam illuftrem,cum Societatis Iesv Reli,
giosa modeftia eommutauit.

p Carolus fane Borromams, ille poft hominum memoriam fandiffi,
mus Cardinalis J & digniffimus,in Mediolanenfi Archiepifcopatu, poft
tanta etiatn faecula,fuceeflbr Ambrofij, aduerfus Ordinem noftrum in-
tegerrima voluntate pronum femper & promptumita fe geflit, vt cogi-
tare eum de ingredienda Societate plurimi dicerent, ipfeque adeb
Pius IV. Pontifex iudicaret. Quidquid fit fueritque de farna homi¬
num faepe non vera, Carolus fane (id quod veriflimum eft) fua olim
tiim confummata: fanditatis initia,& prima quafi femina,imprefta hbi
a fando Societatis vfu Si  confuetudine fatebatur.

Alexander Cardinalis Vrfinus, ille qui annis abhinc pauculis,
m. d c. x xv i; Romte deceflir, tanto in Societatem ftudio fuic, plus
Vt in illa, quant in purpura fua viuere crederetur.

Denique, vt omittam innumeros alios ex Hierarchico Ordine, omni
adhuc loco & tempore,cultores Societatis eximios & patronos (ne arda
nimis commendatione & angufta commemoratione nominum tam
magnorum, deterere potius quam augere videar ampla in Societatem
ftudia & merita ingentia , eorum prascipue, quorum fpirantia etiam-
num fačla loquuntur omni oratione potentius) fimul & femel, vno
velut ore totius Eccl efix y  totum dico quidquid in hoc laudum genere
OneiUj  de Societate dici poteft. Auguftiišimus illeSenatus (vt obiter ante te-
Tndentt-  t jg e ram) fandiflimumqtie Religionis Concilium, quod ruentibus in -
tatem  /?«- penis Catholica: rebus Eccleha: annis ante lam plunbus coadumTri-
dium ex~  denti fuerat, cum demum prioris fasculi anno fupra fexagefimum ter-
proponi - ihlui inciperet, finemque fpedaret; tanta, confpirantibus yndique

tur.  conuenientium Piaefulum ac Principum teftimoniis, de recenti hac
Iesv Familia inaudicrat, tanta in Lainio, Salmerone, & ceteris ad Con¬
cilium vocatis hominibus Societatis coram quoque Ipedauerat; vt,
quanta eam haberet in exiftimatione,pluribus id quidem fepe alias, at
duobus pržfertim indiciis denique commonftrarit. Horum vnum
hoc eft, qubd, cum inftituenda iuuenum Seminaria cenfuiflet ad ido-
neos miniftros Ecclefhe formandos, acnemo prope elTet quinon hu-
iufmodi prouinciam Societati in fua quilque dioecefi animo deftina-
ret, ac permulti Collegia in eam rem poftularent - y  Senatus ipfe, lauda-
taapprobataque tantorum Prasfulum voluntate, iplamet Societatis Col¬
legia prasftantia quasdam iuuandie Ecclefis Seminaria efle pronuntia-
rit. Alterum eft, quod, ciim de Regularibus Religiofisque hominibus
tradaretur in Concilio, eftentque extra illud maleuoli, qui contra So¬
cietatem apud varios magni nominis Antiftites moliti multa vellent;
non folum non inuentus fit aliquis ex tanto Prtefulum numero, qui

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6$?

aliquid contra Societatem diceret c (Te ftatuendum; fed ipfum quoque
Concilium, etiam cum honorifica teftificatione approbata; a Sede A-
poltolica difciplinre, fummoque omnium cum confenfu vnam Iesv
S ocietatem a quibuidam legibus, qua:ceteris Fvdigiofis iniungeban-
tur, exceperit hifce verbis: Per heec tamen fancla Synodus non intendit ali-  seff.ij.c.i«
quid innouare, aut prohibere, qum Rehgio Clencorum Societatis  Iesv, iuxta
pitan eorum Injlitutum , a Šantla Sede Apojlohcd approbatum, Domino (djr
eius Ecclefa inferuire pofjit.

Nec iegnius Ecclefiaftico hdc quem vocant ordine in tuenda Sc s*cuU-
amplificanda dignitate Societatis, Principum Sc  Rerumpublicarum
ordo politicus laborauit, adeo vt (qui potentia; fsecularis in vtramqiie^^ ww
partem vel odij vel amoris impetus eft in agendo) non fatis ille fibi politico-
aliquando in procuranda Sc  defendenda Sociorum apnd omnes late po- rUmde ( r£
pulos exiftimatione temperaiTe videatur. Nefcit hic quo fe vertat,
quid primum, quid deinde conle&etur oratio meaj adeo in contentio-
nem amaulationis honeftiflima; ingerunt fe rnihi potentiflimse fami-
lhe Ca;farum ac Regnm, omnes pro fe primarum in Societatis expli-
canda gloria partium ftudioEe. Quam larga Lufitanorum Regum ac
Principum (vt ab his incipiam prarrogatiua primi temporis) ipfis ab
incunabulis vixdum edita; Societatis, in Ordinem noflrum benignitas
ftiit! Ioannes III. ille non tantum Lufitanias Rex, fed Orientis patro- Sodetati
tius Ecclefiaj,ac minima: Societatis vere pater, cum quacumque licet|"^ ( r *“
impensž omnes qni efient vllibi terrarum,Societatis homines in FLegnis /„*». /// ;
fuis alere & educare percuperet, ad eius conftituenda Sc  confirmanda Rex L "f'- L
per Sedem Apoftolicam tundamenta non fuam tantum, fed etiam tam *'
Imperatoris Gallkeque Regis operam iriipense detulit 3  religiose con-
fecrauit. Quoties ille non alienum duxit a Maieftate fua Socios vel
iegrotantes inuifere, velillac, vbi ageret, forte tranfeuntes ad fe omnes
adducere; velut fi fefe eorum, vt filiorum,confpečht pater induIgentiA
fimus recrearet. lili India inuečtam in fuos fines Societatem ; illi Xa-
uerium Legatum primo Apollolicum, tum deinceps Apoftolum ipfiuS
India;, debet Societas; illi ffcručta & hic Sc  in Oriente gymnafia, illi
redificata templa; illi commiifam etiam Regiae iuuentutis inftitutio-
tiein; illi confirmata Sc  conftabilita docendi dicendique priuilegia; illi
denique paternum h ti n c tuenda; Sc  obferuanda; Societatis animurrt
fuos in pofteros, ipfiunqueadeb Sebaftianum, Sc  poli eum in Regni
fui dignilfimos heredes Aullriacos Principes plene transfufum, & de¬
bet, Sc  debere fe gaudet. Quid ? parumne facit ad comtnendationem
Societatis, alte imprelTam animis Sc  affe&ibus Lufitanorum Princi¬
pum, qubd Ludouicus ipfe Ioannis Regis frater de capeffendo com- ludoni-
muni cum Sociis vitae genere ferio cum Borgia conftanterque delibe- CHsJoannii
ranit? perfečturus haud dubie, nifi Ignatius primo, ratus futnrum m a- R ^/ 0 £~
gis e Dei gloria, fi tališ vir a fratris Regis latere non difcederet, tum totem
etiam prrepropera mors votis fan&iffimis tanti Principis interueniffet.

Armet hic fe contra ftudia partium iEqui(fima fcribentis manus
oportet, fi tantorum in Societatem virorum ftudia exarareftylo velir,

Sc  fi Catholicos cum Chriftianifiimis committere, fi cum Auftriacis

O o o o atque

am-

Barbaro-
rum Re¬
gam ftu-
diumitiSo
cietatem,

Iaponttm ,

658 1 MAGO PRIMI SiRCVLl SOC. IESV.
atque Polonis Valefios atque Borbonios comparare, ipfosque adeo Re*
ges orbis terras, amplificandž Societatis omnes pasne ad asmulationis
inuidiam ftudiofos, inter fe conferre defideret.

Quis Albertos, Lcopoldos, Carolos, Guihelmos,ceterosque Archi-
duces Auftria:,.ac Bauarias Sc  Lotharingiae Duces ? quis Sacri Imperij
Principes Eledores ? quis gentem Mediceam atque Farnefiam , Sc  in
Iiac Duces Alexandrum atque Rainutium ? quis minorumquidem no-
minum, led parium tamen animorum', Proreges & Principes, & inter
bos Ioannem Vegam,laudatiflimum illum pro Rege Catholico Sicilije
Prafidem,  recenfere poffit pro libri huins anguftiis ample fatis, & pro
fuis in Societatem meritis immortalibus gloriose ? Sed commemora-
buntur illi, Sc  iam faspe commemorati funt a fuis quique clientibus,
iccernitati ipfi non tam Sociorum votis Sc  vocibus, quam fuis quique
operibus commendandi. Viuunt hodieque &adhuc fpirant, imovi-
uent fpirabuntque femper facris Sc  Religiofis aedibus Deo Sc  Societati
conditis prima ftatim in fronte opernm maximorum infculpta nomi-
na, non tam verenda maieftate qua pollent, quam quo valent, Sc  valere
fuos optant,amore veneranda. Leguntur loco non vno, Sc  loquuntur
expreffiusomni voce Ferdinandi, Philippi, Alberti: fpedantur adhuc
Caroii,Henrici,Ludouici, tria prasfertim inde Catholici, hinc Chriftia-
niflimi ftemmatis aufpicata nomina, non leuibus infcripta foliis, fed
monumentis Societati, imo asternitati, pofitis dedicata.

Age vero nune (quoniam qux longiiis ab Europa noftra fiunt, &
excipiuntur auidius,& rarius audiuntur) quanta Societas fuerit apud
externos, eosque etiam barbaros, Reges ac Principes in veneratione,
(quoad licet per rerum magnitudinem ) obiter videamus. nimirum,
numqnam fe hominum virtus & merita produot illuftrius, quam cum
fentiuntur Sc  fufpiciuntur etiam ab iis ,qui nil fentiunt nifi quod ferir,
nihil nifi quod humano maius autumant,admirantur. Ordiamur,fi pin¬
cet, a Regibus illis quos in extremum Orientis cum Iaponiis fuis infu-
lis auulfos ab orbe mortalium velut in metana quamdam Apoftolicae
virtutis, folis adeundam Xaueriis, natura fepofuit. Exceptos illi cum
Xaueriofuis finibus Socios fic primo amplexi, fic venerati funt, vt fi-
mili honore ne fummos quidem fuorum Principum ipfi dignarentur.
Recordetur animo, qui hasc negat, affidentem aequali in ftrato ac fede
cum Bungenfi Rege Xauerium, fimul ad venerationem praefentium
Procerum, & inuidiam circumftantium Bonziorum. Quid? mino-
rifne Ioannes Vtayns, Rex Sc  ille Bungenfis, fecifle Societatem potuit,
quam alter ille Xauerium, quando Sociorum in terras fuas aduentui
acceptam referre fe profperitatem ac propagationem Regni ac tori fui
adhuc fterilis, fidenter Sc  faspe profeflus eft?

Prima illa fortunatiflimapoft hominum memoriam fupra iam a mc
commemorata legatio ad Sandiffimum Dominum Gregorium XIII.
a tribus Iaponias Regibus per adolefcentes Regij fanguinis inftituta,
&vni Sociorum tutelae ac fidei commendata, quantam arguit apud
omnes Iaponias Reges ac Principes Societatis huius minimae veneratio¬
nem ! Hanc fane Sc  complexi funt animo paflim omnes, Sc  vnus etiam

ex

LIBER OVIHTVS, S O CIE TA S HO N O R AT A. 659
cx Legatis adolefcentibus Roma redux in patriam, per vota Religiofa
ftifcipiens >  prarierendam fcilicet eile cenfuit paterni fanguinis & Regij
ftemmatis dignitati.

Quid porro Iaponum iudicio fapientidimi mortalium Sinas ? ne illi
quidem licet admiflam fegnius Socieratem minore quam illi aut loco
aut exittimarione coluerunt. Omitto quje de Sinenfium Imperatorum
ac Procerum veneratione perfjepe nofttis hominibusexhibita,in Mat*
thsei Riecij accufatiffimis de Regno Sinenli Commentariis Nicolaus
TrigautiUs adnotauit. Etiamnum fpirantis apudeos pričel len dsgue in
omnium opinione Societads teftimonium eite paterit, quod nouiffimis
ex Odente licceris de Sinenfis Imperatoris in nos animo Sč  volunta-
te perfcribitur : eum fcilicet religiofiflimis iuxta ac fapientiffimis no-
ftrorum hominum modbus delečlatum, itaapud animumfuum fta-
tuiile deiisj  vt  regendis eos ftii vice R.egnis Prouinciisque vaftiflimis
admouendos (vti  pauloante dixi) efife decenieret* quam quidem prin¬
cipom inter Sineiifes Proceres dignitatcm cum intellexit a nobis mode-
ltereijči, versa in maiorem tanta: virtutis admiradonem veneratione,
Socios plus etiam quam ante Ubi comrnendatos Sc  charos , fimdo ex-
ftruendis in vrbe P^egia facris ac Religiofis xdibus imperriuit.

Annus iam a Societads noftras: cdnnrmatione cen telim us eft. Eius
tum geftaj rei mcmoriam die xxvii. Septembris aIiquando recurren-
tetn Žela Chriftus, frater Imperatoris Abaffinij anno m. dc. xxiv. ap-
paratu quam exquifitiflimo celebrauit: inter quem ipfe , abiečto quo
vtebatur habitu pdncipali, nigram indutus togam ex more Societads,
prodiuitin publicum, numquam alias magis, ambit£ non fibi, fed So-
ciis glorise candidatus. nimirum non Proregem fe, quodes cum illis
ageret, fed filium haud verbo magis quam opere teftabatur 5  affirmans
totornatoS virtutibus noti pode non fummi fieri abiis,  quorum ani-
mos probitatis fpecies,non vmbra vel inuidia occuparec.

Fuere Sc  alij Proreges Abaffijr, prioris iftius in cdlenda Societate
temulatores eximij: Iiorum alter, cum indignum le diceret, qui vel in-
fimum gcnus officij Sociis exhiberet, Chriftianum hominem mune-
ribus ample donatum fux  etiam menfae adhibuit, caufsa non alia,
quam quod  Societads noftra: Patribus miniftraret. quin eo aliquando
fe demiHionis abiecit, vt ciborum etiam reliquias, qure a religiosa no-
11 r or um refečtione fupererant, fibi fumendas cum fumma veneratio-
ne colligeret. quade re cum moneretur a Patribus, verecunde fcilicet
ac tantum-non molefte ferentibus nlmiam prope tanti Pritlcipis abie-
čtionem, negauitquid commodiusindulgeri poife canicula:, nec quid
fumi ab ea melius, quam micas a dominorum mensa deciduas. Fuit
cjui venienti cuidam e Sociis in Damoti Regnum cum explicato in
luos ordines toto cxercitu obuiam venerationis ergo procederet; vtro-
que dltionis illius, Ecclefiaftico fcilicet Sc  Religiofo Clero,fuis cum in-
ftrumentis Sc  machinis fubfequente: qui honor exhiberi etiam illic
nifi fummis Imperatoribus non folet.

Quid? quod Abafsinus Imperator oblatas fibi conditiones pacis ab
hofte fieuifsimo, quem etiam ipfe metuebat, abominari maluit quam

Oooo  i admit-

SinenJiHm,

Abajfirii *s

rum.

Ferdinan¬
du s II.
Regam
tmninm
(S Princi-
fum ad-
rterftts So-
ae tat em
fludia com
■plexits vi-
detHT .

660 1 M A G O PRIMI SdECVLI 'SOC. IESV.

admittere-, propterea qubd ea Sociorum faluti & incolumitati iniqu^e
& iniuria viderentur, ipfo palam conclamante Imperatoris exercitu
bellum pra pace, mortem pra vita cxpetendam efte podus, qtiainvc
hoftibus dedi paterentur eos, a quibus v iam falutis edodi, amarentur
Vt filij, defenderentur vt clientes.

Intellexerat idem Imperator Abaffia matrem Patris Petri Paezij ex-
ceftiflfe de vita: quid ageret? nefas efle cenfuit nondolere. itaqueplus
eciam, quam fi fuam ipfe matrem extuli(Tet, afflidus Sc  mcerens,totum
illum diem imprarifus in ludu &: in pullce veftis rquallore tranfegit.

Quo minus mihi Europaorum ctiam Procertim aut noua videri fo,
lent aut inuidiofa beneuolentia ftudia, quibns large humaniterque
profequuntur eos, d quibus fic inftitui ad probitatem moreš hominum
atque vitam, & ipfam fic defendi Ecclefiam probe fciunt,

Fuerit crgo ille, pod natos notosque Germanih Cafares fandilfi-
mus Sc  potentiflimus, Imperator Ferdinandus II. in Societatis curandi
acpromouenda decora Sc  emolumenta fupra modu m oranem prodige
_ liberalis; inconfideratus certenonfuit. obuerfabantur videlicet animo
eius huiufce noftri Ordinis iam inde ab exordio fui in Deum Sc  Reli-
' gionem inflammata ftudia, atque ad’ laudem virtutis omnis opera.
. exaggerata. quaquidem hic mihi commemorare, tam non licet prohi-
- bente modeftia, quam licuit oprimo Cafari vrgence cum fua beneuo¬
lentia commendare.

Interimtamen, quia (vt ille loquitur arcanorum operum Ferdinan¬
di Csfaris teftis Sc  iudex) orbe mmuerfo indice }  tenerrime SocietatemlEsv
dilexit ; patitur, nifi fallor, imo exigit hic locus, vt non tana in Societa¬
tis noftra, fatis iam fuperque mundo cognita, comfnendafionem,
quam in argumentiral aliquod animi grati ex ingentibus Sc  immor-
talibus in nos promeritis pauca commemorem . Quod vt faciam, ni-
iail dicam de fundatis Sc  eredis domiciliis Societati plufquam deccm,
nihil de inftauratis Sc  dotatis minimum duodecrm, nihil de vfu ac fa-
miliaritate perpetua, qua, polito velut diademate ac Cafarea Maiefta-
te, priuatim compledebatnr Socios, Sc  admittebat ad tradationem Sc
ofcula fua: dextera benigniffime exporreda. Hoc dicam, quod non ab
vno quopiam aut inuido aut amico, led vulgo iadatum eft, Ferdinan-
do tangi (gr oculosffi puptllam , cum Societastangeretnr■, nonpojfe <^;llnm So¬
cietatis boHem cenferi , qui Ferdinandi hofiis non ejjet $ qm Ferdinando bene
rvellet , emn bene njelle Societati.  Adhac, quotiesa fuis ipfe filiis Auftria-
cis Principibus, etiamaum Regibus Sc  Prafulibus,aut falutaretur ad-
ueniens, aut iifdem vel abeuntibus vel abiens ipfe felicia precaretur,
folenne femper fuit, vt amandam colendamque Societatem pracipe-
ret, dicens: id fi egerint,fehces ac beatosfore.

At vero iam tempus eft, vt noftrum hoc opus, grato ac fimplici
egreflii ad commendationem Societatis noftra plus niipio forte proue-
dum, in fuum aliquando ordinem reuocetur; ac deinceps ad publiciral
eius encomium non ego vitra, fed ipfi de ea, qui illam amarint, quin Sc
qni oderint,eloquantur:certiflimnm nimirum Sc  immortalis farna pra-
conium hoc eft, cum Sc  verbis opera, Sc  operibus verba refpondent.

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA, 661

C A p V T D E C I M V M.

Attčt m  Sr amplificata Societatis  I e s v exifčimatio a rjiromm
Principom tefčimomis , qm deilla , <rut mer mr c brni,

Jic magnifice cmfmmnt.

A  Ge ergo genus illud commendationis expiicemiis, quod totum a Maiorum
jf%^  verbis efl 5  non verbis tainen fucatur inambus , fed in pedoribuS l ff e s n fpf‘
ascjuiflima beneuolentia prardicis natum, laudatiflirais encomiis enite- minoribus
fcit. Magnam fane Čc  bonam laudis partem illa praefertim fibi vendi- aci  vinu-*
cant, qiue a claris viris vel prolata grauiter, vel teftata fideliter, gratapo \ em *
fterorum memoria ;etcmis fignata litteris merico comprehendit. Ha- V v
tum nos ex abundanti copia hauriemus tantum id, quod ad commen-
dationem Societati leruiaC, non quod officiat veritati: fruditm inde tri-
plicem, čc  reddic^ gratitudinis, čc  ftimulatce noftrorum hominum vir-
tu tis, čc  amplificatce Dei glorije relaturi.

Ordiamur, fi placet, ab iis, qui ( ciim fint aeternas Religionis, ac fiub- Tesilm-
dudae a mortalium fenfibus Diuinicatis incerpretes, Ecclefice Romana ? ta Po
Antiftites, gentiumque cuftodes omnium ) quoc verba tor oracula, quot ^cktath
apices tot veritatis myfteria proloquuntur.

Quid intet hos Paulus III. ille fundatae Societatis primus confirma- Pauli m,,
tor ac patronus? Defcriptum fibi Socioritm Inftitutum 6č Ordinem cum
legiflec; mhil ejfe in eo,quod pium & fancium nonfit:  adhaec ipfos fibi fup- in Buiia,
plices Socios, Špiritu Jani?o ( naftne creditur ) ajfatos  pronuntiatiit. Mo- Re z mhti -
deftum hoc čc  breue, quale fcilicet inferibi fundamentis folet, veram
ta men & efficax recens approbatar Religionis encomium fuit. altius ad-
duda eius fabrica, altius etiam ČC  amplius efferendum fuit: nimirum
vt deinceps idem ille Paulus afifereret Societatem ejje agrum fertilem , qui  m Buiis, n*
non annis^feddiebus fngulis multiplices (fr nabereš JruElus proferret . Fuit cetdeiitm *
Vt ( quo nefcio an maius aliquid aut breuiusdici pollit) admiratione
motuš eariun rerum, qu£e a minima Societate maxima gerebantur, Špi¬
ritu* Dei efi hk,  palam čc  Ubere teftaretur.

Iulius, čc  ille Tertius, qua motus ratione fuerit ad ftabilitam iam a Julijin.
Paulo Societatem robuftius etiam confirmandam, fatetur hisadlgna-
tium verbis: Sacree Religionis , fub qud dilecli filij Societatis  I e  s v reieSOsin  Buna.D*-.
feculi naanitatibus gratum AltiJfimo pr<ebent fub humihtatis JJnritu famuL - USt $ iu
gum, (fr feruentibm fludiisper exempla nairtutum,& folidam doElrinam s alios.

\ad diuinae Maiefatis obfequia trahunt , fauor expofdt , (fr deuotionis naefira
'merita nos mducunt , &c.

Quid Marcellum II. Ceruinum illum vi* oftenfum Ecclefix Pa -Marcelu
trem, didurum fuifie de Societate, quid feripturum exiftimatis, fi vel D.
tanmlum vt aliquid Pontificio ftylo conderet, iuperefie potuiflet ? Sane
quidem tanto hic flagrabat amore h mm Societatis , nat nonmmquan,f, cum de  M , lrtinuj
ed fermonem baberet, difcedere ab ednaerborumparfmonid, quee ei natiua erat }
\videretur.Ahquando m conuentu plurimorum hominum de hac Societate laquensS0cA.1l "
dixit,fe non legijfe ( quanmis ejjet in bifor iis naerfatiffmus ) nalil bornim poB  num ' 6 °'

O o o o 3 o Apo-

Pii ir.

ib Bulla, Dj
Mi Jilij-

Sacfnnus

lib.4.nun>.7.

<S6^ IMAGO PRIMI Sa£CVLI SOC. IESV,

Apojlolorum tempora concejum fuijfe d Domino, quod Patri fgnatio, r vt )  dum
' Viueret, tantum operiš, cuius fuijjet ipfe injlrumentum , mcrementum Videret.
Signijcabat autem, apertijjima hac teftificatione declarajfe Demn homimbus,
cguantum hoc Injlitutum approbaret. h paulo ant e qudm conclaue iilud ingre -
deretur in quo Pontifex renuntiatus ejl, dicebat quodam die miht, deplorans
nojlrorum temporurn corruptelam, c um ex pluribus rebus, quas in mundo geri
r videbat,grauifjimum caperet amtno dolorem ; in illis tamen rebus, quas Domu
nuS digmbatur per Societatem noBrarn oper ari,acquiefcere recrearifolere.

Poflqmm eleffus fuit in < Pontificem  > Patri lgnatio,meprafente ,dixit, delibe -
rajjefe omnino duos Sacerdotes nojlr* Societatis apud febabere, cum quibus
de grauioribus rebus communicaret-, proptered 'Videret quos ilhdare ve/let.

Inuidiofum prope fit quod a Pio IV. paternus in nos afFectus expref-
fit, nifi paruulomm filiorum, II non merita, certe grada aliquid fibiiuris
apud ftitdiofiilimos fui patres pra; filiorum reliquis arrogarent s iilud-
que maiores ipfi minoribus benigne concederent fuauiter indul-
gerent.

Etji (  inquit ille )ex debito Pajloralis officij fngulos Religlofos, qtti i Jj>re-
tis huius tranfitorij fcctili pompis, tugum Religiomš libenter amplexi,propriam
•Voluntatem abnegare, & m deliš thefauros fuos reponere decreuerunt, paternd
dile&ione profequamur ; ad illos tamen , qui Jicut nornen Sociorum  I E s v aj
fumpferunt, it a. opere , doffnnd (pjf exetnplis Dominum nojlrum  I e s v m
C h r i s T v m imitari, eius rvefiigia fequi nituntur ; maioribus fauo~
ribus  e> gr ati is profequendum muitamur. Attendentes, quantum diffa njejlra
Societas in Scclefid H)ei haBenus JruBum attulent, quantum m futurum
Deo dante Jit allatura  j & propterea mos, pr* ceteris aliis Religiojis, maioribus
fauonbus (jjr gratiis fore merit o profequendos y  tke.  Nec verbis ille folum,
fed ipfo fiati m Pontificatus fui initio fačlis etiarti in Societatem bene-
uolus, cum praftitifiet ea qua? gratiam a Sociis ampliflimam poftula-
rent, eamque omnium nomine ad Pium Patrem referret Prsepofitus Ge-
neralis Iacobus Lainius , fubiecit fanclifjimus Tater ( aderant Cardinalis
Mor on us, (ejf Ferrari* r Dux, eo die apud P ontijicem pranji ) haud opus gra¬
tiis ejfe: Societati feajfqtie ad fanguinem fauturum. Ahoque die cum lit teras
in commendationem rerum noBrarum d Pbiltppo Hi Jantar um Rege accepijfet,
dixit,ab lmperatore quoque & aliis Pnncipibus ad fe eiujmodi commenaatio-
nes miffas-, njerum fuperuacua fccum taha ojjicia pr o Societate ejfe, ad quem
commendare eam potids pertineret . ghia non njerbi caufsd dici , res, <~ver<£
anirni indices , teBabantur. nam quos per orbem ChriBianum <~undique in
prouincias dimittebat ApoBolic* Sediš Nuntios, tis Societatem plurimiim com  -
mendabat: & ei quem in Germamam deBinanit, diferte hoc addidit in man-
datis, njt nnas attente difjiceret, per quasplurrna eius JJollegia conderentur .
aAc nejcio quo patfo T{qma,hoc potifjimum anno, latequeper Septemtrionis or as,
h<ec opinio pererebuit, ad corrigenaos moreš, rejlituendamque Religionem haud
aliudpnefentius oblatum ejfe remedium, qudm hominum Societatis qudm plu-
rimum opera r vti .

Non poterat non ex his in Societatem noftram Pij Pontificis ftudiis
enafci dolor eius animo atque moleftia,quoties fentiret a maleuolis cum
iactura diuini honoris falutisque mortalium, eam impeti, quam iple

tan-

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 663

tantopere commendaret. quod eum fx pe alias, tum praefertim teftatus
eft lkteris,quas in patrocinium Societatis iniuria lxix  ad Maximilianum
Impcratorem, & Danielem Elečtorem Moguntinum luculente confcri-
pht. in quarum alteris ita inquit: Ad aures no fr as peruenit ex(litijfe non-  sachinus
nullos , qui dimni Umoriš mmemores , confaentue fuos negligentes , muidid  1  ' S n ' 34,
fcihcet , (gf prauis quibufdam Jludiis occacati, libellos quofdam contumeliis i
pr obris (gf m dediči is plenos dijfeminauerunt aduerfus Ordmem totum Societa -
tis  I E s v, (gf auofdam ems Rrofejjores nominatim  , qui funt ceteris notiores.

Sane moleile tulimus Udi famam & anolari exiflimationem ems Ordinis i
curns tam multa (ef mfigma ccnflant erga Religionem fatholicam officia &
merita. ud in re non modo eis iniuriam fieri putauimus } fed id agi intellexi-
mus , a>t pia opera  , qua per eos in diuerfs orbit ten ar um partibus ejfici con -«
fueuerunt , taiibus calummis impediantur.

Nec minus pie atque beneuole Pio Quarto eum fubinde lecutus Pij Vi
Quintus, & ille vere Pius, in Bulla ( qua Societatis Conftitutiones
aiino m. D. lxviii. confirmauit) ipfo ftatim initio, ac velut ex abru-
pto, excurrit in Societatis I e  s v merita, nimio prope verborum ambi-
tu, non minus ad omnium admirationcm quam noftram verecundiam
exaggerata : Jnnumerabiles,  inquit ,frufius , quos , benedicente Domino , in Bl,na a»-
Chnjhano orbi Societas  I E s v, anros litte} arum pracipue facrarum fcientia , / es . i 5 6 8.
rehgione }  ant d exemplari , morumcpue fanStimomd perfjncuos , multorum reli-
giojijfmos praceptores , ac aserbi dimni etiam apud longinauas (gf barbar as
illas nationes,qux D eum penit us non nouerant , optimos pradicatores (gjy inter-
pretes producendo,felicijfme habienus at tulit, & adhuc folicitis Jludiis afferr e
non defftit, animo fapiiis reuoluentes noftro i  &c. Ponikne ille ex amplifli-
mo PP. Prasdicatorupn Ordine religiofifTimus ac fančtiffimus Pontifex
verbis aliis fuorum virtutes hominum toto adhuc orbe clariffimas com-
mendareprolixius,quam exaggerare voluerit prima illaSocietatis ftudia,
non aliunde magis , quam a maiontm fuorum, fančli prafertim Au-
guftini, Dominici & Francifci filiorum,exempIis, etiam tum reccntibusj
inflammata?

Et htec quidem ille ne dixifle propense magis aliquando videretur
quam vere, iterato & fortius inculcat ita loquens : Dum indefejfe conf-  i<km in
derationis intuitu perfcrutamur , quantam fhrifliana Reipublica ajtilitatem
attulennt dilecii filij Presbpteri Societatis  1  e  s v j ac plane ccnfpicimus eos , I}?1 *
a>ere mundi huius reliSlis illecebris , adeo Seruatori fuo fe dedicajjegvt , concul-
catis thefauris quos<erugo (gf tinea comedit , lumbisque paupertate & humili -
tate pracinbiis , non contenti terrarumfmbus , afque ad Onentales & Occi-
dentales Indias penetrauermt j ac eorum aliquos ita 'Domini amorperflrinxerit ,
ost etiam proprij fanguinis prodigi , ost 'ver b um Dei imbi ejfcacius plantarent ,
martyrio aaoluntario fe fuppofuennt -,perque eorum fpiritualia exercitia etiam
Regna ipfa fidem  Christi agnouennt ac tam imbi quam ajbtque ter -
rarum charitatis (gf mifericordia opera exercere ftudeant  5 facere nullo modo
poffumus , quin eos tamquam aseros palmites in  Chri sto per charitatem
conimcios , e> benigne ampleUamur , ea fibi Jfrecialiter concedamus , qua
& paupertatis per eos emijfe aioto 3  (gf eorum inshtuto ac commoditati čredi -
mus profutura.

Quo-

66q.  IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Gregorij  Quoues qua priuatim,qua puhlice,tam vina:quam Icriptas vocis ora¬
ču lis Gregorius XIII. (  ille numquam fatis nec a me fupra,nec vmquam
ab vilo laudatus Societacis noftrce & tonus Ecclefia: Pater) omatiflime
de no (ho Ordine locutus eft? ita vc nobis vnis defenfse hoc tempore,at-
que adeo conferuaca; Chriftiarue Reipublicas atque Religionis laudem
darer.

Ex ačtis
Congr. IV,
Gcncralis.

Bnlla, Sal-

natoris,
Quant* in
Vinca,
Tiiim
vlile.

dente Do¬
mino

Dederitne idem ille veriratian beneuolentiae fuce, quod adeuntibus
ad fe demilMimi officij caufsa Congregationis quartce Patribus Romee
coacftis dixit his verbis ? Hic fanti m Ordo ajefter ruere fantius um per to-
tum orbem efi fparfus  . In furnmd non e(l fere melius nune ahquid qudm t-oe-
fier hic Ordo fantius , qui d Deo confiitutus efi contra harefies, (fi quafi eodem
tempore c cepit  , quo errores lih fpsrgi coeperunt. ldeo plunmum refert ad
Princ'pum & populorum profetium }  & nos certe cupimus , vt quotidie au~
gcatur & crefcat.

Non caput hoc tantum expleam, fed libros impleam,(I vel fruftatiui
hic velim attexere quse laudatiflimus hic & perquam ftudiofus reiCa-
tholicee aftertor Gregorius indiletios fibi  quos vocat Presbjteros 'venera-
bilis Societatis  Iesv  s  ad laudem eorum & commendationem muka
congcftit: ego in paucula contraham,& breui, fi fas, oratione ipfius ta-
men verbis comprehendatn. Afcendente  , inquit, 'Domino & Saluatore
nniu,Afcen- noflro in namculam , ecce motus magnm fati as efi in man: ipfe autem a difci-
pulisrogatus ventis imperamt, & jati a eft tranquilhtas , quam nos in Petri
nameniti collocati , turbini bas excitatis  , ab eodem Domino affiduis precibus
poflulantes, noflram mtered operam & laborem in fiangendis procellofis flutii-
bus tmpendere non defifiimus. Qumque tanti laboris fiocios (fi mah do s remi-
ges dimna nobis prouidentia praparauerit, eorum opera jn fuperandis fieuientis
pelagi tempeflatibus nos maxime fubleuat, qm pro communi flutimntium ani-
maram falute pr oprta commoda mhili pendunt , fecjue ad omnia diferimina ex-
ponum. In qao c tim aliarum Religionum ftudu , tum Societatis  I e  s v affduus
pro  C ii  R I s T o labor  , nec non ^'fijue ad finem perfeuerantia  , promptam
fe otiendit  •, cumaue prolem Catholice Religiom njalde profieuam , & ad om¬
nia penculapro ojniuerfah Ecclefia fubeunda par atam procreauit , aliam atque
aham a primd non degenerem prafiante gratid Dei quotidiefubfiituit, nat nobis
eorum alumm per multiplites probationum gradus altiusprouetii femper prafib
fint, quos m rebus arduis fufcipiendis fiutiuofis operarios adficifcamus.

Poft Sixtum V. Gregorio XIII. fuppar XIV. & ille Gregorius,
confimili ftudio, & Apoftolicce aučtorkate lententias, Religio , inquir,
in Baiia, Ec- Societatis  I e  s v , auam nouiflimis hifce diebus diuina prouidentia excitauit.

clefti Ca,-  7  1 „ /J J  .  , 1 . , .

adeo firenue labor auit , ac fine intermifiione labor at , Vt ilhus njel turbationem
(efi infirmitatem ad commune Ecclefite damnum , <x>elpacem atque integritatem
ad eiufdem vtilitatem maximepertmere putemus.

Clemens VIII. dum Patres, qui exvniuersa Societate Romar con-
gregati fuerant, pedibus fuis affufos alloqueretur, quid de ealentirec
his verbis teftatus eft .* a Amo Societatem njeflram , atque vnice cha-
ram habeo 3  eamque dexterum Ecclefite brachimn mentb profiteor & pro-
fitebor.

Nec aliter Paulus V.ipfo ftatim inicio Bulice qua inftitutum Societa¬
tis,

Gregorij

xir.

tholiu.

Clememii

mi.

Suarez 1.1.
Sociecat.
cap.7. n. 5.

Pauli r.

G regorij

xr.

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 665
tis, & illiconcefTa a Gregorio XIII. priuilegia, prompte confirmat:
Jfiuantum,  inquit, Rehgio Societatis  I e  s v m Ecclefid ad Fidei , pietatis  e> iu
religionis augmentum profecerit , & in dies magis proficiat, nos ipfi fcimus }  &
(jrafiiana Respubltca nomt njmuerfia.

Denique ( quoniam eo iam & luccelTu temporum Iponte dedučti,

8c  Pontificiaz commendationis lerie continenti fuauiter deuoluti fiimus)
de Gregorio XV. nuperaz eiusque beatifiimaz recordationis, decjue Vr-
bano VIII. fpirantis adhuc & azternaz venerationis, Pontificibus Opti-
mis Maximis, quid dicemus? DeclinauilTe eos a maiorum fiidrum lau-
datione magninca, qua nafcentis illi Societatis noftrae incunabula ful-
cierunt, an ipfam forte Societatem a digna tantorum prazeoniis virorum
conruetudine delciuille ? Abfit vt illam vel optimis Ecclefiaz PatribuSj
vel Societati etiamnum rnnocentilTimaz, & caftiffimx matri noftraz, in-
iuriam cogitatione vel vna patiar irrogari.

fiuod ‘Reipublica Chrifiianee bono fiat (  inquit ille Gregorius in litteris in Buiia,
Apoftolicis ad Carolnm a Lotharingia, Lotharingo Duci fanguine pro- Ai
ximum, Epifcopum Virdunenlem, cum hic facultatem ineundaz Socie-
tatis ficri Iibi a Sede Apoftolica poftulaffet ) abieSlis humanarum curarum
opumque impedimentis ad eam te confer faera militia Societatem , fiatholicino-
minis defenfione , hareticorum excidiis cUrijfimam ; quam quidem quanti nos

faciamus, duo illi Chrifiiani Imperij propugnatores lgnatms & Xauerms San -
ciorum cognomento naper d nobis auMi^cunEUs terrarum prouinciis fieculorum- •
que at atw us declarabunt.  Et bos ille lančtiffimos Heroes priufquam Ca-
tliolicis aris templisque colendos admoueret, ita, auditis in Confiftorio
iiio publico eorumdem virtutibus atque prodigiis, feribitur elocutus:

Merito quidem miferentis Dei bonitatem atque potentiam m lgnatio Loiold Ec-
clefia Catholica njeneratur. Cum enim tenebrarmn princeps fuper afira Deifi-
lium fuum e x alt ar e, atque in zAqudone fedemfigere fiudens , no m hareticorum
armis edium adortus , Cathohca Religioni exitium minit ar et ur gperopportune
fine lgnatms animum gerens mundo maiorem , (jdr ^Itra nsnius aui ter mino s
opera fua pietatis extendens , legionem in Ecclefid Dei fortijfimam conficripfit,
qua. '-vitam pro diuini cultus merementopacifcens , in Komam Fontificis noerba
turaret.

Nec minus aut fegnius (inter alia prompta: in nos monumenta pie¬
tatis, qux fpirantia adhuc in Vrbano Ecclehaz fmdcx  Principe, emortua
hac voce non indigent) non minus, inquam,ipj(e Gregorium fccutus  Vr- Crbmi
banus, & celebratam ab illo SS. Ignatij & Xauerij Canonizatiortem, & 1 IIL
eiufdem ampliffima de Societate prazeonia lilo etiam adiedo calculo
confirmauit. Inejfabilis,  inquitis, Dei bonitas & mifencordia , qux mir o  in Buiia,
confilio fuis qu£que temponbus apte dijjjonit , (efiprateritisfieculis,fiue ad diffie-
minandum Suangelmm inter Gentes, fiue contra fubnafientes h<erejiarchas }  de-
fimamt plures fanSiitate & doofrind illuftres njiros  j nomffimis temporibm }
cum pij Lufitanorum Reges in longinquas Indiarum ten us ac remotiffimas infiu-
las late patentem nvinea Domini propaganda aditum aperuijjent ; nec minorem
Catholici CaslelU Reges nouum in orbem ad Occidentem repertumpatefacerent ;
ueterem autem Religionem omnemcpue ilhus fanclitatem, ac perfieEtioris nj'ita
profejfionem Luther as monfirum teterrimum } aliaque detefiabiles peflesfilafihe-

Pppp mit

Rdi ioni.

Tr&ftdum
ConciUj
T ridenti-
tii,

in Diploma¬
te dato Tri-
denti i.No-
ucmb. i}6i.

Cardinalis
G mdicao-
M,

(fr aliorum
Cardina-
Itum :

666 1MAGO PRIMI SACVLI  SOC. IESV.

mis eorum lingnis in Septemtnonis partibus corrumpere  (gr deprauare , ac Se~
dis Apojlolica auBoritdti detrahere conarentur ; excita.uit jjnritumlgna.tvj Loio-
l<t, qui ex medio honorum curfu, & ajaculan & terrend militid admirabih
quadam ratione <~uocatm ., it a je diuino imperio regendum & formandum tra-
didit , njt demum noud Societatis  1 £ s v, qua inter aha pietatis  (gr charitatis
opera , Gentihbus conuertendis , hareticis ad Fidei nveritatem reuocandis &
Komani ‘Tontificd potejlati tuenda, ex injhtuto fe totam impendit, Keligione
fundatd, vitam admirabih fanStitate traduclam janciijjtma panter conclufertt
exitu, ac plurimis jjt miraculis illuflratus.

Nec aliter quam Sirnimi Pontifices de Sociecate ipfi etiam Pnrfides
Concilij Tridentini cenfuere j quomm ne fingula viritim dieta profe-
ram, Iitc  fuit in commune fententia: Religio ‘Tresbpterorum Societatis
Ies y,qu<e iam latijjhneper ChriHianorum  ed Gentium etiamprouincias (T)eo
quod ccepit op m promouente ) cim maximo animarum jruFIu patet, injlituta
in Ecclejia c Dei,& approbata per Sedem Apojlolicam fuit.

Summis hifce Pontificibus, eorumque Cathedrae AflelToribus , qui
direčžtas mentis intuitu certum habent cum cado Se veritate commer-
cium , approbaffe opus liiunl laus plima lit atque prscipua. Eft certe
non infima, viris in quouis ordine principibus placuifle : illuftre vide-
licec id elfe necefliim eft , quod vibratione fua, etiam non attendentem
ferit. Et attendebant illi quidem intendebantque virmti, quos nune
proferre conftituo, Ecclefise iuxta ac Reipublica: Princi pes j led non quo
Pontiftces oculo tam infallibili, tam perlpicaci; nec minus tamen etiam
illi Se pcr(pexere Societatem penitus, Sc ex vero commendarunt.

Bartholomaius Guidiccionus Cardmalis, ille (vt initio memini) no-
uarum Religionum fub ipfo Paulo III. tam acer Sc tam pertinax infečla-
tor, vtnon verbo tantum, quod calide faciebat in faeris congreftibus,
fed fen p to etiam ( vti fertur ) ex Lateranenfi Sc Lugdunenfi Concilio,
lapfam potius veterum Otdinum difciplinam erigendam efte , conten-
deret, quam inftituendam nouam; Societatis fine percepto , fic animo
commotus eft , vt diceret : Nouas Heligiones non probo , hanc tamen non
pr obar e non audeo: jic enim inteniis afficior, eos motus ammi di umit us fentio,
nat, quo me humana ratio non ducit, eo njoluntas mclmet,  e> ajfeciu quodam~
modo inuitus compleSiar qu<e argumentis antea repudiabam.  Nimirum non
Iiumanis metienda rationibus funt opera Dei; nec mortali accommo-
danda iudicio, qme in ordinem diiiime fu;r prouidentiae Mens teterna
difpofiiit.

Mitius iam inde ab initio, nec tamen minus magnifice alij de Sode-
tate Cardinales ampliffimi,Sc variarum Ecclefiarum digniftnni Pradiilcs
cenfuere: quos inter Eminentifftmi,Sc iam faepe nominati, Farnefij, Lu-
douifij, Barberini, ipfis fuis immortalitate dignis operibus hodieque
proloquuntur affečtum fuum. Alij autem, Sc illi olim fandiftimi Tri¬
dentini Concilij Afteflores Sc Prxfides, Gonzaga?, Moroni, Sabelli,
Truchfefij, Hofij, ceterique quapublicis qua priuatis monumentis Sc
tabulis illudfe Tridento retulifte teftantur in patriam vnurn inter alia
fion minimum, quod ibi primum agnitam I e s v Societatem deinceps
Sc amare potuerint, Sc impenfius obferuare.

Pari

LIBER OJINTVS. SOC IET AS HON ORAT A. 6 67

Pari in Societatem animo Sc  voce vil funt Bartholomaeus Torres, Pe- ^fro~
trus Guerrerus , Hieronymus Olorius , alijque laudanilimi Pradules, r es t &aUo-
quorum vt pmerire verba,lic aifedum diffimulare non licet. rum Epi-

Quid Martinu;, Azpilcueta Nauarrus,vir & doctnna & pietatc nocif-
iimus? Is, cum Salmantita forte tranfiret , ita de Societate len debat, vc Azpilcue-
pie omnes in ea vrbe Socios deque genu complexus, candido admoneret u '
afFedu : Cum Ignatms (  lic enim ille loquebatur ) centra fatanam eam
injiruxi(fet ornaJfetque cla/fem , qua mila njmqmm maior ejjet injlructa , ma-*
gnas Societa.ii tempeBates minime defuturas.

Nec defuere qui iam obituri diem liram, non fine admirabili exag-
geratione verborum Sociecatis meininifle cogerentur, etiam tum cinn
omnia excidiflent, & quidem illo ipfo pundo temporis, quo plerique >
remotis inuidias nebulis, & perturbationum humanarum tempeftate le-
data, veritatemipfam & clarius vident, & certiiis apprehendunt. Quos p.Roccain
inter quidam in Regno Neapolitano nuper Epilcopus, infularum, dum i“'" sanm
vixit, quam Societatis amantior : 0 Janeta  ( inquit moriens) Societaš ,
quam antea neque[atis cognoui , neque merm ! tu fuperas & precediš Veda Pa-
fioralia , Mitras  , Vurpuras Cardinahtias , Sceptra , Imperia Coronas.

Quem ego feniiim morientis Epilcopi ficut exaggerare non audeo, iic
non debeo eleuare : licet enim (niil falior ) vt cum eo pro confolatione
priuatim lira Socij lentiant, licet vt ab eodem pro lua in Societatem be-
neuofentia non diflentiant alieni* Iacobus certe Treuirenlis Archiepi- Annu*
icopus Elečlor Imperij cumobiret, intermortuis etiam vocibus illud nanesi,
pradertim inclamalle dicitur , 0 fanffa Societaš.  affinitate crediderim ali-
qua cum roborati in Socios affedus, tum landiflimi I e s v nominis,
quod Societati quafi proprium fatali illo tempore recolebat.

Quid porro de Societate Reges ac Principes? illi qui difficillimis tem- Teftimo-
poribus, nullo non orbis loco, apud omnes late gentes Sc  populos , ad- nia Re g um
mirabili celeritate enatam veriiis quam propagatam Societatem habuere
Sc  liilpexere lemper miraculi loco?

Plnlippus II. Sc  Ioannes III. ille Hilpani«,hic Lufitaniaž, Sc  fin-
gularum Indiamm finguli tum Reges, Sc  primi in lua quifque ditione
vt propagand« Fidei,iic inferend« Societatis audores, quam de illacum
iuis vterque Principibus beneuole cenliierunt?

HuncXauerij & Rodericij virtus heroica paucis omnino menfibus 7 is
Oliiippone perlpeda ed impulit, vt, perinuitos licet Sc  iažpe reclaman- Tenu R e *
tes, Sc  illos,& omnes deinceps illorum Soaos^tApojiolos  nominaretj ma- l u
iori icilicet Sc  illuftriori nomine, quam vila, poli: primos Ecclefi« Pr«-
iides, hominum merita pollulent, Sc  Societatis, omnium Ordinum mi-
nim«, Rcligiofa modeftia patiatur. Sed enim modum nefeit veneratioj
menfuram non capit affedus, cum femel Regum ingentes animos regi
(nedum cogi)nefcios occupauit. Virtutem admirantur omnes homines;

Ped illam viri Principes vt obleruant acutiiis, fic impenfius venerantur.

Niliil erat in illo, quem iam ante nominaui, Philippo Secundo hu-
milc; quin erant lunama omnia, eaque, in quibus & magnurn Carolum
& Aultriacum genus agnolčeres. mirum adeo nil fuit, hunc , etiam
cum Regia fua coniugc Maria, Sc  ceteris aulae Hifpanic« Principibus

P p p p z  virisj

PhiUppi

II.

Ferdinan
di Silu<t:
Hiftor. Soc

668 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

viris, tam cito perfpexilTe Apollolicas virtutis lumen illud, quod Regno
uti nobiliflimo par Societatis alterum Faber Sc  Araolius inferebant. Ij
Valliloled primum agnici, la n dl 1 lli mora m opera m afliduicate ? & varie-
tate munerum, apud iummos paritcr Sc  infimos vtriufaue lexus Sc  om-
nis astatis homines id ellecerunt, vt cateruas ipfas mortaIium,velut graui
_Ault Hi-  excitatas dc lomno, ad alpečlum nouas lucis vndique conuolarent; Sc
[pamet,[uh  C um aut noinen adhuc Societatis I e  s v aut inftituta non nouiflent
lT!xIfir  ^ ic1s j  Socios tamen alij Papiflas,  titulo quam odioio hasreticis, tam Ca-
tholias  gloiiolo-, alij Apofiolos magni Deu homines  alij, led human# cttrnis
expertes  nominarent.non capiebant fiquidem (vt alias narrare me memi-
nijin aula quam plurimi, & mirabatur Philippus ipie vehementer,in-
ter tot irritamenta nequitias, poile homines astate non graues, tot inllru-
člos a natura gratiis,ab omnibus tam impense lulceptos, tanra non vit«
lolum, led lplius etiam famae integritate verlari. llluts certe fnrtiffmi
Principis honejlifsima de Societate iudicia , ipfa quoque Juriče lumina vt con-
fmih eos honore colerent , admonebant . Et Philippum prelse lecutusFer-
dinandus Silua Comes Cilontanus , magno apud Carolum loco, eana
haulerat opinionem de lančlitate Sociorum, njt cum ud eos adiret,illudfere
p.1.1.5.n.66. haberet in ore: Conferamus nos udClericos fancios.

Sed hinc iam nos ex Heiperia, /i placet, in Galliam transferamus,
Valefiorum quoque Sc  Borboniorum Regum Franci« laudatilfima in
Societatem lludia audituri. Quid Carolus IX.quid Henrici II. Sc  IV?
omnes quam linceras Religionis cupidi, tam llrenui agitatas non iemei
per ea tempora Societatis alfertores Sc  patroni. Carolus quidem, pro
lua in Socios beneuolentia pasne prascipiti, li,quas iam delignauerat ani-
mo, proferre palam non fuiflet immatura morte prohibitus, reipsa
Car oh IX.  oltcndillet(quod mquiebat) fe vnieum lejuitarum Collegium plut isfacereffi
pro Religionis & pro Regni arnglificatione, quam ommum mumtifsimam tonus
mundi arcem, feque lefuitas & pro fubditis fidelifsimis agnofcere  , huiusque
Societatis inerementum ad glonam quoque (ef maiejlatem Regm & populi
Galhcampertinere.

tAlexan-  Similem Alexandri Farnefij Parm en hs Ducis pro Societate lententiam

dn Farne-  jpf a m ox, in qua prolita eft, Prouincia Belgica commendabit.

'parmenf  -At vero Henricus IV. Ule cognomento Magnus, datis ad Rupella-

_j  nos xv. Kal. Očlobr. anni m. dc. vi.  litteris vere Premis,itapro Sociis;
Henrici  , ca j  1

jir t  Experti,  inqu’it ,pltmbus in <~vrbibus Regm nofiri probitatem, capacitatem
n^Aroento at( l ue  Modefliam P P . Sgcietatis  I e s v , qm in omni confuetudine monbus
ad sigif- atquc docirinaJat liqmdo ojlendunt , nihil fe mfi runam Deiglonam habere prte
lonutegcm. oculis.  Et poterat fane leexpertum dicere,qui cum elTet aeri vir ingenio,&
perlpicacilfima m en te, nouem ipfos annos, quibus de reducenda in
Gallias Societate deliberatum eft ,diligenter inquiliuit, num quid in So¬
cietate culpabile reperiret; nec aliquid fe in illa non integrum reperire
potuille non lemel profeflus ell.

Sanefioptimus ille,etiam bonorum virorum iudicio, habendus ell,
qui vitiis pro humana infirmitate quam paucillimis vrgetur; quo fuerit
apudHenricum Sc  ceteros Gallias Principes loco Societas, quam , tanti
teftnnonio Regis, immunem ab omnibus efle conllaret? Hinc, čredo,

emanauic

ttAidt

Gallict:

Fr.incifcus
Mcntanus
in A polog,
pro Šocie-
tate cap. 54,

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 669

emanauit illa ipfius Henrici IV. in litteris iv. Kalend. Decembris
ann. m. dc.vii. ad fextam Societatis Congregationem Fontebellodatis
alTertio: Se commune Societatis noPlrce bornim infeparabihter c um ipfius Ec-
c leji x bono comuncium ar b it r ari.

Hinc tam Cleri quam Nobilitatis in Comitiis generalibus Regn [Comitio-
Gallici Parifiis anno m.dc.xv. pro Societate poftulantium illa: vo ccs: ritm
Ingentes frumis /mgularia officia qiu Patres Societatis  IE s v tum m Re- RegniCjal-
hgione Chrifiiand propaganda, tum imentute bonis mor ib us (efr fcientiis infor-h £>:
rnandd,  &c. olim prafiiterunt, (fr nune etiam pr a/l ant in Ecclefid Catbohcd } &  P.Argento.
nominatirn- in boe Regno, nos omnes adducunt,  &c.

Nec fecuscjuam priores illi laudatiflimi Principes (quod quidem^*^ Po ~
fine comparatione vila, vel ftudio partium, dičlum velim) Poloni«
etiam Reges, Duce(que Bauaria: cenfuerunt.

Teftatur Epifcopus Praemiflienfis, audiuiflfe fe in conclaui Regio, Stephani
cum palam & aperte diceret inuičliffimus Stephanus Poloniae Rex: Re i 0 Fa ~
Pore not, qudm diu flabunt homines, in fud Societas integntate perfifiat, quod 0
cum pietate doclrinam prouide admodum atque admirabili temperamenta con -
iunxerit.  Ingens nec dubia nixum ratione teftimopium prudentiflimi
Regis: quod adftiam vnius gloriam, &c  commune bonum Ecclefiar,
ratum effe iubeat, qui poteft, Deus.

Sed quantam ille opinionemde Societatis virtute coiiceperit, clarius
nemo vel illuftrius quam ipfemet diplomate fuo Regio Stephanus de-
clarauit: in quo, Ab eo,  inquit, tempore, quo ad hunc Regm noHri thronum  Grede«« in
diuind prouidentid eueEli fumus, nihil nobis antiquius fuit, qudm <~ut anti-  comramoui-
qua pietas ( qua ejl omnium Regnorum folidifjimum firmamentum ) in
Proumcias nojlras re/litueretur, atque in alias quoque prorogaretur. neque
rvero quidquam frucPuofius experti fiumus, qudm fi multos operarios nancifci
pojfemus ex Societate  IE s v, qui tamquam expediti <~vehtes, quoquouerfum
ad lucrandas animas excurrerent,  &c.

lam non vnialicuiDuci/edtotiBauaticae domuiperpetuus in Societa-
tem affedus fuit continenfque laus,non operibus minus exprefla 3 quam
verbis. H a: c inter minime obfcura funt illa quae circa annum prioris D  ^ Ba _
feculi fexagefimum Dux Bauarus Monaehio dedit ad Lainium Societa- u«rU.
tis Ies  v Praepofitum Generalem: Ex litteris,  inejuit, quas anno adte™'*™/
proximo dedimus, fatis, njt remur, conflat, quid de <~vmuersd ln(lituti <z>efin a ^- ll )‘
ratione nobis perfuafum ft  ; quantum inde labenti Chrifiiana m commodi poU
liceamur. Vjecfime nos J/es iflafefelht namquam : illi enim ipfi de Societate
‘-uePlrd, quos nuper ad nos mifish, taclts feliciterfundamentis, publicis concio-
nibus,(gfr priuatis etiam adbortationibm,rem fortius tentant. qua[Jatos njinea
‘Domini muros ita fine intermijfione refiemnt, <~ut non modo furiofius ille aper
egregie ab njuis arceatur,fed nvineam ipfiam Jemimbus noxiis & fentibus per-
purgatam fies fit puriorem conferuan baud dijficulter poffe. Ex hiš nje/Iris
feminariis primitiua Ecclefiu faciem iam iam contueri incredibili gaudio gesh-
mus.  fiuiš enim, nifi fit ipfe quoque communi, qui totum prope Chnfiianum
per orbemgraf/atur, morbo mfeSius, non latetur ex ammo , 'infianam haretico-
rum pertinaciam fiummd eruditione innocentidque noita tuorum tandem in~
fringi} Vir e igitur ac merit o tibi gratulamur talium filiorum parenti, in quibus

P p p p 5 reuiiti*

V r bili m
de Socie-
tate indi¬
ci a:

nominatmt
Ji [tuli:

Vmuerfi-

pgnanter
‘fngolfla-
dunfis:
Raderus iti
Banana fan-
ItaTomo 3,
pag. 114.

Hijlorico-
rum
riorttm:
Vincentij
Blafcide
% Nuz.it,
Tom. 1.

%jJndre&

Sattffaij,

670 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

remuifcentls Rehgionis exfiirpandarumque harcfum 'Vna firmi [Jima fes confifiiti

Quis pano vrbium, quis rerum qua publicarum qua icholaltica-
rum,  de Grdine noftro lenfus fuerit, infinitum fit Sc  fcribendo perfe-
qui, Sc  atfequi audicndo. Vnum pro vrbibos Afculum in agro Pičeno,
alterum pro Academiis omnibus Ingolftadium fencentiam dicet, pu¬
hlicam verius, quam fuam. Itaergo in datis anno m. dc. xiii.  ipfis Ka-
lendis Odobriš ad Paulum V. Pontificem Maximum Afculum loqui-
tur: Aeatiffime Pater , fi 'mefira Heatitudo poffet 'vider e mutationem mor um,
qua in noHrd cimtate faela efi, pofiquam ad nos menerunt Patres Societatis
I £ s v, ipfummet Afculum mn ampuli s agnofieret. Senes antiaua odia pofiue-
runt j tumores nouas amicitias inierunt. gladiu (efi pugiombus precarij libri at-
cpuecorona fuccefferunt, (efi fimguis dijcordiarum conuerfius efi m lacrjmas pce-
nitentimn. Vbianted otiofi hominum conuentm fora occupabant }  nune pie cele-
brant Ecclefias ,(fi/ infiitutas d Hafribus congregationes frequentant: in quibus
qui anted odio diffidebant , amice conuemunt , & mutuis hnmanitatis charita-
tis'que ojficils inter fi certant: nat non recenter m gratiam redujje, fied mera
ac diuturnd arnicitid coniuncli futfje nndeantur. lila quoque funt admiratio-
ne dignai obedientia filiorum in parentes , parentum amor m hberos. G)ua om-
nia yt noua apud nos agnofcimus , fic ea Patrum educationi, afftdtioque labori »
grati acceptareferimus. (fi/ hlc h umi proflrati , Scc. anno  M. DC. XIII. die
prima Otlobris.

Ac vero Academire Ingolftadienfis Cancellarius Dočlorefque om-
nes de Societate, cuius in tribus omnino hominibus ipfa penicus infti-
tuta perfpexerant, ita denique cenfuerunt: Nuper quantam laiitiam čepe-
nmus omnes ex aduentu tnum Tbeologorum, Claudij laij, sAlphonfi Salmero-
n is, (fi/ Petri (fanifij, nnx dtci pot efi. quorum prafentia non folitm famam de
ipfis excitatam non minuit ,fed etiam auget. quorum fingularu in Jacrofanclis
fiudilsfcientia, tum in omnibus dificipltnls exercitatio, poflremo fantimoma
njita }  exfeciationem ommum, eamque maximam, non folum aquat 3  merim
etiam fuperat.

Pari cum vrbibus Sc  Academiis ftylo & animo loquuntur Hiftorici
paflim multi: cx quibus nune vnum exHifpania, alterum e Gallia pro-
duxifle fit fatis. Vincentius ergo Blafcus de la Nuza in Hiftoria Eccle-
flaftica & frculari Aragoniae teftimonium Latine redditum hoc ponit:
j 1)uod illufirem fecit hunc anmm,faciet'que m rventura retro fiecula,fuit quod
Šantla Sedeš Apofiolica confirmarit %eligionem Societatis  IE s v. calo dignum
tpfis'que (falitibusfiratagema, darehifie temporibus faerum illudInfiitutum,
Vade tanti tamcpue fitntli (fi/ do tli homines prodierunt.  Confentit in Mar-
tyrologio fuo Gallicano Andreas SauiTaius. Ipfio die fanSli Ignatij Loiolce
Presbjten (fi/ Confefforis glonofifiimi, qm fingulari diuina bonitatls arcano
or bi dat m ac m lucern editus, immmente tempore, quo aperto abyffi puteo, ater-
nus pietatis hofils , tetra harefion caligme folem Fiaei fatholica clariffimum ob-
fcurare, & perferales emijjdnos  Christi Ecclefiam funditus fubruere
fatagebat. excitus zelo EDei noua mihtia Dux, nouam in aduerfum aciem, So~
cietatem fcilicet  IE s x,felici prorfus aufjncio mfiruxit  5  m el hoc ipfio nomine ,
mniuerfis mferorum copils formidandam . Gpuam Regube fantliffimls prače-
ptis wfiitutam > Sedis Apofiolica auoloritate mumtam, diuind prorfus fapientid

regens,

LIBER QVINTVS. SOGIETAS HONORATA. 671

regens, toto orbe dijfudit, adtierfus impietatd cohortes , & fera peccati mon-
Jlra perpetuo c er t amine bellaturam. Qtms fortijjima pbalangd njicloriee , de-
tucla fere lam vbique barefi, Fide mirifice etiam upad EthmcospropAgata, fe-
pultd ignorantid, njmdicatd pietate, quocumque Jol lucet, late patent: biscjue
trophad ouans Cathohca Ecclejia, mpense Ignatio rpaotidie triumpbanti, iam-
que cum  Christo regnanti, gratulatur. Ghu Sanfforum praclare ge Ed
anmatus, tam mirandas res  Christo au špic e Lutetue Panfiorum ag~
grejfus, ipfi  Christo Iesv ( culm nomen alte pracordid mfixtimgere-
bat) mmenfam gloriam , Ecclejia perpetuum mummen (ejr commodum, Jibi
rvero fempiternum decus peperit.

His porro folidiffirms grauiffimorum virorum pro Societate tefli-
moniis vnum lubec adiicere, nonleueid quidem, fed ad fuauitatem ta-
men fenfu & verbo benigniffime comparatum, expreffumqueab Am-
pliffimo viro Erycio Puteano Mufarum delicio, iilo non apud Belgas Erjdj Ph*
taiitum, fed vbi vbi vmquam fuit, candidiffimi nota pečtoris viris et~ teanu  .
iain maximis femper caro: Ghtodmaim,  inquit, Religiom ChnJUana bo-  de Pnrifica-
num patrum auo accedere potuit, quam vt, ttirbato opimonum dijjidid orbe,  "^Itas. 1 ’
Viri prodirent optimi, dochjjimi . fincbijjinu, quorum opera & indujlrid aurea
Virtutd renafcerentur facula , & notio feruore Chrifiiana legd arcana muale-
fcerent, nouo dmimtatd pondere Jirmarentur, mortaliumpartm frigore, par-
tim fcelere expugnato? Societas illa  Iesv  efi$ quam cum nomino , fatd laudo.
illa r viclnx harefum, pbarus Virtutum, perfeciio faculi,gloria difciplinarum.

Nec vna Societatem commendauit Europa, barbarae, etiam trans Barbaro-
Oceanum, nationes ac Principes, nafcentis apud fe Societatis tam- rum Rc-
quam fortunati fideris exortum celebrauere verbis pro more gentis ii\x
magnificis ac finceris. omniahic proferre non licet j non quae Cangoxi- de SoL-
manus in Iaponia, non quae Aluarus Congi, non qna: Malaciquettus tatetejU-
JEt hiopiae, non quae Zamorinus Calecuti, non qux Achebarus Magni moma:
Mogoris, non quaeCafrum in Monomotapa, ceterorumque per Afri¬
čani & vtramque Indiam populorum Reges ac Principes in Societatem
& Socios encomia effudere, tam prodige, vt immoderationem iftam
barbaram continentia Religiofa non ferat.

Omittere tamen non poflfum illud breue quidem, fed illuftre enco- duomm
mium, quod facris expre{fum notis Societati dicauere iam pridem Si-
nenfis Imperij Gubernatores duo. Horum alter fub ipfa initia admif- tor »m.
forum in Sinas Sociorum (cum moderationem in iis eximiam , & in
exponenda Christi  legevirtutem animi atque folertiam perfpe-
xiffet, 8 c  porro fufpexi{fet impenfius ) versa demum in venerationem
admiratione ita ftatuit, eos non tranfeunte verbo, fed expreflis,ex more
gentis fuae, affixifque tabulis perpetuis honorare. fieri idfolet, fačlum-
que eft hac, quam fubiicio, celebritate, qtia fumrni quique Magiftra-
tus fuam in familiares tantum ac pares fibi, beneuolentiam publice
conteftantur.

Binas tabulas infigni opere ftriatas & coloribus illuftres, eoqui in
fimilibus obferuari folet apparatu, ad nos mifit; adieda voluntate fua,
qua defiderabat earum vnam facr« apud nos aedicula; veftibulo impo-
ni, alteram in eaoptabataula ftatui, in quam officij & falutationis gra-

Nicohus
Ttigautius
1. l.dc Ex-
ped. Chri-
ftianaapud
Sinas cap. 5,

Idem 1.5.
cap. ii.

Summum
teflimonid
Ferdinan¬
di C s.fa¬
ra 11. de
Societate.

In Compen.
vi rtu tum
lerdinadill.
P.Guil.La-
mormani
cap. ij.

Š71 iMAGO PRIMI SiECVLI SOC.  IESV.

tia conueniebant amifi noftri. lila cubitalibus charačleribus hoc pras-
ferebat elogium, Diuorum flor is ades:  h ase vero paribus exprefTum litre-
ris hoc Societatis encomium exhibebat, Gens ex Occafu ftcrofancia.  mi-
noribus infra notis adfcripto Gubernatoris ipfo nomine. quo quidem
a grauiflimo illo inter Sinas Magiftratu, fieriad amicam venerationem
illulhiusnihil poteft. Cui affine & omnino geminum officij genus &
laudis ampliffimx,quopluribus poftaiinis Pequinenfis vrbis Guberna¬
tor affecit Socios recens tirni milfos m polTeffionem aulaz fuburbanas.,
ad P. Matthasi Riccij fepulturam, & vfum Societatis perpetuum,aučto-
ritate regia attributas. is Emili vt ante ritu adornatam milfamque tabu-
Iam tumulo Patris impofuit, cum hoc lemmate: Adiuftitia f'urnam nje-
menti Matthao Riccio e magno Occidente.  Quo quidem Sinas, iufticia &
ratione omnia metientes, ad fummam venerationem fignificantius
efferrenihil folent. Etita faneetiam citra adulationem velinuidiam ille
potnit; cum maximorum eo ipfo tempore Magiftratuum crebro de So¬
diš audiren tur has voces: Gfttodefi totd hac auld tribunal , quod non intelli-
gat legem illam, quam gradič atu mflam effe , na tram effe  ? fumma fateor ac
debita veneratione Fidei Catholicas, at non minima etiam commenda-
tione Sociorum, quorum non minus e moribus, quamverbis, iuftitiae
ac veritatis Chriftianas lux fefe incorrupta prodebat.

Age vero vt finis lit aliquando, hunc tantorum orbe toto Prindpum
virorum confenfum, vnius (fed quo maiorem melioremque non noui-
mus) Ferdinandi II. Aultriaci Casfaris femper Augufti prima ac fupre-
ma, hoceft, perpetua in Societatem noftratn voluntate tabulis exprefa
folennibus confignemus. Is xiv. Kalend. Martias ann. m.dc.viii. Au-
ftriastum Archidux, handdum fufcepto Imperio, in litteris ad fextam
Patrum Congregationem Ratisbona datis, Ego,  inquit ,pro meo er ga 'vos,
Reuerendi admodum Tatres, farnre, (df ab ineunte at at e beneuolentid atque
obferuantid, e lab or ab o, ne m nvejlra eximta Religionu tuendd (sr augendd di-
gmtate mea opera <~vd fludium. '-vel ojficium vlitim defideran r umquam poffit.
&Amo enim nvos, (sr nrnice diligo, ita vt ve fr as calamitates, infortunia,(ef re-
rum omnium veflrarum acerbitates, gr oprtaš meas effe prorfts exiflimem ; (sr
ideo (follegia '-veflra,qua par tim a meo Sereniffimo (efy chanffimo parente Carolo,
partim d me in rneis prouinciis ereUa (ff auEta funt, Vt meas proprias faculta-
tes (sr familtas tueri, amplificare (sr omare non definam.

Quas tanta potentilhmi Principis exiftimatio de Societate concepta
eo fubindeincreuilfe vifa eft, vt in eiufdem commendationem iam tum
Cxfar aliquando diceret: St liber ejfem, nat fratres met hodie funt, Societa¬
tem  I e  s v omnino ingrederer.

Qualiergo vixit in Societatem, tali & mortuus eft animo Ferdinan-
dus. de quo nevllus ambigeret, in codicillo, quem teftamento fuo at-.
texuit,ita fcribi iulfit: Ante omnia autem feno fmgularique ex zelo ipfs
(hioftro natu maximo filio regnaturo Domino Ferdinando Ernefto,
omnibufcjue noftris liberis, heredibus ac fuccelToribus ) Commendamus
peruenerabilem Societatem  I E s V, eiusque Tatres , r vel ob id maxime, quod
tih fua docirind , charaiuuentutis inslitutione, njitaque exemplart in Chnsha-
71 d fdtholicd Scclefd, non folum inhis mtmoriš noflra zAufna Vrouinciis, fed

‘Regnis

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 673

Regnis noflris omnibus, omnibuscpue nofiris Vrouinciis , im o toto orbe Chriftia-
no, muham , bone, Ttihter o j) er ant ur  j m conferuandd promouenddaue (Jatho-
lica Relmone fideliter omnmo , & pne ah is adlaborant  j contrd naero ingratm
. hic maluscpue mtmdus eos pr a ceteris odit ac perfequitur : nat proinde rnaiori
protecfione , auxilio, ajjiflentid indige ant, dignique jtnt. Hiec omnia fupradiSios
noflros heredcs fucceffores jincerepnejhturos confidimus . RJI ‘-vero h<ec njna

• vitima no sir a intentio  (gf 'Voluntas.

lila Augufti Casfark, parentis vere pij, vere Chriftiani, Ferdinandi
liouiffima verba funt; quibus, quoefletin Deum, in Eccleiiam , in So¬
cietatem, in poffceros animo, & qualem cuperet heredicatem fuis RIiis,
vnam prx omnibus, lecure tranfmittere, oftendit liquido fatis. fed hxc
ille dederit amori fuo, neceffitati certe non dedit. Ipfe iam pridem fan-
guis integerrimi patris, ipfaindoles inuičliffimi Carfaris, ipfe (fi ica lo-
qui fas) Ferdinandi II. genius transfufus in Augufhm Auftriacamque
prolem, lic eam inftituir, nihil vtin FerdinandaIII. nihil in Leopolda
parentis optitni & maximi vt requiras. Pergnnt illi, quia amare &
propugnare Eccleiiam, tueri eciam atque defendere Socieratem: pergnnt
inde a Germania (id quod ab Hifpania ftudioparifacit Philippus IV.
cum Ferdinando fratre fuo) in fparfam toto orbe Societatem, fuum,
ceu gemini lideris, fortunatum lumen elFundere. Sicagite bis gemini
Heroes Auftriaci ftemmatis, par vrrumque dignum cognato inter vos
fanguine magnorum Caroli & Ferdinandi, amate quam amauere ma-
iores Societatem Ies v,  veftro fubiedam Imperiobenigne fufcipite;
veftro & diuino vobifcum nomini confecratam, velitis, iubeatis elfe
fempiternam. Ita Belgas & cum Belgis muki vouent.

C A P V T VNDECIMVM.

Socktatis  I e s v exiflimatio a jlunbm diomm, ac JrmJm
Religiofemm, tefiimomis confirmatm.

R Eferunt Annales noftri ad annum prioris feculi lxiii. itatum
apud omnes floruifle Societatem Romaš,perque eam ea diuinam
eftecifle bonitatem,vt virnobilis ab Vrbe in patriam reuerfus, quasren-
ti quid vidilfet Romaš pulcherrimum, Societatem I e  s v re/ponderir.
Quoporro, quamque flabili fundamento veritatis talia veldixeric hic ,
vel ille perfcriplerit; non erit arbitror qui dubirare vitra poffic, aut
quasrere, cum audierit quas quantaque de Societate tekati fint ij, quos
fupra falfitatem & ignorantiam fanditas atque fcientia, fupra adula-
tionem fumma dignitas, fupra ftudia partium candor & innocentia
collocarunt.

Verum enimuero (vt fatisfiat forte nonnullis, qui parem commen-
dationem Societatis requirent etiam ab iis, quos, vt ipli quidem autu-
mant,Sociorumasmulos, atque ex asmulatione cenfores elfe perfuadent
fibi) attexam hoc ego loco nonnulla in quas incidi teftimonia Religio-
fbrum hominum, quorurn non exemplis minus quam verbis ad virtu-
tem inflammata Societas, patrocinio niti gauder,&: audoritate defendi.

Q_q q q Enim-

Serm. de
Beatificat.
S. Ignatij.

te:

Hift. Soc.
par.i .lib.j.
num.5j.6l

674 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Enimuero non ftulta magis quam improba eft indudio animi illa 3
plcrique mortalium ( ex leni 11 opinor luo aha qux funt hnmanis maio-
accepta ab  ra  metientes) Religiofos inter Ordines elTe pntant aam: lat ioni vel in-
aliis%jli-  uidi je locum ; quafi non fint inter illos, plufquam natura fratres , ne- •
giofisSo-  q am  amicos, orania comrnunia j etiani laudes & merita. Auditi funt
illi in Ecclefia Dei Heroes Ordinum,& militi* bellantis Ecclefia: qua-
ror a fr a-  fi primipili, SS. Auguftini, Dominki, Francifci, & ceterorum ex infti-
Genefiš » 4 . tuto  Religiofi viri, cum dicerent viša nimirum illa minima ac nuper
Vaidcrama edita, in qualequale auxilium afflid x  Religionis, Societate : Soror no-
Jira es, crefcas in mille millia.

Votum accepimus, coiiditionem amplcxi liimus, generofi fratres,
quod foror eft inter germanos, primos paterna: hereditatis ex viti & iu-
ftitia pofleflores, hoc eft inter vos, & vultede Societas noftra minima,
nullo magis titulo quam honoreveftri nominis & fpiritus accepto mu-
nere gloriola. Sed enim hxc vt liquidd pateant, fiatque fatis opinato-
ribus illis, qux fint aliorum Ordinnm de Societate iudicia, videamus.
Ouidfoa-  Religiofis merito accenfendus eft ille in Bretica fanditatis & elo-
nes Amia  quentix Apoftolicx nomine, totaque celebratus Hifpania Ioannes
Auila, experientiflimus virtutis magifter, idemejue feriptor egregius.
Prxftans hic Dodor adorejue Chriftianae, ac, fi per atatem licuiflet,
Religiofa vita, vfque eo Societatis erat, & tam praclare de hoc Ordine
eiufque praeferdm audore Ignatio fentiebat; vt, cum illi per affedam
valetudinem in eum le recipere non liceret, difcipulosipfe fuos ad illum
quotquot poftet fumma voluntate dimitteret. Diceres (fi fas diuinis hu¬
mana fubiungere) alterum quafi Ioannem Baptiftam, alteri Seruatori
ftudiofilfimo animarum, omnem fuam opem, ftudium, difciplinam,
vitam demum, virtutemejue fubmittere..

Inferere hic iuuat id quod ab ipfo Ioanne Auila Michael Turrianus
andffte fe feribit, cum diceret: Ex animo complecli fefe & excipeie jjnri-
tum Societatis , & amila ems milit ut a  , idque fefacere naturah quadam qua-
fproprij arnoris illecebrd, quod omnia plane congruerent c trn e dforma, quam
in animo fuo ipfe deferip/erat: id ejfe, quod fuo fenfijfet m {piritu  : uerum fe
paranymphum inf ar finih loannis fuiffe , & gaudio gaudere propter fonfurn-
Nec aliter fbi contigiffeatque fi puer conetur lapidem ingentem attollere , qui
dum prte urnim infirmitate rem numquam perf cit, 'Vir fuperueniens robujlus
pr o 'vinum magnitudine nullo negotio toiht ffuoque loco apte confituit.
qttid Ra-  Attexere laceat huius religiofilfimi Dodoris Auilce iudicio , alte-
urdus  fius, non profclfione quidem, fed voto tatnen & innocentillima vita
Tapperm:  re ligi 0 fi item Dodoris, granifsimique viri,Ruardi Tapperi,Louanien-
fis Academix Cancellarij, teftatx in hunenoftrum Ordinem beneuo-
lentix monnmentum. Is cum folennem, quam vocamus, Adriani ab
Adriano Profefsionem exciperct, fumpto argumento a verbis Domini
dicentis loannis 3. UMandatum notium do nj ob is ut dihgatis inuicem,fcut
(ef ego dilexi uos. In lege,  inquit, ueteri carnahbus rudibusque ludteis
mandatumfuit,Dihgesproximum tuum fcut teipfum.Hocvero nouo  Christi
mandato , quemadmodum fanStus Cyrillus expomt , iubentur difcipuh ddigere
proximum fupra feipfos : nempe fcut  Christvs ddexit nos. idque ef

Orlaftdin.

lib.14.mS0.

Hift.Socie-
tatis part.i.
lib.il.n.43

liber qvintvs. SOCIETAS HONORATA. 675

qmd hac fitncla (efr noua  Iesv  S odet m  fiudet, hoc eius film propofitum efi-,ex
boe notto  Christi mandat o,  mhil chantatefraternd. pnus habere, Jut nul-
lam rationem ducere, Jeipfis exinamre, totos Je ad Dei honorem (fir fidutem
proximortm ejfmdere, quemuis laborem, quoduis difcrimen fubire, denique
‘-vltam ipfiam pr o  Christo^ ammarum falute contemnere. Nouus in-
auditusque chantatis modus, quem  Christvs Dommus tranfitums ex
boe mundo ad ‘Patrern commendamtfuis. Hoc itaque nouum rnandatum pro
fundamento (efrradice fim d a hac Societas habet. Ghu enim ei Je mancipant,
non vm cuipiam, nat alu Religiofie F amilu, chantatis ojficio Jefie dedič ant, Jed
plane omnibus, ad quacumque quafcumque terrarum in or as mittantur. dfiuod
quidem adeo prafians (dj Janblum efi, <~vt omnem fiuperare intelligentiam nvi- '
deatur; mirumque non Jit, Ji hac Jan Ha Societas cognofcatur d paucis. 6 hta
merito plane fimciifjirno  Iesv nomine appellatur, non, nat quidam peruerse
dicunt, quafi alij fint deSocietate diaboli ; Jed quia Dominum  I e s v M eiufi
que Apofiolos prafiantijfimo modo Je Fiat ur.

Ec adhuc quidem hofcefingulos: iam ebdem confpirantium Ordi-
num etiam integrorum Rcligiofum agmen educo. Praeibit virorum
duxfemina fan&a Terefia de Ie  s v, illa quam nota: tam non incub- q M idpan-
candte fa n elita tis mulier vere fortis, de Sociis ipfa fic  feribit: Fuitpropter aa  Tcre-
maius bonum meum, Vt ego cognofcerem (efi trači ar em cum gente adeo Janci a,  refia  j

qualis efi Societas  Iesv  — Laudatus fit Dommus, quodmihi dederit gr a-  vita

tiam obediendi meis Confeffariis, qui quafifemperfuerunt ifii benediEii hommes  prefsa anno

Societatis  Iesv - Habitabam prope illos, gaudendo <~valde quod trači ar em l6 ° l ’

frequenter cum illis  j quia tantiem cognoficendo fanchtatem illorum conuerfatio -
nis, er at magnus projeiius quem amma mea fientiebat.

Facere non politim quin attexam hic fragmentam Epiftolae quam
ipfa fančta Terefia xxviii.  Iul.ann.M.D.LXvin.Abula dedit ad Chri-
ftophorum Rodrigues de Moya, cum ille Seguras de la Sierra erigere
pereuperetelauftmm Difcalceatarum vii‘ginum,inidquefuasfilias ipfc
inducere ea tantum lege, vt Societatis direčtioni tam filite quam reli-
qus abs fe fundati Coenobij virgines fubiacerent. Sančlas Terefias fen-
tentia verbotenus ex Hifpanico Latine fic fonat: Homines Societatis  Iesv  And. Lucas
funt mei Patres, quibm,pofi Deum, debet anima mea bonum omne, Ji quod ha- 1^^*.
bet. Filiabus tuis ajficior ex eo, quod intelhgam eas cum Patribus ifiis agere
folitas: nec enim quceuis, Jpirituales licet fint, tliicb conueniunt nofiro Infiituto,
nifi quibus Uh d confejfiombus funt, qiud.es funtpropemodum omnes dMomfle-
norum nofirorum alumna: neque memim r vllam recepiffe me qute non ejfet illo¬
rum filia, quandoquidem ea prafertm nobis a p ta fint. Equidem gratias ago
Deo, quod eorum, qui me genuere, Patrum JJmtus mea in (Joenobia ab iifdem
transjufus fit....  Itaque Reuerendijjimus Generalis nofler naper hac tranfiens
ita pracepit-, nat Patres Societatis exhortationes haberent ad nofiras )  nec V Ih us
auBoritate prohiberi poffent, abfoluerentque pajfim confiteri cupientes. Obfia-
requidem Confiitutiones eorum,non njetaretamen quo minus interdum idfiat ,
nobisque inter agendum reefe confulant; quodJdciunt magno cum fruciu. FDe-
fidermm tuarum filiarum, njt nouum Hlad (Joenobium tuum Patrum c ur a fub -
iiciant, idem & meum efi. Scito tamen illos id non admijfuros, ejfit licet Prin-
cipum femmarums qualia,modb 'vellent, ex boe malta haberent : adeoque, quod

Q_q q q i opta s,

676 IM AGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

optas, fieri non potep. Benedicfus fit Dem habere nos pr a aliis hbertatem agen¬
di cum Patribm ifiis , quam nec auferet <~ullm Vmquam 3  neque aufert.  Ita tum
quidem fen (it de Societate Terefiaj fentiretque, fi viueret, etiamnum,
enmdem apud nos, de quo fibi tantopere gratulatur, Ignacij, imo Dei,
fpiritum (quod huius vnius munus elt)  inuentura.

Vnum fupereft, editam dicamne a Deo, an fanda ipsa Terefia ? qu 0
nefcio num illuftrius dati de Societate teftimonium pofsit. Viderat
Etec (animum eius illuftrante lumine diuinicatis, illo quo latentia in re-
ccflu locorum ac temporum, etiatn homini aperta fiftuntur) inltručbifsi-
morum in bella militum exercitum candida, in argumentu m vidom*,
Cigna  portantium: ( expreiTam hoc ortento fuifle Societatem I e  s v ex
ipfius Terefiae feeretis priuati(que tabulis tefhtur inter ceteros ille qui a
confcrsionibus fuitfandte Virgini,Sandius de AuilaEpifcopus Segun-
tinus.) de Societate ergo,in comtnentariolo quem habebat concefTarum
J*cap.j8^" fibi a Domino gratiarum, ipfa fic loquitiir: Vidi grandia de toto mnciim
ijlo Ordme. Vidi non femel eos m calo cum fignis candidis m mtmu. Vidi aha
admirationis ingentis , ideoque magnd in njen er at ione habeo Ordinem iJI urni
prafertm cum njfu (gfr conjuetudine diuturnd deprehendam "pitam eius ac mo¬
reš cum exhibitis mihi prodigiis conuenire.  Sane cum haereret hinc ftupore
defixa Terefia, inde magnis tatitiis incederet ex vehementi quo in cha-
rum fibi iftum Ordinem ferebatur alfcdu , ita exaggerantem apud fe
Ribcraiib.4. f ua  oftenta audiit aliquando Dominum Ie s v m, cum diceret: Qum JI
fcires tu quanto ohm auxtlio futuri (int illi Ecclejia fanEia.  plus fufpensa
hac Sc breui, quam perfeda quauis oratione fignificans.
ejuid "B.  B. Thomas de Villa-noua ex Auguftiniana Familia Valentinus An-
Vl IZnotta  fiftes 5 fi q u sm de Societate amoueri Valentia cerneret, auxilia fibi de-
uiuguni-  trahi peramanter expoftulabat.

manus:  Sandus Philippus Nerius, cum familiariter vteretur Ignatio, in eo-

tjuid fan-  cjue Societatis I e  s v admirabilem Ordinem, qnafi compendio, videret
f/ppiftNe.  ex prdfiim,ita in eumcxarfit, fic inflammatuseftftudioimitandževir-
rms:  tutis, vt in illum admitti Te vnice poftularet. Sed nempe non admifit

vi"i&nai Ignatius. hic enim, vt erat non fui, non Societatis abs fe conditce, fed
ignatij i. j. amplianda: tanturn diuinae glorije ftudiofus; praefcius adhtec arcano
cap ‘ 1  ' monitu Congregationis eius, quam Ecclefix tanto bono Philippus in-
ftituit; futurum credidit ere Domini publica, fi non fuo eum Ordini
aggregaret, feddiuinae prouidenm relinqueret, alia eaque non minus
expedita via deducendum ad falutem, etiam proximorum.
tjuid Lu-  Ludouicus Granatenfis, ex Ordine fandi Dominici nobilis Ecclefia-
doHicus  fl es  & Scriptor, fic arnauit probeneuolentia fua, tantique fecit nouel-
fs^Domt  lam tum IE s v Societatem, vt aliquando Eboras, & pro concione pu-
mcantts:  blica diceret, eam aApoJiolicum quemdam ccetum ejfe, qui ad hominum falutem

1 omm ratlone  tuendam , renouandamque m Ecclefd Dei meterem fanShtatem,
ejuid Bar- ry 'mbm confjnrant.

d°Ma™  Bartholomaeus de Martvribus, ex eadem fandi Dominici Familia,
tynbm  Ecclefi* Bracharenfis Antiftes, clarus admifsa, fed clarior depofita ite-
Dommica-  rum  dignitate , ad Lainium credere fe  feribit Societatem procul da-
H^soc.p.i bio cahtus emijfam adborum miferabilium temporum rmnas & calamitatesre-
Eb.4-n.1jo. jfarandas.  Deni-

LIBER QJ IN TVS. SOCIETAS HONORATA. 677

Denique grauiffimus dočliffiinuscjue vir Francifcus Fvomteus, iam addFratg
f.tpe nominaci, nec fatis vmquam laudandi Patrum Praedicatorum Or- cifcm Ro-
dinis Magilter Generalis, dumfcriptis R.oma litteris x.Decembris, an-
no m. d. xlviii.  fuos admoner, vc recens approbatam a Sede Apofto- neralu
lica Societacem, Presbyterosque eius tamquam fuos commilitones iu- pp - Prdi -
uare, & contra impugnantes protegere velint. Pateat,  inquit, ajobis,  odan d-1*.
fjuditer boe calamitofo tempore, quo Religio Chnfiana bareticorum teliš mpe-  3 °
titur, malorumque Chriftianorum peruerfs mor ib tis labefaSlatur, nouus Or do
presbjterorurn regularnim fub titulo nominis  Iesv, de <~orbe quafipreefidiana
mantis \Dei benigmtate fubmijjus efl: quem ob ingentes fuclus, quos leclioni-
bus(pp conciombus publicis , priuatorum adbortatiombus , confejfionum audien-
tid, ceterisljue faeru exercitns,ac fanciorum morum exemplis,m Ecclefid facit ,
SanShjfimus m Chriflo r Pater (ep D. N. Paulus Paga lil. approbauit  eT* con-
frmauit. fuod ideo njobis fgnifcatum voluimus, ne bjuius Inf it uti noui-
tate fe duel us qmfpiarn r veflrum,commditones fuos ad eumdem fcopum tenden-
tes, & dDeo fibi fsppetias rniffos per errorem fortajfs oppugnet  , eorumque
detrahat mslitutis , quorum puchbus gratulari (ep pios aSlus cemulari de¬
la uer at.

Nec hoc fuit vnius huius aut Ordinis aut perlona, vtriufque licec
fummaSjde Societate iudicium. Emmanuel Rodericus ex SeraphicoOr- q<*idEm-
dinenon minus aut beneuoleaut copiose eam commendauic: de eius ™ a 0 ™f! CM
enim origine fic ait:  Omnipotens ferrno Dei de regalibusfedibus njeniens , Ordinis
charifjimam fuam fonfam Ecclefam Vifitans, fufcitauit d cAis lgnatium Loio-
lam cum fanShfimis Socits , qui zelo omnes feruentijfimo aHuantes , contra  nomc.’&
Luther um omnesaue eius fequaces ca fr a pofuerunt , pcenitentiam prcedican-
tes,  &c. Et paulb poft de eodem Ignatio in hanc feribit fententiam:

JŽhii mnclts illis fecurnfirenutjfmis  Christi Iesv commilitonibus Italiam
menit }  <-vbi fanSliffma opera per ipfos in augmentum fanSliffma Fidei anima-
rumque falutem Deo indies operante,conShtuerunt Congregationem iftam, non
Ignatij , fedSocietatem  Iesv Christi appellari , adeo nat inde vemant le-
fuittz appellati.

Par etiam Carthufianorum innoccntiffimar Familiar, eiusque fummi qmd Pe-
Prioris Peeri de Sardis, Generaliscjuc eorum Conuentus,in nafcentead-
huc Societate, fenlus & pietas, datis anno M. d.xliv.  ad lgnatium c p r i or  ‘ma-
maiori Cartliufia litteris comprehenla. cx  fic habent: Audi ta famdg n£ Car-
odonfer d, fratre s in Domino dilecliffmi, de me fr d exemplari comerfatione i t ^f cum
falutari do Širina voluntarid paupertate, ceterisque mirtutibus, quibus in  Hift.scciet.

tenebris nofin deplorandifecuh refulgentes perhibemini homines in ‘-vidper-  numao7. 4 *
ditionis errantes ad ar Siam miamfalutis reuocare , nvacillantes fiabilire , fan¬
te sque ad proficiendum in uirtntibus ftimulare, (fp magnum m Domino Ec -
clefia fatboltca fruclum ajferre-, gauifi fumus in Domino, gratias ilh agentcs y
qubd in tantd defolata Ecclefa ftia calamitate, qud premimur, excitare digna-
tns esl  £$?•> mittere nouos operarios in njineam fuam , recordatm mifencor-
dia fua,  &c.

Bruno Lofierus Agrippinenfis Carthufire Procurator, continerenon quidBru~
fe potuit, quin maiorum fuorum fecutus exemplum, id quod de So- noL ^ e ~ ti}
cietate noftra fentiebat, feriptis ad lgnatium litteris explicaret. Inter rM  * r  *

Q q q q 3 cetera,

cas tri V ita
S. I gnati j
iib.^.c. io.

678 IMAGO PRIMI SjSCVLI SOC. IESV.

Andreas Lu- cecera j lOolebamus,  inquit, interim glifientibus h*refibus, non e [Je multos.

qui contra ifilos tartareos JJiritus Je opponerent: c um ecce prat er onirimm opi-
nionem mn multo poji tu exfiitifii, Pater celeberrime Ignati, [pretiš mimdi
pompis, hononbus, dimim, naoluptatibus ,Jfiretd generis dignitate,  &c. Qui-
bus, poft magnificam commemorationem earam remra qu od.  ad Dci
gloriam &Ecclefiai bonum pradtaret vbique Societas, ita demum fub-
iungit: Si ob fiagitia(pfi en ata njmquam relmquendi fumus a Deo, tam njel
maxime id timendum ejl, quando vfque eo omnis creuit impietas, nat nvix pof
fit vitra progredi :, njnum dumtaxat fupereBl, quod nobis melioris fpei fiduciam
tngerit, ntefiir* nimirum Sodalitatis noua ifia pr*claraque profe/fio, (efi num-
quam fatis laudatum mit* injhtutum. c Vrorfisque nobis perjuademm fore
nat per Vefiros quandoque  Christi Ecclefiia m melius reformetur.

Nec illuftre minus defundata primum Societate teftimonium infe-
cbanasBo-  mit Annalibus Minorum Capuccinotum Zacharias Bouerius: Jfiete-
^Annalibus rtim ->  hiquit, hoc anno, m quo Henricus Vlil. Angli* Rex,poBl Cathohcam

Capttcci-
norum :
anno Chri-

qmd Za-


leligionem naerbo (fr fcnpto propugnatam, ob Anno. Bolena comugium, ac
(fatharin* n>xoris repudium, fchifmate m zAnglid concitato, a Pontificis obe-
chentid, acpojlremo a Bide defciuit, maxima Dei in Ecclejiam tum prouidentia
tum benigmtas enituit: nam hoc ipjo tempore prima illufinfijim* Societatis
Ie s v fundamenta laBia funt, BDeo primum, tumfanciofgnatio Loioldau-
ffiore} qui hoc anno fex fbi adiunSiis Sociis , nat apud illms Vit* Scriptores
njidere licet, prtccipud <~voti religione Eontificisfe obedienti* adBlrinxit ; vt
quod in Rege (fig Regno ceciderat, m fancio atque Apofiolico nnro, atque in eius
Societate refurgeret.

tjuidRena-  Cui confonat quod Renatus Choppinus de Sacra politia tradit his
tut c hop-  verbis: BMifelld etiam hac tempe fiat e, excitatm efi d Superis noum Rehgiofo-
fib”i? rum  hominum Ordo, qui Vt d  Iesv Societate nomen obtinent, Jic affidud facr*
oum. x 8. Vagin* leSlione, conciombm , friptorumque editione nutantem fulciunt Chri-
fiianam Rempublicam, rara ingenij doUrmacgue munera ad ornatum templi Det,
id e Bi Ecclefi<e, conferentes. Votmntur certe hi part d ex optimis ftudiis infigni
glorid, qu* nixa ver* Virtutis radicibus numquam deflorefcet. Spec ‘-vero me
latet facn hums Or din is nouitatem inuidiofam fuijje nonnullis: fed, fraiiis
inuidue repagulis , Iefuitarum Ordo radicesegit ■-uelut de c*lo mijjds : quo for -
tififimi  Christi milites redimuam no eter um h*refim oppugnarent *que fire-
nue, noti impiis Albigenfium erronbus obiech funt d Numine quondam Do-
minican* norm* Sacerdotes.

tjuidFran-  Breuiter, fedneruose, Francifcus Enriques: Habet fipientia lamina
ufiM En- cum  JhJ; Famihdgdfi eum iufiijfimo titulo Vrb anus Vlil. appellat Du-

^ em  ^ t i antem  Ecclefi*, qui docirm* fu* humeris mundum fulciat atque
fuflentet.

Nec his muko longius, fbrtius etiam atque vehementius, Valerius
Ximenes de Ernbun, facrx Theologix Protcllor in C^raraugultano
Conuentu Pattum Carmelitanorum: Voluit,  inquit lile, BDominm c*h
(efiterr* ditare & lUufirare nobilemSocietatem  Iesv, columnam Ecclefi* fir-
miffimam, murumque fortififmum (fifi inexpugnabilem contra h*reticos. Exqud
nond tot prodierunt, prodeuntque quotidie, do Birma & mirt ut e duces robu-

fiififimi , quot ex aliis omnibusfimul iunelis Ordimbm clericahbas.  Quid ais,

vir

tjuid Va¬
leriju Xi-
menes:

LIBER QJINT V S. SOGIETAS HONORATA. 679

Vir magne ? ex Societate tot quor ex aliis fimul omnibus ? Non agno-
R05 & nobis boe arrogare non velim : beneudlentiae bi c error & ex-
ceiTus amoris cit, vafto nams animoj & verbis cxpreiTus ingentibusj'
qualem necefle dl animum fuifle PraeTceti Quitenbs eius 5 qm Limam qu ,d p r& ~
adProregem de Sodiš itaferibere aufus eft: Mihi affirmanti credat Ex- fefimpju-
ullentia fua , ad rem Chriftianam promouendam , <tdopportunam his hotnim-  Prod;
husopem ferendam , p luna e [se illos vnos, cpia.ni omnes ah or mn Ordinum Fa- Vediinx
mihas s propeque illud ajfirmare aujim, plani interefe Reipublica, lUos ejje iti  5?4
his terna qmm Regios ipfos auditores.  Sed enim, vt Temper eomparatio
omnis odiofa fit, nemo ramen conferri quin & prxferri ceteris vnum
aliquem molelde fert eo tem pore, quo folennicati eius & g lord da tur
aliquid, aliis quoque, cimi locus tempusque fuerit, concedendum. De
quolibec Sandorum fuorum folenni veriu canic Ecclefia: Non eft in -
uentus finnlis ilh.  & boe ipfi encomium, etiam qui Tune longe ma-
iores j Apoftoli non inuident * quin grafulantur potiiis, 6i gaudent
aliquam ineum, vel a Te Tuisque meritis, gloriatn deriuari.

Audeo ergo (quando annuentes bic mibi & applaudentes audire
videoreos, quofum iuftiffimam expoflulationem verebatur humana
perfuafio) audeo, inquam, qux etiamnum Te mibi ingerit aliorum in
nos ReligioTomm hominum illuftrem proferre Tententiam.

jpobihffima  (inquit Ioannes le Pagein Bibliotheca Tua Prxmonftra-
ten fis Ordinis) & celeberrimailla Societas  Iesv, qua quot Collegiis tonf i- e

tutis in orhem dijfufa fuit, tot Vehit lucidiffimis doftrina & fapientia lumim-
bus mundurn  <•vniuerjkm lUuminauit , tenebrasque illas Cimmerias Uh ojfufas
laudabiliter dijjmht.

Siluefter quoque Maurolycus,AbbasTandxMARiAEdeRoccama- 9 **^ Sil *
dore,Ordinis Ciftercienfis,poft muka eleganterde Ecclefia & Societate “JuZroij-
diTputata,ita demum \Nonalto abfque myfterio difofmt aternumNumen^jt cm;
ab alma narbe Roma , Christi in tenis Vicarij fummd Sede, fuam traherent
originem Soc'ij,quorum Infhtutum forte fcutum,& inexpugnabile mtmimen Ro¬
mana Ecclefia ejfedebebat. In eamdem Tere Tententiam Martinus Carrillus AnnaI Lg;
Abbas Montis-Aragonij ex Ordine Canonicorum Regal. S.Auguftini, 3d
ait videri diuinitus Ignatium mundo datum, vt Te Luthero & Caluino 1^.
Fidei Catholicx peliibus opponeret. Id ab eo eiusque filiis Tadum
Ttrenue iuxta & feliciter: borum opera Christi vineam vberritnos
Trudus produxiiTe: horum non modo laboribus, dodrina, Tcriptis, vi-
tx exemplo, Ted & languine deTenfam conTeruatamque veram Religio-
nem; nec veretur, ob multitudinem eorum qui in hac cauTsa Vitam pro-
fudere,Societatem Matrem Martyrum appellare.

Claudet hoc caput Prudentij de Sandoual ex Tacra diui Benedidi Pru-
Familia EpiTcopi Pompeiopolitani, Caroli V. HiftoriographiCaeTarei, d ["ndouti-
auguftum de Societate iudicium. Intelhgant,  inquit, omnes Catholici cu-  Tom. i.
ram qua Ecciefiam fuam fponfam fibi vmee ddeftam Dem amplecfttur,  u+ ' § ' 14 '
quamque tempefatibus fatigatam , diuinis fauoribm recfeat , nouos m ea JJ?i-
ntus (fr generofos milit e s indu(lriosque gubernator es euocando } per quos, ne
quo cafu illa pereat, conflituatur in tuto. C um a Septcmtnonahbm Europa
partibm fuum fecuti Luther um plures alij emergerent brutales baretki , fera-

rum

680 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Tum inBar coniurati ornnes xquare folo vineam Domini j ipfe ab Occidente glo-
riofurn excitauit Ignatium, qm )  abBracim d mihtid armiscgue temniš\ ar m a
inter alut  (gr opera magis beroica poneretur. adeoque cum ceteris, armandis ab
fe, Sociis m ipfum Apoflolorum & Ecclejhe prim<eu£ rnunm officiumcgue fucce-
pfaim. is. derent: itaqueper illos fua demum fides dimno conjlaret oraculo: In oranem
ter ram exiuit fonus eorum. 6)uod certum nune (efr ipfo expre{$um opere nojlris
nos oculis contuemur  ; quando Patres illius fanSiae Societatis orbem ex hoc t>nD
uerfum circmuere , Deique legem annuntiando mortahbus , eo demum , quo nec
ipfi penetrarunt Apoftoh , peruenerunt. lllis nempe nouos or bes <~utriufque ad
Onentem  (gr Occidentem Indiee  , maiorem certe partem e ar um dem }  r veluti de-
fiinato feruamt Dem , aat ibidem gens dla benedicU aApofioltcorum Sociorum
munere fungeretur.

Commen-
tlatio illa
<ertijfima
(jita ab
hofle.

Qiiid de
Societate
ha retici:
Al elan-
chthon in

ffirme:

Flor. Re-
mondus de
O rtu & oc-
cafu haere-
feon, lib. 5.
cap. j .art.S.

CjuidTheo-

dor.Be%a:

C A P V T DV O D E C I M V M.

Commendatio Societatis  IE s v etiam ab infidelibm
baretki* nji njeritatis exf>vejfa.

H lcfinis teftimoniorum illnftrium, hoc maxime pertinentium ad
laudem Societatis Iesv, quod illa a Principibus viris in omnior-
dine prolaca funt. Sed eft (nifi fallor) commencfacionis genus etiam
aliud, quod ab hoftibus,iisque improbis & inuidis,quandoque deduci-
tur. Enimuero quod illi laudandum efle fenferunt, fi fatentur palam,
maxime fi exaggerantj conftat profedo non pode non efle praeftantifli-
mum opus illud, cuius commendationem non conciliaritamicavirtuti
beneuolentia, vti contingit a viris bonis; fed veritas expreflerit, illa ca-
lumnire etiam inneteratas & maleuolentire vidrix: quod accidere non-
numquam vel ab improbiflimis foler.

Aptiflimafunr, fateor, ad conciliandam rebus exiftimationem,qux
in natura: quonis ordine fummum obtinent locum j ineptiflima, qux
infimum. Inter elementa, & ea qux ab elementis orta, nihil igne ipfo,
nihil luce perfedius, ad conferendum rebus fplendorem, nitoremque
etiam fideribus parem. Mirum tamen, quantum ex ipfius aliquando
aqua: alluuione , imo & cccnofa: telluris attritu, res aiiqux, obfcurx
prius & inamcenre, fplendefcant.

Audiamus igitur quid hoftes vere Religionis quandoque de Socie¬
tate fenferint. Melanchthon morti fux infortunatiflimre iam vicinus,
cum forte audiret a quopiam Iefuitas peragrare terras, tranfmittcre ma-
ria, nec quemquam fere nune efle orbis angulum, quo non penetraritit,
vbi non iecerint Romano~Catholicx Religionis femen, non fudore
tantum fed etiam fanguine irrigatum; dudis ex imo corde fufpiriis, ex-
clamare non vni auditus eft: Ah! qmd hoc ej?e dicanr. Dideo fanetotum
mundum breui lefuitis repletum in.  Sentiebat videlicet verftpellis ille,
nullum vulpinis fuis fraudibus locum fore, quo importa^x per Iesv
Socios fidei fincerus candor intraflet.

Quid Beza ? credamne dicenti ? imo mentienti non čredam ■,  ica ta¬
men

LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6Sl

ni en ille: Nulla fe in Franeta mita Chrifiiana integritatis nuesligia mfi  in annuis
in lefuitis njidere.  m mi nun cum fine Sc  micent vndequaque lllnitrifli- p r r "“^ -
ma cado lumina, vilam tamen ex h is, nifi quod forte obijcitur, inui- “n- 1 }*«,
dentis imo nil videntis oculus non videt,- Dixifie Beza debueras,ne
mentirere: Nulla te in Francu Arnana nnta (efi improbitatis njeHigia mji
Dt fjalmnifiis 'Videre.

Inuidiose in Ecclefiam, gloriose nimis in Socios vtrobique fine fide q><idKer»-
Kemnitius, Societatem , inquit, a ^Romano Pontifice excogitatam )  Vt lahen - JIS
tem Ecclefiam fulcire ahquo modo pofiet.  Fundata: iupra petram Ecclefiam, originc
portae etiam inferi pramalere non poftunt, Sc  labentem tu fingis ? tu ful- Cl£tatis *
ciendam aliquo modo ab Societate vna iaiftas, quam tot ceterorum Re-
ligioforum, t-anta Hierarchici Ordinisvis actutela ornat verius quam
defendit, moleftantem fua, radicatain folo, inharentem caelo, fixam
vtrobique Sc  firmam, etiam inter ruinas mundi & fatifcentis in fe na-
tu ra: extrema diflidia permanfuram ? Demus tamen excogitatam a Pon¬
tifice Societatem : fed nimirum ab illo Pontifice, qui compati pojfit infir -
mit atih m nofiris,i\\o  Sacerdote in aeternum,illo Ies  v,cuius ipfa fe nomi-
ne fignatam gaudet. demus etiam jfubfultam aliquo modo ab Societa¬
te Ecclefiam, quia fcilicet oranem eo modum Sc  operam contulere
plures Religioforum Ordines, impellentc eos proniffima voluntate,po-
tius quam Ecclefue neceflitate cogente.

Tolerabiliuseft quod Francifcus de Verulanio Cancellarius Anglite, quidFran.
agens de inftitutioneiuuentutis, Ghia,  inquit, nobihjfimaparsprifca difici- C y C e ™f* nio .
plina reuocata efl aliquatenus qua.fi pofilmmio m lefuitarum Collegm-, quorum  Lib.i.dcDil
cimi intueor indufiriam folertiamque tam in docirind excolendd , qudm moribits  fugmemi*
mformandis , illud occurrit nAgefilai de Pharnabazo: Tališ cum fis , Vtmam  (iientwruni>
nofter efies.  Cuius quidem hominis admittenda videri poflit Sc  cum ve-
ritate fententia j fed deteflabile votum eft: nimirum tales cum fimus,
veftri numquam erimus j fed conabimur, vti vos, vti omnes homines,
noftri, hoc eft Dei, fitis.

Sedquid hareo in Europa tantum noftrse fordibus verius quamfen-
tentiis ? audire & referre iuuat quid Afri, Afiatici, Sc  vtriufque folis in- £,hmci:
fideles populi de Sociis Sc  de Societate cenfuerinr.

Taicofama, ille Iaponios inter Reges itnperio primus Sc  viribus, qwdT*i-
cum per adiftationem laudaretur a fuis co maxime titulo, qubd Socios,
ilios, vtaiebant, impios Sc  legis impia profeffores exegiiTet Imperiofuo-, imperator
Vos,  inquit, it a dicitis, me eos exturbajje ; fed non [uit ea caujfa quam Vos al-
legafiis: mihi enim numquam aut Patres illi improbi njijifiunt , aut lex eorum
impia: imo ego affirmo homines e [Je pr ob os, (gfi legem eorum bonam. Sed feci
ejuod ejfent exten (efi peregrim , ac lex eorum contraria efifet legibus Chami (efi
Fotochi , quodfecfas m (Ir as omnes &phficas Imperij nofin caremonias fundi-
tus euertebant cum ludibno (cfi ignominid noilrorum , Scc.

Fuit plurium in bEthiopia fcliifinaticorum Monafteriorum peruer-
fus Antiftes, qui vifis inibi Societatis hominibus, diceret fe affirmare \ytntiHes
id certo pojfe , vidiffe fe njiros Apottolis qudm fimillimos , qm ea fiolum qu<e- v^thiops
rerent qux Dei funt , non qua hominum aut qua fua.  /Ethiopiar,

Negabat Rabbi Salomon Iudteus,apudArmufios nominatus in pau-

R r r r cis,

Ex Rclat.
P.ErocS.

quid Rab¬
in Salomon
ludtm:
Vita Gafpa-
tis Bsizsei
iib.z. c.la.

And. Lucas
in Vita fan-
&ilgnatij.

Etiam h
damombui
Jgnatij Se¬
deta* com-
mendata.

Luc.4.

prai.ii}.

6S2 imago primi sjecvli soc, iesv.

cis, fe cum multis Dooionbus congrejjhm, qmd finrile r vmquam Societdtis bo¬
rnim b m repenjfe: 'itd enim eos ejje m colloqmis fubtiles , vt ea res r vm duun.c
gratia pofjit atmbtu.  Sed er ran c liic fortaffis in ceterls, in vno vcmmdu
xit; quidquid vbiuis gentium Societas agic pro Rcligione, quale vel
q«aimim alij iudicent , minus cerce voro fuo, vni hoetotum di-uina:
gratix attribuir, vniiam pridem diuinae gloriae confecrauit.

Quid dicam de iis,qux perXauerium mod Bonzij atq; Brachmanes
quae per Barzaeum Saraceni atque Iudxi, qux per Anchietam Brailli,
qux per Bellarminum noftri in Europa Karenci, qux per alios alij, de
Societate, decjue inftituris eius , ipsa approbante inuidia laudatiflimis,
ccnfuerunt? qnid de iis denique , qux per Ignadum, qua viuentem
adhuc, qua deinde mortuum, coa&i etiam maligni Ipiritns, mendaci
quidem illo nec fuo ore, Ede ramen & relatu digniffima prodiderunt?
Ioannes Vega,laudatiflimus ille Siciliae Prorex, cum Roma intellexiITec
per feeretas adfe litceras obiturn fandi Ignacij, quem cum vniuersaSo-
cietate viuentem impense coluerat; non dubitabat illequidemi quin
(vc ipfe tum Drepano perferiplit ad Socios) calefti beataque polivi--
ram in cerris tam religiose tradudam frueretur in cado; auebat ramen,
pro fuo in Sandum in^jue Societatem animo, penitius quid devtrifque
cognofcere, Prius ergo quam de Patris obitu cum vilo conferret, ener-
gumenam, qux tum forte faero Ecclefia carmini adiuranda fubiace-
bat, interrogari diferte iubet,vbi Iit,quid retum agatlgnatius. hicilla
cum gemitu ( quem nempe libi tam odiola veritas exprimebat) lgnci -
tius,  inquit, 'tile capitališ bojlts me us , um oblit , locumque in cAo alios inter
Fundatores Ordmum Dommicum & Francifcum medium tenet.  Plurafunc
eiufmodi malignorum Ipirituum oracula, quibus fuum Ignatio & So-
ciecati noIfrx locum dignitacis in triumphante pariter Sc  militante Ec-
cle/ia confignarunt. Sed enim, poftquam Iesvs  olirn daemoniacla-
mantia, J^uia tu es Filius r Dei y  inerepans non linebat ea loqui; nec ipfe
iam velit Ignatius, aut fibi, aut fux,imo Iesv  Societati, aliquodatam
improbis teftibus ped patrocinium veritati. Vnum ergo folum, fed vo-
ti & fubmilTionis caufsa, fubijcio; illud fcilicet, quod Regio Propheta,
quod Ignatio, quod Societati noftras iam indea principio luifamilia-
rilfimum, non folenne iam aut feculare, fed quotidianum carmcn
eft: Non nobis Domine non nobis y  fed damini tuo da, gloriam.

Cum fafiim hoc toto Libro <viros gloriofos Sr farentes
nojlros cxternorum fruoriiis ormuerimm ; mmo y  mfullor,
iurc nobis fuccenfeut , fi eofdem litUrctriu uliefuu exercitutio~
m edebremus.

EXER-

LIBER OVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 683

EXERCITATIO ORATORIA.

ORATIO PRIM A.

Sorietas co mctgk u Deo honovutuv , cfm minus honovemfuum
cjH&rit 3  <cr ornim vefert ud muiorzm Driglovium.

Nter cetera Religionum miracula, a lunarno Numine
ad fuorum pietatem excitandam atque confirmandam
iam inde ab Ecclefi* incunabulis edi lolita, vnum il-
lud vel maximi a le * ft imatum, atque a pofteris in pre-
tio habendum, vir acris iudicij & multae lečlionis,
quique ob vita: merita Summus Pontifex declaratus
eft Marcellus eius nominis lecundus, affirmare non dubitauitj tam breui m  ir Me
fpatio, quod vix decem & fex annos excedebat, facram liane militiam, "^sTcie*
quam Ignatius a cado delignatus Dux atque Imperator & primus in - tatis.
ftruxit, & feliciffime gubernauit, potuifTe tam longe lateque per tot ma-
ria,totque Regna ac prouincias, non fine pr*clara nominis fui commen-
datione propagari. Et vero qucm non in admirationem atqueftupo-
rem rapiat, intueri minimum aliquem coetum tam breui temporis cur-
riculo ad vtralque Indias aciem explicafte, lubfidiarias turmas quoquo-
uerfus emififle, circumtulifle vbique victricia figna, tot ac tantas de ido-
lis, hasrefi, ceterisque vitiorum portentis, vičtorias reportalle ? Vt illud
non iniuria cum Societate noftra communicare pode videar encomium,
quod Perfarum olim Regina: Eftheri racrarum Litterarum monumenta
dederunt: F on s p ar um creuit m fluumm, & m lucern folemaue comterfm ejl.  Efther to.
Non quod human* induftriae viribus, aut fcientiaium adminiculis ea
putem accepta referenda : led quod munifica' illius manus, qui librauit
fontes aquarum, & de tenebris fecit Iplendefcere lolem atque lunam, ea
omnia fponte atque liberaliter in eam congelfit: vt in ipfum, tamquam
verum au<ftorem,tanta quanta eft operiš tam prseclari gloria redun daret.
Enimuero volenti altius perlcrutari, e qua tandem fcaturigine itigens ille
torrens per omnes oras fefe elFuderit j aut e qua luce radij illi promana-
rint, qui non minus quam lol terras, liti fulgore mentes hominum per- Stehtat
ftringunt, & gratiflima voluptatc oblečtant; non alfam deprehendefe
lieuit, quam quod primum atque lolenne eius faeramentum nuneupe- tu feruit,
tur,  Principi omnium rerum Deo, atque munificentilfimo parenti, fer- fid filiali
uire non metu luppliciorum, non mercede ftipendiorum, non Ipe prae-
miorum, non exlpečtatione muneris alieuius, qu* alioquin nobilem
indolem ad heroica fačta lolent erigere; fed propter inflammatum quod-
dam defiderium eius honorem & gloriam propagandi, ex fincero ac ge-
liuino amore profečtum , & quia infinita eius dignitas ac maieftas id
omni ratione promeretur. eft enim illa propria liberalis anirni atque
ingenui nota, parentem amare, omnique obferuantia colere; non quod

Rrrr  i poe-

amore,-

'Pium  »■»-

ter Detem
dr Societa-
tem certa-
men.

Votum
Profefforn
tion admit-
tendi ho-
ntres.

Dens ad
Societatem
vocai vi¬
rus illu-
Jires.

634 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

p cenam minitetur, aut opulentam fpondeat hereditatem , fed quod o-
ptimi paren tis nomen & patria poteftas id iure fuo exigant.Mercenarius
quorumdam cultus iure a coetu vere amantium profcribitur, qui v i x
praemiorum illecebris in officio continentur, nec vmquam offenfi Nu-
minis pocnitudine commouentur, nifi praefenti fuppliciorum metu per-
cellantur. Seruilis hoc eft ingenij eorum, qui aut de lapide empti funt
aut non vno ftigmate infcripti, fublato timoris freno, in omne genus in,
temperantiae, audaciae atque iibidinis effundi, nec quidquam puichrum
aut honeftum ducere, quod non mercede aliquaaut vililucello compa-
retur. Longe alia eft ratio filiorum Dei, qui patrem amare fc  profiten-
tur, eiusque Numini propterea folitm ohfequi, & fančtiftimis eitislegi-
bus obtemperare, quia id eius infinitae dignitati ac maieftati debetur,
quia magnificus omnium opifex eft, quia quidquid fiimus, illius, in-
quam, & opus, & peculium , operam omnium peculiare prtemium:
quo fit viciflim vt amabiliflimi illius atque fuauiftimi Parentis amor in
eos prouocetur vehementius, inflammetur ardentius, foueatur tenerius.
Et quoniam munificentia illa infinita nulli vmquam cedere confiteuit,
fed cunčtos fltpcrare benefaciendoftuarum etiam partiumefle ducit,hanc
qualemcumque mortalium liberalitatem inufitato cadcftium beneficio-
rum irifluxu irrigare, fibique magis obnoxiam reddere. Et fane adeo alte
tum in Conftitutionum fuarum ltbris, tum nemirne in animis fingulo-
rum id infixutn atque impreftiim Ignatius efte voluit,vt pro teiferL
atque imperatorio figno, quod quifque non fegniiis quam aquilam
Romanus miles fequeretur, hoc vnum haberent omnes , Admaiorem
Dei glorUm  . Atque hinc tandem admirabile illud & numquam inter-
miftiim certamen, inter Deum veluti parentem amantiffimum, & So¬
cietatem tamquam diledam eiusfiliam, licet contemplari: dum illa ni-
hil laudis fibi depofcit, nullam nominis fui exiftimationem fibi propo-
fitam habet; hic autem nouis eam femper ornamentis cumulat. Et vero
quis ignorat, primis legibus huius facrse militiae non modo aditum ora¬
nem atque viam ad facras Infulas ceteraqUe praeclaraReipubl.Chriftia-
nx  munia intercludi j veram etiam facramenti religione interpofita ob-
latos vitro honores & honorum infignia (qus, vt corpus vmbras,virtu-
tes comitari fblent) quam longiflime ab hoc coetu remoueri ? Quod
quidem ita facrofančtum habetur, vt nullius nifi Summi Ecclefia: Pra?-
fiilis aucloritatem atque imperiumhuicvoto intercedere voluerit Igna¬
tius . Et quo honoris tandem genere, eum, cuius ftudium eft humiles
atque abiedos 'erigere, hanc tam profundae demiftionis exercitationem
cxiftimatis voluifte remunerari ? Ecce tibi diuino prorfus inuento , iam
inde ab eius exordiis, ad militatis huius cohortis vexillum euocatos
Duces Gandice, Aquauiuas, Carolos a Lotharingia, Marchiones Gon-
zagas, & fexcenta illuftriffimarum familiarum capita 5  quorum vel Tan¬
gu inis nobilitati, vel virtutibus, pneclarisque facinoribus, & pri mre in
aulis Regum dignitates,& facr ae I n fu le, Ro m aiiara u e maieftatis purpura
communi orbis fuffragio debita cenfebantur. Altera tes, quae non mi¬
nus fpeciali iure Societatem hanc diuino obfequio ac perpetuo cultui
mancipatam probet, eft publica illa atque ante oculos omnium prae-

fixa

LIBER QVINTV$. SOCIETAS HONORATA. 68§
fixa foribus infcriptio: Nonfolum propriarum animarum faluti cum
cliuina gratia vacare, led etiam cum eadem impense in falutem proxi-
morum incumbere. Quodquid eft aliud quam operamomnematque
induftriam vitamque & fanguinem in aliorum fiibfidiorum Dei caufša
deuouere ; abiicere lead mendicabula in compitis, admancipia in mre¬
ni lbus, ad nautarum frecem in tranftris, ad femiuiua cadauera in nofo-
comiis omni ope iubleuanda ? Genus profedo paLrltrae, quod prxter
moleftias, incommoda, morborum contagionem, variasque anrumnas,
nihil concedere videtur athleds. Verum numquam ita fe Socieras ad
infimam plebem demittere, aut ad feruilia etiam obfequia abiicere po¬
mit, quin altius eam femper diuina Maieftas extulerit. Itaque hxc qux
vilia & contempta videntur, Deo talita: fubmiflioni vicem reddente,

& opinionem probitatis, & famam fcientiae, & aučlontatem nominis
apud prascipuos orbis Chriftiani Principes ipfi conciliarunt. Mendi- S odet at is
cato viuebant Olifipone Rodericius & Xauerius, & ad abiediflimi exi ft™ Mtia
cuiufque pedes nodurnam quietem in nofocomio captabant. fedRex nficcs,^
confeftim palatium pro domicilio, cibum regium pro vidu obtulit. ges,Prin-
Cumque in illo pulclierrimo certamine viciflet animi fubmiflio , hoc ci ? es \
faltem honoris excutere Simon Rodericius non potuit, vt regios iuuenes
piis monitis ac prteceptis ad omnem virtutem identidem conformafet.

In vrbe Roma, celeberrimo Religionis theatro, puerili inftitutioni ope¬
ram nauabat Lainius: at illum Summus Eccleiiae Pradul Paulus III. fi-
bi Theologum delegit, vt in illo maieftatis pleniflimo Tridentino con-
leiTujinftar oraculi,grauifIimam dodifIimamque de Immaculata Virgi-
nis Conceptione fententiam dicens audiretur. In Germania heterodo-
xorum fe calumniis & maledidis expofuerunt, imo in continua iada-
tione & afliduis vita: periculis, quafi peripfemata aut catharmata qnx~
dam, verfati funt Iaius & Canifius : at religiofiflimi Imperatores illos in
oculis tulerunt, imo ad InfLilas etiam fiimmasque dignitates prouexif.
fent, nifi potiorem fibi Ignatij ac Societatis quam affedus fui rationem
habendam duxiffent. In Hifpania Galliaque, aut tamquam hominum
quifquilias propter Christvm  in ergaftula catenasque compadi
funt Sodales, aut tamquam nefarij ac perduelles e toto Regno profcriptij
fed calumniarum tempeftatibus csecisque mendaciorum nubibus ac
procellis paulatim veritatis luce difcuflis, tanto in pretio Regibus illis
fueruntjVt partim eos in facros Oratores aula: fux,  partim etiam in con-
fcientiae fux  moderatores affumpferint. Quid de Potentiflimis Poloniae
Regibus, quid de Sereniflimis Bauaria: Ducibus,Tranfiluanias Princip i-
bus,aliisque Septemuiris per Germaniam? quidde Nobilitate per 'Italiam
non inferiori commemorem ? quid de purpuratis Patribus, aliiscjue per
Europam Ecciefia: Antiftiribus ? quid denique de potentiflimis noui
orbis Monarchis ? fi maiorum noftrorum, huius feculi, dico, annalesi
euoluerimus, videbimus plerifque omnibus in pretio fuiffe Societatem.

Quid, quod Summorum Pontificum liis centum annis nemo vnus in-
uentus fit, qui non aut honorificentiflime de Societate fenferit,aut eam-
dem paterno fauore affeducjue non fit profecutus. Teftis mihi fit inftar
omnium fandiflimus Pontifex Vrbanus VIII. cum Eminentiflimis

Rrrr  3 fuis

I(ai£E 49-
& 60.

Hom. 17. in
Ep.adHebr.

l.Cum filitu,
«. Pater,  ft.
de Legat« 1.

inNočl.Att.

686 IMAGO PRIMI Sifi-CVLI SOC. IESV.

Hi is nepotibus Francilco atque Antonio Bafberinis: qui non verbis, led
fingularibus beneficiis oraculum illud aliqualido a Gregorio XIV. da¬
tum confirmare cupientes , Societatis vtilitatem & gloriam ad totius
Ecclefice vtilitatem & gloriam pertinere , quem orbi Catholico vniuer-
fo  affečlum & munificentiam tedari poterant 3 eain omnem in Kunc mi¬
nimum coetuin Tecularibus his fedis, ftupente & applaudente Roma,
profuderunt. Hoc itaque, Pater Beatidime, vosque Eminentiflimi Car-
dinales, dum ftabit hxc Societas, quam diuino munere perennamram
Iperamus ;  hoc,inquam, palam omnibus profitebitur, le anno lxculari
expertam in Sančtillima. atque Eminentiflimd Maieftate vedra I e  s v m
R omx non lolum propitium, iuxta fidem oraculi Parenti nodro Igna¬
no datam , led etiam vitra Ipem votumque liberalem ac munifieum.
Infinitum hic fuerit commemorare, led non xque gratnm omnibus,
qux domiciliatum Romee, tum in Lufitania, Audria, Hilpania, Gallia,
Bauaria Societati liberalitate lummorum Principum fint condituta,
qux fapientix gymnafia &c  Academiee eius indručtioni direčtionicpe
concreditx , quam profusa liberalitate vitx fubfidia lubminidrata.
Vt nonnemini videri polšit illud Iiaix vaticinium , quod in Ecclelia
Chridiana gaudemus impletum, ad Societatem liio lenfu aliquo perti¬
nere : Brunt Rege s mtritij trn , (efr Regina mtrices tua. Suges lacgentium ,
eR mamilU Regum laohberis. Erit tibi Dominm m lucern fempiternam , e>*
Dem tum m gloriam tuam.  Ablit verbo inuidia. Sande enim gloriari II-
bique congratulari poted Societas, quod, quemadmodum ipla in omili
adione ac negotio maiorem Dei gloriam velut fcopum intuetur, ita
Deus maiorem nominis celebritatem & maiora Temper decora, licet im-
meritx, ad cumulum beneuolentix congerat. Et vero II candide & line
fuco animi mei lenlum apud beneuolos auditores licet deponere , cur
non videatur eeternus Pater in ornanda Societate potiorem nominis lui,
Filiicjue ter augudi, qnam Societatis iplius rationem habuilTe ? Etenim
d, tede Chijlbdomo, prx ceteris bslli Dacibus, fingulari illa potedatis
prxrogatiua concelTum ed Iolue^, vt Iblem in medio curln lideret, pro-
ptereaquod nomine Tuo adumbraret augudilšimum nomen Iesv;  quid
mirum, II ab eodem lole radius aliquis ad illudrandam liane Congre-
gationem deriuetur, qux fplendidifsima nominis illius infignita ed no¬
men clatura ? Qua in re nemo, vt Ipero, mihi iure luccenfeat. Nimi-
rum homines humano more loquimur, eaque proferimus, qux ne ab
iplo quidem iure hercilcundx hereditatis aliena liint. Notx funt teda-
menti tabulx Romani Sempronij, qui filiam heredem iudituens, hac
eam claufulacondrinxit: Sempronio nepoti meo plustribuas inliono-
rem nominis mei, id ed, quia nomine meo compellatur. Nota fimilis
apud Grxcos tedatoris voluntas Lyconis Philofophi,litteris apud Agel-
lium confignata : Lyconi fratri prxcipua do, quod nomen is ferat no-
ftrum. Ignolcite, Auditores, & his ludis Tecularibus fudinete modi-
cum quid inlipienrix mex. Nihil aliis Religiofis Ordinibus detračlum
volo, quos maioribus etiam encomiis luo tempore exornabo . Nune
igitur hoc affečtui meo, & coniečturx a ratione non abhorrenti indul-
getc, vt afleram Patrem xtemum in ipsa quoq f ue Societate Filiurn luum

pro-

LIBER QVI 'N TVS. SČCIETAS HONORATA. 687

pfopter nominis communionem exornare voluiile 5  ipfamque Socicta-
cem, licet immerentem, quia Filij notnine infignitur -, &c  auguftifllmum
I e s v nomen točo orbe ad Ancipodas vfcjue circumferc, peculiaribus
honoris prarogatiuis cumulare voluiffe. Itaque, quod eam Pontifices*
Impcracores, Reges, Principes in pretio habeant, hoc magno nomini
Ducis fui accepeum refert: cuius amplificanda: glorij dum ftudet(ftu-
debit autem, dum leges ab Ignatio conditas, & Inftituti fui fcopum in~
tuebitur) nec Pater Filio, nec Filius affedui iuo deerit, vc maioribus eani
femper glorij cumulet incrementis.

ORATIO SECVNDA.

Igmtim mftgnm in minimis.

M Agnum Ignatium vircutum illuftrium eiemplar, argumenturri
dicendi omnino amplum mihi propofitum, fi filentio quodam
admirationis ac venerationis pleno prateriero; vehementer ambigo, an
minus aliquid fina praftiturus, quam fi čopi os e de illo verba fecero.
Materiam hanc fibi vt plurimum fiimpferunt Oratorum principes s  in
hac conlumpta eft statis parne vnius eloquentia, & ramen incra meri-
cum femper iaus omnis ftetit: rudis ars vifa eftpndiierta facundia. A me
vero, quem nec ad dicendum fatis inilruxit natura, nec vfus exercuit, fi
ad dicendum acceifero, quid exfpedandum eft , nifi vt quae fumma in
eo funt, extenuentur dicendo ^ qux ftngularia, communi ratione pro-
nuntiandi reddantur Vu,lgaria$qu£ illuftria,orationis me« nebulis inuol-
uantur? Prafari folent plerique, iam ad dicendum comparati,tenuitatem
infantiae fualargumenti magnitudine confirmari, non pofle, quantum-
uis rades atque infantes, cum ampla fit materia, non efle difercos. Alia
abhis ego paffus film: illame materin copia, 8c  Parentis noftri gloria
mediocritatis admonet mcx,  ne in fiimmis illis,qu« non fatis aflequitur
ftyli fubiimitas, infantiam meam pro dignit^te verfari pofle confidam.
Tandem inopi confilij (filere enim me non patitur eorum audor it as,
quibus nibil fas eft negare) boe mihi mea fuggeflit defperatio, contra
quam fert Oratorum confuetudo, ipfo ftatim orationis exordio nibil me
politum ingehio, nihii elaboratum induftria in medium allaturum,pra¬
fari: argumentum fore,non magna,fed minima,ftudio a ceteris prateriri
folita; ex naensa aliorum lautiflima micas deciduas; poft meflem aliorum
opimam,negleduna parne fpieilegium.Cogitatio,fcio, humilis,& ab ex-
celsa tanti viri virtute aliena: hoc praftabit tamen, vt quam intadam
pratereo,cxceilentra non elerogem;& in prarconum illuftrium numero,
fymbolum meum conferam, de minimis minimus Oratorum didurus.

Haec meditanti mecum Diuus ipfe ob oculos verfari vifus eft, &: in ne- Ignatm
gotio quidem leui, fed per vicam omnem fibi familiari, examine fcilicet examtne
in fe moresejue fuos ihftituto rationum exadorfuarum: opportune fan ^urilnfe
in rem , vtapparet, meam accuratus in minimis obferuator. Quid *«?<««>»
enim tam religiofie menti grauius obreperet ? lam inde,cum ex maiori-
bus illis, qua: in militaris vita: licencia occurrere potuiflent, criminibus
*. v- emer-

688  IM A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

ernerfijlet, per tridtrum iis Sacerdod'lmpiusque exinde Sc  accuratiits de-
c ^ aratl s, vidit vir alta quadam mente prediraš, cum a grauioribas fibi
tnali bas  cautum elTet, tendenci ad fumma lolere obelle minima * eoscjuc qiu aufi
magmfa-  f^pe magna magno molimine,ex vanitatis ftudio ad vi rtu tem,ex ličen-
cienda.  ac { aulteram vita: radonem, pofthabitis Sc  honorum titulis Sc  opum
ludibriis, le proripuerunt, exinde res minimas facere coepiife non mini-
mi; & qui maximis fe lpoliauerant, cum minimis le denudare non poli
lent, haeiiile in ialebris, nec ad eumquem animo defignauerant perfe-
čtionis  apicem perdgilfe . Enimuero minima , cum minima Ene, vti
obleruantur a paucis, ita negliguntur a plurimis, a paucifiimis omnino
fiiperantur: Sc  ex agro varftilsimas citius arbores, quam lolium & Eli-
ces eradices. Hoc cum aduerteret vir in iis qum rationes animi con cer-
nunt fagacilšimus, Sc  illud etiam videret , ie, qui rudentes peccatorum
idu prope vno abripuerat ) erratorum qum iiipererant licia haud ita facile
multiplicatis etiam ičtibus refcilfurum j & qui hoilem fortilsimum,
mundi,inquam, affeelum/emel ex animo exterminauerat, non tamfe-
liciter defedus ceteros repreflfurum; legem fibi dixit examine alšiduo, E
quid latere vel minimum vfpiam polfet, inueftigare . Itaque fnquirere
ccepit in fe ipfe itudiofiiis in hoias fingulas, Sc  indagare non turpes im-
culas, aut camarinatn vitiorum moucrej led culprn vmbram rimati, im-
perfedionum atomos obicruarcj eosque non, frcat mftimari poterant, vt
errata minima, led vt rerum maximarum impedimenta deteltarfi expia-
re fletu, pcenisque etiam a fe exadis profligare. Qua in re cum Sc  illud
occurreret, fimul oppugnanti omnia, elabi fingulaj & eum, qui multas
conledatur, raras enumerare vidorias 5  bane methodum fibi ac metam
fixit, non vniuerfim omnes, fed vicibus quamque fuis, fingulas fingu-
lati quafi duello animi pafšiones oppugnare. holtemejue hicfibipri-
miim deligebat eum , qui rationibus iuis eflet infeltior. Atquehas
nouus miles Ignatius iiias enumerabat delčipfo vidorias, longequam
Minimo-  ab Korte obtmeri vilo poilent, illultriores. Minora forfan hme magno
m7iof!onn  Ignatio Sc  eius animis inferiora cenfebiuitur, non ab iis modo,qui, cum
magna'  maiora vida declinare nolint, minima ne quidem in vidiš numerant;
virtuns.  ^ \ 110 nnullis etiam perfedioris vitx.(vt fibi quidem videntur)lludio-
fis, qui landimoniam rebus quibuidam vulgi opinione maioribus, &:
fidem no Kram excedentibus metiuntur: tamen apud mquos rerum miti-
matores locum aliquem opinioni magnm minimum hoc Ignatij Itu-
dium faciet, quibus illa numquani vifafunt minima, per qum maxirna
obtinentur . Ecce enim tibi liibko hominem, dum perlequitur mini¬
ma,maximis etiam inolitisque vitiis luperiorem. Non dicam hieillum,
ex quo meliora concepit, tanto prmteritm v km tmdio fuifie alfedum, Sc
eamin maxime rerum , qum cum aliqua voluptate coniundm funt, vt
foedm voluptatum imagines omnes illi confeltimex animo effluxilfe
viderentur. fingularis Koc prmrogatium, non indultrim fuk, polt vicam
militari licentil tradudam ,cc iTaife in homine viribus integro ac vegeto
carnis Itimulos, quos nec Ipinis, in quas fe induic Benedidus; nec ni-
uibus,in quibus fe nudum volutauit Francifcusgiec frigidillimo itagno,
cui fe immerfit Bernardus j nec mtatis ingrauefcentis algore, quod 111 fe

LIBER QVINTVS. SOČIETAS HONORATA. 689

dcplorat Nazianzenus; nectrina Numinis inuocatione, quam adhibuit
Paulus, compefcere potuere. Ea potius in mednim producam, in qui~
bas illius defudauit induftria, & mortificationis falce meflem fibi fecir;

& vt ex vno atque altero de ceteris liceat arbitrari, periculum in iis fa-
ciam, in quibus parne nemo fe fui impotem diffitecur. Studium illi fue- ignatiu*
rat aztate prima (vt in milite vfu venit) ne farna: fine iare tantillum ce- f'™orem
deret, in fadionum hazrere parabus, Sc  pro dignitatis certamine quaz- ”oi»frejfitt
libet difcrimina vitaz Sc  falutis non recufare: abripiebat eum audax ac
prazfidens animus, natura feruens, fanguis ebulliens. Ceteriim hunc
vindidaz appetitum Sc  natu ra congemtum, Sc  confuetndine roboratum,
domareaggreffus, arte illa fibi familiari ita breuiflimo tempore perdo-
inuir, vt confuetudinemiam aztate corroboratam abruperit, Sc  naturze
vim intulerit, neciam igneus amplius fanguinifque prazferuidi, fed
frigidus lentufque a Medicis fuerit exiftimatus. Triginta omnino an-
norum fpatio, quibus meliora fedatus eft, adeo non contumeliose tra-
datus efl ab eo quifpiam , vt ne quidem verbo fuerit violatus. Pnefi-
debat a fe conftitutaz Socierati, curis moleftis Sc  grauibus; at in omni-
bus ea men tis ferenitate Sc  azquitate animi, vt nec in aduerfis nec pro-
fperis vmquam fui diffirnilis appareret. Neque baze aztatis languori
adfcribi poterant: vigebatenim etiam tum in fene vegeta virtus; &, fi
quando res ita tulifTec, vtad caftigandam culpam vultum indueret fe-
ueriorem, ea vi Sc  pondere verborum id exfequebatur, vt non audien-
tium tantum animi, fed parietes tedaque non dubio motu nutare Sc
concuti viderentur. Adeo niliil in illo torpebat, nec omnino pafliones
elanguerant; fed quafi dodaz habenas audire,vt ait Poeta, freno laxato
imperium capeffebant ad audendum prazclari aliquid, rurfufque mini¬
mo nutu redeuntes ad officium fubfidebant. Haec animi porro com- in aduerfis
pofitio 'Sc  morum azquabilitas non folum in minoribus iftis cerneba- &c l uo f em -
tur; fediniurias etiam, contumelias, carceres, infidias, ipfiufque vkx P erammei
difcrimina non aliter lazto animo eredoque compledebatur, quam
gratulationes alij honorefque excipere confueuerunt. In vincula non-
numquam maleuolorum calumniis abdudus, non modo non reluda-
tus eft, verum etiam libera voce profeffus,non tot in vrbe Salmanticen-
fi effe compedesmanicafqueferratas, quinplures ipfepro Christo
geftare ambiret. Lutetiie vacanti litteris pecuniolam in vidum magno
labore corrogatam furripuerat contubernalis: fed ille adeo non exar-
fit vindidaz cupiditate, vt cum eum Rotomagi morbo afflidum de-
cumbere inaudiffet, e veftigio fe in iterdederit, iterque tridui tanta ce-
leritate confecerit, hominique peftime de fe merito tanto affedu fub-
uenerit, vt a morbo recreatum litteris in Hifpaniam datis, familiaribus
notifque impense commendarit. Illud veroqnantaz manfuetudinis eft, ig nttt y
cum tadus inuidia non nemo dignitate primarius Ignatio Ordinis a fe manfnetu--
fundati iam Prazfidi renuntiari iuflit, omnes fe Sociecatis iftius homi- d °’
nes,quotquot in Hifpaniis Perpiniano Hifpalim vfque inuenirentur,
flammis elfe traditurum; repofuifTeIgnatium,optare fe viciflim,vt eum
cum fiiis omnibus, quos haberet per orbem charos, diuinus amor fuis
ignibus inflammaret? Quid, quod illum ipfum, quem in mortem

S s s s fuam

69O IMAGO PRIMI S Ai C V L I SOC. IESV.

fiiam iuratum, ficainftrudum, domicilij fuifcalas confcendiiTe nouc-
rat, in conuidum Societatemcjue immemor iniurhe aggregauitMta
profedo ex milite impotcnte fui dominus euaferat , vt nihil vmquam
priftini feruoris in publicum prorumperet; prorfus vt ad auream ana¬
tem rediiifevideretur, cum imperiis humanis non folte feras bellutequc
indomit^, fed paffiones animi belluis omnibus ferociores fubiacerent.
J gnati us  Alterum, in cjuo hominem,id eft cereum in vida fledi, feipfum qui-

l&et ex P erltLir J h° nor  & inanis gloda; honor, inquam , fuaue ma-
copefiZt.  Jum, eoque periculofius , quod & vidu m & virtus illi mater eft : atqui
huncaggreffusIgnatius, fingulari, vt fic dicam, certamine, tam ccrtis
impetiuit idibus, planeque profligauit; vt vir alias in rebus fuis tacitur-
nus boe fibi elabi fiuerit, a vitio nullo fibi cautum effe magis, quam ab
inani gloria. Vnde fic lile ftatuerat, haud lllubenter fe nudum, fbrdi-
ftatum, cornibus indutum, habitu quantumcumque ridiculo, per vi-
cos obambulaturum, rifui fe omnium ac fannis expofiturum, fi qui_
dem id ad Dei glodam pertineret. Quantum porro fuam oderat, tan-
tum pro diuina gloria certabat alacnus. Hanc fpirabat animo, hanc
crebro fermone vfurpabat: adeo vt amatores gloriaz lita: (in qua re qui£.
que non tam amans quam amens eft) longo poft fe reliquerit interual-
lo. Ex quo fadum,vt, cum Societati IuxConftitutiones daret, hoc ob-
feruarit vnice, vt legi cuicumque autftatuto verfus hic parne intercalaris
accederct, Diuina gloria, diuinum feruitium, diuina laus, diuinum ob-
fequium: ita vt, fi I e  s v amator eximius habeatnr Paulus,qui amplius
quingenties in litteris fuis nomen illud faerofandum celebrauerit, di¬
uina: gloria procurator infignis haberi debeat Ignatius, qui nufquam
non fuos ad illius ftudium prouocauit. Magna me video & fingularia,
Terfett 10  dum minima &: vulgaria fedor, in medium protulifte. Ita profedo fc
in mimmo-  res  ] ia b etj  j n v ids illis magnis, quorum vita fanditas eximia eft, nihil
katione  difficilius quam minima reperias, cum qua cenfes efle minima,eiufmo-
confiftit.  difunt, vtexiis maxima quaque coalefcant. Rede nonnemo dixit,
^usdcAcio- non hunc ftatuarium Polycleto parem exiftimandum, qui truneum
rationei.r. nor i t  fpoliare, corticemque in fruftafecare; hoc enim negotij nihil
eft; at quifeftucas minutiflimas refeindere, & fubtiliftima lineamen-
ta fcalpello ducere nouerit, hic demum perfedus eft ftatuarius.
Magnum exhibere forte nonnulli vifus fuitTem Ignatium, fiqua recens
a vanitate conuerfus cum ftupore omnium peregit, in medium protu-
liffem: hominem ex medio honorum curfu inopinato fe proripuifte, ad
Virginis aram arma fufpendilfe, veftibus pauperi confignatis indutum
facco, nudiš pedibus ante Marianam ftatuam node tora ftationem
habuifte;exinde fe Manrefano intuliife xenodochio,immifcuiIfe fe men-
dicabulorum coetibus mendicabulo fimilem, multorum annorumieiu-
niis corpus extenuafle; ita incurium fui vixifte, vt casfarie impexa, capi-
te nudo, ne quidem vngues fibi praecidi, aut barbam attonderi patere-
tur: admirationis res eflfet plena, fpedare ter quotidie flagellis aeriter in
fe faeuientem, & genibus humi pofitis per feptenas horas in oratione
defixum. Quid fi nune Manresa in Italiam , indeque in Palasftinam
nobilem hunc mendieum deduxero, infinitis conflidatum incommo-

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 69!

dis, magna certe ac fingularia imperitis in mediani protuliffe videbor-,
fed xquis rerum xftimatoribus mhil veterano dignam Ignatio , qui
xtate ac religione prouedior, hxc melioris vitx rudia quxdam ac im-
polita tirocinia confucuerat appellare. Non eft procui dubio, non eft
ltnago illaperfeda,qux magnas vmbras & lacunas colorum exhibet:
in tenuiffimo radio, & fubtilium linearum dudu, admirabile fpeci-
men artis fux reliquic Apelles. Eadem plane ratione tam dem um
maximus fuit Ignatius, cum in fe minima quxque expreffit, qux viri
etiam fummi a le numquam impetrare potuerunt. Adeo vt,cum de illo
minima me recenfere profitear, non videat tamen eius honorem atqae
exiftimationem reddidiife vulgarem. Aliumhic ego indicem non re-
quiro, prxter ipfum Ignatium: qui cura leges Familiae Ture conderet, Ignatius
liceteas alij fufpicerent, quibas rerum terrenaram contemptus, iniu- re l ul ‘ ts
riarum perpeilio, feruens animarum zelus, ac iincerus amor diuini Nu- j Hl5  mcti i_
minis imperatut; illetamen vbique minima inculcat, fine quibusrum- cat<
ma aut vix, aut numquam,confequantur. Si mentem in oratione cum
Deo coniungi defiderat, ftatas orationi prxfcribit horas, fitum corpo-
ris certum , vnde cogitationum defumas exordium, cui parti infiftas:
quin & prxludia prxficribit, & poft meffem recollectionis ( quam vo-
cat) fpicilegium. Si continentix normam prxfcribit,e,as etiam volupta-
tes eliminat, qux fine noxa delibari poflunt: fi obedientiaž normam
ftatuit, imperfedo etiam charadere manum de tabula tollendam ad-
monet,fimul ac obedientix vox infonuerit. Denique,ne fingula perfe-
quar, magna: perfedionis illi norma eft , qux in minimarum legum
obferuatione cemitmg & eadem non infima laus Ignatij. Hxc enim
parallela iure dixeris,legcm & Ignatium. In Ignatio perfeda lex viuit:
in lege, quantus fuerit Ignatius, a feipfo defcriptus eft. Vnde mihi re¬
de atque ordine fecifte vifi funt maiores noftri, qui cum genuinam eius Ig******
effigiem reprxfentare vellent, pro fymbolo Regularum codicem illi
appofuerunt. Si tamen argutari lubeat, quxram ex pidore, cur hoc pc- fingatur.
tiftimum fymbolo eum expreflerit, in quo fingularia funt omnia.

Poteras illi cor fagittis transfigere.aut flammis adurere; numquam non
ardebat amore cxlefti, qui ex obuij fioris aut vermiculi confideratio-
ne in admirationem rapiebaturaudoris. Poteras illi in manum trade-
refacrofandumillud nomen radiis illuftre,quod fuis gentilitium de-
derat in vltimas vfque terrarum oras deportandum : poteras eius pedi-
bus ferpentem fubiicere, cum quo crebra illi fuit in vita concertatio: po¬
teras hxrefum exuuias in trop h a: um appendere; in illarum enim mi¬
nam diuinitus eft deftinatus: poteras eius lateri aut Deiparam adiun-
gere comitem,aut C h r r s t v M xternam Dei Sapientiam praefideng
trigefies enim eoque ampliiis aut Christvs  aut beatiflima eius
Mater huncfuum clientem amoeniflimo fuo adfpedu recrearunt. De-
nique non infcite appofuiffes auguftiffimamdiuinitatis vniusTriadem,
de qua ea vidit, eaque litteris confignauit, qux lumrna ingcnia merito
fufpiciant. Illuftria funt hxc in hoc viro fummo, & fingularem habent
commendationem. fi tamen virtutum eius quamdam quafi comple-
xionem exprimere velimusj nihil magis appofitum fingi poterit, quam

692 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC.  IESV*
vt legli m facrarum codex illi tribuatun Quid enim. hoc legum codiee
perfedius ? quid mininais illius regulis magis admirandum ? Sane eas
qure de exteriori modeftia pračfcribunt, multis fibi lacrymis ftetifle fa~
tetur Icrnatius. Quid rurfus huius vira magis perpolitum s  qure etiam
in minimis tam admiranda eft? Vnum fbrtaffe requiri poterat, vt ‘eius
vita creleftibus quibufdam aut fupra naturam prodigiis illuftraretun
Ignatim  Suahac in parte cnique laus eft: ab aliis perpetuo filentio damnata dx-
miracuiis  monum  oracula* ad aliorum preces montes loco cefleruntj aliorum im-
taminmi-  perio mortui ad vitam reuocati funt- aliorum cadauera gratiffimum
nmis.  odorem exhalarunt. Nefcio quo Numinis fato fua hic Ignatio fors ob-
tigit, vtin iis quie minimead eum pertinent, adeoque in minimis pro-
digiofus euaderet. Admirabilem olim Petrum reddidit vmbra corpo¬
ris, quae inani etiam contadu morbos expellebat: mirabilis Paulns, a
cuius corporis contadu, nefcio quae dinina vis ipfis etiam femicindiis
adhaefit* Magna profedo dignitas in rebus minimis, fi tamen minima
dicipoifunte quibus tanta dignitas exfiftit. Niliil igitur in te mini¬
mum eft, Ignati, quando qure minima videntur, tam vberem glorije
fegetem ac materialu fubminiftrant: quando, inquam, qux minimum
tui habuere corporis tui pulucres reftdui (ne plus tui confequeremur
exundans inuidit Tiberis, tuis,ni fallor,votis obfecundans)pulueres,im
quam, tui infinitis languoribus medentur, infinitis puerperis opitulan-
tur,  ne fetus prius luce priuentur, quam lucern adfpiciant. Quid di-
cam aquam ipsa pulueris permixtione plurimis falutarem? quidnomen
tuum chartas inaratum dasmonibus terribile exftitifie ? prartermitto
Monobregenfem imaginem infinitis propemodum prodigiis nobilita-
tam? Et haec quidem ex paruis reculis, ac propemodum vix tuis, gloria
confurgit, vel hoc ipfo celebrior, quo facilius res iftas minima? leu de
veftimento lacerna,vel dccorpore puluis,vel de vultu imago adumbra-
ta,vel charta? nomen illitum,ad vltimas vfque Orientis oras pcnetrarunt.

Opportune me haec gloria tua monebat finem dicendi vt face-
tem, nifi a?que opportune hoc anno fa?culari fe mihi obtuliflet minima
Sotietaf  tua  Societas, fed laus tua non minima. Quinimo maximum tuum
™ag™um  miraculum efle Societatem , & in ea Dei fpiritum refidere, complures
ignati)  eum ipfo Summo Sacrorum Antiftite, iam tum,cum nafceretur, agno-
nere. Non minime quidem illa tua eft, quas fecundum Deum ex te ha-
bet, qubd nata eft, quod floret, quod huc vfque magna populorum
commendatione propagarur. Locum tamen illi inter minima tua de-
dit illa fingularis animi demiflio, qua minimam infcribi & alieno
nomine indigetari voluifti, vt qušemaximaqua?que a Ies  v obtinuit,
per Ignatium aut nihil, aut minimum quiddam conlecuta videretur*
Non minor tamen idcirco tibi laus debetur, cuius praeceptis & inftitu-
tis acceptum refert, quod & virtute dodrinaque floreat, & ad vltimos
vfque terrarum fines vnica a?tatefit propagata. vt non immerito illud
ifaise 3. Prophetse videar vfurpare poife: Dicite tuBo quoniam bene , quoniam fru -
Bi um adimentionum fuarum comcdct.  Venient enim tibi fradus vberri-
mi ex omni prouinciaac regione: hinc poenitentibus excuffe lacrvmar,
indepuerorum abinteritu vindieata innocentia; hincvirtutes ad matu-

ritatem

LIBER OVIKTVS. SOCIETAS HONORATA. 693

ritatem excult;e, inde ad fincerum Dei cultum adduda barbaries; hinc
de proftratis idolis manubiae, inde de profligata haerefi trophasa; hinc
veritatis foledifcuffae calumniarum nebula, inde tormenta inconcufsa
virtute fuperata. Hasc cum praeclara fint &: fingulariaj fuum praeco-
nem femperinuenient: illud ego femper inter fingularia eius & magna
reponamj numquam eam tam de magnitudine fua propaganda, quam
de minimis quae nafcenti tradideras obferuandiš laboraife. Et, nifi me
fallit opinio, per haec minima denique perfedum eft, vt minima cum
eflet, e minimis emerferitj cum fcilicet maior effet Religiofe difciplinae i
quam fapientia: cura; maior de errato quouis exterminando,quam de
pomeriis dilatandis folicitudo* maior legem minimam, quam prouin-
eias conferuandi pofteris iniunda neceffitas. Hase illa fuete minima,
quae aetatis vnius amplitudinem eduXere. Nune agite,Patres religiofif
fimi, &his veftigiis infiftite; ho c idem ftudium vobis fiteommenda-
tiffimum, & indubie fuccedent Eecula feculis beatiora: fdrtunam pri-
mam maior femper excipiet<, nec prius accrefcere magnitudo definet,
quam minimorumeura vobis amagno audorecommendata minuetur.

ORATI O TERTIA*

De S. Fmmfeo Xmem.

Vm per vttiuerfum terrarum orbem cogitationem circUmfero, &
1 3  fingulas illius partes tam varias, tam diflitas inter fe, tamam-
plas atque diffufas animo percurro* tot vbique fpedo virtutum a Xa-
uerio relida veftigia, tot laudum infignia, tot prodigiorum monu-
menta 3 vt, quantus quantus orbis eft, non aliud fuifle videatur, quam
theatrum quoddam virtutum, & rerum ab illo prteclariffime geftarum.
Et Europa quidem gioriatur,virum fe talem tantumque genuiffe, terris
primum, deinde per Ignatium Deo; illius hofpitio Te iadat Africa;
Afia vero diuturnum fe illi praibuifte domicilium deprasdicat; America
tandem ab eiufdem fe pofteris ac fociis, eius potiflimum exemplo ex-
citatis, excultam agnofeit: Oceanus, venti, flumina, rationis expertes
animantes, fol, nix, pluuia, refque adeo omnes Xauerij imperium ex-
pertar, tot praconia congerunt, tot laudum ampliffimarum ornamenta
& titulos accumulant, vt,quamuis vnus ipfefatisfuerit iis omnibuspro-
merendis, enumerandis tamen vix vila fufficere pofllt orado. I11
cadis vero infinita illa multitudo fortunatiflimarum animarum, quas
in illud beatitatis domicilium tranftulit, in vnum conuerfa Xauerium,
eum patrem, defenforem propugnatoremque vitse ac fortunarum fua-
rum, falutis poft Deum aiidorem fuse, vidorem debellatoremque dse-
monum, fuperftidonis impiae euerforem, expulforem flagitiorum om-
nium, immortali praeconio, laudibufejue profitetur fempiternis. Quo-
r.um vocibus vtnoftra in terris confentiat orado, in huiic pra:clari{ft-
mum illius de idolis , de immaniftimis ac teterrimis humani generis
hoftibus, de vitiis, de impietate triumphum paulifper oculos defigard:
reliqua omnium virtutum decora, Sc dignitate ac fplendore maxima,

S s s s 3 $£

Xauenj
magnam-
mit m\

fndos
£hrtftiand
Fide &
ntoribns
imbuit.

694 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

& numero propemodum infiriita, ne orado in immenfum excurrar,
fciens ac prudens prasteribo.

Aufpicaturus difficillimum Indiarum bellum Xauerius, pro lorica
rudem tunicam induit; pro gladiocorona Virgini-matri facra accingf.
tur;pro tubis ac tympanis adhibet cintinnabulum, quo exercitumfuum,
hoc eft rudium puerorum quantam poteft manum, fub figna conuo-
cet:atque illo belii apparatu inftručfcus, hoftilibus copiis fele mfert,tan-
to illuilriorem relaturus triumphum, quanto minus ifta auxilia funt ad
vičtoriam comparata.Sed nimirum eratin ipfo Xauerio ingens qugdam
virrus, quas coniunčta cum naturi nobili, eam dederat eius oculis, ori,
verbis, nutibus efficacitatem, vt palam non iačtarctur modo, led etiam
reapfe lentiretur, Xauerium audere Sc  pofle omnia, in Xauerio vim
eife quamdam virtutemque parne diuinam. Et fuit profebto potentire
plufquam humanas, tot barbararum rcgionum incolas a belluina fero-
citate ac truculentia, ad manluetudinem, ad morum honeftatem , pie-
tatemque traducere; idque non verborum ac fententiarum pondere,
cum verbis quas vellet, ignoratione peregrinas linguas, frepilfime expri-
rnere non polfer, fed rnuta pasne Sc  elinguioratione. Quamquam quid
admiramur, fine lingua, fine voce, in mortalium animis illum tanta
efficere potuifle ? quid tandem illi opus fuit voce ? Deum pronunria-
rec? attotooris habitu ac fpecie illum latis loquebatur. casleftem glo¬
dam verbis dcfcriberet?eam animus intuebatur affidue, & quodammo-
do fub omnium oculos adfpečtumque proferebat. virtutis pulchritu-
dinem dicendo exornaret? illius in fe formam, ac venuftatem omnem,
viuis coloribus effinxerat. Nequeyero de inferorum cruciatibus, de
libidine, de reliquorum vitiorum turpitudine quidquam necefle erat
declamare; cum non animi tantum, fed ipfius etiam corporis borrore,
auerfanda efie fatis commonftraret.

Rideamus, fi placet, cum audimus magni Iouis nutu concuti Olym-
pum, terram caelumque trem ere, vt Poetas fabulantur: at ego, quoties
nutu Xauerij, caslo altiores, Olympo firmiores, duriores fcopulis ho-
minum voluntates conculfas Sc  labefačlatas cogiro, toties in admira-
tionem trahor ac depr^dicationem tantas poteftatis:quam cum dicendo
non modo non exornare, fed ne quidem enarrare me polTe intelligam;
oro quaslo^ue vos, Auditores, quandoquidem cogitatione id facilius
quam verbis conlequi licet, v£ illius effedta quasdam animis veftris vos
ipfi obiiciatis, aut ex edito quopiam loco vos ea contemplari exiftime-
tis. Videbitis illum exigui puerorum manu ftipatum, imbellibus pro-
fečlo copiis,vicos Indiarum maximos atque oppida celeberrima expu-
gnantem: videbitis Regnaampliffima, incolarum multitudine frequen-
tiflima,diuitiis opulenta, infenfiflima Religioni Chriftianas, Deo fub-
iugantem, nequidquam ex aduerfo frendentibus inferorum turbis: vi¬
debitis barbarorum exercitus, ftričlis gladiis immiffifque teliš totoim-
petu irruentes, fiftentem, Sc  cogentem retro pedem referre: videbitis in
impiorum vltionem euocari ignem decaslo, cinerefque ac pumieum
vim ingentem depluere: videbitis in Maurica regione, quas terra afper-
rima eft, belluarum non hominum receptaculum, barbaram illam

gentem

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 695

gentem fola feritate celebrem, qux  vcneno ac ferro fasuiat etiam in.
fuos, in coniuges (fi tamen coniuges ibi vfquam funt) in liberos, inpa^-
rentes, Xauerij potentia frangi, tledi adhumanitatem* ad omne fe
i naperili m fubmittere: videbitis Comorinenfes, ora: Pifcariaj ac Tra-
uancoridis incolas, Tutuchurinos, Manarios,Japhanapatanios, Maca-
zarios, Ceilanos, Amboinios, Molucenfes, Malabares, Bafainos, Para-
uas, Teriiatinos, Melindsos, aliofque populos numero propemodutn
infinicos, eorumque Sacerdoces ac Reges, eiurata belluina viuendi licen-
tia Se vidiš omnibus, fe Xauerij imperiis fubmittentes : vc non imme-
rito quis credat Indos de vno Xauerioexclamafle, quod olim eos pu-
tauifle narrant hiftoriae, cum vifo potentiflimo Macedonum exercitu
dicerent, Deos ad fe armatos e cado defcendifle. Sed nihil egimus, nifi Xauerim
Iaponiam, v kimam Orientis regionem, qux inter plurimos honorum Ia P oniam
titulos, peculiari quadam ratione propria Xauerij lauseft, ab hoc for-
tiflimo Imperatore noftro fubadam in mcdium produxerimus. Erant conutrtih
huic genti iub vno fummo Imperatore Reges omnino fexaginta.‘ maxi-
ma potentia erat Sacerdotum quos Bonzios vocant, fumma apud om-
nes ordines audoritas propter vetus inftitutum auitx religionis: erat
gentis totius infolens Se faftidiofafuperbia,qua ceteros omnes afperna-
bantur, aduenas arroganter accipiebant, egenos atque inopes cxIo pror-
fus excludi volebant: fuperbix coniunda erat propudiofa quxdam li-
bidinis omnis licentia, qux tantam animis caliginem offuderat, vt
eti-am teterrimi flagitij turpitudinem nullam viderent. Exploraueratf
Xauerius ea omnia, perfpexerat moreš, ingenium Se indolem fatis prx-
clare a natura inftitutam, nifi a Bonziorum difciplinis non minorem
quam alij a vitiis labem accepiffet: intelligebat in tam variis Regum,
Sacerdotum, populi malis expugnandis non vna efle opus machina; Se
cum triplici hominum genere, quafi cum Cerbero quodam aut Geryo-
ne, efle dimicandum. Sed quid ageret paupertas apud opulentix ftu^
diofos? quid caftimonia apud homines impuros ? quidanimi fubmif-
lio apud infolcntiflima ingenia? quid vnus ipfe, Se peregrinus quidem #
apud Reges fexaginta? Nihil tamen in Iiacre tanta^ tamque difficili,
defperat vir vere magnanimus; fed toto impetu ac mole belli incum-
bit in eam partem quam efle iudicabat firmiflimam : Bonzios aggref-
fus eft, hominum genus callidum acfraudulentum,contumaxprxterea
Se arrogans; eos palam conuidos, coadofque cedere iudicio veritatis
conftringit; explodit friuolas fuperftitiones ac cxremonias, detedif^ue
eorum fraudibus, odio illos Regum, populique contemptui ac ludi-
brio fubiicit. Hac firmiffima acie perfrada Se fuperata, iam leuis erat
cum populo pugna, nec difficilior cum ipfis Regibus: vitro ex diuerfis
prouinciis, quo eius farna peruaferat, legati mittebantur, vitro expofce-
banttamquam hominem, diuino fibi confllio deftinatum: Proceres in
vias Se vrbium portas effufi aduentum gratulabantur, in regiam dedu-
cebant, plaufu Se lastitia omnia perfonabant, collocabant regio in folio,
fua illi fccptra 8e regna, animos Se voluntates fuas eius imperio fleden-
das, confllio moderandas, audoritate regendas committebant.

Figite hic paulifper animum cogitationefque veftras, Auditores, in

ampla

Defraua-
tos Chri-
Btanorum
moreš cor-
rigit vbi-
cjue in In-
diis.

696 1 MAG 0  PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
ampla atqueaugufta fpecie Xauerij contemplanda,tot fubadis Regibus
triumphantis, tot coronas, tot fceptra, tot gentium populorumque fpo-
lia ac trophxa ad pedes fuos abieda numerantis j & cum illius gloria
ac maieftate, Regum omnium, qui vila vmquam aetate viguerunt, glo-
riam magnificentiamque conferte. quid in illis reperietis, quod in hoc
non luculentiflime relplendeat? quam muka in hoc,qu« lllorum fplen-
dori defuide vidcantnr? Mcmini olim dudu aufpicii{que Cadaris čada
efle acprofligara vndecies centena milliahoftium: at ex illis quantulatn
partern Cazfar fnam vocat ? Sc  quxnam ifta laus eft, mortem intulifle
mi/eris, quam mancipium quodlibet etiam Regibus inferre poteft?
Xauerius, quod ne vni quidem mancipio Rex prreftare vllus potuit
vmquam, ampliiis decies centenis millibns vitam dedit • Sc  animas
quidem, hoc eft non fugacem Sc  mox perituram, fed immortalem ac
fempiternam. Videte nune, obfecro,quod caput eft,quam exiguo tem-
pore tem taritam perfecerit. Non muko amplius decennij fpatio, In-
dias Iaponiamque peruagatus, tot Regna, tot prouincias, tot vrbes ad-
iuit, tot immenfa maria emenfus eft, vt illi vix fatis temporis ad tanta
itinera conficienda fuifle videatutj Sc  interea tamentot centena homi-
num millia, abduda ab idolorum cultu, Sc  fub C h r 1  s t 1  ditionem
redada, falutari fonte luftrauit. Si vero reliquas nationes ac gentes ad-
iunxero,quas abfens audoritate Sc  confilio fuo,opera Sc  Iabore fuorum,
ad veri Dei cultum traduxitj fi Ghriftianos infuper,quos a vitiis abftra-
xit, nequc nnmerum inire, neque exitum reperire mea poterit orario.
Et fane haud fcio an non fuerit cum hifce illi muko difticilius certamen,
quamcum  ipfis barbaris j atque adeo vt defperatior vidoria, ita etiain
prazclarior triumphus: horum certe quidem impietatem atrocitate fce-
lerum flagitiorumejue fuperabant^pudorem omnem audacia atque in-
ueterata confuetudo peccandi deterferat ^ animata luxu licentia, robo-
rata diuitiis, inflammata commercio barbarorum, ica omnem probita-
tis ac Religionis fpeciem aboleuerat,vtfolo nomine dicerentur Chri-
ftiani: Sc  barbari quidem fere volutabantur tantum in fuis vitiis igno-
ratione virtutum, ac legis diuin«; hos vero pradrada in fceleribus ani-
mi obftinatioretinebat. Quid hic ageret Xauerius ? non hic confueta:
artes liifficiebantj aliaerat ineunda ratio, noua induftria, noua vis, no¬
ti« machin« erant adhibend«. Nadus erat nefcio quem ex eo numero,
cuius improbitatem confuetudine peccandi roboratam auxerat licentia
atque audacia militaris; Sc  ftatuerat apud le homo pertinaciflimus num-
quam refipifcere,numquam Xaueriomanus dare. atque illud decretum
ita alte animo infixerat, itaobftinatam peruicaciam munierat, vt fran-
gi vincique numquam pofte videretur. Hune hominem, difficilena
adeo Sc  repugnantem fapientiflimus iuxta ac potentiftimus animorum
Imperator nofter, familiariter ac blande aggreflus, extra vrbis pomeria
deducit; čredo, quafi otij fallendi caufsa: cumque perueniflent ad fal-
tum quemdam vrbi vicinum (vt ferebat natura regionis) palmis confi-
tum, videns fe locum Sc  occafionem e (Te nadum prasclare rei gerend«,
omnem animi vim contentionemque adbibet, hortatur, minas inten-
tat, blanditur, obfecrat. Quid tandem? cum nihjl quidquam horum

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 697

prodefle cerneret, corpusnudat,aculeatum flagellum arripit, & accen-
io atque inflammato vultu ram crudelirer in fe ipie defamit, vt contu-
max ille fpedaculo perculfuSj ad genua Fraincifco acciderit * & eram-
pentibus lacrymis, Ah parce tibi, Xaueri, inquit; ignofce, ego fum
qui fcelus admiii, ego poenas commcrui; ego pledi, caedi, laniari debui:
deiifte, tuns iam fum j quidquidplacuerit, impera* ^mulabatur hic,
vt opinor, Xauerius maximum illud ac potentiffimum imperium,
qnod olim, dum vixit in terris,in mortalium animos atque orbem vni-
uerfum humani generis Seruator exercuit-, qui vindus ad duriflimam
columnam , atque immaniter caeius, mortem deinde turpiilimam in
cruce noftri caufsa perpeflus, vi potentiflima omnia permouit, & a d fe
pertraxit. Neque vero vnius tantum obftinatione pertinaciaque indu-
ratum pedus emolliir; incubuic in Goam, irruic in Malacam, in Coci-
num,inTernaten, in Armufiamillapfa eft eadem vis,vrbefque omnes
Chriftianorum incolarum frequentia nobiles, at vitiis & fceleribus
haud paulo nobiliores, peruagata eft, excuflit, deleuit, euertit. Si quid
non caftum, non pium,  non fandum erat, proicripfit eftrenatam li-
centiam caftigauit; malam auaritiam lucris iniquiftimis inhiantem re-
preflit; odia,inimicitias, ftridos in mutuas ceruices gladios difcuflitj
cx aedibus plurimorum pellices exterminauit ; intempeftiua conuiuia
ritu Saracenom m celebrari iolita,tuipitudines Mahometicas,quas palam
impune graffabantur, plane aboleuit. contra vero collapfam pietatem,
iuftitiam, fanditatem priftino vigori reftituit: omnes denique fub di-
tionem imperij fui, feu verius Dei, poteftatemque redegit. Magnifica
quidem eflefolet oratio ifta,& plurimum habere admirabilitatis:Xaue-
rius viginti quinque mortuos ad vitam reuocauit: Xauerius imperio
fuo ftabilem illumac perpetuum folis curfum ftitir, ac retardauic: Xa-
uerius tempeftuoft maris fludus pacauit, compreftit ventos, pifces e
mari ad obfequium euocauit, morbos cuiufque generis exftinxir, caco-
daemones compefcuit, & cx mortalium corporibus eiecit. At quantd
ha:c magnificentiorafunt&auguftiora? Xauerius decies centena mil-
lia animarum xtcmx  mortis fuppliciis liberata meliori vita donanit:
Xauerins in vltitnas Orientis oras vifum antea numquam veritatis ib-
lem induxit: Xauerius non folum ventotum procellas, fed hominum
iras ad expetendam vindidanl prtecipites , non maris tantum, fed tur-
bulentiflimos etiam animorum fludus compefcuit: Xauerius non
pifces tantum ex aqua, ied homines etiam ex profundiflimo flagitio-
rum gurgite extraxit. Nemo hic mihiobiiciat flexanimam illam,quam
Tullius rerum omnium dominam ac reginam vocat, eloquentiam:
quid enim habet quod cum Xauerio in contentionem venire queat?
Nemo mihi fabulas illas Poetarum decantet, Ofphei, Ampliionis,
Arionis, Apollinis, Mufarum ac Siren-um, nifi forte, vt,qux de iis fida
funt, aXaueriofada efle fateatur: hic filuas traxit, cum barbaros at-
que agreftes, incolas filuarum, petmouit: huiclapides &: iaxa blande
obfecuta funt, cum adamantina mortalium pečtora emolliit: hic flu-
uiorum curfus retinuit, cum defluentes in omne vitiorum genus prauas
eonfuetudines reftrkmt: hic feras mitigauit, ciim animos crudeles flexit

T111 ad

698 IM AG O PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

ad miTericordiam: hic,exfilientibus ad vocis aut cithara? fonu m lapidi-
bus,Thebas exftruxit, cum pretioTos lllos lapides ad cadeftem IeroToly-
mam sdrficandam promouit. Nihil erat in mortalium animis tam
afperum aut indomitum, quod non Tubigeret: nullus vfpiam terrarum
patebatlocus adorientem Tolem, quonon incredibili ardore Chri-
a AdSinas  s T 1  impcrium femper longius extCndendi penetraret. Vnicus Tuper-
frofecho-  erat  Afiartcrminus, Sinarum regio, non Tolum externorum hominum
commerciis non rrequentata, ledocclula ettam perpetua? ieruitutrs aut
ca picalis  terrote fupplicij. Hsc etiam repagula, infatiabili exa?ftuans
eupiditate Temper vincendi, perrUmpenda lulcepit Xauerius, nequa
efietmundi regio Tolis huius, quem.oculis adTpicimus , radiis colluftra-
ta, quam ipfe vidoriarum fuarum fplendore non peruaderet. At eccc
tibi,in ipfo portu, Se iam parne ingrefiii, Sinarum ex hac mortali vita
euocacur. Dum nouos illelabores cogitaret, laborum illi prsmium
prsparabat Deus, 8e hiTce ad Te vocibus inuitabat: Satis eft,FranciTce,
Tatis eft; ornitte tuam iftam vocem inTatiabilem laborum iuxta ac vi-
doriarum, Amplius* amplius. IamteTatis diu mate, venti, procella?,
Syrtes, nauTragia exercuerunt; iam Tatis diu in te Tames, Titis, peftilentes
pauperum tabidorum morbi, a?ftus,Trigora, nuditas, angores, aegritu-
dines, alia?que id genus cohortes incurfarunt: Tatis eft, FranciTce, Tatis
eft: iam his Tuus definitus eft terminus, deliciis vero ac voluptatibus
caeleftibus laxanda eft sternitas. aduerTus barbaros, aduerTus deorum
Sacerdotes, nihil praeter odiain te Se caederri anhelantes, aduerTus furi-
bundas datmonumlegionesdepugnatum eft Tatis; te iam atterna Bea-
torum pax Se Tecuritas pofthac manetj te csleftis patriae incola? Tuum
ciuem repetunt, tibi obuiam p rop era n t, ribi coronas deTerunt, tibi ho-
nores, titulos, plauTus ac triumphos parant Tempiternos. Hicincertus
hsreo, gratularine Xauerio debeam, an ampliftimi Regni calamitatem
deplorare: eius certe felicitate inTelices Sina?, eius ad cados diTcefiir ipfi
viam,qua eo perueniant, non agnoTcent. O Tua fiinfortunia miTeri
noflent, iam Regni Tuiobices eftringerent, neque auide modo venien-
tem pra?ftolarentur,Ted in occurTum vndique effufi aduolarent,ad Tuas
illum rapturi Tedes. Difficile, Tateor, hic acquieTcat humana mens, nifi
perTuaTum habeat,aDeo noneludinoftram Tpem, Ted occulto confilio
acTapientiaad Tuos plerumque fines Tuauiflhne dirigi, ac maiore, cum
id ifiinimeTpereSjbonocumulari. Deo certe non deerunt efficaciflima?
rationes ac modi, quibus hanc iftorum populorum iaduram reTarciat.
Tu vero,virorum beatiftime,pofttot huius vita? procellas ac tempefta-
tes, Tuccede in portu m Telicitatis Sterna?, quo te tui vocant labores ac
triumphi. Sed id modo age, id cura apud sternum Numen, vti, cum

f >er te ipTc id perficere non potueris , Regni Sinarum repagula commi-
itones tui conuellant. en tibi, ad qusuis pericula promptos TeTe arque
alacres ofFerunt,difficultates nullas horrent,nullam,quamuis duriffims
Teruitutis,conditionemreTormidant: id vniceoptant, vtTanguis, qui in
veniš tuis sgre poruit retineri, in Tuo corpore viam inueniat, vt Sina¬
rum campi hoc imbre fanguineo rigati,Fidei Chriftians Trn d us vberes
TalutareTque producant.

O RA-

LIBER QVINTVS, SOCIETAS HONORATA, 699

ORATIO Q V  A R T A.

De coerd mmmm noftromm glorid ad d
dum nobis fro^ofitd*

I virorum Principom & magnorum fepulchra, iil quibus opes ac
pretiofa ornamenta vna cum corporibus tetra: mandantur, profa-
nas illas dumtaxat opes haberent; nuila profedo libido quemquam iu-
re impelleret, vtea, qua: nimis in rebus humanis fragilia & čaduca
funt, apud mortuos qua:reret,necelfoflb iamthefauro (vt folentamen-
tes illi, quos S. lob ait gmdere njehementer cim muenermt fepulchrum)  Cap . }i
lastandum fibi arbitraretur. Sed quoniamnon fola: iftas opes repe- Sepulcbra
riuntur apud iam vita fundos, fed magnarum etiam virtutum digna
ftatuis atque immortalitate monumenta; non pigebit (vt čredo) VOS maxtme
mecum animo ad fepulchra delcendere, Sc  quae maiores noftri decora,
quae reliquerintad imitandum omnibus exempla, recognofcere. Quam - tiir '
quam haud fcio, fepultine dici debeant, quos fua iamdudum virtus ex-
tulit; an iiiblati potius in montemillum Pharan, inquoprimus He-
braeorum D udor Moyfes Deum aliquando fplendore & g Iona fulgen- Deuter.n*
tem vidit, igneam legem dextra pmendentem. Nam fi omnis ifte
montis apparatus Sc  maieftas quoddam fuit noftrorum temporum , Sc
totnobilium p al m a rum ,v atici n iu m; anne putandum eft, aditum huius
loči non maxime patuiiTe Ignatio, Sc  tot eius fortiffimis Sociis,quorum
inflamtnatis ftudiis Sc  laboribus per orbem parne vniuerfum ignea ifta
lex promulgata eft ? Ergo Sc  illi in cadefti illo monte iam laborum iuo-
rum mercedem confecuti, conuerfis in Deum oculis Sc  manibus teftan-
tur, quid pro illa lege aliquando egerint, quidve perpeffi fint; Sc  nobis
interim,ad inflammandos animos noftros,fub cineribus corporum fuo-
rum igniculos quofdam reliquerunt: quos vt hodie melius afflatu no-
ftro fufcitare atque accendere pofumus, referte mecum,qua:fo,paulif-
peranimum ad illam poftumiVatis,D.Ioannis inquam,plenam magna-
rum rerum inuolucris hiftoriatn; Sc  quo culcu, qua forma corporis au-
dorem Societatis IesvM viderit, attendite; facileque,quibus virtutibus
maiores noftri, qui ab illo nomen Sc  vita: rationem duxerunt, excel- ^ et
luerint, intelligetis. Obtulerat fe aliquando, in ampliftimo Diuorum h om inunt
coetu, facro Vati contemplandum Deus: hic cum iam dextra libfum fanttorun*
prapgrandem tenerer,pra:conis voceiuflit inquiri,num quis illius eiiolu-
tionem explicationemque in fe fufciperet ( Sc  vero erat ad aperiendum ^eft in
perdifficilis, multisque ftgillis obfignatus:) vbi nemo vnus qui ho c at- ll ~

tentaret,aliquamdiu apparuit; prodiic tandem Agnus in medium, rem
qua de agebatur, perfečturus. ftt propior, acceftit ad Deum, auferte
manibus librum, foluit, aperit, profert in lucern arcana; euulgatiscjue
omnibus tanto caelum orane gaudio compleuit, vt longe lateque effufa
gratulantium vox Sc  acclamatio illa perlonaret: Vtcit leo de tribulndu.  Apoc.j.
Mira profedo figna rerum, vifumdjue admirandum. inquocumom-
nia funt inuokita, Sc  ab humanis fenfibus Sc  cogitatione remota, tum

T c 11 %  nihil

700 IMAGO PRIMI SACVLI SOC. IESV.

nihil admirabilius, quam quod idem Ilc &agtius,& leo,idem, ififluanti,
ille, qui librum aperuit: quo'quid efle poteli magis natlira diuulium
atque contrarium? Ec tamen intermicant in hifce tenebris non modi-
cas e dodiffimorum virorum fententiis fcintillas claritatis: qui qu6~
niam omnes htec vni Liberatori generis humani Christo attribuunr,
manifelte conficitur, rebus tam inter fe diflimilibus Sc  diuerfis fignifi-
čari tres lllius prajcipuas maximeque proprias virtutes, fanditatem,
forticudincm Sc  fapientiam. Et vero fi rerum omnitim vim Sc  nam-
forumdo  ram perfpicere volumus, quid efle potefl: tam conueniens agno, quam
fapientia  quardam vitas Deo confecrata: fanditas & innocentia ? fluid tam pro-
maiorum  p r j um  jeon^ quam fortitudo ? quid illa apertio demum explicatio'que
in jšgno  hbri aliud nobis innuic, quam rerum omnium abfolutiffimam cogni-
cApoc . ex -  tioiiem atque fapientiam ? Omnia funt Christo conformia, omnia
bibentur.  man jf e fl.£ confonant, vt in re tam perfpicua nullus efle poflit am-
plitis ambigendi locus. Videamus hic iam num quid huic leoni fimile
maiores noftri virtute eniti atque efficerepotuerint: nam &fanditate,
&fortitudine, Sc  fapientia excellere eos oportuic, Sc  habere quamdam
neceflitudinem communionemque virtutum, fi non immerito tam
pratcjaro nomine ac titulo infigniri hanc Iesv Societatem volumus,
San Uit as  in quo hxc  maxima Sc  ampliffima fuerunt. Ac primum quidcm, quan-
&vit* m -innocentia  vita?, quam excellenti virtute prazditi fuerint, cognofcite
nohrl* m  ex  eorum Inftituto, normaque viuendi, quam non tam verbis quam
matoribm.  operibus, non tam libris quam moribus expreflam nobis tradidde. Ex
quo enim fandiffimus Parens nofter Ignatius huius Inftituti fignutn
extulit, Sc  ad omnes heroicas virtutes nobis praeiuit, numquam defue-
runtgenerofaz mentes, fluaz omni conatu ad folidam laudem eniteren-
tur. De his ego propenlo animo lipe cogitans, tam expetenda eoruni
conditione non mcdiocriter obledor, gaudeoflue tam multos fortaifis
nos habere Fratres Sc  Socios in illis ccetibus iam beatos, quam hic no-
bifcum adhuc verfantur in terris. Etenitn vt e terris carlefti rore perfu-
fis fol tcnues & fubtiles fpiritus fegregat, eosflue iuis radiis excodos fur-
fiim attrahit, Sc  attoll.it in altum: itamihi videnture pietate noftra, in
qua eft ros quidam caeli perpetuus, educi quotidie in altum nobiles Sc
puri fpiritus, quos Sol ille diuinus, dum adliuc corporibus permixti
funt, primo quidem facris quibufdam motibus calefa.dc; deinde vero
ab humanis affedibus, Sc  abomni concretione mortali fegregat; po¬
dremo vbi iam plene expurgati extenuatique funt, neque aliquid ara-
plius terrenum veluti quidam in corporibus genij fpedant, tum de¬
mum fupra terram eleuat adfe, vt propionbus ignibus inaliqua ccrli
SanBitat  regione collocati incalefcanr. Ex hocillos numero efle puto, qui ce-
XMefif%  tens  icnmortalitatem viam aperuere, duo illa Orieiatis Sc  Occiden-
ahornm.  tis noua fidera, Ignatium dico & Xauerium; fluoru m tam efl: certa pro-
bataque fanditas, vt alter non Manrefam folum & Hifpaniam, fedEu-
roparn totam celebritate nominis fui Sc  beneficiis impleuerit: de altero
Indi dicere foleant, pazne miraculi inftar efle, fi miferorum precibus
inuocatus miracula non aflidue patret. Ex hoc virum egregia animi
moderatione defpicientiaque fui, Francifcum Borgiam 5 ex hoc Aloy-

fium,

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 701

kuna, Kokkarn, & non ita pridem e Belgio in Italiam^ ex Italia in ca:-
lum, non fine magno comitatu virtutum profectum Berchmannum,
ex hoc lančtiflimos clariflimos<|ue viros, Ouiedum, Guttiere^z, Reali-
num, Rodriguez, & fexcentos aiios, quos hic confuko pržtereo (de
qnibus cric opporttinior fortaflis dicendi locus;) omnes aut iam irre-
fragabili Romani Senatus iudicio aflertos cado, aUtmiraculoruift glo-
.ria abipfis etiam hoflibus Fidei, barbarisque nationibus , dum adhuc
in terris agerent, plus quam humana veneratione cultos.

Sed multo admirabilius videri debet,ludteos & Mahometanos, quo- Mahome-
rum animis odium in Chrikianos penitus infitum atque inuRuria eft,
tam eximfe dilexifle Gafparem Barza2um,vt illiquidem eri trt tamquam jp a re Bar-
alterum Ioannem Baptiftam, aut vnum aliquem delapfuni e caelo co- opmio.
lerent: hi vero fanummokriš hominibus inacceflum, ac fi ipfa religio
ingrederetur, aperire illi non dubitarent. FIxc barbarom m tam lucu-
lenta tekimonia dum habemus, quid ek quod pluribus de virtute ma-
iorum nokrorum difputemus? quafi vero ea vita hominibus dubia vi*
deridebeat, quam belluis ipfis immaniores populi venerati funt. ' ‘

Age iam,quanta vis animi & fortitudo in illis ipfis eluxerit,videamus: Fortitudo
neque enim fiitis ek ad laudem nominis nokri fuifle illos fankitate & matorHm
innocentia vitas confpicuos; fed hoc etiam ad cumulum Iaudis accedat
oportet, fuifle eos conkantes, robukos, magnanimos, verbo vtdicam,
leones, &quidem (vt habent Abaflinorum infignia ) in altero vngue
crucem tenentes. Quid enim prohuius gloria,Chrikianaeq; Ikeligionis
amplificatione non egerunt? quid non moliti funt? Soleo kepe mecura
tacitus admirari, & non mediocri voluptate affici, cum reuoco in me-
moriam litteras Heroum ikorum, quas plenas alacritate, plenas cx\c-
ki voluptate, e laboribus fuis, tamquam rofas e fpinis, tamquam fcin-
tillas ex circumquaque krepentibus flammis, ad nos tranfmiferunt.

Fiefi profeko nullo modo poffe exikimaremus, vt humana mehs tam
diuerfa comprehenderet, tam difficilia fuperaret, tam omnia infra fe
poneret, nifi parne in ipfis eorum litteris viros illos Rrenue cum malis
omnibus depugnantes eflet contemplari 5 vt tam ignauum atque iner-
tem inter homines arbitrcr efle neminem, qui non , cum haec ab illis
fcripta aut audiuntur aut leguntur, iifdem fe ignibus fentiat inflana-
mari. Quis enim non intimo fenfu commoueatur, cum legit illos in
mediis Iaponiae niuibus igne diuini amoris colliquefcentes, inconti-
ntiis laboribus maiori femper animarum zeloa:kuantes,in mediis peri-
culisprg diuin^ confolationis affluentia lacrymantes,in ipsldeniq;mor-
te triumphantes? An potek aliquid hac excelfitate animorum eflemaius?

tAudire mamo s tam 'indcor duces  Horat. iib,».

Non indecoro pulttere fordidos:

egentcs, angufluitos , affhctos, in fohtudmibm errantes , in montibm , jpe-  Hei>r -

luncis, & m cauernd terra,  quxrentes vbique virtuti materiam, quam
nos oblatam fxpe repudiamus. Alij fecuti Principum fuorum čakra Labora
pernočfantfub Ioue frigido, hibernant cum militibus, in medias pu- no ^ rorum
gnantium acies fefe ingerunt, opemque morientibus allaturi omnia fi-
gna circumuolant: alij grauiora in na ari pericula non reformidantes,

T111 5 iačlan-

702

IMAGO PRIMI S.RCVLI SOC. IESV.

Multitn-
do Mar-
tj/rtfin;

P. Antc-
nius Cri-
minalis
■primni,

JU.artyres
•varih in
loch,

frefertim

mlaponia.

iadantut maris fiudibus 8c  procellis, interque frequetttes bcllicorum
tormentorum boatus & fulmina, vtriufque elementi tempeftates ex*
periuntur: alij, dum peftilens aliejua lues in oppidis graflatur, velut
communis falutis vidim*,vitam pro miferorum folatio prodigunt,nee
Verentur ea tuguria fubire, in qu* vix aliquis ingredi praster mortem &
horrorem podit: alij apud heterodoxos publico abftinent, nec nifi no-
durnis tenebris tedi domicilium permutant,vt Catholicis omni fubft*-
dio deftitutis auxilio fint & folatio. Quid nune eos commemorem,qui
barbaras inter nationes, omni humanitatis commercio funt deftituti,
vt D.Hieronymi verbis vtar, fcorpionum tantum focij & ferarum?
Omitto ceteros laboribus exhauftos, calumniis oppreffos, obtredatio-
nibus laceratos. Non poifum ta m en eorum virtutes & glodam tacitus
pr*terire, qui de tyrannorum ac barbarorum cruciatibus inuido ani-
mo triumpharunt. Atq; horum quidem fortiftimorum pugilum,quam
non modo illuftres vidori*, fed ingensetiam eft numerus & mulcitu-
do? Prorfus admirabile viden debet, & pasne ineredibile, fi quis a:ra-
tis noftrae, temporumque omnium rationem duxerit, quam multos his
ipfis centum annis Societas habuerit, qui mortem pro Deo fortiter op-
petierunt. vt non minus Sodalitium quoddam a&o&wrxs»7w», quam illud
olim Apoftolorum, hominumejue mortem potius quam vitam anhe-
lantium, Societas effe videatur. Nam

£jhti gurges , aut qn<e flumina lugubris
Ignara belil  ? quod mar e barbara
Non decolorauere cades  ?

Ghue caret or a cruore nofiro  ?

Apud Comorinenfes confoditur tribus vulneribus Antonius Cri-
minalis , primus tot magnorum Ducum, illam palmam non minorc
fortitudine quam felicitate, confecutus: bunc permulti alij terni
marique magnis paflibus & animis ad cruciatus mortemque fecu-
ti funt. Ignatius Azebedus trigintanouem Sociorum Dux in Ocea-
no, Petrus Correa in Brafilia , Gonfaluus Silueria in Monomotapa,
Ioannes Baptifta Segura cum fuis in Florida, Iacobus Sales in Gal-
lia, & in Salfetanis agris cum quinque fuorum funeribus Rudol-
phus Aquauiua. Deus bone, qui viriI qua dignitate, quo fplendore
nominis & gen er is! qua commendatione famaque virtutum merao-
ri* J&culorum omnium confecrandi! Sed nufquam terrarum aerius di-
micatum eft, quam in laponia: quas quidem mihi femper vila eft
theatrum quoddam in vltimis Orientis finibus ad fpedandum orbi
vniuerfo eredum, in quo fumma fortitudo noftrorum & conftantia
cum fumma feritate lioftium palam congrederetnr: in lioc Paulus, Ia¬
cobus, Ioannes, tres fortiffimi Heroes, in excelsa cmce ftantes, intrepi-
di tranfuerberandum latus carnifici obtulerunt: in hoc Carolus Spino-
la, poft tetrum & calamitofum trium annorum carcerem, duabus ho*
ris perftitit inter flammas, ita laetus & alacer,ac (i alter phcenix in ni-
dulo fuo moriens, iamiamque imminentem longe beatiorem vitam
prasfenti voluptate praslibaret.

Infinitus hm, fi in hunc campum exfpatiari voluero. Quidquid

enim

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 703

enim tyrannorum furor ac rabies machinari pOtuit, quidquid carni-
ficum manus inferre, hoc iamdudum totum in corpus noftrorum
hominum videtnr expromptum s Neque tamen vila eft pcena tam
accrba & intolerabilis, quam illi non forti excelloque aniino fufcepe-
rint ; nullus equuleus tam durus Sc  acerbus, in qno quidquam de eo-
rum conftanda decefierit; nulla mors tam diuturna, tamqueomnium
fuppliciorumgenerecumulata, quam non muko ante fumme concu-
piuerint. O conftantiam! o fortitudinem admirabilem maiorum no-
ltrorumlb viros egregio animi robore non iam homines,fed leones! lili,
illi detnum funt animi,qui,quidquid amplificationi nominis Chriftia-
ni obftabat, generose repulerunt. Illi Angeli veloces, qui remotiftima
exterarum nationum Regna lunama celeritate & incredibili alacritate
petagrarunt. Illi Argonautae, qui plura maria nauigarunt, quam alij Permom
noueruntj qui, cum vnius alicuius regionis angultiis contineri non pof- ZiuZdu r
fent, partiti inter fc orbem, duceXauerio in vltimas Orientis oras °L 7 Jht‘
perruperunt i  duce Anehieta in American? nouam Fidei lucern inuexe -& l ^ or
runt : ducibus Nunez St Ouiecto defudarunt in magnis illis Africas CA _ r, 0 fi rorf,m
loribus Sc  arenis: duceCanifio in variis Germanici Imperij ciuiratibus
Sc  oppidis acerrimum ctim haereticis beilum fu/ceperunt: illi duce
Matthaeo Riccio in maximum cultiflimumcjue Regnum Sina rum om¬
ili ex parte terra marique obfeptum peftetrarunt: illi denique funt He-
roes, qui folis inftar, toto terrarum orbe inter tot horrenda triftiaque
perluftrato, eumdem femper vultum, imo Sc  ferenitatem, etiam in oc-
cafu fuo tenuerunt. Maneat igitur, maiores noftros merito leones di-
ci, quorumtanta fuit in aggreflionemagnarum rerum fortitudo, tanta
in perpeflione conftantia. Reliquum eft, vt de p ned ara eorum erud,i~ Do ^ rin4
done Sc  dočtrina ( nam hoc etat exttemnm, quod illa apertione libri f^nZho-
fignificari diximus) pauca dicamus. Ego enim fic exiftimo, non male rum.
fortitudini cum fapientia conuenire; quamuis illa foris in fole ac pul-
uere exerceatur, haec intra domefticos parietes occupetun fuic enim
etiam ab antiquis Poetis affičla praefidi fapientise Palladi argis Sc  hafta Dottrind
Sc  galea: Sc  ilie ipfe Romani Imperij primns moderator Caefar, cum
non minus eruditione Sc  dočlrina quam fortkudine omnes Imperato- conuZLne
res antecellerer,a fuis ftatuam obtinuit, qme altera manu gladium, al-
tera calamum tencret, his verbis infcriptam: Ex <-utroque Coefar,  Ego ve¬
ro in hac caufsa, qua de nune agimus, hac vtar moderatione dicendi,
non vt eos hac quoque laude Caefares efte dicam; fedvt neque omni¬
bus antepofuifle, neque omnem illis laudem detraxifte videar. Itaque
noncommemorabo, quanta ingenij felicitate,quantaque dočlrina: ca- rarijSo¬
pla,  quanta denique nominis noftri gloria, dtio farculi fui lumina Sua-
rez Sc  Vafquez in ipfis diuinae fapientiae adytis verfari fint: non dicam, Scri P tores>
quam prarclaram ad defenflonem Fidei panopliam pofteritati reliqtie-
rit Bellarminus: non oftendam, quanta dočliffitnorum Virorum com-
mendatione Salmeron, Pererius, Lorinus, a Lapide, ceteričjue parne in-
liumerijin euoluendis Sacris paginis verfati fint: non Aluarum ac Ro-
dericium Societatis noftrae Epičletos in mediutn adducam: prattermit-
tam denique eos omnes, qui aut Mathematicis difciplinis ant cul-

tioribus

704 IMAGO PRIMI S Ji C V LI SOC* IESV.

tioribns Humanitatis litteris norrien fuum pofterorum me morim: corrt-
mcndarunt. Illad breuiftime dicam^ quod prascipua quadam ratione
ad commendationem miniine vulgarem noftree Societatis femper mihi
vifum eft pertinere, quod a Sapiente Prouerbiorum nono capite dici-
Sodeuts  tur: Sapientia adificauit fibi domum i excidit columnasJeptem. Mifit ancil-
domits s a- las fiat njt <vocarent ad arcem, ad moenia ciuitatis: Si quis ejl par mitu,

funti«; rueniat ad me.  Quid enim ? an non liceat nobis aliqua ratione domum
illam, Sapientia domicilium nuncupare, cuius fronti asterna Dei Sa¬
pientia nomen fuum quod in terris habebat, infcribere dignata eft ?
Nune fi columnas requiras (abfit verbo inuidia) iamdudum viri gra-
uiffimi,adeoque Romani Praefules, Societatem hanc ad fnlciendam ca-
lamitofiflimis hifce temporibus Dei Ecdefiam excitatam eflfe pronun-
tiarunt. Quamam autem in ea columnas reperiantur, asquiš rerum aefti-
matoribus iudicanduifi relinquo, nequis modeftias fines me tranfgrcf-
fum eife criminetur. Hanc tamen laudem libenter Societati vindico,
quod filiis in oranem pavtem dimiflis, hanc eins vocem plateas omnes
& compita peruagatam fummi infimique commendant: Si quis e Sl par-
paruulos uulus, njemat ad me.  Ampledantur ceteri quod cuilibet maxime arri-
docet.  ferit: hoc Societatis efto elogium: Si qm efl paruulm , njemat ad me.
Hoc a fuo Ies v didicit, qui olim paruulos amantiffime complexus cft.
Hoc fummi in illa viri, tametfi rerum grauiflimarum occupatione dif-
tenti, femper fibi velut proprium vfurparunt ac fuum. Ignatiumin
primis communem Parentem intuemini. Vixillein Generalem huius
Familias Praepofitum eledus erat, cum ftatim publieum catechizandi
munus obiuir. Quid Lainium commemorem ? Vix ille in grauiftimo
illo Chriftiani orbis theatro Tridenti congregato lententiam dixerat,
cum ftatim ad pueros Chriftiana dodrina erudiendos feconuertit.Quid
magnum Orientis lumen Xauerium referam? Nonne vir tantus, Legati
Apoftolici titulo ornatus,rudem ac promifčuam iuuentutem tintinna-
bulo per plateas congregauit? Quidmulta? nonne quotquotin Societa¬
tis Collegiis fupremum Prasfeduras munus gerunt, fepofitis tantifper
negotiis, ad pueriles curas fe conuertunt? Imo vix vllum tanti ponderis
tantique momenti negotium eft, quod eos ab hoc munere nobis tam
charo tamque impense commendato eximat. Hasc igitur maiorum
noftrorum prima fuit cura, teneras puerorum mentes optimis Chriftia-
nas vitae praeceptis inftruere: hos promiftis alebant, alledabant mu-
nufculis, extollebantlaudibus: in omnem deniquepartem fe verfabant
magna illa ingenia, vt illos a lade nutricis ad integritatem vitas mo-
rumque transferrent. Sed quid multis opus eft ? Satis iam librum euol-
uimus, &quidin  commendationem Societatis contineat, expofuimus.

Quid reftat,nifi vt Christo bonorum omnium audori lastumil-
lud aeroama cum caslefti coetu cantemus, Vicit leo.  Et quia Societatis
caufta cum Dei caufsa coniunda eft, addamus & illud, Vicifti Societas.
Multis quidem hoc feculo calumniis impetita es, multis tyrannorum
ac barbarorum exagitata tormentis, multis cum Ecclefias perduellibus
certaminibus exercita. Sed vicifti vita: innocentia maleuolorum ca-
lumnias: vicifti inconcufsa fortitudine tvrannorum tormenta: vicifti

foli-

LIBER OJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 70S

foliditate dodrinae, redaquc puerornm inftitutione, heterodoxo-
rum Ecclefite perduellium fopiifmata. Vicifti igitur, vicifti: nec
iam vidoriae tux anguftis finibus continentur 5 iifdem , quibus fol re-
gionibus,fpedantur & audiuntar. Gaude ifto tuo tam fortunato hade-
nns fucceftu, laetare praeteritte aftatis memoria, pafce &obledaanimum
tuum confideratione fadorum tuorum: fcd ita interim te obleda, vt
non tam de praftenti ftatu exultarc gaudiis, quam de futuri temporis
gloda folicita & fulpenfa elTe videare. Profpero quidem fiatu cadeftis
aurx ad optatos exitus proueda es, eaque molitione magnarum rerum.,
labore & induftna es aflecuta, quibus maiora & ampliora fperari vix
poffunt. Sed tamen ille tamfelix ftatus tuus, omnicjue ex parte (vt vide-
tur)  munitus, nefcio qnid adhuc folicitudinis habet & metus. magna
adhuc haereticorum vis eft: quorum conatibns etfi perfiepe fortitcr re-
ftitifti; tamen de illis ita triumphafti, vt,tamquam informesHydrx,
diminuti potius qnam extindi, reprefli quam vidi, noua capica & vi-
res acciperent. Qjuid, qubd maleuolorum atrox inuidia oranem occa-
fionem venatur, qua tuto in nos poffit venenatum aliquod telum con-
torquere ? Nihildicoiam detempeftatibus illis acprocellis, qux extra
Europam invaftiflima vtiiufque Indiae barbarie noftris imminent: om-
nia vos folicitos haberedebent,omnia vos admonent,non eftecuiquam
de maiorum veftrorum virtute, cura,ftudio,labore defledendum. Qua-
re agite, confirmatc anitnos veftros, expellite ignauos timores, exfecra-
mim odum-, &, vt relidum vobis fplendorem Ordinis veftri conferue-
tis, omni animi contentione laborate. Non eft enim (mihi credite)
non eft quod rem tantam , tam arduam atque excelfam, & cum pluri-
morum falute coniundam, mediocribus animis peragi pofle arbitre-
mini. ftrenuis viris profedo, generofis athletis, fortiflimis Heroibus
opus eft: tales vos effecupitEcclcfia, cuius acerrimos defenfores maio-
res noftri fe praeftiterunt: tales vos defiderant omnes hominum artates
& ordines: quibus etfi plurimum vtilicatis 8 c  emolumend attuleritis;
tamen nouaquotidie ornamenta pietatis & fubfidia falutis a vobis re-
quirunt. tales poftulat orbis vniuerfus, aliquid a vobis lucis in his tem-,
peftatibus cxcisque nubibus ac procellis exfpedans: tales denique vos
exoptat Societas.Qux cum fitgenerofa mater, filios non patitur efte de-
generes. hxc  vnumquemque veftrum his verbis compellare mihi vi-
detur: Videtis quantx a maioribus noftris vbique terrarum res excitatar
fint, quantum pondus gloriar virtute noftra ferre & fuftinere debeamus:
cernuntur in omnibus mundi oris figna nominis noftri, rerumque prae-
clare geftarnm. non poteft,mihi credite, non poteft tanta gloria diufir¬
ma confiftere fine veftra induftria: in veftris humeris nititur, veftra vir¬
tute continetur, ex vobis pendet vniuerfa: fierinon poteft, quin,  fiali-
quanto remiffiores efTe coeperitis, omnis nominis noftri fplendor extin-
guatur. Cauete igitur,pet Deu m immortalem, ne qua labes nomini ve-
ftro inuratur.: nohte permittere, vt in quo ordine iam tot nobiles ora-
nium virtutum palmae obtentae funt, aliqua per vos diminutio priftini
vigoris irrepat; & vbi non minus fudoribus quam cibo & potu vitam
duximus,ibi quifquam aliquid magnum aggredi propter difficultates
laborescjue reformidet.

Vv v v

EXER-

706 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

EXERCITATIO POETICA.

K

I D Y L L i O N.

S. Ignatius,& primus eiiis Socius Petrus Faber, Tub per¬
lona Daphnidis & Lycidae, inter Dei laudes ac pia
documenta, varios animi fui fenfiis eRprimuttt. Faber
ad mortem ex amore adfpirat ;  Ignatius ex eddem vi-
uere non reculat. Ribademira in Vita.

FJlus er at , radtisque Italos feruentibus Agro s
Fmdebat Titan, Tih er is Komana p er arua
6xiguo tepidos voluebat gurgite fiati us.

G)ua tamen ar ceh at Jo lem, ripam'que t ege bat
EDenfa comis laurus, Lyctdas & Daphnis in njnum
Conuenere , ambo flammd mame calentes.

Htc, labentts aqua queis pronas fifieret ^vndas y
Queis traheret filuas, modulan carmina T)aphnisi
Tlt prior in laudes ccepit fic tHurninis tre,

Ste ccepit Dapbnis: Lyctdas fic deinde fecutus.

D. Ludere fi calamis, fi carmina dicere c ur a,

*Trima r Deo dicenda: Dei flant omnia mtu.
lile regit ten as , cali regit tile patentis
nAtria , cumque fuo magaha ruflica c do.

L. lile fator rerum, & utta quam ducimus auEior:
Auoiort '-vita fua latu, fua femper apud me
(far mina erunt: njo s hac memores edifcite lauri,

Tuque, pater Tibenne, cauis cuolue /ub antris.

D. c Afiicis, mt fegetes agros , n.>t gr amina campos
•Lata tegant, lata tumeant m collibus njua?

Omnia funt tih us opus: fi deneget ille,

Nec fegetes veniant agrts t  nec gramina campts.

L. «AsJ)icts, <-vt torrens modo terris ineubet afias y
tAeris njt njitio pecudes moriantur (fi? herba?

Omnia funt tllius opus : tantiem >-velit tile,
lam ‘-venient pluma , tam uincent flumina ripas.

D. Trifie gr egi fcabies, demeffis tmber arifiis i
Florentt cerafo nebula s iuuenilibus annis
Infamjfe mthi. Felix cui criminis e.vpers
AEtos prima fuit, nec turptbus ignibus arfit.

L. Dulce apibus flores , ver flortbus , aura Fauoni
Purpureo veri ; tecum mthi <~viuere Daphni.

Tu mihi dtcebas }  prmum te nofcere ccepi 3
N umen ames Lyciaa: auis enim tam dtgnus amarit
D. lam prope me pcrfecia njirum firmauerat atas 3

Cum

I

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA, 707

Qim mihi rili gratum, nifi quod me perderet, ejjet .

Eheu! quid vohu demensi■ compefcere c vento
Efunem, falfisque film reflmguere lymphis.

L. At mihi anxdum etiam malas lanugo tegebai$

Scqua.no, c um faufo iungi nos omine njidit:

Tempore ab ho c fic ille meo fub peciore creuit
Ardor', wt afiim matur d luce calores.

D. dihu foditis tenom, qui ^vomere finditis agios,

Tpbiifi tuuenes , 1pando Jera bučam fignurn
Ediderit, quamuis ar m is julgere decorum efi,

Varate cafira fequi, p letos <uix cogmta coMris.

L. Jjtei- tutum gregibus pajlum, Uiicssfie falubres
Epu ant is, in celfos pueri ne duate montes.

Montibus ipfe lupos fiabulari y  montibus agrum
Ir e pecus vidi , pecudumque mere mdgifros.

D. Eheu! qudm ptngui taunis macilentm in ar ml
'Vbera quam referunt forjdoni ficca muencal
Impius e ji Corjdon, nec munera fene facellis,

Nec curat d&re mota SDeo ; Dem rila rependit .

L. JEgoni falui ludunt cum matribus hoedi,

Ldc fub folflitium, tac frigore fuppetit Ulit
V dr s premitur, teneris pars fetibus ah er a cedit.

'Trima Det c ur a Mgom  3 - Deus rila rependit.

D- Formofum tenis ver efi, cum ruris honores,

Cum riitidi redeunt foles  5 dutumnus (ffi njuiš,

Tleiadis ant e ort um, & pomis formofus at horuni
Si auciorem fjecles, mhil efi quod munera laudesi
L. Vulchra riitet tali facies, feu noči e fugatd
Aurora in rofeis ejfert fe lutea bigis,

Sidera feu rutUans vešfer fuccendit  5 at horum
Si Triommum fiecies , tam c dum (fy fidera fordent .

D. Omriia fol lufirat, quoms dijfunditur aer.
aAt qu'd nec penetrat.fi, nec dijfunditur aer,

Intimus hic Deus efi.-frufru fugit , (jfi fua fperat
Improbus in cacis abfcondere crimina filuis.

L. Triisjofuit certis fuus omriia fedibus oucrior.

Flumina dmant pifces, fluas animalia, cdo
Gens hominum naia efi. frufru fbi confrit hort os,

Frufird ahqms longos nitrita preče pofulat annos.

D. Hei mihi, qudm breuis efi qu<e nobis ducitur at ati
Vt fagit! not ritu numquam reuocabilis r ~vnda
Labitur! b miferi! tam paucos fata dedere,

€t tamen e paucis multos amittimus annos.

L. rijuid tum f breuis e ji ? lux vna abfumit antant est
Non ita per campos radus folaribus <rfii
Defciunt fiores, neque fic <-ubi noxms humor
Incidit, exefe pereunt rubigine mejfes.

V v v v tr  D ,Et

AlpeS, vM
faacus faber,
tlim haerefi
infe&SS,

708

IMAGO PRIMI SjECVL-I SOC. IESV.

D. Et quifiqudm, o Lycida „ confumi noht amandot
Mor s ca. non mors e El, vita efi mehoris origo;

Sic iterum flores videa* cum vere renafci,

Sic patre in grauida* excrefcere Jemen ariHas.

L. Tityre , quid claufi bdlant m ouilibus agni?

Abfunt tam nimam mdtres. abfientibus agm
Matnbus vt moerent, vt mdtres, Tityre, quarunt}

Sic abfente Deo nihil ejl quod viuere curem.

D. Thyrfi, quid efi fiefld quod tempora fronde coloni
Vincla gerant, agitentque choros  ? fpem fiertdis annt
Verni imbres fecere : tuuat Jpes illa colonos,

Špes me, Thyrfi, Dei (nec erit mora longa) videndi.

L. Nuli a mihi non longa mora efi. quam lenta fieruntur
Sidera! quarn tardos Titan agit athere currus!

Sider a , vosque precor fiohs properate tugales■,
lam mihi lux toto qu<euis efi longior anno.

D. Nec pifces faturantur aquis, nec rore cicada i
Nec volucres cantu, nec apes fiorente faliSIo-,

5A (ec mihi fiujficiunt quibus intus amonbus Vror,

O amor, o noElras violentius vre medullas.

L. ENfic tenera ventos coryh, nec frigora myrti >
Grandmibua mixtos nec vinea fufiinet imbres;

Viec mihi fert tantos animus, quibus afluat, ignes.

O amor, o nofiras moder atius vre medullas.

D. Solus amans nouit, quo fruSlu protrahat anno s.
vAn fegetes afias, autumnus vina daturus
An fit, in incerto efi: fallunt fua fiape colonos,

Tafiores fua vota-, Deus non falht amantes.

L. Solus amans nouit, quo claudat funere vitam.

Res amor efi violenta, mori nos denique coget.

Atque vtinam cogat l crefcet pofi fiata, nec illum
F imet extremum , quod finit cetera , letum.

Sic ambo cecinere, gregi dum cedere ripam
Toturo monuit, cantumcpue abrupit Amyntas.

ODE

LIBER OJINTVS. S O C IET AS H ONORATA. 709

ODE PiOPEMPTICA

DE BRACHIO S.FRANCISCI XAVERII

EX INDIA ROMAM ADVECTO.

0 $£tuis  j orto qu<s celeres inis
C um file curfius, depofitum tihi
Quam gr<mde committunt fiecuti
Solicitis tux <-veU njotis
I E s v SodAles ! non tibi nauticum
Cupido funem fiordidus abfcidit ,

CN^on njela pandit; non auaro
EDiuitias Arabumfie ga%at
Debes profundo : fimchor impulit
Te čuta noflris linquere httora
Diuulfa term , & remotos
Hefperi* penetrare p ort ut.

1  rumpe fiuclus , Ubere naufiagi
S ec ur a ponti. Nereidum c bor ut
Ter Afia deducdt njolantem
Saxa  , Par<etoniasque Sjrtes *
Curfiu peraSIo , tu [uperit eris
Locanaa Kegnis ( boe pretium ! ~vU)
Et inter njndofios tumultut

ZJeU reges, trepidamque pimm.
Fduete <-uenti: tuque fiementibut
Motum procellis qui mdre temperas J
Minasque ntentorum  , c 's* furentes
fimperio moderdris non dat,
Compefie fluStut > (gfi tibi creditdm
S er ua car mam, dum pdter dlueo
Admittdt exceptdm benigno
Aufoniis Tiberinus oris.

Non lila Regem Regum Agamemnond,
Non Argonautas <~uellere nobileSy
Rdptasque nequidquam fiemente
fiolcbidos exuuias dracone 3
Domum reducit. mellere clarius
Et maius Argo depofitum mehit,
Xdueridn<e digna cxlo

‘Tignord relhquiasque dextra .
Hac iUa dextra efl , addita tot fibi
Non ante ntifiirum agmina gentium
Qua plaudit aetber ; cui S mar um
r Primitias laponumque debet:
Cui trux Auernus plus njice fimplici ,
Et ipfia fiummo perfida Numim

V v v v 3

Diudf.•

710 IMA GO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Diuasque detefata leges
lmpietas, fuperat a cefftt:

Hac efi tot olim in bella ruentium
€htte barbarorum penuht agmma y
Vertitque in auBores paratas
Gent ib us innocuis ruinast
Opne praftituti lege potentior
Pati y fepuleris foetida de fuis
ffadauera in nsitam reduxit y
€t gelidos animauit artus.

Sed quod minaci turbine concitum
'PerBringit aures murmur  ? inborruit
Pont us procellis y  atque aquarum
Mille 'volumimbus carinam
Haurire fluclus non fne praho
Luffiantur. atro concita turbine ,

Gtuantd laborat in Cbarjbdi
r Digna ratis meliore curfu!

Proferte faera pignora dexterx y
‘Pij Sodales : hac rabiem (ef minas
Furentis exarmabit 6un y

Hac pelagus, pelagique motaš
Compejiet nundas. Fallor y  an atberis
Caliginofi fidera diuidunt
Arniča nubes  ? an ferenum
Haud dubiis micuere fignis?
vAudimur. altum dextra flentium
lmpomt njndis ; njim fohtam <cquora
Experta fjnrauere pacem, (Ef
lmperio potiore fupplex
Nereus repreffis detumuit minusi
FluBus refidunt. Pergite , nauita y
Et nube detersd y  fecundis

Vela alaeres, data <vela njeni is*

'Bene ejl. Oljni po tecla minantia y
Turresque lam nune adjjncio procul y
Portumque , Tarpeiosque colles
Septuplici mieuiffe cliuo.

Vtcumque fauBos excipiat fina
Vtroque mentos  j pracipitem ratem
lam farna pennarum citato
Remigio , njolucrique curru
Prauertit. En nat glona candidis
Inuecia bigis p er fapitohum y
Vidna cejfantes Jguirites
Aufomis monet ejje tenis y
(fommijfa ponto pignora , pignora
Seruanda ulo . tot Latio dm

PttU

LIBER OJINTVS. SOCIETAS H O NOR ATA. 7X1

iPetita njotis. GUds frementuni
Lat it id infohtoque plaufu
Vigne Quintiim gaaaia dixerit>

Vidi Latinas, nndi ego Tibndiš
Late fuperfufu cateruas

Litton s c um Jimul omnis , To,

("repat fonoro ripa cele ujm ate,
lu, bis io , ter refonabilis

‘Rcffonfat Echo : muta gaudent
Saxa datos iterare p la tifus.

Hic 'vela firiElu neclere fupparis,

Lauro tile clauum crngere  ; fars arnat
Velare remos, fars corollis
Incolumcm redimire pmum.
purpuratd tnurice fulgidi
Litanda templiš mota ferunt P at res,

Dextramque, facratisque certant
Reliiquias cumulare doniš.
jQuo, Mufa, tendis, omnia peruicax
Tentare ? nori hac tam tenui Ijrd
Cantanda j mn rudi (Jamceme
Conueniunt, bumilique pleilro.

*

MOR S S. IGNATII.

E L E G I A PRIM A.

D l us Amor , quem nulla quies <~vel cura quietis
Aut tenet, aut certe fera tenere folet,

Vt multam in noitem pbarctrd grauis mit & aren,

Et iaculis fparfit mulnera gr ata fuis,

Tejfiss oberrato tandem fietit orbe V tat or,

Jshtd Tibris berbofis errat amcenus agris.

Delius albentes tum forte coqnebat ariftas ,

Vltimacpue autumm mella legebat apis.

Cramineum ftruit ergo torum Tiberimde rigat
Herba foportfero Jfonte fit apta toro.

Seque attollit burno, denfoque infurgit aceruot
Ipfa comis pueri fubdita ridet humus.

Hic fimul incubuit, gemtnas fibi complicat alas,

Et caput auerfis fulcit amor mambus:

Supponitque humero pondus fbi dulce pb ar etra:

Imphcitus teneris arcus erat pedibus ;

Ghiem nacl ebur credas  , mueo njel rore pruinam -
Non erat : hic arcus cum mue njincit ebur.

Languidulos tandem f opor imbuit udus occllos,

Viiia gapauered lumina nube latent .

Intered

712

T M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Intered dulces Eos quos deplmt imbres,

Dum legit e liquidis turba fiufiurra crocis y
Auricomifive thymis y  violifve infidit odoris y
lamque refert grauido metle* dom pede y
Ecce tibi deprendit up is y  gen s cafia y  pbaretram,

Ghue temere m njiridi flrata tace bat humo:

‘Dumcjue cauas fubrepit lens per tela la^ebras y
Aluear m pharetrd credidit ejfe fuum.

Hic latet y  htc puro liquidum mel expnmit imbri y
Imbuit hic gr at is a ur e a tela fauis.

Nec mora , m it ar eos mox tela bibere liquores:

Si qua ferent poBbac njulnera , blanda ferent.

Vna mhil merito fua fincula fixit amori y
Deuia qu<e pharetrd forfan aberrat apis.

Senfit , ruti trner efi puer, (gfi fine Vefie y  dolorem,

Et flimul e nairidi fiubfilit tile toro ;

JŠhfid moliris apis y  tua c um mihi fincula figisi
N uda nocent nobis <~uulnera y  dixit Amor.

EL E Gl A S ECVNDA.

I Am rvigd AEneadum turres fušfexerat alt as y
lam fiat k in tenero flore qmerat eAmor-,

Ecce procul radius njolucn fublufiris m auro
Promicat, angufto qud lare rima patet.

Opis iubar hoc <~uiud neget ejfulfijfi lucerna ?

Ignis hic lgnati y  c or cui flagrat, er at:

Languida jupremas nabi lumina claudit in a>mbras y
Lumina fidered fulgere digna domo,

Vulnus enim penttis fiedet mmedicabde njenis, '

Sape quod immifsd cusfide fixit amor.

ZJictor at hic iterumcpue iterumque rvt rvincere poJJet y
Seligit arma nouis experienda rnodis.
lila qmdem abfinthi funefiis tingere fiuccis
Mor s njoluit , fieuos mor s medit at a dolos:
lamque aloen calamis myrrhamque parabat amaram ?

Furtiuo adrepens infidiofia gradu.

Sed rvetuit, cui tela humeros refionante pharetrd
Increpitant: furuas depulit mde manus:

Spiculaque ingratis ne quis linat improbus hcrbis y
lam cupit Hyblais ejfe perunila fauis.

Euemet quod amauit apis : dedit omma njotis
Certa piis , cafio fincula meUe fluent.

Spicula promit Amor pharetrd : fed mede t enači
Senfit nabi harentes lemter articulos y
Scilicet obfiupuit ( quis enim dixi[fet amantetn
Flor is apem tali medificajfie loco  ?)

Dum

liber OJINTVS. societas honorata. 713

dDurn tacitos pbaretra egrediens Apis hjm  labores
Vrodiditi Ingenmm dulce probduit 4mor.

Et Jimul adducens finuato cornud neruo\

Impofuit gemind teh regendd mdtnt.
lila 'Volant. fxum IgUdti fldt drundme pedi us:

Ar det , & vda Juro melld fub igne bibit.
hm moritur. Bond mors ! non mors i  fed mortis irrutgo-,
jsduii moriens , <vit& gdudid blanda tulit.

Ghidm phcidi gemitm ! fujjiridque orbd querehs!

Jgu/e Idcrjma ! qudles md per ojfa faces!

O quibus illecebris perfufe bmc inde medulhl
G)udlid tum cordis motd micdntis erdntl
Qudlis odor, Idbiis dum Vitd ndtdret dnhelts ,

Rofcidd feu pdtulis cum fdht aurd rofs!

Jguis mihi, quis fdto ddbit <~ut perfungdr eodemi
Cum mors melle hmt JJiculd , dulce mori e JI.

Xxxx

S.Igna-

7 14 IM AGO PRtMtŠJSCVU SOC. IEŠV.

S.Igmtius faxi fragmine pcrčufliis ignem diuini
amoris concipit*

Percuffus concipit ignes.

S l hceat ( Vati licet omriid fcire ) rogabo ,

Blande puer ; <~verbis pduca docenda tuk .

Audiit  j en placide conuertit lamina, qualis
Mane leuai croceo Lucifer e thalamo
LPurpureos naultus  * o Doumen amabile tenis>

J)aid male inajjuetos deteris articulost
Quid tua confhffiu folertia fufcitat ignest
Exiguum eft jiltcis quod dare ‘-vena potejl,

Ciim libet , excujJo mifces mceridia telo:

C um libet y  extretnis ojjibus ardet amor *
eAh ! caue , dum tenuis quaruntar femina flatnMa y
Epe digitk ferrum, ne noceatque lapis.

Sic ego. Rifit Amor , Vatemque ajfdtus dmicum y
Difce met qu<z jit caujfa taboriš, ait.

Dura (ilex, & durus bomo ejl ; tam en abdita dur is
Flamma latet y  latebris elicienda fuis.

Nec mora , ciim volni y  veniš excaditur ignis:

Nemo adeo, nji rigcat y  faxeus effe poteft.

Loiohdes titulos & puluerulenta fecutus
Vrstmia militue y  durus (efr afber er at.

Lajimus ( o quantum  /ati pendebat ab ifio
Vulnere, quo mehor nulla medela fuit! )

Vrotmus Ule meos concepit faucius ignes:

St quis noti illo fuljit ab igne locus?

!gna-

liber OVINTVS. societas HONORATa.715

Ignatij crebra & per multos dies continuataieiunia«

Exiguo viuit:, quia pr oxima caelo.

V T reparet uires, pradam louis armiger nmgut
Diripit, p* tepido rofira cruore not at.

1 licet,  e> f«/« efi quaqua patet arduus xtheri
JEtheris in campis pa/cere : tuta <-via efi.

Ecce recens fudat madidis eAurora capillis,

Et fauet (djr pennas euocat aura tuas.

J procul, (efi tenuem magis ac magis aera carpe:

1, matutinas combibe dehcias.

Exiguum fiillte fatis efi,  & fimplicis aurxt
Stilla fitim tollet, tollet & aura farnem .

Dum loquor, illa folum fugiens loue pafcitur <vdo:

Sed tam en arguto quod capit or e, p ar um efi.

Non tibi Loiohd,& tenuis fe conferat ales, .

ED um nibil in tenis, quo fatieris, habes.

Sept im us Eois iam fol cap ut exferit njndis,

Cum tihi non <v!lus njenit in ora cibus.

Scilicet athereo pen de s fubhmis olympo,

Et Super um latices ambrofiamque bibis.

Viuit ur exiguo, quoties men s proxima c xlo efi:

Jguid petat e terra puluere plena ED col

Xxxx i

Nobili*

716 1MAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IE S V.

Nobilis quidam, qiii, nifi Ignatius vftulari mereretur,
fefe igni deuouet, eodem die igne perit.

Male luditur igne.

Q Vališ miffus ab Indiis

Humani docilis jimius ingeni\

H)um ludit procul arbitris

Accenfoque falit fomite , Martin
Si Jors fubdita pulueri

Ai.tnx.is tonuiit flamma jragoribus\
lile turbine protinus

Q>mmiflus piceo  , fertur in at bera:
Tališ ludere, Telepbe,

Audes igne facro , dum male deuoues
Elammis innocuum caput- y

Et dignus niji Jit , ipfe njoracibus
Confumi petis ignibus.

Audiris facili , Telepbe y  Numini:
Audins , necpie rofciais

Noblem njeSlus equis Heiperta inuebet ,
Ghtin <-votis Deus annuat ,

Et te <vindicibus torreat ignibus ,
Mutarts feria ludicris ,

Et rifu gemitus , lacrymis iocos .

Ignatius

LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 717

Ignatius P.Fabrum adhibet ad comierfionem Xauerij.

Soius non fuffickignis.

A  Rte opuš Ignati: folus non fttjficii ignis:

Arte opus eH : fleStes arte, quod igng neeptiit
Vidi ego, calatun ,1  clypei cum fingeret orbem,

Non folo firrum molliit tgne faber.

Non labor <vnm erat: pur s njrget follibus attras,

Merfaqtie ftridenti temperat ara hcu\

V ur s majjam exercet, pars altera forcipe <~verfat$

Hac duris aptat cotibm, illa teni.

Manabat pleniš [udor per corpora riuis:

7Jfque adeo muha fleciitur ur te chalybsi
/Ešiuat, nudido flagrat Xauerms ignet,

F or m ari folo non tdmen igne Valet.

Ver um vbi folertis Fabri manu-s addita , fefi
In partem dači qmmhbet arte fnit.
nAdfice vt immiffos exercet (jur it us ignes ,

Totaque flammato maffa rccocla foto eFt.

Ardentes animos ( animus flridoribus ardens
^Pr odit tir ) inieEfa temperat irnber aqm.

Ghtcm gemitum referunt auditi incudibus iffusl
£htd non exhaujlus fedulitate labor)

Milic operam Faber eft : nec ref ir are pote/las.

Fanta Xauermm fingere moliš erat.

X xxx 5 Igna-

718 I MAGO PRIM I SjECVLI SOC. IESV.

Ignatius e cathedra diuini amoris igne
concionem inflammat.

-Cadeftibus armis

Eminus expugnat.-

B EUa SjracoJtis ajfuderat horrida portk

ČMauors, Sicanum clajje Neptunumpremimi
"ZJndique mortk erat pauor: hmc bofiilia tela ,

€t inde dira fortius telum fmes:

Obfejfs fpes mila fuper , folatia doneč
Summa tArdnmed.es orbe [Jeculan attulit.

Dpempe leues radios difperfaque lumina cogens ,
Hoftemque clajfemque igneo inuoluit globo.

Prifca fides. Nojln Jed non eB fabula fech
Ignatius igne corda cceleBi oecupans.

(jernisl njt or e tonet, <~vt<-vibret fulmina lingud\
Totocpue r vultu fammeasJpiret faces .

Eminus e facris eupugnat peSlora roBrk,

Jgu<e prona ad omne 'vela pandebant nefas.

O bene! Vincit amor , facro flagrat igne , tmeri
Ghite turba c xlo pot uit, pot uit folo.

Vicit amor! ViSlor ( mirum ) Vitfique triumghanti
sArfiffe corda , <-uincere &• <vinci fuit.
sknt naues At Vos o flammk rutilum genus, it e, deafttm
dcasmuta- Induite formas, lucidisque fiderum

Permijlte chorek , fimiles Tritomdos Argus,

Monftrate tutam ratibus mcertk wiam.

Surfum ra pit

Q Vid toties molucres Verfei pcr Jidera curfus i
Bellerophontaum quid celebratis equumi
J$uid c Anit is paribus, jato licet impare, pennis
(um patre athereds Icaron iffe 'Vias  ?

Credula gen s Vatum, fallitpie & fallere gaudens,
Non iter hoc bornim , quo pet At aftra, dat ur.
Difcite qua projint ten as fugientibus artes:

£hia Loiola pr Alt, non operofa via ejl.

Cermtis, accenfa tendant njt in At bera fiamma,

Et fubeant celeri per fpatia alta fuga. ?

Haret mer s terra puluis prius ; at fmul ignem
Cencipit, tgnattdm hnquere ge [lit bumurn:

Sic mens ad juperas euadere nititur auras\

5K.it it ur, at tar do pondere prejft lacet.

Z) er um nabi diuinos de calo concipit ignes,
Semmaque in claras emicuere facess
Nuli a mora eil,fequitur, cognataque fidera Um bit:

lnterdum & corpus, quo r t>olat ipfa, rapit.
Tantaque njis flamma eft, claufo difrumpitur ajlu.

O nimium felix fors in umore mori!

ttBEROJINTVS. SOCIETAS HONORATA.

. Ignatius feruenter oraiiš a tčrra

719

Som-

720 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Somnium Xauerij de fubfidio Indis ferendo.

Čredimus? anquiamant ipd flbi fomnia fingunt?

C  Redim m  ? an qui antant ipffbi  fomnia fingunt
Credarnus: faciunt fomnia ‘itera fidem.

Ar debat n igr o s Frančtfcus njifere Mauros:

Jgualia de Mauris fomnia finxit amor !

Stepe p er ardentes difcurrere ^vifus ar enot
Sape rubiš plantas njrere, fepe mue.

Kunc audita queri, nune fpondd vifd federe
India, fquallenti fangmnolenta comd.

Interdum mueos ilhc mducere moreš,

Interdum faerd tingere corpus aqud.

Stepe etiam inflexd Maurum ceruice fubibat:

Varuacgue ceruici far cina Maurus erat.

£hfid Francifcus amet, Francifci confule noSIem;

Fallere te, quamuis fallert doSia, negat.

Non illas Morpheus, non illas Fhantafus <-i>mbras
Obtuliti bac njates fomnia mifit Amor.

Hmc niger A ur or a populita, multusque recurfat
Maurus, & in curfus barbara Regnapatent.

Has amat, bas quarit merces: htec far cina feffo
Cratior efl gazfs, Indica tena, tuis.

Xaue-

LIBER QVINTV$. SOCIETAS HONORATA. 721

Xauerius, orbe peragrato, moritur in
littore Cninarim

Tum te terra teget, cumtotum impleucris orbem.

C lngite fonde caput: X Mer im  orbe lab or is
r .Deficit impleto : cmgitefivnde cap ut.
tAmplius ille nihil potuit faperaddere coeptis:

Tota peragrata eft India, mm [atis eil.

Chitue, Goa, lapon, Ter nat a, Moluca, tot ■-vrbe s ,
toties mita caujfa fuere r z>u-,

Totcpie aha gentes, tot prim fubdita Tbcebo
Lit tora, [udor is plus habuerefatis.

Ergo <~uel extrernam cum ml fuperejfet ad Eon-,

Ipfis terrarum fimbus immoritur.

Immoritur  <-votis mgentibus, orbe repleto:

Cynthia [c etiam plena perire folet.

Cyntbia terrarum, aeli Francifcus ab 'vmbrd
FPalluit: čxanmis aiultus, amantis erat.

Obrnit ur tene bris Gr furud Cynthta nube:

Francifcus radiis obruit cifra fuis.

V^pn tubar boe magiece carmen tenuauerit artist
Nil opus ad numeros ara repulfa fonent:

GPerfiat, (efr integros v bi vita rehquerit artus x
TMaius ab extmcio corpore lumen ent.

Yyyy

B. Fran-

722 IM AGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

B.Francifcus Borgia ftemma fuum virtute nobilitat

O, nihil: at numeros fic facit innumeros.

C  Vi fceptrum , c tu profit ebur, cul fimguinis auclor,
Gloriaque a magnis njera p etat ur auis 3
Nofira tabella docet. Tnfca cunabula gentis
Lufiret, & ex ortu ducat < ~vtroque louem;

Nobilitas nihil eft. tArmis njiclricibus hofiem
Terreat, & fceptro Regna fubacia fiuo-,

<tAh nihil eB. Nihil efi titulis clarere fuperbis:

Nec fi terrarum margine claudat opes.

Vt tamen vna fuum numeris dat littera pondus,

Sic pretium nairtus omnibus njna facit.

Lombaia turres , magnum Gandia nomen y

Spretaque Francifio purpurateflis er it.

Progemem longo deduStis ordme ceris
Enumera : titulis par er it illa fuis.

Trima tamen fiirpis laus efi Francifcus: ab ipfi
Nobilitas njerum fumpfit auita decus.

G)md modo dtgeflis tabulis comprendere laudes
Incipiam  ? numero copia maior erit.

Nil cera ‘-veteres-, at ceris addita virtus
Ex nibilo numeros condidit innumeros.

In

LIBER 0VINTVS.SOGIETASHONORATA. 723

In imaginem B.Aloyfij, cuiuspedibusadiacet
corona Marchionatus euerfa.

Rede de gloria iudicat, qui eam ex alto defpicit.

Q Vid iuuat Oebaho Regam procedere cultu ,

Et no ud fub titulo s cogere Regna fuosi
Qti non auriferis Hermin cele brat zn drenu  ?

Nec tamnhoc felix nomine (roefzn er at.

Et Fr lamin quondam Regnis opulentzn auitis\

Vna. tamen t ant as nox tumulauit opes.

Ghfid, quod Alexander domito tandem orbe fubactus,
čMentitum didicit non fuperejfe patrem  ?

'Decipit Imperij fulgor fmulat zn, & dur um
Fallit, nefcio quo lamina <vi5ia modo.

‘Decipimt oculos gemmarum luce corona:

Ex alto pronas defjnce, tutus eris.

Sic rutinam fafces JjteStajfet lulitn! & tu
G)ui proprio, Antoni , turpiter enfe taces!

Impia non medio flagrajfent bel/a Senatu ,

Nec gemeret nuerfos Roma fepulta lares.

Scihcet infano Jhmulos fub peciore noerfat,

Et farna nimis efl imperiofa fitis.

Trot er u euerfas meh us, Gonzaga, coronas:

Sic Regam titul is altior ir e potes.

Yyyy *

B.Sta-

724

IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. IESV.

B. Stanislaus pridie Virginis AlTumpt« moritur.

F Orte leues hjacuo qmjfabat in aere pennas
Ad folium mcigm prcepes it ur a louis.

Vider at bane nJiridi JJeculatus regulus r vlmo y
Et Jimul tethereas arjit mire 'Vias.

Sape fatigatum <~vidi reqmefcere , fepe
S^itentem pennd deficiente quen.

G)md faciat  ? r vdcuA gemeret cum fohis in <vmbrd 3
Het mihil qudm Vifu puleher olympm i  ait:
Scihcet excelsd nihil ejl formofius athrd:

Non tmen ejl pennis hac fubeunda meis.

Tollite me faltem Zepbjrri , me tolhte nimbi:

Remigio adjjirans proderit dura meo.

Dixerat hac , fibi vel potuit dixijfe r videri y
Mere cum vacuo fulua pependit auis.

His y  ait , his etidm cedum tentabimus alis y
Et tergo admijfum fujlulit tila fuo.

Ecce etiam ad Superos rapitur puleherrima Vir go y
£)uam circurn aligeri concinuere chori.

Mater y  io y  magni ceelum confcende Tonantis:

Sed puer ejl y  Domince qui <-velit ir e comes.

Da uemam : per te fuperas euadat ad arces:

Te colit y  (gr puer ejl y  nec graue pondm erit.


LIBER OVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 72 $
Martyres Societatis I e s v,

Caefa triumphat.

L  A ur us o magnis celebrata Diuis ,

Laurus o vatum decus & yoluptus J
Digna tu Regurn redimire crines ,

Digna Deorum!

0 quis hinc tandem referet coronas,
QAitum textas mamb us , comisque
CAitum dignas! age 3  cui ga.ra.tur
Nobile fertum?

Dic puer cmus petitur triumpho?
lile par njobis humiles rehnquet
Celjior terras, hominesque fupra
Sidera <-vifet.

Sanguinis (i quos animAque magnet
Prodigos haufit fceleratus enfis,

His triumphalem proprioque JparJam
Sanguine laurum,

His (§jr auguHam Superum Senat us
Defimat pompam , niueosque currus*

Dixit , & <-viElrix acies  I e  s v
Fulgida Jignis

Emicat campo , meritisque r vincta
Frondibus celfo parat ir e olympo }

Et canit magnd fimul omnis io
Voce triumphe.

Yyyy 3

Marty-

726 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Martyres vafa Dei eleda, quibus Iaponia triumphat-

A Dsficis mpoftis nuper coeuntia flmmis,

Nune iterum flammis naafa perire fuis.

Sic quoque quam caBris pietas adfcripjit  Ies  v,
Obucitur fanSia turba cremanda pyra.

Fhm dolor bac , quis fgna furor feraha jlruxitl
Barbara qua tantos edidit ira rogos?

An pia gens iterum tadis lucebit in illis,

G)ua fulfere tuis , Roma cruenta , <rw?

Non bac, barbaries ludos imitata Neronum ,

Flamma tua cB: quamuis bac quoque flamma tua efi.
Scilicet bac faeris olirn deuota triumphis
Agmina ad oAurora littora mifit Amor ,

Et totidem foles mundo dedit. O quis euntem
Me ferat in campos barbara terra tuos ,

Vafa triumphales vbi fpargunt ignea flammas,

Vifaque funt radiis ejfe decora fuis!

Inde Fides pulfis collticet pura tenebris,

Afiraque funt medio mille Videnda die.
lungere Pbeebus equos fruftra ruelocibus boriš
Imperet: bac alium lux dedit orta diem.

P. Ca-

LIBER QVINTVS» SO Čl E T AS H ONO R AT A. 72 7

P. Carolus Spinola lento igne comburitur.

Dulce &c  decorum eft.

O TMnia qui njlnclt , 'vlcltis calcabitur ignis ?

Difcet ejfrenis frena fubire rogus?
lam didicit. Vicio falamandra potentior igm
Nequidquam ardentes excipit or e faces.

Scilicet mdomiti non femper <~vincitis ignes:

Eft etiam qua <~uos <~vita domare potejl.

Langutda viš Jlammae e(l, animos Ji Jlamma minijlrat »
Maior ab interno Ji menit igne Vigor.

Eujlachms tdtiro frujlrd conclufus aheno
Krnit, (glf a Jlammis ne moriatur habet.

Langmda Ldurenti periijjet laured  3  ab ipjis
Ni foret b<sc ilh laurea nata rogis.

The clam quis nojfet, niji The dam pr oder et ignis?

Luče Jud maius Lucia nomen habet.
jduid memorem Heroes alios, quibus njna moluptai
Fortiter ardentem fuflmuijje pjram?

Ar det, & m rutilis florefcit Spinola Jlammis,
Multaque ceu dulci mernat ab mbre roja.
Sangmneus'que rojiš color ejl  j atque inde decorum
Igm b us m medi is njiuere , dulce mori.

IMA-

n%

I M A G O

PRIMI SiECVLI

SOCIETATIS IESV-




LIBER S E X T V S.

S O C I E T A S
FLANDRO-BELGICA.

C A P V T PRIMVM.

Dc Socktatis in Bdgmm admiflionCJ.

| AROto Caefare Beigarum Principe, Ma¬
ria Hunsariae Regina Caroli forore Pro-
uincias gubernante, Societas IesV  Roma:
condita, trans Alpes per Galliam in Bel-
giunri progrefta, quanto difficilius tafdiufque
radices agere coepit, tanto iam femel ačhs
fparfit latiiis, &c  maiori Armirate deftxit. Id
^ planurn facere aggredior totohoc libro fin-
gulari.Nam cum copiose hačlenus tračlatum
W  fit de vniuersa, qitam late patet, Societate$
sequumlane de noftra Belgica ftngulatim aliquid dicere. Qua,fl omnes
orbis Chriftiani partes tifcumfpicis, nulli quidquam deftacu Se flore
concedit^ quod paucis conceflum Prouinciis,inde viqne a primis So-
cietatis incunabulis fua arceflit exordia. Conftat enim iam tu m olim
a primis ex illo decemuiratuPatribus,Ignatio ipfoj Petro Fabro, Iacobo
Lainio, Alphonfo Salmerone •, abaliis magnis poft eos viris, Hierony-
mo Domenecco, Andrea Ouiedo, Francilco Strada, Hieronymo Mara¬
li, Petro Ribadeneira, & id genus aliis noftra: militire Antefignanis,
S.P.lgnx-  aditum atque habitatum Belgium fiiifle. Et Ignatius quidem , aniino
ttttse M-  iamabarmis ad litteras conuerfo, in Parifienfi Academia neceflariis
fttit.  ac * piofequenda ftudia prreftdiis deftitntus, e Belgio noftro, qua podili-

mum laude gloriamur,e Belgio,inqitam,noftro,pra' aliis fere nationibns
benigno in egentes Scliberali, petendafibi ( nec fruftra) exiftimauit.

Frequens

LIBER SERTV 5 . SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 729

Frcquens enim colligenda in annum kipe Antuerpiam Brugafque ve¬
nit, hanc Flandria:, illam Brabantia: opulentiflimas ea tempekate vr-
bes: ac Brngis quidcm ad conuiuium vocatus a Ludouico Viue, magni Sacchitius irt
nominis dodrinaeque viro, ita fe gefiit, vt, remotis men lis, Viues eum A^fogeTci
hominem fančtum , atque haad aubie Religiofam aliquam Familiam l^ Socic '
conditurum dixerit. quod viri fapientis didum nonnerno ex conuiuis
ftatim ipfi Ignatio retulit, & ab Ignatio certa caufsa proditum Ioannes
Polancus vir omni fide digniflimus (qui Sc  ipfi, & duobus pok eum
Prajpofitis Generalibus Lainio ac Borgia:, a fecretis fuit) tekatum litte-
ris ad pokerorum memoriam reliquit. Antuerpiae vero in mukorum im societ.
corona Petro QuadrioMcthymnenfi affirmafle conftat, fore vt is ipfe ilb ' u
in fua patria Collegium aliquando Societati excitaret. Sc  excitauit fane
Quadrius mukis pofl annis, pari fua: pietatis Sc  Ignatij vaticinantis
comprobata fide. Nec filentio inuolui debet, quod a nonnullis pie ob-
feruatum,ad quas Antuerpia:diuertebat a:des Ioannis Cuellar, in earum
fuperliminari lapide infcriptum legi, Non nobis Domine , mn nobis.  quafi
vekigium Ignatianae pietatis apud hofpitem reli&um, iam tum fuum
illud folenne fpiranti s,tAdmaiorem Deiglorim  : aut modefte indicantis,
quo fua his fubfidiis alenda kudia fpedarent, Sc  denique effent euen-
tura. Ceterum vtrobique non modo liberalicer, fed velut fančlum ho¬
minem reuerenter habuere viri opulenti, pradertim genere Hifpani:
quem molefta in Belgas excurfione leuaturi, colledam inter fe eleemo-
fynam ei confignauere Parifiis; ac mukorum nomina hodiecjue me-
morantur, quorum pofteri ambitiosepro fumma laude fibi vendicant,
Ignatium apud parentesfuos hofpitem fuiffe.Quid iam PetrumFabrum, pllires  *
Sociorumab Ignatiofecundum, tres ipfos menfes traduxilfe Louanij
dicam, fumma nafcentis ibi Societatis commendatione? qnid Iacobum Belgtofnt.
Lainium fupremo apud nos fungentem Magikratu, Bruxellis, Antuer - rc -
pia:, Louanij fuifle, ac prsclara fux  fapientia:, grauitatis, eloquentia:
argumenta Belgarum populiš dedifle? quid Alphonfum Salmeronem,
geminatis vicibus, nune Cardinali de Motula, nune Carolo Cardinali
Caraffkad Philippum RegemLegatis ,comitem a Supremo Pontifice
datum veniffe Bruxellas, ac confilio fuo Sc  eruditionc rei Catholica:
plurimum profuifle? Sed necefle non ekdiutius commemorare viros
illos Societatis principes, qui iam olim nokro Bclgio illuxere: rem
ipfam aggrediamur, &, quod fuperioribusquinque libris de vniuersa
oftenfum Societate, iam de Belgica, quibus orta fit initiis, Sc  quo pro-
grefia; quid egerit,pertuleritquej quibus clara fit ornamentis; certo Ca«
pitum ordine, quanta potek breuitate, dicamus.

Nafcitura: in Belgio, Sc  magnos in animorum falute procuranda pro-
greffus fačtura:, Societatis vaticinium celebrefuit, antequain illa Sedi
Apokolica: pro Religiofo Ordine probaretur. Nam anno fupra fefqui- r aticimS
millefimum trigefimo fexto Arnhemij, principe Geldrorum oppido, ds s °w-
Reynolda perquam honeka mulier ac Deo familiaris, pok mariti mor-
tem facultatibus fuis xenodochio tranfleriptis, vfu carnium pifcium-
que fibi interdičlo, admirabilem vitam agens, altikima: rerum diuina-
rum contemplationi vacabat. Huic aliquando Deus fuauiter illabens,

Z z z z fntu-

930  IMAGO PRIMI SJS C V L I SOC.  IE  S V.

futuram proximis annis Reipublicte Chriftianae fpeciem ob oculos po-
fuitj  oftendens qUantis propediemtempdlatibus ac procellis eilet agi-
tanda Religio, qux diflidia Principum, quique bellorum turbines tora
Germania"Galliaque, ac ipfis potiffimum Belgicis Pfoui ic>is,futuri,
pofthrec fpedandum dabat lioiium quemdam Sacerdotum Ordinem-
quifalutis humanae diuinxque gloriae fltiennffimi, in deducendis ab
errore mortalibus, & Cathoiica Religione reftauranda, ftrenuiilimam
pariteratque vtiliffimam operam nauarent. Hoc vifuin fibi diuinirus
oblatum Reynolda cum in corona cognatornm ex ordine retuliilet, ad
Canifium tredecennem puerum inter propinquos fone adllantem con-
uerfa, leniterque demulcens,ex Reiigiofis illis Sacerdotibus noitis vnum
interprimipilos fore praedixit< Itaque non cafu aliquo j  aut humana
deftinatione, fed connlio prorfus diuino Reynolda: dlim communica-
to, abeaque tanto anteprtedido, delata in Belgiutn Societas tam mo-
dicis coepit initiiSj tot iačtata eft ventis ac tempeftatibus antctjuam
agere radices potuit- vt, fi alia deeflfent figna, hoc vno latis illius in Bel-
gio collocatas aučtor proderetur Deus. Certe annis omnino quatuor-
decim laborandum fuit, antequam poffeffionis iure donaremur. Cuius
tantas mora: cauflas video manifeftas,aliorum maleuolentiam, aliorum
prsoccupata iudicia, & rerurri noftrarum ignorationem ; alciorem &c
reconditam,occulta Dei iudicia patrias deličta vlcilcentis. Sed hoc aga-
mus,atque abinitio enarremus, qnemadmodum illo tot a inorum
fpatio cum maximis difficultatibus lučtata Societas, extiicatum deni-
que laqueis pedem, iure fuo Regia audoritate conceiio, pofueric in his
. Prouinciis, ftabilemque adhuc tenuerit, magno rei Catholicag tnagno
Belgarum bono.

Flagrabant atroci bello nobilifllma Europae Regna Hifpania Gallia-
que, rnpto inter Imperatorem Carolum & Francilcum Regem foedere,
ibatque tum feculi fuperioris annus fupra quadragefimum fecundusj
quando Rex Francifcus feuere edixit, vt, quotquot de CaRaris ditionc
Qui,frimi  erant, excederent Regno omnes anteodauum diem. Ergo de fedecim
d<> S °vene-  ^ oc ^ s tunc  Lutetia: ftudiorum grada verfantibus Hifpani odo, Dorne-
nnt in  neccus, Ouiedus, Aragonius, Strada, Aimilianus Loiola Ignatij nepos,
BtlgiHm,  Ribadeneira cum duobus aliis exire coguntur; Deo vtique illam e Gal-
lia eiedionem in Belgarum commoda diiponente. Nam Domeneccus,
qui Parifienfi Domui praefuerat, nouae dudor colonias cum feptem
Sociis, haud dubio Numinis inftindu, Louanium, vnicam tunc Belgij
Academiam,ingreditur Idibus Augufti, non toto a confirmata Societa-
te biennio; ibique fua finguli ftudia vel Theologiae, vel Philofophiae,
perfequi inftituunt.

Eft Louanium magno fcripta Lipfio ciuitas Brabantite prima, pra:-
diues olim lanificij emporium, nune prsftantiore ornamento publicum
dodrinarum omnium Gymnafium. Situs loči amoeniorne lit an falu-
brior,incertum: certe cum Europa tota merito contendit. E pratorum
enim aequabili planitie,tam intra quam extra muros, amoenicolles ex-
furgunt, aut vitibus confiti, autfiluis & fruticetis opaci, aut cerafetis &c
pomariis vberes, aut aedificiis confpicui j quidam etiam per accliuia

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGlCA. 73 j

fegetibus beti. Hosinter Dilia fluuius nauium patiens* & getnini aliun-
de torrentes ex fontibus circum vndique fcaturientibus effufi , per vr-
bem rapide feruntur. Cum igitur in hac tam amoena vrbe ac nobili
difciplinae omnes in primis florerent, ex eaque tamquam ex fonte do-
drina &c  religio in reliquum Belgium deriuarentur - 7  nihil opportunius
cuenire pomit,quam noftros in ea fedem figere , vt ceterae Belgarum
vrbes, vnde erant folitas pietatem petere ac eruditionem, inde vtramque
nouae acceflfu fcaturiginis deflucntem deinceps copiofius haurireim
Iamque a Sociorum aduentu vertebatur annus, neqnedum pater bona:
vita: exempla quidquam ab iis agebatur in falutem animorum ,* cum
Strada iuueni quartam acvigefimum agenti atatis annum, atque in
Falconenfi Gymnafio Metaphyficis operam danti, iniedus eft ardor,
quodnuperin Italia fecerat, ex agro quoque Belgico meflem aliquam
Deo colligendi. Res erat dubia fortis vtram in partem acciperetur: ta-
men aleam iecit, & cecidit opinione felicius. Ante omnes Ruardum
Tapperum, Louanienfis AcademiaCancellarium, prima audoritatis
virum, velut caput arcemque aggreffus, eo iuuenis iuo fermone indu-
xit, vt ternas quotidiehoras ex fummis ereptas occnpationibus,in exer-
cendo fpiritu rebufque diuinis noftro more commentandis coilocaret.
Expugnato Tappero, quaii iam curfir ad oranem vidoriam prono,
Cornelium Vishauaum, probata vitafandimonia Sacerdotem, fuopte
ingenio ad ineundam Societatem propenfum, vt cito manus daret im-
pulit, fuifque adiundum caftris, eodem armorumfpiritualium genere
tamfeliciter pugnare docuit, vt Belgarum deinde multi a Cornelio
vidi, adSocietatis figna,Deo in falutem hominummilitaturi,con-
uolarint.

Ignatius interea tanti ignarus incrementi, miflis ex Vrbe litteris, iu-
bebat quamprimum, deferto Louanio, Socios omnes in Lufiraniam
proficiici. Nam cum Ioannes Tertius, aterna Rex memoria dignus,
peramplum Conimbrica: Collegium & Academiam nobiliflimam
moliretur, fuos vndequaque eo mittendos putauit Ignatius; fed potifli-
mum euocatos Louanio, vbi cum inopia ftudiis inimica ludabantur.
Sed qui Societatis femina iam commiferat Belgio, earndem radices
quoque inibi agere volebat Deus •, eoque Sociorum profedionem , ab
Ignatioimmatureimperatam,fuoipfequo gubernat vniuerfa confilio
retardauit. Iamffcnim obediendi ftudio Sociorum tres, Strada, Ouie^
dus, Aragonius, reliquis mox fecuturis, praecncurrerant Louanio in Ze-
landiam,captandra nauigationi: fed, aduerfis ventis iter prohibčntibus,
regrotante infuper Aragonio, diuinam inde voluntatem prudenter in-
terpretati, Louanium defperata per id tempus nauigatione redierunt.
Haud multo pofl adfuit Colonia Petrus Faber, iuffu Ignatij & ipfe
nauigaturus in Lufitaniam, & Sociorum reliquos, fi fors reftarent, fe-
cum Louanio abdudurus: fed ne tum quidem maturum abitum,non
abfqueprodigio,diuina offcendit prouidentia. Nam cum Faber aduen¬
tu fuo mire betum Cornelium Vashauraum, atque inftar Marthre fata-
gentem, animaduerceret, iuflit hominem fine cura effe,nec fatigari tra-
dando vnius nodis hofpite, propediem fe ac Socios duce obedientia

Zzzz 1

Strada
Louanij
Soc k tat eni
Mutirati

m

Tetrut
Faber Lo~
uaniitm
venit,

excipnur
d Cornelio
VishaHav
homine
fanti«.

7n  IM AGO PRIMI SJECVL1  SOC. IESV.

in Lufitaniam vela fa&uros. Perculfus tam inopinata voce Cornelius,
Aduerfari, inquit,obedientia:necaufini equidem,mi Pater, necomni-
no debeo. Sed illum tarnep, qui,cum ex vfu eft, obedientibus frenum
iniicit, Christvm inuocp, ne te hinc auolare permittat, fed,quan-
to tempore neceflarius es, remoretur. Subrifit Faber, ac nihilominus
poftridie Antuerpiam pergit, infpečturus Lufitana nauigia, qua: Veras
Walachrix in Zelandia oppidnm appulia ferebantnr: quse vt inftrucfta
& ad foluendum expedita iam vidit, confeftim nauigationis focios
dedu&urus Louaniuin redit. Vix redierar, cum terdana febris quafi in
limine prseftolata, viru m inuadit fternitque, ac tamdiu tenet, vt iam.
Medici, morbo artem fuperante, de vita conclamatum pronuntiarent.
In hoc tandem diferimine cutn Fabro veniiTet in men tem Cornclij pro
fua Louanij commoratione nuper Christvm obteftantis,eumad
fe accerfttum rogat,iam retračtet preces,& auibus votis tam diuturnam
febrim aduocarit, iifdem aliquando depellat. Fecit imperata fimplici
candidoque pe&ore Cornelius ; atque ejcinde melius fačlurn eft labo¬
ranti. vt iam nemo dubitaret, morbum illum n on humana cauisa, fed
diuino nutu adueniflej & palam Medici fatebantur, nequaquam vide-
ria natura tantam illius malifuiffe pcrtinaciam.

FAbcr  Sane Faber quo tempore Louanij per inualetudinem moratus cft,in-
<juid egem  crc dibile quanta fecerit animorum lucra, quantum farna: ac nominis
Louamj.  p C p Crer i t  Societati. Quotidie viri magni, vrbis atquc Academia: Prin-
cipes, grauiflimis de rebus decumbentem illum quafi quoddam oracu-
lum confulebant. Pennulti, fepofitis domcfticis cnris, illi fe dabant
piis commentationibus cxcolendos: quorum in numero Theodoricus
Hefius Leodienfis Ecclefiae Prodecanus, Qmefitorque Catholicas Re~
ligionis, qui quondam Adriano Pontifici Maximo ab arcanis , & a fa-
cris confefllonibus fuerat; imo cuius confiliis PontiHcatum ille fuum
rexifle ferebatur, quemque, propter vita: integritatem fplendoremque
dočtrinse (nift mors interueniflet) in ampliflimum Patrum Purpurato-
rum ordinem cooptaflfet. Hic tališ tantufque vir, poft illas mentis ex-
ercitationes, totum fe Fabro tradidit, Societatem, fifua voluntate res
ageretur, cum eo initurus. id quod Faber, a:tatis perfonseque habita ra-
tione, haud permittendum ratus, fuafit,vt & optima: vitae exemplo, &
qua valebat aučtoritate, Canonicis vniuerfoque Lcodienfium Clero ad
dignosillo ftatu moreš virtutemque populo fpečtabilem pergeret pra>
lucere. Nec vero fuis deerat, qui tantopere proderat alienis.Francifcum
Stradam excitauit tironem vetus Magifter ad Latinas conciones: quas
ille iuuenis magnanimus primum in Falconenfi Gymnafio ad difeipu-
los, quorum ipfe erat vnus, cum bona Magiftrorum gratia habuit; tum
in Porcenft quoque, ac demum in Pontificio Theologorum Collegio
peramplo-, concurrentibus tanta copia ad eum audiendum Academicis,
vtDočlorum primi, quo latius pateret vtilitas, Fabro aučtores fierent
transferendse concionis ex iftis Collegiorum anguftiis in Diui Michaelis
faerarn xdem, de praecipuis vnam. quorum poftulatis haud grauate
annuit Faber: vtque animos in re ardna iuueni adderet, neve noui labo-
ris cura vel Philofophicis officeret ftudiis, vel vires admagna crefcentes

pršema-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANMO-BELGICA. 733

pra?mature obrueret opprimeretquc; concionum argumenta didabat
a?geripfede ledulo,ac diuidebat in partes, variumque addebac orna-
tuiti. id quod Faber extemporaiieo fcrmone haud difficulter poterat,
depromens opes exthefauro culdffimi pedoris, tamquam ex qUodaui
iapientia: facrario,nihil vt Strada? propemodiini praiter adionem vfiim-
que memoriae, qua valebat plurimiim, relinqueretur. Hac igitur tatita
ope validus iam orator,Fabri dimicabat armis, ardorem addebat de fuo;
tamque auide audiebatur, vt prascipui Theologias Dodores, & quot-
quot Louanij refidebant Ordines Religiofi, ex vnius adolefcentis ore
penderent. tantofcjue cxcitabat animorum motus, vt nemo noil copio-
lis manaret lacrymis, atque ipfa? femina?, farna concionantis cxcitx }
quamuis Latini imperita? lermonis, tota ex vrbe concurrerent ad fpe-
dandum os agentis, & quos fpirabat ignes, fi intelledu non poflcnt 3
vifu faltem ipfb colligendos.

Hadenus belliflime & fupra fpem fecundis velitis Louanij Sbcietas
ferebatur: fiifpiciebant Fabrum ceu hominem cado Iapfum: in Strada
vini eloquentia? inauditam admirabantur: Cornelius veterem fandi-
monia? famam maiori nune etiam rationc poflidebat. Sed tam biande
ridencem felicitatem breui tempeftas Academica interrupit eo grauior,
quia multarum poft fc identidem procreatrix. VrgeBat importunis
apud Ignatium litteris nouas Sociorum copias Conimbricam mitten-
das Simon Rodericius, decemuirorum vnus, Prouincia? Lufitania: Pra?-
fedus: eodemque tempore Ioannes Poggius Romani Pontifitjis Nun-
tius agebat, vt fupremo imperio Faber Coloniaitl redire iubejretur, ad
prohibendas eius Ecclcfia: nutantis fub Flermanno Archiprifule rui-
nas. Itaque ex diuturna afgritudine conualefčenti Fabro, noua manda¬
ta ex Vrbe adferuntur,vt 5 Sociis fine cundatione in Lufitaniam dimiilis,
ipfe priftinam Colonia? ftationem repetat, retenturus in fide Herman-
num, nobiliffimamcjue Ecclefiam ab infana Lutheri contagione vindi-
caturus. Ergo dumiterfuumprofequifqueadornant, fparfus de Pa¬
rnim profedione rumorcompleuit vrbem, atque ex Academicis ledif- Noumde*
fimos iuuenes nouemdecim } Belgas omnes,excitauit ad petendam a Fa-
brovita: atque icineris focietatem. Faber tanto numero prudenter vfus, tradunt in
felegit nouem, quos cum Strada, Ouiedo & Aragonio in Lufitaniam Somutt.
deftinat: ipfe cum -/Fmiliano Loiola, & Lamberto Caftrio Lcodienfi,
Theologia: Baccalaureo, ac nuperin Philofophicoftadio prima palma
donato, Coloniamprofedurus, re!iquos Cornelij cura? commiffos ve-
tuit abire Louanio, ad tempeftatem , quam impendere profpiciebat
animoj ne vehementiusfureret, mitigandam. Vix cum illo mefiis col-
led^manipulo Faber ac Strada difcefferant $ Continuoin Cornelium,
nulla prioris vita? fanditatifaue reuerentia, infurgete ciuitas, dolore
animi vincente rationem : alij fuos liberos, alij difeipulos repetere a
paucis impofloribus ( fic loquebantur ) indigniilime raptos. Sed in
primis fremebant Gymnafiarcha?, quos tot fuorum tam infignium
Academicorum tam repentina iadura vehementius torquebat. Itaque Corneiim
Cornelium palam incufabant tantorum audorem malorum j eius con-
greflfu colloquioque interdicebant fuis, ne diuino fcilicet Špiritu affla- Lonansjj

Z z z z 5 rentur:

734 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

rentur: ac fi quem forte Cornelio propenfum odorabantur, hunc verbis
deterrebant, & quafigrande aucrluri malum, domefticis Collegiorum
clauftris ardiffime cullodiebant. At enim qux* fpes vidoria: in pugna
cum Deo ? aut quat tanta humanae mentis lagacitas ? qua: vis confilio-
rum ? qua; prudentia: magnitudo ? qui conatus tam fortes aduerfus dc-
creta Numinis nutu omnia gubernantis ? Sane quanto illi prohibebant
magis , tanto praeftantiflimus quilque Academicomm , diui.no agente
Špiritu, ad noftrum Ordinem ardentiiis conuolabant: quorum in nu-
mero Adrianus Adriani Antuerpienfis, Antonius Vinckius, Petrus Gib
lonius, Nicolaus Florentij Goudanus, qui plimam ex Philolbphke cur-
riculo lauream fuerat adeptusj viriomnes deinde magni, & rebus in So-
cietate geftis llluftres. Nimirum illis ipiis, quat contra nos liimple-
rant, armis in fua damna , & lucra noftra, vtebantur aduerfarij : nec
enim, fi vellent, fuorum ad nos accelTum promouere magis poterant
quam proliibendo.

Interh^c Faber, poftulante rurfus Lulitano Rege, & nutu accedente
Pontificis, Colonia per Belgium in Lufitaniam tendebat: cuius pofb
liminio redeuntis confpedu refpirauit Cornelius; &, quod vix credas,ad
pra:ientiam viri tetra illa Louanij nubes quafi ad conlpedum redditi
folis euanuit. Inde Veras Lufitanarum nauium in \Valachria Zclandia:
infula ftationem pergenti comes ire Cornelius voluit.Quo in itinere boe
memoria dignum euenifTe noftri Annales memorant. naucm, qua ve-
hebantur , medio in curfu ventus repente defecerat, & remiges dabant
manus vano labore iam fradi: qui cum Fabrum Corneliumque inter
fc  fine cura colloquentes adfpicerent, ftomachum in eos vomunt, lin-
guaque vernacula inerepant, quid ita improbe garrirent, cur non oran-
do fatagerent, vt fecundus afflaret ventus, quo deftituti numquam Ve¬
ras eanodepertingerent? Faber Allobroxcum, quidilli inter fe iada-
rent, ex Cornelio refeifiet; reprehenfionem placide ferens, Rede,inquit,
monent; age demus nos in preces. Simul eas inchoabant, fimul ventus
optatus exoritur, & breui. temporis Ipatio, admirabundis nautis, Veras
appellunt, ca;lo vel Fabri modeftke, vel amborum precibus adfpirante.
Hinc Cornelius ad liios,Fabro valere iu(To,Louanium reuertit; ac fubin-
de ab Ignatio per litteras monetur, vt, quamuis in Academia illa non x-
quis oculis alpicerentur Socij , fua tamen ftudia conftanter tenerent, &
qua liceret aliena: faluti operam dare non prdermitterent. Habitabant
Louanij ad eum Socij diem non vna omnes, led, ad declinandam inui-
diam,locis tedisque dilčreti-, cum ab Ignatij litterisanimofiores,in eam-
dem conuenere domum, impetrata priiis ab Epifcopo facultateviuendi
more inftitutoque luo . atque ita rebus omnibus in commune collatis,
aperte profelfi Societatem, certas difciplinas caulša fibimet ftatuere legesj
quas nullas dum ex Vrbe acceperant: ac,ne membra fine capite videren-
r *~  tur, Cornelium agnouere Redorem , doneč nutus exl'pedatur Ignatij.
Lo '  qui quamuis ratam habuit eledionem; tamen,ne noua inuidias flamma,
tradudis illo audore ad vitam Religiolam nouis quotidie Academicis,
hominem inuolueret, fubducendum tempori & ad le Romam ccnfuit
euocanduirij proque Cornelio gubernare familiam iulfit Petrum Gillo-

liber sextvs. societas flandro-belgica.

hiuin : quo &; ipio breul in Vrbem accico, Iacobum FHoftium, Sociis
Louanienfibus liimmopere expetitum, aliquando concelfit. Erat l’Ho-
ftius Geldonienfis ex Brabantke oppidoj ac facram dodrinam in cclebri uanie&s.
apud Antuerpianos Prsemonftratenfium Cocnobio tradebat, quando
fiublimius quid Ipirans Romam profedus eft,ea mente vt nonlen Sode-
tati daret. in quam admifius, eamdem ipie primul in Siciliam inuexit.

Atiile dum Ignatij milil ex Sicilia Louanium Sociis praducurus matu-
tat, Bononias morbo correptus exftinguitur j cui iuficdus Adrianus Adrianu*
Adriani^ vir diuino, quod dies docuit, beneficio datus fubuelienda; So-
cietatis infantias ad firmiorem aetatis adulta: gfadum. Conciliabat ille nt Loua-
auerios multorum animos, fibique demerebatur labore indefefio, & n! i-
gratiflima vitx confuetudine: intetque complures Henricum Baxium ^'ru° r '
Diui Michaelis Parochum tantopere deuinxit, vt ille noftros ex angufta
& infalubri domo in aliam transferret j quam & moricns tefhmento
Sociis legauit. quin & templum fuum ad qu:cuis Inftituti munia non
patere tantiim volebat Adriano, led humaniflimis ctiam verbis, ne id
admittere grauaretur, orabat.

Hifce incrementis paulatim le Societas Belgica erigcbat; qiix  vt fir-
miori confifteret gradu, viinm Sociis ( quod adliuc re immatura tenta-

ilici libello pofiulare ab Aula ius obtinendai

, , ■> Abbatis Lattienfis, Ruardi Tap - tn

peri Cancellarij, Ioannis Haflelij Sacrae Theologke Dodoris,8e aliorum^*^ 4 '
qui Adrianum Sociosque nouerant, ludu. Atqne ecce tibi alia domi eJc
placido repente tempeftas, eb periculoiior quo charius petebat capiit.
Academicus in Falcone adolefcens Magiftro antealios charus,cui nempe
ingenij dodnnxque praeftantia, Philoiophias Radio prope iam emenio,
primam promittebat palmam, ab Adriano Societatem obnixe etiam at-
que etiam petit. Haud obfcurum erat nouarum periculum turbarum.

Quare vt le ac luos periculo Adrianus eriperet, importuno ifti candi-
dato audor fit abeundi Coloniam, &. ampledenda: iftic fub Leonardo
KeiTelio Societatis. Hocdum fit, Magifter tantas impatiens iaduraa*
tamquam de capite ageretur, in ius Adrianum vocat, ac prarcipiti tu- Adrianu*
multu homo impotens id agit, vt vir mi tis ac innocens, qui le veritate incarcera -
dumtaxat & arquitate animi tuebatur, falfis accufatiombus circumuen-
tus, quodam velut turbine rapiatut in cuftodiam : e qua, rebus Rutina
agitatis ac difculfis, eodem dimifliis effc die. Huins failtas procelLc, no-
uellam Societatem Belgicam concutientis, ftrepitus Tridentum vlque
perlatus, Patres illos de fumma Catholiac Religionis agitantes perculit
vehementer, anxios quo tandem vergerct illa tam inlolens Academice
nobiliifima: in approbatum a Sede Apoftolica Rcligiofiim Ordinem tu-
multuatio. Et fane poterat hic turbo nafcentem in Belgio Societatem
in ortu fuo extinguere, nifi eam potens diuinas promdeurir fuftentalTct
manus, atque illud Adriano illatum dedecus in maiorem gloriam lubi-
to vertillet. Nam fimul ille animi furor deferbuerat, circum/picere

omnes

aernabat iamdudum Prouincias Maria Hun- A Atu* ih
Carolo Iniperatore, quae, finiftris de Societate
libellum repudiauitptiagno Sociorum.magno Sotieutis

tuni non erat) oblato lup
in Belgio poffelfionis. Gr
garias Regina, pro fratre
praDoccupatafermonibus,
amicorum. LudouicL inc

736 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IE S V.
omnes (e, &, quod fadum erat, ilegare fieri debuilTe, vnoquoque cul-
Ruardi  p am tam  indigni facinoris abs fefe in alium auertente . Certe Ruardus
'črluomm  Cancdlarius, cum ndn multb poft Ignatij vicem fungcns, fblennem
de Sl dr ia—  Adriani ProfeiTionem excepit ; inter alias viri laudes non dubitauit fc
no tcflimo*  indignum dicere foluendis illius calceamentis, qui pro nominc I e  s v
dignus fuifiet habitus carceris contumeliam pati . Adrianus quoque
Brouvvershauius Tlicologix Dodor, Redorque Magnificus,graui ora-
tione in Magiftros ac parentes inuehebatur, qui difcipulos filiofve retra-
herent ab ingreflu Societatis, quam Religionem Apoftolicam, & diffi-
ciJIimis Ecclefiae temporibus a Deo excitatam prsedicabat, quxque ha-
beret viros eximia virtute ac dodrina prseditos, in Concilio Tridentino
inter Pontificios Theologos cum infigni dignitate obtincnces locum.
Ad hxc  Georgius ab Auftria Leodienfium Epifeopus, cui in facris tuni
fiiberant Louanienfes, Iblenni fententia abfoluit Adrianum innocentem
& omni infamise labe purgauit. Atque vt virtutem non premi aduer-
fis, fed crefcere animaduertas; Petrus Curtius Theologise Dodor, ac
primus deinde Brugenfium Epifeopus, Adrianum e Diui Michaelis in
primariam Diui Petri sedem, cui erat Paftor, ad confeffiones audiendas
magno honore traduxit.

Nou* tur-  Hoc in campo dum Adrianus liidat, noua (e extulit offenfionis fe-
drianum'  § cs  • Curionum aliqui tantam Adrianoconfitentium freauentiam &
&Sveios.  celebritateminiquoanimo ferentes, confpirationcinita tuleremanda-
tum, ne quis de iua Curia noxas deponeret apud Iefuitam, & vero etiam
iurciuranao ad id fiiorutn fidem obftringere ftudebant. Sub hsec li bel-
lus inuentus eft in vrbe, nefcio quse vota, & certas corporis verberatio-
nes continens; qui quamquam nullum pratferebat audorem, tamen fa-
cili multorum fide Societati tribuebatur. Super lioc Iibello fsepius a
Theologis Louanienfibus inftituta deliberatio: & fane graues ex eo erant
apud populum offenfiones, vbi prsefertim emanauit, quafdam effe mu-
lieres, qux femel in hebdomada pietatis fpecie a Confeffariis carderen-
tur. Nec falfa narrabantur : fed fufpicio grauabat innoxios . Verum rc
comperta, & deprehenfis talium luaibriorum architedis, ad conteftan-
dam Societatis innocentiam edida publice affixa funt, per camque occa-
fionem omnibus interdidum,ne cui extrafuamCuriam alio Sacerdotead
confeffiones vtiliceret, prxterquam homine Societatis. Curiones autem
qui confitentium numero circumcingi Adrianum indignabantur, Fmar-
dus Cancellarius graui oratione monuit-non illum effe animarum zelum,
fed inuidiam ab animarum hofte inflammatam, impediendis a detefta-
tione fcelerum & confequenda falute mortalibus. Enimuerb Adrianus
in tradandis hominum animis habebat aliquid humano maius, & oc-
culta vi quadam rapiebat Academicos, formabatque ad omnem pieta-
tem : nec paucos Societati aggregabat, in primis Cornelium Crocum
Amfterodamenfem , Francifčum Cofterum Mechlinienfem, parque
amicorum nobile,Theodoricum Gerardi, & Theodoricum Ganifiumj
huncNeomagenfem,magni illius Petri germanum fratrem ; illum Am-
fterodamium rara forte omnium confenfu iudieum primamPhilofophig
lauream adeptum.

Capta-

LIBER $F.XTVS* SOCIETAS FLANDROBELGICA. 737

Gaptabmtur interea molliafandi rempora apud Mariam Guberna-
tricem pro conftituenda in Belgio Societate, ronsque id viribus agebant
Viri Principcs , & ipie frater Ferdinandus Romanorara Rex, Cardinalis
item Polus Apoftolica: Sediš Legatus, & Petrus Sotus ex Domitiicana
Familia Caroio Csdari a lacris nuper confellionibus . Quin Academia
Louanienfis fupei: hac re fententiam rogatapniro Dei ius in animos exer-
centis impullu, feeiis ac timebatur, graue pro Societate dederat tcftimo-
nitim. Et nihilominus Gubematrix prsceptam lemel de ea opinionem
femper lecuta, fciis verborum officiis, & fpe fine fine dilata caufidili rio-
ftram dc  quos dixi patronos ducebat j doneč inciinante ikcull  arino
quinquagefimo quinto, Caroio Carfare Prouincias abdicahte, ipfa quo-
que earum gubernatione, quam atilios quinqUe & viginti pro fratre Ca:-
lare obtinuerat, fefe abdicauit. Itaque ad Philippum Čaroli filium Bel-
gij heredem, tamquam ad orientem mundo folem, refpici cceptum; 110-
uisqueaiiimis ten tata res apud Principem nouum : cui poft innumera-
bilia beneficia, volente ita Numitie, etiam admiflfe in Belgio Societads
gloria debebatur . In prim is Igrtatius Romx ad clauum leden s, in om-
nem intdntus auram, ac velur in fpectila auafiiis rei promouenda: occa-
fiones enaimfs obferuans; audi ta Caroii abdicatione, continud ad Phi-
lippum Rčgem ex Vrbe milit Ribadeneiram cum litteris, quas ex Hi-
Ipano fermone in Latinuni conUerfas, adpofterorum memoriam non
pigebit apponere. Grada fr amor Domini noflri  IesvChristi ca- EpiJloU
leflibus fuis doniš MaieflatmTuam cumulare dignetur . Rofteaqmm intellexi- S-Ignat^
mus (fafiream MaieBatem fefle abdtcajfe Regms ac diUombm Inferioris G er-
tnanu, inque Regiam Maieflatem Tuam tranfluliffe^magnam  ikChrist Ogem  pro
Domino njoluptatem percepimus , tum propter exemplum flngulare eo fatfo ex- f mtten -
hibitum a Maieflate (fafared  , tum quia confldimus cum diutni objecpuižj in-
cremento y  ditiones illas d TMaieBate Tud gubernatum iri. Gtuod <vt euemat ■
humillimis d Deo precibm ac facnflciis poftulare non ceffdmus. flruoniam tamen
non <-vnd hac re f/e d quibufcumque pro nofird tenuitate po/fumus modis Ma~
teflati Tua gbfequium, nati par efl y prafare cupimus , perfuafumque habemus ex
dimno (fr Maieflatis Tute obfeqmo fore  , fl qui iflius gentis acJerman is ex hac
minmd Societate nofird datam fbid  Deogratiam impenderent Rromnciis Ger¬
manu Inferioris,qua ob Vic imam & commercium cum Superiore magis obnoxi<t
funt accipiendo damno, in Dei Domini noflri fr Maieflatis Tua inmriams id-
circo Vifum tnihi in Dominopmittere Magiflrum Ribadeneiram hafcetraditurum
Maieflati Tut , caujfas exphcaturum quee nos in eam fententiam induxe-
runt: vt ) poflquam MaieflasTua indic auer it id e/p ex Dei Domini noBri obfe-
quio & ftto  , dignetur hanc minimam Societatern in tutelam fuam fufcipere in
tllis Prouincuš , quemadmodum alibi fufcipere dignata efl , & Collegiorum iflic
exflrucndorumfacultatem dar e: vt.fcut dhis in Regnis ac ditiombus iMaieflatis
Tua nauatpro <-vinbus operam/Deo fecundante,in falutem animarumgta in iflis
Vroumciis , qu<e magis indigent, obfequium Maieflati Tua debitum prafare pof-
fit^adDei Creatom & Domini noflri gloriam, & emolumentum eorum quosMa-
teflati Tu£ regendos dedit 3  roti plenius intelliget Tua TMaieflas ex ipfomet Riba -
deneird, cui eamdem quam mihifldem habere dignabitur. Rimo , D cum Domi-
num noflrum precatus , <~vtgraiiam nobi r yberem conferat , quo percipere pojfl-

A a a a a rnus >

738 1 M A G O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

mm , & mplere fan&ijfmam eim •volunta.tm. Koma , xxiii< OČIobr,
M. D. LV.

'Tetri Ri-  Has Ignatij litteras Ribadeneira Philippo Regi AntucrpJae legendas
badeneira  offcrens, fimul, qua erat eloquentia, exponebat Societati non id elle
'rTIIZZ  propofitum vt fibi viuat vni, multorum Ordinum Religiofbrum more,
admuteZ  led vt in aliorum quoque falutem pro viribus incumbat. Mukos Socio-
dd Soc,e-  rum  j am  eile Belgas, viros dodrina & virtute prjefhntcs, exteris natio-
tate '  nibus petquas fpargebantur mirum quam vtiles, haud dubie fuis popu-
laribus Jonge futuros vtiliores, tum confirmandis Catholicis , tu m lue-
reticis conuertendis, tum ( quod ixiaxime opus) erudienda iuuentute,pa-
ratos ad Regis nutum,velut figno dato,in patriam reuolare. Societatem,
idquodRex optime-norat, Religionem eiTeab Apollolica Sedecom-
probatam, Sc  variis Europa:, locis etiam Regi fiibiedis, infignem rei
Chriftiana? operam rtauare, conarique modis omnibus populum in offi-
cio erga Deum Sc  fuos Principes continere. Optare ergo quidquid poflet
obfequij, etiam in Belgid exhibere Maieftati Regije, eo ftudiofius, quo
maturius incendio harrcticorum indies inualefcenti occurrendum vide-
batur. Sed neceffariam effe manum Regije benignitatis, qua excipian-
tur, certiscjue collocentur in fedibus : tum II quid populi pietas donabit,
reciperefas fiz  ad perpetuam Sociorum,quos fuccedere nouos fenefeenti-
bus oporteat, fuftentationem. Id Societatis Parentem ac Moderatorem
Ignatium, pro eo quantum diuinam gloriam, & felicitatem commifla-
rum Regije fidei Prouinciarum exoptaret, fuppliciter orare. Fadurum
Regem Catholico nomine rem dignam, 8c  Regum Regi C H R i s T t»
acceptiffimam, Sc  Societati variis tcrrje partibus non mediocriter profii-
turam . Populos enim exteros nonnullos, ab hac fapientifiimi Regis
adione fufpenfbs, diftcrre Sociorum adiniflionem, magno interim Ca-
tholicje rei damno ■,  mox vbi in Belgium admitti viderint, fine mora
tanti Regis exemplum fecuturos. Cum finem dicendi feciflet,benigne
Philippus cunda fibi probe intelleda ait, Sc  refponfum in temporeda-
turum. Capita poftulati,vt erant fcripto comprehenfa,accipit,expenden-
D«.vFer*<f daque Viglio Zuichemo Concilij Sandioris Prarfidi tradit. E Regni
fanomu  Proceribus nemo vnus perinde cauflam fu(cepit ac Gomefius de Figue-
SocHtans,  foa mm  Comes, deinde Dux Ferije, Regi a puero percarus: qui omnes
conficiundo negotio vias rimatus, non labori, non grada?, non indu-
ftrije parcebat, tamquam rem fuam agerct. Maria quoque Caroli Im-
peratoris filia, quje opportune ex Bohcmia in Belgium venerat, patri fe-
cefiiim Hifpanienfem meditanti valedidura, cauflam noftram apud
germanum finim Philippum egit, fiane perquam fludiose. Contra ten-
debant de Clero & Religiofis Ordinibus nonnulli, fiue finiftra imbuti
opinione, fiue acceflu noftro detradum iri fuis commodis veriti; fed an-
te omnes hjeretici, quorum maxime intererat, emptispecunia multo¬
rum in nos odiis, difleminatisque calumniis , quibus quibus valebant
artibus fraudibusque, furtim Sc  per cuniculos obfiflebant. Verum nihil
jeque ac Viglij Prjefidis, qu'amquam a Blofio Abbate vt faueret mul-
tum rogati, remorabatur audoritas, exiftimanris iuraEpifcoporum bardi
priuilegiis noftris, fubfidia Mendicantibus defutura auerfis ad nos elee-

mofynis,

LIBER SEXT VS.  SOCIETAS FLANDRD-BELGICA. 739

mofyni$, aliacjue huiufinodi. qux Ribadeneira liquido refellcbat. Nam
qui polle Epiičopos moleite ferre, fi Sodecas  poteftate vtatur fibi a "

C h r  1 s t  1 Vicario 1 pon te data j a quo & ip fi acceperint liram ? Sed ar gumen-
neque nos adhuc vlos priuilegiis, neque porro v/n ros cuni Paftorum tl f }
ofienfione, quibus non semuli veniamus, led adiutores & adminiflri,
vitro expetendi in tanta pradertim cuftodum penuria, & vero quorum-
dam etiam hxrefi infedorum perfidia, tam multis Vndique lupiš deler-
tum ac proditum C h r i s t i gregern laniantibus . Contendere, vt
ad laboreSj quos Prouincia Belgica fit maximos allatura, venirenobis
liceat, humanas quidem ipedantibus rationes p ra’po it er um merito vi¬
den-, fed enim ex hoc reddi manifeftum, non alio Ipedare conatus na-
ftros, quam vr Paftores, qiubus onus periculo pleniltimum incumbit,
aliqua ex parte ienemus: quod profedo ab ipfis folicite rogandi, ac, ne
rogati defugeremus, obfecrandi fueramus. Nam qui timerent lublidia
Mendicantibus detutura, non bene eos de prouidentiaNuminis, cui &c
pafiferes cura funt, de Principum Auffcriacomm pietate, de beneuolentia
Belgicorum Magillratuum ac ciuium arbitran, & inexpk>ratam penitus
habere vita n odra rationem.

Mac cum doceret Ribadeneira, mendaciorum patre, cuius caput iam Mali
ferio petebatur, nouam vndique odiorum materiam conuehente, iitte-
rx ex Hifpania in Regiam perueniunt nuntiantes, Theatinas, hoc eft
muliefes noftra templa frequentantes, ter in die facram adire menfam,
media node itare ad Theatinos •, ita noftros appellabant. quam turpifi-
fimam fabulam, inuidiose ad ludibrium, fuis fermonibus plures in Aula
ventilabant. Prxterca Caefarauguftanus tumultus, & calumnire fuperio-
ribus annis in Corfica natae parnim decantabantur, nulla veritatis inda-
gandx cura. Denique ex variis terrarum oris tam multi in horas famo-
fiflimi aduolabant rumores, auideque arripiebantur , vt ad meildacia
dumtaxat retundenda mittendum Borgiam,aut alium primxaudorita-
tis virum,ccnferent amici • diifentiente tamen femper Ignatio: qui ob-
tredationes quafi nebu las fola veritatis luce diffipandaS ratus, monebat
Ribadeneiram , ne infruduoius haereret in Curia, fed vel Louanij vel.
alia vrbe vidna habendis concionibus aliiscjue Inftituti muniis exer-
cendis vacaret. id non modo ad ponendam operam vtilius, fed ad nego-
tium quoque peragendum opportunius fore. Nec Igrtatium haud ru-
dem talium tira fefellit opinio. Ribadeneira Louanium profedus, fta - Ribade-
tim ab Academiae Redore inuitaturvt Latine dicat; id quod iam pri-
dem Strada tam prarclare fecerat. eodem impellitur a Ruardo Tappero^J,'.
Cancellario. plane vt videretur Deus eamdem viris illis inieciiTe men-
tem qux fuerat Ignatij, qui Ribadeneira ex Vrbe abeunti prxcipue
commendarat, vt Latine diceret Louanij. Ergo ille vbi audiri cceptus
eft, non modo frudum quem quxrebat vberrimum tulit; fed quem mi-
nime quxrebat, etiam plaufum vfque adco inuidia maiorem, vt qui an-
tea cum laude & admiratione dicebant, Dodor Amerotius, & alter
Dominicani Ordinis clarus Ecclefiaftes, indido fibi filentio,cum omni
fua concionc ftarcnt auditores. Et audiebantur eodem tempore, Adria-
nus vernacula ciuiumlingua, & Bernardus Oliuerius (quem Proumcia-

A a a a a 2,  lem,

740 IMAGO PRIMI  SMCV  LI SOC. IESV.

lem, fi quando Rex annueret, Ignacius defignarat) Gallica * vterque fe-
cnndiffimis hominum auribus, dicentium,videti vt olimin Apoftolos,
itanunc in Patres linguarum varietace fandum Spiritum incidilTe. Nec
latereharc Regem porerant, qux in tanta luce gerebantur. Alij fiiper
alios fermones boni, non temere, aut ex incerto, led ex prxfente Socio-
rum vita geftisque liati, obiedum calumniarum vallum crebro veluc
ariete conuellebant, doneč via tandem llrata eftveritati : qux admifla
'%ex ad-  in aures animumque Regi s, breui benignum nobis reddidit, tamcjue
ctctatcm°~  diu op.catam, totque ftudiis quxntam obtinuit gratiam . Ego q uidem
iftas, quamuis rci Chriftianx param tune opportunas, tatnen Societati
bene ominatas, interpretor admiflionis moraš. Quemadmodum enim
fic  natura comparatum eft, vt, quanto moleftiore partu fetus in lucern
editur , tanto fere lit viribus prxftantior, atque in egregiam corporis
magnitudinem aflfurgat: haud abfimili ratione Flandro-Belgica Socie¬
tas, quanto difficilius eft nata, tanto maioribus adolcfcens i norem en tis,
in virilem denique ftatum robufta euaftt, beneficio primi rerum Paren-
tis Dei, gradx fux opera plerumque ad naturx modum fuaui prouiden-
tia attemperantis.

C A P V T S E C V N D V M.
DeSocietatis fer Belgmm-ftrofrgatione.

M Agifnc in collocanda apudBelgas , an propaganda Societace, fc
prodat fortis xque ac fuauis prouidentia Numinis , haud facile
iudicarim. Certe quam muka funt toro Belgio Collegia, tam varias eo-
rumorigines contemplans , certillimam Dei in tanta varietate manum,
per aduerfa profperacjue vrgentis opus finim, ac denique perficientis, co-
gor agnofcere. lam primus erat, isque diffteillimus , ingenti moliminc
apud Regem fuperatus labor, donata iure Belgij Societate fed adiedis
eiufinodi conditionibus, quibufcum haud terme impari conatu iudan-
dum fuit: doneč has quoque polt annos odo & viginti, pro fiia fa-
pientia idem lile Rex fuftulit, tamquam boni puhlici moram, fegetem-
que diflidiorum. Interca Romam , qux hic gefta erant, nuntiamrus
Ignatio, quem Societas Belgica in primis folicitum habuerat, Ribade-
neira properabat; ignarus eum morte iam obita cxlo receptum, rei adx
non modo fpedatorem,fed adorem quoquc primarium exftitiffe. Nam
vix tertio poft mortem eius die, Rex nulla noua caufsa Societatem ad-
itiifit, haud dubio Ignacij de cxlo patrocinantis inftindu.id quod Riba-
deneira ipfe, rem tempusque connderans, liqtudb prxdicabat. Cetertun
Ignatius, haud ita diu ante fatalem diem, quem diuinitus cognitum ha-
buifTe creditus eft, ordinarat Societatem , inque duodecim Prouincias
o'!:'rmanu  diftinxerat; & Germaniam quidem diuifam in Superioretn Inferiorem-
jnferioris  que, illam Petro Canifio Belgx, hanc Bernardo Oliuerio item Belgx,
‘pfi  dederatgubernandam. Sed Bernardum, inito needum Magiftratu, no-
injuttita.  ue ^ a  bxc amifit Prouincia, illo ipfo tempore quo corftmunem Roma:
Parentem Societas amittebat. At in demortui Ignacij locu;n fubroga-

tus

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 74*

tus Iacobus Lainius, ftatim ad Prouinciam fuo capiteorbaram rclpexit,
nouumdue illi ducem Roma milic Euerardum Mercurianum Belgam,
cum qui deinde ad vniueria Societatis gubernacula polt Francilcum
Borgiam fedit. Hic itaque primus Germaniam Inferiorem Prouincialis
rexit očtennio prope toto j doneč Lainius, ad Ignatij quafi exemplum,
quo anno gubernare ac viuere deliic, Prouinciam aliquot iam Collegiis
auiftam partitus, alceram a Rheno Rhenanam dietam Antonio Vinckio
Belga impofuit, alteram cum večeri nomine Inferioris Germanih , qua
& Belgica dici ccepca eft, reliquic Mercuriano. Veram Francifčus Bor¬
gia Lainij luccdTor } Roma fibi Alfiftentem retinens Euerardum,eius lo-
co Francifcum Cofterum Belgij Prouindalem milit; ac continuata exin-
delerie rcxerunt, Balduinus ab Angelis, icerum Colterus, Oliuerius Ma-
naraeus, Georgius Duras, Bernardus Oliuerius , illius primi ab Ignatio
delignati nepos, Francifcus denique Flerontinus: doneč 6 c  Belgium,
iam nimis amplam Prouinciam, diuidere placuit, Alberti Arcbiducis Sodem
arbitrio commilTa partitione,qui diferimen idiomatis lecutus, quaparce Beigka in
Flandrici fermonis eft vliis, Flandro-Belgicam; qua parte Gallici, Gallo- ZZZul
Belgicam fecit.Et noltram quidem Flandro-Belgicam rexere Guilielmu ^mditur.
Veranneman, Carolus Scribani, Antonius Sucquet, Florentms Mont-
inorency, Iacobus Stratius, Guilielmus de Wael, Fredericus Taffis, &
nune regit Ioannes de Tollenare. Hac ideireb commemorare vilum, ne
quis exlpečtet omnium, qua toto Belgiofunt, Collegiorum origines,
led eorum dumtaxat, quibus Prouincia noftra conftat. Horum Priti-
ceps Louanienle eft, cuius firmam pofleflionem adiuimus, moderante
Belgium Margareta Auftriaca Parmenfi.Nihil AlbanoDuce profečtum.

At Requelenius Antuerpia, Brugis, Traiečti nos collocauit. Alexander
deinde Farnefius Parma: ac Placcntia Dux Cortracum, Gandam, Ipras,
Bruxellas, Groningam induxit: & vnde harefis expulerat, reduxit Ant-
uerpiam, Brugas ,Traiečtum , pari merito len primum collocata leu
reftituta Societatis. Reliqua Collegia , Winocibergenle, Siluaducenfe,
Ruramundanum, Mechlinienle, Dunkercanum, Čalletanum, Bellio-
lanum, Aldenardenle, Liranum, Aloftanum, Hallenle, adde Profeltam
Antuerpia Domum, Alberto & Ilabella Serenilfimis Belgarum Princi-
pibus debemus-,ac denique Bredanum loli polt Albertumiam mortuura
Ilabella. Gallo-Belgica Prouincia ( vt Anglorum Patrum Gandaui,

Lcodij, Audomaropoli, Watenis, pratermittam ledes) viginti tribus
conftat domiciliis, quorum bina liint Tornaci, Duaci, Montibus Han.
nonia i ceteris vrbibus fingula, Cameraci, Audomari, Atrebati, Infulis,

Leodij, Namurci, Valencenis, Luxemburgi, Dionanti, Aria, Armente-
ria, Athi, Bethunia, Hui, Heldinij, Malbodij, Niuellis.

Sed hacalterius Prouincia: Collegia nominafte, fit fatis j noltram
nune Spartam excolamus.

Admifta nutu Regio in Belgium Societas adhuc nullam ter ra: par- Origines
ticulam fuo iure poflidebar, cum Elias Schoranus Concilio Brabantia
a feeretis, vir pietatis ac prudentia laude confpicuus, hortos adesque r uinc J ‘
peramplas Louanij via Bacalena fitas, fuo nobis are comparauit. In- FUndro.
clinauerat huc viri animum peruerforum erga nos odium; quod vel fo- ‘ £cl £ tc *-

A a a a a 3 lum

742  IMAGO PRIMI S Ai C V LI SOC. IESV.

lum, fpedata: alioquin, probitatis argumentu m fufficiens cenfebat. At
enim per patris leges ea domus ia poteftatem noftram venire non po-
terat, nifi Brabantiae Ducis accedente confenfu; ad quem obtinendum,
iAgitut  necede erat & ipfum confentire Louanienfis vrbis Senatum. Huic igj.
Louanij,  tur  Schoranus per fe ipfe, quo plenius benefaceret, pro nobis lupplica-*
Vaffmd*  uit. Ver hm a Senatu re tota ad Mendicantium Ordines Parcchosque,
donetm.  minus tune noftras ca uda: fauentes, reieda, nihil adum. Nec ta m en
plimo deieda conatu defperauit Societas 5 led meliore, vt putabat, per
viros Principes via rem denuo tentauit. Et Margareta quidem Auftria-
ca, Belgium pro Philippo fratre in Hifpaniam profedo gube man s, id
concedi a Senatu vehementer optabat, Comes autem Ferde, poftea
Dux, noftri Ordinis amantiflimus, omnino tranfigendum fufcepit,
mido ad Louanienfes Marchione Bergenfi; cuius ea vis in agendo fuit,
vt petentibus longam confultando diem,negaret re infeda fe Louanio
abkurum. Senatus Kis auguftiis comprehenfus, ne repugnare foius vi-
deretur, quos maxime rebatur aduerfaturos, Academise fua: Dodores,
Religioforum Mendicantium Ordines, & Parochos admonet, quo res
loco fit 5 in mediumque proferre, fiquid contta fentiant, iubet. Paro-
chorum Decanus, vir & gradu & fcientia Theologiae veiierandus, acer-
rime contra nos difputauit. At Mendicantium Ordines, vt Religiofos
decebat viros, gratias egere Senatui, quod fuorum commodorum me-
minidet ,  čete rum fe noftro accedii nihil magnopere incomtnodi ti-
mere j aut fiquid etiam timerent, longe fe commodum anteferre eiui-
tat,is, quae bonom m virorum numero augeretur.

Academia omnium nomine fententias diduros miferat duos pr£-
ftantes Theologos, Tiletanum, & Martinam Rithouium, haud muh
to pdftlprenfium Epifcopum ; quifupra fpem libere caudam noftram
ardenterque egere, vtiam Senatui noneam ampledi, verecundia edet.
Hoc rerum cardine dum expertes confilij lefe ipfi anxie circttmlpiciunt,
audentior nonnemo, & ceteris irreligiofior, fit huiufcemodi audor
fententias: vt,quando Gubernatrix Margareta, Comes Ferias, alijque ita
poftulent, accipiatur Societas, fed iis legibus, in quas conuenire ipfa-
met nolitjita fore,vt nec CollegiumLouanij fit,&Senatus tamen Princi-
pum poftulatis annuidevideamr.Hafceleges conquirentium non maior
fedulitas fuit, quamimprudentia: non foiumenim noftro aduerfan-
tes Inftituto, veiurn etiam Ecclefiaftico Sirnimi Pontificis & Antiftitis
Leodienfis iuri contrarias conuexere, iisque oneratum Senatufconful-
tum edidere. Ea re quamquam offendebatur Marchio Bergen fis, ora-
bat nihdominus Socios, vr, diftimulato tantifper iurefuo, ad imqua
defcenderent, haud dubie perexiguo lapfu temporis asqua obtenturi.
Eruditi quoque homines prorfus audores erant, docebantcjue irrita ede,
quas faecularis Ordo ad Ecclefiafticum fpedantia inferiiidet; ac faciie
etiam tolli pode, implorata Pontificis audoritate. Senatus vt vidit no-
ftros 11011 repugnantes, opinione fua falfus, decreti feueritatem mollire
coepit quibufdam verborum officiis, promifiisque; atque interim padis
religiose ftandum admonebat. Enimuerb ftetere Socij, ac ne haben-
darum concionum poteftatem (ea erat ex conditionibus vna) a Senatu

pete-

LIBER S£XTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 743

'peterent, aliquanrifpcr iis abftinuere.- Circa confeftiones, quas iniulTu
Parochoram audire nefas ftatuerant, illud commode cecMit. Ciuium
multi quotidie petenda Patribus confitendi facultate fuos Parochos
adeo defatigabant, vt vidi lmportunitate * acpnecipite Decanus ille,
qui conrra maximetetenderat, nune fupplices pete rent, nefuorumeon-
feflionibus dare aures grauaremur. Interea Euerardus Prouincialis Se-
natufconfultum Granuellano Cardinali exhibebat, qui indignas condi-
tiones deteftatus , nihilo tamen plus a Senatu obtinuir. At Leodienfts
Epifcopus Robertus a Bergis Marchionis frater(nam Georgius abAiiftria
diem nitim obierat) re intelleda, primo Senatum \x(x  iurifdidionis fa-
crargrauiter accufauit, deinde Adriano, Sociisc^ue quOs illeidoneos cen-
fuifTet,concionandi,& acriminibusquoque,quorucognido ad fe vnum
legibus fpedaret, abfoluendi poteftatem ampliflimam conceffit. Pius
item Quartus Pontifex Maximus, Apoftolicis litteris ad Granuellanum
datis,ei patrocinium Societatis fingulari cura demandabaf. quod Gran-
uellanus fufcipere palam profeftus eft. His rebus fadum, vt, in qux
pada Patres neceftitate defcenderant, vina ea nullam obtinerent; fun-
diones fuas illis iibcre exercentibus, Senatu tacente. Sed non idcirco
tranfadum erat. Noftris pofleffionem legitime adire cupientibus iiaud
negabant aperte,fed varia ludificatione aliam ex alia nedebant mo¬
ram. Ac fubinde nouam fundi ampliandi occafionem diuina bonitas
obtulitper Gualterum RoufTelium in D. Petri Canonicum, qui amplas
quafdam aedes Schoranis contiguas Societati coemit.

Intel htec vertebatur faeculi arinus fexagefimus fecundus, cttm Iaco-
bus Lainius Prtepofitus Generalis e Gallia, quo eum Pontifex miferat pZptftus
cum Hippolyto Cardinale Eftenfi ad prohibendas Catholica; Reli- Generalis
gionis ruinas, reifticfbrtiter gefta, in Belgium progreftus eft cum Hie- v * n * tn
rony mo Natali, magnoque gaudio ac honore exceptus Bruxellis a Mar- £
gareta Principe, qux illum Roma: concionantem audire, &,fiquando
impediretur Ignatius,ad exomologcfin adhibere confuerat. Granuella-
nus quoque Cardinalis, ac Prtdes Viglius iam benignior, collaudataSo-
ciorum vita, prolixe operam Lainio Societatique addixere, non-vno
poftea nobis probatam argumento. Inde Antuerpiam profedus, pri-
ma ibi iecit fundamenta Collegij. Ad extremum Louanij fummaho-
noris fignificationehabitus eft; praefertim a primis Academix Dodo-
libus: quippe quem Tridenti in ifto orbis theatro partes agentemfuas
cum admiratione plaufuque viderant, ac fciebant etiarn nuperrime in
Pauli IV. demortui locum ad fupremas infulas non paucis Cardina-
lium JfufFragiis defignatum. Hic tum Louanienfis Senatus,vel tanti vi- senatm
ri aduentu, vel futuri Antuerpir Collegij rumore velut a fomnoexci- Lonamcn-
tatus, feriam, vt videbatur, cogitationem de admitrenda Societate faf- ^Soc!!'
cepit. Accerfuntur in Curiam noftri. Vtrimque in has leges conueni- tatem.
tur. Domus Parrum, volenre, iubenteSenatu,ad manus tnortuas tranft
ito. Patres ne hora feptima matntina primave pomeridiana concio-
nantor. Ne p mer fuos ali um in fua xde, nifi magna caufsa, fepeliunto.

Ne vinum cereuifiamque vendunto. vEdificia farta reda habento.
Grammaticam, Gratcam acLatinam, Rhetoricam, Philofophiam, do-

drinam

Collegiftm

nAntuer-

fienfe.

744*  IMAGO PRIMI SvECVLI SOC. IESV.

drinam Chriftianam , aedificatis a Senatu fcholis, Sc  conftituto Magl-
ftris alendis cenfu , docento. lam res confeda erat, cum per iumrnam
alicnius fraudem male eonfcriptis tabulis, vitiata pada obtruduntur;
quibus noftri mericb repudiatis , cum Senatu de iniuria expoftulant
nullo frudu. Tot tantisque iam fruftrata conatibus Societas, fiiftenta-
batur nihilominus fpe bona $ & quidquid opportunum videbatur cir-
cumfpicienSj mifsa contentione publica, ad captandam priuatim fingu-
lorum beneuolentiam fe conuertit. Nimirum fin guli ferme minus
acriter repugnant, quam cum confpirant vniuerfi. Hac velut prenfa-
tionemirum quam mutatianimis Senatores: Ioanni Tympelio Confu-
li rem omnera committunt. Is Theologicam Facultatem confulit: quar
donandam refpondit vrbe ac fundo Societatem, cuins Inftitutum plu-
ribus iam Pontificibus, ipfique adeo Concilio Tridentino, probatuirr
efie conftaret. Ad hanccommunem Dodorum fententiam addidit Cu-
nerus Petri Brovvershauius, qui deinde Leotvardienfium Epifcopus
fuit, fiias priuato ftudio preces. Atque hic demum vidus audoritate
Sc  patrocinio Senatus, poteftatem RouiTelio facit quas emerat žedes, So-
cietati legitime ac iure tradendi. De Schorani ^edibus iam vita rundi,
quoniam cum heredibus qureftio intercedebat, nihil tu m adum. Pri-
ma Sociorum cura publicas maturare tabulas, quibus Senatufconful-
tum, non vt alias lpurium, fed ex fide fincerum traderetur. Deinde
Bruxellis curatus Brabantiae Ducis alfenfus. Hac de re datum diploma
Regium menfe Augufto, anno fefquimillefimo fexagefimo quinto.
Hasc illa eft prima Belgicifoli hereditas, fane pretiofa, fi quibus labori-
bus empta perpendimus. Reliqua deinceps, femel obice luperato, faci-
Iia fuerunt.. Nam cum Rouftelius fundo vellet adijcere, Senatus nihil
omnino repugnauit. Mox Sc Schorani redes, re cum heredibus trani-
ada, ad noftras maiius facili Senatuičonfuko tranfmilfie funt. Denique
anno m. d. xcviii. cumpro Sociorum numeroangufta iam effet il¬
la habitatio, Sc in vrbis angulum retrufa, neque redes fkmrefatis ob
vetuftatem; fedes transferre placuit in eum, vbinune agimus, locum,
vniuerfo Senatu annuente, vt nouasasdes ciuili exemptas iure interEc-
clefiaftica bona liceret referre. quas redcs Socij fenfim fuis aptauere
vfibus, omniumque maximam, cui Arfchotana: nomen, in templi ali-
quam ipeciem conuertere, cuius hodie^ue eft vfus. Ceterum de Lo-
uanienfi Collegio optime ante omnes qua fauore, qua donatione meri-
tus eft asterna dignus memoria Laminus Torrentius Antuerpienfium
Epifcopus, iure optimo indeptus nomen atque infigniaFundatoris.

Nihilo faciliores, non Senatus quidem , fed atmulorum machi-
natione, Collegij Antuerpienfis origines fuere : qux quamquam ab
ipfb olim Ignatio eiu« vrbis hofpite duri poffunt , propius tamen ve-
riusque Iacobo Lainio tribuuntur . ad quem Antuerphe agentem an¬
no m. d. lxii. cum primarius quifque Hifpanorum falutandi ftu¬
dio accederet; ita viri virtute, fapientia, grauitate capti funt, prarier-
timvbi aliquoties de diuinis rebus verbafacientem audiuere,vt Om¬
ni ope apud fe, gentis fuas Ecclefiaften futurum , retinere contende-
rent. Sed eam commorationem cum neque perfona Prrepofiti Gene-

ralis

LIBER SEXTVS> SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 74$

ralis quam Lainius fuftinebat, neque a Pio IV. imperatus ad Tridenti-
natn Synodum reditus, paterentur; hoc faltem impetratum , vt viros dc
Societate prasftantes appromitteret. nec promific facilius, quam dedič.

Ex eo tempore de Collegio agi cceptum. Ec Euerardus Prouinciališ
iačta femina ftudiose fouebat, haud ignarus quam oppdrtunam domi-
cilio Societatis collocando Antuerpiam Ignatius ipfe cenfuiftet; quip~
pe vrbem cum primis Europas comparandam, incredibili gentium ex-
terarum frequentia, vnde perpetuum licterarnin cum točo orbe cOm-
mercium* Agebatur hacc res maxime Hifpanoium ftudiis: interquo-
rum primarios &c  Canonicorum Collegium hac lege conuenerar, vc
Cauonici darent fundum, in quo Hifpani nobis redificarent. fcd  ea
confilia finifter de Sociecaterumor fparfus e Gallia diflipauin Incerea
ne Sociorum labor folis defudaret Hifpanis, placuic & ad indigenas di-
cere Bclgica Gallicaque lingua. Primus Belgiee auditus pro concione
Ioqui Francifcus Cofterus, iam tum Prouinciališ Euerardo fuffečhis;

Gallice Robertus Claiffonius,nuper a concionibus Regina Galliarum,

& propter eloquentiam Argentea Gallias tuba vulgo nuncupatus: qui
etiamOrator potiflimiim elečtus eft,communi Canonicorum TufFragio,
quando Francifcus Sonnius coram Aibano Duce Aulaque vniuersa
Ancuerpias inaugurabatur Antiftes. Ec fane magnis apud Antuerpien-
fes proficiebant augmentis exiftimat.io & amor Societatis, poftquam
tres nobiliftimi Ecclefiaftac, HifpantlSj Belgieus, Gallicusque, vno tem¬
pore in primariiš vtbis templis Euangelicaš infiarent tubas* iamque fpes
magna erat Collegij a Senatu impetrandi , iiifi furiale illud Iconoma- iconotLpjt
chorum bellum ex improuifo,velut hiante terca ab inferis excitatum 3  5 s K< ‘
pulcherrima ccepta deformafiet difturbaffetcpe, Coftero vrbe pulfo,
Claiflfonio adtempusdelitefcerecoa&o, Hifpanis metu conticentibus.
doneč,tempeftate difcufsa, redditoque vrbi fčreno, adfuamquifquefta-
tionem rediere; ac tum denuo Hifpanis Lufitanišque, fimul & ciuibusj
ardor fuit coemendi comraodum Collegio efigendo locum. Id quo-
niam inconfulto Belgij Gubernatore aggredi leges vetabant, Hifpano-
rum Lufitanorumtp primi eam facultatem ab Aibanopetere inftiterunn
Sed nihil vmquam impetrari ab homine potuit,tametfi maxime vrgeret
Ruizius negotiorumRegis Lufitaniae adminiftrator,qui,practer ftudium
fuum & operam,annunm quoq; veftigal in templi fabricam & Patrum
alimenta fpondebat. Ac ne ipfius quidem Regina Annre Auftriacas,

Philippo Regi defponfe,binc in Hifpaniam abenntis, valuit comrtien-
datio. Itaque condučtis aedibus acquiefcendum fuit; iamque Socij nu-
merabantur quatuordecim. quos omnes alebat mercatorum tum Ca-
ftellanorum,tum Barticorum liberalitas, imperatis fibimet eleemofynis,
quas in fingulos menfes Patribus repracfentabant. Aclicet Bastici, ftib-
orto cum Caftellanis diftidio, pium boe fymbolum conferre cedarent; tebenimd
nibilo tamen minus Societas accepit, Caftellanis Bceticorum defečtum rentur
duplicata largitione fupplentibus. Ringebatur interim inuidia 3  nec Anttier *
ferreiam poterat tam conftantem mercatorum, quos inter facile prin-
ceps erat Ferdinandus de Friaz, in ftabilienda Societate conatum. Ti¬
mor aduerfarios habebat, ne domicilij ius fenfim acquireretur Patri-

B b b b b busj

74^ IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

bus, fi longior daretur quies. ergo in arbufculam adhuc radice tcncrS
euellcndam fačta confpiratio. Primum ereptus domeftici facelli vflis
fententia Epifcopali. dein ftručlas aedibus infidiae, condu&is quidem
adhuc illiSj fed Ipe noftra ac deftinatione aliquando poflidendis. Tur-
bauic Patres improuifa neceflitas emigrandi. fed,Deo res noftras altiore
confilio dirigente,feliciter aduerfantium machinationes elufre. fadi in-
dignitas ftimulauit amicorum animos ad nouas xdes quam ftudiofifli-
me qua 2 iendas: quas etfi voto fuo ferius (biennij enimfuitlabor) longe
ramen aptiffimas inuenere. Pafcebat nihilominus aduerfarios noftra
exagitatiO; & fucceflii animabantnr, vtquos commouere iam coepe-
rant, impellerent in minam. Haud obfcurum erat Sociecatem praci-
pue expeti ciuibus, docenda: iuuentutis grada. Id fi praeftarent alij, ni-
mirum illa inutilis reddebatur, aut minus certe expetenda. Huc igitur
collatis curis viribufque, Gymnafium aliquodexcitatum eftSeminarij
Epifcopalis nominc, in quo eademomnia, qu« a nobis ciuiras exfpe-
dabat,ab aliis praeceptoribus traderentur.Qusefitus in eam rem Mode¬
rator,ac denique repertuslacobus quidamTilmannus,noftri Ordinis de-
fertor,homo vanus & impotens fiii/ed qui ad breue temporis perfonam
fciret grauem fuftinere. Is magnificas asdes in ludum litterarium con-
duxit, magiftros aduocauit, librorum exponendorum fyllabum noftro
more contexuir, fcholas aperuit. Magnum apparatum fecuta par exfpe-
datio.Sc initia,vt fit,fpeciem aliquam habebantj fed breui,quod ille ait,

- atrum

Defiit in pifcem mulier formofa. fuperne.

Moderator fiquidem ille, prster magnam ex vitae licentia infamiam,
grande etiam xs  alienum immoderato familia: fumptu & veftium luxu
contraxit.Qua caufša clam ex oculis fe fubducere coadus eft, poftquam
non toro biennio rexerat Seminarium. Huiufmodi aducrfis exerceba-
tur Sacietas, doneč Albano Duci fucceflor datus eft a Rege Ludouicus
Requefenius, magnus Caftellas Commendator, infigni pietatevir, &
amantiflimus noftri. Hoc Belgij Gubernatore tametfi fpes certa erat
obtinend^ pofleflionis, in mora ramen periculum erat, ne dilaberetur
quae pulcherrima inuitabatemendas domus occafio. Quare Ferdinan-
dus de Friaz extremo poftulato tentandum duxit Albanum, fifors an-
nueret abiturus. Quem vbinihilo fauentiorem fenfit, haud vrgendum
ratus, ne importunitate pcccaret, & vfurus tamen occafione antequam
fugeret, difiimulato nominedomum emere ftatuic,in eamque rem ipfe
florenorum quinque millia ftatim obtulit, alij mercatores quatuor
millia addidere. Vifebatur Antuerpiae ampla &magnifica domus, in
quam olimCarolus V. Cadarcum forore Maria Hungariae Regina ac-
cepti fuerant, viginti duobus florenorum millibus oppignorata Italis
mercatoribus. quse fumma nifi ad diem reprafientaretur, venalem illam
profcribere dominus cogebatur. erat ea fanetum fitu, tum laxitate So-
cietati admodum opportuna, inquam ipfe Antuerpienfis Senatus, ante
tedificatam, quanunc vtitnr, Curiam,fexaginta florenorum millia ob-
tulerat-, nune triginta dumtaxat & quatuor millibus aeftimabatur.Con-
tinud ad eam fumraam conficiendam adiecit animum Ferdinandus,

breui-

LIBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGICA. 747

breuicjuc tantum conflauit argenti, qaantum Italis mercatoribus debe-
batur. Acne quid emptio diffimulata poftmodum negotij facefleret,
clam ipfe adit Gafparem Schetzium, Grobendonckij Toparcham, il-
larum azdium dominum, remque aperit ex fide. Is vbi refciuit Pa-
tribus domum fuam qureri, non modo vendere n on abnuit, fed
de prerij fumma remifit mille, vtin partem tam boni operiš venirer.
Ita,negotio quam occultiffime tranfado, reftabat impetranda Senatus
aučlonras: quem etfi adhuc propenfum fenferamus , mecus ramen hx-
rebat aliquis, adeoque vifum tentare prius animos, quam de coempta
nobis domo vulgaretrm Appofitusin hoc vrbis Gubernator Perenot-
tus: qui cum interrogaftet, probaturme eflent fi qui amicorum opportu-
nam Sodetati compararent domum, refpondere, nullam in vrbe fud Senatm
tamefle fplendidam, quam non ei ex merito fe debere faterentur- ac fi p” n }uin
nullaeffet aut amplafatis aut commoda, voluntatem fibi neutiquam Socmati
deefte ad excitandam nouatn, fed iniquitate temporum negatam facul- lenesiolen ~
tare m. Hac Senatus benignitate res in tuto polita eft; de Aquenfi
domo clare indicatum j emptio legi time perfeda; quin vitro etiam,
quod aerario ex ea tranfadione debebatur,Societati condonatum.

lam fuum fundum habitabant Patres, templo vtebantur alieno.
Carmelitanum id erat, quod noftris maxime muniis tum florebat. fed
eorum, quibus noftra dolebat fortuna, molitionibus fadnm, vt hoc
quoque nobis interdiceretur. Occafio ea fuit in noftro atdificandL Fer-
dinandus de Friaz, pridie D. Laurentij opus feftinanter aggreflus tanta
celeritate confecit, vt ante fequentis anni Februarium templo commo-
do neque inconcinno vteremur. Hic tandem Societas, poft annorum
prope quatuordecim nulla certafede iadationem, aliquando conquie-
uit. Quis non miretur tanto pretio emptam domum j templumque
redificatum, eo maxime tem pore quo bellis plufquam ciuilibus arde-
bat Belgium, ceflfabant mercimonia, res pecuniaria laborabat, validif-
fimi ex omili ordine aduerfarij obnitebantur? Nimirum haud vulgare
id fuit Dei Societatem fuam feruantis ac fouentis argumentum. Frue-
bantur partis tanto labore pofieflionibus Patres; tedes facra ciuium ho-
neftiftimis frequentabatur; fcholas & numero & dignitate florebant;
cum fecundilfimas res (quas eft humatiorum viciflitudo) cafus triftifti-
mus euertit. Sublatoe viuis Requefenio, Belgij Ordines Reipublicae
gubernacula tenebant, cum fatalis ille annus feptuagefimus odauus
Societatem domo atque vrbe expulit ob negatam Deo Regibue perfi-
diam. qua de re proprius recurret fermo in loco. Poft exfilij oden-
niuin cum bono Deo Alexander Farnefius Parmte Dux vrbem Regi,
vrbique Societatem cum foenore reftituit. Nam breui ea fuere Collegij
incrementa, multis amicorum, fed praecipue Ioanne Deirio Cathedra-
lis Ecclefiae Decano, & ^Egidio Gerardi vilo Confulari collaboranti-
bus, vt in mentem veniret diuifionis. quod confilium deinde promo-
uit audoritas Claudij Aquauiuae Praepofiti Generalis, iampridem in Domus
Belgio Profeflam meditantis domum. Ergo nouaeCollegio aedes qure- Pro feJf*
fita:; antiquas Patribus Profeflis relinquere placuit. Domus erat no-
mine Anglicana, quam olim Anglis mercatoribus vtendam dederat

B b b b b z  florens

($• Colle¬
gium (on-
mil or um.

Collegium
Brugenfe «

Curtitts

Epifcopm

excipit

Claijfoni/

profejjio-

ntm.

74^ IMAGO PRIMI SiECVLt SOC. IES-V.

florens ReTpublica, falubri caelo amcenoque. Haec vifa aptiftima. Sed
enim vbi de illa agi coeptum, ingentes motae difficultates, quas breuf
omnes felicitcr Caroli Scribanij enodauit induftria. Sc  vero ConTul
ipTe Hcnricus van Etcen cum Senatu Tponte Tua noftris partibus Taue-
bat. Huc igitur Collegium anno huiufce faeculi Teptimo translatum:
vbi, prarter Humaniorum litterarum, etiam Tlieologiae ftudiofi agunc
partim noftri, partim externi, ex Seminario Epifcopali. Sc  noftrosqui-
demTfieologos dotauit Petrus Ooftendorpius,ve&igalium,quas Ličen-
tias vocant,Pr^fedus,& aConfiliis Regi.de Collegioautemoptime me¬
rita eft Anna Sgreuens. At Profeftorum Domus }  feparato licet Colle-
gio, nonftatim Rjo norninegauifa eft, tametfi id fummopere vrgeret
Claudius Generalk, obftante tempotum iniquitate, Sc  anguftiis reifa-
miliaris: quibus fenfim manifefta Dei ope fuperatis, tandem anno
Texto decimo perfede conftituta ftabilitaque eft: totius prima Germa¬
nih, cum duobus ante aiinis iada eiTent fundamenta templi,quod anno
primo Sc  vigefimo e marmore perfettum Ioannes Malderus Antuer-
pienfium EpiTcopus diuoIgnatioSocietatis Patenti toto orbe pri m um
confecrauit. Praeter harc duo Antuerpiae domicilia, nuper etiam exci-
ratum eft: Conuidorum Collegium, magno iuuentutis non dico Bel-
gicae, fed Europte bono; Hifpanis, Italis, Germanis, Gallis, Auglis,
Hibernis, liberos fuos mittentibus ad domefticam Societatis inftitu-
tionem. Certe Conuidores fcholarum nomen eruditione, Trequentia,
nobilitate , fed potiftimum fingulari, quam a noftris domi hauriunt,
morum probitate commendant.

Brugas quoque,vt Antuerpia, Parentenoftro ac Fundatore glorian-
tur Ignatio; poft quem longo interuallo primus Collegij Temina in
patriam intulit Robertus Claiftonius anno m. d. l x. Is dum ad Tuos
ex Superiorum imperio grauibus de cauftis diuertit, in D. Donatiani
rede vrbis principe rogatus pro concione dicere,obftupefecit Brugas, Sc
Tui nominis celebritate compleuir. Inde vt Romam, quo vocabatur,
abTcederet, vix permifliim: adeo in amorem concionatoris exarferat
ciuitas. Creuit amor ex abfentis defiderio; nec quies fuit, doneč redo-
natus eft Brugis. Excepit reuertentem communis omnium gratulatio.
IpTe ante omnes vrbis EpiTcopus Petrus Curtius tanti hominem fecit,
&ineoSocietatemvniuerTam, vt ad Lainium Praspofitum Generalem
Iitteras daret, quibus fibi orabat poteftatem TuTcipiendae Claiflonij
Profeflionis; fine non alio, quam vt ea folennitate apud Brugenfes
nomen Societatis redderetur illuftrius. Dedit Lainius Tunama volun-
tate, quod Iionoriac bono Religionis noftras PrasTul optimus petebat.
Ergo in Cathedrali Ecclefia, quanto maximo potuit apparatu Sacris
operatus Antiftes, coram Mercuriano Prouinciali, Balduino ab Ange-
lis, alii(que Sociorum nonnullis ad celebritatem euocatis, accepto Ro¬
berti profitentis Tolenni voto, magnificam de noftro Inftituto ac mori-
bus ad Clerum, ad Senatum, ad ciues maximo numero circumTuTos,
&: nouas rei laetos Tpedaculo, inftituit orationem. Ingens exeoprar-
conio pondus acceftit Tama: commendationicjue Societatis: cui Sc
nouum additurus momentum, in maturanda Collegij principia vehe-

menter

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 749

hienter inclinatus Epifcopus, Claifloniiim voluit promulgare folenniter
ačla Cone. Tridentini in fumma asdecoram vtroque Senatu tam vrbis
quam Franconatus: Optimatum hicordoeft,qual'tum,vt vocant, Flan-
drižE membrum, HascColiegij pradndia fuere: quo tempore noftros
domo fua hofpitaliter accipiebat Antonius Monachi Canonicus Ca-
thedralis Ecclefiže, egregius noftri Ordinis patronus. Anno demuni
M. d. lxx* petente Remigio Druitio Epifcopo, Čurtij fucceffore, ftabi-
lis Sociorum habitatio inchoata eft. Coempta domus $  & noftris apta-
tavfibus. apertae fcholae. dotem aliquam Magiftris alendisEpilcopi &:
amicorum pietas conflanit: ciuitas, propter communem inopiam, nihil
tum quidem con tulit. Initia tam bona, fpefque meliores infregit fata-
lisillefeptuageEmus odauus annus-, quo rerum potiti perduelles, So-
cietatem Brugis quoque pepulere. At feptimo poft anno, reconciliata
Regiper Alexandrum Parmenfem vrbe,'& nos in integtum reftituti
fumus. Exinde conftans fnit habitatio, fed nort eadem domo. Tranfi-
tum eft exanguftiore viginti annos habitata in laxiorem, magifque no-
ftris idoneamfundionibus: templum hic non incommodum femeftri
fpatio a fundamentis edučtum: cui nune aliud magnifieum, vt tardo,
ita pretiofo molimine fuccedit. fed & fplendidum erudienda; iuuen-
tuti Gymnafium vterque Senatus quadraginta florenum millibus tedi-
ficauit. Verum e Flandria pedem in Brabantiam referamus.

Traiedum ad Mofam ciuitas eft mercimoniis peropportuna ; quas T raicElen
ante htec bella opibns multarum Prouinciarum commerciis florebat. f e . Colle ~
Hic prima Collegij fundamenta iecit Henticus Dionyfius Neomagen-
fisjnifi fortemens fit altius repeterea Petro Fabro,quipoftdiuturnum
Louanij morbum hac iter habuit, vrbemque fuis concionibus tanto-
pere incendit, vt ad eum muki fe venturos Coloniam reciperent, vel
inituri Societatem, vel certe operam faeris commentationibuš daturi.
Inclinabat prsteriti feculi annus fexagefimus quintus, eum Leodien-
lium Antiftes (cui Traiedum paret in faeris, & ex parte in politicis )
Gerardus Groesbequius Roberto Bergenfi fubrogatus, gregi fuoin tali¬
ta circumftantium luporum rabie folicitns Paftor, a Leonardo KelTelio
Sociorum Colonke Prafečto, fuppetias flagitauit. datum par nobile*
Francifcus Cofterus, quipaulo poftProuinciam gubernauit^ & quem
dixi Dionyfius, ambo Sacrx Theologi^ Dočtores: quoriim ille Hafle-
tum, hic Traieidum a Groesbequio deftinantur. vterque Fidei Religio-
nifque re aliquamdiu ftrenue gefta, eum iam nihil magnopere necefla-
rij viderentur, Coloniam vocati rediere. Haud fanediu pedem retule-
rant, cumecce tibi infanum illud facrilegumque eum templis & ima-
ginibus bellum eo vnde abierant, confeftim reuocauit. Ex eo die man-
fit Dionyfius, quoad vixit, in Traiečtenfi ftatione; obcjue rem Ca-
tholicam fua virtute reftitutam Apoftoli cognomentum inuenit.Groef-
bequius ipfe, datis ad Margaretam Gubernatricem litteris, tam facilem strada ie
fubitamque vrbis conuerfionemvniDionyfio referebat acceptam; qui ® e “ oBe! £*
ha;refum dodoribus ad certamen quotidie prouocatis, quotidie deui-
čtis, ad priftinam Fidem morefque omnia reuocaftet. Ex hoc capite
prima de Collegio a primis Traiečli viris fufcepta cogitatio. Sed ante

B b b b b 3 omnes

P.tAn-
dreas Boc-
cutiM Je¬
dem Sode-
tati

rit in F ri¬
jta.

?$Q  IMAGO PRIMI S /E C V LI SOC. IESV.

omnes Nicolaus Stratius, genere, do&rina, dignitate confpicuus (erat
enim in D. Seruatij principe vrbis ade Decanus) cum ineredibiliter
Dionyfij amorecaperetur, in Sociorum quoque, qnos vita fimillimos
merito credebat, defiderium exarfit. At eum de Collegij rationibi s
dies nobtefdue cogitantem mors immatura fuftulit; ac nihilominus
moriens ven turam Societatem fortunarum fuarum heredeni fcripfitex
afte. Hoc Dečani exemplo permota ciuitas, atque ctiam adiuta ab
Henrico Ruyfi’enbergio,Teutonici Ordinis Commendatore Prouincia-
li, partem dotis aiiquam in ea tempom m calamitate haud contemnen-
dam decreuit. Quibus aufpiciis res ecepta eft anno M. D. lxxiv. ac
quadriennij lapfu vix bene adolefcebat, cum fatalis illeturbo Socios
domoac moenibus eiečtos in exfilium deportauinQuo tempore admi-
rabilis enituit charitas Nicolai Philippi de Conuelt, eiufque coniugis
Elifabetha, qui eiečtos Collegio Patres in fuam accepere domum, vel
cum vita periculo, & aliquamdiu liberaliter habuere: doneč ingraue-
fcens hareticorumfuror hinc qu&que expulit noftros, eorumque hofpi-
tibus pramium charitatis fuit bonorumomnium gloriofa proferiptio.
At recuperata Farnefianis armis ciuitate, fuis quoque fedibus reftituta
Societas fortunato confequeritium annorum curfu fefe in praftantem
magnitudinem erexerat, & con Ranti virtute ftatum fuum floremejue
retinebat; doneč vnius maxime viri perfidia vniuerfo periclitante Bel-
gio, Traiečtum a Batauis circumfeflum expugnatumque, ingenti bo-
norum omnium ludlu, certiflimo dam n o Religionis, očtauum iam an-
numfub hoftium poteftategemit, nouum exfpečtans Alexandum.

Intel* prima hac Flandio-Belgij domicilia, non fane po (Tu m quin
' commemorem egregios Andreas Boccatij conatns in luam quoque Fri-
. fiam, qua extremaBelgij ad Boreatn prouincia eft, anxiliares Socio¬
rum copias inducere molientis. Agebat hominem ineredibilis patria
' aduerfus harefes tutanda ardor, Itaque impetrata a Lainio facultate,
coloniam eb ducit quatuor Sacerdotum, vnius praterea rerum domefti-
carum adminiftri. daturus fe in viam,quofaciliores haberetaditus,pa-
tronosadhibet Viglium Zuiehemum Sančlioris Concilij Prafidem, &c
Ioachimum Hopperum eiufdem Concilij Senatorem, arnbos domo
Frifios:quorum opera a Ioanne Lignio Arenberga Principe, Prouincia
illius Prafedto, commendatitias ad Frifia Senatum abftulit. quibus
munitus, defertur in patriam, prona fibi omnia & facilia promittens.
Bonam fpem finifter fefellit euentus. Nihil Arenbergij litteris profe¬
sura. Ergo ipfius Regis nomine diploma mittitur a Bruxellenfi Cu-
lia, quo poteftas Boccatio fiebat iuuentutem, vbi vellet, Societatis
more inftituendi; & iubebantur Prouinciales Magiftratus patrocinium
opemejue confcrre. Hoc imperio permotus Frifia Senatus, Boccatium
& Socios admifit. Domicilio figendo eligitur Sneca oppidum, in ipfo
Prouincia finu. Ibi diftributis in fuas claftes Magiftris doceri coeptum.
Concurrebant ex vicinis locis adolefcentes magno numero ad noua
fchola famang & magna meftisfj^es erat prafens. Veram breui vete-
ratoriis maleuolorum artibus collapfa res eft. Scnferant nimirum per-
uerfi hominesfuis rationibus Societatem haudeommodam fore. Inter

alia

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 751

alia criminantur fpeciofo fcholarum nominc Iefuitas Hifpanienfem de
rebus Fidei quadtionem, &, vt vocabant, fanguinariam crudelitatem
inuečtum veniflfe. Hoc metu Senatui quoque incuflb, iam nec Regium
Diploma vllum pretium habebat. Statim edičlo publico cauetur, ne
quis ciuium e fuis quempiam Boccatio in difciplinam tradat; neve ad-
uenarum vili fcholas Iefuiticas frequentanti de domo commodet fub
graui mulčta. Is rerum flatus tam Fubito mutatus,Boccatium quoque
fua mutare confilia &c  folum vertere coegit. At ne omnino fuos  Frifo-
nes defereret, Woldfendae paulifper fubftitit, opem hinc, quampofiet,
laboranti patrias latu rus. Veram ea ftatio propter difficiles vias minime
erat idonea inftituendis ad vicina loca Apoftolicis expeditionibus.

Ergo collečla rurfum vafa, & Ilftam migratum,oppidum circumferen-
dis Sociorum laboribus fatis opportunum. Hjlc aedes condu&ae, & nft* in
aperta litterarum palsftra. Procter Qrammaticx Rhetoricaeque, etiam FrifiaCoU
Dialečticae ac Mufic^ pracepta tradita, ad maiorem iuuentutis illcce*
bram. Rem diuinam Patres in facello dotneftico peragebant: haben-
dis concionibus templum oppidi maius accepere. Triennij non lon-

f fiorcommoratio fuit. Prasualentein Prouincia haerefi, exofos capita-
iter, vitamquein miferiis regre trahentes, defperato fručtu Superiorum
reuocauit aučloritas. Hune finem habuit tentata verius quam indepta
Sneca; habitatio. Quare nec Collegiis annumeranda, qux adhuc qua-
tuor non plura habeBamus, Louanienfe, Antuerpienfe, Brugenfe, Tra-
iečlenfe, quando illud ingens patriae malum (quod Procerum quorum-
damiamdudum parturiebat ambitio) ad extremum Caluiniana harre-
fis peperit, digna hoc fetu mater, nefariam dico ab auita veraque Reli¬
gione, atque a natiuo Belgarum Principe defečlionem. Atque vtinam p r0UincuU
pluribus aliquanto locis tune Collegia fuiffent, munitiffima; aduerfus rum a Rege
haerefim futursarces! Sc  fuififent profečto, nifi caeca m ukor um inuidia, de fi aio '
vel quid nefcio aliud cauffa?, propagationem Societatis, qux promo-
uenda fuerat, retardaflet. Conftat, Belgarum pefiimos rebus nouis Har2Us An _
ftudentes, qui pro Religione fuas libidines habebant, totis pugnafTe ^ m Bdg ' c '
viribus, ne Iefuitae, inuifuin (ita nominabant) nouae fuperftitionis ge- ° m ' 3
nus, Belgio reciperentur a Rege: recepti, vt quam minime fe diffunde-
rent, nec facile cinitatum iure donarentur. Quocirca ridebantin finu,
otiofeque fpe&abant dimicantes aduerfus inerementa noftra Catholi-
cos, & fruebantur conatibus bonorum hominum non bonis, refpuen-
tiumfcilicetauxiliares copiascontra prxfentem hoftem, non modo ar¬
ina coniungere paratas, fed vitro fefe ad prima maximeque ardua belli
offerentes,ac infimis precibus laborem periculaque omnia depofčentes.

Sed fiue hic hominum fuit error, fiue voluntas Numinis, in cuius ar-
cana mortalibus ingredi nefas 5 partes interim certe fuas agebat teterri-
ma illa peftis hsrefeos, totoque Belgio impune volitans iačlabat fua
virulenta capita, deplorando tot animarum interitu. nequedum (pro
dolor!) tanto annorum fpatio inter tot belli Duces & Heroas hydra
illafiium inuenit Alciden.

Interea poft Ioannem Auftriacum Belgij Gubernatorem mortalibus OrigoCoi.
ereptum Alexander Parmenfis pro Catholico Rege ac Religione for- l ^ ce ^° r ~

titer i S ty'

752 IMA G O PRIMI SiECVLI SOC; IESV,

titer feliciterque depugnabat, quando ante ceteras Flandrije vrbes Regi
lilo perduelles egregio paucorum ftratagemateCortracum recuperatun;
eft, oppidum in Flandrije finu frequens populo Sc  elegans, falubri aere,
loco amceno Sc  fertili. Erat tum vrbi Paltor Ioannes Dauid 3  magna
virtute dodrinaque vir: qui quo tempore cum bona ouiiim fuarum
parte,quibus Religiopras patria charafuerat,apud Duacenos exfulabat,
amoreSocietatis captus aggregari voluitftedilla fubita,quam dixi J) vrbis
reftitutio ardentiftimis viri votis aliquam iniecit moram. Itaque iuftus
profuo munere difperfum gregem colligere, Sc fi qua lllfečtum depre-
benderet fanare; dum id ferio & omili virium contcntionc agit, haud-
quaquam neglexit publicis priuatifcjue fermonibus depncdicare Socie-
tatem, in eiufque defiderium ciues inflammare: ac fubinde, vt ipfe eflec
ad ineundam expeditior, fib'i Collegam adlegic Petrum Simonis, eum,
qui haud muko poft Iprenfium Epifcopus renuntiatus eft. Hifce rebus
exanimi fententia confečtis, a Prouinciali Balduino ad Societatis tiro-
cinium euocatur. Quo laetus nuntio, quafi aut rude donaretur, auc
mitteretur manu-, captato folenni diequoad frequentem populumpro
more dicebat, in ipfo orationis curfu mutata voce confilium animi fui
exponit, Paftoris abdicat munus; ac vale vlcimum gregi fuo precatus,
etiam atque eciam monet, ne Societatis Iesv pradentiam fibimcr diu-
tius inuideant, quam faluti fuae procuranda: commodiffimam ipfe Pa-
ftor eligeret. Ingens ex tam improuisa oratione fif animorum commo-
tio. Statim a concione cogitur Senatus, Sc  Primores populi aduocan-
tur. Omnium fuffragiis ae vocanda Societate decernitur. E veftigio
mittuntur ad Clerum qui Senatus populique voluntatem exponant.
Clerus vehementer aflenfiis eft. Ipfe etiam Ioannes Dauid, cuius gra-
tia fcilicet liaec omnia agebantur, fententiam rogatim Erat id a d um
agere; led tamen vel honoris caufsa, vel ne quid in re tanta prteteritum
videretur, rogant cum bona eius venia liceat Senatui Socios in vrbem,
aduocare. Paftor, excufato venke nomine, magnas contra de confilio
tam pio grates agere, & commendare in exfequendo celeritatem. Im-
pctrato igitur omnium ordinum confenfu, fit Senatufconfultum; Sc  per
legatos rogatur Prouincialis: qui, accepta rogatione, collaudauit eorum
ftudia, quod Flandrorum primi poft illas rebellionis turbas Societatem
cxpeterent. Ceterum, allegata fuorum paucitatc, Sc  ne quid in re tanta
praeceps ageret, folam fecit fpem Collegij, atque interim magis Cor-
tracenfium defideria ftimulabat:donec omnibus mature exploratis,anno
denique m. d. lxxxiii. deditSocios, Sc  in his ipfum Ioannem Dauid
nuper loči Paftorem, nune tironem Societatis. Venientes tanto ciuitas
affečhi complexa eft, quantum illi fuis meritis ex^equare pode diffide-
rent. Recepti primurn Quxftoris domo, cum & Conful obtuliflet
fuam. Poft menfes aliquot, inaedes illas quarum hodiecjue eft vfus,
a:re publico emptas, fada tranfitio. fupelledilem , vitteejue alimenta
certatim vterque Senatus vrbis agrique, ac popuius ipfe luppeditabat.
Sane CortraciSocietatis nomen fingularitergratum ciuibus charumque
perfeuerat, ab ipsa Collegij origine. Quin liberalitatis erga nos tanta
fuere inerementa nune ampliato fundo, nune templo eleganti fplen-

r  didoquc

LIBER $EXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICAr 753

didocjue azdificato, nune allignata dote, vt iure mento fenatus Funda-
toris nomen atqueinfignia reporcaric.

Ac Gandaui,Flandrije metropoli, vrbe maximis Europaz accenfendaj
fuorumfibilaborumegregium campum iampridem defignarat Socie-
tasj eoque confilio Francifcus Coitcrus Gandauum lubindeexcurrerat,
concioneftjuc per Quadragefimam tu m in D. Bauonis, timi in Mona-
fterio Blandinienfi habuerat, eiufdemque Abbati Francifco Helfaulcio,
piis S.P.Ignatij commentationibus a le exercito, magnam volunratem
ingenerarat vocandaz Societatis. Nihilominus tuni illa demum aduo-
cata eft,cirm, vrbe ab Alexandro Farnefio ad Regis obfeqnium red uda,
polili mimo item reduces Ioannes Betzius & Gerardus Blaferius acccpto
a Rege Conlulatu, adiecerunt animum vt antiqua finceraque Religio
reftitueretur. Ergo illis auetonbus, volente Clero, pari vtriufque Se-
natus confenfione,Tornacum mittuntur, quicommuni Reip, nomine
Societatis fubfidia depofcant. Oliuerius Manarazus, qui tum Prouin-
ciam pro Generali Prazpofito Vifitator obibat, Gandauum ipfe profe-
dus coram addixit.Quatuor inchoando Collegio dati an. m.d.lxxxv.
quos perbenigne Coenobij liri tečlo excepic Lambertus Huberti Ab-
bas S. Petri in monte Blandinio; eorumque moribus ita captus eft, vt,
fi  vita fuperafTet, Collegium Societati condere & amplo cenfu donare
cogitaret. Verum quam Abbati iucunda, tam molefta ciuibus nollrte
opis egentibus eaerathabitatio, quippe in extrema vrbe & in iplis pro-
pemodum moenibus. ErgoSenatus in vrbis interiora celeriter vocau.it;
ac fubinde ad priores quatuor fubmiflus eft Godeftidus Walteri Lum-
mius, vir in dicendo potens, & qui omnibus praeeflet Algidius Baua-
rius: quem fenem faepe dicentem audiuimus, peculium omnefuum,
cura coepit regere, lulium feu regalem vnieum fuiffe. Degebant adhuc
Patres domi alienaz, vbi pro Religiosa difciplina minus commode
tempora partiri poterant. Quare Magiftratum rogant, liceat fibi feor-
fim inftituere familiam, ac per fe fuis legibus viuere. Probauit Sena-
tus, 3c in annos fingulos mille ducentos florenos addixit. Sacris tan-
tilper operabamur in fumma rede, doneč inftaurato reconciliatoque
rextorum facello, quod ab azdibus noftris prope aberat, deindevfifu-
mus. Fouebat nos conatufque noftros, aduerfus quorumdam obtre-
dationes, Zacharias Rotzius, primusa reconciliata vrbe in D. Nicolai
Paftor; qui quo zelum feruoremque fuum expleret, in ipfam deinde
Societatem ingrelTus, in ea ftrenuam vtilemčjue operam nauauit. Inter¬
es emptaz azdes Ioannis quondam Hembylij, illius perduellium cory-
phazi: cui etiam tum cum illas incoleret, nonnemo de eius familia, quo
nefcio inftinčlu, aufus fuit vaticinari, futurum aliquando,vt niimpia
templorum profanatione abftineret, ipfa illius domus in azdem Deo fa-
cram conuerteretur. Senatus in quartam prerij partem venit. Prazci-
puaHembyfij aTila, vbi contra Deum Regemcjue fua folebant agitare
confilia rebelles,in facelli fpeciem conuerla:cui aprando,ipfifque etiam
azdibus in noftros vfus formandis,mille lexcentos Senatus adiecit. Mox
6c alia ftabiliendae Societati fubfidia curauit, fatagente fingulariter re*
tum noftrarum Blafeno- qui vti Reip. bono natus, fic audoritate p raz-

C c c c c ftabat.

Collegium
Ganda,~
uen[e,an-
no  15S5.

754 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

ftabat. in cuius fauore patrocinioque quantum prasfidij haberemus ? tum
dcnicjuc mtelledum, cum Oliuerius Manarseus, illo abfente, Senatu m
de dote fruftra interpellauic. At Blaferius reuerfus, tametfi non fine
animi fenfu videbat dilaprain occafionem, nihilominus a udor e (le
perrexit, Collegium vt perfedeconftitueretur, fcholae vt darentur; fibi
Senatuidue c n ra: fore, vt eins nos confili) haudquaqjuam pceniterer.
Hac fpe Socictas audoritatem viri fecuta eft. & fpem bonam res ipfo
adrequaiiit. Anno M. t>c. vi. noui tem pl i, quod D. Laruino Ganden-
fiinn Apollolo & Patrono facrum, fundamenta iada, praecipuis puhlici
xm'v  impenfis, Confule Roberto Hellin Waffenhouio, & illo noftri
Ordinis ftudiofilhmo: cuius iampridem foror ad Lummij concionan-
tis vocem in D.Clarre Monafterium ingrefla , prima fueratause priua-
xx  in hac vrbe liberalitati erga nos ftrauit viam. Perficiendo tenaplo
certum vedigal,approbatione commendationeque Archiducum,urni¬
ma 'omnium voluntate, conftitutum: qua publica munificentia publi-
cis vrbis comitiis hadenus prorogata, praeclari quoque asdificij pars
bene magna exfurrexit, adnitente in primis Ghilielmo Blaferio Con-
fule, Gerardi filio, paterni in Societatem affedus herede. Nec tacen-
dus Georgius della Faille Caftcllanias Audenburgenfis Praetor; cuius
eximix likeralitati multa debet Collegium, plura cumdie debiturum.
Jprenfe,  Idem annus qui Gandenfibus,dedit & Iprenfibus Societatem. Occa-
eodem an ~  fio Martini Rithouij gloriofa vincula fuere.Is primus Iprarum Antiftes
indigne a perduellibus carcere tenebatur, quando ipfe inter catenas fua
in haerefes confilia cudens, de aduocanda Societate decreuit. Ergo vbi
vinculis exemptus eft, nihil prius habuit quam monere Parmenfem
Ducem, & arcani Concilij Prasfidem Gulielmum Pamelium, ambos in
noftrnm O rdi nem fua fponte propenfos.de cenfu duorum Coenobio-
rumiam ruri defertorum alendis Sociis applicando. Valuit tantorum
virorum audoritas apud Philippum Regem, qui rogatus, perbenigne
quod petebatur dcdit, annuente Gregorio Papa XIII. Interea decem
menfium farne Ipras Fiandriaz vrbem munitimmam Parmenfis expu-
gnat. Continuoin miferorum ciuinm folatium mittuntur Socij, quos
primum Adrianus Baccherus templi primarij Paftor, deinde Antonius
Hennin, qui poftea quintus vrbis Epifcopus fuit, liberali hofpitio acce-
pere. Tertia fedes in Markenfium quondam Monialium refugio fuit;
fed noftris vfibus haud magnopere conueniebat. Ergo ad extremum
Senatus idoneas deditredesex puhlico, quas conftanter incolimus; pa-
trocinante nobis Petro Simonis in demortui Rithouij infnlas fubro-
gato, & iam inde,ex quo Cortraci a Ioanne Danid in partern cmx  Pa-
ftoralis vocatus fuerat, noftri peramance. Templum ahquod pro ifta
tune initiorum tenuitate celeriter excitatum invfufuit, doneč hoc ipfo
freculari Societatis anno aliud magnifieum per plures fabrefadum an-
nos, magna celebritatepatefadum eft. Ad hxc  peramplum & elegans
erudienda; iuuentuti Gymnafium publico xre pofitum, hortus latifun-
dio ampliatus, aliaque multa, fautore in primis Catolo de Ideghem,
Comite de Watou, Barone de Wiefe, non mediocrem vrbis erga nos
beneuolentiam teftantur.

Tam

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 755

Tam felicibus per Flandriam alTurgens incrementis Societas,necdum. r Bmxel~
Bruxellis,vbi Brabantiae Ducum Aula eft,certam fedem vilam habebat: len f e -
quamuis frequenter eo vocaret rerum agcndarmn neceffitas. Id cauflfae
fuit cur Francifcus Colterus Prouincialis Iacobum ZeIandrum,aliofque
duos iftic commorari iuberet, tračlaturos Collegiorum negotia j tam
ctiam vt effent, ad qnos alij de Societate diuerterent. At enim qui ad
negotia tračlandamiffi erant, tamquam fecuri & in otio viuerent, ita
toti habendis concionibus, confitentibus audiendis, omnibufque Infti-
tuti noftri rnuniis vacabant. Nec enim fegnes animos, autab animo-
rum Falute procuranda vmquam quietos,patitur viuidus ille &ad agen-
dum femper impellens fpiritus. Fdac re fadum, vt amari paffim^coe-
perint, & vulgi fermonibus celebrari. Accedebat ad propriam virtutis
gratiam magna commcndatio,& ingens Alexandri Ducis patrocinium:
qui pro innato erga nos amore 11011 dubitauit hortari, vt exemplo alia-
rum Belgij ciuitatum dignitate potentiaque inferiorum, Bruxellenfes
quoque auderent, & aliquam inirent vocanda: Societatis viam. Neque
fuo tantum commendabat nomine,fed Regis etiam Philippi: qui recens
datis hocargnmento litteris Ducem cum cura monuerat, vt Societatis
pratfidio munire fatageret praecipuas qualque Belgij ciuitates. Non
poterat tantis Principum poflulatis non libenterobfequi vrbis Senatus.

Itaque litteras ad Francifcum Cofterum Prouincialem expediunt fane
honorificas, quibus priraum, nec immerito, deplorant praeteritis bello-
rum tempeftatibus affličtam oppreflamque Retnp. fuam communi
patriae calamitate. Deinde fepius agitafle animo fatentur ante ipfas tur-
bas aduocare Societatem: quod qaia neglexerint,nune confcientia vr-
geri,adeoqueextremos adhibere velle conatus itnpetraiidis aliquot Pa-
tribus opem proftratae ciuitati laturis,& fuum Religioni reftituturis de-
cus. Tum fiia viciflim auxilia repromittunt,fpondentqtie, vbi paulu-
lum ex calamitatibus emerferint, haudquaquam pafluros fefe vt merito
aliquid Societas defideraflfe videatur. Has non contenti dedifife ad Co-
fterum litteras, ipfum etiam interpellant Ducem, vt au&oritatefua,
Collegij a:que defiderati ac neceffarij, principia maturet: quorum opti-
mam voluntatem Princeps optimus amplečkns, Iatifque gnarus in tan¬
tis Reip. anguftiis, recuperata primum vrbe,difficulter pode Societatem
ex publico liiftentari, fexcentos ipfe annuos ex Rcgio aerario addixic.

Ergo aufpicium Collegio datur anno m. d. lxxxvi. Prima prope
D. Gudula; commoratio, aiteraque in Sabulone, breuis temporis fuere,
propter tedium angullias: quas tamenlatis amplas excipiendis hofpitio
Patribus Capuccinis exltalia a Parmenfi Duce euocatis Religiofa 110-
ftrorum charitas aliquando fecit; quaniuis hinc Thomas Saillio cum
feptem Sociis caftrenfibus diuertendum fuerit ad paternas $des, vbi
mater eius honefta viduagratiffimos fibi hofpites retinuit,doneč Grim-
bergana domus pretio comparata laxam ftabilemque habitationem
dedit.Haud leuem huius domus emptio liobis innidiam peperit apud
eos quos fortuna noftra cruciabat: nec vero quidquam ab iis praeter-
miflfum, quo rem cceptam fiue aperta oppugnatione, fiue clandeftinis
molitionibus difturbarent. At Guilielmus Pamelius Praefes, vir corda-

C c c c c z tus,

Groningdt,

Collegmm

incboatum

i^o.

f56 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

tus, & boni puhlici, quod Religione podflimum fiat, vere amans,
conftare iubebat, nec tempeflati cedere: iocura enim noflris aptiorem
vfibus non facile Bruxellis totis pofTe reperiri. Cofmus etiam Maffi
fuam nobis fiatu rerum diffieili probauit fidem, quando de Ducis,
quem eaemptione offenfum nobis iratumque iačlabant amauli, bene-
uolentia iuflit elTefecuros. Gaudere illum aiebat noflris conimodis,
fed ad breue feruiffe tempori, afTumpfiflecjue aiiquod fuboffenfi homi-
nis fupercilium propter importunas aemulorum noftrorum querelas,
quos in p ras fen s offenfosnoluiffet. Ceterum ab ipfo Duce, cui ipfe inti-
mus & a fecretis erat, fubleuandis emptionis impenfis florenos mille
repraefentauit, & alios ter mille appofuit de fuo. Itaque perflitit in
Grimbergano fundo Societas, '&c  labentis feculi anno quarto fcholas ab
ipfis Principibus Alberto 5 c  Ifabella poflulatas aperuit. Eorumdem
Principum aufpiciis & prrecipua liberalitate templum illud auguflum,
magno vrbis tum commodo tum ornamento,efl exxdifrcatum. luuen-
tus vero ftudiofa gaudet nobili Gymnafio: bona infuper domicili]
pars noflris vfibus edučla confpicitur.

Laborabat iamdudum Groningae resCatholica & Regis,inualefcen-
te Faederatorum Ordinum potentia, omnibufque circum oppidis ac
propugnaculis fubačtis: fbla reflabat vrbs prouincias caput, idemque
fortita nomen,Groninga, & conflabat in fide erga Regera, fiue bono-
rum virtute Magiflratuum, fiue quia valido prcefidio tenebatur. Ci-
uiumtamen aliquinouas de Fide opiniones auide hauriebant, quas fur-
tim & malis artibus ingrefli nouatores harretiei ex occulto difTemina-
bant. Philippus Rex pericnli admonitus, Societatem noffcram glifcenti
maloire obuiam voluitjprofeflfus eam fibi maximeidoneam viden ad
retinendos in obedientia ciues, prs ipfis armis & omni milite pr^efidia-
rio. Quodgrauiffimum PrudentiflimiRegis deSocietatc iudiciumin-
gentesnobis ftimulos addidit, vt tantas opinioni exfpečlationlque re-
fpondere conaremur. Midi ad aufpicandam habitationem Adrianus
Arboreus & Zachams Ribecius, gnaui Sacerdotes, cum litteris Regiis:
quas vbi Magiftratibus exhibuere, magno accepti honore, omnibuf-
cjue humanitatis offieiis cumulati , non modo fedem figere permifli
funt, Fed asdibus quoque non incommodis donati. In D. Walburgis
aMe primus vocem extulit Arboreus, tantaque hominum approbatio-
ne auditus eft, vt ad princeps D. Martini templum, rogante ipfo Pafto-
re, fuerit tranfeundum. Interea Rabil iendas Socictati, curandifque vita:
fubfidiis ante alios intentus Ioannes de Gouda, vir Itirifprudentia le-
gationeejue pro Rep. apud Regem obita clarus, Senatui aučtor fuit, vt
Fratrenfium (quiiamad vnum interierant) poffefliones, cum alterius
Coenobij dudum deferti annuocenfu, bona Pontificis grada, adornan-
dis Collegij primordiis tranfferiberentur. Sed breuis temporis felicita-
tem abflulitannus nonagefimus quartus: quoanno Nonis Maij Comes
Mauritius Batauicae militire Imperator admouit vrbi copias, ac diutur-
nafračlamoppugnatione, cum ab Ernefto Principe promifTa auxilia
expedirivetaretmaiorBrabantbe neceflitas,tandem Idibus Iuliis xquas
pačlam conditiones, nifi quod Religioni Gatholicae vrbe interdičlum

fuit,

LIBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGICA.

fuit, in fuam redegit poteftatem. Potitis rerum Nouatoribus, dimifli
noftri (qure enim tenebrarum cnm lucefocietas?) magno Senatus, ma-
gno bonorum omnium lučtu. ac pneterea vt haereticorum qua nos
profequuntur beneuolentiam intelligas, nonnulli ciuium exfilio mul-
čLati funt obpropenfaminnos (quod immane faeinus habebatur) vo¬
lu ntatem.

lam BrabantiaFlandriacjue nobiliftimae Belgarum Prouinciae odo-
nas Societatis fedes pari numero diuidebant: nam ifta Groningae inču-
nabula ad neutram harum pertinent, & in Collegiorum cenfum venire
vix poffunt. Louanienfe, Antuerpienfe,Traiečlenfe, Bruxellenfe,domi-
cilia habebat Brabantia^Flandria Brugenfe, Cortracenum, Gandenfe,

Iprenfe. Hoc rerum noftrarum ftatu Alexander Dux Parmenfis graui Morit ut
ajtate.,&: vero curis morbifque confečlus, dum temam in Gallias Proce-
rum Catholicorum rogatu expeditionem molitur,fatis conceflitAtrebati Parmenfis;
anno m. d. xcii. quem vere Belgij recuperatorem, reftauratoremque
Religionis poftumus nominare. Magnum in illo Principe columen
amittebat Societas, nifi poft breue interregnum Erneftus Auftriacus
Archidux Prouinciarum habenas moderandas fufcepiffet, fiimma Bel¬
garum gratulatione. Parmenfetn & amplius receperamus, fpefcjue & Eme-
^iperiebatur ad maxima Societatis incrementa, cum vix anni vnius Gu- Au ~
bernatorem,quo fcilicet Belgg digninon Iiabebamur,acerba mors fuftu-|^t
lit,fpefqueingentcs repente collapfas in eumdem cumErnefto tumulum dux.
imporcauit. Mortis a Sacerdote noftro, quod nemo alius audebat, ad-
monitus, Fontano Comiti Rempublicam commendauit. Sed tam-
quam Ernefti. funere iratos nobis Superos placauiffemus,breuiAlbertum oAibertm
dedere Cardinalem, vt natura fic moribus fimillimum fratri, ira folo
nomine alium Principem habebamus, cetera Erneftum. Et militaristi«^
fortuna, qua: Parmenfem nuper dimiferat, quafi adhuc exfpe&alTet, »attr.
eontinuo Albertum fequebatur. Sed alix  mox cmx  in Hifpaniam vo-
carunt: vnde cumlfabella coniuge, Philippi Regis chariftima filia,in
Belgium reuerfus, dotales Prouincias incredibili populorum gaudio
accepit. At Societas fi vel perpetuis ad eum diem tempeftatibus fuif- Albert us
fet exercitaj tamen folari cafus fuos poterat pradenti felicitate, quando & I f abella
Albertum &Ifabellamvt munificentia Principes, ita beneuolentia Pa- ^socTetlL
rentes coepit experiri. BelgiU.

Tantis aufpicibus faciji & fortunato partti natum eft Winociber- Collegium
genfe Collegium, in ea Flandrije parte, quam Morinis conterminam
alluit Oceanus. Vrbs ea eft triginta duum circumiacentium pago- er & en J e '
rum ditione nobilis; fitu opportuno ad merces rerumque omnium
copiam: vt mcrito dubitatum ferant, Bergifne an Duaci nouae Aca-
demiae fedes collocaretur. Incolas, quamuis ingenio liberales, tamen
bella cum Gallis gefta reddiderant incuItos;5c quas fcholže fub Defpau-
terio Grammaticorum principe quondam floruerant ( filent enim inter
arma litterae) penitus iacebant. Ad negledum ingeniorum grauius
accedebat malum deprauata Religio: & paflim veneficia, quae morta-
lium teterrima peftis eft, toto agro dominabantur. Hilce tot malis a
Rep. auertendis, firmata iam inter Regespace , intentus Senatus ad

C c c c c 3 Sode-

Jndttcu
duodenna-
Iss incho-
antnr ari¬
ne  1605 .

Collegium

SUftadfi-

eenfe.

?$'$  IMAGO PRIMI S JE C V L I SOC. IESV.
Societatem (cuius fruduofos labores ad ipfa littora Oceanumque farna
pertulerat) refpexit, audore Confule Gifleno Diferino: quem vifurn
magna erganos merita commendant. Legati mittunturad Berriardum
Oliueiium Pr6uincialem, cuni arnpliftimis mandatis vt Collegium
petant; fundum, aedcs, tempiran, gymnafium, dotem Senatus nočni¬
ne promittant. Bcrnardus, adis ex rnerito gratiis, n on. ftatim quas ilii
honeftiflime ofFerebant aufus admittere, folam fpem Collegij in pr^e-
fens faciebat. Dolenter eam tepnlfam tulit Senatus ; Sc  confenfu om-
nium repetita legatio eft. Adiecit publicai vrbis rogationi fuam quo-
qtie Carolus d’Argenteau S. Winoci Abbas: qui Sc  ipfenon vno bene-
ficio nos fibi obftridos tencr. Petrus item Simonis Iprenfium Epifco-
pus, a quo facra Bergen fes petunt, audoritatem fuam interpofuit. Ne-
que iam diutiks poftulatis refiftere licebat. datus eft Sociorum mani-
pulus* & iam fcholae parabantur, cum Batauorum claftis littora mina-
citer oberrans,magnam fecit tota Flandria trepidationem. fed eatempe-
ftas poft cruentam ad Neoportum pugnam diftipata eft; quies vrbi-
bus reddita. Tum vero ftrenue in rem Collegij Senatus incubuit; Sc
quam liberaliter promiferat, tam celeriter omriia prasftitit, beneficio
feftinatione duplicato. In Collegij fundamentis cum nonnemo dice-
ret cxcedi terminos, Confulem refpondifle ferunt, ifto in aedificio nul-
los fibi pnefixos limkes- &, fi qui forent, modum fefe excogitatu-
rum tranfgrediendi, cum probe fciret quanta vrbis agrique Bergen-
fis in Societatem iam tum effec obligatio. Certe Bergenfium tanta
funt in nos merita, vt partes omnes abfoluta: munificentiae prorfus ex-
pletas ipfi iure poffint gloriari, nos agnofcere cogamur. Eam vrbis
beneuolenciam, fi verum quceritur, fua in primis virtute Societati c®n-
ciliauit P. Eduardus Dauwe Gandenfis, quem fuum Apoftolum Ber-
genfes nominanr: cui poft Deum feruatae amplificatacque Religionis
decus, & infignem moriirn emendationem ciuitas debet.

Hadenus inteftinis bellis patriadiftrahebatur; Sc  tamen obnkadu-
ris crefcebat Societas, tametfi tardius quam fi pace frueretur. Manife-
ftum id fecit annus fxculi nonus,qui,padis inter Albertum Principem
Sc  Ordines Foederatos mduciis, bina continuo deditCollegia, Siluadu-
cenfe & Rumnundanum. Siluaducis ciuitas Brabantiae qua FIol-
landos refpicit extrema, fitu loči Sc  munitione expugnatu difficilis.
Martia fuerat flagrante bello; Sc  fcholas illas Verepaeo Dodore ce-
leberrimas arma proftrauerant. Induciis bonas artes inuitabantur ad
reditum •, 'Sc  illarum potens maecenas Gisbertus Mafius, vrbis An-
tiftes, oranem dabat operam impetrandae Societati. Poft magna
denique ftudia, cum Sc  Albertus Princeps intercederet, ceftit Pro-
uincialis audontati magis quam rationi: necenim vrbs illa militisc
aftiieta, tympanorum bombardarumque ftrepitu, padis licet induciis,
perpetuo perfonans, locum noftris fundionibus magnopere idoneum
relinquere credebatur. At numquam euidentius fuit, fidem aliquan-
do vanam humanis opinationibus fubeffe. Aliter plane omnia, quam
timor fuerat, e u en ere : vix vfpiam vtilius habitatum. Epifcopus ve-
nientes Socios accepit ipfe domo, tamquam filios pater, Sc  femeftri li¬
beralk

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 759

beralitate tradauit, ac nc tura quidem fine lacrymis abire permifit.

Sed &c  in propriam pofteflionem ingreflis,per dies multos fubmifit fer-
cula, dedit iupelledilem, orani denique benefido ad inuidiam vfque
cumulauit. Aides araplas vrbe media & opportunas habicabant, vici-
nas Monafterio, quod Monialiutn tune erat, fed fuerat Beggardorum,

& Societati denique accefiit. In quo illud memorandum, quod iple
Mafius Antiftes Redori affirmabat, annos iam eiTe amplius triginta,
cum Beggardorum Praefedus fecura egiffet de Ccenobio ilio Patribus
noftris confignando ; eumdemcjue, mortuis ad vnum quihus piveerac
Beggardis, defperato noftrorum aduentu, rite illud tranficripfiife Mo-
nialibus, addita cautione, vt,fi Patres venire contingeret, cedere memi-
niflent, Ita tot annis Societati fuae, antequam fedem ibi figeret, diuina capta s,l-
bonitas paterna prouidentiae fua: folicitudyie confulebat. Viginti »*ducU
non amplius annorum fuerat habitatio, quando inuidam vrbem, per- Soc } etas
faepe alias fruftra tentatam, quinque menfium feroci oppitgnatione,

Henricris Princeps Auriacus fubiugauit. Noftris exfiliumimperatum.

At Rumminda, quamquam & ipfa impotentes dominos aliquan- Collegium
dopafta, retinuit ramen Societatem, fed forfitan pari, quo Traiedum,
periculo; nifi melior Deus, & cum Deo Ferdinandus Princeps Cardina- damm ‘
lis, erepta hoftibus vrbe, periculum propulfaftenc. Efteaciuitas Gel-
driae, Sicambris olira habitata, tbi Rura fluuius fe in Mofam exone-
rat,eoque Ruraemunda ( quafi Rura: oftium dicas) nominata, merca-
turae faciend* peropportuno fitu,nifi domefticisopibus moderate vti
mallent incolae, quam abundare importatis. Gens finefuco eft,&:
moriš fui retinentiflima: negledum tamen Religionis aliquem aut
contemptum traxerate vicino. Degebat eo loči Quaeftor Regius Ido
de Grammaye Sociecatis noftrae amantiflimus, eamdem, fiqua pofter,
vel ipfis humeris in vrbem inuedurus. Confilia fua Henrico Cuyckio
Epifcopo,& Hermanno Comiti Bergenfi Prouinciae Praefedo exponit,
probatque. Accerfitur Traiedo Ecclefiaftes nofter, occupaturus populi
fauorem. Iamqueomnia prona erant; Epifcopus,Comes, Cancellaria,

Camera Rationum , Senatus populusque Collegium expetebant. Anni
tamen aliquot mere,dum prouentus necedarij quaeruntur.re matura,So-
cios dedit Francifcus Flerontinus Prouincise Moderator. Domicilnim
fuum Epifcopus, quodCoenobium olim fuerat Canonicorum Regula¬
rnim, ofFerebat cum alia idonea domo commutandum. Nec vero po-
terat optari melior habitatio. Sed mens viro deinde mutata eft, & ipfe
breui ex humanis exceftit. Eius fucceflori Iacobo a Caftro placuit com-
mutatio. Huic domu m idoneam Ido com parat; cuius emptionem
Albertus Archidux quatuor florenum millibus fubleuauit. Ita noftri
in Epifcopium tranfiere.

Vnius adhuc Prouinciae nomen iusque obtinebat toto Belgio So-
cietas, quando Collegiorum copia diuifionem fuafit. Roms ada res,
procurante Carolo Scribanio. In Flandro-belgicam & Gallo-belgi-
cam fada partitio eft. Vndecim relida nobisCollegia, qux hadenus
memoraui; aliorum meminifle, inftituti non eft: quod ab initio profil
tebar. Ceterum, diuifo Belgio,quaerebatur Tironibus fedes,quos adhuc

habue-

760 1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

habuerat Tornacum. Inde Antuerpiam edučli, dum idoneus circutn-
fpicitur locus, bieunium exegere. Diuturnam dubicationem opportiN
na diremit liberalitas honeftiflimze viduze Gafparis Tacquetij, quar fex
amplius florenum millia legabachac lege,vt aut Mec-hlinia:, vbi ipf a
tiata erat; aut Lirae, vbi educata, fedem ffcabilem intra anni fparimn fi-
geremus. Vtraque tirocinio commoda ciuitas vifa. Liram Scnbanius
prasoptabat, ab Aula, a mercibus, ab omni ftrepitu remoram. Ibi do-
mum fex  florenum millibus cmit j Senatumque vrbis aggrefius, perpe-
tuam Societatis operam addicit, przecipue ad iuuentutis inftitutionem,
viciflim poftulans iammam illam refundi, & annuos przeterea non am¬
plius trecentos. Placebar Senatni tam modefta petitio. iamcjue tranfi.
ačlum videri poterat: cum vix digreflo Scribanio, iniquiffimze obtre-
čfationes zemulorum, quibus aures Senatus dabat, turbauere omnia, Sc
fačlum infečhim reddidere. Ergo ad Mechliniam confilia conuerfa,
felici, vt res docuit, neceflitate. Mechlinia quafi in trigono, inter Lo-
Dormts  uanium, Bruxellas Antuerpiamque centri vicem obtinens, abeft a fin-
Prebatio-  guliš quarto milliari. Ciuitatem infigni Ipccie & nitore commendabi-
fblinuT  ^ cm  paflim Pulchram dixere. Ager vndique peramoenus Sc  fertilis, ia-
lubre cadum. Sedeš ibi Metropolitana, Sc  magnum Concilium Regis,
quod Parlamentum vocant. Huc Societatem inuitabat Franciicus van-
der Burcht Capituli Metropolitani Decanus, qui nune eft Archiepi-
fcopus Cameracenfis. Domus quzerebatur: quam anxie circumfpicien-
tibus Patribus, fuggerunt amici vacare xdes Czefareas ampliffimi fun-
di, quas Philippus Rexl. CarolusV. Imperator, Philippus Rex II.
Maria Hungariae Regina, quondam habitafient. Spem impetrandi efle
ab Alberto Pio Principe, & vero patente Societatis. De amicorum
confiiio tentata res fucceflit e voto. Archidux rogatus, benigniflime
dedit, & liii illud amoris pignus erga nos cxftare voluit: quin de dote
cogitabat; fedeam rnentem retardauit iniquitas temporum, morsde-
nique abrupit. Ergo in eam vrbein Sc  domum Tirones introduxic
jilberti&  Antonius Sucquetius ipforum Moderator: quos vbi aduentafle intelle-
jfabeiu  '^ um c q Bruxellis, illico Albertus Princeps cum Sereniffima coniugc
cum erga  llabella Mechliniam aduolant, domum accurate infpiciunt, cubicula
Societatis  omnia perambulant, luftrant fupellečtilem, ne quid forte ad ncceffita-
Nouitm  t em:) atque etiam ad Religiofa commoda,nouelle ifti Familize declTet. Ad-
a * ec m '  uertit Princeps hortum pode alienis oculis infeftari a vidna nobilis &
Confularis viri domo. Eum continuo adeffe iubet, domum iufto azfti-
matam pretio fibi tradi poftulat; acceptam confignat Antonio Sucquc-
tio, affirmans a Rcligiofo fundo profanos oculos decenter excludi. Tem-
plum deerat: id ex domicilij parte coaptatum, cui nuper facellumele-
gans adftručfcum, immaculatzc Virginis Conceptiom lačnim.

lam triurn Collegiorum,Siluaducenfis, Rurzemundani, Mechlinien-
fis, exemplo prouocabatur Flandria, vt &ipfaper induciarum tempus
fuas vrbes Societati poffidendas daret. Itaque Dunkercam in aufpi-
cium accepimus anno M. dc. xii. dcinde Cafletum, mox Belliolum,
ue Aldenardam confecjuente curfti, vt annorum fingulorum fin-
num  gula fuerint Collegia. Maritimum oppidum Dunkercam, validiflimis

clafli-

LIBER $EXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 76!
claffibus celeberrimam toto iam dudam orbe farna celebrauit. Angu-
ftis moenibus in colx clauduntur innumerabilcs. Magna hominum ex
omni genere colluuio: nautas militesque confufi. Cinibus ingens am-
mus, & omni periculo maior. Mercaturatot beliis turbata, tamen flo-
rens perfeuerat. In liane vrbem iam annis aliquot excurrebant Parres
exCollegio Bergenfi vicinitate inuitati, Sc  egregiam in iuuandociue,
milite, nauticis operam ponebant: fed prima cura captiuorum erat,
quos femper plurimos Sc  ex hoftibus plerofque publicus carcer inclu-
dit. Intcrhaec loči Paftor vnicus cum fubitb raptus edet, vniuerfum
pasne on us noftris humeris ineubuit. Ea caufla fuit de domicilio co-
gitandi; quod iam vitro Dunkercanorum aliquis, isque primus, in So-
cietatem ingreflus donabat. Res adSenatum refertur,apudquem maxi-
ma aučloritate pollebat Syndicus, homo libreti cx  fa&ionis. Hocau-
čtore Senatus reftitit, doneč Alberti Archiducis litteris petmotus habi-
tationem conceffit quidem, fed auxilio prorfus nullo. Domefticam
interim fubleuabat inopiam priuata liberalitas tum Lasuini de Clerck
viri opulenti, tum Adriani Cancellier Abbatis Dunenfis, qui in vrbe
patna Collegium fundare decreuerat: fačturus vtique, nifi mors virum
vita digniffimum immature occupaflet. Ceterum femel negataope
Senatus in fententia perftabat, non per fe a nobis alienus, fed incentore
Syndico. Scribanius tamen Prouincialis, incolarum viša multitudine,
fručtumque confiderans quem tantns ager promittebat,quamuis negato
{iibfidio,non deferendam e (Te hanc tam copiofam meflem exiftimauit«

Perrexit ergo cum paupertate fua lučtari Societas, Sc  indefeffo labore
in falutem omnium ineumbere. Conciliauit ciuium multos ille ardor:

Sc  Senatores priuatim amici erant; in curia etiam,ni Syndicus repugna-
ret, fulfragaturi. Nec latebat hominem maior indies animorum in-
clinatio. Quare ne inuidiam liiftineret folus, Sc  habebat iam ipfe E-
lios maturos fcholis, quos alibi alere pretiolum; Et Senatui aučtor, vt
Patribus, E opem vellent, imperentur fcholas. Paret Societas. Subinde
Sc  naualis miffio inftituta auxit erga nos vrbis beneuolentiam. Ac
tum denique liquida omnia fuere, poftquam illum aduerfantem Syn-
dieum prodita hasrefis Dunkercano regno eiecit, damnatutnaue aster-
no carceri mancipauit: ex quo tamen a liberis aliquando adiutus, ad
fuos Batauos euafit. Certe nobis propenfionem fuam tune maxime
probauit Senatus, cum templum elegans, partemque aliquam domus,
fumma celeritate (vixtriennij fpatium fuit) excitauit.

Haud procul Dunkerca Cafletum confpicitur, in edito monte Eta Cajleta*
ciuitas, defpiciens ditionem fuam circumquaque difFufam, vberi folo, num  c«!U-
magna oppidorum pagorumque frequentia. Sc  habet ditio peruetuftam
numerofamejue nobilitatem, quam procurandas falutis ftudio per in-
terualla vifebant ex Bergenfi Collegio Sc  Iprcnfi Patres. Horum ftu-
diis delečlati Proceres, de collocanda Cafleti Societate ferio inter fe
agitare coeperunt: nec enim agro toto, tam lato, vila tum erat Religio- .
fa Familia quas faluti vacaret animarum. Ante alios Nicolaus de Mont-
morency Comes Stegrenfis, Sc  Lamoraldus de Hornes Vice-comes
Furnenfis, idemque in Cafletana ditione fupremus Prastor, rem vfque

Ddddd  aded

N

tollegium

Belliola-

num.

762 IMAGO PRIMI S Ai C V LI SOC. IESV.

adeo promouerunt, ve omnium confenfu ordinum, paribns Senatus
populique votis peteretur Societas j fimul fundus, xd es, templum, pro-
uentus liberaliter offerrentur. Tam nobiles atiimos, &c  magnis vrbi-
bus aemulandam munificentiam obftupuit Prouincia, & poftulatos
Socios libenter dedič anno feculi tertio decimo. Domus continuo x~
dificata cum fcholis: templi fabricam inchoatam perfici večat tempo-
rutn iniuria Galiico flagrante bello; penes quod vnica mora- eft culpa.
Morbecano Comiti Roberto de S. Audomaro voluntas fiiit Collegij
dotandi, fed eam laudem Cafletanis Ordinibus prseripi haudquaquam
decebat. Ica quos alibi fingulos defiderat fundatores , hic vitro plures
& certatim fefe offerentes admittere 11011 potuit Societas, vnius benefi-
cio contenta.

Ferebantur res noftras fecundiflimo curfu per Occidentis Flandriam
&cum  annis Collegia numerabantur. Nam proximus a Cafletana
Belliolanam habitationem dedit. Belliolum prifci Belgiolum dixere,
quod ille terrarum tradus vndique montibus a natura vallatus olim
Belgis aduerliis Caefarem perfugium praeberet. Maior loči amoenitas
an vbertas, iureambigi poteft. Oppidum populo frequens eft, & pa-
gos quindecim ampleditur: in quorum nonnullis quatuor millia capi-
tum. vicinas habet Ipras vix tertio lapide. Et hinc facili excurfione
iam annis multis noftri luftrare Belliolanos confueci, maximos ex agro
illo frudus colligebant. Nullum tune erat Bellioli, totaque ditione,
Religioforum hominum domicilium. Paftor itaque Iudocus dePey-
ftre Societatis laboribus gaudebat fubleuari fuos; & pro infigni in gre-
gem fuum affedu optabat noftris, in animarum ftilutem tantopere in-
tentis, aliquem in vrbe fua locum. Tentare aggreditur Senatum, &
grauiftimis rationibus in fententiam pertrahit. At Societas animi pen-
debat, ex vfune foret Bellioli habitare,tam vicinis Ipris & Cafleto: nec
pauci repugliabant: fed euicit tamen Senatus Societatem poftuhmtis
ardor, aut certa potiiis diuinae voluntatis deftinatio. Nam femel ite-
rumque nune Carolus Scribanius Prouincialis, nune Henricus Scliere-
nus Vifitator, partim aliorum hortatu, partimetiam propenfione fua
domicilium illud fublaturi videbantur; fed vterque confulto per pre-
ces Deo, nulla quidem certa ratione, tamen mutata voluntate noftros
in loco conftare iuftferunt. Expertus per triennium vtiliflimam Socie¬
tatis operam Senatus, quamquam difficillimis patrih temporibus,
fundandi Collegij onus magna voluntate fufcepit. Exinde aufpicium
fcholis datum, affignata dos, fundus emptus: in eoque domus fenfim
aedificari coepta, in cuius partem immigratum, poft miferam annorura
vndecim ftramineis cafis habitationem.Templum quoque haud ita pri¬
dem pofitum eft D.Iofepho,amplum pro loco & concinnum. Paftor,
quem primum aduocandx Societatis audorem dixi, quafi iam officio
erga grege liram abunde pcrfundus,in eam ipfam in gredi voluiqfadoq;
virtutis ac meritorum compendio,Mechliniae intraTirocinij biennium
diem fuiim obiit, matura retate vir,& cx\o  vtkp matu rus. Nec memoria
indignum , quod vrbis Syndico Ioanni Sammijn,  qui ftudio erga nos
cum Paftore certauerat,accidiftfe memorant, fupremam animam agen-

LIBER SERTVS. SOČIEfAS FLANDRČ-BELGIGA.

ti. Is pofteaquam ad dies aliquos mortuo fimilis iacuerat, fubitofibi
reddicus, magnamque animi hilaritatem vulcu & ore fpirans, beatutri
fefe praedicaiut, & falutis fux  cercum 3  ob nauacam ftrenue operam in
collocanda Bellioli Societate.

Vertebatur ahnus ab aufpieiis Belliolanis, quando Aldenardas, ve-
ceri fede Neruiorum, ccepta eft habicacio non diftimili ex caiifsa. Paftor ‘

enim &c  Perfona loči (quod nomen dignitatis eft ) Petrus Langritius,
magnoperč cupidus videre Societatem fixa fede ftabilitairgledulb pren-
fabatSenatum, & populi PrimoreSj quorum erat rem tantam definire*

Ec Senatus quidem facile fleiftebatur : at in populo refidebat quas ne-
fciofiniftra de nobis opinio, quam non pauei maleuoli inuidiofis ler-
monibus alebant. Ad eam potiflimiim euellendam miffus Gandaud
Ecclefiaftes nofter, vir faneeloquens & ftrenuus, qui fuis conciombus
nomen Societatis reddidit populo gr anus, & non exiguum illius defi-
derium excitauit. Tandem publicavrbis comitia coguntur: deadmit-
tenda Societate proponimr: omnes, vno dempto, fuffragantur: fitfo-
lenne decretum : tabulse conficiuntur; Principes rogati probant. An-
guftis primum aedibus habitatum, neceffe vt fuerit & aliend templo
vri ad facra , &c  alibi condučfa domo docere iuuentutem. Sed vrbis
agricjue beneficio fenfim fpacia laxata; ampliatus horcus; pars aliqua
domicilij exxdificata, in templi vfum tantifper coionerfa eft. Cetera
fperantur.

Rurfum ex Flandria in Brabantiam delabor ad Lirani Collegij pri-
mordia. Lira Brabantiae oppidum eft pari fere fpatio Antuerpia Me-
chliniaque diflitum 5 hortis, aedibus , fluuiis celebrandum. Scholas
olirn nobiles habuit, clarorum altrices virorum ; e quibus nos Franci-
fcum Cofteruul, & Marcinum Antonium Delrium, habuimus. Has
temporum iniquitate dilapfas reftaurare meditabatur Senatus anno
■ M* D. lxxxv. &fiiper ea re tentauit Societatis animum. At vbi ex
Ioanne Orano Collegij Antuerpienfis Rečtore intelletftum eft de do¬
te Profeiforibus aflignanda, continuo res tota conquieuit. Interea Pa-
trum Antuerpienfium zelus, probarite in primis Epifcopo, Liram fibi
fumpferat catechifmis & concionibus excolendam, incredibili cinium
voluptate fruduque: ac fubinde domus venum propofita eft, in quam
Flandro-BelgicumTirocinium,diuisa iam Prouincia,laborabat induce-
re Catolus Scribanius, quemadmodum fupra eft indicatum. Res cum
Senatu aut ačla erat, aut videri poterat: fedquorumdam intercedente
inuidia, in fumos abiit, haud leuiter indignato Antiftite Ioanne Mi-
ixo,  & damnante Magiftratuum inconftantiam. Itaque domo, qua:
ifruftra iam erat, iterum diuendita, pergebant nihilominus Antuerpien-
fes Patres iuuare vrbem varia funčtione; fed potiflimum Catechifmo:
quem longe celeberrimum fingulari grada fuftentabat noftrutn ali-
quis, adeoque fibi amorem deuinxerat tenerioris aetatis, vt turmatim
pueri puellaeque effunderentur in occuriiim venientis ad aliquot paf.
fuum millia, & fauftis precationibus Iaetisque carminibus deducerent
in vrbem quadam fimilitudine triumphi. Haec quoque Societatis glo¬
da perftrinxit oculos aemulorum: tantumcjuc potuit inuidia, vt ftatio-

Ddddd 1 nem

764 IMA GO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

nem fuam Catechiftes deferere cogeretur,tanto ciuium ludn, lacrymif-
que puerorum, quanta praceiferant gaudia. Quinvt Collegij fpes om-
nis Societati prarcideretur, fcholarum cura aliis demandata eft a Con-
fule, plerifque ciuium noftram repulfam fruftra deplorantibus. Nihil
eo fado commota Societas ( cui per fe aut per alios Dei glodam fak¬
te m qu e hominum procurari, nulla diftindio eft) locum nihilominus
elegit terci« Probationis Patribus habicandum: nam Tirones lam acce-
perac Mechlinia. Ergo illa ipfa domus anno hirius fieculi decirno quin-
to denuo redimitura noftrisj eiusque polfdfio eftadita, nullis a ciuitate
expetitis vita; fubfidiis, nulla viciflim ope compromifsa: quam tamen
omtiem ex Inftituti noftri legibus haud cundanter impendimus. Se-
natum quoque temporibus mutatis mutatum fenfimus, neque femel
liberalem.

Coliegium  lam ad finem fuum duodennales inducfie vergebant, quem fibi
utiofta-  praroccupandum Aloftana ciuitas duxit,  admiisa Societatc anno
m. dc. xx. Aloftum Bruxcllas Gandauo diuidit itinere dimidiato,
^•..Flandria; Imperialis & ingentis territorij caput. Eo fiibmiflus enoftds
' Sacerdos vfque eo inflammauit ciuium defideria, ipfumque permouit
Senatum, vt feriam de Societatis Collegio fufcepednt cogitationem.
Accefiit ad cauflatn vehemens patronus Iacobus Beeckmans, Decanus
& Paftor vrbis; neque a fufcepto femel patrocinio multorum contra
mtentium audoritate paflus eft fefe reuocari. Ac fubinde Dux Ar-
fchotanus poft creatos Pdncipum nomine Magiftratus nouos, graui
oratione Ordinem noftrum in Senatu commendans, facile quod vole-
bat perfuafit. Communi vrbis ac Procerum nomine Decanus & Con-
ful ad Carolum Scribanium Prouincialem legantur Coliegium rogatu-
ri, deque eius fuftentatione puhlicam daturi fidem. Scribanius initio
par Sociorum dedit, gnauos & infignes viros: quos trfineftri hofpitio
perhumaniter apud fe habuit Decanus. Domum noti ita muho poft
dedere Proceres cum fupelledile, ac docenda: iuuentiiti magnificum
erexere gymnafium, pcrpetuum iui erga commune bonum & Societa-
tem noftram ftudij monumentum.

Duodecimus iam,  ifque poftremus, induciarum exfpirabat annus:
iam armorum horror circumftrepere coeperat, dramennoua Societati
Coliegium  fedes parta eft Hallis. Sunt Halla: Belgis, quod Italis L.auretum, fedes,
jHallenft.  i n q Uam s  eleda Deiparre, peruetuftum Hannonia: oppidum, Brabantis
conterminum, tettio a Bruxellis lapide, admittendis omnium vndique
gentium, fibella financ, peregrinis maxime opportuno fitu. Eft inhac
vrbe Virginis e ligno ftatua, trecentis quinquaginta & amplius retrb
annis omni miraculorum genere nobilis: quam ab Elifabetha Hunga-
rica,nunc in Cxlites relata, acceptam olim Mechtildis religiofiflima
Princeps Hallenfibus teftamento legauir, ingens & fingulare donum.
Eft ea ftatua plurimis Regnm populorumque donariis diues: ad quam
qnotidiani indigenarum aducnarumque concurfus j fed duo ad ftupo-
rem celebres, in Pentecofte alter, alter menfe Septembri: quibus anni
temporibus hominum infinita millia per turmas & Sodalitia confluunt
votiuum Virgini munus fumrna veneratione repradentantes. Et vero

Diua:

LIBER 5 £XTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 765

Diuaz Tutelari vrbem cordi ed'e, vel ex hoc fcias, guod in tot tantiftjue
Belgij no dri turbis, cum alisE vrbes etiam munitidimaj inaximsque ab
impiis expugnarenturj h.xc  modica &c  nihil admodum mnnita interci-
pi haud vmquam quiueritj tametd perduelles, qui Bruxellarum potie-
pantur, fcepius qua vi qua fraude tentarent, etiam miračulo non fe-
mel repulfi. In hanc vrbem Societas, vbique DeipaiaE dudiofa,iam inde
a primo fuo in Belgium ingredu oculos coniecerat , excitando in pri-
inis eius cultui, vlui Sacramentorum crebriori introducendo, vitiifque
qua; vrbem agrumque poffederant exdirpandis. Euerardas certe Mer-
curianus Prouinci* Pradedu s,anno Iefquimillefimo fcxagefimo tertio,
hortante Maximiliano a Bergis Cameracenfium Archiepilcopo, dedič
diligencer operam,vt Societatis in eo oppido collocanda: aliquaminue-
nirec viam. Sed illo mox ad Comicia Generalia Romam profedo, at-
que interea Maximiliano e viuis fublato, adhaec ingruenribus tumul-
tuum Belgicorum turbis, vitra defignationem & vota res progredanon
ed. Balduinus deinde ab Angelis, & ipfe Prouincialis, rem drenue ten-
cauit, labore vano. Pod illum Thomas Saillius,cultor Deiparentis ex-
imiuSj rem propius adduxit. Is & pretium emendis iftic redibus iam
dudum compararat,&: nupere Gallia redux feroci excuflus equo, ctim
haereret in dapede, inuocata Diua: Hallenfis ope, magno viz  fpatio ad
Hallenfes vfque portas pertradus,ornamenta in facrificium deri curarat,
lpe iam tuna certidima ventur^ breui in oppidum Societatis.idemque ad
aram fupplex,infimis precibus fuam (dc vocabat) Dominamobtedatus
ed,vt,quemadmodum Laureti, Oc Hallis facrum Pcenitentia: tribunal
Sociis exerccndum traderet. Ad extremum res tantoperc defiderata,ten-
tata toties, tandem felieiter fufcepta confedaque ed a FrancifcoHenrico
vander Burcht ArchiepifcopoCameracenfi,implorata in id Alberti Prin-
cipis pientidimi audoritate. Et Albertus quidem litteris nodra com-
mendatione pleniš Senatum cohortatus, fenfit vehementer alienum.Li-
bello toto multis rationibus conferto docebant, Societatis admifllonem
primum ipfimet Principi fore noxiatn,deinde magno Hannonif Prxto¬
ri, tu m loči Magidratibus,ad quos fcilicet iam inde ante omnem morta-
lium memoriam templifacellique quoad podfefliones& ornamenta fpe-
daret adminidratio. quod munus inique a nodris occupandum foret.
Binos fe iam defignade Sacerdotes peregrinis aures daturos; fique id
paru m foret, tertium ac plures addituros;pmerquam quodMendican-
tium Ordinum Ecclefiada: folennibus per annum diebus auxilio ve¬
nite confueflent. Adhaec Reip. fu^e inopiam reprsefentabant j ac deni-
que precabantur, ne Princeps rem tantopere ciuitati (nx  grauem, pu¬
hlica: audoritati aduerfam, imperare pergeret Senatui populoque Hal-
lenfi, fnis hadenus Principibus deditidimo, necvllas rebellium partes
fecuto. Ad has preces Albertus refpondere Archiepifcopum iudit. quod
profedo hicfecit tanto rationum verborumque pondere, vtcontinuo
Princeps daret ad Senatum litteras,quibus omnino imperajbat,vtnodros
vrbe ac tedo donarent, vt liberum ad ornamenta thefaurofque Eccle-
da: aditum prarberent, vt Confedariorum exedras pro dignitate con-
druerent, vt nobifcum vnanimes,tamquam genuini filij,in excitandum

D d d d d 3 magnac

766 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

magnae Matris cultum diligenter incumberent. Hoc Prinčipis imperio
fic vtendum duxit Archiepifcopus 3 quafi ea Sociorum Miffio triennalis
dumtaxat foret, & velut in experimentum: nequeipfe inplures annos
addixerat alimenta,ratus fore (id quod cuenit) vc temporum lapfu mu.
taretur animis Senatus. Enimuero vt lana rudis tradatione fit mollior,
ita Senatum populilmque Hallenfem vfu quodam & agendi čonfuetu-
dineadeo demulfit Societas, vt quam abfentem hotruerant, prrdentcm
amarinc,atque apud feperpetuam efle voluetintj pol tu la to etiam gym-
nafio ad imbuendam religione, moribus, litteris iunentutem. CeterSfm,
poft FrancifciUn Archiepifcopum 5 quera vere parentemhabetHallenfis
familia, Antonium quoquede Winghe Abbatem Lartienlein paten¬
te m alterum agnofcit,

- Finierant interim inditcia^ & quali vno malonon fatis miferi fuifle-
mns Belgae, alterum grauius acceftit, mors Alberti optimi fapientiffi-
mique Prinčipis: in quo Societas Belgica amittebat patrem ; cuius or-
bitatis grauior fuiflet fenfus (quamquam fuit grauiilimus) nili matrem
Cdiegium  fibi feruaflet Ifabellam: cuius etiam folius aufpiciis Goliegio auda eft
Bredam*.  j$ re q x} anno m.dc. xxv. Eft Breda oppidiun extremis fere Brabantke
finibus, Hollandos verfus, amoeniflima teme regione Ecu m, quod liia
Tempe Princeps Auraicus appellare confueuerat.Haecerat Batauis mi-
litiae palaeftra, & exemplar quoddam abfolutiffimae mtfnitionis,quati-
do Ambrofius SpinolaMarchio lenta nouem menfium farne expugna-
uit vrbem: fuitque haec illa portentofa obfidio aduerlus Europae p šene
totius vires fuftentata, quam Hermanni Hugonis nollri calamus im-
mortalitate donauit. Vixoccupatavrbe,condendi ftatim Collegij pote-
ftatem ampliffimam fecit Ifabella Princeps, atque ad fubleuandos do-
mus emenda: fumptus quinque florenorum millia eleemofynas nomi-
ne erogauit. Empta domus eft oprimo vrbis loco, noftris vfibus quaft
fada, quam Societati femper deftinarant ciues Catholici • quamque
Marchio vrbe capta Sacerdotibus noftris caftra fequentibus vtendam
aflignarat, militari chirographo fuamanudato: quod omen quoddam
fuifle vifum eft futurae habitationis. Senatus Gymnafium publicum
nobis moderandum dedit. Templum qua nouo qua veteri opere
conftrudum; cuius altari primum pofuit lapidem pro Ifabella Princi¬
pe Gubernator Balanzonius, vir quam militari fcientia tam pietate
Chriftiana clarus. Verum prb dolor! non tam habitatio ea fuit, quam
breuis temporis hofpitium. Vrebat Henricum Auraicum fuae vrbis
iadura,quae &: fratri Mauritio ex moerore mortem attulerat, ciun 1
Spinola velut feram indagine cindam eripi polfe defperaret. Ergoin
omnem recuperandi patrimonij occafionem vigil, iam femel tentarat,
diftento adTraiedum Marchione Aytona Belgij tune Pro-gubernato-
rej quem celeriter aduentantem, quamuis vallo foflaque muniri iam
coeperat, exfpedare non fuftinens, vafa collegit. Iterum expertus anno
m.dc. xxxvii. feu fortuna audentem feu quid aliudiuuir, certe obti-
Capta  nuit- quanto RegisReligionifque damno, aeftiment alij. Societas inte-
r imexpulfa, paucorum frudu annorum colledo, magno fui defide-
ZcVta*.  riorelido.

Atquc

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBElGica. 76/

Atque hasc funt noftra; Flandro-Belgicte Collegia, qnorum origin.es
bfeuiter indicafTe fufficiat. Hifce velut gradibus Prouincia fefe pro-
mouit in cum ftatum, quem nune videt faecularis nofter annus. Eft
proindecur immortales gratias referamus,primum Deo Oprimo Maxi-
rao, qui fecunda bonitate fua tantillo femini, quale fparfum Louanij
vidimus, tali tempore tantumdedit inerementum. Nam qui$ fortunam
illam fperaffet in perpetua ciuilium belloium ealamitate , in tanto Rc-
ligioforum Ordinum numero, quibus alendis haud fane par videri po-
terat parna? Sed iis animis funt Belgae, & pioprmm habentfpem ipfam
virtute fiiperare. Itaque poft Deu m immortalem grates Belgarum po¬
puliš debemus, quorum beneficio intra vrbes recepti fumus }  & fuften-
tamur: n on inutiles profedo (fi verum licet dicere ) nec otiofi • fed
fecunda: vitis inftar vicem domino referentis frudu fuo. id quod mihi
nune planu m facere ineumbit, ne gloriofius fortafle quam verius dbriffe
cuipiam videamur.

C A P V T TE RTI V M.

De fmčUombm pte labovibm Socktatis fer Flmdro-Bdgmm.

I NgrelTurus in rerum geftarum campum, ne fuperbe videar noftra
venditare, non alienurn duxi primoaditu prafari folenne illudfan-
dumque Societati,A^ maiorem Det gloriant.  Hac vna maxime cauffa im-
pellit calamum, vt leduri opera noftra bona glorificent Patrem qui in
calis eft. Nec enim tanta fumus vecordia, vt ipfi nos putemus efle ali-
quid, ac non ex fandiflima Christi I e s v, quem imitandum fuA
cepimus, difciplina, poftquam omnia fecerimus, feruos inutiles pro-
fiteamur. Neceflitatem quoque aliquam noftra commemorandi vetus
quorumdam imponebat obtredatio : qua cauffa olim & Apoftolum
impulit labores fuos enumerare Corinthiis; non fane arroganter, fed
ad farna, cui nonnulli obtredabant, neccffarias (vt fic dicam ) vindi-
cias. Nonnullis enim Societas aliquando vifa eft fupernumeraria in
Belgio, quinta (quod aiunt) quadriga rota: cui verbo odiofo refpon-
dendum erat, & Caflianum illud quod in nos torquent, [lu bono  ? ita
retorquendum, Q*i non bono?  Quifquamne bomo eft vllius generis, or-
dinis, aetatis, tantillus aut tantus ? eftne boni operiš aliquod tam abie-
dum, tam arduum ? vllumne eft tempus diurnum nodurnumve, quo
fe nofter non extendatlabor? Caue iadanter dici putes ; fed quam ope¬
ram in commune bon um profiteamur, intellige. Omniurn ho m mu m,
locorum, temporum, horarum fumus, omnibus omnia fadi vt omnes
Christo lucrifaciamus. Idquamquam in dara lucepofitum quoti-
die ab omnibus cerni poteft; tamen quibus oculi vitiofb aliquo humo-
re caligant vfque eo, vtiis fuperuacanei videamur, etiam hoc oratiotlis
lumen admouendum eft, fiforte hinc vel tenuem radium veritatis ad-
mittant.Sed ante omnia, quale Belgium inuenerit Societas, verbo indi-
candum eft, vt natura foli cognita certius colonorum aeftimetur labor.-
Parebant vni Domino xvii. Prouincia:, quas Belgium no-

mina-

Belgij fta-
tm m ad¬
ventu So-
cietatu.

Ex Strada
de Bello
Belgico.

Iconoma-

chta.

768 1MAGO PRIMI SM  CVLI SOC. IESV.

minamus,Carolo V. Impcratori, eidemque Hifpaniarum Regi , quan-
do Sociorum primi appulere Lonanium. vna palam Religio colebatur
Romana Orthodoxa: non pauci interim, Sc  ex Procenbus, fola viue-
banc Religionis fpecie; quam vt retinerent, mouebantur Catholici
Principis reuerentia. Qu.i autem hominum eiTenc moreš, quis Chri- i
ftian« pietatis dočtrin«que vel negledus vel contemptus, fecuta mox
tempora docuerunt. Ruardus certeTapperus, Academi« Cancellarius
vc erat alta mente vir, & prouidus fiitnrorum, aduentantes noftros roto
complexus pečtore, cam graui gemituexclamabar: Veniftis ferius , oPa-
tres , ferms njenislis.  Tenuit hic rerum ftatus ad annum fasculi rpnum
Sc  quinquagefimum : quo -anno Philippus Rex Caroli fUius Sc  heres
Augufto rnenfe in Hifpaniam exceflit e Belgio. Exinde, quafi pacem
fecum abftuliflet, magnorum motuum fernina fpargi caepra. Crederes,
fubdučto fole, caslum obdaci nubibus, & fenfim colligi procellam,
qu« Prouincias deinde miferabiliter inuoluit. Poft feptennij fpatium
erupit peftis, vlcere iam maturo; atque hic eft ille fatalis annus fexage-
fimus fextus, aperta confpiradone quorumdam Nobilium , populi
feditione, furiali haereticorum incurfu, templorum violatione, Religio¬
nis clade infamisftantarum,quas adhuc patimur, turbarum origo, cum
ad eam diem felix Belgarum natio in concordia Sc  tranquillitate vixif-
fet. Quatuor tune ac viginti annis Societas Belgium habitarat, Sc  pau-
carum vrbium tnoenibus tota claudebatur. Partem maximam Louanij
erant, locis aliis perpauci: aliquot pr«terea velites huc illuc, qub voca-
bac.maior neceffitas, volitabant. Nec vero Socios fagiebat patri« in
minam prascipitantis infelix ftatns. At exigua manus quid magnopere
poterat aduerfus adeo robuftam impietatem? vndique Germania, Gal-
lia, Anglia, qnibus Regnis Belg« coronamur, peftem afflabant; Sc
difpofitis animis facile adhtefit lues. In fomitem cadebat ignis; corpus
vitiofo plenum humore morbus occupabat. Deusbone ! in tanta So¬
ciorum paucitate quantis pugnatum viribus auerruncando malo! An¬
dreas Boccatius (vt ex vnius conatu difcas omnium ) Leowardiam ex-
currerat,cum faerilegi illi,tamquam emiffi Orco cacodasmones huma-
nos vultus induilfent, incredibili audaciain imagines,in templa, in
altaria inuolabant. Neque e faero erat nec profano Magiftratu, qui
pro fančtiflimis ftaretaris: fortiffimum quemque abfterrebat metus ex
periculi magnitudine. Solus Boccatius, parata in omnem cafum con-
ftantia, murum fe poliiit pro domo Dei. Immixtus infanis agminibus,
modo (ingulos, modo vniuerfos, blande, minaciter adortus, orabat
terrebatque ea libertate animi, vtprodigij loco habitum fit, non furen-
tis alieuius ferrofuilTe trucidatum. Multi efcelerata turba, fuam dete-
ftati infaniam,defertis fatanaz fignisdomum abire. Ceteros aliquamdiu
ftitit vox imperterriti Sacerdotis, Sc  quodam ftupore defixit. Verum
deliberata plurium impietas, incentore diabolo, refumpfit animos;
claufifque auribus ad Boccatij fiue minas,fiue preces, perfecit denique
deftinatum fcelus. Aliorum Patrum alibi par conatus fuit: nec defpe-
rabatur vičtoria, fi vires iunxiflent quibus par erat maiorve rado pu-
gnandi. Sed fuerit hoc patri« fatum, deličbis maiorum noftrorum eam

r  calarni-

LIBER SE XTVS>  SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 769

calamitatcm piomeritis: certe pax, qux Religione maxime conftar,
niimquam deilide fend reuocata cit, hžercnte fcmper in vifceribus h se¬
re fi, turbani in o m ni 11 m caulsa. Nimirum non perinde rcciiperari fani-
tas, vt fcruari poteit. Minitannbus morbis plerumque parua cautda
occurrirur; quos, vbifanguinem occuparinr, longa medicina vixfanet.

Atenim re non integra quid/agas? Cepit Societas ex neceffitate confi-
lium 5 & ingentibus animis partes Belgij segras fanare aggrefia. Quid
profeceritnon dicč; fedquse adhibuerit remedia, quam operam impen-
derit, mearum partiumeft breuiter indicare:in quo,ne fim infinitus.fa-
ciam quod Poets,qui ex innumerabilibus Herculis laboribus, in com- Dttodecim
munem humani generis vtilitatemcxantlatis,prscipuos celebrant duo-
decim, ceteris hominum coniedurs reiidis: totidem ego labores n o-fonttiones.
It ros, fine fnndiones, quibus Belgioprofuimus, non celebrabo, ac ne
explicabo quidem; fed obiter attingam, fatis habens digitum in fontes
intendifle: quosquipropiiis adierit, intelliget nihil a nobis pratermif-
lum, quo reftauran res Catholica, & animarum falus fine publice fiue
pnuatim procurari potuifle videatur.

CAPITIS m. s e c Ti o 1.

De auotidiftm l/tboribrn Societutis.

P Rimus labor, Catechefis, prafens aduerfus Fidei peftem antido- Vrimut
tuni, fi terrarum vfpiam, certe inFlandro-Belgio Societatem lire- lahor > Ca -
nueexercet. Maiori nihil ardore compledimur. Neque in hoc, opR uehe -fi l *
nor, quifquam nos ambitus ačcufat propter adionis humilitatem: fed
quod fplendori deeft,abunde compenfat vtilitas. Qua enim aliafun-
dio maiorem frudum habet,aut certiorem? Tabulas rafe funt ingenia
paruulorum; quidqnid infctilpitur, tenent: atque vt infcripts arbufcu-
lis nota crefcunt vna cum cortice, fic stati tenera itiditi moreš cum
ipfis furgunt annis, & in fenedutem validiores eunt. Ad complexio-
nem corporum refert vel plurimum, quo lade nutriantur infantes; ad
animorum indolem, quiblis pneceptionibus pueri imbuantur. Sscu-
lum cit & vitra, cx quo Reip. Chriitiana graui rnorbo, in Septemtrio-
ne prafertim, laborabar. Cauifam morbi, quod folct peritus Medicus,

Societas explorauit. Deprehenfa eft prana iuuentutis educatio;hac to 1 -
lcnda erat, vt perfeda fanitas fequeretur. Quid enim iuuetramorum
amputatio, Rante radice, nifi vt magis etiam repullulent? Staret hodie-
que Belgis incorrupta Religio (fic ornnes fentiunt) ftaret cum Religio¬
ne pax, cum pace felicitas, fi inilitutionem habuiifet iitius faculi iuuen-
tus. Hnc 'igitur manum Societas admouit, & atatem illam pracipue
amplexaeft, cuiusaut vitium autvirtns in omnes vita partes, velut a
radice in ramos fuccns, extenditur. Duo pracipue inuenta funt in re-
medium mali, Catechefis, & Schola. lila, cum eifet Belgis infolens
ChrifHana rei tradenda ratio, ftatim varia iudicia fubibat; fed mox
omnibus feprobauit frudu fiio. Dici non poteft, qnanti ad eam, vt in
vrbe aliqua inllituebatur,fiercnt concurfus,non puerorum modo, fed &

E e e e e adulto-

T eftimo-
tnHm Ho¬
stij Archie-
■ptfcopi de
nošlro ca-
techiz.andi
fiudto,

770  f M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

adukorum; parquippein vtrifque erat rerum ad falutem Iciendarum
ignoratio. Multitudinem nulla iam templa capiebant, trabes & teda
Gonfcendcbantuij fcalis grandioribus, qudd humi dec tlet locus, grada-
tim infiftebatur. Currentibus etiam calcar addendum Patres pucauere
fuauigratoquecarmine, quod pueri puellxque pro condunento inter-
cinebanr. Ingens populi inuitamentum id fuit, & quo fatiari aures
non pode videbantur. Pra;ter voluptatem, duplex inerat vtilitas: nam
pnecipua Fidei noftras capita, & falubria monita, & varia pietatis in-
citamenta, numeris illis comprehenfa, in aures auidas dnlciter influen-
tia,  alte inhaerebant animo, & deriuabantur in moreš. Deinde illud
impetratum, 'vt impurae cantiones, certiflima iuuentutis corruptela,
magnae animorum peftes, velur exfilio damnatre, conticefcerent. Catc-
chifticae enim illae, non modo in officinis & plateis, fed etiam in con-
uiuiis &publicis epulis refonabant: nec femel fuic cum adhas fym-
phoniaci filere iuberentur. Mitro dramata, difputationes, fupplica-
tiones, & id genus excitamenta, quas rapiendis puerorum & vulgi in-
geniis tenendiique folers excogitauit induftria. Batauorum multos in
Brabantiam Flandriamque, cum per inducias tutum eflet, exciuic farna
catechefeos. Dordracenus Conful Siluamducis ingreflus, poftquam
interfuit Catechifmo, palam profefTus eft Socieratem docencte iuuen-
ruti natam efle, & per folas patrix leges ftare, quo minus fuos ipfe libe-
ros in difciplinam noftram traderet. Brugis honefta mulierHollanda,
audito Catechifta, Prb perfidam, inquit.,hrereticorum fidem ! Iefuitas
mihicacodsemonas depinxerant, quos ego hi c tamquam Angelos con-
remplor. Gandaui puella clam hrereticis parentibus catechifmum fre-
quentabat. id vbi cognitum, muka domi pertulit indigna; & tamen
illa iam catechifticis inefcata deliciis, contempto verberUm metu, fre-
quentare perrexit, fuaque conftantianon modo fregit parentum iracun-
diam, fed etiam expugnauit errorem : ambos enim illos, & nouem in-
liiper qua fratres qua forores, caelo luctata adduxit ad Sacerdotem no-
ftrum,  Catholico ritu Ecclefia; reconciliandos. Similia fuere muka,
nec vno loco, catechifticae vtilitatis exempla. Sed conftantias confulen-
dum erat: itaque piorum hominum ftudia inuitauimus, impetratis a
jRomano Pontifice Indulgentiis, quarum fit particeps quifquis in fena
catechifticam nabis collaborat. Magiftratus quoque variis locis infi-
gnem operam contulere. Iprenfis quadringentos annuos florenos in
puerorum praemia decreuit: Cortracenus catechumenos partim largi-
tionibus allexit, partim compulitaučloritate. Statuit enim vt parcntes >
quorumnon femper integerrima Religio, quamlibec filiorum ablen-
tiam grauitere, quartam exf!lio luerent. Seuera neceftitas, fed felix,
quia ad meliora compellit. Interim vt pauperibus propria eflet iliece-
bra, alibi panem, alibi dodrantis cenfum in flingula capita conftitutum,
conftans, vel Antiftitum, vel Senatus, vel aliorum hominum, fingulari
pietate praeftantium, liberalitas perfoluit. Nec vero vrbanus tantum
eft hic nofter labor; led rus omne peragramus,& late per campos Fidei
lementem fpargimus. Qitam noftram operam luculento teftimonio
commendatam olim voluit Mathias Houius Mechlinienfis Archiepi-

fcopus,

liber sextvs. sogietas flandrobelgica* 771

fcopus,huiufcemodi verbis: Docet triftis experientid , per bellorum  e> bare*
fum tempeflatespretentaš, run prxfertim , deperditam ejfe rerum dimnarum,

Jr adjalutem neceffariarum cogmtionem , maxime in pueris iuuenibus hac
iempejlate natis. Jžhtare pergratum nobis accidit JI udi um namer <mdor mn
Tatrum Societatis  I e  s v, quos intelleximus pr o fuo in dmmarum falutem zelo t
adpagos qui tuto dccedi pojfunt, pdjfim excurrere s & rudem populurn , ac
prafertim muentutem , doclrinis ad integritatem Videi Jr probitatem rnorum
tnjhtuere. Jshiod vtpium eftopus, Jr hoc temporehisque loeis pernecejfarium i
optimis quibufque Paforibus Jr populi Pr&fettis acceptum ejfe non dubitamus.

Vt autern mdior bmc fnittm furgdt, Jr plures Deo per diSios Patres lucri-
fiant, obfecrdmuš in Domino, Jr nihilommus diflriffe prtecipiendo mandamus
omnibus Paforibus quorumcumque locorum ‘Ditrcejis nofira , ad quos forte
diclos Patres noenire contigerit, n)t ipfos benigne fufcipidnt, & in fuas  £0
clefiasgratdnter admittant , populurn , & prafertim iuuentutem, ad eofdem au~
diendum conuocent ; & tam ipfi, quam ^Domini tempordles, eofdem in boe pid
ojfcio adiuuent, quandocumque (Jr quibufcumque poterunt modis.  Et fane
noftri tune Louanienfes circumiacentem vrbi regionem, qua tututn
erat ab hofte, in tres &viginti pagos partiti, quothebdomadis adibant,
per quamlibet casli intemperiem, per alte cumulatas niues, effii fos
nimbos, lutulentas vias, nullo ignis, nullo cibi potufve admiflo folatio;
vnde magna apnd rufticanoshomines erat eorumaučloritas abopinio-
ne virtutis. Quae Louanij, eadem vbiuis,in excolendo mre Sociorum
induftria,& par tradenda: Catechefeos labor. Atque vtardorem videas,
haud nofttis contenti viribus,alibi ftudioforum pientifiimos,alibiSoda-
lium, tamquam venaticos,in agrum emittimus, fandam adutos prav¬
dam, frequentia dico rufticanse iuuentutis agmina ad Catechefin col-
leduros. Illud quidcm mihivideor fineinuidiaemeta pode dicere, in
erudienda Chriftianis legibus iuuentate nihii adhuc cura: & operae d
nobis videri praetermilfum; perinde quafi hac vna maxime caufsa viue-
remus in Belgio, atque hic potiflimum nobis proprius, vt fane eft, per-
mitteretur labor. Nec vero fubterfugimus hoc quidquid ett oneris,
fed Ižeti fuftinemus, memores hac in primis fundione cerni germanos
Ignatij filios, qui & nos voluitin folenni profeflionis formula nomina-
tim curandse Catechefeos meminific. Quo autern operae pretio fufti-
neamus, azqui ftatuant rerum asftimatores. Explicatur Catechifmus
vnius anni fpatio, decies millies, feptingenties, quinies & quadragefies;
numerantur catechumeni duo & triginta millia quingenti & odo.

Alter, & affinis priori labor, Scholae, virtutis fimul dodrin£quc Secundus
gymnafia. Illud, opinor, nemo, licetiniquus alias rerum noftrarum
reftimator fi modo tempora inter fe poteft comparare/inficiari fuftine-
bit; ante Societatem iacuifle ingenia plerorumque Belgarum, conclusa
eruditione intra paucos, qui, velutobdučlo nubibus cado rara fidera^
hinc illinc emicabantrnunc autern floreredodrinam, viris magno nu-
mero litteratis, tamquam pleno fideribus eselo,fplcndente Republica.

Nec vero id magnopere mirum videbitur cogitanti ante noftrum ad-
uentum feremercenarios fuiflfe dodores, quibus nec optima erat do-
cendi methodus, nec fummus labor. Hinc multis vrbibus Latinitas

E e e c e 1  nulla

H at  e tiči
felas So-
cictatis
fcholat
fuis inter~
dicunt.

772 IMAGO PRIMI SACVLI SOC. IESV.

nulla tmdebatur; vnde incredibilis exfiftebat inTcitia. At Societas Sc  mi¬
rnem m Magiftrprum Sc  dočtrinam gratuitam dedič. ex quo fačtum
vt infinita Ihtim eftet diTcentium multitudo, ac breui patria dočlis
hominibus lmpleretnr. Quot millia Belgarum putas per nos bon is
artibus inftituta? Haud difficilem coniečluram hinc accipies, quod an-
nis fingulis plencquc ciuitatum difcipulos noftros videant amplius tre-
centos, alterum tantum Bruxella: Antuerpiačjue; nuperetiam, cum res
noftneftarenc, mille propemodum Traiečlum, ac parne tondem Silna-
ducis. Pra;ter Latinic G ram matica: partes omnes, tradimus Ppecicam,
Oratoriam, Hiftoricam, Antiquariam> Dialečlicam , litteras Gracas.
Aučlores prsdegitnus veteres illos principes litterarum Sc  parentes 3 fed
caftos omnes Sc  pudicos, ne qua obTcenitas pnetextatos inquiii£t mo¬
reš adolefcentum. At Magiftri labore Tedulo,& diu meditata induftria
latentes ingeniorum igniculos Iblerter eliciunt; Tubmicantes laude, ho-
110 re, pracmio accendunt* virtntum educunt Temina, natura: vitio aitiTis
defofla; prarclaram indolem velutgemmam ad cotem exigunt, infor-
mant honeftis moribus, Sc  ačtioneliberali. Sed quod pnecipue in Tcho-
lis Tpečlamus, religio eft ac pietas Chriftiana. Hinc expiicatio Tre-
quens Catechifmi, hinc exhortationes Tacra:, hinc Litaniie Tabbatina:,
hinc ftatus Sacramentorum vfus-, hinc Angelica: minorum, Parthenia:
maiorum Congregationes. Qua tanta iuuentutis cura a(Iequimurj vc
fchoLc noftra: mit magnorum in Tacra ciuilique Republica virorum Te-
minaria. Circumfer ocuios, alibi Canonicorum, alibi Senatorum in-,
tegra Tpečlabis Collegia ex Tolis diTcipiinie noftra: alumnis. Sed Sc  Re-
ligioTorum Ordinum iuredixeris altrices: ita ex iis vbique multos, fi
circumTpexeris, deprehendes.

Quare minime mirandum, eXoTasefte fingulariter hrereticis, qui eas
Tolas, ceteris quibuilibet impune permiflis, Teuera lege interdičlas luis
voluere, tum quoquecum duodennes indacias haberemus, ftatuta cen-
tum florenum in menTes Tingulos mulila. quam adeo graucm Sc  ini-
quam, nonnulii filios mififle deprehenfi, pependerunt; nectamenab-
fiitere, rati tam bonam in litteris, moribus, orthodoxa Fide inftitutio-
nem quantouis fortunarum damno Tapienter emi. Et tamen, quod mi-
rere, haereticornm aiiqui Tuam ipfi prolem,diffimulato nomine, in no-
flram dare difciplinam gaudent folius amore dočtrina:, quam fibi a
Tcholis noftris maximam pollicentur. Ceterum hanc docendorum
puerorum prouinciam merico xftimatam viriquoque magni ambiue-
re; & vero dignus eft quouis vel Tapientiftimo labor. P. TEgidius de
Coninck ex tanto Theologo fieri Grammaticas votis omnibus preci-
bufque contendit. Iudocus Bonte,quain vrbe rexerat noftros,pulehrum
habuitdocere Rudimenta. Sapientum vox eft, ft pra:tergymnafia nihil
foret quo Reipublica: prodeflet Societas, merito fuilTe in Belgium ad-
uocandam, Sc  quibus gaudet teči is TortuniTque omnibus dotandam.
Rumnondani Senatus pubiicx exftant littene, teftantes incredibilem
iuuentutis mutationem vel vnius anni fpatiofačlam per Societatis Tcho-
Ias. Henricus vero Cuyckius Epifcopus ad Albertum Archiducem ita
feribebat: Meliorem nune cogitationem fufcepmm requrrcncU a Patribut So-

tietatit

LIBER SEXtVS. SOCIETAS FLANDRG-BELGICA. 77I

eietatis  Ie s v littera.ru fcbola: qu£ non Ruramundana: t ant um cimtati }  fed
toti huic fupernte, G eld.ru ^ VVertanz quoque (ff luhacenf nobis contermm<e y
& Cliuenfi prouincia magno r vfui }  adeoque necejjaria efl fut ur a.  Verum quid
teftimomis opus, vbi res ipfaloquitur, communi Belgicarum vrbium
firmata confenfu ? Ad fcholarutn laborem pertinent Seminaria: quai
opinione multornm, maius habent opera? predam, fitenim non raro,
vcexparentum indibgend & imperita gubernatione fubnafcens filiis
perniciofa libertas & moram corruptela omnem auferat fcholarum fru-
dum; neque in bonam frugem femina qux Magiftri fpargunt, crelce-
re patiatur. Quod fi ad Magiftrorum conarus accedat etiam domeftica
difciplina, tu m fcilicet omni ex parte cautum eft iuuentuti, vt iam ne-
queat in reditudinem non decenter adfčendere. Hoc fine Seminaria
conuidorum funt. Ec Louanij quidem propc fxculum eft,ex quo Aca-
demix florem domi noftrx alebamus, pardm Philolbphix, partim
Theologix dudiofos: qtiorum vt profedui confuleretur impenfius,
doniedicis quoque ledionibusac difputationibus exercebantur, eoque
primas fere inter condifcipulos obtinebant. Ornabat ingeniorum ex-
cellendam magna variarum gentiumnobilitas: Cardinalis Augudanus
nepotes habebat duos, &Tridentinusfuos parabat mittere, fi non Pa-
tres tedi fui angudias excufaflent. Diflipauir omiiia funedus ille turbo
ciuilium beltorum; neque podmodum redaurata res efl: propter cre-
fcentem nameram noftroram, quos vix ipfos capiebat habitatio. At
nune Antuerpiaz ex folis Humaniorum litterarum dudiofis florentilfi-
mum Seminarium, haudquaquam illi priori impar fiue numero fiue
dignitate, quamdeB v epublicabenernereatur, alienifacio iudicij: Pa-
trum certe, quigubernant,omnis in hoc efl: cura & quotidianus labor,
vt iuuentus illa nobiliflima ad Chridianam pietatem, ad optimos mo¬
reš, ad perfedam eruditionem fingi formarique poflir.

De grauioribus,quas tradimus, fcientiis quid attinet dicere ? Louanij'
Theologiam, faerarum Paginarum interpretationem, Hebrxa, Mathe->
fim publice profitemur: nam Philofophia domedicis inciufa cancellis,
cuius nefcio piaculirea,necdum in lucern penetrare permittituigTheolo-
giam moralem Antuerpiae & Ipris,Epifcoporum rogatu,ac prxterea Ca-*
cras Litteras Antuerpix. Adhxc Gandaui, Brugis, Winocibergis, Silux~
ducisdodrinam faeram tradidimus; & Gandaui quidem vno tempore
Monafteriis tribusmunc fupetfcdcmus/ormans nodra eruditione viris,
qui Societatem hac laboris parte leuent.

A leholis ortumhabuere Sodalitates,prgclarum Ioannis Leoni) Bclgx Jj n r iUs s
inflitutum. Is Romx primum , deinde Parifiis, colledam liib tutela dJiutcsi
Virginis iuuentutem piis excolens fundionibus, tanti operiš aufpicium
dedit . Quo nomine ad vrgenda ccepta Belgx potifiimum mouemur.

Et fane in hoc labore propria quadam verfamur cura diligenriaqucj
Nullum Sodalitatis prxtcrmi(Tum genus, quod ex proximi vlil efle pod
fit. Latinas, Flandricas, Gallicas, Hifpanicas excirauimus; & pro xta~
tum ordinumque differentia diuerfas. Louanij quatuor funt Latinx,
Theologorum, Iurifperitorum (in qua & Medici) Philofopliorum, &:
quarta peculiarem profitentium pietatem. I11 aliis Coilegiis Latinx du-

E e e e e 5 diofo-

774  IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
dioforum dnx  , Mariana Angelicaque: & praster lllas alia quoque La¬
tina ex viris optimatibus floret Bruxellx, Mcchliniae, Antuerpiag cjuon-
dametiam Siluarducis, Brugis & Gandaui v fed in Flandricam mutari
ex vfli fuit. Supra confuetos quotDominicis congrefliis, feftis quoquc
Virginis diebus ad frequentiflimum nobiliflimumq-, auditorem folennis
habetur oratio. Gallica Sodalitas Antuerpiae in primis triumphat. Flan-
dricarum maximus vbiqup vigor; ac fere his gradibus diftinguuntur.
Prima ciuium coniugatorum , altera iuuenum, adolefcentum terna,
quarta puerorum. Habet noftra Prouincia Sodalitates nonagintarnume-
ru s  Sodalium 137x7- Antuerpia fola decem Sodalitatibus gaudet- in iis
tria facile millia Sodales . Atque hic videas (quod terrarum nufquam)
congregandis Sodalibus amplum fplendidumque atdificium augufto la-
pide ab ipfis dudami fundamentis.Enimuero Sodalitatum magna Belgis
opinio eft, magnus amor. Grauiflimi Senatores , Nobiles, Principefi
que inferipti albo. Ruraemundat Hermannus Comes Bergenfis, Gel-
arici Dacatus Gubernator, cumHemico Vweno Geldrici Senatus Can-
cellario, palam in templo noftro ante aram principem vfitata verbo-
rum formula fefe Virgini obligare honorifieum & gloriofum habuere.

Annai.con- Iufto Lipfio Louanij abefle a coetu magna religio erat: nec femel dimi-
diato prandio deferuit conuiuas, vt Sodalibus intereflet. Quid fr udu m
dicam ? immenlus eft, nec in obfcuro latet. Annus vnus Louanij Soda¬
lium fexaginta variis Religioforum Familiis confignauit. Quidni liuc
referam Sodalitia vtriulque lexus variis per nos inftituta locis ? Mechli-
iiire duplex eft: alterum moeftae Virginis in ipsa Parochiali arde Maria¬
na, cui ciuium 4691. intra odiduum nomina dedere, nec muko poft
7000. alterum immaculatae Conceptionis in aede Hanlvvicana. Adle-
guntur iurati propugnarc Mariam  fine originis labe conceptam.
Prima dixit faeramentum, & nomen fua infčripfit manu Arcliidux
Ifabella: poft eam Archiepifcopus Mechlinienfis, Collegium Canoni-
coram prope vniuerfum, pars Senatorum maxima , integra; Familia:
Religiofe. Quin & huc refer Sodalitia D. Iofepho Virginis fponfo
Alofti, Mechliniae, aliisque locis cxcitata . Nec tacenda S.Crucis So¬
dalitas Cortraci, & D.Barbaras in caftris Regiis, & Sandorum omnium
Louanij. Habuit & finim aliquando vfiim Sodalitas militaris fandifli-
mx  Euchariftia?, anno fefquimillefimo nonagefimo fecundo: qui annus
foeda beliorum tempeftate infamis fuit. Louanio imminebat hoftis.
Academicorum & ciuium plerique diffugerant. Noftri, conflato ex re-
liquS iuuentute Sodalitio, conftitere. Finis erat, rei Cathclicre vrbifque
defenfio. Ododecennes, exclufis minoribus,adfcribebantur poft puhli¬
cam Romana: Fidei profeflionem, iurati ad vnum omnes protuenda
illa fanguinem fundere. Quotidie in armis erant. Sandiflimam Eu-
ckariftiam , fi quando fiipplici ritu per vrbem deferretur, ftipabant ar-
mati. Mouit tam generola pietas Clementem VIII. ad faeram legio-
nem illam magnis dotandam Indulgentiis : vnde tantus creuit animus,
vt, audito a:ris campani Ib n o, quem vili hoftis indicium de turri ipecu-
latores dabant, continuo euolarent portis, hoftemejue illata plerumque
clade repellerent.

Ad

LIBER $EXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 77$

Ad hoc de Marianis Sodalitatibus caput reuocanda eft omnis pietas
cultui honorique Virginis feu inftituta per nos, feu poftliminio reftitu-
ta. Ordior a ftatuis, quarum princeps lila Sichemienfis, fiue Montis
acuti , venerationem fuam pracipue nobis adnitentibus accepit. Res fic
habet: Primam in quercu ftatuam vel flammis abfumpfcrat, vel abf-
truferat furto facrilegus pradonum furor. qua dolens ladura ciiiium
Sicliemienfium aliquis, egregie in Deiparentem pius, aliam ipfe iconem
poliiitj eratoue tum Sichemis militare prasfidium, & qui praefidiariis fa-
cra miniftrabat Sacerdos nofter. Is Ganonicis precibus vacaturus col-
lem frequens infcendere pietatis ftudio, Sc  quoties infcenderet, mira fpi-
ritus dulcedine perfundi. Hinc aeftimata loči fandimonia, mittere ed
militem , praslertim ajgrum: qui non raro fanitatem referebat. Hifce
nofter prodigiis impulfus admonuit accolas,notarent porro locum haud
dubiedharam fandtiflimas Virgini, & aliquando celeberrimum deuo-
tione populi futurum. Sacerdotis vocem pro oraculo ruftici acccperc.
nec dičtr fidem elufit euenrus. Aučtis in dies miraculis, auda morta-
lium pietas vndique confluentium: quibus expiandis inftituendisque
pr.Terant noftri Louanienfes, audoritate Archiepifčopi Mechlinienfts.
Certe vno Mariae  vifitantis fefto die viginti inillia homines cenfl
funt in loco . Ringebatur ea celebritate Batauus , quam noftri quoque
proclamatis in Aflumptam Virginem Indulgentiis audum ibant. Sed
ille fiimpta ex diftantia noftri militis Oftendam prementis audacia,cutrt
deceni equeftribus turmis aduolat infeftus intempefta node. Bernardus
Oliuerius Prouincialis,qui tribus cum Sociis tune agebatin loco, raptim
Virginis ftatuam feque abdit liib nobilis viri tedum . Comelius a La-
pide, Sociorum vnus, hierothecam arripit, alij alia ; Sc  incertam paritet
moliuntur fugam. Inter haec impij in templum irrumpunt: quod ablata
ftatua argentoque vacuum frementes,fiibiedis fepefacibus nituntur ex-
urere:fruftra;ftante pro fuis muris Dei parente.Magis lune, vnde mitcfcere
oportebat, exafperati, quidquid obuium vaftant, multisque mortalium.
ex fuga retradis, prasdam opimam agunt. Cornelius hierotheca anxie
diues, inter hoftium manus, captis vtroquelatere Sociis, nuneupato ipfe
Virgini voto in hurnile arundinetum fefe abiicit, & immifli explorato-
ris parne pedibus calcatus euafit oculos ac manus. Quid Hallenfis Di-
ua ? iam eius religio non param erat imminuta. Stabant fubinde in ve-
ftibulo, ipfaque in a-de diuinatrices, fanandi pecoris artem, Sc  id genus
maleficia populo venditantes. Sordium vbique plurimum , ara non fa-
tis pro dignitate Virginis ornata. Peregrinorum nec centefimus quif-
que expiabat animum penuria Sacerdotis. Tot indigna mouere Princi-
pem Albertum Pium, vt pro imperio Societatem Hallis locatam vellet:
per quam continuo procurata mundities & ornatus; eliminata religio-
nis dedecora; Sacerdotes dati poenitentibus; honor templo, ftatua, Vir¬
gini ex integro reftitutus . Siluaducenfibus quoque nuper, cum res fta-
ret Catbolica, latentein domi thefaurum aperuit Sacerdos nofter, quan-
do ex multorum annorum tenebris in lucern produxit Mariae  Vir¬
ginis ftatuam peruetuftam magnis illuftrem miraculis, quae fuo etiam
ftylo ipfe fecit orbi manifefta. Iamque vel maxime feruebat populi

Cultits B,
Virginis
mul tirno -
dis pro-
cnratus.

776 1 M A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

kipplicantis ardor , illamque pietatis flammam nouis foacre mifaculis
Deipara pergebat, čiuti in euin diem inuida vrbs in hoftium potefta-
tcm venit. Statuam, vrbe capta, ne aut periret, aut line honore iaceret
in tenebris, Bruxellas transferri voluit IEabellm Archiducis pietas; vbi
Diualoco non animo mutata, non ceffat kipra naturam benekcia firis
Sta tu<<>  impertire cukoribus. Quid nune dicain ftatuas recentiores noftris in
B. Ftrgi-  templis coIlocacas,& a mortalibus fupra kdem coli,& tnultis clarere mi-
Tos ere ti  « r aculis?Dunkercm Virgo eft ex quercu Sichemienk,cuius apud populum
ingens veneratkg&venerationis hec potiflimum origo. Anno m.dc.xxi.
magnum argenti pondus ex Hifpania in Belgium vehebant naues oeto,
quas adueria tempeftas a kuo abreptas curki,vitra induciarum terminum
detin litin mari;neque iam procul portu erant,cuminhoftilemBatauo-
rum inciduntciaflem. Ceteris in poteftatem redadis,euadunt dum certo
Virgmis benekcio. Nauarchorum, qui duabus illis pr mer ant, vxores,
acceniis in templo noftro lumimbus, vota Dium faciebant, &Ienfere
propitiam. Prodigio krnile vifum eft , nauium alteram, tametk duo-
decim non pluribus inftručlam vedoribus, aduerkis tres lioftiles mili¬
te omnique bellico apparatu inftrudiffimas in ipfo vrbis confpedu de-
pugnafte ad horas aliquot, & inkgnem cladem intulifte. Magna exinde,
apud nauticos in primis, erga Diuam noftram reuerentia, pietas, kdu-
cia. Illius implorato patrocinio, lmti mare confccndunt; illam in tem-
peftatibus deuoti inuocant, & maris ftellam experiuntur ; ad eins aram
reduces ftta vota perfoluunt. Nomen inditum Virgini Auxiliatrici }
quo nomine templum iliiciuitas pokrit. Quotidie magnus mortalium,
& ex longinquo, concurfus: donaria infinita : lampades ex argento
multm : luminum ingens copia, & anathematum cereorum argenteo-
rumque. Prmterito anno bis milic quingentm fexaginta tres candelm
nouemdiali fpatio Virgini natm luxere; biduo pbft quingentm odoginta
quinque, vix Vt Sacriftm dno accendendis collocandiscjue fufficerent. In-
gentes non lem d cereos Magiftfatus, prmfidiarij, clakaarij, publiem
ciuium Sodalitates, quas Guldas vocant, ritu lupplici pokiere . Neque
vana deuotio eft: certat cnm clientum pietate beneficentia Patronm. In
miraculis illud teftatiftitnum elucet: Corneliam Michaelis Dunkerca-
nam mulierem, fcedum in modum vlcerolam , lieruis omnibus diiTolu-
tam,perpetuis conkidatam febribus medici depokierant. Maritus Ioan-
nes Vnceta, loči prmkdiarius, kt vxpri audor implorandm Virginis
Auxiliatricis. Paretilla: votum concipit notiemdiale viktandi templi.
Fulcra poftulat, quibus niti fimul ccepit, fimul corruit, trium hominum
manibus kibleuanda: non defperat tamen, & inuocata Mariae ope,
kippoktis denuo fuleris le vtcumque krftentat. Mira res, feukt cum
animi kducia vires corpori accrefcere. Molitur gradum, & mgra mem-
bra fen k m ad templum trahit.ibi Pcenitentim & Euchariftim Sacramen-
tis refeda, muko quam venerat conkrmatior reuertit domum. Idem
kt akero tertioque die •, & iam fulero dumtaxat vnico inceiTum iuuabat.
Quid muka? ante nonum diem euanuerunt vlcera, membrorum reuo-
catus vkrs, perfeda kanitas recuperata. Illico Epifčopi Iprenks, a quo
Sacra Dunkercani petunt, audontate inftituitur examen , teftes audiun-

tur.

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 77 f

tur. Iurati fubfcribunt, Andreas Canton prima: nota: Medicus, Fran-
cifcus de Soria, & Daniel van Halle chirurgi, Antonius Gamos figni-
fer, & ante omnes ipfa Catliarina cum Ioanne marito . Hifce teftimo-
niis permotus facer Iudex lolenni fententia miraculum pronuntiat. de
tanto beneficio agendis Virgini gratiis, a Senatu populocjue Dunkerca-
no publica Supplicatio inftituta. Winocibergis eleganS ex Foyeilfi quer-
cu ftatua coli coepta eft anno M.DC.xxxi.cui nomen datum Milericor-
dia: Matri. Hancquoqueciuiumquotidiana religio, accenfis'cereis, &
appenlis anathematis , celebrem facit; celebriorem ipfa fele Virgo, col-
latis in mileros mortales beneficiis quotidianis. Ex eodem Foyenfis Di-
ua: ligno ftatuam habent Bruga:, Cortracum, Belliolum , Aloftuna,
Mechlinia, Rurasmunda, vbique cultu & miraculis celebrem. Cortraci
polita eft anno m. dc. xxxii. quam lolemnibus ca:remoniis confecra-
tamex Collegiali Virginis xdc  in templum noftrum infignis liipplican-
tiuin pompa deduxit. Prorequebantur Canonici, Magiftratus, noftri
Patres, dilčipuli, Sodales, ciuitas vniuerfa. Nouem millia hominum
eo tempore facris epulis accubuere. Quotannis redit lolennitas nouem-
dialis: &c  anno quidem proxime luperiori, iefta lucePraerentationis, in-
ter innumerabiles cereos luxit infignior a Senatu ipfo fuppliciter obla-

tus. Iuuentus autem ftudiofa ternis pyramidibus litlpenderat cen tenos^
in memoriam anni liecularis a Societatetum inchoati; & cauftam nu¬
ni eri explicabat chronica epigraphe:

VIrgInI fraesentataE
anno soCIetatIs IesV CentesIMo
Centenos Cereos praesentaVIt
IVVentVs CortraCena.

Graftanti Cortraci peftilentia anno m. dc. xxxvi. voluit Senatus vrbe
tota circumferri Virginem noftram. & eximia prorfus illa lolennitas
fiiit ciuibus admirabili pietate liipplicantibus. Exinde remillior conta-
gioj &, quod mirere, inter infečtas vn,dique ardes Collegium noftrum
intačhim, quafi liiam domum Maria defenderet. Haud ablimili
pompa Brugis anno m. dc. xxxiii. in tedem noftram ex Cathedrali
Virginis ternplo ftatua illata eft, profequentibus Canonicis ,incredibili
ciuium frequentia, maiori aere campano ad triumphum perldnante, plus
mille facibus ex cera virgine collucentibus. Fauorem liium Deipara
illuftri miraculo probauit. Pra:fečta Religiofarum Monialium de Be-
thania diu grauibus confličlata morbis, & a tribus Medicis depofita, ad
Virginem, in ternplo noftro deuotione iam celebrem, fpes fuas & lita
vota conuertit. Oblata ibidem cereo leptemplici, curatoque ad aram
Sacrilicio, repente recipit fanitatem illo maxime tempore, cum pra: cru-
ciatuum immanitate animam agere videretur. Miraculum ab vrbis
Antiftite legitime dilcuftum comprobatumque eft anno m. dc. xxxv.

De Gandenli Virginis ftatua quid dicam,qua: magnum iplafertur elTe
miraculum. Eam haereticus olim apud Batauos ceruiliae cottor in ar-
dentem coniecerat fornacem inter ligna cetera comburendam : at illae-
fam imaginem liiam Deipara leruauit medios inter ignes . Quo prodi-
gio impullus Sacerdos aliquis, eam libi ab bomine dari obnixe poftu-

F f f f f lauit.

1

Scncius.

77 %  IMAGO PRIMI SiRCVLI SOC. IE$V.

lauit. Dedit illc cum facrilegavoce : Habe tuum tibi idolum, Sc  aufer
Mariam  quaemihi vfom in fornacem negat. Harc Collegij Annales.

Infinitus fon, fi  ftatuas foigularum vrbiurn populari pietate, lumini-
bus,votiuis tabellis,miraculis illuftres recenfere Hudeam.De Bruxellenfi
tatnen cogor aliquid dicere,cui tnarmoream nuper aram poni voluit, Sc
ante ipfam tumuIari,Comes Ioannes Naflbuius,Regia: militiae equeftri s
Magifter Generalis. Eaftatua, cum luo necdum gauderet temploSo-
cietas, in D Chriftophori facello e Collegij regione lito colebatnr. Ibi
ledein audiendis confeflionibus habebat Francifcus Cofterus, vir dočtri-
na, rebus geftis,vitasque fančtimonia clarus : ad quem accedens perditae
vitaj bomo, inter cetera flagitia fatetur fele fyngrapha proprio fanguine
exarata dasinoni animam deuouifTe. Ob id merico vehementer anxius
rnultis cum lacrymis opem Sacerdotis implorat. Cofterus, cui Temper
prarfens in Virgine fiducia , iubet bono animo clTe, Sc  *afylum Iiomini
demonftrat, ftatuam Mari  ae,  ad cuius aram ipfe mox effet facris
operaturus. Nihil Te dubitare, quin illa Matre propitia dasmon fyngra-
pnam reddere cogatur. Ita lic. Cofterus ad aram facit, alter audit; ma-
gna ambo piecate. Ecce tibi, poft confecratam rite hoftiam, de lacelli
tholo ingens araneus humani pollicis magnitudine delabi cum fyngra-
pha, eaque ante ipfiim calicem Tacrum cadere permifsa continuo ex ocu-
lis euanefeere. Lattus tam infigni munere Cofterus peragit Sacrificium.
poft id homini fyngrapham exhibet, eoque infpečtante flammis tradit.
Viuiintteftes domeftici externique, exceptione maiores, qui Cofterum
narrantem audiuere. Farna rei Albeitum Sc  Ifabellam Sereniflimos Bel-
garum Principes ad examen mouit, qui ex fide per Iacobum Z elan-
drum Sc  Thomam Saillium viros integerrimos redditi certiorcs,concc-
'pere animo fominam huius Bratine venerationem, eamdemque cultu Sc
munihcenda fecere teftatiftimam. P raj ter has in Collegiorum templis,
alias quoquein plateis locisque publicis poni curauit Societas; quarum
facile princeps quaj Antuerpienfem Curiam feruat. Huius locanda: au-r
člor Senatui Tuit ille ipfe, de quo iam memini, Cofterus. Et fine faci-
nus memorandum eft, amoto gigante illo, quinuncextra vrbem depor-
tatus, portat Flandrorum infiftit ad Scaldim, Mariam  in foa ftatua
Ipedrari velut Dominam vrbis, Sc  Antuerpienfi populoiura didrantemj
idque vnius viri opera, qui Sc  ftatuam ipfam priuato Sodalitatis xrc
curauit, Sc  triumphalem adornauit pompam,qua noftro e templo in fo¬
rum folenni Supplicatione deferretur,ipfo Virgineas Annuntiationis die.
Mirabiletum illud accidifte conftat: ingens toto cado pluuia vniucr-
fom apparatum foedatura haud dubie minabatur, exultantibus gaudio
htereticis, Sc  Iefoitarum idololatriam damnari velipsa earli voceiadran-
tibus. At Virgo Reginam earli Te probans, pulfis momento nubibus,
aerem infperato ferenauit, compreftitque ora maledicorum, nobisque
indubitatum diuini Numinis fauorem adftruxit. Affines ftatuis fone
pidrar Virginis imagines, quamm domeftica in primis eft veneratio Bel-
gis vfitatiflima. Ante eas lunama quotfabbatis accendere morem ha-
bent; nequevlla paupertas excufat: tam alte Marianum cultum, quem
prat ceteris inftillauit Cofterus, imbibere, Mitto aras, facella, templa,

qua:

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA* 779

qiia: Virgini ftrimmus. Suo fingula fplendore fe  produnt j illudque vel
maxime,quod nune Antuerpiaj nobiliflimo marmore Hautappeliana,8c
Screueniana munificentia circumueftitum fit populo Ipeclabile , dignus
anno faeeulari labon Sed & Mechliniaj facellum elegans Virgini fine
macula conceptae toro Belgio pritnmn annis abhinc aliquot Societas
ardificauit. Namquid feftos illius dies coramemorenl priftino fplen-
dori reftitutos, ftimulata variis excitamentis pietate Belgafum , vt non
pauci ;  hanc fibi legera dixerint iis diebus expufgandi confeffioiie ani-
mum, facrocjue epulo reereandi ? Ac PrarfcntatLonis quidem feftiuita^
prius ignota vulgo, nune cum aliis in cenfum veniti ita feruet pietas
non paucis locis ad odo dies aut nouem p rodu čl a . Addefeftiuitatem
Nomini Mariae  primum. Mechlinia; excitatam, deinde aliquot.
inuectam vrbibus ftato quotannis die haud mediocri deuotionis inere-
mento caeptam cclebrari. Nec vero leue momentum cultui honorique
Mariane adferunt ftatioiies, quas moeftaž Virgini prima in Belgio So¬
cietas  Mechlinire collocauit, deriuata mox in alias vrbes exempii vtili-
tate. Liber texendus foret accurate dičturo Litanias Lauretanas, im-
maculata’ Conceptionis Officium , ieiunia fabbatina, fiipplicationes,
pereCTiinationes votiuas, mancipationes, &: iexcenta id genus , per quar
fiipra quam dici poteft amatam Belgis honoratamejue Dei Matrem red-
didit Societas.

Ad conciones tranfeo,inter munia noftra primum, &quo maxime Oujirtut
farna & fedibus creuimus. Hoc praecipue ferro iugulata eft hrerefis, hac l ^ r c * gntJ
manu aderta Religio, conuulia noc ariete fcelerum peruicacia, corrupti °” ew
moreš hac arte fanatl, hoc ftimulo ad fanditatem virtus excitata. Nec
templa folum noftra occupamus, qux multis vrbibus, licet ampliflima
fpatio, tamen confluentium imiltitudini funt angufta. Certe Antuerpi«
quotDominicis feftixque adeo nobiiem fpeftare eft coronam, Vt, qui
Chriftiatium orbem peruagati, maximis vbique gentium concionibus
interfuere, hic demum attoniti obftupeičant. Sed & alio extendimur.
Plerafijue Parochiarum & milita Religiofbrum Ordinum templa iarrt
inde vique ab exortu iuo poftulata Societas occupauit. Et fane clari ab
initio fuere Oratores, Nicolaus GoudaiiuS, Ioannes Aftenfis , Fran-
ciicus Cofterus, Robertus ClaiiTonius, Godefridus Lummius, Ioannes
Dauid, aliiquepermulti,proquibus Epifcopi, Capituhij Parochi, viro-
fum feminammque Ccenobia admirabili contentione certabant. Gou-
danum ciues fili quot votis ableiltem expetiere! praslentem qua com-
plexi beneuolentia, qua veneratione prolecuti! Ipfe vrbis Paftor Iodo-
cus Bourgefius , tamquam hominem cado lapfiim omnibus colcbat
oblequiis, & labores eius quoquo poterat modo prouehebat j  Quoties
defuperiore loco dičlurus erat Goudanus, Bourgefij iuffu Cathedra pan-
tio holoferico veftiebatur, atque adaudiendum vniuerfa ciuitas afflue-
bat; plerorumque iequebantur lacrymre, omnium applaufiis. Aftenfis
per iacras Qu a drage h mre ferias in Diure Walburgis Antuerpiar adeo po¬
ten ti fermone impellebat animos, vt templi chorus, qui multis iam an¬
nis ftabat imperfečlus, ineredibili auditorum liberalitate fiibito perdu-
ccretur ad culmen . Cofteri autem tam vehemens tamque plena aučto-

Fffff  2,  ritatis

780 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

ritatis etat oratio,vt h a: reti cu m hominem,habitu& profeflione Rcligio..
liim, virus fiium magno populi concuriii impunc fpargentem , extrema
notaret ignominia, deque concionandi munere deturbaret. Brugas vero
Robertus Claiffonius auantopere commouit ! odogefimus fiiceft an*
nus ex quo dixit in Ecclefia Cathedrali,quam hodiecjiie obtinet Societas
fiiccdfione non interrupta. Lummius toro parne Bclgio auditus eft tan-
to mortalimn concuriii, vt altaria, fcalas, columnas, cum locus non
iuppeteret, in templis alioquin laxiflimis, conicenderentur. P ra: ter ani-
mi ieruorem & iermonis vim valebat incredibili memoria }  vt centum
Scriptura: locos vna concione depromeret, quafi de libro recitafiet; &
erat prarter iacras paginas in landis quoque Patribus ita verfatus, vt
auamuis ex iis auditam fententiam in fuum librum čc  caput promptifi.
fime referret. Quas memoria: laus etiam ad Adrianum Mangotium
pertinet: cUius aliquod veftigium in Sacris monitis ab ipio editis concio-
natores habent. Fuit enim Patrum , ac prascipue Auguftini, ledione
vfque adeo imbutus, vt de abftrufiflimis coniiiltus locis, ciim per apo-
plexiam ceterarum Fere omnium rerum, adeoque Sc  nominis iiii, non
meminiftet, digitum in paginam intendens, expedite legenda exhiberet.
At Ioannes Dauid apud Gandauenfes in foedam faerarum ftatuarum
cladem ab Iconomachis Caluinianis exercitam potenter inuedus, adeo
commouit animos, vt,frequentibus tota vrbebafibus fignorum iiiorum
pignore orbatis, ftatuae de integro reftitutae fint, qua publico qua priua-
to asre. Quid Ignatius BaiTeliers, quem Belgarum Chryloftomum fa-
ces fulminaque vibrantem , attonita: ftupuere Brugas, nomenque viri
Siluamducis euocati faftis publicis inferiptum, immortalitate dona-
runt ? Is quamquam in hasreticos erat acer, audiebatur tamen ab ipfis
cupidiftime, plurimique Batauorum Siluamducis concurrebant, indu-
ciarum beneficio, Ignatium audituri, & ftupentium fimiles a dicentis
ore pendebant: nec pauci, eiurato Caluino, Romanas Ecclefia: parces ie-
quebantur. Non magnum eft quod fubdo, at vnde tamen concionato-
ris noftri prasftantia merito asftimetur. Heuidanus Gubernator igno-
miniam ( quod putabat) fadurus Catholicis Siluaducenfibus, ipfiauc
in primis Gubernatori Grobendoncquio,Prasdicantem fiium deftiinauit
in extremum agri Batauici pagum, haud procul Siluaducis, inftruxitque
pecunia, vt fenos afles auditorum fingulis numeraret. Hac re in vulgus
žparsa, metus erat ne confluerent innumerabiles, non hominis grada, ied
argenti nullo labore promerendi. Grobendoncquius honoris iiii & Ca-
tholici nominis cura tadus, Sacerdotem noftrum oppoFuit eodem tem-
pore didnrum , in extremo agri Brabantini pago Batauis contermino,
nulla tamen audituris mer cede propofita. Volitabat late per Batauiam
Brabantiamque farna contentionis; iamque aderat indidus concioni
dies, vterque eadem hora in fiium quifque pagum, nulla prope loči di-
ftantia; illinc argento onuftus Caluinifta, hinc vacuus Sacerdos nofter,
ingrediuntur. Turmatim noftrum infequitur multitudo, impletur Uli¬
co templum, ac mille amplius ex ipsa Batauia ftant auditores. Hasreti-
cum blateronem audiuere homines omnino Iex : quibus ille numerata
celeriter pecunia, le proripuit; nec porro vfipiam, licetdiligentiflime fine

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGIGA. 781

k  Catholicis, fiue a iuis quasfitus, apparuit. Recentiores qui variis pet
Belgium cathedris ftoruere, ne eorum commemoratio inuidiam conci-
liet, tdcitus prceccreo. Neque lisec ad pompam Icribimus, fed ad vtili-
tatem . Illud conftat, Societatis vocem e facris adluic pulpitis gratifli-
mam fonare Belgis Catholicis, hsereticis formidandam , vtrifque inte-
rim fruduofam. Dicitur in Prouincia ad populum a noftris, intra anni
ipatium, quindecies millies ducenties & fexies.

Multum concionatorij muneris Miffiones habent, quintus labor. Qmnrn
Non enim quibus circumfcribimur moenibus, uidem labores termina- ui)0r '
mus. In circumiacentem agrum,pagos & oppida excurritur; in exteras M ^ loneu
regionesj in alterum quoque orbem. Haud femel hinc in Indias, Sinam,
Paraquariam dudaBelgarum colonia. mittoiftud. fed neque hic attin-
gonaues, caftra, peftem,Fdollandiam, dequibus altera capitis partefin-
gulatim. lila« hic Miffiones dico,quarum in fingulis Collegiis eft viiis
quando ex iis nonnulli, tamquam ex arcibus milites, in Catholici Bel-
gij locanobisnon habitata mittuntur, fpiritalem populiš opem qua
poffiunt ratione laturi. Habet enim hoc zelus, more ignis, quamdiu
materia eft, agit, nec nifi deficiente pabulo quiefcit. Atque vt colonus
nullam terrse bonse particulam filuefcefe patitur, fed vfquequaqueco-
litj itanihil Belgij fiue in vrbibus, iiue in agris, vnde aliqua falntis feges
fperari poteft, incultum reliquit Societas. Quid illa Flandrias Occiden-
talis ora ? filueftris olim, at nune Patrumnoftrorum fubada laboribus,

& iudonbus irrigata, quamdamnobis paradifi fpeciem reprsefentat. In
Bergenfi ditione, veneficia quae paffim inualuerant, profligata. Bur-
burgum, Furnas, Hondifcotum, vicina oppida, adiuta. Et Hondifcoti
quidem aduerfus haerefim diu dimicatum; fed infignius numquam fc
luamque operam Societas probauit, quam anno m. dc. xxxvni. per
faerum Quadragefimas tempus, quo Sacerdotes bini, praster quotidia-
nas conciones & catechiiinos, indidere incolis nouos colendse Domini-
cx  paffionis ftimulos, diipofitis varia ftatione myfteriis, addita celeber-
rima Supplicatione myfteria ipfa ad viuum exhibente. frequentantur
nune ftationes illae diu noduque , inufitata & nulli ienum memorata
pietate. De Furnenfi agro quid fatis dicam ? in eo pagus eft D.Cornelio
lacer, vbi vno tempore Sacerdos vnicus nofter mille amplius capita ex-
piauit, & faero epulo refecit. In altero qui D.Vincentium coIit,frequen-
tia hominum cogente, ad tertiam vfque pomeridianam non femel fuit
diftribuenda communio . At Cafletanus ager fpem ipfam colonorum
vincit vbertate iua. quouis in pago quotmenfibus communicant mul-
ti, cum nemo nec feftis iolennioribus foleret. In familias nobiles , qua-
rum iftic toto agro frequentia eft, pius mos introdudus conuocandse
ante cubitum familias ad Lauretanas omniumque Sandorum Litanias
vna recitandas. Ager vero Belliolanus vt pratis & pafeuis, itaerrori-
bus aliquando & prauis moribus percelebris fuit. Iconoclaftas ( qui de-
indeper totum Belgium foede gr a fiati funt)  in vicino cunabula fua ha-
buerunt.procefsere etiam inde plurimi noui Euangelij prsecones-,ex vno-
que pago Belliolanse ditioni iiibiedo amplius trecentos prodiiife ipfi-
metgloriantur hasretici. In hunc campum noftra ieie explicauit indu-

Fffff  3 ftria,

782 IMAGO PRIMI SMCVhl SOC.  IESV.

ftria, eumquc ita expargauit, vt iam hasretičos non reperias nifi paucos,
forte in villis hiter dumeta latitantes: quos tamen iplos miflionarij 110 -
ftri exagitare non deiinunt; conflatque vno anno vno in pago 3  vt de
aliis taceam j plures viginti hašrefim eiurafle. Ipris nonnemo permotu*
fru&u ex Miflionibus reportato, florenos ducentos & quinquaginta an-
nuos Sacerdoti ad forenles illas expeditioneš alendo liberaliter addixit.
lam agri Cortraceni quanta cultura ! Anno m. d  c. xx. cum foris indi-
6lx  eflent Indulgentiae čatechiftieae , tantus concurlus fuit, vt vnum in
pagum ad decem miilia rufticani cum fuis Curionibus crucibus labarifl
que confluerent* Ad vicma quoque oppida excurritur : in primis Me¬
ji en as , vbi cum nofter anno M.  d. xcix.  concionibus admilitesre-
jprefliflet inolitam potandi iurandique licentiam j vni aiicui verbum
blafphemUm forte prolocuto ipfe Capitaneus medio in foro * reliquiš
omnibus cirčumftantibus, linguam pugione perforauit .• Quid Coile-
gium Brugenie ?  ad varia Sc  vidna hofti loca rnittit fuos, Audenbur-
gum, Middelburgum, Dammas, Blankenbefgam, Oftendam, ad pra:^
fidia propugnaculaque Slufis obiečta $ in quibiis omnibus annue exco-
lendis iftoruin Patrum afliduus verfatur labor. Gandaui autem Iacobus
Bloflus Redorj cuitis animoš non capiebat vnius vrbis, quamuis amplifl.
fxmx  j ambitus j in agruin late circumiacehtem coepit excurrere anno
M. dc.  m. AdCcleberrimum D. Nicolai fanum fexto ab vrbelapide
Miflio inftituta,ibique adfrequentiflimam concionem,repetitis per diem
VicibuSjVtiliter dičium. klter alia impetratum,vt feftis diebus ofliciiia?,
quas intempeftiuis nundinationibus patebant, occluderentur j vt iacra:
Communionis frequens eflct vfiis •, vt Sacerdos e publico aleretur, qui
pueros Sc  rudiores catecliefi formaret. Safli arce quinque leucis diflita.
graifabatur peftis : muki quotidie mortales Sacramentis deftituti extin-
guebantur . Vicini Paftores metu contagionis difcrimini fe fubduxe-
rant. Midi e noftris duo, qui, dum defleuiret lues, miferis & folatio Sc
faluti eflent. Multi prope Hulftum foflores erant, qui agrum inunda-
tum fliperftagnante illuuione liberarent. In horum numero ter circiter
mille deteriore pefte hserefl laborabant; quorum multos qui miflus
fuerat Sacerdos nofter ad veram reduxit fidem. Mifliones eiufinodide-
lnde flepius repetitas tanto feruore fručtucpe, vt eodem in loco ac dic
quandoque iexies pro concione dici vfus poftularet. Aloftana quoque
ditiofane ampla }  vrbic] ue in primis Gerardimontium,egregiam Societa-
tis culturam fua friige commendat. Campinienfem vero agrum longe
Vaftiflimum, quasque in agro flint oppida , incredibili ftudio excoluit
Societas, ci\m per inducias licetet: nune circumurgeiite bello interclu-
fus ad ea loca aditus , vt laboris noftri fpatia, fic animorum lucra con-
traxit. Ante ipias ( quis credat ?) Breda: portas, frendente hasrefi, Pa-
trum aliquis tria fimul capitum millia, eodemque tempore ipsa in Breda
Pliiiippum Principem Auraicum cum coniuge vniuersaque familia ex-
piauit, facroque epulo refecit. Quin eoruiti virtus haud contenta Bel-
gio, vlteriorem laboris areamqua:rebatin Leodienfium finibus: quo ad-
lnittebantur non folum bona Epifcopi Elečtoris gratia, fed Sc  officiofls
aliiciebantur inuitamentis. Fuit cum par vnicum Sacerdotes excurfione

vnica

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 7^3

Vnica Hafletanam ditionem, locaque vidna peragrantes, quinque ho-
miiium millibus vno tempore impertiuere Sacramenta: bis milic de to-
ta vita confitentes audiuere : nec rarb quinis in die boriš, per interualla,
necefTarium de rebus Fidei ad concionem frequentiRimam iuxta Sc  igno-
rantiflimam habuere fermonem. Mos ibi longe peffimus inoleuerat
ineptas illius confeflionis,qua generatim fe peccaffe fatebantur,& haberc
opus condonationis. Nec gregem modo, led Paftores ipfos grauis mor-
bus inuaferat; quorum alij vencrem aliquam alebant domi, aberraban t
alij a Fide,noftrisque fpeciatim peccata confitenda docentibus reclama-
bant, quafi nouarum haerefum difleminatoribus. Tot tantiscjue malis
exftirpandis magnopere infudatum ; Sc  in difceflu petentibus Parocbis
fcripto datus confitendi modus, ignoranti populo quotmenfibus (ita
fpondebant) praslegendus. Ex Louanienfi Collegio itum fubinde in
Ardennatem filuam j vbi moreš hominum, loči naturam imitati, cultu-
ram haud mediocrem exigebant. Excifa tamen vitia improbo labore,

& fparfa Fidei fementis in magnam meflem. Pauperculi Ardennates
vt grati eflent, triticum, carnes, & id genus muka Patribus offerentes,
effufis lacrymis immaturum abitum profequebantur. Nec otioia inte-
rim Rurasmunda. cultores in vicina mibt oppida Mafecam, Stralenam,
Erclenfiam, Sittardiam, Vuchtam, Hinsbergam,Weertasam. Tot fimul
locis adbibita cultura, qua concionibus Quadragefimalibus, qua cate-
chifinis, qua priuatis congreflibus •, populo tam propenfo, vt Weertaeas
nonnumquam in catechifmo tria hominum millia cenferentur. Nobi-
lium muki ad veram Fidem ab haerefi reuocati, plures e plebe. Exftir~
patis vitiis, infita pietas pulcherrimo germine adoleuit. H ase in oppi-
dis. Pagi, quos extrema pasne barbaries opprefTerat, ad Chriftianas vita*
normam inftituti. Paftores Sacerdotesque multis locis concnbinarij ad
caftiinoniam vitxque puritatem tradučti. Sed inbnitus fim , fi  vel at-
tingere coner quže rure, quas in vrbibus Šocietati non habitatis perfe-
cit miilionariorum labor. Collegiorum omnium eft, per agram cir-
cumfufum, in vicina vndique oppida penetrare. Dunkerca Grauelin-
gam cxcurritur & Neoportum; Ipris Dixmudam j Cortraco Menenas;

Alofto Gerardimontium ; Antuerpia Hulftum ; Lira Herentaliam;
Bruxellis Viluordiam-, Louanio Arfchotum, Thenas, Sichimas , Dieft-
hemium, Gemblacum, Geldoniam. Denique non oppidum eft , non
pagus, quo non pertingant fpeciofi euangelizantium pedes ; quoruna
alibi ad hebdomadas, alibi ad menfes conftantia eft, pro varia excolen-
di fbli natura. Arces item omnes & propugnacula fluminibus impofita,
vel hoftibus finitimis obie&a, quae fere diuinorum carent folatio ; quin
ipfa quas in Antuerpia tutelam prasfidiario inftručla milite Scaldis ha-
bet nauigia (vbi  maior etiam indigentia) pars laboris funt, quem in
Miffionibus Societas exantlat. Anni nulla folennitas eo non aliquot Sa-
cerdotes vocat, fascem illam luftratione faera expurgaturos.

Sextus labor, Sacramentorum Poenitentias Sc  Euchariftias miniftra- y e * ! ™ la '
tio. Ante Societatis aduentum rarus Belgis Sc  fere exofus Confeftionis
vfus: qui primus ad hasrefes gradus fuit. Confeffione, nullo magis fre- miniftra .
■no compefcitur vitas libertas, mater omnium vitiorum. Carolum V . Uo '

Caefa-

7H IMAGO PRIMI S^ČVLI SOC, IESV.

Csefarem rogabanc Lutherani, fcrrct legemConfeflionis: ex quoenim
illa ceffaffet, fcelera omnia irrupiflfe. Rifit Crefar; & erat ridenda de-
mentia poftulantium, quod fponte abiedflent. Itaque Sociecas a prin-
cipio tota fuit in huius reftitutione Sacramenti ; in quo velut cardine
verfatur Orchodoxa Religio, & animomm falus. Conatum fucceftus
amuauit. Confitentium apud nos infinitus numerns. Antuerpire, vtde
aliis vrbibus hinc ftatuas, in Profefsa domo dant anres confitentibus
viginti iex Sacerdotes; alijque fubinde auxiliares in Collegio j neque toc
ramen* fi qua fefti folennitas eft, numero audiendorum pares. Etquam-
quam in noftris prarcipue templis hoc rnunere fungimur j tamen & Pa-
rochisj quod faspe fit, inititantibus operam commodamus. Arnant fa-
ne mulci Belgarum, nefcio quo pačto, apud Societatis hominem confi-
reri. id iam inde a principio apparuit. Louanij Adrianum immenfa
poenitentium,fiue A cad e m i co r u m, fiu e ciuium,corona cingebat. Certa-
ri diceres pro lilo ConfelTano;& reg roti homines, fiante morccrn Adria¬
no vti poterant, in bona felicitatis parte reponebant. Quid, quod auerfi
alias hoftesque Societatis in hoc fint amici, noftraque opera vtantur?
Magnos quoque viros fcimus, poftquam a nobis alieni temper vixe-
rant, mori noluifie, nifi apud Sacerdotem noftrum totius vitre noxas
depofuiftent, tune fcilicet fecure morituri.

Stabilita huius Sacramenti frequentatione, falutarem quoque gene-
raliter de tota vita aut eius parte conficendi morem Societas induxit,
non fine aduerfario & pugna. Potens Antuerpirc concionator acerrime
in nos inuečtus,non nifi imperato ab Antiftite filentio,vfum illum adeo
rationi confentaneum damnare ceflauit. Porrb Deus placere noftram
fibi operam in huius Sacramenti miniftratione, cumfaepe alias, tum
perfpicue oftendit anrto prreteriti feculi xciv. Menenis, quodoppi~
dum eft haud procul Cortraco, milites duo cum morte lu&antes vbi a
noftro Sacerdote auditi funt, alter integram corporis fanitatem eadem
liora mirabiliter conlecutus eft, alter fequenti Iuee e lečto furrexit inco-
iumis. Prarter fcelerum expiationem formandis quoque ad perfečtam
virtutem animis infudat Confeflariorum labor. Neque folas hic San-
(ftimoniales aut deuotas Deo virgines viduasque intelligo, fed prreftan-
tes primique ordinis in Republica viros.

Quid de fančdifiima Communione dicam ? obfcurumne eft,Ian-
guentem toto Belgio aeprope emortuum illius vfum, ftatim vt pedem
aliquo inferebat Societas, refloruifle? exemplifne igitur opus in reclara
&recenti? Winocibergis, quod vniuerfa memorat ciuitas, duretrcfve
muliercnla: feftis etiam prrEcipuis, fi Pafcha excipias, faero epulo refi-
ciebantur: paucis ab aduentu noftro annis cenfa funt ciuium millia:
Cafleti eerto nobilium virorum teftimonio conftat fenos homines fo-
lere aut očlonos j nune parsoppidi potiftima frequentat: Bellioli plu-
res iam vno aliquo feriato, quam antea ipfo Chri sti natali, aut fefto
Pentecoftes die: Rurremund* vix antea quinque & viginti tota vrbe;
moxin folaasde noftrž feptingenti. Annua cleinde Communio in men-
ftruam plerifq.ue conuerfa eft. Očlodecim millia templum noftrum
quotannis numerat in ea ciuitate, qure vix quadringentos tradandis ar-

LIBER SEXT7S. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 7 g 5

misidoneos ciues habet. PedemHallis pofuit Societas pfidie Virgiiiis
purificatre, annofreculi vigefimo primor polLridie tam folenni fefto* &
tali rede tot Marianis prodigiis illuftri, communicantes omnino vnde-
cim, non plures fuere; & horum feptem ex fuburbana nobilis viri fa-
inilia, auatuor reliqui erant ciues: npnc millia fpedantnf. Quid per-
egrini ? ex centenis vix ac ne vix vnicus facram adibat itienfam ; iatii
nec vnicus non adit. Stupuit Louanium die vno bis mille homines,
autftore Adriano noftro , ad Synaxim accedere., cum antea pauciffimi
folerent. Antuerpire Profefla Domus intra anni fpacium fupra ducen-
ta & quadraginta communicantium millia numerauit. in vniuerfie
vero Prouinci^ domiciliis ampliiis duodecies centena & triginta quin-
que non femel fuere recenfita. Ec adhuc cuiquam paruum opera: pre-
tiu m fecifte videbitur Societas, pofteaquam ad crelefte conuiuium,
ad vitre fontem, ad pignus Sterna gloria: tot adduxit mortales ? Ne-
que ceflamus interim nouis ftimulis hanc vrgere pietatem, ne tem-
porumlapfu ( quodin humanis frequens) aliquando languefcat. Ea
caufta eft cnr Communionem Generalem dudum vfitatam alibi, o-
ptiino confilio in Bclgium nuperinuexerimns. Non enim, vt quidam
finiftre interpretantur, abducendis aliunde in noftra templa ciuibus
inftituta eft; led iacenti mukorum pietati excitandre. quem finem fa-
ne confecuti fumus. Conftat non paucos hoc inuitamento alleclos fre-
quentare Communionem, alias indubie neglečturos. & porro fre-
quencarenc plures, fi non eos intempeftiua quorumdam abftraheret re-
mulatk). Rurremundenfis Scnatus rem infigniter promouet, dum eius
nomine & infcripcione ante aram mediam candidus eo die cereus mul-y
tarum librarnm lucet ; vtinam & praduceat exemplo! talium enim ho-
neftiflima eft imitacio.

Nune adperpetuam noui laboris materiam carceres Sc  noiocomia
tranfeamus; quo fere nulla virtutem inuidia comitatur. Habet vnum-
quodque Collegium defignatos Patres, quibus demandata cura eft pu-
blicas vrbium cullodias frequentare, iuuandis captiuorum animis cor-
poribusque; nifiquod communem omnium operam numerus aliquan-
do poftulet,quemadmodum non ita pridem fačlo opus fuit, citm Bra-
bantiae Flandrireque carceres, captis ad Caloam Batauis, ad Audoma-
rum &Theonis villam Gallis, angufti eifent. Societas tune potifiimum
folatio miferis & auxilio fuit: non fine laboris pr^mio contagione, qure
noftrorum multos in vitre diferimen adduxit,quofdam etiam exftinxit.
Tanti erat prodefie vel hoftibus ad falutem, fi tamen hoftes vllos ha¬
bet charitas Chriftiana. Gandaui certe quotquot captiuorum mo-
riebantur, omnes expiari funt anoftris,& extremorum Sacramentorum
nniniti prrefidiis ampliiis ducenti. nihilo alibi pauciores. Inufitata
quidemea tu m meflis fuit; nihilo minus tamen magnam fatis fibipro-
pofitam habet quotidianus labor, Winocibergis prrefertim ac Dun-
kerere, vbi ducentos plerumque feruat carcer, ac fere hrereticos, ex
hoftibus mari captis: quorum multis ad fanam fidem per nos addučtis
felix captiuitas reputanda. Annns nullus eft, quin vigintieoqueplu-
res re-fipifcant. Subinde & Turcse aliquot abimpia Mahumetis fuper-

Ggggg  ftitione

786 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

ftitionead Christvm tradudi. Cecerum animiscaptiuorumhx(f
paffim obfequia impendimus, catechefin, exhortationes pias, Sacra-
mentorum adminillrationem. nec paucis locis curatum, vt Miflae facri-
ficium peragatur. Pod animos ad corpora curanda conuertimur } con-
quifitis in vefiimenta, in cibos, in pharmaca eleemofynis j non rard
ctiam in lytrum * quando non de crimine fed pecunia poftulantur,
Certe anno m. dc. xxiv.  Winocibergis noftromm patrocinio e du-
centis capciuis fupra centu m libertate donati funt. Materiam laborjs
vel maxime augent morbi ex inedia & fquallore frequentes. Carcef
Vnicus quandoque centum conclufit asgrotos: quibus omnibus impen*
fr operr merces fuit contradus ex prdore & fordibus morbus,& mor-
bum fecuta mors: in lucro fcilicet reponenda, qnando in tali caufsa qui
perdic animam fuanijin vitam as ter nam cuftodit eam.

Ad carceres &C  lila fpedat opera quam morte damnatis impendi¬
mus. Quo in genere iliud memoriadignum: Anno frculi primo ac vi-
gefimo Dunkercanos viginti duos Vitam in nauali praslio ftipulatos
infami ligno fufpendit Batauus. quam feueritatem lege talionis vltura
Archidux Ifabella, mandat totidem Hollandos Dunkercr captiuos fi¬
ne cundatione fulpendi. Ex magno numero feligendorum capitum
iudicium forti permiflfum: erepti tamen Catholici, extraqne aleam po-
fiti funt ope n o lira. damnatos omnes ad Fidem traduximus ab hrrefi,
prrter Mennonis vnum, duos Caluini pertinaces afieclas, & adextre-
mum fpiritum animauimusj impetrata quoque fepulcri gratia, & fune-
re in Catholicum morem rite procurato. Iliud quoque fingularem di-
uinr prouidentir obferuationem habet, quod ipfis Cortraceni Colie-
gij initiis fačtum accepimus. Sacerdos nofter neceifarium iter agens,
in latronum hrreticorum, quibus infeftr erant vir,manus incidit: led,
Deo bene difponente, dudorem infaufhe tur mas inufitata qurdam
lubiit humanitas,vt neque ipfe vel verbo lrderet Patrem, neque a fuis
Irdi permitteret. In cuftodia retinebat tantum , perque filuas & auia
circumducebat. Quin de falutis cura monentem libenter reuerenter-
queaudiebat. ita dres aliquot adi, doneč Canonicis forte precibus in-
tentum confidenter interpellans,Haud diuturnam, inquit, fore nobis
hanc gralTandi licentiam prrfe.ntit animus ; eaque caufsa fcito te beni¬
gne habitum a me, vt mihi poenas breui, quodominor, daturo memor
beneficij vicem referas, atque in extremo fupplicio opitulere: idiain
fpondere te volo. Mirabatur hominis orationem nofter^fpondet tamen.
Polt paucos menfes publico Magiftratuum fitellitio purgatr vir, la-
trones capti fugatique. Dudor lile Cortracum perdudus, ftatim in-
quirit de Patre , fitfupplex venienti, fidem obnoxiam exigit, hrrefim
ciurat, peccata dolenter agnofeit. Interea capitalis fententia ferebatur,
& ad fupplicium ituro accedebat comes alterius Ordinis,ex loči confue-
tudine, Sacerdos. Hic tum ille Senatum docere incipit, qua fponfione
obligatum fibi habeat Patrem noftrum, cui nuper in filuis capto non
modo non eripuerit vitam, fed omnem exhibuerit cum honore huma-
nitatem : proinde orat enm fibi morituro adiutorem dari. Annuit, vc
par erat, Senatus. Illicd aduocatus nofter adeftj quo comitante,lrtus

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGIČA. 787

ad rupplicium Iatro perrexit, mortemque infigni conftantia. Sc  pietate
fuftinuit. Deum crederes puhlico teftimonio vtilem hac in re Societa-
tis operam commendare voluifle. Viuic Bruxellis Sacerdos, qui, trecen-
tis Sc  quadraginta quatuor mortalibus ad nečem iudicio damnatis, ip-
fe vnus vix quindecim annorum fpatio opiculatus eft. ab vno difce
omnes.

lam in nofocomiis quantus labor, & par labod a contagione peri-
culum? ac prasternoibcomia, ad quafuis priuatorum xdes , vbi morbi
funt mortisque diicrimina 5  continub vocamur: neque negatur opera
fiue interdiu, fiue nodu, quamdiu qui mittantuf, fuppetunti cuius rei
tcftes habemus vrbes omnes, acpracipue Antuerpiam,vbi decem fepe
ac pluraSociorum pariain hoc obfequio foris pernodant. Noti vocent
ignotive, hoftes ant amid 3 nihil fane diftinguimus: TrosTyriufve
fuat, nihil intereft vera: Chriftianas^ue charitatis, non quibus fefe im-
pendat, fed cuius grada, confiderantisf Itaque paratas omnibus vigi-
lias noftras habemus, nifi quodpauperibus paratiores, quorum 11011
animis modo, fed Sc  corporibus neceffaria auxilia ferre pietas maior
impellit. Ecquamquam hic labor prascipue defudat ciuij quandoque
tamen > ciim fert occafio, compleditur militem, qui Sc  ipfe par s eft
Reipublica:, & ciuium falnti ac commodis feruit. Duodeuigefimus
efiannus, ex quo noui pra:fidiarij Dunkercam introdudi miferefter-
nebantur morbis ex egeftate natis, Sc  acerbillimo gelu, quo mare ip-
fum aliquot leucis concretum ftetit, immemorabili exemplo. Hic tu m
Patres vrbe tota corrogare ftipem,, curare ligna, culcitras, cibos, phar-
maca; famulari miferis eo affedu,quem poftea miies deprasdicare 11011
ceflauir, liullo alio deinceps liomine compellans noftros, quam Patres
fuos, quibus fcilicet feruatam vitam fine dubitatione deberet. Neque
tum noua eo in generePatrum charitas fuit.Spedauetat Dunkerca etiam
prasftantius anni fuperioris exemplum, quando fex onerariže in por-
tum inuehebantur, in iisque milites Lufitani mille feptingenti. ea claf-
fis quoniam opinione citius appulfa erat, haud permiilus miies exfcen-
dere, doneč de eo ftatueret Princeps: atque interim morbi graffaban-
turin conferta mortalium turba, regris fanisque triftiflima focietate
permixtis. Ex Sacellanis tribus claifem comitatis valentior vnus cu-
rabat pauculos honeftiores, quibus fingulari grada concefTum erat vr~
bis nofocomium;alij duo in militari colluuie animam Sc  ipfi agebant.
Vbi ea calamitas ad Patrum peruenit aures, impigre ad naues conuo-
lant, ac miferabili fpedaculo xgros ampliiis feptingent'os >  nihil mortuis
diftantes, omni medico ac Sacerdote, quos periculi arcebat timor,de-
ftitutos reperiunt. ipfi totiuuandis impares, annuunt Winocibergenfi«
busSociis, Sc  communi opera in remincumbunt, dant aures con fiten-
tibus, extrema conferunt Sacramenta, primarias vrbis feminas ad pa-
randa obfonia Sc  pharmaca hortantur, parata ipfi in naues inferunr,
fuis mambus indigentiflimo cuique miniftraiit: denique innmis apud
Regios Prsfedos precibus agunt, impetrantque exfcenfionem muko-
rum; qux nifi fieret, iam ingrauefcens in horas malum abfumeret vni-
uerfos. Nec obfcuro fane teftimonio tam illuftrem Patrum charira-

G a cr  g cr %  rem

Ociautu
labor, Pa-
cificatio-
net.

78Š IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

tem Deus approbafle cenfendus eft, quando in praefenti adeo vit« difl
crimine conftitit omnibus valetudo; Sc tamen ciuium mulns, vel folo
morbidormn militum afflatu, vel veftium contadu adhaerefcebat lues;
Hibernabat Gandaui Neapolitanus tiro, morbisque & inopia confu-
mebatur anno m. dc. v. plurimi paftim per plateas ab omnibus de-
feni interibant. Impetrauit Societas apud Senatum, vt eorum quadrin-
genti žegri publico nofocomio exciperentnr: quos noftri vifebanr, fo-
labantur, iuuabant, eo frudu, nemo ex omnibus vt fuerit qui non fa-
lutari Pcenitentiae Sacramento praeteritae vitae labes expiaret. At ii vm-
quam fiue ciui, fiue militi, fuam hac in parte probauit operam Socie¬
tas, tum profedb potiilimum, quando multorum meni mm diriilima
oppugnatio tolerata fuit Siluaeducis, Traiedi, Bred«. Perpetua mor-
bidorum vulneratorumque calamitas diurno nodurnoque opus habuit
auxilioj quod nihilo quam rogabantur fegniiis praeftabant Patres. Quo
in opere charitatis duos,amifimus Bred«, quos ad moriturum aiiquem
properantes, hoftilis globus ex improuifo allapfus foede laniauit. Exi-
tnia quoque Patrum pietas in egenos eluxit iuperioris faeculi anno fe-
ptimo Sc odogefimo, in tanta a n non $ f«uitia, quantam nulli Belga-
rum annales prodidere. omnium labor erat emendicare frumentum
ab opulentioribus: quo copiose colledo diftributoque, fuftentata eft
pauperum vita, paucos vt fames abfumpierit, quae multis alias millibus
minabatur. Sed fingularium iit infinita narratio. vt enim infirmorum
hominum ac egenorum, neque defuit vmquam, nec porro defutura eft
copia, ita nec nobis illorum auxilia profitentibus materia perpetui
laboris.

Eft Sc  in pace inter diffidentes concilianda bene collocatus labor, Sc
' exemplorum pleniflimos habemus Annales. Innumeras lites mercato-
rum Antuerpiae, innumeras virorum Principum Bruxellis, fuo  coni-
pofuit arbitrio P. Carolus Scribanius.Lir«,oppido Brabanti«, plebs in
Magiftratus fuos aliquando iuit armata; praecefterant famoii libelli,
conuitia, min«, Sc  ad vim extrema fpedabat audacia. fruftra loči Gu¬
bernator, fruftra Clerus facricjue Ordines flatninam fedare conati. De-
fperatam concordiam noftri conciliare aggrediuntur, tanta induftria
conftantiaque, vtpartium conienfu commiflam iibi caulTam cognoue-
rint, ex «quo bono ftatuerint, pacemque vrbi opratiflimam reddide-
rint; cui firmius fanciend« Sacrum eucharifticum in facello noftro fo-
lenniter decantatum. Et Senatui quidem tantopere Societatis in arbi-
trando «quitas Sc  prudentia probata, vt plures exinde fummi momen¬
ti controueriias e foro ad Collegium tranftulerint, noftra fententia de-
finiendas. Hallis, oppido Hannoni«, primarias familias duas grauif-
fimo odio pugnantes, Sc  cum his vrbem totam in partes diftradam,
toto iatn ieptennio fruftra componere laborabant Magiftratus facer ac
ciuilis. Robertus Malcotius Collegij Redor ita tradauit diflidentium
animos, vt comrnuni vtrimque fuffragio ledus fit arbiter. Solus cog-
nouit cauftam, folus diremit arbitratu fuo, pacemque reuocauit tanta
populi gratulatione plaufucjue, vt prodeunti in publicum Malcotio
fauftis vocibus vniueria ciuitas acclamaret. Cortraci modica fcintilla

litis

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 789

litis magnum inimicitiarum excitarat incendium inter duoCapitu la:
cui exftinguendo bonorum omnium infudarat induftria irrito conatu.
fecitDeus, vt Patres noftros admitterent arbitros. Itaque Gandauo
Confiliarium cura vtriufquepartis a&oribus accerfunt, qui coram no-
ftris controuerfiam difceptent. Coetus triduum ad aedes noftras cogi-
tur. expenduntur momenta rationum, denique Patru m arbitratu po-
nuntur odia, paxque conftituitur, incredibili ciuitatis gratulatione.

Quid nune dicam graues & totis vrbibus periculofas feditiones,ciuem
inter ac militem vtrimque ad arma conuolantes, noftra potiffimum
opera reftinčbas ? Annusprope quinquagefimus eft, ex quofeditiolus
miles incautis ciuibus Cortracum ingrdTus, dilatorum ftipendiortim
damna communi vrbis expilatione reparaturus, medio foro explicabat
aciem, prtedamoue defignabat, haudimpune profečto paffuris domi-
nis fua te&a {poliari. Cruenta enimuero minabatur tempeftas, quam
depulfurus Sociorum labor fruftra fudabat apud frementem militem,
neque precibus neque rationibus attentum. Ergo vbi verbis nihil pro-
ficivident, ex asde proxima faeram deferri curant Hoftiam, & medio
locari foro. Tum inermes ipjfi inter armatos difeurfant, perejue praefen*
tem Deumobteftantur, neerudelitatem hoftibus debitam in Catlioli-
cos ciues furor armatus elFundat. Orationis vehementia repreffit indi-
gtiabundam rabiem, ipfaque in primis reuerentia Numinis: magno
cum fremitu illifis in terram armis, in genua omnes prouoluuntur,
Deumque venerati, dant ciuibus dexteras, pacemque pollicentur. Ita
ftričtos mucrones, & parata ciuitati vulnera,fuis prope vulneribus,
certe vulnerum mortifque praefenti periculo, Societas auertit.

Nonus labor in excolendis pia commentatione humanis animis ver- No ' rlm la '
Fatur: qux res Societatem in ipfo exortu, Louanij in primis, reddidit
commendabilem. Nam &c  Ruardus Tapperus Academi^ Cancella- im m Exer-
rius,& Theodoricus Hefius Leodienfis Prodecanus, & Ludouicus cltlorum '
Blofius Abbas Lattienfis, in liane ingreffi palaeffcram, exercendos fefe
nobis tradidere, eo fručtu quem ipfi quamplurimis optabant efie com-
munem. Itaque Blofius Ccenobitas omnes fuos eifdem fpiritalibus
exercitamentis inftrui voluit 5 exftatque Religiofiflimi viri epiftola ad
Adrianum Louanienfis Collegij moderatorem Laetiisdata,qua pnmiim
grates agit quod Ignatij precibus pereum eflet commendatus, deinde
fibi de fuoruminftitutione per Vfmarum Goilfinum Sacerdc.rem no-
ftrum gratulatur, ac denique exclamat: Vtinam hoc fattum fuiffet ant e
annos njiginti! ita enim cum fenioribus multo mehus forte ageretur. Laudamus
benigmffmum Deum i  qui per <-vos ifiam rationem nos docrnt: ex ed & ipfi?**
c .Dei honor (efr  falus ammarum , njti confdo, confequetur.  Anno m. d. lxiv.
Dublinenfis Praeful, vir domi fuae nobilis ac prudens, poftquam Lo¬
uanij apud nos pia haec obiuifTet Exercitia, Omni ftudio &c  contentione
perfuafitStephano,Marite Stuart^ Scotorum Regin^ adSummum Pon*
tificem Legato, ex prima nobilitate, fed nefcio qua caufsa a noftrorum
conluetudine prorfus abhorrenti, vt & ipfe commentationibus illis ali-
quantifper vacaret. Vix guftarat Stephanus, cum coepit tanto animi
affečtu Societatem profequi, vt ex eanonnullos ardentilfime peteret fe-

Ggggg 3 cum

790 IMAGO PRIMI S As C VLI SOC. l£SV.

cum deinde in Scotiam profeduros. Haud diu poft, quafi nexu quo-
dam conftrida teneretur tranfmarinorum Prasfulum pietas, Richardus
Archiepifcopus Armacanus ex eifdem dofni noftng obitisExercitiis vires
vigoremque haiifit, tanto muneri drgne fruduofeque fuftinendo pares.

Sed hi exteri fuere. At e Belgis magna Nobilitas excolebatur,& prae-
cipui AcademiaeDodores; tnm fere quotquot Sacerdotio inauguran-
di. Vix dies erar, quin praeftantes viri, & eximi£Efpei iuuenes domefti-
ca fex Sc  plura occuparent cubicula magnofuo bono, & variarum Re-
ligionum incremento. Centena aliquot capita non mtiltis annis domi
noftrae dum exercentur, afflante cadefti SpiritUj in facras Deo Familias
adfcripta poffem producere nominatim; & in hoc numero germanos
fratres duos, honefto loco natos, quorum memoranda vocatio. Vaca-
bant tum forte Exercitiis,cuin Patres Capuccini recentes ex Italia hofpi-
ces in Collegium noftrum recepti vna nobifcum viuebant. Sc  placebat
adolefcentibus ea charitas,qua diuerfilnftituti Religiofos viros inuicem
profequi obferuabant. Concipiunt & ipfi tališ vitas defiderium, feque
ita partiuntnr, vt alter fe nobis, alter Capuccinis daret; fub eodem tum
quidem tedo, mox domiciliis non charitate feparandi. Scimus Fran-
cifcani Ordinis Moderatorem Louanij, eximia pietate prudentiaque
virum, negafle in fuorum numerum admittere, nifi Afceticis Ignatia-
nis antea cxcultos; quod multo iam vlu fibi compertum diceret, ho s in
oranem virtutem & proniores Sc  conftantiores exfiftere. Alterius exi-
mij Coenobiarchae, poftquam a nobis exercitatos aliquot e fuis longe
meliores, quam miferat, recepiflet, ad Collegij Redorem exftat epifto-
la, quas inter alia fic habet: Omnes T^ehgiofi iam inde ab 6xercitiis ffirita-
hbus reuertentes , adeo con fratres fuos humilitate , obedientid, aliisque Virtuti-
bus <edificarunt }  vt omnes alij nihil charms hab ere Videantur,quam vefrce fanci<e
Societati decem aut duodecim diebus adejfe. Impleri apud njos <-uidemus illud
Canticortmt  i. Trake me: pofl te currcmus in odorem Vnguentorum tuorum.
Anno m. d. lxvii. Sacerdos nofter Louanio Huum euocatus, Cruci-
geros Cocnobitas,ipfumque Ordinis Praefedum Generalem,hifce com-
mentationibus exercnit,magno omriium gaudio, vtilitate maiori:quip-
pe quam in multos confequentes annos accepimus fuifle difFufam.

Atque vt femel dicam,exquo Louanij viuere coepimus,in hodiernum
diem, hoc eftfaeculo toto,fibiennium demas, multorum millium Fpi-
ritualibus armis noftro dudu exercitatorum domus noftra gymnafium
fuit: plane vt Societas iftic operas pretium fecifle videri poffit, h vel
hoc vnofrudu labores terminaret fuos. Atharc non vnius Louanienfis
Collegij laus putanda, etfi forte fit prxcipue illius *, frequens Sc  in aliis
vrbibus meditationum vfurpatio eft. Alibi Confulares ac Senatorij
viri quotannis, indido fibi tantifper iuftitio,dies aliquot in feceifu apud
nos ponunt more noftro; alibi Paftores Canonicique-, integra alibi Coe-
nobia. inter quae olim excelluit Dunenfe, adexemplum Abbatis fui
Adriani Cancellier:qui vir ftato tempore intra Bergenfis Collegij fepta
modefte abditus, tanto in has, vt vocabat, ferias appetitu ferebatur, vt
pedemin domus limine defigens Paradifum fefe ingredi diceret, tefta-
returque nullos in anno dies fibi fluere fuauiores. Inter ezercendum,

prx

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 791

ptaranimi demiflione, quam ipfa perfona: dignitasornabat, ita cxnu-
tu pendebat diredoris,vt inconiulto illo neque daret litteras,neque ac-
ceptas refignaret, fande veritus, ne, admiflis fine facultate curis rerum
humanarum,obftruerec diuino foliac fonti, quo minus radij xtcmx
claritatis, ae fincerte dulcedinis riui in fuum animum promanarenc.

Taceo primatum vrbium Epiicopos, eriam Metropolitas,quifacris In-
fulis caput fupponere reform idarunf, nifiante in hanc paheftram in-
greffi lacertos fuos diuini Spiritus vndlione folidaflent. Eorum multi
iam folenne habent, Sacerdotio inaugurare neminem non iftis com-
mentationibus exercitatum. Quid, quod & ipfis fubinde hzrcticis
hxc via ad falutem fuit ? quo tem pore Dordracenam Synodum, vt vo-
cantjhoceft fatanae concihabulum, hasrefis celebrabat, egregius aliquis
verbi Minifter eo aduocatus e Scotia,cum durifiima illa Gommarifticte
Prardeftinationis decreta non ferret, Antuerpiam fe contulir,inde Liram,
vbi per hasc ipfa mentis exercitamenta accepit lucern, eiuratoque Cal-
uino puhlicam edidit Romana: Fidei profeflionem.

At quamquam iuec priuata meditandiratio copiofam habet vtilita- Medita-
tem,tamen,vtquoquo modo in commune prodefiet multitudini, quod
vfqneebproderat fingulis;excogitauit demum Iacobi Stratij ingcniofa^fima/es.
pietas faluberrimum morem illum per facras magni ieiunij ferias,con-
uocato in templum populo, proponenda: ad medicandum Dominicae
paflionis. Inter Sodales quidem Marianos iam dudum pluribus locis
ea res vigebat; fed in publicum populi vfum primi extendimus Belga:,
tanto fu c cedil, quantum nune vbiuis cum iucunditate miramur. Non
potuit quidquam magis ad communem guftum imis ac fummis dari.
adeo nemo efi vel ex illo fupercilioforum hominum genere,noua omnia
faftidientium, quinhoc vehementer ab ipfo probarit principio, diui-
numquefadus fit inftitutum. Praeter fermonem Belgicum,etiam Gal-
lico & Hifpanico, vt fert vfus, meditanda proponimus pro nationum
varietate, quo latius propagetur vtilitas. Incredibilis concurrentium
mortalium vis templaiam fecit angufta. Sed nufquam qualis Antuer-
pia: multitudo:qua: idcirco admirabilior, quod Sodales, quorum maxi-
ma copia, nihilominus priftinam fuo in Oratorio meditandi confue-
tudinem retinent in fingulos dies.

Ingens quoque virtutis pondus Preces Antecinerales habent; quibus
fortunatura Bclgio, ipfique adeoorbiChrifiiano, dedit aufpicium an-
nus m . d . xcix . Tametfi enim haud femel alibitentatum quid legimus siituta,
per eos dies, vel auertendis ab impuritate mitnica populiš, vel frenanda:
bacchantium guhejtamen conftans nihil fuit neque folenne, doneč
qucm paullo ante nominaui Stratius,CoIlegij tum Louanienfis Redor, vrecesAn -
nullo indudus exemplo, nulla impulfus audoritate, fed vt ipfe, homo tecmerales
alias modeftidimus, fateri folebat, interiore quodam animi inflindu,
inueteratam illam Bacchanaliorumliccntiam fublaturus, fi poflet, fuo -thftitut*.
que in regno fatanam triumphaturus, maximis animis & in omnem
cafum paratis, non dubitauit aggredi nouum opus. quod, contra mul-
torum qui fapere videbantur opinionem, Deus bene fortunauit. Non
enim deerant graues viri, vt eftomnis nouitas diflidentium iudiciis ob-

noxia,

Stationes
*Tajfionis
Chrjsti,

Santtorum
cultns ex-
titatm.

792  IMAGO PRIMI S JE  G VL I SOC, IESV,

noxia, rem taliti moliminis, dubij fuccdlus, fine exeiiiplo, fine auclo-
titate lufceptam improbantes. Sed Redoris vicit conftantia, eam fibi
mentem diuinitus datam haud dubie interpretanus. Ergo impetratis a
Mechlinienfi Archiepifcopo quadraginta dierum Indulgentiis, quas
obcinerent, quotquot illo tridao horam totam ad populi fčelera com-
pefcenda, in templo noftro precibusimpenderent, pubiicari iubet fu-
turam folennitatem. Simul primarios vrbis & Academis viros ad fa-
cram ExomologeIim & Synaxim inuitat, populo fcilicet in magno-
rum exempla intento prsituros. Salubre inuentum confirmauit euen-
tus, & Deum probauit audorem. Res fcripto famaque per vidna Col-
legia, inde per drcumiedas diffufa Prouincias, imitationem accepit;
doneč moreni coniplexa eft vniitcrla Societas, in venturas States,
quamdiu Rabit ipfa, propagandum. In noftro certe Belgio hac vna
machina non mediocriter labefadatum eft fatans, per eos maxime
dics dominantis, imperium. Credas non Bacchanalia, fed Pafchalia
celebrari: tantus templa Se Sacramenta ftequentantium numerus. Vno
tempore fupra 49400. intra Prouincis noftrs fines facro epulo refe-
di. Procter oppidanos etiam rufticani vndique concurrunt, tanco
pietatis ardore, vt non diftantia moleftiaque viarum, in quas nox
tota multis impenditur, non afperitas hiemis quetnquam deterreat. I11
vnam fspe vrbem ad quinque rufticanorum millia contrada funt:
quibustot expiandis cum longe impares elfemus, annuendumfuit fo-
dis 3 aliicjue Ordines Religiofi in auxilium vocandi, ad quorum tem¬
pla turmatim magnos poenitentiiim greges deducere folemus. Ne fic
quidem fatis mukitudini femperfadum. Dimidiato iam die reftabanc
audiendi muki, quamuis per ipfas odo horas tentaffent aditum ad Sa-
Cerdotem, prementis turbs vi femper exclufi. Lepidum quod Alofti
contigit, vrbe non magna, quo primum anno inftituts preces. Cau-
poiium vnus aliquis de graui damno aduerfus nos queftus eft , nullo
per eos dies a compotoribus exhaufto vafe, cum viginti quatuor efflue-
rs confuefient.

Sunt&alia inftituta pia, in quibus non legniter defudauit Societa-
tis labor: quo ex genere funt Stationes quasvocant Christi patienris:
nam de mcdls Virginisiam fupra memoratum eft. Illas Gandaui Sa-
cerdos nofter inftituit tota Flandria primas. Exemplum imitats funt
Infuls, Valen cen s, Atrebatum, Bethuns, Tornacum: variis pr sterea
locis ereximus, Olfens, Exaerds, Alofti, Hondifcoti, Bruxellis in Sa-
bulone. Vbique frudus pietatis ingens, qualem nulla fenu m stas po-
teft meminifle. Quid Sandorum dicam cultum, hsreticis capitaliter
exofum, noftra in primis opera toto Belgio refloruilfe ? De Virgine
Deiparente iam ante infinuatum eft. Sed fponfo Virginis lofepho,
prster varia Sodalitia, etiam aras & templa pofuimusj diemque ipfum
non vna in vrbe populi pietas feftiuitate donauit. Tutelarem Angelum
folenniter apud nos colunt Cortraceni: Gandaui Rola, Gulielmus
Antuerpis, Winocibergis Geruntia, Sandorum ali j aliis locis, per nos
fuum accepere cultum. In primis vero facris Diuorum Lipfanis conci-
iiata eft veneratio, itemque agnis cereis Romani Pontificis benedidio-

ne

LIBER SEXTVS. SOClETAS FLANDRČKBELGICA. 793

ne facratis. Imagines quoque, velFidei noftraž myftcria, vel Sanelorum Pia ima *
Vultus autgclbTrepraefentantes, noilra cura plurimasin ats incife, mc& ineii
lolo Belgio, Ted orbe toto IparLe, ftudura vberem retulere. Quid nu-
miimata pia> cruces, rofaria, &: id genus fexcenta Chriftianae pietatis
excitamenta commemorem ? quid Indulgentias in pretio & viu apud
rudem populum collocatas ? quid excogitata pra;ftdia iunandis anima-
bus quae purganti igne cruciantur >  atque in hoe potiffimum inflitutant
Communionem menftruam Generalem ? Ridebit hic  cerifor aliquis
noftrum in tenui laborem. At fapiens Chriftianus nihil tenueparaurm-
que ducit, quo Dei gloria promouetur, & animorum falus.

lam puhlica patrias, publica vrbium vida quoties pernos rep reda, Mutiiflex
correčta, fublata? Montes pietads aduerfus impium foenus fcriptis ra- ™ orHmre ~.
tionibus ffcabiliri a Societate Albertus Princeps voluit: Leonardus Le£e '
fius ftabi!iuit. Antuerpiae lupanaria paffim fparfa ciuitatem totam oc~
cupabant, ingens animorum, ingens corporum corruptela. Non quie-
uit Societas, doneč Senatus cum Epifcopo Laznino Torrentio in čemim
vrbis angulum peftem lllam retrufit, quo multi iam ire publica deter-
retitur infamia. Nonnulla Flandrije oppida comcedias quotannis dare
morem habent. in iis muka peccabantur. magna farne verborum &
ipfius a&ionis obfcenicas, ficrorum ritlium profanado, Ecclefiaflico-
rum Politicorumoue Magiftratuum fugillatio. Ea vida exftirpare labo-
ris noftri fuit. ac deinceps curatum, vt quae in fcenam danda, ad ceilfu¬
rani ante reuocentur. Multos quoque ccetus a bonis ortos principiis,

(Confraternitates vocant) in peffimam potandi peccandique licendam
prolapfos , radicitus fuftulit Societas. infinitas item cuiufuis generis
iuperifitiones. Aliam quoque Societatis induftriam Antuerpia olim
fpečlauit & ftupuit. Lufitanas gentis res morefque vitio temporum
magnopete percurbatos componere aggreflus erat P. a Cofta, quem
lioftds tum iflic praefecerat Francifcus Cofterus Prouincialis. Sed illo
celeriter in Hifpaniam profecto, bene ccepta promouit P. Robertus
Claiflonius 5 ac denique P. Petrus Trigofus Hifpanus negodum iam
affedum tanta dexteritate gentifque approbatione confecit, vt gratitu-
dinis crgo ftatam domui noftra: eleemofynam affignarint, communf
que confilio decreuerint deinceps ad Confules iuae gentis creandos Pa¬
rnim noftrorum praefentiam quotannis flagitare.

Hiciam fcfe nouus aperit & amplillimus laboris campus, adio pri- y n decimut
uata cum proximis fiueconuerfitio: cuius ačtionis vfum perquam fa- l*bor,acho
miliarem habemus in Belgio pne mul tis noftras Societatis Prouindis,^^
italocigenio poftulante. Quod ne otiose ac fallendi temporis caufsd X tmL ‘
fieri exiftimes, fručlum infpice,ex eocjue fiatu e de labore. Quot hete-
rodoxi ad veritatem,quot ad frugem peccatores, quotprobi homines ad
virtutisperfečfoonemhacrationetradučli,! Anno m.dc.xxiii* vnius
Sacerdotis in agendo dexteritas duos ac quinquaginta ex pr^fidiariisAn-
glis adiunxitEcclefbe, in quibus tres erant diuerfarum cohortium Du-
ces. Maior etiam anno infequenti fuit meffis. Abdučti enim ab haerefi
omnino centum actriginta: inter quos vir apprime nobilis, & egregiis
plane dotibus praeditus; qui quanto difficilior ezftiterat, tanto pertina-

H h h h h ciam

794 I M AG O PRIMI S i£ C V L I ■ S-0 C. I E SV,
ciatn maiori virtute correxit: non modo enim in Ecelefiae gremium/ed
in Carchufianorum fandiiTimutn Ordinem fe dedič, foli in polteni m
Deo vidurus ac fibi. Liram venerat odogenarius fenex , qui omnes
Anglite, Dania - , Hollandise peruagatus Academias, oninem hauferac
fentinam haireticaeprauitatisj Iudarorum quoque in fynagogis non in-
frequens alleilorj facra Biblia vfqueeb imbiberat, nullam vt ex iis fen-
tenciam vel abftrufiflimam adduceres;, quam non lile longiflimo con-
£extu quafileditansprofequeretur. Cumhoc homine erroribus teque
vtannis inuecerato commiffus Sacerdos nofter in agendo gratiofus, ter¬
no congrelTu retulit vidoriam, & magna voluntate dantem manus ad
Catlioiicorum caftra tradnxit.

Tngeiimus hic eft annus, ex quoin Belgium pfeudoapoftolos duo-
decim miferat ex Morauia Ioannes Nicolai princeps Mcnnoniftica:
fadionis. Prope aberant a porcu Dunkercano,cum fecere naufragium.
nonnullos tabula feruauit. Omnium primarius, qui decem ipfos annos
in Europa, Aha Africaque prauum fparferat le m en, biduo fliidibus
iadatus,tandem & ipfe tenuit littus, &c  ad fociornm reliquias adiundus
eft Dunkercat. Indein Hollandiam, impleturi ad quod mittebantur
minifterium, iter habuere. Ac fubinde primarium lllum fubiit cogica-
tio, dininitus vtique inieda, Deum forfitan eo naufragio ingratam in-
uifamque fibi profedionem iftam damnare voluifte. Hrec cogitanti re-
pente vir adftat candido habitu monaftico: Ec quodtu, inquit, amiee
animoverfas, id verum puta. ingratum hoc iter Deo eft. lile obftu-
puitjfcilicet, vndenam animifui fenfa paterent homini ignoto, neque
aiitea vfquam vifo. Atqui, fubiicit aker, harctibiindicafle fitfatis, Per-
ge porro Antuerpiam ad Societatis I e s v Patres, illos interroga, &c k-
auere: ad veram enim te ducent Fidem. Hocdido animum leuari fen-
nt, & dextram monitori tam appofito gratus offerebat, quam alter
Tenu en s abfčeffit. Confefiim gaudio perfufus, focios paululum ante-
greftos inclamat, & Heus, inquit, illumne qui mea mihi detexit cogita-
ta, vidiftis ?  retrocjueconuerfus, En vobis hominem. exiftimabatnec-
dum ex oculis abiifte. At nullus in planiflimo littore, quod Dunkerca
Neoportum ducit,apparuit. Ergo Antuerpiam delatus, nihil quidquam
prius habuit quam diuertere ad Societatis aomum. Datus homini Sacer¬
dos prascipue dexter in tradandis animis:quem vt audiuit de orthodoxa
difterentem Fide, ftupens ac tremens concidit, & horas aliquot humi
iacuit proftratus. Succedente mox graui morbo ad extrema perdudus,
baptifmum precibns omnibus flagitabat,fiinul fletu perpetuo madens,
tot a fe mortales fedudos fine fine plorabat. Ergo abluitur facro fon te,
&: quafi iam vita dignus conualefcit. Mox, ad exemplum Pauli, focios
illos fuos,aliofque eiufdem fedre afFeclas,oppugnareaggre(Fus,& Fidem
prredicare Romanam, prazterita animorum damna lucro maiore pen-
fauit. Vnus hic fpecimen multorum fit: nam talium copiam habe-
mus, quam non facile cuiufquam calamus exhauriat. Valuit in primis
haccum hazreticis agendigratia Gulielmusde Pretere, a quo innumera-
biles adFidem Catholicam redudi, & in his Philippus Comes Manf-
feldicus: valuit Iacobus Serjanfius, aqup poftremis vitaz menfibus aB

hazrefi

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 79 £

haerefi Lutherana abdudos conftat centum & quinquaginta, pmer
multos a Caluiniana. Neque alienus abhac laude Ioannes de Gouda,
qui non priuato tantum fermone profuic mnltis, fed folenni etiam in
Lansbergios difputatione ex condido Antuerpiae inftituta per inducia-
rum tempus: quos vt dodrina vicerat, ita & demulferat incredibili fua-
uitate , fi non fimul ad Batauiam fuam, fimul ad ingenium rediiffent.

lam hominum flagitioforuin quantaturba priuatis emendata congref-
fibus, ad quorum aures vel nulla perueniebat concionatorum vox, vel
furdas illas nequidquam verberabat ? Alebat alicubi duas ac viginti
pellices homo meretricius: folo Sacerdotis noftti colloquio fadum , vt
omnes magna voluntate dimitterec. Virlocuples ac potens nefcio quod
admiffum facinus Confeffario aperire ipsa morte damnationeque habe-
bat grauius; & animi tainen confcicntia ad explendas Chriftiani hotni-
nis partes adeo ftimulabatur, nullovt loco poflet confiftere fecurus.
Audiuerat Antuerpiae ex concionatore, quas peccata excidiflent me- Cromtaciiu
m ona, nequepolt diligens examen occurrerent, haudquaquam con n- perteaionis
tenda. eam dodrinam tegendo fceleri fuo opportunam ratus, vtobli- ‘ lb l>ca P- 2 -
uifci id poiTet, nihil diligentiae induftriacjue praetermifit, qua voluptati-
bus operam dando, qua ftudiis, qua variis in longinquas regiones pro-
fedionibus j fed profedu nullo. Audiuit tandem contritione peccata
deleri, eoque čarnem fiiarn omni poenarum genere cruciauit, magnam-
que opum vim in pauperes elargitus eft . neque fic tamen atrox vul-
nus fanatum. Ergo adus ad extrema, & malo fuo finem node infe-
quenti per vim adferre certus, rhedam confcendit, domum a qna tum
abierat rediturus. Defperabundo Sacerdos nofter per Brabantiam iter
habens occurrit-, & quiafeftus,accipitur in rhedam. Mox notat homi-
nem turbatum; & blando fermone de diuinis loqui exorfus, deque fce-
lerurn expiatione, tetigit vlcus. lile diu tacitus, defixis in Patrem ocu-
Iis,prodebatanimi anguftias; ac denique, quod res erat, edicit, mortem
fe fibi ea node deftinaffe, nifi remedium adueniret malo. Pater talium
egregie peritus, fumma familiaritate pergit agere, tantaque gratia de-
fperatum tradat, vt ille bonus in genua prouolutus ac rite confeffus be-
neficium abfolutionis acciperet;domumque reuerfus, laetiflimam duce-
ret vitam, quam paucis poft annis cum feliciore commutauit. Probo-
rum vero hominum, ad quos priuatas frudus adionis extenditur,quan-
tus eft numerus:! Poftirn grauiflimos nominare viros, qui Patrum no-
ftrorum familiari colloquio quantopere pafcantur, quamque hinc ad
virtutemfalutemqueproficiant, luculentis ipfi teftimoniis exprefserc.
fedfruftra fit lucern foli, mari aquam addere: nec enim quifquam , fi
modo habet oculos, non videt quotidiana vtilitatis exempla.

Reftatvltimus, ifque omnium fruduofiffimus labor, calamusecuius Duodeti.
nec locorum, nec temporum fpatiis definitur vtilitas. Enimuero vali-
dum virtutis prasfidium e de in libris, vt alios taceam, ipfe noftri condi- 1
tor Ordinis Ignatius magnum mihi teftimonium eft, quem Christi
Sandorumque hominum ada voluentem fcimus deiertis mundi ca-
ftris ad meliora figna tranfifie.ea cauffa eft,cur ex aequo agendis fcriben-
difque incumbat Societas;potiori etiam iure fcribendis,quoniam adio-

H h h h h t,  nes

796 IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV.

nesbreuis temporis funt, litterarum monumenta aeterna. Scriptorum
finis c It 3  vt doČtiorcs homines meliorefque reddamus. Eum an aflečuti
limus, nemo dubitabit, qui Theologos nouerit, Ledium, Becanum,
Coningum; facras Paginadnterpretes, Delrium, Cornelium, Tirinmn-
Chronologos facros }  Samerium, Deckerinm j Concionatores, Cani-
fium, Cofteram* Hiftoricos, Roiweydum, Hugonem; Afceticos, Scri-
banium, Sucquetium, Bufeum . Sed longum lit enumerare fingulos,
& minime neceflarium, quando inomnium manibns & ore verfan-
tur. Hifee tot lucubrationibus fi mortaliu m infinitorum balu te m pro-
curatam dixero, videbor fortadis incredibilitcr loqui • fed fidem mihi
adero ex minimomm obferuatione. Leffij de capedenda Religione
Confultatio quantulus eft libeilus ? & tarnen ille mu kos retinuit in
Fide, plures aberrantes reduxit, & in his, Tympelio fatagente, Ioan-
nem Comitem Nadouium : qui lečtam illam ex Italica Germanicam
reddidit ftylo fuo , elegantidimeque fua dete n p tam manu multis con-
fanguineorum legendam obtulit, quos ad Ro mame Ecclefiae caftra
fecum traducere fperabat. Quid Canifiani compendium Catechifmi,
quot fcruauit animas, quot recuperauit! Quin praeter typis vulgata,
ipfre familiarcs ep idol a:, quasmanu feribimus, quantum foepe ad ani-
mommfalutem valenc! Lipdum teftor, cuitis Batauos d$ferentis ad
Delrium noftrum h te c eft; oratio: Ima o me tuis precibus, tu y  mquam y  poB
cmm falutares litteras , r Deum iterum iracundum babeam , ji <-vmquam con -
quieui. Nocle diemefodit tile flimulu *, necipfe Jemnu* mihi mji per in~
jomnia inquietus.  Sedmittamus aliquando ifta fingularia, quortim ni-
mis diligens inueftigatio vel iniucunda redditur, velafpernanda. Satis
eft ad finem nobis ab initio propofitum/ručluofam Belgis Societatem
videti. quod iam negare nec inuidia pnefumat. Nam fi neget, fen um
quotquot viuunt, fidem appello, & meminide podil nt pneteritorum:
aliam nune Belgij faciem fatebuntur, quam qnalem pueri fpečtauere.
Nos quoquequamuisnon grandaeui, quas fuerit Belgarum vita, qute
Religio, qui moreš, fuperiore fieculo partim ex parqntibus audiuimus,
partim legimus, partim etiam ex quibufdam quas in noftram artatem
hadere veftigiis non vana afiequimur coniečtura. Nam cum Refpublica
Cfiriftiana duabus partibns conftet, faeris hominibus & profanis;
neutramharum illa tempeftate fatis integram vixifTe, nec vulgus ho-
minum ignorat. Quamquam enim dicatorum Deo virorum non
pauci erant vita ipfi & moribus incorrupti, tamen ( qure illorum
temporum infelicitas fuit) pars bene rnagna deprauati ; quorum
probris commemorandis abftinere cogit jfacrofančti ftatus reueren-
tia. At interim qualem populum ede oportebat, vbi tališ Saccrdos?
Nune reftituta re, gratulandum potius de dorentidimo Religionis,
pietatis, moram, dočtrina: ftatu, quam de prteteriti fasculi vitiis
odiose difputandum.

CAPI-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIQA. 797

CAPITIS III. SECTIO II.

I o
HOLLAN-
DICAi

De Alifiombm arduis.

E Ximias quatuor Mifiiones habet Flandro-Belgica Societas, ad Ba-
tauos, ad naues, ad cafira, ad mfectos lue : quas, qiiia laboris in-
gentis funt ptafientiumcjue periculorum,meritb Arduas nominamus, &
a funčtionum multitudine leiunčtas fingulan narratione fuicepiinus ex-
plicandas . Et Hollandicam quidem dicere aggredienti Batini mulca m i s s
ardua fe produnt. Primum vincula & carceres • quorum fepeperpdfio, T1
femper periculum & metus. Deinde perpetua latitandi neceflitas,genus
miferrimum captiuitatis. Graue eB hominibus ingenuis & innoxiis ar-
ceri publico, duruin luce & communi aere prohiberi. Sceleratorum idte
{unt pocnx: at quis vmquam innocens fuga & tenebris ide defendit, nifi
aduerfus iniuriam ? lam quot curis, quot vigiliis, quantis laboribus
pafcendus Christi  grex inter tot lupos, tam Berili folo & maligno!

Sed enim tanti & pluris eB vel paucorura falus; quid multorum mil-
lium ? quid, p tene dixerim, innnitorum ? lola Ipemeflis qua ntollibet
ludores liios folatur agiicola- nobis leges certiflima & mefli iam matura
proponitur. Verum mifib tantiiper labore fručtuque, caufiam ipiam at-*
queoriginem MiBionis breuiter enarremus.

Diiufum Belgium erat. partim Rex , partim Foederati Ordines obti- Origo
nebant. Rege m iequebatur Religio, hcerefis Fcederatos. hoc maxime Mitfiontti
vinculo conBabat foedus: nec enim Bante Religione rebellarent. itaque
firmanda hterefis erat, fi firmam vellent nouellam Rempublicam; Reli¬
gio opprimenda. Haud fegniter id ačtum . Breui is Batus fiiit, vt in
Belgio Foederato, vixpars mortalium quadragefima culrrix auitce Fidei
credita fit. Quid mirum ? nulla fcabies, nulla peflis arque, vt haerefis*
contagiofa. Et in tanta morbi graffatione deerant qui remedia afferrent.
Sacerdotes pauculi, &fere per aetatem inidonei reBabant ; quis cura-
ret fupplementa ? Inuentus eB inter paucos vnus Ioannes Smetius Lug-
duno-Batauus, pari prudentia & zelo Sacerdos, qui fiiam patriam mife-
ratus, Romanum iter capefliuit, prtefidia abs Romano Pontifice peti-
turus. Sedebat tum ad Ecclefiae gubernacula Clemens VIII. qui &
multorum litteris & fermone didicerat funeflum Belgicae Batu m : pro-
indefi quam affličte rei Catholicae opem ferre poiTet, anxie circumfpi-
ciebat. Adfuit in tempore Smetius, & Belgij Fcederati faciem haud mi-
lerabilius quam verius repraelentat. Ingemuit, vt par erat, tot ouium di-
uino fanguine aiBimatariim lačlura Supremus pro C h r  i s t  o in ter-
ris PaBor. Nec intra gemitum Betit commileratio : ad quarrenda reme¬
dia conuerfus, ipfum in primis interrogat Smetium, quibulham prae-
cipue viris ea Religionis ab interitu vindicandr cura bene fapientercjue
demandanda videatur. ille Societatem I e  s v nominat, & inter caufias Societas
recenfet, Batauorum multos in eam adfcriptos ardere patrix iuuandse ex D n ? r
defiderio, ciuibus fuis gratos indubie futuros. Placuit Clementi in eam !j  '°
cxpeditionem potiflimum peti viros, quos ApoBoiica Sedeš pectiliari

H h h h h 3 jfaera-

nem*

Clemens
Vlil. im-

perat So-
cietati
MiJJio-
nem.

7 98 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

facramento fibi deuotos habet: afTenfuscjue Smeti) rationibus, e vefti-
' gio Claudium Generalem ad fe euocat > animi fui confilium exponit;
pro imperio mandat, vt Belgas Patres quantocyus in defertam Domi¬
nka: vinex culturam mittantur. Accepit Claudius mandata , & quam
citiftime exfecutus eft. Ceterum quo tempore hxc  apud Pontificem
agebat Smetius,eadem quafi ex condi&o Martinus Duncanus Delphen-
Imm Paftor,ipfe alter Religionis Atlas, apud Belgij Prouincialem ma-
gnis vrgebat argumentis. Nimirum, inquiebat, hoc proprium Inftituti
veftri decus cit, & palam profitemini quibufuis in terris , quantouis
impendio, coniuletc faluti animarum . Hac cauisa in Angliam tranf.
mittitiš, contempta legum fanguinariarum atrocitate : continentem Ba-
tauiam, mitioribus gubernatam legibus, negligetis ? Ad Indos, toto fe-
paratos Oceano, prompti arihelantesque curritis : ciues deferetis ? Bar-
barffne igitnr terris Catholicam Religionem inferre prasftabilius^uam
feruare Chriftianis ? vulgato illo contra vos vtar,

Non mmor eft njirtm, quam quterere, parta tueri.

Fruftra vobis noui trans maria quxruntur orbcs, quamdin domi Indias
habetis. In Sociorum numerum multos Batauos accepiftis 5  rcpetit pa-
tria quos dedit: non omnes, fed partem minimam fuoriim. Aquum-
ne id vos negare in tali caufsd, iudicate. Haud inepta profebtb hxc vi-
debatur oratio, & Prouincialis ferio confultabat cum fuis. Sola mora-
baturcapitum penuria. necparerat remotas diuulfasque foueri partes,
inteftina vitaliacpe mernbra deftitui. In ancipiti confilio aiferuntur
Iitterx Claudi) Generalis, & in his Supremi Pontificis voluntas. Finis
hic deliberandi fuit. De Miftione conftabat: in mittendorum deledai
aliquid haefitatum, certatim omnibus eam fibi expetentibus fbrtem. Ex
omni numero deflgnati par nobile Gulielmus Leonius, & Cornelius
Duyftius, vterque e Belgio Fcederato; hicDelphis, illeDordraco oriun-
^Cufuinuts  d us ‘ baterfaufias Sociorum apprecationes fufcepta expeditio eft anno
Leoni™,&  fefquimillefimo noiiagefimo fecundo. Diuerfum iter finguli tenuerepie
ComdiM  vnus ambos cafus inuolueret; & tamen neutri fortunatum fuit, odio
cacodxmonis , bellum capitale, quo fe peti fentiebat, in ipfis ducibus
opprimere molientis. Gulielmus Antuerpia vix egrefliis, in hoftilem
globum incidit incautus. Latrones erant, non milites: quidquid ob-
uiunij deputabant in prxdam. ab his ferociter comprehenfiis, & ad equi
caudam religatus,raptatur aliquamdiu per occultos tramites, per dumos
fentesque , doneč in auia fpoliationibus opportuna peruentum. Ibi
pecuniola omnibuse) ue reculis, atque ipsa infuper vefte turpiter exutum,
pugnis adhxc, calcibus, fuftibus crudeliter cxfiim , deftituere femiani-
mem. lile, vbi a latrocinio refpirare datum eft , membris fračtis, non
animis, fruftrato fpe fua dxmone, non refpexit retro-, fed itineri coepto
infiftens, aliquando Dordracum patriam fuam attigit, tantopere de-
formatus , vt a fiiis limine arceretur pro vili mendicabulo, fi non com-
pellata rnatre fiii feciifet indicium. Per dies aliquot ab itineris iniuria
reereatus, vt optatx fegetis primitias in natali folo meteret, concionena
ex propinquis & popularibus fiiis clanculiim coegit; auditusque eft co
omniurn fenfu ,quem vberes lacryma: fufpiriaque alta prodebant. Hxc

p rima

Dno au~
fpicantur

Dnjsluti.

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FL AMDROBELGICA. 799

prima fuit Societatis vox, pofteaquam Prouincire illa: nefarium foedus
haerefi conciliatrice conflarunt. Nam antea Nicolaus Goudanus Bergi-
zomij & Goud^; Andreas Boccatius Leowardiae, Snecre, IliLe' Gode-
fridus Lummius Middelburgi Zelandorum , & vari is Hollandia lodsj
Petrus Canifius , Leonardus Kelfelius j Francifcus Cofterus, Henricus
Dionyfius, Ioannes Aftenfis, aliic^ue praftantes viri, Dauentria, Neo-
rnagi, multisque Geldrke ac Tranfifalania oppidis, loqui pro concio-
ne audici funt / Vnde quorumdam redarguitur querimonia ex reriun
ignoratione orta, quaii in alienos laboies ingrefta iir Societas, &  mef-
lem legat cuius iementem numquam antea fecerit. Interea Duyftius
Dordracum & ipie tenuit, non diflimilia Leonio perpeftus. Id tiroci-
nium athletis fuit, & quadam praluilo ad arenam. Dordraco in fuam
vterque ftationem , quo Superiornm deftinabantur arbitrio, Delphos
Duyftius, Leonius Vltraiedum abiere, opportunas fcilicet vrbe? fufci-
piendis quaquauerium Apoftolicis peregrinationibus, opeiaxque inom-
nem populorum neceftitatem huc illuc circumfercnda:. Vix aduenerant, d  m Mif,
necaliter quam nautis caeca tempeftate iadatis gemellailla fidera Ca-/ 9 ”^?
ftor & Pollux , duo illi Sacerdotes, laetiftimis Catliolicis apparuere.

Quies in loco diuturna non fuit:nec vero quxrendum fuerat čadu m Ba -ftram riti*
tauicurn ftellas iixas imitaturis. Itaque mouebantur planetarum more, A ?°M r ~
quo lucern iiiam late omnibus impertirent . Gulielmus Vltraiedinam c °'
ditionem, Tranfifalaniam, Geldriam, & auxilij indigentiffimas Vela-
uiam Betuamque peruagatus eft. Duyftius Delphis progreflus, Enchu-
fam, Hornam, Alcmariam, Harlemum, Lugdunum, Hagam Comi-
.tum, Amfterodamum, Roterodamum,Schiedamum,Dordracum, vni-
uerfamcjue oberrabat Hollandiam. Ad Zelandos-etiam refpexit,fi qua
darctur acceffus. Septena: Zelandorum infula; funt, quas tune Angli-
cana ferrne prrefidia tenebant. Hinc miferrimus Religionis ftacus,
cum & incolis Caluiniana peftis quotidie afflaretur ab Anglo, & ne-
quisaliunde Catholicus Sacerdos medelam afferre poftet, impense ca-
ueretur. Portus enimomnesocnlatiftimisexploratoribusinftdebantur:
in fufpedos diriflima' habebatur qua:ftio, & conuidi proditive aut ca -fa in Ze-
pite luebant poenas,aut reternis tenebris damnabantur. Sane fubha:c
tempora P.Henricum Walpolum, dum e Belgio in Angliam cogitat,
interceptuma (nx  gentis milite,ac Vliftingarn deporratum,Caluiniana
crudelitas teterrimo antro,vix parricidis fubeundo, inclufit, numquam
nifi ad malam forte cručem exiturum . Tria in eo flagitia tali fpecu
puniebat lijerefis, quod Catholicus eifet, quod Sacerdos, quod Iefuita.
Aliquando tamen magnorum virorum grada: donatus, fugientem lft-
hic de manu martyrij palmam haud ita muko poft apprehendit in pa-
tria. Obuerfabantur Duyftio tam prarfentia pericula, & vrebat interim
ardentiftimus zelus, qui aliquando praeualuit: ergo metu poft fiduciam
habito, iterDeo adfpirante fufceptum eft. Faciles prater fpem aditus
fuere. Oris ac corporis habitus ad incolarum morem aceommodatus
elufit vigilum cautelam . Reperne fingulis infulis tenues Catholico-
rum reliquix: paftim corrupta Religio. Hoc magis opera: pretium fuit,

& ingens nomini noftro parta commendatio. Omnibus ftupori erac

Sacer-

800 IMAGO PRIMI SJfCV L I SOC. IESV.

Sacerdos, in carica difcrimina ingreflils folo affedti falucis alienre.

lam illi gemini,DuyftiusLeoniusque,annum eoque amplius Bataiiiš
lucebanc,cum Ioannes Bargius Amfterodatnenfis terciuin fidus acceffic,
Pnmum  primnm Miffionis incrementum. Hoc adiucore non tam fubleuara eft
Miflionis  priorum opera, quam meffis colleda copiofian, in quam fi vel plurimi
incrarenc,omnium exhaurirecur labor. Ec Bargij quidem ampliflima
charicas tametfi adomnes per interualla Prouincias extendebatur, apud
vtrofque camen Frifones,ad Ortum Occafumque fitos,pr£cipuiconatus
erant, & paria conatibus effeda . Diu cenuic ille criumuiratus; quem
ahermn  fubinde auxic Adrianus Arboreus , & ipfe Bacauus, ceteris cum pote¬
nc™««#- ft ate  prasfedus. Verum Bargio haud diu poft ex arena ad vircucis co-
fonam euocaco numerus rediic tcrnarius, manfitcjue, doneč anno fatculi
euntis quarto adiundus eft Nicolaus Romaeus Brugenfts, isquiCalui-
num genuinis adumbratum coloribus Geneuce fuaz repr^fentauit. Huic
Zelandia in Sparcam dača; quo adhuc Duyftius excurrebac, reuifens
femina qu£ nuper fparferat, & cum cura ne intermorerentur fouens.
Alij deinde fliper alios vocance caufsa fubmiffi, nequedum tante vi-
nea: excolendte pares. Ica profedo eft, illius agri immenficas paucos
colonos habec, nifi quod pauci illi numero, vircuce lune mulci.

Hadenus cauffo, initia, progrdTusque Miffionis. Cauflarum rcmo-
rior, fumma Prouinciarum necefficas; proxima, imperium Clementis.
In Leonio Duyftioque exordia fuere. His ducibus res ada eft , & in
Bacauiam, hoc eft arcem hsrefeos, penecratum. Hi ffio periculo
ftrauere viam ad incredibilem quatftum animarum. Perieranc innu-
merabiles, nifi hxc Miffio fuiftet. Multa millia ffinc vel retentorum in
Frutttts  vera Fide, vel ab hacrefi redudorum : & in his quidam excrema fene-
Mijfiem.  ^ute refipuerunc, quafi ad noftrum aduentum diuinitus feruarentur.
Cencenaria anus fuit, quže Medicormn fen centra vim natura: viuendo
ffiperabat. hxc  vbi Sacerdocem noftrum audiuic, eiurato Caluino,fimul
Romanam Fidem profeffaeft, fimulanimam exhalauic. Odogena-
rius alcer diu cum morte ludatus, folui corpore non pocerac, nifi Pater
aliquis accederet; a quo edodus, fpatium habuic quantum falus animi
poftulabac. concinuo enim, abieda harefi & face peccatorum, tam-
quam carcere fblutus exceffic. In Anabapciftas domum pedem incule-
rat Leonius.mero errore ; quem ftatim in confilium vercic. de creden-
dorum capicibus dicere exorfus, adeo perfpicue difleruit, vt ille Men-
nonis difcipulus cum vxore vniuersaque familia ad Romanam Eccle-
flam tranfiret. P.Marcus Tympelius Lugduni ad virumgenere, ma-
gisque vitiis fuis nobilem, letali iam correptum morbo, aduocatus ac-
curric. Hominem liberum, hoc eft atheum (cuiufinodi multos habet
terra) deprehendic. Durum certamen fuic cum impio, qui iam mulco-
rum conatus eluferac. & fane talium rara difficillimacjue curatio eft.
Dedit tamen manus , & rite Deo Ecclcfiaque per Sacerdocem reconci-
liatus, diem finim obiit: cuius rei farna vniuerfam vrbem, & late vici-
niam, admiracione compleuit. Eft & alterius viri celebris, atque e pri-
mis Lugdunenfium, memoranda conuerfio. Is, defperata ex morbo
vita, cum de Religionis veritate dubkaret, Tympelium ad fe inuitat; a
* quo

LIBER SEXTYS« SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8ol

quo rede inftitutus, damnato Caluino, geminam fanitatem animi cor-
poriscjjue retulit, non fine Medicoram Ilupore ; quos ipfos lanari ani-
mis, & ampledi Fidem tali teftatam prodigio decebat» Sed quiH : ego
fingularia perfequor, cimi poffim verbo dicere, in annos fingulos odin-
genta capita per nos noftris adiungi Sacris ? quin fuit, ciim paucos intra
dies Sacerdos vnicus adiunxit amplius ducenta. At minus fortafle con-
fultum repraelentare ha;reticis lita damna,-ne maioris odij materiam hinc
fortaflis arripiant. Alter, & prascipuus Miflionis frudus eft,Catbolico-
rum in auita Religione & pictate conleruatio. Ad hoc conferimus Sa-
cramenta, aures diuiniverbi fitientilfimas fatiamus, folamur asgros, iti-
uamus morientes, nihil denique, quod Paftorem bonum gregi Rio  im-
pendere par fit, praeterimus. Veriun neque haec nominatim recenlere
con film m eft, ne opes noftras ad direptionem hoftibus oftentafle videa-
mur. Vix etiam cum filemus,fatis defendimur aduerius iniurias quibus
noftram vexare innocentiam iucundum habent Foederati Bataui. Ipfo
Mifiionis initio edidum prodiit, quo minaciter catiebant, ne qui Ca-
tholicorum coetus tota ditione lua cogerentur 3  ne res diuina fieret, neve
quilpiam a Mifiificante ( fic Sacerdotem ludibrio appellant) Chriftiana
myfi:eria vlurparet. Quo edido quianon la tis (quodvolebant) Socie-
tatis noftra; nomines exprelfilfe videbantur , alterum tulere atrocius,

3 uo nominatim Ieluita;, fačtiofa.  gen s & languinaria, quantocyus exce-
ere finibus mili, nec pedem vmquam, ni grauiffimorum fuppliciorum
reos lefe vellent, poftliminio inferre. Adhaec grauibus minis cautum,
ne quis Batauus luorum aliquem vfpiam terrarum Ieluitis in difcipli-
nam traderet, ne quis Iefuitam qualicumque caulsa tedo exciperet, la-
tebris abderet; re, confilio, aut vilo officij genere iuuaret. Tum magnis
praemiis inuitata ftudia delatorum. Praetoribus denique & localibus
Magiftratibus leuere imperata exIecutio. Ha; tam atroces tabula; anno
praeteriti lieculi nonagefimo Iexto confeda;, deindc Ikpius ad vigorem
innouatae, Miffionem iftam, fi alia abeflent incommoda, maxime ar-
duam reddunt. Tametfienim fiimmaPatrum circumfpedio eft, non
paucos tamen in tanta indagine comprehendi necefle fuit ciim nulla
cautek lufficiat aduerius emiiTarios & fallbs fratres qui fidem venalem
habent; & egcni cum fint, arte qualibet, etiam fcelere, qUa;ftum facere
funt parati. Nos quidem certe in diuinis beneficiis numeramus , Mifi
fionem illam multorum Patrum innocentilfimomm vinculis ,  carcere,
omnibusque quas carcer habet aerumnis, toties nobilitatam fuilfe. Pri-
mus ad hanc gloriam vocatus cft,  qui primus in arenam defcenderat
Gulielmus Leonius, in agendo & patiendo perinde antefignanus. Doc-
comij in Frifia Caluinum & Mennonem multis nudabat afieclis, in-
tolerabili Miniftrorum dolore, frementium partes fuas ab vno aliquo
Ieluita adeo debilitari 5  & palam vociferantium , ni continuo ille pelle-
retur , vniuerfum breui oppidum ad Pontificiorum figna tranfiturum.
His clamoribus ex citati Magiftratus,ac feditionem veritfiaut etiam accu-
lationem negligentia; luaeapud Ordines prouinciales, duobus militum
Praefedis demandant captiuitatem Patris. Hi in aedes, vbi ille latitabat,
irrumpuntper vim, deprehenlum extrahunt, & onuftum vinculis in pu¬
li i i i blicam

V'arij Pa-
tres incar -
cer ati i

Leoriuu &
D ny sl im.,
dno aufpi -
ces Mtf-
fionis, vna
Tnorinn-
tur.

Conftantia
Vtringi in
aircere.

802 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV*

blicam vrbis cuftodiam jncludunt. Hoc pnmum carceris catenarum-
qus lionore Societatem dignata eft Batauia : quem deinceps iterato ix~
piusrbeneficio augere numquam deftitir. Leonius biduo in compedibus
Doccomij fuit. Inde Leovvardiam ad lupremum Frida: Senatum abre-
ptus non euadt, doneč Iudicum cupiditatem iatis magno argento Ca-
tholicorum pietas faturaret. Pecuniae enim magis , quam liti langui-
nis id genus bomines laborant. Ergo ille athleta in ftadium denuo in-
grefliis, quad parum ciTet vna palma, fexto pbft anno iterum in Frida
Leowardiae comprehenlus, iterum a duobus Catholicis eftredemptus:
quorum pietatem Deus dbi acceptam oftendifle vilus, eorum agris tam
copiofo prouentu eumulatis, vt ex folo domeftici pomarij duetu illam
pecuniam anno infequente coiiflarent. Duyftius quoque, alter Miftio-
nis aufpex, ne quo minus gloriari poflet, captus eft Delphis, cum forte
aures condtenti daret. Sed Pnetorem adortus extemporali eloquentia,
tam libere pro d &c  caufsa fua dixit, vt vim lpqueritis ille non jfuftinens,
nulla re laedirn e veftigio manumidrit.Qu£ tam infperata res,Catholicis
lytrum parantibus , eximiaiti Dei erga Sacerdotem dumi curam ftngu-
lariter probauit. Huiudemodi lučtis commilitones illi, ad magna pr«-
mia, & in exemplum dilicet pofterorum, exercebanturj doneč vnus vtri-
que annus euntis fasadi duoaecimus laborum dnem attulit, poft parem
viginti annorum curdim in difficili illo ftadio,in quod primi dne exem-
plo pariter fuerant ingrefli. Magna opinio fan&itatis poft obitum reli¬
kta ; & poftumus virtutum odor, hodieque fpirans, nonnulla etiam di-
pra natura: vim collata mortalibus benedcia , immortalem vtriudjue
memoriam condruant. lam Laeuini Wautcrij ( cui biennium ipdim
in carcere exačtum) Ludouici Makeblydij, Borlutij , Tacquij, Greuij,
Wencomij, aliorumque Patruin captiuitatem vincu laque perlcqui im-

f iediornumero, &quorumdam adhuc vita: rerumetiam dmilitudine
aboraret oratio. Fortunam omnium animoscjue vnus exhibeat Ioannes
Viringus. Is rem Catholicam, dii dcurus, tračlabat in Frida, ciim ab
Harlinganis prasddiariis nulla periodi fudpicione comprehenditur, de-
uelnturque Leowardiam. Prodidit virum ingratiflimus aliquis didi-
pulorum, qui ab illo olim Magiftro in dholis, prreter commune dočlri-
nx, muka priuatim acceperat benedcia , quibus Iudaico exemplo tam
indgnem gratiam repeiicfit. Geftiebat interim gaudio Viringus, nec
implicari compedibus ante diftinuit, quam eas lcetiflimo ore, tamquam
delicias dias &c  votorum dimmarn, exodularetur. Mends prope dptem
exegit in vinculis. Paulum aliquem captiuum diceres j ita luadebat om¬
nibus, hortabatur, orabat; &, quod liber vix faceret, inueteratos aliquot
& contumaces hasreticos ad Orthodoxorum partes tranftulit catenatus.
Lytrum pro d ne Catholici penderent, anxie prohibebat; iniuriam fa-
čturos, non bcnedcium,profeflus. Nequaquam tamen dc cauere potuit,
quin matrona nobilis ,& apud Iudicesgratiofa, libertatem eiexorarer.
Ergo compedibus exemptus, moleftiore animoquam intrarat carcerem
exiuit, rcličta poft d tanta virtutis opinione, vt ferrumquo dieratalli-
gatus, muko argento asftimatum redemerit Catholicus prim« dignita-
tis vir, & facri pignoris loco reuerenter afleruarit. Maiori etiam konore

dignum

LIBER ŠEXTVS« ŠOCIETAŠ FLANDRO-BELGICA. 8 ČJ

dignnm er at ferrum, quod alterius Sacerdotis adhuc viuentis tam atro-
citer adftrinxit pedes j vt quotannis ( & annus hic quintus decimus eft)
acerbo & immcdicabili cmciatu vulnera recrudefcant. Poffem Gou-
dam, Amfterodamum, Lugdunum, H agam-C omitu m j Neomagum,
aliasque vrbes producere, quibus vinculorum & carcerum gloriam de¬
bet Societas 5  nifi fatis effet dicere 3  quam late haerefis imperat,nobis pa-
tere Chriftianae patientire theatmm. Foederatorum quidem Ordinum, Foedemi
pro ingenio gentis, maior fortaffis effet hnmanitas erga nos, fr non per- 0rdtnesi>
petuis pfeudoeuangeiicorum querimonns ad feuitiam accenderentur. Um accen .
At illi Miniffelli reformatores Religionis^ qui quac docent neqne inteJli- duntur d
gunt ipfi, neque conftanti poffunt affeuerare mendacio, clafficum bel- 77an°e~U
lo Iefuitico canere geftiunt, quia plagam fibi & fynagogas iiutanobis 777^
tim en t, quam fanare non poffint. Quod malum prasoccupaturi, vali-
dis lateribus & vafta fauce ftentores, aduerliim Iefuitas intra ipfa B ata¬
ma: vifcera occulto latrocinio graffantes, cum raui & fine fine dčcla-
mant. Lepidum Goudae contigit annos abhinc triginta fex, Theodo-
ricus Stoofhemus vetus gladiator bene longam in nos declamationem
inftituebat, nulla re prasterquam calumniis infignem. Nullum dicendi
finem poterat inuenire, doneč prodigiofo figno defuper admonitus eft,
quam vere omnia & quam diuino afflatus /piritu diceret. Immanis
bubo de fiimmo ardis laqueari cum ingenti ftrepitu delapfus ad concio-
nantis aures, &circum ardentem cereum codicemque facrum, quem an-
te fe apertum dočtor ille voluebat, ter quaterque felibrans, quafi alarum
plaufu comprobaret verba pratconis fui, vniuerfam audientium coro-
nam cum rifir plaufucjue dimifit. Huiufcemodi miniftris vtitur fata-
nas ad vlcifčendum dolorem fuum hauftum ex tot animarum iadtura,
quas lupo illi ereptas, C h r i s t o  Paftori vero reftituimus. Illorum
maxime impulfu ab Ordinibus feruntur- edicla j & inquifitionibus,
comprehenfionibus, exfiliis , carceribus, vinculis, fxui tur in Iefuitas,
non alterius culpas reos quam defenfe Religionis Orthodoxx, ne illa
penitus intereat iis in locis,vbi quondam fan&iflime cultatamquam fuo
in Regno triumphauit. Id poteftis fčire , & vero fcitis, Foedcrati O rdi-
nes j fi permittitis vt vos compellem.

Non nos aut ferro Batauos popuLre penates

Venimut ,

aut infidiari cuiufquam vitre, aut aduerfus Rernpubl. veftram maclii-
nari. Fabulas iftx funt, contra quas centum iam anni ftant, & fecularis
lioftra innocentia. AEquumne igitur vos exacerbari paucorum Sacerdo-
tum latebris, & modella, vobisqueinnoxia, viuendi ratione, conferuan-
dis reliquiis Orthodoxae Fidei ilfius, quam maiores veftri omnes puhli¬
ce profefli funt, quam templorum parietcs acfeneftiae, quam imagines
( fi non omnes violaftis ) quam fenes vtriufque temporis teffes , quam
libri & litterarum monumenta commendant? Siludafts, fiTurcis Chri-
ftiani nominis hoftibus,veniam datis exercendx palam impietatisj no-
bis, faltem Chriftiana lege coniunčlis, vel occulrum verx Religionis
exercitium interdicetis ? Ergo qux fceleratis, qux perfidis, qux impiis
licere vultis; foli nos muldis,exfiliis,carceribus, fquallore,inedia, omni

Iiiii  1  srtmi-

M I S S I O
CASTREN-
SIS.

804  IMAGO PRIMI S/ECVLI SOC, IESV.

azrumnarum genere luemus? Sed haec alterius temporis eft oratio.

Ceterum Deus quam gratos habeat Batauicae Miffionis labores,pro-
digiofo perfrpe indicio declarauit. Horna; Francifcum Cleuiumgra-
nis morbus ad extrema deduxerat, moeftis fane Catholicis,Sc viri aded
neceftarij laduram quantouis pretio, fi polTent, redimere paratis. In
communi ludu matrona quaedam impuifu aliquo maiore fuam vitam
morti oppignorat, feque pro Sacerdotis falute, fi Deo ita cordi fit, ex
animi felitentia deuouer. Annuit Deus. Confeftim mulierex votofuo
tegritudinem corporis perfentifcere, leuari Sacerdos; deinde paribus
omnino incremends huic valetudo, illi morbus intendi; adextremum
vno temporc iila mortem oppetere, hic perfedam confequi fanitatem.
Roterodami coetum coegerat Nicolaus Romasus nofter, quem fubito
interuentu Prastor tantum-non in Sacris deprehendit. Progreffi ad Prac-
torem primarij duo viri, dum quibus nefcio fermonibus hominem
occupatum tenent, Sacerdos ac populus per pofticum aedium, quasflu-
uius alluebat, quxrentes fugam, mirabiliter euadunr. Vacuus fluita-
bat lembus, qui fponte ad ardes velur Catholicos accepturus applicuir.
eo quotquot poterantin aduerfam ripam traiecere. Inde iterum ac ter-
tium nullius impuifu rediic lembus,omnesque periculo fubduxit. Ma-
keblydium aliquando interccperat Prattor; Sc mox intemperiis agi cce-
ptus adeo grauiter, vt de vita Medici conclamarent: addudus Make-
blydius feruenti ad Deum preče fubitam homini exorauit fanitatem.
Hoc vindida: genus proprium habent Catholici, ac pratcipue Sacerdo-
tes, bene-de hoftibus mereri. Vaftiffimo corpore Sc pingui aruina ho¬
minem de ftirpe Titanum, qui mortuus viginti duobus humeriš fuit
efferendus, de vera fide capefienda admonebat nofter; docebatque,
quem Petri nauicula non veheret, falutis portum tenere 11011 pode. Ri-
fit ille, Sc impio ioco, Vetus, inquit, ifta nauicula eft; Sc, me fi vehat,
periculum nefubfidat. Fruftratam Sacerdotis operam diuinamanusad
exemplum vindicauit. Tertio poft die valens ille ac firmus, nulloten-
tatus morbo, viuere defiit, gemino corporis animique naufragio infa-
mis. Veriim ad Annales talium pertinet narratio: Miffionis Hollandi-
cx  naturam paucis indicafle, fatis ad prtefens inftitutum. NuncCa-
ftrenfem a primordio euoluamus.

Thomas Saillius Bruxellenfis, cum Antonio Pofleuino, aliisque vn-
decim Sociis, Mofcouiam excolebat, recens ad £quas pacis conditio-
nes adadam a Stephano Battoreo Rege Polonorum: cuius rogam co-
lonos illos miferat Roma Gregorius XIII. Pontifex Maximus, ad bar-
barae gentis feritatem Chriftianis legibus mitigandam. Ibi per trien-
nium laboribus Sc asrumnis exhaufto Saillio de Medicorum fententia
Belgium repetendum fuit, fi vellet viuere. Abituro Rex credit litteras
ad Alexandrum Parmenfem Ducem, Belgij tune Gubernatorem: in
quibus Sc latorem ipfum, Sc Battoreos duos nepotes fuos, hadenus
diffimulato genere militantes, impense commendabat; ac prattereain-
dicabat,arcana quaedam non committenda litteris renuntiaturum Pa-
crem, cui perinde habenda efiet fides, ac fi Rex ipfe loqueretur.

Hac epiftola inftrudus Saillius, Belgium attigit anno fefquimillefi-

mo

LIBER SEXTVS* SOCIETAS FLANDRO-BELGlCA. go$

moočtogeiimo fexto Septembri menfe , atque in caftra Regia ad Or- Thom&
foiam delatus , eamdem exhibet Parmenfi Duci. qui,poftquam legi c, Saitojcol.
magnum Patri honorem habet,&: aliquamdiu cum eo in virorum Prin-
cipum corona collocutus in interius conclaue fecedit, intellečlurus ar- Parmenji.
cana, qux Rex intelligi volebat ex Saillio. Id vbi fačlum, ad fingula-
rem honorem adiungit Dux ineredibilem beneuolentiam,& aliquando
viru m abs fe abire permittit. Saillius Duci fatisfačlum interpretatuSj
ad Belgij Prouincialem iter arripit, Sc  Meurfium proficifcitur, natalem
ibiDeiparte Virginis ačlurus diem. At Parmenfi mens era^eum con-
fcientias (ux  arbitrum retinere. Itaque Peruigilio feftiuitatis expiaturus
de more animinoxas, vocari ad fe iubet PatremThomam. Quxritur T>hxSmL
totis caftris Thomas; ac tandem inuenitur aliquis eonomineex Fran- llHm rcm ~
cifcana Familia, Sc  fiftitur Duci. Dux errore offenfus, alium de Socie-
tate Iesv adduci imperat. Fit longa inquifitio, Sc  feftus interim dies
illucefcit, quofacram Synaximfumere conftitutum habebat, fi adefiet
Saillius. In loca vndique vicina dimifli curfores Thomam venabantur,

Sc  inclinato iam die vnus aliquis Meurfium peruenit, tertio a caftris
lapide. Stabat Saillius ante hofpitis fui fores irer profequi mfeditatus,
ciim curfor illum aggreflus, Tu, inquit, lile es quem qua?ro; confcende
hunc equum feftoris vacuum fine mora; Dux te vulr, quem tua caufsa
nobisiratum placare feftina. Hic magis mirari Saillius, Sc  tamen con-
fcenfo equo in caftra properare. Sed iam nox abftulerat colloquendi
cum Ducefacultatem : nihilominus ab Oeconomo magnifice acceptus
eft. Vixdum illucelcebat, cum Dux vitro ad Patrem accedens, SC  ma-
nu fcabellum e vicino promouens, Hic fede, inquit, mi Pater, Sc  poe- r ^ lCon ~
nitentem me audi. Ex illo Saillius dare aures conftanter perrexit, vfque aJapu™
dum terna in Gallos expeditione extremam Ducis morientis animam
legit in Vedaftino apnd Atrebates.

Hifcc principiis originem duxit Caftrcnfis Miftro, occafione non 0n l°
magna, neque tum intenta, vt fere confueuit, cum grande aliquid mo- M> ^ onk
Iitur Deus, cuius ipfe manifeftus aučlor videri vult; ne humanis procu-
ratum confiliis ac inolitionibus fortafle credatur. Etenim Saillius apud
Ducem haerere iuffus , pro zeli fui amplitudine etiam ad milites femec
extendit: ac breui fačlum, vt totis caftris celebratus expeteretur paf-
fim ab omnibus: ad quos tamen pertingere vnus non poterar, quam-
uis fe ipfe quam latiftime explicaret. Itaque de fociis in auxilium vo-
candis agi coeptum, Duce non folum probante, fed etiam hortante Sc
impellente. Sen fit tum demum egeftatem fuam Prouincia, Sociorum
numero haudquaquam exasquante vota neceflitatesque ciuitatum, ne-
dum fufficiente Miflioni noute. Valuit tamen ratio maioris boni. Ex f*^ 10 m ~
variis Collegiis praecipui Patres edučli, quos iuuando militi peritia lin- J
guarum, Sc  exantlandis laboribus robur animi iuxta ac corporis dičla-
bat idoneos. Duodecim Sacerdotes dati: totidem adiutores pars noftri
fratres, pars iuuenes honefti Societatis noftras candidati. Omnes in
fuam familiam adfciuit Dux, Sc  pro domefticis habuitaliquamdiu: do¬
neč in omne tempus Miifionemillam, cuius fručluofiftima erat opera ?
firmaturus, Patrum nomina libris Regiis inferibi voluit ad militarem

modum;

£>

Iiiii 5

Qjiam Jit
ardtta. hac
Aiijfio.

Satih m pe-
flem con-
trahit ex
cattris.

jilitti mo-
ntttr fub
dio.

806 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

modu m j non ftipendio faciundo, quod erat nefas, fed eleemofynis fuf-
tentandae vitas impetrandis. Porrd quo nofter fefe labor, dum mouen-
tur caftra, advniuerfum militias corpits cxtenderec, numeroin membra
diuifo, pars apud Aulam > pars iti tormeritorum llatione collocati, ple-
rique in peditatu relidere iulfi. In equite laborabatur, quem&locoin-
conftantem, & a mole exercitus plerumque diffitum comitari, neque
modeftum la as erat,neque fruduofum. Neomninotamen negledum
iretnus,ha;c rado opportunillima ell; vifa, vtquaeturma adPrincipis
cuftodiam quotidie accederet, ea gnauiter excoleretnr a Patribus Au¬
lam fedantibus; deinde,quando in acie ftandum,expiarentur anitnis, Sc
fua quifque lingua animarenturad pradiandum fortiter Deo ac Regi;
tum etiam,vbi res polccret, in confhdu laefi cadentesq; iuuarencur. Hsc
igitur illa caftrenfis Millio primurn Dei bonorum omnium audoris,
poli Deum AIexandri Ducis Parmenfis aufpiciis nataperfedacjue, fuc-
cedenribus ordine Principibus velut per manus tradita hodieque perfe-
uerat. Ingens virtutis campus, laborum incommodorumque magnitu-
dine cum periculis adxquata.

Expeditiones fingulas perlequi,immenfum;paucas attingere, necefla-
rium, ex quibus prona cric omnium coniedura. Occurrendum enitn
falfisquorumdam opinationibusfermonibusque inftitutum illud litgil-
lantium, qualiaut emolumenta noftra, aut quas nefcio fpes venemur
ex caftris.Quemerrorem (nifi maleuolentia ell) eueliere aggredior exi-
gua narratione; Sc  ab ipfo Saillio Midionis aulpice iuuat aulpicati. Is
Burrichij prope Wefaliam miferorum militum mapalia luftrabat, opena
animis, opem ferens corporibus; cum peftilenti afflatus lue, caftren-
fium laborum principia tantum-non morte fua funeftauit dicam , an
. confecrauit. Cliirurgus Ducis dum Patri curam adhibet, iple contagio-
ne cxftinguitur. Saillius, defperata ab hominibus vita, votum Virgini
concipit, & conualcfcit: quem adhuc grauiter languentem Dux aa fe
accerfit Zutphaniam, cuius vrbis foluendo oblidio diftinebatur. Iam-
que aciem delčribebat, cum aduehitur Saillius: quem vbi vidit, mani-
felto exultans gaudio, Adefdum, inquit, mi Pater; & pro Ecclefia di-
micantem, fi humani quid forte contingat, iuua. Haec prima illa fti-
pendia, qu£efecit primus caftrorum fedator; ex militum lue tadorum
vilitatione, contrada peftilentia, Sc  ipfa mor?, nifi Hanc votinapietas
auertitTet. Premebat Rhotomagum in Gallia Rex Nanarraeuš anno
M. d. xci. quando Parmenfis Dux a Catholicis Chriftianiffimi Regni
Proceribus ad ferendam iterato opem e Belgio aduocatus, durum iter
hiberno anni te m pore ingrelTuseft, fuocjue aduentu hoftem celeriter
fugauit. Vidoria fuit: led quantis čmpta militum, ducum, Sc,  quod
nune ago, Patrumcaftrenfium serumnis! Sa^pe fixis rnedia niue ten-
toriis tradudae nodes afperrimo frigore Sc  gelu: lipe annona deficiens,
aut farnem, aut miferrimum vidurn Sc  alias detelfcmdum, impera-
uit. Quorum incommodorum. acerbitatem quis liber hotno lufiineat,
fiabfit illa Ipes, quas prasfentium fenfum aufert exfpedatione futuro-
■rum? Sane robuftillimum quemqueex miferia inuafit morbus, rnorf-
que vnumfuftulit mediis iacentemcampis fub dio, cui militare vehi-

culum

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. S07

c u luni ventis ac imbribus peruium lečlus fuit, in quo fupremam ani-
matn exhalaret.

Copias ex Gallia vix reduxerat Parmenfis liienfe Maio millefimi
quingentefimi nonagefiini fecundi, cum Mauritius Comes Batauica?
militiae Imperator,validillimo exercitu nauibus aduedo,caftra metatus
eft ad Steetywicum : quod Tranfifalahi^ oppidum Regi feruabat Co-
quellius Gubernator, vir domi nobilis, ac militari laude clariflimus.

Qui iam certus parata fibi obfidionis, anteomnia egit* vt vnus aliquis
e Societate Sacerdos militibus praefidio futurus accederet; Datus ex ca- Lahom
ftrenlium numero P. Henricus Samerius • & ingenti gratulationc exce- Henrki
ptusi quippe cuius lniignem operam alus quoque locis Sc  expeditioni- ob f idlln ' e
bus probatiffimam habebant militum plerique. Hoc potiffimum au- stcenvvi-
čtore omnes vitam Catholicse Religioni ac Regi deuouere, dira om- cu
nia pafliiri prius quam fefe hoftibus hcerecicis dedituri. At Mauritius
iam ad ipfam oppidi foflam perduxerat vineas, omnique ex parte mu-
ros Sc  propugnacula qiiatiebat: qua: breiu folutis compagibus tam in¬
genti hiatu difcedere, vt interiota nudarent non tantum j fed planam
quoquein vrbem viamperipfas murorum ruinas darent. Signo ad ir-
ruptionem dato, in ipfis mcenium vifceribus acerrime dimicatum ; fed
iniqua fors propugnantinm erat. Mauritio ad reparandam iačturam
prompta multitudo, Sc  fedis fauciisque noui recentesque fuccedebants
Coquellius paUcitate laborabat. fpatium Vel adipfa vulnera obligan-
da deerat, neditm ad corpora quiete cibove recreanda* Itaque bono
numero cadebant aut transfirži haftis, aut plumbeis glandibus traiečli;

Sc  ramen qui fupererant, Samerio ad omnia prae lente 3  fuisque horta-
mentis periculi metum auferente, perftabant inloco, deuotas animas
profundere parati* ac fubinde oblatas quantumuis hoiieftilfimas con-
ditiones fuperbe, quafi viilcerent, refpuebant. Ingens enimuero tune
laborum moles in vnum Sacerdotem ineubuit, cum lauciorum ac mo-
rientium nemo efifet, quin illius opem imploraret . quam vir magna-
nimus negare nulli fuftinenSj ibi fcilicet maxime verfabatur vbi pugna
feruebat; Scillaefus tamen inter tot vulneratos, tot interemptos, ftetit;

Hoc quoque in mirandis ponendum, quod mulci; difrupto cranio, &
cerebrofcede fluente, fpiritum Sc  vocem retinuere, doneč rite confef-
fioneni peregifTent. Pugnandi pertinaciam nox fola fre^ir. Pedem re-
ttilere hoftes irrito conatu; & ad duo millia defiderati. e Regiis trecen-
ti cecidere, reftabant haud multo plures feffi omnes fra<5Iique; neque
in diem alterum fupererat puluis vel vnico tormento in liofterrvexcu-
tiendo neceflarius. Qua: tametli fere non ignorabat Mauritius ;  cla-
dem tamen haud minorem priore fapienter veritus abobftinatis &iu~
ratis mori, milit qui variis conditionibus tentaret obfeflorum aniinos,
honeftaqne offerret omnia, nifi qtiod folum Iefuitam tradi poftularet.

At Coquellius &miles poftulamm indignillimum deteftati, Sc  fua ca- i-Lrius ko¬
pita Samerio oppignorantes,tamdiu reftitere, doneč Sc  hunc iifdem T6 m B j. S
cum milite inclufum pačtis tuto libereque abiturum promilit hoftisj
fed fide mala, quemadmodum alibi commemorabitur in loco.

Gubernabat Belgium anno m. d- xcv. exftindo Archiduce Erne-

fto,

trucida-

tur.

jintonim

Crjfptu

traijdtur.

Tugna

JVeopor

uma:

808 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

fto, Fontarius Comes, quando noua in Galliam fufcepta expeditio Pa-
trum operam magnis incommodis exercuit. Nec fine noftro fanguine
2Vj 'colam  res perada. Nicolaus Montanus, vulgb Burgundionum Apoftolus,
Mont mm  ak hoftili milite ad S. Quintini fanum muko vulnere confoflus in-
teriit. P. Antonius Criipus Fontani Confeflarius ad Cameracum in
obiedos vrbi agger.es (quod folebat) afcendens, opem militi laturus,
glandem aduerfo accepit pedore, & pro mortuo in caftra delatus mor-
tem mirabiliter euafit. Virum crederes iterato Numinis beneficio in
caftrorum fubfidia feruari. Nam & ex illa infortunata clafte, quam
Philippus Rex aduerfus Anglos tanto molimine fumptuque adorna-
rat, pereuntibus aliis, ipfe vno cum focio in Flandricum lirtus euafit,
ex eoque tempore operam militi perutilem nauauit, quafi ad hoc Ocea-
nus expulilTet.

Quid Alberto Belgarum Principe? quam arduus Patribus ille cam-
pus Neoportanus,non vnius cruore refperfus! S^cularis ibat annus mil-
lefimus fexcentefimus, & formidandis Batauorum copiis Flandrias ora
maritima tenebatur. Archidux colledo celeriter milite obuiam pro-
greftus, ipsa vifitantis Maria; luce cum Mauritiohaudprocul Oftenda
fecundo Marte congreditur. Felix Belgium, fi vidoriatn bene aufpica-
tam, maiori circumfpedione miles praeferuidus profecutus fuiftet! Sed
audis eo ipfo die copiis, prarcipitato ex vincendi ardore confiiio, ite-
rum impetus fadus eft in defperate pugnaturos; atque ;ta redintegra-
tum praelium illud cruentum,in quo fortiflimi Ducum ac miiitum ceci-
dere-, ipfe Archidux,accepto in caput vulnere, vix difcrimen euafit.
Numquam maior Patrum animus apparuit, quam inclinante belli For¬
tuna. Difcurrere ipfi per figna, metum eripere trepidantibus, auerfos
rerrabere a fuga, laefos cadentesque expiare. lam accepta clades erat,
neque campum tamen defcrebat imperterrita illorum charitas. Inter
laceros miferorum artus & creforum cadauera reptabant, aures dabant
adhuc fpirantibus; nonnullos etiam, de quibusfpes vitre erat, fuppofi-
tis humeris in tutum deportabant. Spedabat ha:c vidor hoftis, & tali¬
ta virtute irritatus impetum parabat, ingentem fcilicet ab inertni Sa-
ccrdotum manipulo gloriam relaturus. Petrus Buzelinus, Laurentius
Euerardi, Otho Campenfis comprehenfi funt. ceteri fuga lapfi. Bu¬
zelinus, noftris ea pugna prazfedus,clara voce profitebatur fe non mili-
tem, fed miiitum Paftorem; non arma tradare, fed animas; non facere
Archiducis ftipendia, fed vnius Dei. Magis hinc,vnde mitefcere de-
buerat, efferatus hoftis hominem glande iterata traijcit. Ille prolapfus
diu fuit antequam moreretur: quo tempore fuorum vulnerum oblitus,
circumiacentes Regios,quorum lente exfpirantium exaudiebat gemitus,
animabat *, & fuo exemplo hortabatur, vt fanguinis vitreque iaduram
in caufsa Fidei tamquam martyrium lceti fuftinerent. At Laurentius
rentnu S-  nonnullis transfugarum hoftili cuneo permiftis agnitus mouit commi-
mrardt,  f erat i onem  f u i. Audierant fepeillum in caftris Regiis concionantem,

& charo capiti vitam ab hofte omnibus precibus orabant. Sed quas
preces admitteret Caluiniana crudelitas pro Sacerdote Iefiiita? Ergo &
ille magnanimus, neque pro fe ipfe quidquam precatus, muko ferro

*Tatres i-n
ta cjtud
fecerint:

trts ab
h&reticis
necantur,

e T. Petrtu
Buz.elwM,

T. Lau-

LIBER SEXTVS. SČCIETAS FLANDROBELGICA. «09

plumbocjue trucidatus occumbit. Otho denique Campenfis, in cufis P.Otho
aures Erneftus Archidux animi fni noxas nuper deponebat, dum fau-
ciorum aliquem fuo collo inhaerentcm ex ca:de eripit, ab hofte circum-
uentus pro aliena falufe feruanda amifit fuam. Caeforum cadauera,
vt hincodium, atque exodio cauffam necis colligas, vfcjue eo defor-
mata vulneribus fuere,,& membris mutilata,vt inter le rccognofei
numquam potuerint. Decebat fane tam vnanimes viros , quornm par
mors mortifcjue cauflfa, ne cadaueribus quidem poflfe difcerni. Valuic
paucorum virtus ad eommunem omnium gloriaim Ex eodie adSo-
cietatis exiftimationem acceflit etiam veneratio. Sandos Pacres illos,
vereque Martyres ferebat farna, & muki fapientes credidere.

Secutus eft annus farculi euntis primus, Sc Oftenda premi ab Archi-
duce coepta,plus quam triennalis Iabor. Duorum fupra feptuaginta
millium fanguine obfidio ea Alberto etiam vidori ftetin Patrum mul- In n
tos tam dura caftra fregerunt. Peftealiquot extindi, aliquot difcerpti TeUboreš
globisj interque hos Germanorum quidam appellatus Apoftolus, eo ‘Patrum.
nomine dignus,P. Spikermannus, qubd ad folam Oftendam vnus ipfe
odingentos amplius ad veram reduxic Fidem^ non gregarios tantum
illos, fed Duces quoque ac Tribunos. Quis segrotantium aut vulnera-
torura exftiterit numcrus, cogitari facilius quam did poteft. Horum
omnium animis, & qua licebat corporibus, mederi Patrum noftrorum
fuir-, nifi pecudum more permitterentur mori. Aliunde nihil auxilij fo-
latiive fperandum habebat turba illa miferabilis, nifi a Patrum pietate,
quibus vitam muki feruatam, muki rečuperatam fanitatem debuere. Ec
quoniam caftra tantam inutilium copiam non ferebant, Brugas vici-
nam vrbem deport&banturj vbibreui is numerusfuit, quem odoma-
gna nofocomia capere vix fuftinebant. Hac parte oneris caftrenles Pa-
tres fubleuauitColiegij Brugenfis charitas: quodfere confueuit, quoties
inhabitatas nobis vrbes, vel hibernaturus, vel ab aerumnis recreandus,
miles inducitur.

Ceterum ad Oftendam muka &:  noua Chriftiana: pietatis excita-
menta in vfum induci coepta, & quibufdam quafi legibus ad ftabilita^
tem confirmata; fed pnecipue ha:c čiuatuor. Sacrofanda: Euchariftia: pia
Sacramentum deinceps ad reg ros magna pompa multilcjue lumimbus
defertor. Statis per diem horis ad nolas fignum Miflie facrificia per-
aguntor. Mane, meridie ac vefpere tubarum cantu fignum Angelica:
Salutationis dator. In Patrum tabernaculo ante Virginis Deiparentis
ftatuam lampas perenniter luceto. Poftrema hxc  conftitutio ingens
ad deuotioncm ftimulus fuit vniuerfo quidem militi, fed excubitori-
bus potiflimum, qui numqu 5 minterdiu, nnmquam nodu tranfibanr,
nifi ponerent humi genua, Deipara: inclamarent opem, fuamque illi
vitam & falutem commendarent- haud fane languide,-fi quod pericu-
lum ceruicibus impendere fcntiebant. Ha:c ad Oftendam decteta: ali¬
bi alia, qua: pro tempore pcrpetua emendandae miliciae cura didabat.

Nam qua: omnium expeditionum funt, abftineo dicerc: multos ab ha:-
refi abdudos; iurandi, peierandi, blafphemandi inolitam confuetudi-
nem exftirpatam; eiedas pellices fcorta; licentiam militavem in pe-

K k k k k cuniis

In duri £
duoi
les.

AtifflO CA-
strenjis ob-
trebi at to¬
nem pati-
tar:

dliqui
apud Re¬
gent agntit,
ut abroge-
tur in per-
petttum .

Marchio
Sptnola ad
Rege fcri-
bitpro fer-
teandd
PldijJione:

Rexper-
pvtttam
ejfe vnlt.

SlO IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

cuniis extorquendis,in diripiendis rufticanomra bonis, repreiTam * ex-
ftinda odia diflidentium,duella inter Principes quoque viros impedita;
diligenter curatum, ne cui vmquam conficendi copia decflet; tuguria
militum frequentata, Sc  id genus fexcenta: quae vno podlim compledi.
verbo, fi dixero inftitui a nobis militem Chriftianum. Atquantoid
labore, quoc curis vigiliifque, quo difcriminum omnium,ipfiufque ad-
cd morfcis contemptu impetrandum fic, facile intelligic Sc  folus, qui
aIiquando ingenium militare tradauit.

Annos iain fupra viginti Caftrenfem hanc prouinciam pari opera Sc
opera pretio, magna fui apud bonos commendatione, maiori apud
Deum, quod fperamus, merico Societas fuftinebat; cum belli radio
hinc atqueillinc refpedari adpacem cceptum, autad inducias certe,
quas datis vtrimque oratoribus in duodennium confedas denique Sc
prodam atas,ingenti Belgarum gaudio, ingenti patrix bono, annus far¬
adi nonus felicibns aufpidis inuexic. Ergo vel exaudoratus miles, vel
in ftatiua dimiffus. Ea occafiofuit, c ur param n o liri amantibus ho-
minibus, ac parum de Chriftiana pietate folicitis, vifa fic nihil admo-
dum neccffaria Sociecacis opera in caftris, qux nulla iam eflem^ acque
eciain bello poft inducias reparato, pofle caftra Pacribus carere ex Regis
&publicx rei bono. Hxc fiecum eogicancibus non veniebac in men-
tem, prafidiariis milicibus eciam per induciarum cempus eiTe confu-
lendum; ac fi quam incerim in parcem miles Regius excra Belgium
miccerecur, Pacres vcique pro muneris fui racione comiraruros: quod Sc
fado fui(Te opus poftea dies oftendit. Verum hxc eos animaduercere
non finebanc vel parum xqua erga nos ftudia, vel in folas res humanas
nimium intenca cogicacio fine cura diuinorum. *Quodcumque illud
fuit, certe Regem frequentibus licceris incerpellandum putarunt, mo-
nendumque,ex illo asre nobis numeraco conflari pofTe mulcorum mili¬
tum ftipendia, ,quorum fcilicet necefiarius in bello vfius, non item Pa-
crum nupera Parmenfi Duce nouo inuento adfcitorum,priuara magis
beneuolentia?, quam boni publici aftedu. Sine his Sc  pugnacum ancea
fuifle in Belgio, & excra illud nune non infelicicer pugnari. Sed neque
deefle Sacerdoces alios plerifque legionibus, quos Capellanos vocanc.
Adhxc facis inftrui pofte militem Chriftianis monitis quž parte anni
in laibernis agit: in campo non de rebus animi, fed de hofte vidoria-
que cogicandum. Huiufcemodi parum firmis rationibus fatigabant
Regerrg nec quies fuit, doneč Marchio Spinola, fupremus militix Im¬
perator, quotidianus ipfeidemque grauifiimus adionum noftrarum
teftis,fuam hac de re fententiam luculento feripto comprehenfam tranf-
mific Regi. Has vbi litteras accepic Rex* ex iifque didicit quanto fux
Maieftatis honore, quantaducum militumque gratia, Sc,  quod caput,
animorum vtilitate adhuc in caftris verfata eftet Societas, quantis fe
confeciftet laboribus, quot periculis obieciftet fola falutis alienxcauf-
sa^lrac, inquam,Rex poftquam indubitata Marchionis teftificatione
comperta habuit, indido importunis monitoribus filentio,perpetuam
Miflionem eflfe voluit, deditque caftrorum cenforibus Prxfedifquc
aerarij fui mandata, ne quid in pofterum aduerfus Patres, quorum ope¬
ram

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. g II

Mm probatiflimam haberet, querelarum admitterent ; Ted promptiores
etiara exhinc e (Telit in annumeranda eleemofyna fuftentandis illis, quos
nihilo fane minus quam milites in bello vtiies a c neceflarios cenferet;
quorumque laboribus & meritis certius, quam militum armis, veniret
fperanda vičloria. Hic finis contra nos agendi fuit, verius contra Re-
gem ipfum, contra Duces acmilites,contra falutem animorum. Quot
enim millia fine Patribus perident? quot regnadentfcelera ? quaj libidi-
nes, qux furta, qu« rapinx,qui tumultus, qu2e Teditiones? Odiofum fit
fuis fingula exempliscomprobare> ac nihilominus adeb manifefta funt,
vt nec inuidia negare podit.

lam Regi fatisfačtum erat, cOun in milite fuit laborandum. Huic
peflimus a nonnullisingeneratus error, pra:tevitorum meritorum in- p_Zrm-'
duxit obliuionem, Sc  examoreodituti deteftationemque concitauit in utdtaMif-
Patres. Stipendiorum imperfečta folutio imputabamr Societati. Farna f lom '
erat, fuftentandas Miflioni noftrte partem bonam fingulis militum de-
trahi. inuidiofum fane commentum, in quo expugnando diu multum-
que defu d atu m. Plebeiis animis ac rudibus, quibus pecunia falute eft
potior,pertinaciter harfit femel infixaperfuafio.Emerfit tamen aliquan-
do veritas, Sc  priftinamnobis beneuolentiam cum foenore reftituit. Vc
enim lux pod tenebras gratior;ita,pofteaquam mendacium euanuit,ple-
rumque eft amabilior inpocentia. Ceterum iridiiciae, vti antea infinua-
bam,minime otiofis Patribus ačtas.Pranrer domefticam prafidiariorum.
culturam bis extra Belgium miles fequendus fuit Duce Marchione, qui
noftram ab exercitu numquam patiebatur abfentiam. Prima expeditio ^‘f 10
fufcepta eft anno frculi quarto decimo: & prono curfu Aquifgranum,

Wefalia, Sc  quotquot circum oppida,in Cajfaris,cuius hrcc aufpiciis ge- tempore
rebancur,poteftatem venere.Prater confuetos caftrorum labores,ingens
tunc belluin cum hasrefi fuiceptum: Wefali£ in primis, quam alteram rtm *
Geneuam expurgare Patres fummis viribus inftiterunt. Anno deinde
fieculi vigefimo in Palatinatum dučturus Marchio, iterum Patres,vete-
rifuo more, ad o m nem fortunas aleam adumpfit, ipfumtjue ante alios
Thomam Saillium, cmerita? iam militiae fenem; cuius prtecipua erat
apud Tribunos Sc  in omili exercitu aučloritas.

Sed poft inducias,qua? finem fuum habuere tertio Kalen das Maks
millefimo fexcentefimo vigefimo primo, incredibile, quid caftris Re-
giis profuerit Societas inhodiernum diem.Vix audiri coeperat tubarum
actympanorum fonus, cum Albertus Archidux, patrias pater, quafi Finitisin-
nollet induciis fuperefle, diem fuum obiit, moeftidimis fane Belgis, Sc dt(Clts mo -
ex pacifici Principis interitu pradagientibus ea mala, quibushodiecjue
lmplicantur. Inflauit Batauos mors Alberti; fed mox fenfere viuerc c W«.v,
Ifabellam: cuius fortiflima? Heroina aufpiciis illo ipio anno cinčtum
Iuliacum, Sc  proximo ineunte in poteftatem reda&um, docuit Sc  poft
Albertum pode a femina hoftes fuperari. Verum remnoftram, non pu¬
hlicam, agamus,& more apum ex floribus mella legentium, fručtus ali-
quos obiter expauculis expeditionibus delibemus. Anno fa?culi vige¬
fimo fecundo tentare placuit Bergizomium in Brabantiae finibus vrbena
flumini impofitam. Trimeftre obfidium fuit. Paruus in principio

Kkkkk 2.

error,

812 IMAGO PRIMI S1CVLI SOC. IESV.

error, in fine maximus, defperato fucceffu receptum imperauic. lis
caftris egregiž probata militi, probata Ducibus, ipfiejue potiffimum
MarchioniSpinohe Patrum virtus, nullos labores, nulla pericula refor-
midantium,vbi agebatur animarum falus. Munitiuncula erat, quam
freqiiente incurfu vexabat hoftis, & noftri laborabant. Eo iubmilTus
infigne  p. Gulielinus Buuetius addidit animos militi; &, qua finebat Religiofa
profeftio, praeter Sacerdotis partes, etiam agebat Ducis. In ipfb cerra-
iteimi  />■»_ minis ardore lorica hoftili cuniculo fubuerfa propugnantes ita nuda-
He “J-  uerac , vt haftis ferrocjue res cominus ageretur. Defperata loči defenfio
omnibus fuadebat fugam, folus Sacerdos paene cum humo in fublime
iadatus,amiffopile6,os vultumque puluerulentum Hetergens,Z» hofiem i
inquit,/# hofiem ; fimul inieda fugientibus manu, qua verbis,qua exem-
plo Ritk militem, & in praefenti morte detinuit. Primus ipfe fportu-
lam congefta humo refertam in hiatum intulit reftaurandre loricx:quo
fadoftnnulauit armatos, quibus iam pudor erat inertnem non fequi.
Momento rediit omnibus animus: reftitura lorica eft, reiedus hoftis,
femata munitio. Interea totisiam caftris fiebatrumor, difliliente cu¬
niculo abreptum Patrem, & terrae cineribus infepultum. alij hafta ab
irrumpente hofte confoflum memorabant. Iamque plorabatur, cum
ecce tibi velur ab inferis emergens, vultum veftemque decoro puluere
fordidus, cetera faluus atque illašfus, apparuitx Exceptus eft omnium
gratulatione plaufuque, & mu kos per annos facinus illud imperato-
ritim a Sacerdote patratum miles vniuerfus fermone celebrauit. Rex
ipfe,re cognita, admirabundus magnificis verbis extulit Patrem, fuam-
que in nos beneuolentiam auxit. Eumf nobis virum prreterita anni
proxime fupeiioris caftra rapuerunt, quem omnes immortalem,acpo-
dflim tim pan peres, voluiflent. Miferias ille omnium compledebatur
ampliflimo charitatis finu, vere inrer illos mifericordiae viros jrecenfen-
dus, quorumpietates non defuerunt.  Miftionem gubernauerat annis mul-
tis fingulari cura prudentiaque, imis perinde ac fummis charus. Ex-
ftindum fleuit exercitus, Atila, Belgium. Ferdinandus ipfe Princeps,
qui viuentem prrecipue amabat, & in caftris ad lacram Exomologefim,
adhibebat, impedito per morbum Reuerendiflimo Patre Ioanne de
S. Auguftino, non femel publice profeitus eft, in Patre Btiuetio muka
Socieratem, plura exercitum Regium amififle. Verum , vt vnde digref-
fus eft fermo redeat, quo tempore ad Bergizomium virtutem fuatn
infignis  probabat Buuetius, illo ipfo Petrus Eulartius, quem in Palatinatu nu-
C p nSi purt  P era d m ihtiš folatium reliquerat Marchio, reuertic in Belgium, non
dulartij.  i°lo puluere, fed fanguine gloriofas. Mansfeldium Halberftadiumque,
duas Germanici belil faces,omnia vaftantes, fuumque incendium infer-
re Bclgio molientes, infequebatur Gonfaluus de Corduba , exercitatre
militiae Imperator, incredibili vfus celeritate, doneč hoftem nadus
ftitit,&  pradio decernere coegit. Cruenta pugnafuit & diu anceps;
animus vtrimque ferox; fpes in morte, vel vidoria. Hanc denique re-
tulit Gonfaluus prrecipua virtute Hifpanorum. Hoftilis peditatus ma-
gnam partem deletus: equitum duo millia casfa, ceteri deferta pugna
falutem inuenere. Inter pradiandum emicuit intrepidus animus Eu-

LIBER SEXTVS. SC5CIETAS FLANDRO-BELGICA. 8 13

lartij, & paucis imitanda conftantia. Militibus immixtus,intrator-
mentorum eriatn minorum ldus difcurrere, hortari ad agendum for-
titef, laucios e pugna auferre, extrema falutis remedia impertire mo-
rientibus. qua; dum facit, plumbea glande caput traiicitur, maiori
vulnere quam periculo. Gena fcede lacerata, excufti dentes, maxillx
os confradum, laefa vocis organa. Nec tamen pedem extulit campo,

Ted per ftrata humi cadauera, ad ferendam fi qui viuerent opem, repta-
re perrexiq doneč,confedo prxljo, rediic ad fuos, incertum alieno ma-
gis cruore fordidatus anfuo. Mouit ea fpecies viri commiferationem
aliis: ar ipfe craftum aliquid & obfcurum fubmurmurans verius quain
Ioquens, fefe omnibus exhibebat gloriose purpuratum, gauifus pro
£>co, proque Cacholicorum militum falute, profudiffe aliquid fangui-
liis, & vitam ipfam, fi res italerret,profundereparatus.

Quid oblidio Bredana, quam annus fxculi vigeiimus quartus in-
choauit, quintus abfoluit, quantam habuit Iaborum fegetem, quanratn
periculorum ! Vaftiffimo ambicu circumlidebatur ciuitas, leucarum
omnino tredecim. Id omne fpatium Pacribus qiiQtidie perambulan-
dum. lenta oppngnatio erat, nulla vi aut arrnis,led fola farne. Ipforum
nouem menlium opus fuit extorta dedicio. Tora hiems traduda in
cafltis: nunccum frigore, nune cum inedia pugnarum : fubinde fubita
aquarum eluuione tuguriolum & fupellex ornnis flnitabat. Fuit, ctim
maioris tormenti globus ex vrbe excuflus lacera ret Sacellum in quo Pa-
tres diuina faciebant. Inftabat etiam metus a vicinis Mauritij copiis,

& ad conflidum res fpedare videbatur. Itaque cum crucis figno prxi-
bant Patres velitaturis, cont*empta hoftilium pilarum grandine, & ante
ipfam ftabant aciem, quam oblato Kolti prxlio Spinola explicarat: fed
Hollando animus defuit, fubdudifque in tutum copiis, vrbem luam
Comes Mauritius, ipfum vita ex mcerore deftituir. *

Hadenus belli polt inducias redinregratio minime nobis pcenitenda
videri poteratjfi forrun^ foret conftantia. At enim iiconftansfit,fortuna
non fit.Conuerlb ad Batauos vultu,partes noftras delerere vifa,plus cu-
rarum nobis, plus difticultatis impofuit. Argcnro mari capto,belli ner-
juum habuit Hollandia. Hinc Siluamducis,ipfum Brabantix clauftruin
adhuc inexpugnabile, aggredi confidentia fuit.Hic ille eft infelix annus
fupra vigefimum non ti s, Religioni Catholicx, Regi, bonis omnibus
grauis,Societari etiam noftrx non vnoin caftris funere luduofus:quem
tamen annum,debellatis quafi Batauis, Iretilfimum patriarfortuna pro-
mittebat.TranfminfoIfila flumineftoftkn Drulianam vocant)florentif-
jfimi duo exercitus,Regius Cxfireufque, Velauiam occupabant. Adum
crat, ni quorumdam incuria (pro pudor!) Wefalia periilfet.-cuius vrbis
iadura debilitauitnoftrorum animos,hoftium erexit ad conftandum in
Siluxducis oblidione; cuius folurionemiam imperarant Foederati Ordi-
nes Auraico, moram aliquot horarum poftulanti, inrra quod tempus
Wefaliam a fuis occupandam fperabat.lta duabus vrbibus pariter amif.
fis, gentinum vulnus accepimus, prxter damnum infigne copiarum p m
annonx penuria iilatum. Miles non pugna faucius,quodexpetebat;fed c hamas
mifero languore difftuens, vires Patrum, non aniinos fuperauit. Haud- trga miii-

K k k k k 3 quaquam tem  *& ru ’

814 IMAGO PRIMI SiECVLI SOG IESV*.

quaquam tamen a ferenda ope ceflfatum, doneč & noftros mali vioien-
Mors  tia proftrauit. duo etfam immortui laboribus, & horum alcer Herman*
nus  Hugo, dodrina muldfque dotibus claius 3  in quo fpes magnas
amifit Prouincia: ipfe tamen minime plorandus, cui mors obtigit
quantauis vita: diuturnitate gloriofior.

Nihilo atrumnarum minus habuit caftrenfis illa ad Traiedum fta-
tio,&: ipfa infelix,anno trigefimo fecundo,duce Marchione Santacrucio
magnarum nuper claflium aduerfus Othomannos fatis felici Imperato-
re; fed apud Belgas iniuriane temporum , an locorum ignoratione* an
quorumdam etiam perfidia infortunato. Multorum dierum imbres, 8c
annona: grauitas, eos inuexere morbos, quibus nulla curatio par efle
poterat. Bina asgrorum millia iacebant; nulli, praeter nos, Medici, Pa-
ftores nulli. Itaque virtutem Patrum quamuis per fe excitatam, ipfa
tamen languentium multitudo acuebat, & pro ftimulo erat extrema
tot animorum corporumque neceflitas. Omnes vita: prodigi quidquid
poteranc viriutn impendere-, non terreri fcetore, non fordibus, non con-
tagione. Pretium opera: fuic letalis morbus plerifque contradus, qui
duorum placatus funere, ceteros ad falutem publicam viuere permifit.
Hxc  caftra quoque nouis Chriftianae pietatis inftitutis illuftria feci-
musrinter qua:principem tenet locum eredio Sacelli noui in ea militite
parte, qu£ Baroni Balanzonio parebat, fupremo rei tormentaria: Pra:-
fedo-, in eamque curam datus eft e noftris perpetuus Sacerdos. Diua:
item Barbara:,tormentorum Pra:fidi,Sodalitas inftituta;quae fiue in ca-
ftris,fiue in hibernis, infigni virtutis lucet exemplo.

Ar, amiflo Traiedo, nouus mili tia: Gubernator Marchio Aytona,
merito Belgarum omnium amor, &lpes ingens (fi fruidiutius licuilTet)
ne omnino claufum haberemus Mola m, fapientiflimo confilio Rura:-
mundam inter ac Traiedum, quaD. Stephani infula porrigitur, vali-
diflimam arcem eduxerat, relido addefenfioncm copiofb milite. Tres
ad culturam & folatium Sacerdotes dati ex Caftrenfium numero. Atrox
breui peftilentia fcedauit ca:lum, quam egefta ducendis aggeribus hu*
mus creafle ferebatur. Magna mortalium ftrages fuit: quibus dum
Patres diurrtam nadurnamque operam impendunt, lue & ipfi corri-
piuntur, & labores fuos morte non ignobili coronant. Mox alij duo in
exftindorum fubmifli locum, in eamdem fucceflere fortunam.

Hxc caftrenfium Patrum vita eft, fiquis ignorat; autforte etiam
arbitratur magna commoda la?ere. Motam certe ineptiflima opinio
eft, exiftimantium hanc a nobis Miflionem fufcipi non tam virtute*
quam humana aliqua caufsa:quod perinde eft ac vecordesnos & amen-
tes putare, qui noftrorum capitum pretio opcs, famam, aut quid aliud
nefcio caducum emamus; quafi non fatius fuerit extra Religionem vi¬
uere, quam miferrimam illam feruire feruitutem. Quam multis bono
aut etiam magno genere natis caftrorum fequendorum maximus fuic
ardor, 8c  in ipfo actatis flore amifla vita? quibus,fi fuo iure inter homi-
nes viuere libuiflet, nihil ad vita: commoda, aut fplendoreih etiam,
poterat deefle. At illi prudentes mundi huius afledae, quos ille vocat
curuas in terram animas & cadeftium inanes, numquam guftata virtu-

te

Militi
Patrum
■pefle ex~
ihngHun-
Utr4

LIBER SEXTVS. SOCIETAŠ FLANDROBELGICA. 815

te Christi,  fuo fenfu mortali metiunturomnia; cumque ipfi nihil
fupra naturam fapiant, ceteros quoque nihil plus fapere arbitrantur.

Reuertor in caftra i quas vt numquam difficiliora, ita nec fenfimus vitima
fručtuofiora quam poftremis fex annis, ex quo Ferdinandus Auftriacus
Princeps Cardinalis pro fratre Philippo Rege Belgium gubernat. Ad- C r^,™ dt f'
huc feftos triumphos agebat patria, & Ifabella: Archiducis iaduram P  * iWU °
reddito fibi Auftriaco fanguine leuius iam ferebat, cum ex improuifo
fcediflima procella turbauit gaudium, irrumpentibus in fines noftros
Gallis, quafi poft extindam Ifabellam pacis leges & foedera non vale-
rent. Quid ageret vndique iam cindum hofte Catholicum Belgium?

Duos annos,trigefimum quintum & odauum, parne habuimusfatales.

Prior hocamplius periculi habuit, qubdiamdades ad Namurcum ac*
cepta debilitabat omnium animos, male ominantium de toto bello,
aufpiciis adeo infortunatis. Interea Bataui Gallis coniungebantur, &
formidabilis exercitus in Brabantias vifcera penetrabat. Capt£ vrbes
aliquot, Thenas incehjas, obfeffum Louanium, ageromnis ferro flam-
maque vaftatus. vbique timor, trepidatio, fuga. a*dnm de fidis Regi
prouinciis diceres.Vidtomniafortuna Ferdinandi, quam generofiffimi
PrincipisThom«aSabaudia,& Marchionis Aytonx pmdentiflima vir-
tus adiuuabat. Cundando,dum Cadareus miles adueniret,reftituta res,
vterque hoftis repulfusj &, quod prodigij firnile, in ipfam Batauiam il-
lata Regis figna, defixaqueinSchenckiano. Incredibiles ea expeditio la-
boresnoftris Patribus attulit.Morborummulti, fed pracipue dyfenteria
peftifque vaftabant copias, tam Regias quam Caefareas j atgrotantium
cura omiliš penes folam Societatem fuit ex Prindpis voluntate,qui pra:-
claro exemplo apothecam fuam patere voluit in vfum militis, & muko
argento fubuenit miferorum egeftati,tanta folidtudine pietatis,vt mitte- Ferdinan-
retin dics Emmanuelem Gufinanum eleemofynarum pradhdum, qui dlPr,nc% ~
fcifcitaretur ex Patribus, fatifne ad azgrum militem iuuandum effet aerisj f Zufegrt
ac,fi non eftet,continuo numeraret.Valuit Prindpis exemplum ad imi- gi* p^a*
tationem. Magnatum muki & Tribunorum diem fibi quifque fume- er & a mili S
bantin exercitium liberalitatis. Non rarofuit, cum Patrum humeris ef- m  * gUf ’
ferrentur funera, Patrum manibus terrte mandarentur. fubinde viginti
amplius cadauera pariter in tumulum illata.Deledauit omnes quidem,
fed vel maxime Principem,ea Societatis charitas. S^pe illam auditus ma-
gnificis commendare verbis, acdicere,numquam fibi Patres iftiufmodi
vilbs. Sed neque is tum morbus magnis capitibus pepercit.Periere Dux
LermenfisjCampi Magifter Generalis; Grimberganus Comes, Principis
Oeconomus; & dignus immortalitate Marchio Aytona, fupremus
armorum Gubernator: inter ipfas Patrum manus mortui omnes.

Ha;c prima caftra fub Ferdinando Principe fuerunt.

Perfunda tune quidem ingenti periculo patria, haud fane leuius
anno poft tertio incurrit, cum hinc Gallus Audomaropolim arde cir-
cumuallaretjinde Batauus,Calloana arce intercepta,planum iter haberec
in Flandriam, ipfique adeo Antuerpire minaretur. Geminis caftris di-
uifi Patres; pars in Artefiam, pars in Brabantiam profedi: vtrobique
pretium operte tulere, magna animorum emolumenta. Eorum maxi-

mb

Fietas in
caflris ex-
c it ut a.

Sola Fa-
trum ca-
flrenjium
charitate
agris im-
pensa,per-
tinax ha-
reticnt co-
uertitur.

8l6 IM AGO PRIMI SiECVLI SOČ. IESV.

me hortatu miles fibi vitro ieiunia Sc  pia vota pro felici fuccelfu non
femel imperauit. Ad Andomarum propolitae funt a Patrfbus Indul-
gentite (quas Mifiioni Sedeš Apoftolica concellit) in peditatu ad odi-
duum, quando in lingulos prope dies, ta metli muniendis caftris varie
multumcjuediftraherentur, facile mille ad facram menfam accubue-
runt. Equitum deinde pietas per triduum inufitata fuit. Ad Calloam
vero dies nodefque Patres militi adeffe,in alTultu cura primis in ho {tem
pergere, cadentes fuis brachiis eXcipere,vulneraobligare;poftquearcena
Viexpugnatam, captiuis hoftibus, qui ad tria millia abiedis armis fefe
dediderant,a vidoris infolentia cauere,corum leuandaj egeftati ftipem
corrogare, animis ab haereli conuertendis nnlli induftriai parcere. Non
pauci ex iis ad Fidem Catholicam R.egifque militiam tranlierunt. In
ceteris fuit pertinacior quidam: decumbebat ille cum fui fimilibus mul-
tis in Bethunienli nofocomio; cumque Sacerdos nofter pro more Ca-
techumenosde credendis inftrueret, Aufer, inquit, nobis fermonem
iftum, line mori lecuros Sc  fua lorte contentos. Percundante noftro,
quidei ad viuendum deeffet, Stramen, inquit, quod iacenti in terni
fubfternatur. Abit Pater, Sc  quod potuit ftramen, in humeros fubla-
tum apportat, tegro fternit in ledum iacenti, Sc  prx animi acerbitate
ne in gratiis quidem ponenti. Mox nofter, Quid infuper tibi opus?
Iufculo, inquit, e vino rubro Sc  faccharo. laborabat fcilicet acri dylen-
tcria. Parat hocquoque Sacerdos, Sc  fua manu xgro fumendum exhi-
bet. Sumpto, iterum: Ergo Sc  aliudupft?Nihil, reponit ille, nili vt mox
Catholicus lun. fieri enim nequit, quin ea vera lit Fides, quce fuos his
charitatis praeceptis imbuitjnoftri vero Miniftri non lic agerent.Dbdt;
Sc  ferio conuerfus ad Fidem Catholicam, polt dies paucos, magnofuo
gaudio, omnibus EccleliaeSacramentis munitus viuere deliitdta folida
virtus omni voce efficacius in animos etiam rebelles exercet imperium.

Sed Uniš aliquando lit, Sc  femel 'omnia dicamus. Habet ca-
ftrenlis Millio cubationes humi, in cefpite, fubdio; habet nodur-
nas vigilias, farnem, litim, frigus, aeftum; habet contagia a militaribus
morbis, mille mortis pericula, mille mortes. Haec ftipendia meremus.
Vtilitates autem, quae ab hac Miflione veniunt militi, quis enumeret?
line numero reducuntur ad Fidem-, line numero a fceleribus vita: mili-
tari propriis abftrahuntur.Quinhoc iam Patres induftria Sc  labore con-
fecutifunt, vt Chriftianae pietatis exercida haud minus in caftris inter
armorum ftrepitus, quam in quietis vrbibus colantur Sc  fioreant. Ne-
que in fola animarum auxilia, fed etiam corporum, charitas perfeda
lemet impendit. Hxc  in a^grobs, hsc in vulneratis, hxc  in mortuis ma-
teriam inuenit bene de militia merendi. t

Nihil exemplis opus, quorum iam aliqua vidimus. Non prasteribo
tamen quod paftim habitum fere prodigiofum. Commilsa ad Mal-
bodium cum Gallis pugna, ca:forum corpora noftri eduxerunt ex aquis,
ex coeno Sc  fordibus, iam contrita abequitatu, Sc  in lepulehrum Chri-
ftiano ritu intulerunt. Mandauerant Pradedi, vt quae cadauera proptet
ripamfluminis hinc Sc  illinc temere iacebant, ne humarentur, fed in
vicinas aquas fine vilo funeris folenni deuoluerentur.Patres contra niti,

locu m

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 817

locum lepultune idoneum dellgnare, ipd ligones arfipere, tercam effo-
dere, corpora inlerre, atque incitamento ccteris ede, vt in Iabofis pieta-
tisque partcm venirent. Bauaci iam triduum iacebat inlnimatus miles,
nec erat qui manum iam maturo cadaueri admotiere luftineret. Patrum
Vnus luis ipfe manibus fuftulit, in coemiterium deportauit, humuin
eriiit, tumuloque rite compofuit. Emanauit latiiis haec noftromm cha-
ritas, permouitque militi^ Prafečloš, vt mitterent de fuis qui commili-
toneš in latibulis mortuos foras producerent , quibus noftri parein le-
pulturx honorem iittpertirentur. Ita tlim Patres vili lopitam To bde
memoriam exfufcitare, non didimili commendatione virtutis. Sed la-
tis lit j nec enim lingularia perfequi aut voluntas mihi eft, autfacultas.

Hoc praecipue ago , vt Miflio ardua intelligatur, atque ex re Catbolic^
Ileligionis, Regisque Catholici, cuius fententiae tot producere teftes
poflim, qnot Belgij Principes, quot Duces militiae fuere. Marchio Ay-
tona in Concilio militari, cum multa multi de Batauis memorarent,
alius promptam ftipendiorum folutionem , alius annona militaris
curam, alius induftriam celeritatemque; ipfe ad extremum , Vtut ce-
tera le habeant, inquit, vno tamen liiperabuntur , Miflione caftren-
fi j  ob quam vel Iblam noftra Cathoiicorum arma fortunabit Deus.

Sed non appello vita funčlos. Vnum te inftar omnium teftor, qui nune
imperas, Ferdinande Auftriace; tuis ipleoculis labores noftros, & labo- Ferdinan-
rum fr uči n s exploratos habes. Tuum de nobis teftimonium, an prae- fjordi
conium, iam orbis audiuit. Quin etiam grates (quod vix dici modeftia natis iudi -
noftra linic) grates, inquam, de praeftita in caftris opera dignatus agere cmm de
coram Nobilitate, coram Tribunis & milite, quantum Patribus tribui-
fti h on oris, tantum & ftimuli ad difficultates exhauriendas, adliiperan-
da pericula, ad mortem iplam, li ex tuo, ex Regis, ex Religionis viti
ent, oppetendam addidifti. Nune a caftris adnaues tranleamus.

Poft terras ipla quoque maria inualit immenfus proximos iuuandi ar- m i s s i 6
dor,inftituto haud fane nouo: nam Iacobus Lainius, qui poft Ignatium NAVAUS *
Praepolitus Generalis fuit, a Ioanne Vega Sicilice Prorege in Africanam Soctitas d,
expeditionem inuitatus, vtclafli prelidio eftepmare conlcendit cum focio :

Martino a Cornoza, animique lui excellitatem inter omnes terrores in- mn at a eft.
ničlam tune maxime probauit, cum, furente tempeftate, abiečlis animis
aeque miles ac nauta,velattonitihcererent metu, vellamentiscunčla
milčerent. Lainius enim lui limilem animum retinuit, conlcius libi
nauigationem illam lola charitate fulčeptam ; & altiori quodam Ipiritu
afftatus , incolumitatem, vti euenit, cunčlis conftanter & magna voce
denuntiauit. Anno inlequente , qui fuit faculi liiperioris quinquageli-
mus primus, cum ingens Turcarum claftis mare Tyrrhenum ingreda,
incertum quam in partem effuliira tempeftatem, tamquam nubes hor-
rifica late omnibus minaretu!; Vega Prorex,feftinata diligentia, claflem
& ipfe magnam inftruxit barbaris obiiciendam. In hanc expeditionem, Hift.So?;
ne totmilitum večlorumque animx Sacerdotis auxilio deftitura in dif-
crimen darentur,vitro lele obtulit Proregi Hieronymus Natalis, ac Prae-
toriam Antonij Aurise , Ilidoro Bellino cotnite, confcendit. Philolo-
phiam Iiidorus tune Medana: docebat; fed ex illo puluere academico, in

L1111 aquas

Hift.Soc.

p.z.lib.4.

Cattjfa &
or igo Mif-
Jionis na-
ttahs.

8l8 IMAGO PRIMI Sd&CVLI SOC. IESV.

aquas produdus, nobiliorem adeptus eft palmam . Nam cum ad Lo-
padufam infulam veniifet claffis ( ea inter Melitam Sc  Aphrodifium
iacet)foeda adeo tempeftas exftitit , vte quindecim triremibus odo
haurirentur, in hisque Prastoria. Natalis quamuis natandi imperitus, Sc
vfque ad vltimum in media morte pro animarum charitate moratus,
non fine peculiari Numinis tutela,nefčio quo arrepto fune,faluus euafit.
At Ifidoro idem tentanti brachium allifa ad faxum triremis interceptuni
abfcidit, fic vt modica ente penderet j qui diu cum irato ludatus mari }
in triremem tandem rurftjs receptu s, nihil prartermifitj quod non folum
optimum Religiofum, fedfortimmum etiam deceret viruni; non modo
vincens dolorem, fed Sc  conftantiffime quce eo a rtiču lo opus erat peri-
clitantibus clamans, quoad foluta naui, Sc  haufta fludibus, ipfe cum
quamplurimis periit.

Eiufdem farculi anno fexagefimo Ioannes Cerda Dux Metliymnte,
tune Sicilias Prorex , Tripolim Africa: M ihtite S.Ioannis aliquot ante
annis ereptam valida claiTe tentaturus, Socios poftulauit itiuandis claf-
fiariis . Dati fex ftrenui Sc  laborum apprime patientes viri: quorum
vnus fuit Antonius Vinckius Belga, tum Redor Collegij Catancnfisg
poftea Treuirenfis Collegij conditor, primusque Rhenana: Prouincia:
Praefedus. At memorabile tune Deus fuae erga Socios cura: exemplum
dedit. nam dum aduehitur claffis Turcica, pradiumque committitur in
quo infeliciter pugnatum a Chriftianis, omnes de Societate in onera¬
riam, in quam contulerant argrotos, recipiunt fefe; iamque Nauarchus
rem Chriftianorum afflidam videns , deditionem parabat, nifi a Cano-
nico quodam, Sc  fex noftris, ac praterea duobus Capuccinis, prohibe-
retur. Itaque adhoras duas pugnatum aduerfus feptem barbaras trite-
mes, qux  circumuallabant onerariam, cum repente nouem alire accur-
runt, multiplicantque certamen, mox & vndecim , inter quas eminen-
tior aliqua princeps vniuerfie claffis credita eft. Igitur feptem ac viginti
armis ac pugnatoribus inftrudiffima: triremes, e<eque vidrices, nauim
vnicam prasfidij vacuam impetebant. Horas p rope fex pugna tenuit,
non aufis Turcis cominus onerariam aggredi , in eamque tranffcendere,
infidiarum metu. cum enim fere nemo in naui app ar ere t 3  egregieque in-
terim propugnaretur, magnam aliquam abditam ibi effe militum ma-
num fufpicio erat. Hoc hoftium errore, ac prreterea vnius de Societate
ftrenuiffimi hominis, Sc  talium non inexperti induftria, fed potiffimum
manifefta Dei ope , nauis in Siciliam euafit quam non fuam efTe
jam folebat dicere Nauarchus , fed Patrum , quibus eam Deus aperte
donaffet.

Non raro & alias, nec vno in Regno, ad certam expeditionem Socie-
fas nauigauit ; ac tune celeberrime , cum illam ingentem Philippi Se-
cundi Hifpaniarum Regis in Anglos deftinatam claffem, tempeftas in-
exfpedata diffipauit. Ex decem Patribus in militis folatium claffi im-
pofitis, duos, vti fupra memorabam , Flandricum littus excepit, odo
fludibus haufti periere.

At nufquam terrarum , praeterquam in Belgio , perfeda & conftans
Miffio naualis fuit j nec vero vfquam par caufla poftulauit. Nam Flan¬
drije

LIBER SEXTVS. SOCIETAŠ FLANDRO-BELGICA. 819

dux  or as portusque perpettu fere obftdione claudic Batauus rtumero na-
uium ferox j vnele noftris egreftus ingrdluscjiie vi Sc  fanguine quaeritur.

Pro 3  quantum cruoris Belgico man ftiiurn; &, ni pax interuenerit, fun-
dendum ! Interea epibatis par periculo iecuritas, nec vita; mortisque di-
ftindio . 'Itaque confcendebant, nulla falutis čara, peccatis graues 5 <Sc
qui tot mortalium inuigilaret faluti, vnicus Sacerdos erat Hifpanus Ca-
peilani Maioris nomine: idemque contentus terra luuare ftios, abftine-
bat rnari $ fi tamen iuuare porerat, quem neque intclligebant noftrates
nautae, nec ipie nautas. Obiuit hic diem liium Dunkercae anno Eeciili
xxin. inque defundi locum qurerebatur alins: quaoccafione cceptum
de Soeietate agi apud Marchionem Spinolam , Supremum tune Regia:
militire terra marique Praefedum* Is ad liabellam Archiducem retulit,
qux’ pro iua pietate tot animarum niilerata perniciem, & pneclare con-
icia quos labores in caftris Regiis exantlaret Societas, ne quid fola-
tij minus haberet claflis , eamquoque curam nobis iolenni diplomate
demandauit tertio Idus Nouembres m. dc. xxiii.  Arduum iane opus* Quam.fi
neque pallim omnibus iuftinendum, ied quibus Seanimus & vires man^« h * G
ximis rerumnis pares. Primiim i p da folitudo grauis eft, nullo comite ^df 10 -
Religiofc, nedum Sacerdote, a quo & Fonefta conuerfatioms vfum, Sc
in periculis ac morte beneficium faera abfolutionis accipiant. Quam~
quam enim perlpeda virtutis viri funt, ac Dei qua timore quaamore
conftxi, quotquot in eam fortunam le dant, vt minime timendum lic
ne grauiori aliqua noxa implicentuig tamen quis vel landiftimus, dum
mortem anteoculos verlari videt, non {imame optet prafentiamSacer-
dotis, a quo Sc fupremis muniatur Sacramentis, & ad Čhriftianam in
vitima illa luda conftantiam animetur ? Deinde nautarum militumque
colluuies quotidie fiiftinenda eft ; quorum iermo, ni prohibeantur,
faces, itirainentajperiuria^iubus autagris inualetudine, aut pralio lau-
citais feruili more miniftrandum : cuius minifterij pramium eft fre-
quens ex contagione morbus , & lape mortalis 5 quo terni aliquando—
Sacerdotes, vnica nauigatione correpti exftindique , finim in mari tu-
mulum inuenere. Pratermitto marinam nauieam , inftilfbs cibos, po¬
mni depraiiatum, infbmnes nodes , veftem immutatam , ardumoli-
dumque ergaftulum verius quam cubile , perpetuum ab hoftibus Sc
tempeftatibus periculum j quandoque Sc letum, vel ex vulnere vel
naurragio crudeliter oppetendum 5 denique, vt abftnt cetera, tam diu-
turnam in magnis frigoribus , ventis , imbribus, Iblo, mari Sc aere
iadationem.

Quis hucliominem guftus rapiat, aut qua voluptas ? Iblusiuuan- & tamen
darum animarum ardor lioc poteft , qui Sc  lenes ad hanc prouinciam
expetendam incitauit. Gulielmo Hercano ( vt alios taceam pluiquam / ex P etl
fexagenarios Sc  infigni canitie venerabiles) poftquam R.eligioke vitas
quinquagenarium iamdiu celebrafl’et,eacorporis animique alaeritas fuit,
vt magno ambitu petitam Miftionem impetrarit, tam multis etiam iu-
uenibtis formidatam . Fuere qui Deo iurata fide vitam omnem foam
liuic muneri confecrarunt. nimirum robufta Societatis charitas adeo
non circumfpidt fugam, vt perpetuo voti nexu, nepedem referre pof-

LIHI 2- fir,

tur .

FrnBm

Altjftoms:

in tempe-
(iattbtts &
naufragits.

820 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

lit, femet ipfalubens volensque adftringat, & geneiofam fibi ex merd
virtute neceflitatem impofiiiile lastetur. Operasne pretium, inquies, his
incommodis, periculis, cladibus obiiceretam pra:ftantes animas, vitx-
quc in annos plarimos propaganda: tam leuem ducere iačturam ? nimi.
rum iliud poftulas, vc quo fručbu nauigetur cxponam.

Ducentorum circiter capicum funt nauigia, qua: Patres confčendunt,
infignis animarum manipulus ; quarum vel vni bene impendicur fan-
guis, quando lioc pretio Christvs  ipfe Dominus flngulas reftima-
uit. Ar quia Sacerdotum numerus , cum magnx clafTes funt, non fem-
pernauibus asquatur, induas acplures Paftor vnus operam extendit
fuam j ex alia in aliam quotidie, quamdiu tempeftate non diflipantur,
tranfuehens fcapharum beneficio. Prima čuta, prohibere flagidum; al-
tera, promouere jaietatem. Erant nauigia, priufquam nauigaret Socie-
tas, ferarum verius quam hominum receptacula. Diu nočduquefermo
impurus & impius, jurandi peierandique par licentia , nxx , pugna:,
turpitudines; & quidquid fine lege, fine moderatorc, nullo pudoris auc
verecundia: freno, audere folet vira inculca & pasne barbara. Hanc tam
tam oris proteruiam morumque diflolutionem cohibere,& inueteratam
inolitamque peccandi confiietudinem radicitus exftirpare nofter labor
eft, qua reprehenftonibus, qua blanditiis, qua aučloritate, qua preče, &
quibus quibus emendatio fperatur modis . Poft fcelera expugnata, ad
Chriftiana: pietatis exerciramcnta in morem inducenda conuercimur.
Itaque per dies fingulos matutinae vefpertina:que preces in communc
recirantur, praseunte in verba Sacerdote : de diuinis rebus fermo infti-
tuitur ftato tempore: ad expiandos confefTione animos fepius inuitan-
tur: qotidie, nifi iratus prohibeat Oceanus, Miflas facrificio incer-
funt; & vnica in natri quandoque ad facrum epulum centeni pariter ac-
cedunt. Templum , non nauem, diceres. Quid graftantibus , quod
fe pefit, morbis ? Sacerdos adpatientiam componit animos, infpem
erigit iacentes, affličtos folatur, periclitantes extremis munit Sacramen-
tis, adfiftit morientibus, curat funera, nec fine ricu & piis precationibus
in Oceano fepelit; vt iam nautis longe fic ad falutem tutius mari, quam
terra, mori. Sed nihil omnium eft, quo magis capiatur iliud hominum
genus, quam impensa asgrotantium corporibus charitate. Nauarcho-
rum vnus, amifto Sacerdote quicum frequens nauigarat , inter alia
prreconia, Si Rcx, inquit, ftipcndium mihidecuplum annumerare pro-
miferit, non inducar ramen vt asgrotantibus feruitia praftem, ad quas
fe toties abiecit Pater, cuius viri vitam vel filij mei morte ferio redem-
ptam velim. Hxc ille vero dolore, & illacrymans memorabat.

Verum vtilior numquam Sacerdotis apparet opera, quam vbi aut
p radio aut tempeftate res in difcrimen adducitur. Tum ante omnia, vc
fuis animis pro fe quifque confiilant, procuratur ; tu m pia concipiuntur
vota, fi falui & incolumes euaferint, vifitandi Virginem qua: in asde
noftra Dunkercana miraculis claret, ibique fiimeiidi reuerenter facrofan-
dam Euchariftiam . Biennium necdum euolittum eft, cum ad Hol-
landias oram, qua fčiftis littoribus irrumpens Oceanus pontum Auftra-
lem facit, Regiam nauim in fcopulos fiiribundus Aquilo impegit.

Casca

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 82 1

Casca nox erat, liorribilis vcntorum 5c  fluduum vlulacus. Fruftra remi,
vela, anchorse, virorum labor ludorque.Delperata naui, ingens omnium
comploratio. Sacerdos nofter Cornelius Silaius , florenti a?tate iuuenis,

& inalfuetus mari, eredum excellumque animum tenuit incer tor triftia
ferenus : Non lamenta, inquit, non lacrymas poftulat hoc cempus, viri,
prasterquam animi dolentis indices , & commifta flagitia deteftantis.

Nune virtuteopus, & illis animis quos toties inter totpericula gelfiftis.
Moriendum eft; led ea lege viuebatis . Moriendum hodie; quid referc
hodierno, an craftino? Moriendum in mati; facilis iadura lepulcrfidum-
rnodo animus fuam patriam inueniat. Quid ? poteftne maiiis vobis
morituris euenire folatium quam pratlentia Sacerdotis ? Si abelTet hic
cafus, viueretis aliquanto quidem diutius ; fed, mihi čredice, infelicius
fortafle moreremini. P rade rte, fi Chriftiani eftis, & fi meliorem exfpe~
datis vitam, pratferte animorum veftrorum falutem breui huius lucis
vliirat; & aIiquando vos ad abitum comparate. Hac oratione animatos
audit confitentes ordine fingulos . Numquam fincerior accufatio, ant
triftitiaveriorfuit. Omnibus rite expiatis, ipfecalicem 1'acrum fune fibi
alligat: tum crucem ofculatus, prasfente animo , dat lingulis ofculah-
dam, hilari vnumquemque voce compelians in triftilfimo elementorum
fremitu. neque ceflauit per tranftra dilcurrere, doneč, fuperurgente flu-
du, pnefens aderat exitium. Iamcrure, iam vmbilico tenus aftiirrexe-
rant aquat, paratis ad natandum, quibus ars erat, qualicumque fpe in
tantis procellarum furiis, brumali nodurnoque cado, ceteris certam ex-
fpedantibus mortem. At Pater fingulos obteftabatur, vt, fi qui euade-
rent, vbi Dunkercam attigifient, itlico Poenitentise & Euchariftia: Sa-
cramenta fufciperent in aede noftra : quod iurati omnes Deo & Virgini
Deiparenti promilere. Horas plus quatuor tenuit ille horror ex prte fen ti
mords imagine,doneč dehifcens nauis omnes deftituit. Pauculos ex tan- Infigne
to numero tabula & arte adiutos, an cafu potius ? littus excepit; ceteros natt f r *~
mare , & cum his noftrum diu cum fludibus lu dan tem non mortis ^ Mm%
metu,led morientium cura,quos ad vltimum animatos cado prasmittere
volebatfelix animarum in mo rte pifcator. At illi pauculi, quos fortuna
feraauit, Dunkercam reuerfi, vircutem Patris , & quo ille ftudio tot
mortalium faluti confulufilet, palfim cum multis lacrymis commemo-
rabant. Exiguufne igitur videri cuipiam potefifc Milfionis frudus,
quando vnicus Sacerdos vno tempore centum triginta & plures mor-
tales rite expiatos fecum inuexit cado; qui forte omnes, certe plerique,
asternum perierant, fi Sacerdote caruilTent?

At etiam opportuniorem Milfionis vlum in praeliis, qua: mari atro- F ruti u*
cilfima geruntur, deprehendere licebit. & in hunc finem prtecipue na -■■Miflimit
uigamus. Namfi vilo vmquam tempore , tuneprofedo periclitatur tn r* its '
dalfiariorum lalus. Neque enim de cotnponendis animi rationibus
quifquam in illo tiimultu ac furore inter vulnera & c^des cogitationem
liifciperet, nifi adeflet nofter ille monitor, qui vicino periculo interio-
rem fingulis aurem vellicaret. Itaque, cum pugnandum eft, maximus
fit animarum quaeftus ; totisque viribus in hoc connitimur, vt qui pa- '
triae, Regi, Deo cadentes mortalem vitam amittunt, inueniant immor-

L 1111  j talem.

822  IM AGO PRIMI .SifiCVLI SOC. IESV*

talem. Quid enim triftius ( & tamen quidpronum magis?) quam fl
milerrima lila turba, pro fuorum laborum , mileriarum, vulnerum
mio } nihil referat prajter geminam mortem corporlim & animorum?
Ad h ar c ingens accedit pugnaturis animus ex pr cele nuli Sacerdotis; poft-
que leelerum expiationem , conlcientia lua plus quam triplici. a;te circa
pedus armati, nihil non audent^ tanto iam hofti formidabiliores, quan-
to maior eft ftducia bene moriendi. Sed enim quo id fruduoftus , hoc
& periculoiius a nobis geri nemo non videt . Nullus lire timido iocus
eft aut ignauo : latiftimi pedoris viros & vitre line prodigos hoc tempus
poftulat j qui non modo ipfi confpeda morte non paueant, led neque
alios pauere patiantur. Tales lane adhuc lefe noftri probauere, quorum
nonnulli & languine obfignarunt virtutem luam . Fidem faeiat vnica
expeditio., liifcepta iplo fere Miffionis exordio arino m. dc. xxiv.  ftt-
Jnftgne  que imago ceterarum. Didacus Ludouicus de Oliuera, iuftii Regio, le- •
liam™  P tem  nauium clalTem Dunkerca trahebat in Hilpaniam, vehendo militi
ad recuperandam Brafilorum Bayam Batauis occupatam. Hanc clalfem
adhuc llantem in Mardicano portu,ventosque captantem, bellicar Hol-
landorum claulerant lex ac decem. Afflante tandem exlpedato Euro,
lub horamnodis decimam loluitur, fpe hoftis per tenebras fallendi. At-
fpembonam ftnifter fefellit euentus.Nam nauium vna vado adhqrelčens,
dum expedirele tentat, prolato lumine hoftem admonuit; quimox,prre-
cilis anchorams funibus, in noftras ferebatur, parum nociturus con-
ftante vento qui vela vehementer impulerat. Sed hic primum ex acri
placidus, mox-etiam fit nullus ^ ab hofte coniuratum, nobisque perfi-
dum diceres. Ergo vbi tormentorum vfus efte coepit, horrendo per no-
dem tonitru relonare maria, & fulminibus corufcare. Iamquepugnam
donodi iunxerant diem, & vix vilo motu nauigia natabant: hincpu-
gna crudelior, led impari Marte, cimi hinc ledecim, inde naues quim
que pugnarent. Pnetoria noftra iam laborabat j quam luorum obiedu
latern m defendens altera tormentis hoftilibus [cede laceratur: luftinuit
tamen impetum lane diu, nec inulta , doneč per lacera vndique latera
totum haufit Oceanum. Antequam mergeretur , adueda eft Subprar-
toria, cui nomen etat Ignatio , exceptura Icilicet quibus animus vireft
que ad tranfiliendum crant. plurimi lemel iterumque adnauigantem
laku tenuere. Quxrebatur ad lalutemSacerdos nofter, quem apud vul-
ner-atos ignarum pericuh lecurumque reperiunt , magnisque vocibus
prodire quantocyiis iubent, ac delerere,quorum corporibus iam prodeftc
nequeat, animis conliiluilfet. Proclit lenex fpedabili camtic, lauciorum
tabo veftem & ora fcedatits, nodurno diurnocjue fradus labore ; iam-
que in fundum abeunte nauigio, non tam tranfilit quam in mate le dat:
cadentem alter e iioftris, quem Ignatius vehebat, longo fune pendens
arripit, extradumque e mortis faucibus in vita locat. At claftiarij, de-
Iperato in Hilpaniam curfu , refpicere Angliam, co veliš remisque con-
tendere, pugrtam fugamcjue lociantes; doneč fub nodem, poft nouem-
decim horarum atrociftimam piano mari dimicationem , afylo defen-
fos  infeftare hoftis defiit: led non deferiiit. Iadis & iple.anchoris, qua-
ternas fuas fingulis noftris ad cuftodiam apponit; aufus quoque , poft

paucos

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. -823

paucGS dies, compohro adid aftn poftulare traditioncra . Fingcbat
mandamm aggrediendi. Sudulerat anchoras, vela explicarat, machi-
nas cxpediuerat. Dedentibus fpondet littus Gailicanum j recufantibus
jnteritum minatur. Oliuera P ra: tor haudquaquam exterritus minis, re-
ipondet hbi quoque a fuo Rege mandatnim čutari claiTem vel fanguine
& vita : fimul iubet expediri ad pugnam omnia : Sc  expedita iam erant;
led cjuieuit bodis, Dunkercanis ammis dedecus propofuide contentus.
Qumque iplos m en fes ea tenuit obfidio, Prostore interea in Hiipaniam
-profedo, clafle alteri tradita, nempe qua: iam Belgis Hi/panisque de-
iperata habcbatur, ni Iacobus Collartius arte adiuuans fugam, ceteris
princeps ad audendutn foret. Mutarant kep ms in datione locum,
dxis alibi anchoris, quas diuturna fluduum ventorumcjue vis a iolido
Sc  fido vado lenfim in periculum abftrahebat. Initio cunda hodi fu-
Ipeda . Motu 110 (Ir or um leuifhmo ad arma clamabat. Pod vlil do-
dus motum ncceffitate fieri , negligentius agebat, & prope nulla fu-
fpicione. Tridis tu m quoque Sc  vfitato maior in dationem incubue-
rat tempeftas , multis nauium , qux ad ducentas in anchoris ftabant,
vado illifis hauftisque, ceteris tnifere quaflatis. Quin & vix dato refpi-
randi Ipatio altera liaud fane mitior minabatur. Ergo ad liium queni-
que nauigium cura conuertit. Qua Collartius occalione lolerter vtens,
lublatas de more anchoras figit alibi , moxque iterum attollens tam-
quam non adharrerent, varium fimulaba^ erroreng doneč dilapsa lon-
gius naukrem maturam videns, demittit repente vela , vento arti obfe-
cundante vtiturextra dationem euolat, relidis pod terga Batauis in-
fultans, ipfccjue die in portum nauem appellit laluam, pari ciuiutn
admiratione plaufuque. Vnius fuga commouitomnium animos, ho-
ilium ad vigilantiam, nodrorum ad confilia &artes. Conueniuntin
P ra: tori a m Pradedi, aleam tentare decernunt. Mature conlultatur de
modo . Vifum per tenebras vela fic  componere, vt funiculis aliquot
diiledis repente caderent; tuna tormentis vna omnibus quatere hodi-
lem claffem , dilpolito cum bombardis milite machinas hodium ob-
feruaturo. Audax fteinu s, fed neceflarium fperantibus libertatem. Dum
haec Regij moliuntur , Batauus, geminatis excubiis, vigil ringebatuf
Collartij fuga , & exprobrabat ignauiam : quo probro nihil indignius
ferentes Dunkercani, patrix virtutis memores, diferiminis in quo ver-
larentur obliti, iureiurando appromittunt , nequaquam le nifi fado
priiis indicio abituros : & Hetere promiilis. Mode pugnam antegreda,
a Sacerdotibus noftris expiati omnes animatiejue. eratque tune vna
omnium vox : Hodie apud ciues aut apud Cadites coenabimus. lam-
que fignum dabat P ra: tori a : momento vela cadunt, reboant tormenta-
Sc, vt indolem agnolcas, elata voce bodem ex fideadmonent, Sc con-
nitio prouocant ad lequendum. Tresquidem feliciter, quamuisnon
line muho languine, euadunt. At Pretoria qua: dux ede debuerat,
aliquamdiu hasfit , neque excullit tormenta in tempore; qua caufsa
legnior, incertum. Ergo ab bode praeuenta, diriflime quatitur •, neque
tuna fe lila defendit, mutato nempe conlilio ptrefidium a loco fperans.
Sed neque retardabat Batauum reuerentia dationis,. nec Anglo cura:

erat,

pit

824 1MAG0 PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

erat, tametfi naucs in cutelam habetet armacas <■ Tum enimuero iru
flammatus furore Pretoria: Prxfečtus natione Hifpanus, tormentiš
omnibus impotenter exoneratis , nauem in liiedios agic hoftes , noil
impune periturus/ Miferrima hic rerum facies * nifi pugnx ardor fen-
fum miferationis auferret. His modica e čute pcndebant auulfa bra¬
di i a ; illis difcerpto ventre ilia fluebant . Alij cruribus minorcS , alij
humeros &c  terga traiecli, mi (efabili fpečtaculo laceros trahebant artuš,
& qua poterant reptabant femiuiui: quos omnes Sacerdos nofter finu
chariratis amplexus fouebat, animabat, expiabat. Intet hxc ipfi Pra;-
fecfto excutitur oculus, non animus, qui & creuita vulnere. Accurrenti
enim in auxilium Patri noftro Francifco Braye, Nihil hoc quidem,
inquit ; fimul ftrophiolo fanguinem , ipfumque oculurn fequentem
Pater glo-  abftergens, redibat in pralnim metuendus , cum fatalis aduolat glo-
bo difčer-  bus, & medinm ipfum vnacumSacerdote noftro difcerpit : quo cafu
amentes relrquiad hoftilem Praetoriam applicant, mediaquein pugna
cafudubium an manu ignispuluerem corripiqmoxnauigium vi maxima
& horribili fragore diifiliens eadem fecum ruina hoftilem Prxtoriam
inuoluit. Paucos in fublime exculTos fine graui damno excepit m are,
quos prehenla tabula littori dedit , teftes rei geftx oculatos.

Poterac hic cafus in iplo Millionis tirocinio terrere Socios, & auer-
tere a mati j at vfque eo non terruit, nedum auertit , vt njumcmm
auxerit animosque, &vniu$ mors multorum virtutem ftudio gloriofie
remulationis accenderit. Haud enim diu poft , alio confličlu, Sacer-
dotem noftrum nauticos animantem pars trabis tormento auulla de
lianigij foris prxcipitem , grauiflimo in caput dato vulnere, deiecit.
Illc cafu aliauamdiu iacuitexanimis; led vbi primum fibi reddituscft,
e veftigio ad prxliantes redit, partescjue fuas pergit implere tanta. con-
tentione virium, vt impar labori, &: vero vulneri qnod acceperat fuc-
cumbens, intermanus fuerit auferendus. Huiuftnodi multa comme-
morare quid attinet, quando farna puhlica clamat, quoties pugnatum
eft ( pugnatur autem nauigatione qualibet ) Patres noftros vulncrum
fuorum mortisque contemptu dedilfe clalfiariis exemplum, proDeo,
Rege, patria ftandi fortiter & cadcndi?

Hanc Miftio Naualis pakeftram habet, in quam fe dare amen tis fir,
nifi ad quxftum animarum. Quodenim prxmium humanum labori-
bus illis periculisque par? aut qux mortalis merces fanguini vitxque
noftrx appendi ex xquo poteft? Sed a mati in portum inuchamur, hic
qu*»que vifuri fručhis vberrimos Milfionis. Quamquam eft aliquid
adhuc in mali minime tacendum, qubd Societas nauigans perfxpe pro¬
fit &hoftibus.  Nam cum quotidie in Dunkercanorum poteftatem
veniant prxdx vi aut metu fubačtx , ex captinis plurimi falutemftiam
Patribus debent. Quo tempore lex talionis (dura  quidem, fed necelfa-
ria, quippe quam  hoftes expreflerant prxeundo) prxcipitari iubebat
quotquot Bataui caperentur ■,  fuit aliquando fenex, quem dandum in
flučtus Sacerdos nofter ab hxrefiad veram Fidem reducere laborabat.
Quod vbi fruftra alkjuamdiu tentari Nauarchus animaduertit, fine
mora proijci obftinatum .iubec. Longo poft tempore vox ab imo au-

ditur

oms

conuerfio

huretici.

LIBER SEKTVS. SOČIETAS FLANDJROBELGICA. 825

dicur mari mifericordiam implorans. Mirati nautre,defpiciunt e puppfi
(enem illum vident, quo nefcio fune,quem cadens apprehendcrat, pen-
dentem. in pr^ceps illico deturbare nituntur. At ille per facra omnia
orare tantifper vita: gratiam,doneč,eiurata ha:refi,expiatisque apud Pa¬
tre m noxis,cum Deo Ecclefiaque reconciliaretur; furdis ad lfta nautis,&
indignatis pra:textu bono verfutum fenem moraš qua:rere, acfpenv
re vitam nuilis precibus concedendam. Audiebat harc Pater, & propere
aduolans impetrat homini brenis temporis beneficium. Extrahirur
tremebundus: per horas aliquot inftituitur Orthodoxa Fide: multis
cum lacrymis de vniuersa vita confitetur. Tum dem um Sacerdos fe-
nem miferatus, fit Nauarclio fapplex pro vnius vita. Negat ille, fuica-
pitis periculum allegans; Sc  eratiane Principis capitale mandatum. Ho-
rum contentionem diremit ipfe pro quo orabatur; Sc  Patre precibus fu-
perfedere iuflo, lam nihil moror, inquit, poftquamfum Catholicus Sc
rite expiatus. Vos imperata facite, Sc  proijciteparatum Itafuifecu-
rus, fiaud obfcuro falutis omine, prarcipitatus interiit; felixfuo malo:
perierat enim, nifi periifiet. Poft fenem haud tacendus feptennis puer,
quem Batauici nauigij Prasfedus a teneris afliiefaciendum mari con-
uexerat. Or
adlambebat
fc inuoluit.

lomnum denuo fefe componebat. Sed mox accepto in crure vulnere, fromden-
miferabili clamore vulnerauit aures, magisque animum Prasfedi: quo na '
adhibente folatia, alter fubito globus furana alteram aufert. cuius fpe-
daculi dolore amens Nauarchus,militum vni funem incendiarium eri-
pit, in carinam penetrat, flammam pulueri inijcit: nauis horribili tu-
multu concuiTa difrunapitur. Reliquis pereuntibus, vnicus ille puer in
aera iadatus primum,deinde fludibus receptus,tabellam forte aliquara
arriptiit, fefeque fuftinuit tam diu, doneč Dunkercanus fcapham expe-
diret, paruulum fluduantem Sc  grauiter fauciatum extraheret, non
fine manifefto Numinis beneficio. Nam puer ille a Sacerdote noftro
falutaribus aquis tindus, fi forte nonelfet, deinde aduedus Dunker-
cam, in Ortfiodoxa Fide feliciter adoleuit.

Sed epibatis noftris quid Patres terra profint, videamus. AcDun- O^ter-
kerca: quidena, prazter alliduam animorum curam hocin primis agitur, lautžf*
vt nemo confcendat, nifi munitus fandifiimis Sacramentis. Inualuerat Mifflo
perniciofiffima opinio, timiditatis indicium e(fe,fub nauigandi tempus naftalu '
confiteri. Hac imbuti perfuafione confcendebant paflim peccatis gra-
ues, curam falutis vincente probri iftius metu. Hic erat fraudulentifii-
mi fatana: laqueus, quo innumerabiles animas implicabat: fed aliquan-
do contritus eft labore Patrum, Sc  errori veritas fubftituta. Generofi
animi indicium, ac deliberati etiam pugnando occumbere, nunchabe- ■
tur prarmiiTa confefiio: quam fi qui negligant, non minus probrum,
quam antea fi facerent, reputatur. Quid vbi in alienum aliquem por-
tum, fiue confulto, fiue adi tempeftate, inuehuntur? gregi fuo femper
inuigilat Paftor,auertit mala,comm,odis ftudet qua corporum,qua ani-
morum. Paifagij apud Cantabros hrefit aliquando nauis, Regiosque

M m m m m interim

ta cum Dunkercanis dimicatione, dormientis puerilatus Mira Dei
globus, cuius ftridore excitatus timuit, Sc  ardius ftragulis er &* ?* e -
Veriim, vterat aztas immatura intelligendo periculo, ad r Z?„{ e ~

M5SSIO
AD PE¬
STIM.

Tleriftue
iirbibM
Patra tx-

| 2 d IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. I£SV.
interim claffiarios populabantur morbi. Nofter hu meriš fuis fubuečtoi
in nofocomium longo itinere deportauit, perque vicina ioca eonaui-
fiuit ftipem, &quas valctudini reuocandae leruiebant, tam admirabili
Chriftianas pietatis exemplo, vt obftupefcens Cantabria nimis magno
nomine Patrem illum Apoftolum prasdicaret. Similia alibi ftudia ce-
terorum. Quod fi & in hoftilem terram cafus aliquis finifter impule-
rit, ne tum qnidem fuis deeft Sacerdos 5 quandoque eft Sc  hoftibus fa-
lucaris. Annis abhinc aliquot pace rupta cum Anglis hoftiliter ageba-*
tur. Subinde duos e noftris naufragos inimicum littus excepit, deinde
carcer diuturnus ac fquallidus , tune etiam haud paru m fručluofos.
Nam Sc  fuis in eadem captiuitatefolatio pra;fidioque erant, & Anglo-
tum aliquibus faluti. Conftat qiiofdam vera iftic imbutos Fide. Neo
femel de Religione'difputatum cum fucceftii Sc  farna. Quin Sc  Patrum
alteri opima Sacerdotia Sc  nobilem Epifcopatum haerefis offerebat,de-
mens qua? a tali pečiore perfidiam fperaret. Nec minorem alifi quos
Batauia captiuos habuit,inter vincula probauerc virtutem. Carolus
Porretius, laccrata vndique Sc  fubfidente iam naui, ab hoftibus in fpem
Iytri feruatus, Vliflinganum carcerem muko facinore pr^claro, atque
ipsa folenni quatuor votorum profeftione nobilitauit. Exceptaeaeft
a Sacerdote noftro diflimulanter ingreflo; teftes fuere captiui. Ani-
mam ille fuam nuper pofuit pro fuis in Hifpania, contračio ab epiba*
tis morbo, quam per vulnera profundere maluiftet. Nec folus iuit ad
prsemium ; duos prseterea Sacerdotes eadem expeditione Societas ami-
fit, fletura damuum 5 nifi tales fleri virtus Sc  comes virtutis gloria pro-
hiberet.

Reftat quaftum ardiia; Mifilonis genus ad infečlos lue: quod quam-
quam variis Prouinciis Societas exercet, haud tamen icio, an terrarum
vfquam perinde vt in hac noftra Belgica. Cum enim certiffimus belli
partus fit peftilentia , non dane poteft non grauiter laborare hoc malo
patria, quxMartis iam per tot annos campuseft; vbi bellum ita geri-
tur, quafi vno in Belgio de Europre Imperio dimicetur. Terra autem
non magnis exporrečta fpatiis, innumerabilium incolarum mater, tot
ac tantis opprefla exhauftaque exercitibus, quid nifi neceflariam egefta-
tem creet ciui ac militi, ex egeftate miferias, atque ex his diuerla mor-
borum genera $ fed in primis peftem contagiofam, infinitorum fune-
rum feminarium ? In hoc malorum vltimo fere ad vnicam Societatem
hačlenus refpexcre Belgas, tamqnam ad commune perfugium: nec Če¬
mel  fuit, cum fuam illa operam quinque fimul ciuitatibus probauit,
praeter eos Patres quos ad idem fupremae charitatis obfequium in Mif-
fionibus, Caftrenfi,Hollandica, Nauali, eodem tempore exponebat. Sc
Antuerpias quidem per annos continuos quatuordecim in tali munere
verfati fumus,bene multosGandaui,Bruxellisque:at Tratečti, Rajmun¬
da;, Hallis, Line, Breda;, Aldenarda;, Cortraci, Winocibergis,Bellioli,
Cafleti, doneč exftingueretur malum. Hic quoque dicunt parum a;qui
cenfores, noftris nos commodis ftudere, Sc  qua;ftum facere ex publica
calamitate. Nullumne er go tam fančtum opus, quod non momus
aliquis rodat ? quid tandem rečte atque ex vir tu te agemus, fi hoc non

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 82/

agimus? Quteftus animarum honeftus eft; huncfacere fatemur, Sc  hoc
vnoconcenri fumus. Alium fieri quifquis putat, aut errore fallitur*
aut peccat maleuolentia. Nam quod Societas huič Miffioni deputatos
Patres honefte ali permittit cx puhlico, Sc  falubri aere petič collocari;
non modo quod honeftum, fed quod iuftum proponit. Non enim fuos
illa exponit vt perdac, fed vt quam diutiffime fint vtiles Reipublicce:
quod quamuis pro materno affe&u adhuc diligenter curarit; haud ita
curare ramen potuit, quin longe quam veliet plures amiferit. Pro
quam multorum Sc  pradtantium virorum impendio iaduraque hic Jj*”*-
animarum quxftus Prouinciae noltras fletit 1 vetera non adducam exem- obfeqm»
pla, quando recentibus abundo. Antuerpice, vt hincexordiar, vbima- ptftfcro-
xima fen fi m us damna, non multis abhinc annis in hoc obfequio Pa-
rres fratresque viginti quatuor animam fuam pro ciuibus pofuere: Sc
vno quidem anno nouem funera fuerunc. Egregia omnes virtute, Sc
reterna digni memoria; fed prte aliis nominandus Francifcus Schottus,
ipfoquondam Confule Antuerpienfi natus, quem admirabilisimpulic
feruor,vc vicam patrih, a qua acceperat, redderet. Eiuseximium ali-
quando facinus fpedauit ciuitas, Sc  furamis laudibus extulit. Occlufa infenU
erat miferi cuiufdam pefte infedi domus, neque aperiebaturpulfanti, F ^rum
adeo morbus domeilicos debilitarat. lile fcalas ex vicino capit, Sc  per
fublimem feneftram in asdes illapfus, proftratos mifereque animam a - 0 pe pesh-
gentes adfpcdu complexuque recrcat, Sc  neceflaria fingulis remedia fa-/ e ™-
lutis impertit.

Alibi quoque noftrorum charitas eamdem adinfedos inuenit viam.

Nec femel ex matrum lue exftindarum vtero proles excidi iufla Ba-
ptifmi beneficium accepic. Quid Gandaui? annus faeculi trigefimus
tertius vndecim Socios ciuitatis obfequio deuocos e viuorum numero
exemir; acque in hiserant, qui Philofophiam, qui Theologiam infigni
cum laude tradiderant. Vix anadrimeftri fpatio abfuinpti omnino de-
cem, vt quifque alteri fuccedebat, ita in certam mortem ire videbantur,

Sc  tamen inter adfpirantes contentio fuit, quis praeiret; poftponi graue
habebatur. Tobias Roelofs ob fenium, laboresque ipfis triginta duo-
bus annis inCollegio ifto exantlatos,iam emeritus,multis cum lacrymis
eam prouinciam expetiit,affirmans has eflelndias Fratrum Coadiuto-
rum; ac quoties fibi alium prasferri videret, fortem fuam magnopere
deflebat. Obtinuic tandem vt ad breue partes alterios fuppleret; iam-
que domum reuocandus,refpondit nuntianti fe nihil de reditu laborare,
dummodo vel vnius diei impetratet inducias. Poftridietadus lueex-
ftindusque,pra:clarum fupremae charitatis documentum dedič. In ipfo
autem obeundo munere qualis c^uantusc^ue viris animus! Abajgroto
redibat P. Nicolaus Iamotius, cum forte audit iacere in extrema vrbe
iuuenem fub dio, exa:dibusab hcro, quia pefte tadus erat, eiedum*
Accurrit, peccatis expiat, pane vit£ in viam a;ternitacis reficit, oleo
contra vltimam ludam vngit. Vbi languentis animo confuluerat,
fublatu m via longiflima ad nofocomium refert, vt confuleretur Sc  cor-
pori. Non hic tacebo virgines duas Antuerpienfes, qux ad Societatis
cxemplum fefe auxilio peftilentium hominum deuouere. Eas,poftquam

M m m m m i Antuer-

$2$ 1MAG0 PRIMI SAi C V LI SOC. IESV.

Antuerpias pra:claram operam infedis nauaffent, Gandauum farna la-
borantis vrbis exciuerat. Ibi tres aliae Gandauenfes adiunguntar. Vita:
rado quotidiana hxc  erat: mane facrificio intererant • neque alio anti-
doto quam pane Angelorum contra venenum armabantur: tam infe-
dorum nofocomium adibant; Sc  continuus labor erat, curare phar-
maca, parare obfonium, xgros mundare, fordes efterre, ledos fterncre,
ita omnibus adefle,  vt ieiunas illas plerumque vitra dimidiatum diem
inter tegrorum aeftuantium malignam auram indefefta charitas difti-
neret. Tres Gandenfes peftis exftinxit. Antuerpienfes duas fepius cor-
reptte, fepius fanatas in ccepto perfeuerant. Redeo ad noftros: Winoci-
bergis vix trimeftri fpatio quinque noftrorum capitum interita defenfa
communis incolarum falus. Nec intra moenia Sociorum zelus ftetit.
Ad pagos progreifus eft, poftulante Senatu; cui de nobis oprime merito
omnia debemus. Quid Bruxellas dicam,quid Hallas,quid Cortracum,
quid Belliolum ? quarum vrbium fmgulis binas, ternas qnaternafve
hoftias de noftro grege eadem illa charitas breuiffimo tempore im-
molauit.

Et hancquidem omnem Societas iaduram fecit,cum ab vrbium
Magiftratibus rogata dediiTet fuos, qui ab aliis habitatione fecreti in
arduum illud Reipublicae obfequium fefe viuere palarn profitebantur.
‘Trat er p e-  At quis numerum recenfeat in nondiflimili pietatis genere mortuorum,
fiem,ad a-  q U j grafTantibus ( quod faepž Ht ) morbis nihilo pefte mitioribus, vitam
contagiofos  fuam qua ciui qua militi confecrarunt? Non longe petenda funt exem-
morbos fe  pla. Poft finitas inducias, anno fa:culi vigefimo primo, Cafantum ad
extendit  sitifas tentatum: fed abfque fucceftu. Miles interimin caftris detentus

octetatis  . p.. , / * ] * • o *

charitas  mcerto confilio; iamque mciinata in autumnum tempeltas creabat
cHminfigni  morbos, quibus correpti paflim Brugas, vicinam vrbem deueheban-
a urir ta ~  tur ' nofocomia non tantum, fed quotquot publica erant loca, asger

miles impleuerat. Morientium magna copia; &, quod triftius, nullo
corporum, nullo animorum adiutore. Nam Sacellanos caftrenfes mors
abftulerat, ceteri abhorrebant. Noflri, rogante vrbis Antiftite, curam
amplexi tanto ardore, vt nemo vnus, quantumuis fenex, fefe excipi pa-
teretur. Tredecim contagione afflati, Sc  in vitae difcrimen addudi;
quatuor exftindi, & in his Redor ipfe Collegij, qui fuas quoque vi-
ces impigre inter ceteros obibat. Anno infequenti teutauimus Bergi-
zomium, hoc quoque irrito conatu. Dimiifo obfidio, miles asrumnis
confedus diftribuebatur in vicinas vrbes recreandus; fed morborum
agmen infecutum eft, Sc  ftragein dedit, quantam vix hoftis potuiifet.
In ea calamitate pietatem fuam pratcipue Societas probauit, non fine
infigni fuo datnno, fi damnum eft quod impenditur charitati. Qua-
tuor SacerdoteSjlediflimi fane viri,dum nofocomia frequentant,morbo
correpti exftindique funt Mechlinias intra vnicum non amplius men-
fem. At Antuerpiae Profefta Domus in nofocomij fpeciem conuerfa,
pulcherrimum vrbi fpedaculum dedit. Triginta ipfos Patres haufta
ex proximorum auxilio lues proftrauerat, de vita omnes periclitati
funt: quinque eam amifere. Fungebantur eo tempore noftri Gurionum
quoque officiis, Sc  extrema Sacramenta ipfamque fepulturam plurimis

imper-

Charitai
Societatis
er ga fefli-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 829

impertiebant. Paflim per vicos & fora ciuitatis iacebat miles, fuisque
fordibus immoriebatur. Viderenc hoc Patres, & 11011 omni virium con-
tentionein ferendam opem incumberent? alij cibos, alij pharmacacu-
rabant: quofdam diftinebat ftudium conquirendae a ciuibus eleemo-
fynae: nemoab opere tam neceflario quam pio vacabat.

Nec vero folius Belgij Catholici habemus exempla: etiam inFce-
deratum charitatis fuae vifcera Societas effimdit. Quadriennium efl,
cuminter Batauos faeuiente contagio fuos omnesex moreilla expofuit
in morientium folatium, etiam hsreticomin, qui a difFugientibus Mi-
liiftris deferti implorauere Iefuitas, inque Orthodoxa Fide obiere, cuius
certiflimam habebant tefferam charitatem. Odo Sacerdotes in iflo
tune obfequio annus vnicus exftinxit. Quid fi iatri (it aiiimus comrae- f eros nen
morare omnes, qui confueto nobis more ad a:groš interdiu noducjue
poftulati adeuntjd pro operne lune pretio domum referunt malignas ex cauffafmt
contagione febres,ex febribus mo rte m? Illud qnidem vere a me dici po- conuerfto-
teft, contradis ea ratione morbis, partem Sacerdotum optimam rapi, ms '

& fete in ipfo aetatis flore; vt minime mirandum fir, raram apud nos
fpedari canitiem, in tantolicetnumero Sociorum. Enimueroex odin- p a »c,jjimi
gentis & fexaginta,quot nune capita habet Prouincia, triginta fcx }  non f enes m
plures, fexagenarios pofliimus numerare. Non pJacebit fortafle qui-
bufdam hxc tanta vitae noftrae prodigalitas, neque probabitur illa tam
faciiis tot infignium virorum iadura, quos fpes erat in multos annos
egregiam operam Reipublicae nauaturos. Societatem quoque immi-
tem appellabunt non parcentcm fuis j & duros dicent Moderatores,
nulla fubditorumteftimantes damna, led in alieno corio fcilicet libe-
rales, At enim rerum noftrarum ignorantiflimum efle oportet eum
qui talicer opinabitur. Nec enim vila feruandae prolis tamftudio/a
mater eft,quamSocietas fuorungadeo neminem imperio adigit in amit-
tendae vitx diferimen. Neevero opus eftflimuluscurrentibus. Viuit ZiijfZ*
in nobis Ignatij flliis ille ignis, quo fponte agimur; & pulehrum ha-
bemus ac decorum properata laboribus morte defungi.

Apud Alanos Scythiae populos teftatur Marcellinus beatos haberi ^ mit
confueuifle qui cecidiflent in praelioj fenio tabefcentes aut fortuita mor¬
te confumptos, contumeliis conuitiis^ue lacerari. Quod truci homi-
nes ingenio ex barbara animorum ferocia gloriolum ducebant, id nos
fandiflimis exculd moribus ad Chriftianae perfedionis calculos reuo-
camusj beatos, inquam, eos habemus, quos faluti animarum intentos
mare, quos caftra, quos peftis abfumit: declinatione laborum periculo-
rumque,fi qui fenedutem quaererent(fed nemo quxrit)quafi degenerem
Ignatij fobolem deteftaremur. Igiturne afpernandi cani ? fi ignauia pro~
creauit: fin interardua creuere,gloriofi. Nec enim eanoftra vita eft,fua
vnius Falute contentum viuere,& fiiaui in otio diuina contemplari. Alia
ad hoc erant quxrendalnftituta: nune militiam profeflis nulla eft iufta
quietis affedatio, nulla honefta difficilium fuga aut tergiuerfatio. Ad
fufcipiendos vitro labores, ad pericula adeunda inMiflionibns arduis,
ipfonomine monemur •, &hac vna promptitudine, dignam Societate
I e  s v indolem probamus.

• M111 m m m 3 CA-

'toneš
coaitur ,

o

‘Voluntari)

omnes

£30 IM A GO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

Societati

froprium

pati:

pafit ttt
ub kareti-
cif- t

C A P V T Q^V ARTVM.

De m ejuA feijfa eji Societas Tlmdro-Belgicet .

M Artinum Azpilcuetam Nauarrum, raagnum dodrina & pic-
tate virum, fcrunt dixilfe olim de Ignatio, noftri Ordinis con-
ditore, inftruxifte illum quidem ornalfecjue claffem potentillimam 3  &
Eccle(ix  hoftibus plane formidabilem; fed magnos quoque ventos at-
que horribiles tempellates haud fane vilo tempore defuturas. Huius
didi veritatem experimento compertam habet Societas etiam in Bel-
gio. Quamquam enim muka ei feliciter profpereque hic euenere, vf-
que eo 3  vt nefciam vllanein Chriftianiorbis parte maiorem experta lit
Principum, Magiftratuum, populi beneuolentiam beneficentiamque;
tarnen & fuis fludibus ac procellis fubinde iadata eft: quibus & obrni
potuiftet 3  nifi qui propitium le fore Sociis fpopondit I e s v s 3  imperaf-
fet in tempore ventis Šc  mari, poftque turbines tranquillum fudumque
reddidilfet. Et vero Societatem fui diflimilem Belgx haberemus 3 li nul-
lis vrgeretur aduerfis, quando nota illius propria eft, pati,ad exemplum
Ducis in fignum contradidionis politi; cuius nomine vel ea maxime
caufsa lefe infignitam intelligit, & cui quam limillimam vita: rationem
reapfemagis quam nomiile curat profiteri. Habent &: fuos frudus ad-
uerfa: magnitudinem fuam Societas fuis hoftibus debet. Arborum fo-
lidillimae fiunt 3 quasfrequensincurfatventus: aer flatibus, aurumigne
purgatur: vigent agitatae aquae, & attritu cotis lit gemma fplendidior.
fed neque virtus certiore proditur indicio, quam forti & conftanti ad~
uerforum tolerantia. Gubernatoris artem tempeftas 3 nonmalaciaoften~
dit; & militem in acie pugnaque dignofcimus.

At, inquies,li in Belgio tantopere palfa eft Societas; doce nominatim,
quse, & a quibus. nam certe florentem illum qui cernitur ftatum, non
aduerlitate fed fauore hominum venifte res ipfa loquitur. Quid magni-
fica templa, Collegia,cenliis, prouentus, audoritas & grada apud fum-
mos infimofque, patiendine materia funt, an triumphandi ? haudqua-
quam dilfimulare, nedum inficiari polfum 3  florere Societatem Belgi-
cam, amari, aeftimari; quin iam hoc paulo ante prolitebar: at nihilomi-
nus affirmo, magnis fuilfe vexatam turbis, tradudam calumniis 3  pref-
fam perfecutionibus, non a lolis Religionis noftras hoftibus haereticis,
(quod erat minime mirandum;)fed & nonnumquam ab iplifmet dome-
fticis Fidei, liue hos commouebat inuidia 3  Ime imprudens 2elus,aut
aliuserror aliquis agebat. Audiprimumde puhlicam profellis inimi-
citiam,de Sedariis dico in noftra perinde vt in Sediš Apoftolics dam-
na 3  & li qua inferre polfent minam, fatanico foedereconiuratis.

Humanos afFedus, nili vel ratio corrigat, vel cadeftis difciplrna, im~
petu natura: rapi, communis omnium experientia eft. Ira homini na-
fcitur,li quem conatibus fuis obftantem fentiat: odium fuccedit irar,
odio crudelitas. lam harrelis Belgium fpe fua deuorarat,iam labantis
Ecclelia: vrgebat ruinis, quando luos expediuit Societas velut triarios

milite«

LIBER SEXTVS> SOCIEtAS FlANDROBELGIČA. 83 X

inilites: quomm occurfu obnifuoue, vbi abruptum fenfitad vidoriam
curiiim, indignata illa furia implacabiles concepitiras, peperic odiaj
crudelitatem exercuit; quam fi in corpora quandoque prohibebatur ex-
promere; famam tamen innoxiam detradione, calumniž, maledidis
numquam lacerare ceffauit. Quid exemplis opus in tanta veritatis luce?
ied tamen ad pofteritatis memoriam vel vnicnm proferamus.

Anno m. £>. xcvin. Petrus Pannius fordido apud Iprenles loco na-
tus, poli rem familiarem citm fin fimilibus inter pocula decodam, a c
prxterca grauiter obasratus, eaque caufsa fblum vercere coadus,in
Hollandiam venit. Lugdunicum verfatur incautius, fuine malina an
aliorum fuafu, an,quod plerifque creditum,emota: mentis vicio,temere
garriuit iuratum fe in Comitis Mauricij nečem adueniffe. Da,tus in
qtia:ftioncm dum nouos quotidie audores incentorefqtie facinoris
comminifeitur tandem gratiam fadurus Batauis* & vitam fuam(fic
fpem fecerant) redempturus, indudum fc mentitur a Redore Collegij
Duacenfis: deinde Patrem illum aui Prouinciam gubernabat (istum
crat Oliuerius Manarreus) jfibi poilicitum efle quadringentos florenos
annuos, quos Iprenfis Qureftor Duaceno Collegio deberet. Adh^c
fpem fibi ab eodem Patre fadam obtinendi officij, quod ducentos Sc
plures aureos quotannis penderet. Oblacum item filio fuo lautum apud
Tornacenfes Sacerdotium. Denique, quod caput erat, ampliffimam in
cadis mercedem Dei nominepromiffam, fi in opere tam heroico mor-
tem obire contingeret. Hinc fe de manu eiufdem Prouincialis, poli
generalem de tota vita confeffionem rite fadam, facrum accepiflfc epu-
lum, vt eo Chriftianaefortitudinis conftantiarcjuc prefidio ad tam praz:-
clari facinoris laudem properaret animofior. Hasc omnia fimul ab illo
ftolido dicebantur, fimul apudgraues illos Iudices inueniebant fidem.
Ergo in Pannium,hominem plane amentem, Sc fuo vilius indicio tefti-
monioque reum,capitalis fententia profertur, cademquc typis commit-
titur vario idiomate, fpargiturque in varias Europa; partes, ne quem
noftra laterepofiet infamia. Caufiahuius tantre folennitatis prretcxeba-
tur communebonutn, vt fibi cauerent Principes a Iefuitis, fanguinaria
illa proditoriaque hominum colluuie, quos iam publico iudicio non
meditatos tantum, fed machinatos efie conftaret Mauritij Comitis ne¬
čem. Ha?c fententia Lugduni lata, quam vrbem Bataui Athenas fuas
habent, magnopere Belgium, ipfamcjue adeo commouit Europam.
Apud Catholicre Religionis aduerfarios prona erat calumnire hdes:
Catholici autem lpfi htefitabant inter perfpedam iamdudum Societatis
innocentiam, Sc  audoritatem puhlicam Senatus. Nam quisa iuftitias
tribunali tam iniquum credat emanaffe iudicium ? aut qure impietas
aufit famam non vnius viri, fed tanta; Congregationis palam traducere,
nifi comperto crimine Sc  indubitato? Magnis quoque pneiudiciis cauf-
fa noftra laborabat: Gallis Sc  Anglis vifi eramus Regicida;. Duorum
Regnorum audoritate iudicium Belgicum roborabatur, &nouohoc-
ce iudicio vicillim illorum confirmabattir audoritas. Iftud prrecipuo
telum elegerat ha;refis, quo Societatem noftram fperabat poflc iugulari,
fi magnis audoribus perfuadere orbi poflet, nobilem fanguinem fiti-

qttl tatit
calum-
niantnr »

P Mtcoitt-
dičio dtfi—
nit ur So-
cictdtem
tnacbma -
tam ejft
nečem
Comitis
Manritif*

8'32  IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

renos,&eoronatiscapitibusinfidiari. Itaqueiam fatale vulnus datum
putabat, & iudicio illo Lugdunenfi delefuitis adum;quos vno tem-
pore Belg*, Galli, Germani, Angli, Scoti (tot enim linguis aduerfum
nos fcriptaerat fcntentia) tmcidamm irent; aut, fi mifericordia vteren*.
tur, in perpetuum certe exlilium ablegarent. Ita vouebat, ita'fperabat
h*refis. & vero poterat ingens timerimalum, fi lolo Tele filentio mo.
Cotlertu  deibaquc fua, quod coeperat, Societas defendere pergeret. Ergo habita
C »iHmrc-  periculi ran one, liiičepit Collerus farna noftr* ( qua inter homines, fi
dargtm.  quid volumus proddTe,caft iilima indigemus) neccffariam dcfeniionem-
& vindiceveritatis ftilo confixit calumniam, mendaciis omnino fexa-
ginta grauem. Apologeticus ad fupremum Hollandi* Senatum milfus
eft, percjue auidas nouorum mantis latiflimefparfus, vna cum publicis
variarum vrbium de Sociecads innocentia teftimoniis,numquam profe
iudicioque fuo reipondere aufiis Iudicibus illis Lugduno-Batauisjtametfi
vel maxime prouocarentur ad (ententiam a fe latam, tanta mendacio-
rum farragine, fipoflent, expurgandam. Adh*c Collerus publicepro
concione Albertum Archiducem , omnekjue Magiftratus obtefbndos
duxit, vt fi qua infimulati fceleris vmbra aliquando fe proderet, haud
cundanter fuis vrbibus finibufque nos pellerent, nullum exfilium,nul-
lam exfilio grauiorem poenam deprecaturos. Valuit apud cordatum
quemquetam iufta tamcjue neceflana defenfkg & illi iudices, qua Eca
famam noftram ingularefperauerant, iugularunt fuam.

Quamquam non folis illis vid tune fumus Principum ficarij ; led
Mauritium i plum Gomitem ab Anglis perfuafum, ea iamdudum rene-
bat opinio. Nam anno m.d.xcii.  Steenwicum Tranlifalani* oppi-
dum, vt fupra memorabam, accepturus in poteftatem , offerebat ille
quidem honeflillimas Coquellio Pr*fedo ac Regio militi conditiones;
Samtrifu  led Henricum Samerium Iefuitam, qui erat in oppido, fibi ad pcenas
^ur con-  tra( b poftulabat} quippe iampridem in Anglia, inito cum Regina Sco-
ffirationif  tire confilio, inortem Anglorum Regina Elifabethre machinatum.
in nečem  Enimuero fuerat in Anglia Samerius, & a faeris confeilionibus fuerat
jzhfabc-  Mari* Stuart*, inclvt* Scotorum Regin*, quo tempore in vinculis
tht.  eam habebat Elifabetha. Hinc nata confpirationis fabula, qure Anglos
Hollandis militantes tam acerbo in vnius viri caput ftimulabat odio,
vt Mauritius ipie Comes in eorum gratiam/negaret vilam fibi cum Re-
giis pacemfore, nifi tradito lefuita maieftatis reo, tametfi vel omnes
copias illius ergo in diferimen adducerer. Id cum obfeffi pertinaciter
refpuerenr, affirmarentque,nifi pada Samerij mcolumitate libertatecjuc,
tiolle vilam cum liofte pacem,pr*Iium fefe denuo redintegraturos,qu*-
fiturofque certam vel in morte vel in vidoria falutem ; Mauritius pau-
lifper anirno fuo moderari vifus, fpopondit Samerium quoque liberum
fore, & eadem vfurum forte cum milite. Verum pr*ualuit Regin* An¬
glorum demerend* ftudium. Fada oppidi deditione, conquiritur
quam ftudiofiffime lefuita. Obfept* continuo *des ciuium, apud
quos diuerfari vel leuis erat fufpicio: mleli* oppidi port* per quas
exeundum, difpofiti vigileslocis variis, in omnem intenti curam,ne
pr*da tam opima falleret indaginem. Quo comperto, Samerius, vc

erat

LlBE^. sextvs. societas FLANDROBELGIGA.

erat egregia magnitudine animi, & in bona caufsa cupidus tolerandi,
vitro le vigilibus fiftit j a quibus arde vinculis conftridus, ad conci-
lium militare deducitur. Examinatus, in publicum carcerem datur,
circumfiisaharentecjue lateri numerosa militum cuftodia: Sc  quiaru-
mor increbuerat, breui in furcam agendum e (le, accurrens verbi Mini-
fter jferio eum de falute animi compellauit, illud identidem inclamans:
Di/ce a me njcritatem.  At Samerius cum diu graue filentium, fpreco
rabula, tenuiflet; vidus tandem impudenti illa voce, fuos canos often-
tans,Si alterutri, inquic, noftrum ab altero difcenda veritas ell s  eam po-
tius tibi, homo ignorantiftime, a me Fenioreac faniore difcendam fcias.
Inter hac, iam vulgata Ratris captiuitate vitaque periculo, ciues qiri-
dem miferabantur innocentiffimi viti Fortunam: Regius vero miles ne-
gabat pedem efFerre, queftus belli iura violata. Quo probto ejicitatus
Mauritius, & Farna cura tadus, reclamantibus licet Anglis, Sc  Regina
fua tradi hominem flagitantibus, ipfe humanior, promifsa libertate
donauit.

Verumnoil vnahacde ftrudis Principum vita iniidiis ciisa ih nos
calumnia noftram oppugnauere famam Caiuino-Bataui: Fed & alia vi-
brarunt tek; defignatas & attentatas vrbium proditiones, concitatas fe-
ditiones rebellionefque, Sc  quidquid confkndo nobis odio videbatur
idoneum, nullo veri FalsivediFcrimiile: quibus nimirumMaehiauellico
inftituto mentiri vii‘tus efl, fi ita poftulet vtilitas: quibus labor vnicus
Iefuitas, fiiis conatibus maxime aduerFos inFeftofque, inpublicam oi-
bis innidiam exfecrationemque peromne genus criminationis adducere.
Quin & poft Farna vulnera, ad inFerendas Fortunis noftris corporibuf-
que iniurias conuertuntur. Sc  habuere hadenus Fane luculentarn ad
explendum odium materiam, fi n on e(Tet infatiabile. Circumfpiee tcm-
pora indeaprimonoftro in Belgium appulFu, fiue quod ante inducias
fluxit a prateriti faculi quadragefimo fecundo ad aftnum faculi huius
nonum; fiueipFas duodennales inducias, fiue illis Ltairiš confequentes
annos vFque in hodiernum; proFedo nullum tempus reperies non ex-
filiis noftris Sc  vinculis, Sc  omni aduerforum genere nobile. Venim
neque paens eft, neque locus, annales texere noftrarum perpeflionum.
Vnicus mihi annus efto teftis m.d.lxxviii. quo vno anno velur Fata-
li, multislocis dire vexata, Fortunis exuta, expulFa tedis ac mcenibus
Societas, toto prope Belgio exFulauit. Tot malorum vera & fola caufTa,
Fides Deo, Ecclefla, Regi a nobis feruata; tametfi more Fuo Caluinia-
num ingenium velanda perfidiae fauitiaque Fua politieas rationes ob-
tendere non ce(Farit. Sed laruam impudentem iarndudum temporis
filia veritas detraxit, atque in meridiana luce fpedandas poFuic hinc in-
nocentiam noftram, illinc propriam hareticorum crudelitatem. Da-
bis bane mihi veniarn, Ledor, vt, miflis aliis, Antuerpienfem tragce-
diam per ornnes Fuas explicatam partes,velut in fcena, contemplandam
tibi exhibeam; ex qua vna tu per te Facias Facili firnilkudine iudicium
ceterarum.

Immatura Requefenij Gubernatoris mors Rempublicam Bel garam
orbam intempeftiue reliquerat, eiufcjue adminiftranda curam Fufce^

N n n n n perant

H ar e tiči
Societa-
temperfe-
quuntur
in lielgim

Catijfa

perfecu-

tionttnh

Exem^
plnmAnt -
uerpid.

S34 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

perant Ordines, qui iam inter fe Gandauenfi foedcre conciliati, fponde-
bant priftinam ciuibus tranquillicatem, non inepte fperantibus , tales
Viros non tutores modo , fed patres patrih futuros. Sed enim peius
numquam cum infelici Belgio ačtum, quam illo Magiftratu: cuiusqui
partes agebat prrecipuas, agebat magis ambitionis fuar, & ambidoni
fubferuientis Imefeos. Ex hoc vno capite illa tot mala, vaftati agri,
vrbes expilata:, mačlati ciues, euerfa Religio. Habet enim hoc impo-
tens dotninandi libido $ ad fperatos honores, fi obftacula inuenir, vi
facit viam.

Primus labor, & ad propofitum finem vifus neceffarius, eiečlio Hi,
/panoram Iefuitarumque, nefcio quo padlo coniungentibus femper
Irareticis noftraffi Hifpanorumque fortunam. Sed par in nos & ilios
Orangij odium non pariradone /e prodidit, quia callida viri ambirio
needum aperto Marte,fed fucatoboni publici colore pugnabat. Itaque
de Hi/panis pellendis minime diflimulabat; quin poft Gandenfe fce-
dus deftinato id agebat, vfus ad hocetiam Belgarum ira. quibus nomi-
ni Hifpano tune vehementer infenfis videbatur rem patriae ferio agere,
cum profečlo eam perditum iret, vt firmaret fuam. Aduerfus Iefuiras,
populo gratiofos, artibus cuniculifque opus habebat. Igitur Societatis
cxfilium, cum non pofiet ratione ac iure, per vim ac feditionem procu-
raturus, tradudlo vanis calumniis nomine Iefuitico, per idoneoshomi-
nes machinationi fure famulantes, tandem fufpicionem, inuidiam,
odium ex voto fuo conflauit apud populi fecem tumultibus l^tam,
lnitmm  fp e  melioris ex aliena calamitate fortunae. Polt longam mufiitationem
uows U ~  erupitaliquando concitatae in nos multitudinis furor,quafi excrudo
iam maturus,dante cauffam nequiffimo rumore,quem harretica cuderat
officina: cados fcilicet nitrati pulueris multos in Coliegium noftrum
inuečlos, inftruendis aliquot Hifpanorum millibus domi noftra; ad
vrbis interitum occultatis. Id vbi fparfiim, continuoplebs armata pro-
uol at: ac forte Collegij fores, vtfit tempore prandij, claufas nobis qui-
dem faluti fuere-, fed feditiofis addebant iras, & rumori fidem. Ergo
arreptum ex nauigio aliquo malum in arietem conuertunt j ac perfre-
gifient illicofores, fpoliaflent ornnia, mačlaffent, nifi feflinata amico-
rum fedulitate monitus vrbis Gubernator cum Prastore ac Tribuno mi-
Jitari confeftim aduolafient. qui a Patribus fine mora intromiffi in do-
fidatur:  mum,vbi,poftaccuratam fcrutationem,nihileorum qu^ calumniafpar-
ferat apparuit,dato apud plebeminnocentiae noftrac teftimonio,tumul-
tum in praefens fopiuere magis, quam exftinxere. Quippe conceptam
femel flammam nouo femper mendaciorum pabulo alentibus hasreti-
cis ,nonante quies fuit, quam noftro exfilio materiam fubtraximus
furori. Pofteaquam enim a Belgarum Ordinibus, quos fuis maxime
confiliis regebat Orangius, quique ipfo Archiduce Mathia, velut quo-
dam Principis fimulacro,ad propofitum fibi finem indignifiime abute-
batur, Ioannes Aultriacus patrih hoftis declaratus eft; immane quan-
tumex eo elati animis haeretici,palam de Iefuitis, Auftriaco (vtaiebant)
remuifcit.  deuotis, vrbe aut etiam vita exturbandis agitare cceperunt. Sed in tanta
fcelerum omnium licentia, fi Deo placet, haerebat aliqua honoris cura,

nc

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 5

nc per vim perque feditionem,vno tem pore, Sc  Regis imperium Sc  aui-
tam Religionem abiecifie ab exteris nationibns arguerentur.

Nouo itaque confilio immenfis nos molediis fadgare indituuilt, fpe
fpontanei ex txdio difccdlis 5 ac paucis diebus fepties , eoque amplius,
nnne interdiu,nunc node,in sdes irrumpunt, locaque omnia,ficubi fors
miles, arma, pecunia: laterent (is crat color) ferutantur. Adhxc omnes
vndique Collegij ianuas muko caemento obdruunt, porta dumtaxat
vnica ad aditum exitumque concefsa. Apponunt & militarem ante
a:dcs cudodiam, non folis nobis, fed quotquottempIum,fcholas, Col-
legium frequentabant, intolerabiliter moledam: qua: cum dies aliquot
pro foribus condiritTet, ipfas deinde inuafit azdes, atque infano tumul-
tu nullam diurnae aut nodurnas quietis partem Patribus relmquebar.

Si!bandi etiam fraudulenti amici difcediim nobis anxie fuadebanr,
metu periculi quod proximum videbatur, ne aliqua vna node ex im-
prouifo omnium iuguli plebeia feditione peterentur.

Hifce machinis Orangius vbicondantiam nodram minime labefa-
dari vidit, ad nouas conuerfusartes,magnoad fpeciem Reipublicae bo-
no (cuiusfecuritati peromnem modum confultum fe velle magnifice
iadabat) infiuidatn quamdam iurifiurandi formulam de Gandauenfi
(eruando fcedere, Sc  accufandis contra molientibus,concipitj in cuius
verba non laici tantum,fcd quotquot faeri homines iurare compelleren-
tur. Hanc formulam, pleriique lacrads Deo viris qua nefcio arte iam
probatam, Societati offerunt, vrgentquefubfcriptionem ; ac ne fors fa-
eramenti religio terrerer, eo nobis remido faciebant gratiam nudas pro-
miflionis. At Patres, cjuibus iamdiu pranneditatum erat refponfum,
fuas allegabant leges,omni politica tradatione interdicentes: neque
alind, pod frequentem con g redu m, preče, minis,audoritate impetrari
potuit, nodris conftanter in fnarum Conftitutionum verba iurantibus.

Pod aliquot deinde hebdomadas aliud protruditur edidum, priori FormuU
longe detedabilius; quo iubebantur faeri xque ac profani, Ioannem turamtnt ^
Audriacum,&quotquoteius fequebantur partes,hodium loco habere, i oa ^ em
ac dare operam, quafoitunarum qua corporum ac vitac ipfius impen>-
dio, vt quantocyus patrih finibus exterminarentur. Non latebat nodros c ^ n r
quorfum haec vergeret procella: iam enim non fola Indituti rado, fed v
manifeda cauffo iniquitas fubfcribere prohibebat. Ergo fine mora
Pdncipes quofdam viros, quibus aliqua dum Religionis cura videba¬
tur reliqua, per lirteras oranr, dare vt velint extremam operam auerten-
do impio faeramento: nam fibi certe deliberatum efie carere vrbe vita-
que potiiVs, quam idiufmodi fcelere implicari. Aliis quoque litteris
(nam  vedibulo egredi non concedebatur) Canonicos monuere, vc
partes fiias conuocato Clero diligenter explerent: agi non depolitici
datus fecuritate, quam falso prsetenderet impieras, fed de aris,templif-
que,& vniuerfo datu Religionis: fequidem liberediduros pro feipfisf
fed parum pode priuatas vires, communi manu refidendum ede, Sc
quidem datim fine cundatione; fpem enim omnern in celeritate
confidere.

Hifce monitis excitati Canonici, amplidimum Concilium Ecclefia-

N n n n n %  dicorum

propotii-
tur Sode
tati:

tdidtur a
Soeietate,

& a PP.

F rane i-
feani*.

v*bOr-
dinum de¬
putati*
tentatur
conftantia
Sodetatis.

836 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC, IE S V*
fticorum ac Religioforum hominum cogunc }  varie difputatur, ad et~
tremum communi fententia decernitur, mfiurandum illud iuri Cano-
nico & Ecclefiaftica: immunitati efte aduerfum, proinde^ue repudian-
dum. H^c illi in Concilio fortes j at plerique poftea leorfim, Tribu=
norum ac MagiftfaCUum vel audoritate vidi vel grada, man,us dedere^
Ergo ventum ad Societatem, quam quo cerdčis repugnaturam fciebant,
‘ hoc vrgendam putarunt vehementius, vt maiore peruicacia ( Ec inter^
pretabantur) iuftiorts proferiptionis fuse cauflas dedifle videretur. Prač*
erat tum noftris Renerns Reneri Harlemenfis. Huic iuramenti for*
mulam obtrudunt Centuriones aliquot, paucique de Magiftratu, feue-
reque denuntiant, ni pareat, fe fuofque hoftium loco habendos fciac*
Renerus primum commendare fidem fuam acjfuorum, qui hoftile ad-
huc nihil moliti eftent,quique fuis legibus ab omni machinatione po-
lidca quam longiftime arcerentur. Hoc vnum fatis efte, cur iure fufpe-*
di non fint, curque de Era fide fecurus fit Senatus: qui E aliud vellet*
aliud exfpedandum non efte, quando perSocietatis leges nihil prster-
ea liceret. Htec dicentem cum ftomacho explodunt, iubentque Iefuiras
alibi locum qua:rere, vbi ifto fuo iure ipfis viuere liceat, nam Antuer-
pia: in pofterum haud licere: viderent interim a quo aduerfus furentem
multitudinem auxilia fperarent. Reponentibus noftris, E humana ipfi
prtefidia negarent, diuina vtique non defutura, nec proternre plebis
petulantiam timeri viris in tam bona caufsa mori requo animo paratis;
muka minitantes abiere. Par Francifcanorum Patrum conftantia fuit.
At Tribuni, inftiganteOrangio,tamgenerofis refponfis efferati,du-
plicare cuftodias,deque noftris e medio tollendis ferios mifcere ferrno-
nes. Nec latebant tam crudelia confilia Renerum; qui iuniores aliquot>
pedculo fubdudurus, mutatis veftibus, in tutiora dimittit. Sed ea res
Deo vtique cordi non fuit. omnes agniti comprehenfique,poft diras
diuexationes fpoliationefque in Collegium ad communem aleam
redi ere.

In tantis rerum anguftiis non ceftabant amicorum prscipui falu-
temnoftram Supremo Senatui commendare: qui patrocinium fufcipe-
re vifus, tres e fuis fatis Societati beneuolos ad Collegium deftinat Feria
fextaante Pentecoften m. d. lxxviii.  hi, catalogo eorum qui fua no- 1
mina fubfcripferant nobis exhibito, orauere vt quod ante nos tot tanti-
que feciftent viri, haud grauaremur facere; neve importuna žila noftra
conftantia, non modo nofmet, fed noftra caufsa omnes bonos, quin
ipfas aras ac templa, improborum hominum furori obiiceremus. At
vero Patres, adis primum de beneuolentia gradiš, graui oratione de-
monftrabant, vbi res iniqua peteretur, nulla caufsa elle obtemperan-
dum. deinde longe turpillimum videri, E populus imperet Magiftrati-
bus, in ea vrbe, qux lemper obediendae laude floruiftet; led neque tan-
tam adhuc mali vini efte, eni Senatus mederi nequeat audoritate fua:
quamEnuncadhiberenegligat,breuiillum ipfum poft nos, &iufte
quidem, paria ab eadem plebe pafturum. Ceterum, qnem res cumque
tandem cafum fit habitura, fibi certo definitum efte, ne totius mundi
ruina ante oculos pofita, diuinum Numcn offendere. Hoc vero fatis

nouum,

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 837

nouum, argUtatur aliquis, pro re tanta nolle humanam conftitutionem
infringere, qui quotidiana vos delida comtnitterenon pofUcis inficiari.

Qua(i vero inter delida nihil interfir, aut perinde habeamus natura
Vicio labi, & deliberara mente peccare. Ad hunc modum per duas ho-
ras«xtrada contentione, cum nihil ageretur; legati ilii in falutem no-
ftram fua voluntate propenfi rogauere faltem, vel voce praftaremus
fidem falua Religionis Catholicce defenfione, & aimlio animarum*
nihil nos ad rem bellicam pertinens molicuros. Quod poftulatum quia
iniquum non apparebat,nec aliud quam qnod noftris legibus iubemur,
promitti petebat, reiicere non eft vifum. Itaque rebus, vt videbatur, e ? ut(iW>
compofitis, cum magna gratulatione difceditur: verum breuem illam
letinam extrema tragoedia poftridie infecuta, in luduofam eacaftro-
phen conuertid

Subolueratha:reticisneque fcriptonequevoce nos in Ordinum ver ~fidn°n_
ba iurafle. Ergo pridie Pentecoftes muko mane ianuam, qua vnica lo&rettcu ‘-
dabatur acceflus, ceteris iamdudum obftrudis, perdnaciter claufam
obfident, amicos xdibus, difeipulos fcholis, ciues templo per eum
diem quoexpiare animum frequentes folebant, ferocicer excludunr,
eam fibi curam a Magiftratibus demandacam mendd, vc Iefuitas pro-
ditores tamquam feras cauea conclufas enecarentfame.Quandoqucper
Iudibrium infedas pefte ^des, feque, ne malum contagionc glifceret,
ad cuftodiam appofiros clamitabant. AtPatres, ipsa Pentecoftes luce,
per dimidiatam horam pulfato a:re campano,fe viuere ac valere, popu-
lumque ada:dcm faeram inuitare, fignificabant. Nec vero boni ciues
officio defuere: aderant audito pulfu frequentes, fed feditioforum armis
repellebantur. crefcente ciuium numero magni vtrimque clamores,
magna: mura, parumque a vi res aberat, cum alter Confulum vir Inte¬
gra Religionefuperuen it, finemque vigiliis imponens, faerilegos illos
domum quemquefuamdimittit. Quo fado,noftri Miha: officium ce-
iebrare inftituunt j acfub decimam matutinam, more tune recepto, in
fuggeftum adfcendit Ecclefiaftes. Interea digretfo ab redibus noftris
Confule, noui cuftodes, iicjue Iraretica perfidia notatiffimi, fuccedunr,
aperte vociferantes, hunc vltimum Iefuiris ilkmfle diem, ac de platea
infanis clamoribus concionanti Sacerdoti obftrepentes, etiam ftridis
mucronibus inconcionem irrumpere parabant; nigraucs viri, fuorum
obiedu corporum,& qua poterant audorirateprecibufque retardaftent.

Vbi ttofter ceftauit dicere, pciftremum Miha: facrificium inchoaturj
ac fiibinde Conful per certos homines reuocatus, non fine prafenti ca-
pitis fui periculo redit: nihil iam priuato hornine diftans, furoreplebis
Vincente Magiftratum, renuntiat adefle nune illud extremi periculi
tempus, a fe toties denuntiatum; nihil in fuo Confulatu efie prafidij,
quando Orangius aliiajue maioris ordinis viri conniueant: atque in
hunc modum, defperatis rebus, abfcedit. Perada rediuina, velur figno
ad audendum dačo,in templum magnonumeroirrumpunt expeditis
in idum felopis ac gladiis; & Redorem ad clamores efaerario progref-
fum, quafi pradam difcerpturi canes, illico circumdant. Quod vbi/Mditur,
animaduertit Patrum alius, hoc agi fcilicet vt Redori vis inferatur,

N n n n n 5 per-

7

Patre: ex-
pelluntttr,

t^Cechli~
tiiam deue-
huntur.

S3& IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

permmpit ipfum agmcn intrepidus; & elatavoce, Quaetantaram,in-
quit j viri, cauiTa turbarum ? an ignoratis tertio abhinc die Supremo
Senatui a nobis fatisfadum ? quid vitra petitur ? fi noftfa vos turbat
pradentia, libenter hacvrbe carebimus, vt fine nobis eam vos pacatam
habeatis. Sed res vnica abituris eftopus, teftimonium Archiducis Ma-
thiae , quo Moderatoribus noftris fačti rationem reddere poflimus : eas
litteras cufate, dificedimus. Vbi de procurandis litteris audiere, magno
fremitn & infinitis maledidis onerant Patreni illum: qui tempori ce-
dendum ratus, fubmota vtcumque turba, in facrariumfe recipit, fruftra
ofiium a tergo adducere conatus. Continuo poft eum armati qua data
porta ruunt, fugientem per hortum, perque domus atria infedantur,
iclopos aliquoties exonerant. euafit tamen ille ad Socios ilhdiis , mox-
que omnes in fuperiorem aulam colledi, atque ad nečem fortiter tole-
randam miltud animantes, hoftilem impetum praeftolabantur.

At Andreas Boccatius, imperterriti animi Sacerdos(is qui parem ani-
mi fortitudinem oftendit Leowardix aduerlus Iconoclallas) cutn me-
minifibt relida: in ara urnima fiacrofanda: Euchariftiae, cx Sociorum
numero repente fe proripit,templum ingreditur haneticis debacchan-
dbus  refertum: conftanti gradu ac vultu ad aram accedit, argen-
team pyxidem ex loculamento reuerenter extrahit breuium hoftiarum
plenam: quas tam multas cinn illico abfiunere arido atquehianteore
non (uftineret, ipfum vafcuium manu capit, perque trecentos amplius
annatos grauiter incedens, nulloeorum quidquam aufo, afiportat ad So¬
cios, fiue attonitis facrilegis miraculo confidentiae, feu potiiis Deo fidu-
ciam viri pietatemque comprobante. Interea feditiofi deprehenfos vno
in loco Patres precibus intentos , atque ad extrema omnia perferenda
animis comparatos, poftquamdiligenter excuflerant,in facrarium co-
gunc. inde pet tempiran educunt ad naues . Feralis pom p a: fiic erat or-
do. Praibat fignifer, nullo tympanorum aut tubarum fono. Seque-
bantur Duces ac Tribuni , deinde noftri velutnobiles captiui: frequens
vtroque latere miles aduerfiis coniuratos in nečem P a trum. Hoccomi-
tatu ventum ad Scaldim : vbi nauigio impofiti, denuo excutiuntur, ne
quid fbrte argenti alportarent: ac tum quoque mirabili modo latuit ar-
gentea illa theca cum fandiffimo Christi corpore apud Bocca-
tium. H^rebat medio Scaldi iadis anchoris nauigium, doneč ex alto
fe maris adtus incitaret, ac faluns quem vocant condudus a Tribimis
promifiiis expediretur . Per eam moram frčquentibus cymbis adnaui-
gabant Hollandi Zelandique, & Icfiiitas ali) in Zelandiam auehendos,
alij priecipitandos in flumen , ali) alia clamitabant. Sub nodem Tri¬
buni aliquot, paucicjue de Magiftratu,lembo aduedi, quadraginta flo-
renos in naulum addicunt nautis, & milites nobis ad tittelam adiun-
gunt. ita fublatis anchoris vela fieri coepta. Nox contumeliofis nauta¬
jam militumcjue vocibus traduda, alto Patrum filentio. Subauroram
nauis Mechliniam appulia efi.

Praemiferat Orangius haud mediocris nota: virum cum litteris ad
Senatum Mechlinienfem, monebatque, vt Iefuitas ob rebellionis eri-
men eiedos admitterent quidem in vrbera , fed mox omni praefidio nu-

datos,

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGlCA. 839

datos, exponerent antc portas, fačta quolibet eundi poteftate . Simul Sexagint a
fumma celeritate mittebat fexaginta milites de fiiis, ad omne facinus pa- fi cari i m
tatos, cum mandato vt Iefuitas Mechlinia emefibs crudeliflnne n e ca-
tene . Imtur appulsa naui, Patribus ad holpitium publicum edučlis, pedtn.
nouus ad cuftodiam-miles ex Mechliniae pnefidiariis datur : is conti-
nuo > tamquam extrema ftimulatus farne, helluarij ac paucis horis abli-
gurire florenos omnino feptuaginta, impenfis fcilieet Patrum. Dimi-
diato iam die Conful vrbis ac Syndicus ingreffi cum Orangij litteris, iu-
bent quamprimum vrbe exire, & quo liberet proficifci, nullo milite ad
cuftodiam dato. Perculit ea vox Patres: de perfidia expoftulant, mo¬
ram precantur, doneč ab Archiduce Mathia prailidium implorent. At
illi graues cum fupercilio viri nolle fe aiunt j exemplo Iefuitaram, con-
tumacia peccare : mandatum habere ab Orangio, cui non parere fit ne-
fas. Hic turne Patribus vnus Ioannes Leidanus, vir magnammus,
conuerfus.ad Confulem,Itane,inquit,Mechlinienfes, haretico furori vos
potiftimum miniftri eritis in caidc noftra, ipfis qui eiecere Antuerpien-
fibus crudeliores ? quin veftro carceri rnancipate potius, quam vt lica-
riorum mucronibus innoxios obiiciatis ; aut fi frii&um ex caede noftra
qu2eritis, ipfi necate. Hac oratione impetratum nihil, quam vt diei
reliquum in vrbe agerent, fub nočtem dimittendi, occlufis a tergo por-
tis, nequis exvrbe adnocendum infequi poflet * Itaque Patres adcer-
tillimam mortem fefe comparabant; cum ecce tibi fub feptimam ve-
fpertinam adeft Lira ex vicino oppido, cum equeftri fiia turma Dux Ca-
tholicus in tutelam Patrum, iubente Archiduce Mathia' celcriter ac- f ermtPd ~
currens. Etenim Archiduxper amicos de Orangij edoetus machinatio-
ne, continuo iuflerat quem dixi Ducem cum equitibus adeffe. Dederat
etiam ad Mechlinienles, & ad Louanij Gubernatorem litteras,quibns in
ftiam vt fidem nos reciperent, imperabat.

Ergo huius aduentu Ducis refpirauere Patres, diuinam erga fe curara
admirati: neque iam difceftiim noftrum vrgebat Mechlinjenns Sena-
tus, perfpečta Archiducis voluntate; fed culpam correčlurns, feptuagin¬
ta fiorenos militum helluatione confumptos noftro nomine hofpiti nu-
merauit. Renerus tamen nihil cunčtandum ratus, curforem n o čl urn um
expedit cum litteris ad Louanienfis Collegij Rečtorem; a quopetebat
exorari Gubernatorem , vt fiios Louanio milites ad dimidiatum iter
emitteret poftridie venturis Patribus obuiaturos. At ille curfor vario
nočlis errore fedučlus, vix poftero die iam in vefperum inclinato Mech-
liniam cum optato refponfo reuertit: nifi & hanc tarditatem fingularis
procurarit Numinis prouidentia. Nam quartus a Pentecofte dies vix
illuxerat, cum in idem holpitium Francifcani Patres, eamdempafli Loumitim
Antuerpiae fortunam, inducuutur, magna vtrimque gratulatione; atque ubeunt, &
vna omnes eodem die Louanium pergunt, quadraginta equitibus, toti- looKOn P ce
dempeditibus ex Mechlinienfi prasfidio ftipati ad dimidiatam viaui; xcl P tun
vbi ducenti equites & pari numero pedites a Louanienfi Gubernatore
fiibmifli aduentum noftrorum pra:ftolabantur. In horum confpečtum
vbi venturn eft, fefto tubarum fono, & difplofione feloporum, falutati
Patres: dimiffo priori comitatu, ftipantur nouo, Louaniumque pertin-

gunt;

tur.

§40 IMAGO PRIMI SvECVLI SOC. IESV.

gunt: vbi abipfo Gubernatore honoris caufsa extra vrbis portas obuiant
progreflo humanilfimeaccepti, & cum ingenti omnium ordinum pilu¬
la inCollegium dcdudi linic diexn. Maij m. d. lxxviii.  Cetcrfun
Orangius cum apud Antuerpienfium plerofque graui flagraret inuidia,
ob eiedam vrbe Societatem, libello in lucern edito iadum liium pro-
bare latagebat, criminatus noltros aduerlus Rempublicam pro Auitria-
co muka molitos: quorum tamen nihii nominatim producebat.
uintturfM  q L10 que filentio non inuoluam manifeftum Dei iudicium, no-

e <JDeusvm-  kram vindicantis iniuriam. Eiedis Patribus, fuic e Caluini triuio
dicat. farna  , vc Ubi videbatur non infacetus : qui ludiun populo daturus,
icdcs Sociecatis vacuas ingreflus , falciculum ft ram m is alba: innexum
virgae pro foribus e feneltra liilpendit , quali populum domeftici ex
pellilentia funeris more patrih admoniturus. Mouic ea res prattereun-
tibus admiracionem.Atque iiiterea perficiendas comoedi^ alitis ex eadem
fece ludio fores importune pulfabat : cui ille intus exclamans, Quid
malum hic pulfas ? non pratfixa mortis infignia virgam Sc  ftramen vi-
des ? quocquot hafce incolebant sedes , peftilentia 1 'ublati lune. Miram
didu, eodem die, cum nulejuam eflet in vrbe contagio, impij deriloris
domum peftis inuafit, indubitato cadeftis vindidas argumento.

Edam ali-  Ha:c Antuerpia; gefta; nec dilfimilia his Tornaci, Brugis, Duaci,
tlpulfaT  Traiedi ad Mo(am : quibus ex fedibus eodem illo anno, ob eamdem
caufTam violenta hatreticotum manu in exlilium deportata Societas, ll-
luftre dedit Chriftianas patientias documentum. Ita ex feptem vrbibus,
quas ante hatc bella ciuilia tenebamus, dux dumtaxat relidae, Loua-
nium atque Audomarum. Et Traiedi quidem Gubernatoris edido,
quo noftros vrbe iubebat excedere, cum intercederet Senatus j ille ar-
dens ira, quolčumque libi obftantes intellexerat, Senatu mouit 5  Con-
luli etiam noftram cauflam enixiiis agenti colaphum impegit. quo fa-
do ccteros a lulčepta innocentium defenfione reuocauit. Brugis vero,
p ra: ter communes cum aliis Collegiis moleftias, fuerunt etiam propriae.
Miles nune plumbeas glandes temere in Collegium felopis iaciebatpiunc
fubito irrumpens, mortemque ftridis mucronibus minitatus, diripiebat
jTupelledilem ;  nune in Collegium carnes diebus vetitis inferebat, poftea
criminatus domi le noftras menfam opipare carnibus inftrudam repe-
rille. Nec moleftiarum periculorumque fiiit finis, doneč Senatulčon-
liilto vrbem delerere cogeremur. Illud enimuero certilfimum diuina:
in nos prouidentke argumentum diflimulare liaud polTum ; in tanto
metu, tam flagrantibus omnium in nos odiis, tanta licentia & impuni-
tate gladiorum, neminem noftrum vlcjuam ant cxfum,aut leuiter etiam
fuifle vulneratum. Quid nune Groninganam expullionem comme-
morem, vrbe a Mauritio capta ? Quid iniurias Neomagenfes, liuc
ciim Leonardus Keflelius,domo quam Canilij matertera legitime dona-
uerat, ipsaque etiam vrbe eiedus eft, agentibus haareticis, quorum ple-
rifque iam tum conftabat Senatus ; fiue cum Ioannem Aftenlem indignis
tradatum modis tantum- non vita ipsa expulerunt?

Decanus is fiierat Neomagi, primse dignitatis vir ;  led magnos titu-
Ios opesqne, meliori fpe, cum Religiosa modeftia & panpertate muta-

uerat.

Neomagi

patitur

loannes

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 84I

uerat. agebat hominem vehemens Religionis tuenda: ardor, &exCo-
lonienfi Societatis Domo Neomagum identidem deportabat ingenti
fr udu. Nam dicendi munus cum egregia dodrinas & eloquentiaz la tr¬
de, &, quod eft caput, cum Euangelica libertate tradabat, dante pon-
dus audoritatemq-, memoria prilEinas dignicatis. Hinc efFerati Religio¬
nis hoftes, odio vincente reuerentiam , muka indigne impieque aude-
bant. prodeuntem in publicum fibilis conuitiisque iiiceftere , domi
delitefcentem inlanis vocibus euocare, te d a quatere lapidibus, fcneilras
conuulnerare, de ftiperiore loco dicenti palam obftrepere j fruftra bonis
ciuibus obftare conatis, conniuente fcilicet Senatu . At quibus illi ter-
rendum iniuriis fperabant, animabatur Aftenfis-, inque Nouatores acri-
ter inuedus, quanta poterat virium contentione pro anita Fide dimica-
bat. Ob eam rem fadus intolerabilis, ad infigne aliquod probrum de-
fignabatur ab illis improbis, quorum accenla femel rabies 11011 defer-
buit, nifi intrepidum veritatis prteconem templis, domo, mcenibus ex-
pulilTent. ergo accitis in prasclari facinoris focietatem quotquot poteranc
i\ix  fiecis hominibus, manus iniiciunt vito nuper omnibus venerabili,
per vrbis vicos ludibrij caufša circumducunt aliquamdiu , & atrocibus
vexant contumeliis; dein vrbe protrudunt, & in proximam raptant fil-
uam; ibi detrahunt veftimenta, & crudelem in modum caedunt, doneč,
fatigata keuitia, & dolore animi vtcumque faturato, faceiTere iubent, &
vnde venerat Coloniam repedare . At ille in medio verberum cruciatu
adis Numini gratiis, poftquam collegit fpiritum, ibat gaudens, & fra-
dos artus laceraque membra Coloniam trahebat, accepta pro Ghristo
ignominia quam gefta nuper Dečani dignitate lastior , & verbetiam,fi
rede asftimamus, honoratior.

Vetera funt illa, inquies, & alterius feculi mala. Vifne igitur h iaii-
tia adhuc vulnera, Siluamducis Bredamque,quibus ex vrbibus hasretica
hoftium nos violentia recenter exegit?Sed nempe liane dices belli aleam,
hoc ius Martis aequo animo ferendum.Sinamus fanenune hocitadici-lit £ X fih,
belli legibus imperatum exfilium : at quis exfilij modum imperauit Stluadr*
taminfamem probris, tot maledidis grauem ? Vigefimus ibat annus an ^ e *
ex quo Siluaduceniem vrbem incolebat Societas, & procedebat res Col-
legij omnino ex lententia, fiue vfurpantium Sacramenta perpetuum
concurfum , fiue fcholarum frequentiam & vigorem ipedes, fiue So-
dalitatum florem & inerementa, fiue etiararei domefticre facultatem.

Qux quidem tantillo tempore, piorum hominum beneficio, & prarci-
pua Senatns liberalitate , ita creuerat, vt perfoms fere triginta alendis
iufficeret. Rebus tam pulehre conftitutis, lartiftima in oranem partem
fegetis vbertas vna cum florentiftima Silua indigne fuccisa euntis fieculi
anno vigefimo n ono, miferabili clade funditus interiit. Ipfis Maij Ka-
lendis vrbs ab hofte Batauo circumdata, & pofiquinque fere menfium
toleratum obfidium,folo pulueris bellici defedu occupata eft: quam to-
ties bello tentatam nullus ante id temporis interceperat hollis, nulla
vmquam haerefeon peftis inquinarat. Vrbe capta, lioftri vehiculis irri-
pofiti, ab amantiffimis ciuibus velur partes a fuo corpore diuellebantur.

Vix portis prodibant, cumludibriorum conuitiorumque velut procella

O o o o o qur-

mm

S 42 IMAGO PRIMI S Ai C V LI SOC. IESV.

qu 3 edam inconditis clamoribus eos protinus excepit. Ecenim tota par¬
ne Hollandia, in vrbis deditar fpedacukun effiifa, late vias obtinebat-,
perque eam turbani plus horar fpatio inter acerbiflimas contumelias no-
ftri ad ludibrium confpicui vehebantur: fpeciem quamdam Iudarorum
Christo  certatim illudentium agnofceres. Qubd fi aduerfus im-
potentiftimar plebis iniurias fatellitium non dediiTet Henricus Princeps
Auraicus, prarfens erat amittendas vitae periculum.

Breda-  Similia Bredani exfilij folatia fuere. At enim populus harc peccauit,

num.  nihil Magiftratus: imo vero vidor Auraicus feuere edixerat, ne quis
verbo fadove Iefuitis effet iniurius. Sed quae fatis lex, quarve poena pro-
pofita tali tempore infinitam mortalium multitudinem a linguar petu-
lantia refrenet? Efto, peccarit populus odio in Iefuitas : Ted vnde illud
odium ? an indidit natura ? an ingeneratur a corrupti verbi Miniftris?
quorum perfuafione plebs Batauica mdis & fide facilis, fraudique ob-
noxia, haud aliter nos quam cacodaemonas fibi cogitatione depingit,
atros, cornutos, truculentos. Qua moti opinione, innumerabiles Bata-
ui, padis induciis, in Brabantiam Flandriamque effundebantur, fpeda-
turi monftra hominum Iefuitas.

Crtidelitas  De Traiedo autem quid dices, vbi tlieatrum ftium denuo infcendit

Tratecten-  Caluiniana Golftenij crudelitas, & ceruicibus noftris lufit ? Annum
iam quintum fub Foederatorum imperio fua munia tradabat Societas,
iuxta conditiones quibus deditionem liram pada ciuitas fuerat. Pate-
retur hoč hasrefis in lira ditione ? & prarter intcgrum rei Catkolicar fta-
tum , etiam magnorum capitum ad Catholicorum partes acceftionem,
fiue audoribus fiue adiutoribus Iefuitis, inulta fpedaret ? Animus qui-
dem haud vmquam deerat vel expellendi vel trucidandi, fed caufta, quas
aliquo iuris colore fpedabilis appareret. Inuenta demum eft vrbis prodi-
tiojcuius non attentatgquidem 3 fedcognit^,reos Iefuitas agere placuit,non
confueto iudiciorum ordine ( qui numquam obtineri potuit) fed militari
decreto. Hoc titulo in asdes a militari manu penetratum,excuftae chartar,
clauftra,anguli omnes;fcholar cum templo interdidas;abdudi in captiui-
tatemPatres:e quorum numero tres immani cruciatu flammis non vftula-
ti, fed tofti, & ad extremum capite truncati, Ioannes Baptifta Boddens
Collegij Redor,Gerardus Pafman Procurator,Philippus Nottin tempo-
raliumrerum Coadiutor. Intribus oftendit harrefis, quid fadura fueriC
omnibus, fi nonmetus extremx retardaftet mfamiar. Ac nihilominus
fatis, & nimiiim, in paucis illis apparuit, cum fumma iniquitate iudi.cij
militaris certaffe tormentorum fummam immanitatem. Non eft mihi
confilium fiifcipere partes innocentiae, meliori patrono referuatas: qui
quod adhuc filet, non ideo praeiudicat caufke 3 fed, quod eft prudentis,
tempori aliquantifper feruit, atque etiam exfpedat doneč nebu las a mili¬
tari fiirore ofFufas maturior diflipet dies. Interea fi quid credimus mori-
turis & mox fiftendis fummo Tribunali, viris ceteroquin in omni ante-
ada.vita integerrimis probatiftimiscjuc; fuam finguli innocentiam & in
tormentis conftanter, & in feralimortis theatro claris vocibus conteftati
funt. Ipfe etiam Redor, neci iam proximus, ad Ducem Bouillonium
vrbis Gubernatorem abfentem hafce litteras exarauit: Domine  , C dpi ti

id m

LIBER ŠEjŠTVSi SOCIETAS ELANDROBELGICA. 843

uim damnatus <~vtor confidentid fcnbendi ad tegauca y gratesque maxirnas agen¬
di de beneuolentid (efi honore quo me grofe qm dignatus es  , quamdm TraieSH
morabaris. 0bfequentifjimus greje dfo (§fi fidelijfimua tibif rui/s gergetuo njixi\
ideoque in folatium meum fugghciter abs te geto , glane nJt credas, grocgue cer 'f
jima re habeas , quam ajfrmo ger ammi tneijalutem, atque it a naolo intra bora
fiatium Deu* m me jententiam atermtatu ferat  , njidelicet ante groditio-
nem gublice deteSiam cagtiuitate loannis Lanfrnan fugglicioiam affeoii y  nullam
mibi fine direciam , fine indireciam , illuis notitiam fuifje  5 tantnm abefi <x>t me
itnglicarim negotio  , quod toties tibi ab Infhtuto noBro aliemjfimum ejfe funt
grofejjus. In cuius ji dem manus tuas deofculatus monor i qualis adhuc galdnt
<~uixi , fincere ac reuerenter Excellentue tu*fideliffimm obbgati(fmusqueferuus
loanncs BagtiBa Boddens. fogor fcnbere VrajcSii carceris mami , quia meam
mutilem tormenta red-iderunt. Mofie Trate Bi die  xx. lulij  m.dc.xxxviii.

Hcec morituri Sacerdotis ičripta conteilatio Suprema: Curis Pneiidem
appellat Deum, citatcjue Golfteinium,& quotquot deteftandam fenten-
tiam Iudices tulere.

Sed nolo ingredi longius in hanc arenam, tam nobili tamaue inno-
xio ianguine cmentatam ; calet ctiamnum a recenti tragoedia tneatrum,
cuius tračlatio robuftiorem calamum exi'pedat. Satis eit ad prxfcns  in-
ftitutum, velobiter indicaffe, Societatem Belgicam a Calumiftis calum-
nias, carceres, tormenta, mortem ipfam pati; nec iam fundendo fangui-
ni qua:rendos elte vitra Oceanum barbaros, quando ad martyrium in
patria tam vicinos ac promptos habemus. Quamquam quaz & iftic a chfftbnu*
barbaris patimur, partem maximam heterodoxis debemus Hollandis. »pud npo-
Apud Iapones alta in pace rem Religionis tračlabat Societas, quando ap- phil ST*
pulfi eo Bataui continuo gentem ab viii coniuetudineque Patrum abf- ca P’ 4 *
trahere funt aggrcili. Spargebant, eos omni ičelerum genere infignes,
ac variis Europa: F.egnis docirina: non lana:, probri flagitiique dam-
natos, ad corrumpcndum populum laruam quamdam pietatis induiile.

Sed cx omnium fičtorum criminum aceruo peflimum illud fiiit, quod
apud Imperatorem nos proditionis infimulabant, quafi prsEtextu Reli¬
gionis viam pararemus Hifpanis, noua Regna qu;erentibus. qua crimi-
natione fummam nobis offenfionem, & fecuta cxiilia necesque pepere-
runt. Adeo non iatis habent Societatem in Belgio iniuriis omnibus pro-
iequi, Ted in vltimas mundi plagas iiia odia deportant, qux non per fe
modo, ied per ipios barbaros exercere conantur.

Et fortaffe iuum in nos odium noftro viciiHm erga ic odio excufa- j e fuita~
bunt: dicent mutuas inimicitias geri, vtrimque agi hoftiliter, iniurias rum & ha.
iniuriis rependi. Haud fane negauerim aere nobis perpetuumque certa- r f ic ffi m
men pro Catholica Religione cum Karreii effe iuičeptum. Qjaa: olim V
Hieronymi, nune mea & noilrum vniuicuiuique vox eft : In <~uno ti bi  Ad Ruff -
confentire non gotero , <ut garcarn hareticis , & me fatbokcum non grobem : fi
ifia efi catijfa difcordu , morigojfum }  tacere non gofium.  Fruftra exipečlat hae-
refis iolo conciliandam filencio orni Societate concordiam. Quamdiu
vitse fpiritus erit, aduerEis lupos pro Catholici gregis defenfione latra-
bimus. Defperata paxeil;, odij femina innata funt. OuodAmilcar
Hannibaii, hoc nobis Ignatius fiiit. illo audore a:terna bellaiurauimus

O o o o o x ad

Micron, de
Scriptonb.
Ecclef.

Charitus
Societatis
er ga Cal-
umo-Bata-

MOi.

Secu»d'o,a
Catholtcis
pajfa So -

CUtttej

844 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

ad atas. Sed vide quam diffimilibus armis vrrimque pagnetur. Men -
daciis Sc  crudelitate pugnac haerefis; Societas veritate Sc  charitate . nos
hajreticorum decegimus errores, vt Sc  lpfi pedem referant, Sc  nemo alius
impingat; illi lamam noftram calumniis inuoluunt, ne illius fplendor
veram falutis viam mortalibus oftendat. hatretici ad vincula nos cjiiže-
runt & carcercs; illos quatrimus ad libertatem filionun Dei. illilanguk
nem noftram ficiunt; nos illorum falutem. illi per diriflimos cruciatus
mortem inferre nobis ardent, hancque fummam votorum profitentur
interieum Ieftiitarum; nos votis omnibus ac ftudiis vitam ipfis ferusi¬
rarn cupimus,non modo illam corporum breuem, fed vel maxime ani-
moram lempiternam . denique illi omnibus maledičlis Sc  malefačtis,
nos omni beneficiorum genere cercamns. Quare, quod olim Ignatiils
Martyr de ferociflimis militibus, in quorum erat cuftodia, feribebat, fe
pugnare ad beftias, in mari Sc  in tena $ quibus cum bene feceris, peiores
fiunt:  idem nos akerius Ignatij foboles de Caluino-Batauis amrmare
merito poftumus . Non enim obfcurumeft, quo beneuolentia: aftcčlu
hačfcenus complexa fit Societas Hollandos, leu mari feu terra captos;
. quibus fouerit oblequiis, collečta in veftes, in cibum, in pharmaca,
in ly  trum ftipe, vt mul ti nobis libertatem fuam vitamque debeanc.
Tcftor Flandrije Brabantiatque carceres boru m confčios meritorum : te-
ftor morbos mortemque ipfam ex minifterio hauftam . conftatenim,
non vno tempore, nec vno loco, Sociorum aliquos nobiliflimo chari-
tatis ačlu fuam prodegifte vitam, vt hoftibus feruarent. Teftes denique
ipfos inuoco qui beneficia accepere; autfi ingrati tacent, prarfetttem ho-
minum memoriamfamamque puhlicam appello.

Quid, verfantes in Hollandica Miflione Patres,qua cura, quo conatu
ftudent bene de Batauis mereri ? Huc enim fpečlatomnis illorum labor,
rancorum^ue incommodorum iucunda perpeffio, vt inimicis fuis, qua
poftint, profint ad falutem, vel ipfius fanguinis vita:que, fi opus, im-
pendio. At horum interim meritorum prarmia reportant iniurias, pro-
icriptiones, carceres, vincula, Sc  omne aeramnarum genus, vt fuperio-
ri Capite indicatum eft- neque bk denuo commemorandum, ne de ad-
uerfis inftituere querelam, Sc  dolorem animi, qui longiftime abeft,pro-
dere cuipiam videamur. Quin adeo bis non dolemus, vt nibil ad ftim-
mam gloriam a nobis poflit conducibilius optari. Hoc virtutis noftr^
irrefragabile teftimonium eft,hxc validiflima commendatio, bic titulus
maxime gloriofus , Societas  I e s v odi um hareticorum .  Quis amari im-
probis velitnifi improbus, quando amor fimilitudine generatur ? quis
eorumdem reformidet odia,quando contrariorum contraria rado pu-
tatur ? Oderint, aiebat ille, dum metuant. Saniore fenfu dixerim: Ode-
rint Iefuitas hatretici, dum illuftrent: oderint, dum apponant materiam
meritorum; quin Sc  oderint, dum metuant non ferrum noftram, quo
nullo armamur; non reciprocas calumnras, quod fcclus magnumduci-
mus ;  fed zelum Fidei Orthodoxas, & fpiritum veritatis.

Mitto Batauos, quorum iaculis cum fit fcopus Ordo nofter, quid
nifi vulnera exfpe<ftet ? in Catholicum Belgium ingredior. bicquoque
nec femelfuitquod pateremur. Muki fiue errore, fiue malitia (quod iu-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGiCA. 84$

dicij facimuS diuini) Sociecacem varie exagitatam premere, fi non pe-
nitus extinguere, laboramnn Et ab his quidem tanto periculofius in-
feftari fuic, quanto ha;reticis meliores fandtiorescjue Catholici putantur.

Quod quia nouit verlutiflimus ierpens, precipue hoc agit, vt ab ipfis Fi-
dei domefticis oppugnemur, plus inde nocicufus, quam fi onines bar-
barorum, omnes Batauorum in nos copias duceret. Ha^ret animus, lo-
corumne an temporum, an etiam perfonaium difFerentiis narranda di-
ftinguam . Confideranti tempora nullus prope occurrit annus non
aliqua noftra feu ignominia notatus i  leu vexatione feu damno. Sed &
hominum ordines diuerfi funt quos aliquando fenfimus aduerfos. lam
quis locus j quo nulla vmquam peruenerit tempeftas ? Louanij, qua Lomni],
prirnum vrbe habiratum eft, pulcherrimo Sociecas ortu nafcebatur; led
quam atra nubes diem repente foedauit ? Vishaueus conuitiis oppreftus,
Adrianus raptatus in carccrem (vt fupra latiiis explicatum eft) Parocho-
rura inita confpiratio, famofi per mantis dati libelli, mterdičte fcliol^
miles noftris sdibus impofitus j qui tamen lpfe tacirus religione, pau-
pertatemque noftram miferatus , alia fibi tecla ab vrbis Senatu po-
ftuiauit.

Quid Antuerpix ? quantisaquo nefcio Catliolicorum genere (nam Antaer-
Senatu & ciuium primis lemper beneuolis vfi fumus,nifi quamdiu haere-
fis dominabatur) quantis, inquam >  pugnatum machinis, ne poneremus
pedem ! Concitatus a maleuolis Albanus, fundi ius perpetuo negauit«
Francifcils Sonnius Antiftes, quamuis noftri amans & asftimator , ta¬
men Albani Ducis gratia Sacelli domeftici vfum interdixit. ItaquePa-
tres procul ab asdibus quotidie curfitantes precario ad aram ftabant, fa;-
pe templis arcebantur ; necefle vt fuerit non longi temporis fpatio fexies
variare. Interdičli caufla eafuit. Notabant semuli Sacellum noftrum
militibus frequentari ad Sacramentomm vfum . Hinc metus inceftit,
ne paulatim domicili) ius acquireret Societas.Id cauturi Albano vtuntur
Duce,quem nobis nouerant non propenftim: huius aučtoritas apud Epi-
fcopum commodis noftris exiftimationique pramaluit. Tres ipfos an-
hos ea tenuit moleftia: quo tempore tam longo Patres potiorem obler-
uantia: quam iuris fui rationem nabuere, prefto apudfe diplomate Poli¬
ti ficio, quod Roma mi flum, refcifto Epiicopi interdičto, plenam dorni
diuina peragendi poteftatem dabat.

./Emu lis interea ex fuccefiu creuit animus maiora moliendi. Dčnouis
Kominibus toto Belgio eliminandis cogitabant: iamque hoc egerant,vt
mul tis, & Principibus viris, Ordo nouitius nihil admodum(fic aiebant)
vtilis, prius quam fe firmaret, ablegandus videretur. Satis conftat, Fre-
dericum Toletanum, Ducis Albani filium, palam in Procerum corona
profefliim , Iefuitas Belgio donandos neutiquam fuifte, qubd eo-
fiim Inftitutum neque viris dočtis, neque admodum probaretur Ec-
clefiar.

Eiufdem fere fcnrentia: litteras dedit Fredericus Perenottus ad diuer-
farum vrbium Prasfedos, &c  ad Senatum Antuerpienfem , quam ipfe
tune vrbem gubernabat; fed ex occafione faftus noftrarum rerumeer-
tior, mentem vocemque mutauit. Occafio ea fuit: poftquam Albanus
;v Ooooo  5 Mech-

846 1  M A G O PRIMI SifcCVLI SOC. 1 ESV.

Mechliniam militi depraedandam conceiTerat , vnius vrbis fupplicid c&
teras, vtputabat, in fide firmaturus; egregia Patrum Antuerpienhurrt
charicas fubleuauit puhlicam Mechlinienfis populi calamitatem. Cum
enim miles predam oranem Antuerpiam veheret venumdandam, lub-
ornati a Patribus funt mercatores copioft, qui quam minimo envtenr,
eodemque pretio reftituerent ipoliatis. -Sacerdos item nofter, ea ipolia
quxlocis iacrisReligiofisque perfonis detrada conftabat, omnia recu-
perauica milite. Noftro item confilio duducjue ab Antuerpienfibus
inagna pecunne vis col leda eft,& miierorura Mechlinieniiurn extremx
inopiae mbuentum. Neque hoc ipfum tamen pietatis opus momi den-
tem euafit: obtredatio quommdam fuit, eam argenti copiam eorradi
rcdificando nobis Collegio $ fpeciem eleemo(yna: Mechlinienfibus im-
pertienda; interim pratendi. Ita vel fandiffimarum adionum perfape
peftima eft interpretatio . At Cardinalis Granuellanus de fuorum ci-
uiutn, quibus nuper prafuerat Archiepifcopus, acerbo cafu, deque So-
cietatis in eos charitate redditus certior, fratrem fuum monuit Frederi-
eum Antuerpia Gubernatorem, vt ampliftimas Societati gratias ageret;
& Fredericus ipfe patronus nobis exinde femper exftitit.

Quid,  quod Concionatorum nonnulli ea de nobis puhlice iada-
bant, qua optimum quemque merito a confnetudine vfuque Societatis
auerterent ? Quoram in numero fuit Religiofus pritna nota Ecclefia-
ftes •, qui, ptatcrquam quod Ordinem vniuerfum contumeliose trada-
ret, etiam nominatim in Ioannem Aftenfem concionatorem noftrum
in D.Walburgis, vtifupra dixi,triumphantem , inuebebaturmagna
eiuium offeniione : nec prius abftinuit quam Epifcopus Sonnius, cuna
Canonicorum Collegio , grauibus intentatis minis , filentium impe-
rallec. Quid , qubddefperatoimpediendapofleffionisnoftra conatu,
empta iam & habitata Aquenfi domo,dolorem liram vlturainuidia,im-
pudentiftimas fabulas Ieminau.it , mulicres, ne maritis fuis obfequentes
dTent, per nos animari, eafdem domi noftrae flagellis cadi, & a vicino-
rum multis crebrb auditos vapulantium eiulatus . Hactota vrbe in tri-
uiis, ltienfis,cireulis, inde innauibus curribuscjue, narrabantur; &(quod
indignum ) Religiofa quorumdam confirmabat audoritas. Quin eb
peruentum, vt Senatus ferio interpellaretur ad inquirendum in eiuitno-
di flagitia; fed is, feu quod ad facrum tribunal eam quxftionem perti-
nere crederet, feu quod harum incptiarum architedos fciret maleuolos,
neglexit.

Progrefla eft nihilominus inuidia, inquietum malum ; incjucomnes
nocendi vias intenta , cum aliud non poffet, hoc tandem egit, vt quo
dudum vtebamur Carmelitano templo , quemadmodum iiipra attigi,
& cui famatn multitudinemque noftra conciliarant munia, derepente &
importuno maximč tempore extruderemur. Honeftus ad id repertus co-
lor, illius Ordinis veterani probrum. Quo argumento Prxfedum Coe-
nobij oppugnant, & conuitio extorquent, ne Iefuitas, nouum Religio-
nis genus, diutius pateretur ad fuam ignominiam fno in templo trium-
phare. Denique vt faltu quodam multa tranfmittam , quinquagefimo
abhinc anno tam atrocibus iterum calumniis profcindebamur, necefle

vt

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. £47

vt habuerit vrbis Antiftes fufcipere defenfionem farna:, & foienni di¬
plomate teftari innocentiam Patrum. Sed quid coner autlocorum or-
dine aut temporum perfequi qua: pafli fumus? immenfa res, & opera;
maioris fortafte quam pretij: ne tamen omnia pofteritas ignoret, Ipar-
fim paucula confilium eft delibare*

Aduerfantium nobis Catholicorum non vnum genus: hic dodri-
nam, ille vitam, alius fundiones , in pugnas fiia: fcopum accepere- fuo
quifque vel affedui vel iudicio obfecutus. Et impugnatar quidem do- <Doctrina
drina: validiflimus turbo Louanij fuftinendus fuit anno fefquimillefi- Societatis
moodogefimo feptimo, cum iftic jfaera Theologise dogmata Lefliu sP aMur ‘
Hameliusque traderent, magna vterque farna eruditionis apud Acade-
micos, qui non pauci calamo excipiebant quae didabantur,& ad difpu-
tationes magno namero confluebant, laetis Patribus, atque, vtfefe da-
bant initia, felicem fperantibus prouentum: fedfola fpesfuit, quam Sc
ipfam ingens fubito &inexfpedataprocellafuftulit, atque infuper vni-
uerfam parne obrnit exftinxitque famam Societatis. Cauifa tempeftatis
fuit, primi nominis Sc  audoritatis Dodor Theologus, qui varia do-
drinae fuas capita non fanam Edem redolentia fupremo Sediš Apofto-
licae imperiofolenniter eiurare compulfus, coram Francifco Toleto, ho~
mine Societatis, Apoftolico in eam rem Legato, & paulo poft S. R. E.
Cardinalej quafi honoris fui vindicias adurus, quam ipfe notam con-
traxerat, eamdem vifus eft immerenti Leflio inurere voluiffe. Et co-
nantem illum dočliflimus quifque Facultatis Theologicas tamquam
communem iniuriam vlturus adiuuabat. Ergo qux docuerat Lefsius
de praedeftinatione eledioneque ad gloriam , de diuinorum auxilio-
rum vi Sc  efficacitate, de gubernantis Dei prouidentia, fedulo conqui-
rentesj vnam ac triginta aflertiones nec fane intelledas, nec Hdclitct
fatis excerptas, inaudita parte damnant, Sc  graui perftridas cenfura,Le£.
fio nequidquam deprecante, diuulgant. Volitabat per omnium ma- Lepim P e.
nus a tantis viris feripta Societatis infamia, Sc  iam Louanienfi Acade- lagianifmi
mi a: Duacenatamquam matri filia fubfcribebat. Sorbona, quamuis fe-
dulo ad fuffragium inuitata, recufauit. Epifcopi, hortante Metropoli¬
ta Ioanne Hauchino, fuum iudicium parabant. Ad extremum, ledio
pubiica extra ordinem aduerfus Lefsij dodrinam inftituta non iinebat
obduci cicatricem; fed erat vnguis in vulnere, noftramque ignomi-
niam perpetuo refricabat. Nec tamen deerant magni viri cauffe no-
ftra: patroni, inter quos Middelburgenfium Epifcopus Ioannes Strie-
nus, Sc  qui Cameracenfis Archiepifcopi vices in faeris agebat e Fran-
cifcana Familia; fed ante omnes Lazuinus Torrentius Antuerpienfium
Antiftes. Thomas quoque Stapletonus, Duaci dodrina? opinione ce-
lebris, Louanium ad familiarem ftbi hominemin hazc verba feribe-
bat: Vehementer gaudeo, Reuerendijfmum D.Middelburgenfem, quem fpero
breui pace confecU ad fui Epifopatus murna obeunda profeclurum , tam pie ,
do51 e ac firenue caujfam agere KR. PP. Societatis, corttra importunam cen -
furam Facultatis Louanienfis. r velim fciat fin Concilium Facultatis Duacenfs
me njocatum mn fuijje , cum de illa cenfurdfuum iudicium par um , 'vt audio ,
acpuum (gf minus mo defl um perferiberet . Imo cum ante complures men fes

eamdem

Serm.71.in

Cant.

2 \£'mtius
ApoSloli-
cm cauf-
fam cogno-
[en.

c Dottrinn
Lejfij pro-

S4S IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IE.SV.

eamdem ud me cenfuram Michael Bayus mifijfet , meam fententiam non tam
petens quam explorans, refcribens fuaf, ne illam cenfuram amplius euulgaret}
monuicpue , maiorem ejfe Societatis gratiam  e> auElontatem  , quam <~vt eam Fa-
c uit as Louanienfis labeftciare pojjit. Frecabar denique , not fiudmm njeritatis
Hjmculum chantatis non dijfolueret: fed video me vel ferb <~vel furdis locutum
fiujfe. Sic egi cum Keuerendijfmo cAtrebatenfi , <~ut necdurn ilh c en jur o fub-
fgnant , nec,fyero,fubfgnaturus fit. Doleo hanc nouam maculam Facultatim -
uBam , (fr Fatres doŠiiffmos tam imuBe r vexatos.  Hace tlim Stapletonus
pro caufia noftra: quam fuo etiam quali poteraC patrociniofuftinebat
Gulielmus Pamelius Sančtioris Concilij Prtefes, & cum eo Senatorum
plures, qui noftram nimiam & intempeftiuam modeftiam damna-
bant; haud abfurde monentes, magnis tnm vocibus efle opus, cum non
tectum aliquod ac domus, fed vniuerla Societatis farna flagraret: quam
negligere profedo fit nefas, monente Bernardo : lufius lihum efi in fe
candiduni , fed proximo odoratum\ proxmo enim famam , nobps debemus (pf
promdemm confcientiam.

Interea aduerfariis noftrum dedecus ifidefinenter vrgentibus, maior
Epifcoporum pars, & quacdam Collegia Canonicorum geminis dua-
rum Academiarum cenfuris calculum adiecerant. Mechlinienfis vero
ac Cameracenfis Metropolita Synodum parabant Epifcoporum, qui
dogmatanoftra aduabus Facultatibus damnata difeuterent, eademque
toto proferiberent Belgio, tamquam irnpias Mafsilienfium aut Pelagij
reliquias, adeocjue Societati notam inurerent hacreticce prauitatis. Per-
culit noftros impendentis periculi magnitudo, ac fine mora Genera-
lem per litteras edocent quo res cardine verletur. lile continuo ad Sum-
mum Pontificem (is tuni erat Sixtus V.) adit, remque omnem celeri-
ter exponit. Sixtus eadem celeritate Nuntio fuo Epifcopo Calatino,tum
Colonia; degenti, feftinatam profedionem imperat in Belgium, partes
vt audiat, vt ad Sedem Apoftolicam referar, vt ab inferiorum Antifti-
tumneminc decidi controuerfias patiatur. Accepto imperio, Nuntius
magnis itineribus Louanium delatus, cum Ioanne Hauchino Metro¬
polita, cum aliis Prasfulibus iudicium inftituit: partes ad fe euocat,
fiinc Facultatem Theologicam, inde Lefsium cum Redore Collegij,
exhibitoque Pontificis mandato ( Breue Apoftolicum vocant) audori-
tatem fuam rite omnibus probat; deinde munns fuum a graui exorfus
querela, Dodores illos arguebat, quod cenforia virga percufsilfent in-
auditum hominem, quodque fine caufsa ipfam vulgaifent cenfuram;
quod de faerofandis Fidei capitibus quadtiones referre neglexi{fent ad
Romanum Pontificem, fupremum controuerfiarum Iudicem, more
inftitutoque maiorum. Deinde, caufsa diligenter cognita,cum pro-
nuntiare polfet, dedit lioc gratia: Archipraziulis Hauchini, vt omiifo
iudicio partes ageret Mediatoris, pacemque componeret: cuius ftabili-
tatiin perpetuum confulturus, grauifiimo edido pcenam ftatuit ex-
communicationis ipfo fado incurrendte, fi qua pars alteram hterefeos
aut erroris in pofterum damnare praefumeret. ad Templorum valuas
toto Belgio pependit edidum.

Interim LelEj dogmata fante dodrincearticuli vocabantur, haud fa-

nd

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 849

ne indeliberate. Nam Leflius dočtrinas fux  capita Romam compen-
dio miferat, quas Sixtus ipfe, cum in ampliflimoCardinalium coetu re-
cenfercntur (vt erat Theologicarum rerum apprime peritus) probaue-
rat; Cardinales vero fuper iis fententiam rogati, vt fanas dočtrinas arti-
culos comprobarant. Itaque Pontifex,quibus litteris inftituerat iudi-
cem, iifdem alfertiones noftras fanae do&rina: articulos vocabat j qu:e
ipia verba Nuntiils edičto fuo, haud leue dočlrinas Leflianae fuffra-
gium, inferenda putauit. Atque hunc tandem exitum ea tempeftas ha-
buit, qiuc naufraginm minabatur: cnius aučtor fatanas ille veterator
Catholicos Dodtores inter le tune maxime committebat, cum necefta-
rij eflent ad Orthodoxa Religionis tutelam. illis fiquidem mutua im-
plicatis pugna, viresque inuicem atterentibus, refpirabat hserejfis fecura
belli, & partes fuas noftra debilitate firmabat. Enimuero poftea rnulti
ex Academia Dočtores, relidtis opinationibus fuis tanta contentione
propngnatis, in Ledij tranfiuere fententiam. quofado vili declarare,
beiluin illud 11011 tam iudicio aeratione, quam vnius viri defendendi
cura, fuiffe fufceptum.

lam vita noftra moresque quam frequenter vapulant! quoties rita ”°fi ra
auarum, quoties ambitiofum genus liominum dicimur Iefuita; ? & ta-
men neque auaritix neque ambitionis certa produntur argumenta.

Primis Collegij Bruxellenfis annis ex Belgio in Hifpaniam ad Regem
aduerfus nos fcripta eft accufatio. diuitias noftra immodicae iačfcaban-
tur, &: pr^ter eas infatiabilis cupiditas habendi. Itaque ferio commo-
nebatur Rex, videret, caueret, ne omnia denique Beneficia, Monafte-
ria, dignitates accederent Iefuitis, nihilque iam eftet quod bene meren-
tibus fiibditis deinceps poffet erogari. Excitatns hifce monitoribus,
Concilio fuo Sančtiori demandat examen. Prafes Concilij Pamelius
Cofterum Prouincialem Regis nomine interrogat de Collegiis, de per-
fonis, de prouentibus, cenfibus oneribusque. dantur omnia feripto.

Senatus diligenterinquirit, compertaque veritate calumniam deteftatus,
&egeftati noftra: ferio condolens, dat quatuor ex Ordine fuo ledifli-
mos viros cum Prouinciale circumfpedturos rationem iuuandorum
Collegiorum. Quatuor congrefsibus concepta res, & in Concilio figna-
ta, in Hifpaniam mittitur, Ducis Parmenfis totiusque nomine Senatus.
Grauiter pro merito Rex tulit adeo falfos aceufatores, & multum fe
Belgis Patribus debere profelTus, eorum paupertatem modis omnibus
leuandam lufcepit. Itaqne fuggeftam a Senatu rationem non proba-
uit folum, fed fua ipfe manu notauit pra:terea qiuedam iuuandis op-
portnna Collegiis. Verum optima: Regis voluntati fuccelfus defuir,
praua quorumdam hominum interuentione. Nam biennio toto pref-
fum Regis refponfum. Deinde, ftudiis ad Paftorutn crigenda Semi-
naria conuerfis, Societas negledta, Quod vbi fenfit ftaude agi Cofte-
rus, mandata Regis vrgenda exiftimauit. At illi homines beneuoli
noua arte os Prouinciali fublinere conati, fuadebant potius Ecclefia-
rum Collegiatarum & Cathedralium Beneficia nonnulla conuerti in
Collegiorum fundationem. iamqueluum illud confilium probauerant
Regi, &: ex Hifpania Belgici Senatus Prades, datisad Prouincialem lit-

P p p p p teris,

Jln Ieftti-
t>t attari.

Strada de
Bello Belg.

8SO IMA G O PRIMI SAL C VLI SOC* IESV.

teris, argumenta fcribebat* Immotus ad ea Cofterus libere fatebatur,
lion alio hanc liberalitatem fpedare,quam ad Societatis interitum,con-
citatis in eam Epifcopis,Canonicis,Clero Belgarum vniuerfo, Proinde
grates de oblatiš facultatibus agebatj fed quibus optabilior eflet quan-
tacumque paupertas. Poft repudiata Canonicomm Beneficia,Priora-
tus offeruntur; quorum collatio non ad Regem, fedad Galli« Abba-
tes pertinebat* Hoc quoque erat odiofum, Sc  Abbatum Belgarum
multi in nos armabantur, iure quefti, a Gallis viciflim occupandos
Prioratus Etos , magna vtrimque confufione. Huiufcemodi difcepta-
tionibus ducebatur res, cum pcrt«fa moleftiarum Societas, fuafepau-
pertate inuoluens, conquieuit, magnum apud Proceres ac Senatum
modefti« nomen indepta, quouis auro pretiofius.

Efto, inquies, defuerint tuncopes; at non defuit appetitus. fedne-
que nune ilbedefunt. Nam quid auguft« templorum moles, quid
parietes auro, argento, marmore incruftati,quid veftit« piduris trabes,
quiddomus magnific«, quid agri, fundi, cenfus Religiosamne pau~
pertatem an Regales diuitias loquuntur ? Quin faper h«c etiam argui-
mur inhiare in(idiarique morientium teftamentis, &nouum quoddam
vit« genus inuexifle mulieruin Deo deuotarum, quarum re nos laute
viuamus, noftra illis paupertate tranfleripta. Denique in hoc genere
tam multa libere iadantur a multis, quafi omnium oculis manibusque
teneretur iam comperta, conuida, damnata noftra auaritia. a cuiusta-
men fordibus cUm bono Deoquantum abfimus, etfinon eftinftituti
mei hoc loco difputare j non tam en poftum, quin,  quod Antuerpi«
contigit anno fuperioris fseculi lxxiv. in noftr« fcilicet tantopere ex-
aggerat« cupiditatis fpecimen breuiter adducam. Infeftis fignis vrbein
ingreftus erat miles feditiofus, atque inter fe partiti opulentiorum do-
mos, luperbc denuntiant Requefenio Belgarum Gubernatori,ni ftipen-
dia illied foluat, fc  ftbi fuo arbitratu foluturos. In hoc periculo par-
tim ciues imperata fibi certa pecuni« fumma,partim Requefenius «re
Regio Sc  fuo tumultuantetn militem placauere: ad quem iam numera-
tis ftipendiis diuitem adeuntes pauperum plerique , Sc  Mendicantium
Ordinum Religioft, ftipem bene lautam abftulere. Fuit inter illos vni-
ca Familia, qu« quatuor florenorum millibus donata eft. At milites
vbi in tanto petentium numero neminem notabant Societatis homi-
nem, ac fcirent tamen ob afliduos in caftris labores Sc  impenla «gro-
tis minifteria plus fe nobis quam  ceteris deberc; vnum aliquem fub-
mifere de fuis, qui Sc  nos ad accipiendum beneficium inuitaret. Sed,
adis homini gratiis,negauimus quidquam ante accipere, quam male
ablata ciuibus redderentur. lili nihil refponfo offenfi, haud exiguam
nummorum fummam fponte conflatam attulere ad Collegium: ad
quos Patrum aliquis egreftus, docet eorum liberalitatem non reijci a fe
quafi Farnih« fu« neceflitatibus non opportunam, led quod nec Deo
nec fibi grat« eflent largitiones ex alieno. Subleuarent potius tenuio-
rum ciuium indigentiam, atque hoc pado offenf« ciuitatis gratiam
inirent, quam iniufte occupatis direptisejue domibus vexaftent. Ad
hanc vocem religione tadi, Sc  pr«teritam culpam qua poftent expiatu-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 8$I

ri, caeperenouo exemplo muka diftribuere in ciues,multaper vimab-
lata reddere, tanta Magiftratus admiratione comprobationeque, vt
Societatem, cuius id opera fkbat, laudari publice pro concionc volne¬
ne ac grates agi.

Haud ita muko poft aliud gemlnum auari tix fux  documentum in
eadem vrbe Societas dedit: nam anno m. d.lxxvi.  rebus intempefti-
ua Rcquefenij morte turbatis, dum Hifpano militi periculum creatur,
ipfe, defperato quodam furore;, impendentetn fibi cladem ciuili clade
prarucrtit. Poft espilatam vrbem, par militum, deprehenfo eri m in e, Iu-
dex damnabat morris* fada prius teftandi poteftate. Teftaturis fuade-
bane noftri, vt qux in vrbis deprxdatione rapuerant, reftitui dominis
iiiberent. Et alteri eorum haud difficulter perfuafum: alter ad h a: c mo-
nita furdus, condito teftamento, varia variis Monafteriis legabat, &r
Societati etiam noftrx aureos trecentos. Id vbi refeitum, continuo Pa-
trumaliquis in carcercm ingreffus, poftulatis teftamenti tabulis,in-
fpe&ante ipfo teftatore, eas lineas qux ad nos pertinebant atramento
induxit, negans Societatem donari velle male partis opibus: quas fanž
iis redderet, fi confukum quidem faluti vellet fux,a quibus iniufte abfi
tulilTct. Libere dictu m, rnagna omnium approbatione acceptum eft.

Nec tamen defuit (vt plus a:quo pronos videas homines, alias bonos,
in habenda calumniis contra nos fide, fiue id fatum quoddam noftrum
eft, fiue aliorum non bona xtnulatio) non, inquam, defuit, qui, re ali-
ter audita creditaque, quafi non noftrum , fed alterius Religiofi Ordi-
nis legatum a noftro Sacerdote fuiftet expunftum, cum grauilfimo
Cathedralis Ecclefise viro iniquitatis noftras futuro tefte perrexit in
carcerem, infpečtisque tabulis, erroris turpifsimi conuičtus, temera-
riam credulitatem kiam voce & magis etiam rubore damnauit.

Ceterum diuitix noftrae, fi quis fcire auet, hx  funt. Profefia domus
Antuerpias meriš viuit eleemofynis. Collegia certos habere pofilint
redditus; qui pares fi fuerint alendis capitibus pro cuiufque loči ratione
neceftariis, nullas pmerea eleemofynas admittere fas eft. At in omni
noftra Prouincia omnino nullum aded dotatum eft, vt abfque elee-
mofynamm fubfidio par fit numero alendorum. Pleraque etiam graui-
ter obxraca fub onere paupertatis gemunt. Et tamen fuit famofilibelli p.Ar g ent.a4
archite&us, qui viginti quinque Prsemonftratenliuin Monafteria in ionST n P °'
BelgiOjCiim triginta millibus librariun penfionis annux,alefuitis occu- Ap°i°g‘i-
pari Ičripfit, tam confidenti affeueratione, quafi Sibylke folium recita-
ret. Habitatio autem plerifque adhuc vrbibus angufta eft miferaquc,
vix vt cubicula fufficiant, non dico commoda, fed quxa ventorum
imbriumque iniuria tueantur. In čubiculis vero ipfisornamenta nulla
autfupellex, prxter culcitram, fedem, menfam, necefiariaftudiorum.
inftrumenta. lam vičlus veftitusque quid habet non dignum Religio-
sa paupertate ? quotidianain menix frugalitatem mirantur, qui fciuntj
qui nefciunt, &c  lautos nos putant, haud diu, opinor, lautitiam iftam
ferant, fi fitanimusexperiri. Veftis vnica fingulis, Scmodefta. Quid
igitur opulentum, quid immoderatum in Iefuitis ? aut in quo fitx illae
diuitke, quas dicimur pofiidere? Verum, vtdixi, non eft confilium

P p p p p i partes

Sodetas

umbitionis

urgHitur.

Sedetatis
fpinci umes
imp ugna¬
ti.

S52 IMAGO PRIM I SiECVLI SOC. IESV.

partes defenfionis agere aduerfus inuidorum, vel cene res noftras igno-
rantium maledi&a, fed oftendere noš Iesv nomine infignitos in Bel*
gio quoque poficos eife in fignum cui contradicatur.

Habemur multis ambitiofum genus hominutn Iefuicc, intplera*
bili excellentix appetitu, hinc aftečtare Principum aulas, omninm in-
rainuadere, dodnnam nobis omnetn & fapientiam arrogare, quafi
nobifcum nata fit v  nobifcum moritura. Hifce nos ornant praconiis
intemperanti homines lingua, in calumniando femper cloquenres.
queleuem fubinde apud Magiftratus facros ac profanos, apud alios
Religiofos Ordines inuidiam nobis peperere: quas tamen fenfim quafi
fumus autatranubes euanefcens, moderationem noftram cum luce dc-
texit. Enimuero, quamuis quae in vitam noftram mo res que ia&antur,
nata fint auertere Belgarum animos ab amanda Societate; plurium ta¬
men, vincente inuidiam virtute, crefcit erga nos beneuolentia, vtiam
iftiufmodi iniurias, nifi qua Dei oftenfam habent, beneficia putemus.

Sed funčtiones noftras, in animorum falutem fančHflime infti-
totas, impugnari, turbari, impediri, caufTa eft iuftiflimi doloris. Quo-
ties concionibusnoftris reclamauit, quae perftringebatur vita: licenci a?
quoties ingratos oratores, quod minime placentia loquerentur, exagi-
cauit? Leowardix Boccatius in ajde maxima fpem conceperat vberri-
mx  meftis, fi faciendae fementis facultas diuturnior ftriftet. Clerus lo¬
či, cum vitte eflet non optimaj, non diu fnftinuit hominem in vitia
morcsque malos inuehentem. Ergo illa expulfus cathedra, ad D. Fran-
cifci Ccenobitas tranfiit; a quibusin fuggeftum produ&us, cum euui¬
dem retineret dicendi modum, non retin uit ftationem. Quippe iam
hoc agebat Clerus, vt iftis Patribus confueta vitaj prajfidia negarentur,
fi non zelotem illum abs fefe dimittcrent. Boccatius ne damno eflet,
quibus gratiam debebat, e Monafterio in Hofpitalem D. Antonij do-
mum fe rranftulit; vbi loco, non animo mutatus, Apoftolicam tenuic
libertatem, Deo vtiquc fidelcm feruum fefe non probaturus, fi adliuq
hominibus placuiflct. Et erat fane in pretio & honore apud bonos i  fed
quiChriftianam veritatem oderanr,abeo tamquam afunefta pefteab-
horrebant; prodeuntemque inpublicum fannis ac ftbilis inftar mon-
ftri formidabilis impetebant.

Quid? confeflionum audicndarum fručhioftflimum munus,quoties
& quam indignecalumnia traduxit! quoties impediuit inuidia,confidis
ad mortales abfterrendos fabulis, quas enarrare prohibeor vcrecundia'

In Sodalitates Marianas, cum primum ortajfunt, quae non probra
congefta! Aiebant alicubi hoc Iefuitico inuento emungendum a ciui-
bus ats; maritos paulatim ad continentiam coardandos cum graui iniu-
riathorijnullum tora vrbe tutum fore a cenforibus angulum, publica
omniapriuataqueerrata ad dire&orpm Iefuitam ex Sodalitatis lege de-
laturis. Huiufcemodifabulas canebant populo, etiam facrati Deo viri;
quibus non vno hoc, fed multis nominibus, ea in vrbe egregium exer-
citatae patientia; meritum Societas debet.

Scholse auteniHoftraj quot tempeftaribus iadatae, & propter fcholas
quibus non dentibus farna nominis laniata! Anno nono ac vigefimo

fupra

LIBER SEXTVS» SOCIETAS FLAMDRO-BELGICA. 853
fupra fexcentefimum Athi Gallo-Belgicf Prouincia: Patres vixdocend$
iuuentutiludum aperuerantj cum aduerlandum aliquis homopotens 3 &
apud Ifabellam Arehiducem in primis gratiofus, fcholas illas vix bene
nacas in ortufuo fuffocaturus, ex vicinis oppidis Aloffco & Gera.rdi-
montio infignem calumniam accerfit, eaque conatns fuos adiuuans Ii-
bellum cdminadonibus gtauem a fe conlarcinatum Priuato Principis
Concilio reprrefentat. Primum accufabat Aloftanos Patres conatos
inuadere bona Gerardimontenfis Beginagij, & Hofpitalis pauperum
domus, prster mille ducentos florenos ab illius loči Magiftratibus pro-
iriiflbs. Deinde affirmabat, Clerum, Senatum, populumcjue Alolta-
num duci pcenitenda admiflas Socictatis, ac fcholarum ei traditarumj
iamque fcro infedum optare, quod failaciis circumucnti, non tam vo-
lu n tace }  quam errore, feciffent. Calumniam grauem faciebat calum-
niantis audoritas; fed hancfacile cleuarunt grauiffima vtriufque vrbis
tefhmonia,pubIicis confignata tabulis: quae vtabunde noftram aflerue-
re innocentiam , ita falso accufata: perpetuum exftant monumentum.
Prstermitto dicere, non vnoloco vel negatas vel fero admodum con-
ceflas fcholas, hauftoex calumniis metu, ne malis artibus ingeniofifli-
raum quemque ditillimumque in Societatem ingredi compelleremus.
taceo lubfidia Magiftris alendis, vel a principio negata; vel, poftquam
concefla erant, lubtrada. taceo inuitatos in partem aemulos, quafi non
plus laboris quam glorise diuifuros. Quin extra vrbes quoque pere-
grinantem aperto mre virtntem fubfecuta inuidia perfuant rufticanis,
haud fruftra Patres forenfibus catechifinis & concionibus inftare;com-
penfandam breui eorum operam nouis vedigalibus imperatis. Ita ru-
des illi a nobis abfterriti continebant domiliberos, neque ipfi prodi-
bant, doneč mendacio detradus color oftendit fabula vanitatem.

Sed antiqua mittamus.Recens Communionis Generalis vfus quan-
tum nuper habuit negotij, quas fuftinuit obtredationes! indignutn
commemorare, nec laudem noftram ex talium virom m ignominia
qua?rimus. Sane dum ftatas alibi in Parceciis conciones fupplicatia-
nefque, alibi catechifmos in vindidam eripuere j non fatis vili funt ani-
maduerterc, folum nobis laborem, at Chriftiano populo frudum falu-
tarem, Deo gloriam detrahi. Ita vhcvllum noua: pietatis excitamen-
tum inuexit Societas, quin ifto,velut predo, nouam inuidiam, nouaf-
que emerit offenfiones-. Atque harum, quas adhuc retuli, iniuriarum
leuior baud paulo foret fenfus,nifi inferrent ij, quos beneuolentiffimos
par erat expenri. Etenim non paucos videas acceptis a Societate bene- Mnlmum
ficiis graues, non modo nullam referre graciam, fed magnis odiis ad- trga Sede-
uerfusnos pugnare; perinde quali collatis in eos meritis inimicitias gZZudo.
nobis pacifci voluilfe videamur. Nimirum indoles quibufdam homi-
nibus viperina eft; non poffunt, quin bene merentibus fint ingrati,quin
amori odium reddant, quin malefadis benefada compenfent. Scio
quofdam, cum in nos furerent, interrogatos, ecqua in re lsfos fe a So¬
cietate meminiflent, conuidos animi confcientia tacuiffe: nihilne acce-
piffent boni? cadem vrgenteconfcientia, mulca numeraffe beneficia,iam
indeab ipfis quas frequentarant fcholis; ac tum demum animaduertifle,

P p p p p 3 fuum

.854  IM  A G O PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

■fuum odium non ratione aliqua, fed vel malitia vel errore fufceptum.’
Qux duo verba fi fecum reputarent muki, quid mali a nobis pafli
fint, quidacceperincboni > hoaie čredonobis amiciflimos futuros. Sed
latis fit: nec enim fas de iniuria queri quibus Apoftolico more profeffio
eft gauderc, qnoniam digni habiti fiimus pro nomine I e  s v contume-
liam pati. Quin fi vel fola ratione ducimur, adeo non irafci, non vin-
dičtee ftudio nos agi par eft, vt & grates noftris hoftibus magnas de-
jbeamus de occafione virtutis.Vt enim aromata ficonterantur,maiorem
jfpiranc fragrantiam j ita fuauioretn fui odorem. fpargit, dum premitur
Sociecas.

C A P V T OVINTVM.

Uonor Societatis Blmdro-BelgicA , Jim illušfres in ek rum>
šr friadam Principom m  Sapientnm tcfiimoma.

i.  Cot. j. j Ncipimus iterum nofmetipfos commendare?  abfit ; fed, quod fuadet Si-
44 . racides, Imdamus njiros gloriofos & parentes nofiros in gtneratione
fud,  & quidem prima: nam generationes noftras fieculis numeramus.
Indignum fit cum primo faeculo dimittere primorum memoriam pa-
rentum. Retinendi illifunt, faltem in imagine, & pofteris fiftendiin
exemplum. Vultus ipfos & corporum lineamenta depingit amans
maiorum progenies,& in pičluris auos atauofque fibi repnefentat:quan-
to potiori iure animorum effigies exprimenda.non penicillo, led cala-
mo, & calamum fecutura (nam  ad hoc fcribimus) imitatione? Cete-
rum duplexlaudandorum genus fefeoftert. Alij Bclgar funt; alij non
quidem Belgas, fed in Belgio clari; quibus, quod diu vixerint apud
nos, perinde vt Belgis, meritd gloriamur. vtrorumque ingens copia,
neque huius capitis anguftiis comprehendenda. Quare confilium eft
imitari magnisepulis accumbentes, quos in exquifita ferculorum varie-
tate vnum videas alterumcjue quas magis ad manum funt guftare, ce-
tera relinquere; non contemptu vllius aliquo, fed fatietate paucorum.

Primam Prouinciae noftras glodam Decemuiros fatemur; quorum
pars magna, peragrato Belgio, non tam pedum quam virtutum im-
SJgnatius  prefla veftigia rcliquit. Princeps longe ante alios Ignatius noftri Ordi-
frecjhens  nis Patriarcha. Hune Hifpania: fuas finibus egrefliim accepere Parifij;
m es,t9 ‘  vndegrauis eum egeftas in hanc patriam expulit ad ftipem emendican-
dam, fuftentandas in ftudiis vitas neceffariam. Brugas prascipue libera-
les Antuerpiamque fenfit. Aa Brugis quidem adiutus in primis a Gon-
faluo Aguillere,& Ludouico Viue,hoc eximias erudidonis, illo magna-
rum opum; vtroque primas aučloritatis & prudentias viro. Ac de Lu¬
douico quidem fupradičtum eft: Gonfaluus vero tantopere delečlaba-
tur Ignatio, vt Lutetiam aliquando exigente mereatu profečtus, ne
amiciflimihominisconfuetudine careret, idem fibi cum illo cubiculum
acceperit vtendum. At Antuerpiee in Ioannis Cuellar asdibus hofpita-
tum, magnoambitu piaque contentione a mercatorum primis ad coe-
nam vocari folitum, multi hodieque memorant, qui parentes fuos faepe
narrantes audiuere.

■ - ' . Ex

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 855

Ex illo Ignatius &: nouifle Belgas,&pra:cipuo eoepit amore comple-
di. Eorum haud fere quifquam itio viuo ad Societatem acceftit, quem
non adfe Romam euocatum fingulari voluntatis propenfione adama-
rit. Quin vel ad propagandam vel gubernandam in Italia, Sicilia^
Gallia, Germania Societatem, magnopere vfus eft Belgis. lam quanta
illius cura, quam feduli conatus in impetranda vel a Carolo Caefare, vel
a Philippo Rege* Societatis in Belgium admiflione ? Sed nihil a:quš
Ignatij affedum prodit, vt cadeftium beneficiorum ingens copia, qui-
bus Belgas fuos in hodiernum diem profecutus eft. Pra:tefmitto dicere
illius manifefto impulfu iniedam Regi mentem, vr t  quod fruftra tam
din totque patrociniis ac precibus poftulatilm erat, vitro iam ipfe So-
cietatem donaret iure Belgij, tertio fcilicet poft Ignatij e mortalibus ex-
cefliim die. Rerum > quas fupra oranem natura: vim ihnumerabiles
patrauitjBelgarutn preče & votis imploratus, vnam hic alteramqueEpi-
fcopali examine iudicioque firmatam, in medium non grauabor
adducere.

Quintus decimus eft annus, ex quo Maria Cakelaria virgo Mečhli-
nienfis quam grande tam certum ab illo beneficium accepit. Ex cau-
terio imperite inufto afflidus erat tibia: neruus, St  vena perrupta,vnde
ingens tumor St  exulceratio, Quoties ad purgandam fuppurationem
fafcia foluebatur, vncia: fanguinis minimum quaterna:, fubinde dena:
manabant $ neque fupprimi fluxlis arte vila poterat. Ad haec tibiam
afFedam binis palmis bteuiorem fecerat cOntradio neruorum* In tot
malis cum humana omnia deficerent, ad Ignatij auxilium virgo con-
uertitur* vota concipit, aquam illius honori benedidam adhibet tibia:,
& ftatimfentit leuamen. Vrgebatur defiderio fanitatis,cui, vt putabar,
acceleranda: dum prater aquam alia vfurpac medicamenta, recruduit
malum* Ergo iis valere iuflis,Colam denuo adhibet aquam; cuius folius
vfu non faiie diutiirno Sc  vlcus curatum eft, Sc  iufta tibiae rediic longb
tudo. Res in examen adduda 3  teftes habuit iuratos medicina: peritift
fimos: quibus auditis, Archiepifcopus Mechlinienfis publica Cententia
fidem miraculo adftruxiu

Burburgi, oppido Flandria: qua Galliam refpicit, Ioantia Terefia,
virgo Religiofa Francifcani Ordinis,grauiflimis proftrata morbis, de-
pontaque a medicis, Extrema Vndione ad agonem parabatur, cum ad
malorum cumulumetiam eaecitaš acceflit.ŠubindePr^torisBurburgaiii
coniux vifitat moribundam,ac narrat fibi efle domilipCartOthecam cum
aliqua D. Ignatij particula venerandam, Sc  audifte qlioCdam in magnis
morbis hinc praftens expertos eflfe folatium.^Egra continuo facras Reli-
quias expofcit fpealterutra* vel recuperanda: fanitatis, vel(quod pronius
videbatur) finiendorum accelerata morte cruciatuum; quibus ferendis
iam impat erat patientia. Ergo affertur theca, collo laborantis appen-
ditur, circumftantes pro ea Cupplicant Ignatio. Haud longa fuit mo¬
ra: liquor rubeus quafi fanguine tindus eiicitur per fauces: fequitut
btachiorum motio, quorum antea vel leuiftimum attadum pra: dolo-
ris fenfii minimeferebat. Quid multa? poftero die vifum recipit, Sc
vires, Sc  cibi (imune faftiditi appetentiairg verbo, fanitatem adeb per-

fedam,

amatiit

Belgas,

Mir ac ul a
S. Ignatij
in Belgte,

8$6 IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC IESV.

fe&am,vt tot morbomm vcftigium nullum remaneret. Aduocatur Me-
dicus, ftupet, vim agnofcit humana maiorem: iubet de lečlulo iurgere,
& vitam viuere communem. Illacum ceteris Sančtimonialibus in tem-
plum Parochiale ingredimr. fit hotninum concurfuš : vident fanamac
valentem,paulb ante morituram.miraculum inclamatur. Teftiumexce-
ptione maiorum, ipfiufcjue in primis Medici, fuffragia colliguntur: res
tabulis publicis infcribitur; quas Pahor Sc  Decanus Sc  Senatonnn ali-
qai fua mana fignant. Antiftes Audomarenfis (eni oppidum fubeft in
facr is)  poft accurataminquifidonem, Epifcopali audoritate miraculum
pronuntiauit. Porto in grati animi monumentum erečla illie in pri-
mario tempio ara fančto Patri Ignatio, eiulcjue anniuerfarius dies fo-
lenni facrificio celebratur, ac multis ciuium colitur pro fefto: iamque
yfUs obtinuit, vt noftrum aliquis eo die de Beati viri laudibus dicacfre-
quenti Temper concione.

Illuftre & illud multoejue recentius Antuerpiae contigit in Maria
Bonnieria virgine, qu.x  quartum iam annum asgra decumbebat, &
biennio quidem toto affixa haerebat lečto continenter, viribus adeoiin-
becilla,vt neque pedibus infiftere, nec veftibus feinduere, plerumque
etiam nec manus pedefaue commouere poflet. fcaturigo mali erat, lie-
nis, vteri iecinorifque obftručtio; qux  dein in Tcirrhos conuerfa, imme-
dicabile fecerat vitium. Eo propius a pericalo iam abefte videbatur,
quodper dolores hypochonariorum frequens animo linqueretur, ad
denas, ad vicenas, ad quadragenas etiam lioras- quod crura & abdomen
euidente intercutis aquae viuo intumuiflent; quod neruieftent contra-
eti, palatum puftulis exulceratum Sc  foede hians, totum corpus Iiuenti-
bus maculis confperfam. In tanta congerie morborum, fpem vita: nu 1-
lam habebat; magnum mortis defiderium, quo tot liberaretur aerum-
nis. Ad extremum , aučlore ConfeiTario, Ignatianas reliquias reue-
renter ad collum appendi permittic; conceptaque in viri fančti meritis
ftducia, dolores primumquidemintolerabiliteraugeri fentit •, Ted mox
in fuauem Toporem poft očlo dierum infomnia refoluitur: quem cum
id horas quinque cepilTet, experreda vegetam prorfus ac fanam Te
comperit. Itaque lororem, quae haud longe aberat, Timiil Sc  miracu-
lum inclamat. veftes pofeit, induitur per Te ipfa, le&o furgit, pedibus
infiftit, cubiculum inambnlat nihil aliena: iam opis indigens. Mox ad
prodigium concurrere vicinia, ftupere Medici, ipfa domtim noftram
aduolare, Deo Sc  S. Ignatio fofpitatori Tuo grates agere. Tanta rei farna
permotus Antiftes vrbis Gafpar Nemius, non ita pridem tum inaugu-
ratus, dnos Ecclefiae Cathedralis Canonicos graues viros Sc  ernditos
iuftit diligenter inquirere. Ab his teftes quindecim ex innumeris auditi.
deindecum.Theologis habita conftiltatione fides miraculo conftitit,
ac pro eo habendum pradicandumcjueEpifcopus pronuntiauit.

Vix triennium eft exquo Rurannundae patrocinium fuum probauic
Ignatius iniplius Medici filiola, quam grauis aIiquot dierum languor.
adeo exhauferat, vix vt oftibus hazreret. Sufpicio maleficij erat, quia
cauflfa morbi nulla apparebat. Parens vičtam faftus artem , concepto
voto aquam Ignatianam filiae potandam dedit. Exinde melior valetu-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 85?

do, & paucos intra dies plena. Parens examinatns, & pržeter eum alius
Medicus, prodigiofam fanitatem afleruere. Antiftes loči rite confirma-
uit. Sane ipfa ciuitas Ruraemunda peftem Ignacij ope fazpius auc de~
pulfatn, auc lacius ferpere prohibicam, puhlico facecur teftimonio; mo-
remque iam habec,quocies ab ea periculum impendec,ad Diui confuge-
re patrocinium,accenfo anteeius imaginem cereo mulcarum librarum,

Senacus populique nomine pra;fixo j fuitque, cutn annis cotis quocidie
eiufmodi cereus luceret.

H^c funt nonnulla ex Ignacij beneficiis in Belgas collacis: plura,
quamuis paria dignicace, non eft animus in mediura proferre; nec, ii (it
animus, eft faculcas in hac tanta breuitate. Volumen ipfum, & bene
magnum, poftulenc, quas in pariendi labore, in pefte, in maleficiis, in
omni morborum genere cutaciones vndique innumerabiles afferuntur.

Interea Belga; tancis viri mericis haudquaquam viuere fuftinentingrati.

Ecenim fi quas bona praeftantur filiis, redundare cenfentur in patrem;
haud fane fcio gentiumne vila de Ignacio adhuc ftudeac meliiis mereri.
Anguftos fines habec Belgium Cacholicum, iamque annis prope očto-
ginca grauiftimis inceftini belli laborac incommodis; ac nihilominus
terrarum nullam Tol videc paribus comprehenfam fpatiis, qure Socio-
rum numero vincac auc Collegiorum. lam vero culcurn lionoremque
Ignacio a Belgis habicum, cum faipe alias, cum illo potiflimiim cem-
pore, quo in Diuos a Gregorio X V. Ponrifice Maximo folennibus cx-
rimoniis relatus eft, prope maiorem fide omnis admirabitur pofteri-
tas. Quid magnifica facella dicam, aralque marmoreas honori illius
poficas, Antuerpiae, Bruxellis, Gandaui, aliifquevrbibus, arce cumpre-
tio certante?Nec modo in Socieraris noftrai cemplis, Ted in Parochiali-
bus quoque &Collegiatis non vna vrbe, aram fiiam & effigiem, &
quocannis folennem culcurn, obcinuic Ignacius. Acne longius abeam,

Iiic ipfe annus fiecularis, tanco vbique Belgarum gatidio,cam inufiracis
triumphis celebracus/acis fuperque quo fincanimo in fančtiflimum Pa-*
trem, eiufque filios, declarac.

Non Me podlim cacicus pmerire Francifcum Xauerium, fimilli- s. X<uu-
mam Ignatij imaginem: cuius veftigiis, quod quidem conftec, tametfi r ^! l l ^ r
terra noftra calcaca non eft, ramen Belgarum animis alte impredfus fe- m ta-
dec amor, & ingens viri veneracio. Nec reciproca illius in nos benefi- cdis cla~
cia defiderancur. Dunkercam folam, noftrarum vrbium prope mini- ret '
mam, appello. Pecrus Normannus, nauigij bellici Xaueriano nomine
infigniti Praefečfcus, opulencam predam hofti erepram impofica fuorum
parua manu in porcum inuehendam miferat. Haud procul porcu rrcs
Bacauorum naues bellicce aduolant,recuperature predam. Noftri vi-
ribus longe impares, periculique prefentis magnirudine excerriri, vo¬
tlim nuncupanr Xauerio. Repente oborta caligo, eos confpečtu ho-
ftium erepcos, leni flaru in Mardicanum porcum felicitcr appellic. At
Normannus eodem itinere ingentem načhis Hollandicam acerrime
dimicabat, appenfis ad fupremum malum Xauerij lipfanis, cum hoftis
grandeferrum globo vtrimque armacum in confertam noftrorum claf-
fiariorum turbam eiaculatur. Mira res, illaifis omnibus illa peftis fine

Q q q q q damno

Fetrus Fli¬
ber in Bel-

#58 IMAGO PRIMI SiEGVLI SOC. IESV.

damno ad malum principem corruit, tamquam Dini reliquias venera-
retur. Mox tormento noftro imponitur, excutiturque in hoftem,
tanta laceratione nauigij, vt,ni fe dederet, certb fuerit fludibus hau-
riendum.

Similem armatiferri innoceiitiam, implorata Xauerij ope, expertus
eft in eadem nauiNormanno fuffedus loannes Verditen. At Ioannes
Vrienfius dum mare decurrit minorc nauigio, & vetuftate fua prope
fatifcente, in hoftilem viginti onuftam tormentis imprudenter incurrir.
PercuJ/is iuffo metu epibatis (erant enim merico in mare dandi tantil-
JoJembo piratkam, agentes )ipfe confidenter malo appensa lipfano-
theca, Madi virtute, inquic, commilitones •, nihil in prarfens aut na-
uis aut vedra Corpora patientur. fi fallo, reum fludibus prarcipitate.
Adhuc loquenti glans ab hofte iarn vidno in pedus adada, ante pedes
innoxia conddit. Mox Se ventus, adfpirante vtique Xauerio, lembum
eripit pradenti exitio, hodiumc|ue confpedu. quafortuna exultantes
nautas haudleuius a procellaingrauefcente difcrimen tantum-non per-
didit: Ted reliquiis XauerianisinpelagusfunedemifIis. ) Nauarchus fimi-
lis vaticinanti, lam remis opus habebimus, Socij, & ventos, inquit,im-
plorabimus, quos nune patrono Xatierio deprecamur. Fidem didi
probauit euentus. Quo fjpedaculo attonitus captiuornm aliquis } Calui-
nianam hasrefim e vedigio abiurauir. Huiufmodi portentis tanta Diuo
apudnauticos conciliataexiftimatio,vtconfcenfuri Reliquiarum aliquid
fuppliciter petant, certiflimum aduerfus hodes tempedatefque pradi-
dium. lam a: g rotiš mortalibus quoties redituta fanitas ope Xaueriana?

Priuata ifta funt: hoc publieum, quod inChronico Belgico Miratus,
& Annales noftri, haud fane otiose obferuant. Anno feculi vigedmo
fecundo, nodeKalendas Decembres infecuta, Mauritius Com.es nu-
merosa ac valida clafle Antuerpiam petebat, iamque fpe deuorauerat,
profeiTus folos obdare pode Superos fufceptce expeditioni. Snperbam
vocem excepit improuila tempedas; qua,nauibus interfe collius 5 fubi-
toque gelu rudentibus condipatis, propius nihil fuit, quam vt Mauri¬
tius ipfe cum fuorum plurimis periret. Cadedis procul dubio ea vis
fuit 5  &paffim Antuerpienfes diuo Xauerio, cuius diesproxime illu-
cefcebat, acceptum beneficiunv referebant. hoc magis, quod eodem die
Marchio Spinola, machinationum hodilium ignarus, in cadris iuxta
Ruramaundameum patronum elegerat Regij exercitus, quem ducebat.

Decemuirorum alter Belgium illudrauit Petrus Faber, primum fi-
dus pod folem Ignatium. Sane Fabro, d verum qu£eritur , fua potiffi-
mum incunabula debet Belgica Societas. Louanium venit farna nomi-
nis iamdudumnotus, ob res praeclare in Germania gedas: pradens fa-
mam virtute fuperauit. Confulebat Fabrum, quamuis morbo decum-
bentem, grauidimus quifque j erantque refponfa eius oracula. Pluri-
mos, etiam prrecipua dignitateviros, piis commentationibus exercuit:
plurimos, ac fere lediffimum Academite florem, Societati aggregauit;
aliis Religionibus nihilo tranffcripfit pauciores: femmarum Coenobiis
certam Religiofas vita: formam podulantibus kripto tradidit: Fran-
cifcumStradam eloquentke prodigium ipfe armauit, produxitque in

arenami

Liber se xrvs k  societas elandrg-belgica. 859

-atenam: Cornelium V is h au« um magnis experimentis in perfediffi-
muffl vit« jfpiricalis Magiftruntefformauit: denique Traiedi ad Mo-
Tarn> quapriuatis colloquiis, quaconcionibus publicis, primam Socie-
fcati adobtinendum deinde Collegium peperit commendationem: quo-
rum pleraque fupra*commemorata funt.

Poli Fabrum illuxit Belgio Iacobus Lainius, alter ab Ignatio Pr«-
pofitus Generalis: cui vito aliumne dočtrina, Tapientia, eloquentia,
grauirate parem «tas f«cularis tulerit, nefcio. Hic Antuerpiani iecit
fundamenta CollegijLouanienles Socios graui prelfos inuidia fubleua-
uit; Margaretam Auftriaco-Parmenfem, Belgij ea tempeftate Guber-
natricem, quamtiis per fenobis addidam , maiore inflammauit alFe-
člu 5 Granuellanum Cardinalem deuinxit; Viglio, Sandioris Senatus
Pr«lidi, noftrum Inftitutum inuidis rationibus probauit.

Alphonfus vero Salmeron fcriptis in nouum Teftamentum Com-
mentariis celeberrimus, iterato Belgium fua luce recreauit i  duos Gar-
dinales diuerfo tempore adPhilippumRegem Legatos fupremo Roma¬
ni Pontificis imperio fecutus; Pafchafius denique Broetusnatalefolum
habuit Belgium in agro Cameracenfi. Nam quod Picardus vulgo exi-
ftimatus fit, hac caufsa fadum: Flagrante inter Auftriacam Valefiam-
que Domum bello,Broetus,ne Parifiorum vrbc^vbi ftudiis operam na-
uabatj excedere cogeretur, pro Picardofe geflit,proque eo exinde habi-
tus eft: id quod non femel P. Roberto ClailTonio, quicum familiariter
vixitin Gallia, narrauit ipfe, & a ClailTonio noftri Seniores audiuere.

Pr«ter hos quinque ex decernuiratu Patres, ali) quoque illuftres
virialiunde orti vixere apud nos, & c«lo Belgicoclaruere. Hierony-
mus Domeneccus,quem primum Sirili« Prouincialem viuens Ignatius
inftituit ; Francifcus Strada, ab eodem Ignatio Prouinci« Aragoni«
Pr«fedus; Andreas Ouiedus, qui poft Nunnium Barretum Aithiopi«
Patriarcha inediam, vincula, carceris p«dorem ac dura omnia incredi-
bili conftantia perpelTus, nihil magnis Martyribus diftare creditur;Hie-
ionymus Natalis, qui pro Ignatio Ignatiique TuccelTore Lainio vniuer-
famluftrans Societatem, vnaque Conftitutiones promulgans, cum ve-
nilTet Louanium, tantale voluptate exSociorum integerrima vita per-
fundi fatebatur,vtperpetuoifticdegereperoptaret. Eopr«fente, prima
Prouinci« Comitia celebrata; ledufque Maximilianus Capella primus
in Vrbem iturus Procurator, is quem Louanij inter nouemdecim Bel-
gas vno tempore Societati adiundos,Petrus Faber in Lufitaniam mitte-
reparabat. Sed Capella mox fecum ipfe pngnans, manendum cum
Tu is ftatuebat magis quam abeundum cum alienis. eamque mentem
haud param firmauerat auditus prim« not« Concionator, in leuita-
tem hominum inuehens, quod ad vnius adoleTcentis vocem (Stradam
defignabat)tantaexfpedationeconcurrerent. Placuittamen officij cauf-
sa, aut inftigante potius Numine, poltremam dicere Fabro falutem:
quemcumad Vishau«i«des olFendilTet Faber; falutaturum anteuer-
tens, Anne & tu, inquit, Maximiliane nobifcum ? quam ille vocem
tamquam c^lo milfam accipiens,Tubito reponit,Volo & ego vobifcum,
Pater. Inde in domum ingredi iulTus, vbi Strada Tarcinas colligebat,

Q q q q q £ duo-

& Jacobm
Lainiui
Prapofltat
Generalif>

&tAl-

p konfeta
Salmeron »

Pafchafeus
Broetus ex
decem pri-
mis,Belga,

Domenec-
cnt, Stra¬
da, Ottit -
dm, Na-
tališ, in
‘Belgio,

Eibade-

neira,

Bettarmi-

ntu.

860 IMAC O PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
duodeuiginti rcperit eiufdem mentis lediflimos iuuenes: quibus aggre-
gatus, ac domum redire pert«fus, clauem cubiculi amico tradit, fu-
pelledilem domefticam curaturo, tranfmifturoque ad parentes. Quid
Heroes illos dicam,Edmundum Campianum, Robertum Sothuellum 3
Thomam Garnetum, Henricmn Walpolum, Ioannem Ogilb«um,
Dominicum Colliiluin j Camillum Conftantium, aliofque quos ad
martyrij gloriam Belgica noftra non genuic quidem, fed educauit?
Camillum Alberti Principis ftipendia merentem hoc ipfo f«culo vidic
Oftenda. Indein meliorem tranliic militiam Ie s v duce;cuius & ca-
ltra in vldmos rriundi fines fecutus eft, cui profudit & vitam. Hic ille
eft Camillus, quem Firandi in Iaponia ex ipfis flammis Belgicofermo-
ne perorantem audiuit Batauus, eo tum forte jfuis nauibus appulfus:
cui quamquam iucundum erat fpedaculum ardens Iefuita, tamen viri
anitnus conftantiaque ftupori fuit, & obtinuit vel ab hofte pr«conium.
Collinus quoque ex equeftris turm« apnd nos dudore C h r i s ti
miles effcdus, generofum fanguinem martyrio referuauit. Campianus,
nauata ftudiis opera Duaci, diuinoimpullu adus Romam , ab Euerar-
doPraepofito Generali Societatem impetrauit. Walpolum Mililo ca-
ftrenfis habuitaliquamdiu. Garnetum Societati protulic Audomaren-
fe Anglorum Seminarium fub AEgidij Schondonchi Brugenfis inftitu-
tionerTironem fiabuit Louanium. Sochuellum docuit Leflius, illo di-
gnus difcipulo Magifter. Ogilbams e Scotorum Seminario, quod iub
Societatis regimine olim Louanij,nunc Duaci eft, nobis focius acceifir.

Infinitum fit recenfere nominatim illuftres viros, qui aliunde orti,
virtutum dodrinarumque lumen Societati Belgica intulere. Petrum
certe Ribadeneiram tacitus pmerire non polfum, quo pr«cipuo apud
Pliilippum Regem audore Belgium poflrdemus. Is poft Stradam Lo-
uanij nadus Latina campum eloquenti«, pr«ter admjranda muka,
ingens illud Societati decus peperit Iacobum Ledefmam Hifpanum,
ingenij dodrin«que portentum, de quo infra nonnihil erit comme¬
morandum. Poft Ribadeneiram, aliquotannorum interuallo, in idein
ftadium ingreftus Robertus Bellarminus, quipoftea Cardinalis fuit,
leptennio toto in D. Michaelis «de Romani Oratoris nomen cum in-
figni laude fuftinuit, ac pr«terea domi Sacram dodrinam Sc  Hebrai-
ci lermonis pr«cepta tradebat.

Sed poft illud externum lumen, domeftica tandem patri« fidera,
quorum natiua lux gratior, aliquando afpiciamus. Neque enim exter-
na tantum luce fplendet Societas Belgica: ipfum eriam Belgium , fi fas
eft dicere, in exteras regiones, Germaniam, Galliam,Icaliam, aliafque
remotiores terrarum oras, lumina qu«dam fua diffudit. Itali« dedimus
Mercurianos, Cornelios, Berchmannos j Sirili« Vishau«os, Vinckios,
Danieles; Germani« Canifios, Goudanos, Delrios, Buf«os, Deckerios,
Becanos^Galli« Manar«osftndiis Barz«os,Trigaultios. Veriim ne ma-
gnanomina temere congeflifle videamur, exilluftrinm Belgarum co-
pia nonnullos diftinde proponamus, non ad folam ipforum gloriam,
led ad «mulationem quoque noftramjvt- patrias imagines contemplati,
virtutum fimilitudinem ftudeamus in nos imitatione traducere. ,

Illuftres

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 86l

Uluftres Belgas didurus, illud mihi propofitum ab initio profiteor, Jliejuot
viuorum laudibus abftinere* quorum,tefte Velleio Paterculo,vt magna ttlH fi ra
admiratio, fic cenfuradifficilis eft. eruntilli magna pars fazculi fecundi, Be> ^'

& in eo pro meritis fuum inuenient Homerum. Soli extra inuidiam
laudantur moreni, & fecure laudantur foli. Nam viuentium farna ad-
buc in ancipiti polita eft; dim nemo lan de dignus viuat, quinfieripof-
fit indignus. Et vero quis fapiens fuas viuencis laudes vel exfpedet,
vel «quo animo patiatur ? Pefcennius Niger Imperator panegyri-
cum dicere volenti nefcio cui dixilTe fertur : Scribe laudes Marij , <~uel  auius Spari
Hanmbalis , vel alkmus 'Ducis optimi vita funSii \ (efr dic quid tile fece-  vilaciu".
rit , vt eum nos mitemur . Hanc ego vocem quotquot viuunt So-
ciorum interpretor: cui me obfequi par eft, & fepultam Patrum
virtutem in exemplum noftrum velutab inferis excitare. Ceterum qu«
magnos faciunt &illuftres viros,h«c fere funt, eximia vita: fanditas,
dodrina, eloquentia, prudentia, resDeo Religionique fortiter geftse.
Etquamquam multorum propria qu«dam excellentia eft (nonenim
omnibus omnia concelfa, fed alios fandimonia, alios fapientia, alios
alias dotes commendant;) quoniam tamen plerique plus quam vno ali-
quo genere funt prseftantes, haud vifum opera: p reti um certas in claf-
fes diftinguere, aut definita rerum capita perfequi;fed quo fere vixerunt
ordine nonnullos, fine tacendorurn iniuria, nominare veriiis,quam qui-
bus digni funt prazeoniis exornare.

Agmeniurefuo ducat, qui poft Decemuiros Tranfalpinorum pri-
mus Societati nomen dedit Petrus Canifius Nouiomagus: qui iamtum PetmCa -
puer, futurae magnitudinis fpecimen dedit, tetatem moribus & omni
virtute longe antegreftus. Is nobis diuinitus deftinatus, a Petro Fabro'
in Societatem acceptus Mogunti«, mirum quantum fuo acceflu Sociis
attulerit gaudij. Francifcus Strada continuo in vrbem fcripfit adlgna-
tium gratulatorias de tam infigni qu«ftu, orauirque debitas din in« bo-
nitati grates agi propter infperatam ingenij tam excellentis totque doti-
bus prasditi acceftionem. At Canifius iam nofter qu« geflerit ■ feri-
pferitque, quanto Catholic« Religionis bono, immenfum fit explicare.

Primus calami Canifiani labor, Catechifmus fuit;quem Vienn« fcripfit
iuflu Ferdinandi Regis anno m.d.liv. atque hoc primutn a Societatis
bo m in e opus typis vulgatum publicam adfpexit lucern. Tertio poft
anno Wormati«, Louanienfium Dodorum rogatu, quos eo Canifius
euocandos curarat, Catechifmi fui fcripfit epitomen,breuemillamqui-
dem, fed copiof« bibliothec«inftarhabentem: quem cum ladenutri-
cisimbibunt pueri, quemque linguis donatum omnibus merito Chri-
ftianus orbis velut abfolutiflimum Fidei noftr« compendium ample-
xus eft. Ceteras eius lucubrationes recenfere n on eft animus, quas fcire
cupientibusexhibebit CatalogusScriptorum Societatis Ies  v.

Fada viri pr«clara domi forifque fine numero celebrantur. Domi
primus Germani« Superiori Prouincialis impofitus ab ipfo Ignatio,
Societatem toto Septemtrione propagauit, ea caufša vulgo exiftimatus
audor Iefuitarum. Mortuo Ignatio,in iis Comitiis qu« prima Societa¬
tis generalia fuere nouo Generali Pr«pofito creando,ipfe potiflimutn

Qqqqq  5 • commut

862

IMAGO PRIMI SiRCVL! SOC.  IESV.

eommuni fufFragio clebtuS eft, qui Latine ad Congfegarionis Patres
peroraret, moneretcjuej vt rite atque ex Societatis legibiis fiunmum
crearent Magiftratuim

Sane Canifij apud Socios furnma feiriper fuit aučldritas; merita
Vero tanta, vt quod de Lainio dicebat Ignatius , non impari ratione de
Canifio dixetim, haudfacile apparere cui pras illo debeat Societas. At
ille domi tantus, foris etiam exftitit maior. Melanchthonem, Schnep-
pium, Piftorium, Sarcerium, Bullingerum, Brendum, aliafque belluas
Christi vineam Vaftantes, vfque eb exagitaitit ,  tantocjuenominis
fui tetrore compleuit, vt prasfentiam vid neutkjuam fuftinerent, mul-
toque minus formidabilem potentiam perorantiš. Vnus ipfe plus quam
Herculea audacia omnia ha^refum monftra voce, calamo impugnauit,
vicit, triumphauit. Hinc conuitio Ganem Auftriacum dixere, lupiš
nempeillis perpetuo latratu morfu gtauem,quioues Christi innu-
merabilesjvel iam raptas extraheret t: faucibuSjVel,ne raperetitr, feruaret*
ConftatPontificum, Regirm, Principum teftimoniis, hocpotiftlmum
Atlante Religionem Catholicam * qua alias tota late Germania perie-
rat, fuftentatam fuifle: dne Canifio, fi quid hadeticis credimus, Re-
gnum Papifticum corruerat. Albertum Boiotum Ducem dicere foli-
tum accepimus, Petrus Apoftolus, & Paulus (is erat Hoffasus Canifid
comes) docuerunt nos legem tuam , Domine. Ferdinandus Romano-
rum Rex, in furnma temporum perturbatione, vno maxime Canifio
fuftentante, Chriftianum retiniiit Imperium: quem idcirco in omni
vita coluit tamquam alterum parentemu Viennenfes infulas a Ferdi-
nando femeliterumcjueoblatas, ac per vim pasne impofltas, Canifius
fua le modeftia inuoluens coilftanter repudiauit. Eum Germania: Pras-
fules contentiose poftulabant, exiftimantes ab illius capite pendere om-
nem Catholicas rei incolumitatein. Academia: antem omnes Dočto-
rem illurri communem veneratas, monita legefcjue ab eo accipere ma-
gno honori ducebant & grada:. Cardinalibus vero quanto in amore
ac pretio fuerit,fupra fidem videri poteft. Certe Otho Auguftanus
Canifij fpeciofos ab Euangelio pedes fubmifsa virtuti purpura, fupplex
aliquando lauit exofculatufque eft. At Tridenti Cardinalis Hofius
cum asger decumberet, fequead obitum ferio compararet, ftatim vt
Canifium vidit, tanta perfufus eft lastitia, 'vt continuo morbus abfceiTe-
tit: id quod precibus fančlitatique Canifij acceptum Cardinalis palairt
referebat. Quid de Summis Pontificibus dicam ? Pius IV. eum ad
Germania: Principes Legatum fuum plena cum poteftate milit. Qua
in legatione illud Canifio dignum facinus, quia domefticum, minime
pr^Eteribo. Interuifebat fuos ex itinere Nouiomagenfes. Centeni &
viceni erantfeu propinquifeuaffines, magna profe quifque ambitione
certantes, quis eum mensa exciperet: ille officiofam litem ita diremiti
hortatur ad publicum vrbis valetudinarium fuas finguli fymbolas con-
ferant, ibi corpora curaturi, poftquam animos caleftibus epulis recreaf-
fent. Ita fit: magna dapum copia in nofocomium infertur; omnes
rite expiati & facro referti pane, tandem menfis accumbunt: hilaritet
fobriecjue, San&orum more, conuiuatis Canifius Religionis pericula

propo-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 863

proponic deinde obteftatur, vt in auita Fide conftent. lili ftipulata
quiique manu promifere conftantiam; neque fegnius fcmauere. Porio
tantam apud iacros profanosque Principes aitČforitatem Canifio dabant
vita: fančlitas Sc  dočtrina, qus duo funt propria Societatis cacjue vali-
diffima prsfidia, diuins glorij falutique proximorum promouenda:.

Ceterum Deus fortiffimi Athlets labores haud vulgari mercede remune-
ratus eft, quando viuura mortuumque multis apud mortales prodigiis
nobilitauit* Ferunt adliuc viuentis rofario, vt olim Apoftoli zona, quin
& fola Canifiani nominis inuocatione fupra naturam multa pa trata.

Obiit Friburgi Heluetiorum, annis grauis ac meritis. Scpulcbri magna
vcncratio eft. vrbs patronum iibi adfciuit folenni deuotione, & cenota-
phium pofiiit ex marmore.

Poft Petrum Canifium llon tacendus Tbeodoricus Sc  ipfe Belga, Theodori-
Petri frater ex eodem patre , ram indole iuuenis: nec enim fas natura CHS Cani ‘
coniunčtos diuidi narratione mea. Louanij haufit amorem Societatis, in
quam admitti a Petro fratre expetens , Romam ad Ignatium aman- J
datur, cui vifus continuo placuit, atque etiam in familiare cubiculi con-
tubernium admidus eft. At Ignatio poft biennium in casleftem (ocie-
tatem euocato, Theodoricus trium Germanis Collegioritm ex ordine
Prsfe&uram geftit annis omnino triginta, Monacenfis, Dilingani, In-
golftadienfis. Graui iam State, tačlus apoplexia, omnem litterarum
mernoriam, adeoque nominis fui (quod Meflals olim Sc  Alberto Ma-
gno aliiscjue contigit) ac prsterea lingus vlum penitus amifit; nifi quod
duo felutis nomina, Ie svm&Mariam,  cxpedite femper pronun-
tiaret . obiit Ingolftadij, ob vita; innocentiam Angelus plerifepie ap-
pellatus.

Sed in magni Gafparis Barzaei effigiem, qus inde vfque ab India Gafpar
emicat fua luce fpedabilis, aliquando conuertamur . Is ex Zclmdis
oriundus, poftquam ftuduerat Louanij, variis iačlatus cafibus, tandem
a Simone Rodericio, qui fuit ex primis Decerritiiris, in SocietatenVpro
rerum temporalium Adiutore admittitur apud Lufitanos,ipfo annoquo
Martinus Lutherus Catholics rei peftis infelicem aniitlam apud iuos
Germanos exhalabat. Nimirum Deus, quaii poft grauem iram terris
placatus, eodem tempore & leuabat Europam peftilentiftimo malo, Sc
nouum Indis Apoftolum Xaueriumque akeriun parabat. In Conim-
bricenli Tirocinio verfantem lubiit animus & cupiditas concionandi.

Quod deftderium vbi Rodericio prodidit, iudus eft ad noftros habere
fermonem. Vix audiri coeperat, ciim fubito mouit omnes indifertus in-
cultusque orator: Sc  tamen a Simone interrogatus, quid de fe ipfe fen-
tiret; quamquam 11011 feicceflilTe tuna quidem fatebatur, nihilominus
affirmabatfe concionatorem fore. Simon, Deo vtique impellente, ho-*
minem Sacerdotioinaugurari iuffum,emittit in fubiacentemvrbi agrum
exercitamenti grada. Ibi Gafpar non exquifitis humana: fapientis ver-
bis, fed Apoftoli exemplo diuinum fpirans ardorem, tantosfecit ani-
morum motus, vt ad loquentis pedes vniuerfa fefe profterneret concio,
animicjue fbrdes generosa confeffione expurgaret. Fuit cum viginti Sc
amplius horas immotus in audiendo collocauit. Quocumque inferret

164 IMAGO PRIMI SjECVLJ  SOC. IESV.
pedem, ftatim omnia ardebant: tantum a Zelandia: aquis feraorem at-
tulit,vt fiiis ignibus ipfbs accenderet Hifpanos. Hxc ad Indias fuere
pradudia: quas, vt attigit, ftatim igne fuo proditus eft. Francifcus Xa-
uerius in Gafparc fimillimam lili imaginem cum amore contemplatus,
eum continub prodirat fparfiirum flammas, lateque omnia populatu-
mnij ne diutius occultatus fcfeipfe confumeret. Goa primus laborum
fuit campus, vrbs non magnitudine magis quam cuiuruis generis bomi-
num colluuione nobilis. Hic vbi Gafpar audiri cceptus eft ; mirum
didu, tamquam fulmineidi mortales vliiram, concubinas, fiiperftitio-
nem, baerefim, fcelera omnia deteftantes, ad llliusgenua publiceacci-
debant. Sed Ormuzium in finu Perfico prarcipuam virtutis fuae palar-
ltram habuit : quam vrbem merito tnrpitadinum omnium dixeris
fentinam * Fidem iiiperat quem iftic Gafpar exantlauit laborem , quae
capitis adiit difcrimina, quxfuper humanam conditionem viresque ad-
miranda patrauit. Mercatorum animos ita dicendi ardore commouit
aliquando , vt male partam ex vfiira pecuniam fupra viginti aureorum
millia ad illius abiecerint pedes : quod ipfe xs  in ftiblcuandos paupe-
res & Chriftianae pietatis opera conuertit. Illum Iudxi, illum colebant
Mabumetani, vtraque gens iurata odifte Chriftianos. Tantavelapud
capitales lioftes vera: virtutis commendatio eft. Sane ad multorum con-
iierfionem valuit ea opinio fanditatis. Pr 2 ter alios innumerabiles de-
dit Gafpari manus anachoreta fenex, quem Rex Ormuzij tanto babe-
bat in pretio, vt aquam venerabundus biberet, qua ille pedes ftios ab-
luiftet. Quin vlque eo creuit Sarracenis in Gafparem reuerentia,vt qua-
cumque incederet, veftem, atque ipfa pedum veftigia exofculari benefi-
cium baberent. Quodque portento fimile omnibus vifiim, vni Gafpari
flium fanum Cbriftianis omnibus inacceffum patere, eicjue omnia fu-
jperftitionis fux faera perfpeda efte voluerunt. Et profedo bae info-
lenti Mahumetanorum beneuolentia in Catbolicx rei gloriam oppor-
tun£ vfiis eft Gafpar. Claro aliquo die magnam, quod folebat, poft fe
trahens Neophytorumcateruam,incredibili confidentia ad fanum illud
pergit, perfradisque foribus, ingentem cmcem defigit in loco, Mahu-
metanis horrendum clamorem & fremitum dantibus, neque camen vim
repellere aufis. adeo barbaros confternatos habebat tanti facinoris aii-
dacia. Ex eo die fanum fuum deferiiit fiiperftitio , quod defixa cmce
pollutum infani illi deteftabantur, obtinuitque Religio Chriftiana per
Gafparem tam generofi fadi imperterritum audorem. quo fado, parne
aliud vmquam patratum India vider ir, incertum. Sed agebat haud du-
bie Barzxum diuini Spiritus prxfens inftindus; qui & alias non vna re
manifefte fe prodidit. Nobili Lufitano vita perditiftimo, & confeftio-
nem refpuenti, Gafpar morbum precatus intulit: quo ferox ille tamdiu
cruciatus, doneč fadi pcenitens,fimiilnoxas dolenter aperuit: fimul pri-
jftinam recepit fanitatem. Alterum vindidx cupidum per falutem obte-
ftatus vt condonaret iniuriam, cum ille impia voce iadaret vindidam
falute potiorem; indignatus Gafpar, maiorique xftu percitus, Ante cra-
ftini meridian, inquit, quam nune contemnis falutem, magnis votis
fruftra inuocabis. Vaticinium dies čonfecutus oftendit: ille morbo re-

pente

LIBER SfeXTVŠ< SOCIETAS FLANDRO-BELGICA, 8 6 $

pentetadus, & Confeflarium inclamans, dum turbata familia quareri-
do Sacerdoti dat operam , interea impiatus exfpirat. Hoc quoque
Gafpar habuit uon abfimile Xauerij: Lufitano formonc verba faciens, a
Regij fanguinis Sarraceno, Lufitanica prorfiis lingua igli aro, perfede
intelledus eft. V aluit prodigium ad perftiadendum homini Chriftianam
Fidem. lam farna Gafparis Conftantinopolim perlata, Chriftianos illos
adviri defiderium inflammabat. Mittitur honeftiflima legatio, fedin
Radon e Barzaum obedientia retinebat. Xauerius Ormuzio exird ve-
tueratj zelum illius omnes terrarum oras complexum prudentia modera-
tus : quo iam & ipfo Iaponiam meditante , reuocatus Barzaus, Pro-
uinciacjue pro Xauerio prapofitus, defedis aliquando inter concionail-
dum viribus, quanto omnium ludu > tanto reiChriftiana damno ela-
tus eft. Vir plane heroicus, altera cum XaUeiio Indorum gloria, eiuft-
demque rerum geftarum vitaque laudatiftima vcrus amulator; & ali-
quando fimiles cum eo(fic fperare iubent merica)honores Supremi facro-
rum Iudicis folenni iudicio decernendos diuifurus.

Hac duo funt qua adhuc fpedauimus maiora lumiila, Barzaus Ca-
nifiusque; quorum pracipue radiis per vtrumque orbem illuftris ince-
dit Flandro-Belgica Societas. Nune aftra cetera, quibus Belgicum mi-
cat cadunij leui oculorum coniedu intueamur.

Cornelius Viskauaus, de quofarpe meminimus, vir candidiftnnipe- c omeli us
doris, domo Mechlinienfis fuit. Is ante initam Societatem annis ora- rithaatus
nino quatuordecim interdiu noducjue textum horrenti crine cilicium
fuper nuda čarne geftauit. Tantam fibi fan dimoma opinionem colle-
gerat apud omnes. vt eius vita: ada confcnbcrent muki, perejue alias
terrarum oras circumferrent; neque iam eftet vllus Belgii angulus, quin
Conielij nomine perfonaret. Diuinitus de inftante Sociorum aduentii
pramonitus eft:&,poftquam vetierant,diuinitus ades illorum bofpitales
edodus. Cornelium Belgarum primum in Belgio adforipftt Faber( nam
Canifium pauloante adfcripforat Moguntia ) aimo m. d. xliii. Vnius .
acceftus plurimis valuit ad exemplum ; & ingens Societati parta com-
mendatio eft. Teftatairi communi voce illius landimoniam ad patien-
tia Lydium lapidem exploraturus Faber, rnille hdmlnem tentauit mo-
dis. Strada iuuetii concionaturo Visliauaimi iam prouedum atate, tot
grauem meritis, & colleda fančiitatis farna nobilem, iubebat ire co-
mitem ad lauam, & geftata clepfydra in fuggefti gradibus attemperare
fpatia dicendi. Sexcenta huiufinodi fiiere experimenta,quibus Cornelius
nihilofadus impatiencior, virtutem fuam vere auream probauit,ex eociue
tempore fiimmo in pretio apud Fabrum Sociosque fuit, ip'fumque adeo
Ignatium. Illud in ipfo Fabro edidit memorabile. Pracocem Louanio
abitum in Lufitaniam paranti, parua preče tertianam, & fimul moram
trimeftrem, Academia illi fruduofiflimam, iniecit. Iuftus deinde pre¬
ceni vertere, pepulit repente morbum, vti fupra diximus 3  quo iam Fa-
ber depofitus ab ipfis Medicis habebatur. Infinitus, Comelioaudore,
Religiofam vitam ampledentium fuit numerus. Caftimonia fuauiffi-
mum odorem amoremejue, quibufcum ageret, afffabat; ipfo perpetub
feruauit iliibatam. Medana i« Sicilia ( vbi primum Societatis Tiroci-

Rrrrr  nium

Beyer!inck
in Theatro.

Hift.Socict.

p.z.lib.i.

cJMulti

Visha-

UAum [e-

cittijin-

trant in

Societa-

tem:

866 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

nium illo Magiftro fuit ) prouerbio ferebatur, nullam vid.uam virgi-
nemve 9  quantumuis nubere dcliberatam, poflc vel breuiffimum cura
Cornelio fuftinere fermonem, quin ftaum, m a tata mente, in feruandas
ac Deo conferuandaz 'caftitatis defiderium exardefceret. Id ad iocum
experturce tres haud ignobiles Ulice, iam nuptiis addidr, confpiratione
inita vno tempore apud enra noxas confcffione deponmit. Serius repen-
te fit iocus : momento alia poft aliam animo mutatas, nuptiis valerc
iuffis, C h r  i s T v m  Sponfiim elegere. Obftupuit vniuerfa ciuitas; &
i\lx  ipfie qucE ludum fa&urae venerant , cominutationem fuam fine
Ene  mirabantur. Alteram capillamenti venuftate gloriofam, & ad fola
caftimonite Religionisque trepidantem nomina , monuit Cornelius;
breui poenas in ipfis quos tantopere adamaret crinibus daturam. Dedič:
caput repentino capillotum vitio deformatum, ac turpis caluitics lecuta
perliialit Religionem. Perfpedas liabebat animorum latebras Visha-
uatus ; & vnum aliquem in confcffione nelcio qu id grande occultan-
tem improuisa fceleris manifeftatione ita perculit, vt collapfum pro
mortuo bene diu haberent omnes , doneč Cornelij precibus ad vitani
reuocatus, publicum miraculi teftimonium ipfemet dixit. In fingendis
ad perfedam vita: rationem animis nihil Vishauaro fortius, nihil iua-
uius. Ab co Tironum Meftanae Magiftro mire fe edodum, & fcna¬
puliš plurimis ac moleftiis ereptum, fatebatur Iacobus Ledefma, eiui-
que dida ac monita tanti faciebat, vt in libellum, qui hodiecjue affierua-
tur, accurate fingula referret. Sed nulla res virum aeque celebrauit, vt
frequentiffima daemonum ex inleffis mortalium corporibus extermina-
tio. Iucundum Cornelius liabebat cum illis belluis depugnare, & longe
defideratiffimum adftantibus fpedaculum dabat. Id cauffie fuit, cur eo
munere tantum ftrepitum adferentediu abftinere iuftiis, mfignem ani-
mi asquitatem domefticis externisque hominibus ad miraculum proba-
rit. Conftabat enim,illius maxime voceni accidere formidabilem teter-
rimis illis geniis, & Cornelius iple hanc fibi gratiam diuinitus concek
fam nouerat j ac nihilominus nec verbo vmquam ncc figno prodidit
grauem fibi euenire illius tam ra ra: poteftatis interdidionem. Obiit
Laureti placidiffime, quamuis adhuc vires bene robufto corpore confta-
rent. Oculi mortuo hilariores; os venuftius, & viuo rubore fuffiifiim:
animi fandimoniam, fi aliundenefcires, cadauer ipfum certiffimis lo-
cpebatur indiciis.

Exemplivim efte maximam tune euidenter apparuit, cum Louanij
Vishauceus fuo in Societatem ingreftu multis poft le apertam oftendit
viam. Illum Petrus Faber, non ifte magnus, fed alter ei cognominis,
cui patria erantHallat; illum Lconardus Keftelius,Hermes Poen,Ioannes
Cuuillonius,Maximilianus Capella,Daniel Parebruck,Iacobus Duacen-
fis, Thomas Poghi.us, Adrianus Adriani, Nicolaus Goudanus, Corne¬
lius Brogelmannus, Antonius Vinckius, Nicolaus Lanoius, Lambertus
Caftrius, aliique Belgarum multi, haud magno temporis interuallo fc-
cuti funt, pratftanti indoleiuuenes,artiumMagiftri,& prirriam Philofo-
phiae laudem adepti nonnulli, fed & plerique iam Theologiae Bacca-
laurei: quorum deinde alij rexere Prouincias, alij mira eruditione in cc-

lebcr-

LIBER ŠEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. 867

kberrimis Europ« Academiisppfotjue Tridcncini Concilij augtiftiflimo
theatro claruerunt.

Nicolaum Florentij a patria dixere Goudanum .* Bergižomij Paftor Nicolttus
crat quando ad Societatem acceflit- meratque in hominč facultas dicendi Gou ^ anHS *
fane mirabilis, & inftrumenta natur« atque dodrin«. Itaque celebra-
batur vbique maximis laudibus: cumdue refcillct popuius eum efte di-
durum, occupabantur diu ante fubfcllia, proximisque currebatur e pa-
gis. Frudum ex ea vinea tulit eiufmodi,vt vefcentium cselelti pane fre-
quentia veteris Ecclefi« facies exprimi videretur. Opponcbat iile fe au- ,
dader haereticis, & abdudam a Catholica Religione plebem in Imuni
Ecclefi« reducebat, ipfis hoftibus admiratione perculfis. Ab Ignatio
in Italiam euocatus, prima Venetiis pofuit fundamenta Collegij. Bo¬
nom« honorifica Dodoris infignia indepttis, Ingolftadium abiit, vc
partes Alphonfi Salmeronis impleret. Ex ea Academia Viennam tranf-
latus eft, poftulante Ferdinando Romanorum Rege, imperante Ponti-
fice Ignatioque. Inde Romam ad plima Societatis Comitia profedus,
iterum in Germaniam ad Wormatienfe Colloquium dimittitur , nomi-
peitim poftulatus a Ferdinando Rege: remque ibi Catliolicam aduerfus
h«reticorum potentiffimum & famofiflimum quemque tantis animis
propugnauit, vt,cum «ger ad dimicationcm acoeftiffet, atque a Medi-
cistabe confumendus iudicaretur, in ipsa ftudiorum diurna nodurna-
que contentione valetudini fitreftitiitus. At malo iterum recrudefcente,
tandem Belgio fuo redditus eft-, primusque Louanij Pasdagogia qu«
vocant piis adhortationibus tantopere excoluit, vt Redores ac Magiftri
aliam breui iuuentutem cum admiratione & gaudio lentirent. Acfiib-
inde Goudam a fuis ciuibus inuitatusvbi pro concione audiri coe-
pit, tanta vrbis fecuta eft commotio, tamquam cado lapfiim hominem
accepifTet.

Sed prima Goudani gloria, Pij IV. iudicium eft: is, pro ea quam
de viri virtutedodrinaqueconceperatopinione,Legatum fuum in ScO-
tiam ire voluit ad Mariam Stuartam Scotorum Reginam , qu« morte
Francifci II. Galliarum Regis vidna le recepcrat ad fuos, partim confo-
landam,partim adhortandam incitandamque,vt ad Concilium Tridcn-
tinum mitteret Epifcopos, auitamque interea Religionem in fuo Regno
aduerfus vicinum Angli« incendium conferuaret. Erat proftrata tum
valetudine Goudanus; ac nihilominus boni publici obedienti«que ftu-
dio,plenam laboris periculique prouinciam Ion ge ante falutemliiam
habuit. Louanio profedus eft, duobus Scotis nobilibus in Societatem
iam receptis, Edmundo Hayo &c  Gulielmo Crittonio comitatus , qui
maximo vfui in ealegatione fuerunt. Vix ad Leth« portum in Scotiam
appulerant, cum cx Catholici cuiufdam incauto fermone ad hxretico-
rum aures Miniftrorum res tora celerrime peruolat. Extemplo tollunt e
fuggeftibus vocem , adefte ab Antichrifto ( hoc illi nomine Pontifici
Romano odium & infamiam qu«runt) Iefuitam Legatum,qui Regi¬
nam dolis donisque corrumperet , & nouum euerteret Euangelium.
lam li«retici dominabantur, maximeque fpurius Regin« frater,Prior
S. An dre« , qui ante illius e Gallia reditum , euerfis templis, Regnum

Rrrrr  1 occu-

T^icolans

Lanoint,

Leonardtu
Kejfslim ,

8 68. I V M A G 0. t J> R IM I S:4 C V LI. S O G- 'Ift S V.

occupatat. . Sacrificicrm^amcn Gafikolko rim iii/mš sbibus Regina ob-
tinebat. Četerum Religionem nec licebat abfque Ordinum.Regni con-
uentu rdlitui j & apparehat plcrokjuc, fi res centaretur, repugnamros.
Adharc acfitlus itaomneš lnterclufos obieptosejue, Proceres & Confiliarij
tenebant, vix vt tandem Apoftolico Nuncio lemel atque iterum pene-
trandi ad Reginam potdlas fueri-t , -per pollicum admiflb, cum C3
fratrem reliquosq'se cullodes de, induftria ad Mmiitdiumtjuemdara
interea aadiendum ablcgallet. M.emoratu difficile ell, quailtum gau-
dij ex Goudanovifo auditoque acccperic pndlantifiima femina, quan-
mm acceperit animi ad ttiendam Fidem. Ex Epilcoporum numero
quos conuenire lluduit Goudantis, & quas habebat Pontificis litceras
repradentare; nemo eftaufus fe(e lili credere, prarter Dunkelia Pr st¬
ilu lem , qui pafius dl ad le venire Itali mercatoris habitu , cui Epilco-
pus leilicet pecuniam deberec. Vbi in lecretiore coiiclaui Pontificis
utters prolane liint: ambos ea vis lacrymarum opprdTit, diu vt neu-
ter erumpere in vocem pomerit-. Interea diligenter ad nečem Gouda-
nus quxrebatur: euenitque , vt mercatorem Gallum rnre fatellites na-
di, ratique illum efie lub ementito habitu Apollolicum Nuntium,:
male verberibus muldarint, omni licetcontellatione negantem lele efie
cum quem quarerent: ac forte etiam confeciflent hominem , nifi in
vrbem retradus pro mercatorc qui erat agnitus fuiflet. Ita liber di-
miffus dl, acceptis verberibus ditior, merce profedo hand paulb iis
quas tradabat vtiliore, fi-v-ti nouiflet. Portus quoque omnes obfede-
rant hsretici, ne acceptis a Regina litteris exitum Nuntius inueniret.
At Hayus Crittoniusque cum fideli nauta padi, vt aliquot a portu mil-
libus opperiretur, eo per fcapham emilere Goudanum . Qui perfun-
dus legatione, aliquot deinde annos Louanij vixit, qua Latino fermo-
ne hortatus Academicos, qua faeras Paginas interpretatus, doneč mor-
bo laboribusque confumptiim exftinxit annus m. d. lxv.  qui eivers
quietis initium fuit.

Huius maxime viri flimulatus exemplo Nicolaus Lanoins Fur-
nenfis Canonicus, animnm adSocietatem applieuit. is qui pollea Ger-
maniae lecundum Prouincialis fuit ,quique in Generali prima Congre-
gatione-, mortuo Ignatio , ad fupremum noftri Ordinis Magillratum
nominatus eft luffragio vno-CKvigind, cum & Pafchafius & Borgia
vnum retulilTent, Natalis quatuor, cetera Lainius.

Sed ad Leonardum Kefielium , & fandimonia vita:, & perpetua
gubernatione confpicuum, lefe conuertat oratio. Louanij, qiue patria
illifuit, in Societatcm admiilus dl a Fabro, cumque aliis vndccim Bel-
gis in Lufitaniam milTus ad Simonem Rodericium , amplificando Co-
nimbricenfi Collegio, quod Ioannes Tertius Rex Societati noftrs exci-
tabat. Simon ex duodecim illis remifit quinque , & in his Kefielium,
feu valetudinis caufsa, cui peregrinum cxlum oberat; leu qttia Lnfitani
Proceres iniquo ferebaiit animo, Collegium Conimbricenfe Lufitanis
Indisque eredum occupari ab exteris. Faber reducem Kefielium conti-
nuo Colonienfibus Sociis fpe futuri Collegij filic degentibus praficit:
quam ille Prafeduram fullinuit tanto cum rerum lucccllu, vt mature

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 869

adeo ex Lulitania ad lioc remiftirs fuifte videatur. Ex co die KelTelius,
quoad vixit, S.Ocietatem Colonia: gubernauit. Muka iftic fupra natura
vim ab illo patrata . A P ra: polico emu (dam Ccenobij' rogatus, vt ad
Ccenobitam mord iam proximum accurreret, paruic. AEger deledatus
vircure KelTelij, colledis viribus, ab vitima pueritia vitam fuam repecere
confitendo incipit. vixqueiam coeperat, ciimeccetibi vis moibi remi-
fit: neque finierat, cum leuatns omili morbo lurrexit e cubili, luiscjue
pedibus mgrdTus eft, qui paulo ante ad fupremum cerramen rite fuerat
perundus. Alium occiipato corporemalus fpirictis evapitabat: is vbi
rite noxas apud Keffelium expiauit , continuo dtemonem ab le excuffitj
nec enim diurius habitarefatanas poterat,vbi per Sacramentum reconci-
liarionis ius amiferat domicilij . Sed illud in primis llluftre & ad pofte-
rorum memoriam commemorandum, quod Keflelio noftro čum Iaco-
bo Ledelma , de quo iam femel iterumcjue memimmus, Colonite in ter-
ceffit. Compluti in HiTpania, atq.ue m GalliaPariliis, multiplici re-
rum leientiae nauarat operam Lcdefma , vtrobique cum ingenn lingu-
Iaris ingenij farna, quando Louanium quoque fua iplum traxit inexple-
> bilis leiendi cupido. Hic -Patrum familiaritate vfus  , maximeque Petri
Ribadeneine, tandem, pok longam lep tem annorum ludationem,So-
cietati fe dedič, admillusqtie eft annum astatis agens tertium circiter ac
trigefimum, exquiliallnnm do dr in te prudendxque vir, comparandus
plane cum paucis. Louanio iter Romam intendens, dum forte Colo-
nheCoenobium vifit Carthufianorum, perquc fingula oculos ac men-
tem ftudiose circumfert , & folitudinem, quietem, facrumque illud fi-
lentium admiratur 5 coepit paulatim animus ad eius difciplinse formam
propendere. ac prope iam aberat vt initam a le viam damnaret, cum re-
pente Leonardus KelTelius, cafune, animpullii Numinis potius, luper-
uenit, vltrocjue Ledefmam compellans, Non hic limc omnia, mi frater,
inquit. Habet Christi Iesv  Regina Sponfa veftitum aureum
pulcherrijma v.arietate diftindum. & vero hi linic, &C  pr teter hos alij
liint mulci vere homines Religioli, quorum Deo funt accepta oblequia.
Eam vocem Ledefma non hominis , led Dei ad cogitationes liras tam
apte attemperateejue occurrentis interpretatus, prima conlilia refumplit,
magisque etiam confirmatus eft, quando haud muko poft nouum ab
eodem Patre accepit oraculum. Inambulabat domi Ledelma, decafti-
tate perleuerantiaque lolicitus, quando hxc Dei dona efte cogitabat. Fic
obuius hic quoque KelTelius, atque ex improuilb, Certus efto, mquit,
Deus tibi caftitatis & perfeuerantite dona concedet. H te lit priminn
Ledefina attonitus, vnde ea viro notitia-, tum Deierga le.beneuolenri.am
veneratus, pullis ex ariimo anguftiis, refpirauit. Hoc quoque KelTelio
accidilfe memorant prodigioliim . Ignatij videndi magno ardebat de-
fiderio, eaque caulsa Romam cogitabat. At Ignatius eum Colonienfi-
bus necelfarium exiftimans, vetuit abire ftatione; atque interim Icribe-
bat, li Deo gratum foret, aliis mille modis voti compotem facile futu-
rum. Enimuero gratum fuilfe Deo res ipfa comprobauit. Ignatium
fpirantem Romx diuina vis KelTelio Colonia: fpedandum, & , quod
mirere, cum otio alloquendum fticic. Cžterum Leonardus tametli Go-

R r r r r 5 loniam

8/0 IMAGO PRIMI S AL C VLI SOC. IESV.

loniam fuam perpetub cxcoleret; Nouromagum tamenBelgij vrbem,
quo fpes vocabat magna Collegij, fubinde euolabat. lbi ad eum tanti
confitentium fuere concurfus, vt, quamuis dies cotos lui copiam face-
ret, aegre tamen multitudinifaceret fatis. Affirmabat tale fibi nihil vm-
quam vfu veniffe; nec audiendis illis folere defatigari, fed tam recenti-
bus fuifle viribus poftimpofitum laboribus finem, quafi tum primum
eos inchoaret. Negabat quoque hofpes eius Canonicus, annum ante
centefimum tantos in ea vrbe fuiffe confpedos vel auditos ardores.Tam
pulchris iniciis haud perinde bonus exitus refpondit. Pia virgo,quje
fuos Canifios, Petrum & Theodoricum, fororis filios in Societate habe-
bat, aedes fuas & quamdam aream Leonardo in Societatis vfum obtu-
lerat;ac fratris fui maxirne repugnantis confenfum aureis mercataodin-
gentis, donationem rite confecerat. Id vbi vulgatum eft, primariorum
fronnulli confcientia prauae religionis contrariam fibi Societatem fore
intelligentes, fidis criminationibus in eam commouent Senatum, &c
ipfum in Religione nutantem. Extemplb Senatus renuntiari KefTelio
iuflit, vrbe facefferet. Aderat tum ipfi illi virgini moribundae Leonar-
dits , & migrantem animam confuetis Deo precibus commendabat.
Quo in munere eum interpellari haud funt pafli familiares. Vbi illa
exceflit, accepto Senatus edido,per fummam iniuriam poffeffione do-
mus ipsaqueeijcitur ciuitate. haud impune profedo: nam & Confiil,
qui praecipue audor facinoris fnerat, gemina prole in altercatione mu-
tuo ferro necata orbatus eft, breuique tertium ipfe funus acceffir. Se-
natorum alius, qui pronuntiarat edidum, lenta febre, &, quod triftius,
defperata animi falute contabuit.

Danki  Idem qui Keftelium dies, dedit & Societati Danielem Parebrucfc

iW™L T e neramundanum ,

magni animi virtutisque virum, cuius maxim£
patrodnio leuata prima Sodorum Louanij egeftas. Rem praeclare in
Sicilia geflit Panormi, Catanas, aliisque locis; ac pr^cipue in oppido
Itala, vbi & populum ipfum & Abbatiam Monachorum fandiBafilij
ad egregiam Chriftianae vitas formam excoluit} Gra:cisque eorumdem
ritibus, quos per imprudentiam defpiciebat populus, publice expli-
catis,quam merentur audoritatem venerationemque conciliauit. Inter-
dum & per Dicecefim Mamertinam oranem excurrit, Apoftolico ritu
oppidatim & pagatim catechifticas inducens fcholasj nec eum viarum
modo laboribus, fed eum farne, fiti, rerumque quas natura defiderat
inopia ludatus, aequiffimo femper animo laetoque, & ad dicendum
quaeftionesque grauiflimas explicandas femper prompto, tametfi & li-
brorum copia, &otium ad commentandum deeffet. Ad Palaeftina:
faera loca ab impietatis tyrannide vindicanda ingens erat homini ar-
dor, eaque fpe non modo aliis difciplinis pedus imbuerat, fed Gru¬
čam quoque linguam & Hebraeam didicerat accurate. Inter hsec ftu-
dia eum elTet Montis Regalis Redor, Panormum forte digreffus, mor-
bum mortemque non improuifam inuenit. Multis antequam obirec
diebus, Redori Panormitano Paulo Achilli, & ipfi Prouinciali Hiero-
nymo Domenecco (a quo haec confignata litteris accepimus) confir-
mauit vifum fibi efte iuuenem vna eum duobus comitibus, ac denun-

tiaffe,

LIBER $EXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 871

ciafk, mortem ipfo Christi Natali a meridie oppetendam. Narranti
fides timide habita, proptervim morbi, cum nemo fperaret ad eum
diem extrahi pode vitam. Extrada eft tamen, ac tune magis de vili fide
dubitatum, cum caufta mortis noua nulla appareret. At ille nihilomi-
nus, plane vti pnedixerat, poft meridiem, leniter ore lubridens, vix fin-
gultu edito, vinculis folutus efteorporis. Inter cetera ztcmx  felicita-
tis indicia habitum eft, Collegij Regalis concinuo poft eius mortem
toda res melior, Nam migraturo Patres certatim muka commenda-
rant; quae vc alacer acceperat, ita fideliter exfecutus, fui Collegij me-
mor haud dubie credebatur.

At fi quem virum Belgam illuftrem, deque ipfo benemeritum Bel- ^Adrianus
gio, habuimtiSj isprofedo eft Adrianus Adriani, domo Antuerpienfis, Adriani,
de quo n on pauca plimo huius Libri Capite commemorata funt. Ad
Societatem incundam pramia Vishauasi duxere veftigia. Eum Ignatius
vbi pertradauit Romae, poftea inter Socios Angelum non dubitauit
nominare, morum alioquin acerrimus cenfor. Difficilem periculo-
famque corporis fedionem, vrgente vi mali, pafturus aliquando, node
defignatam carnificinam pratcedente, cum ingenti fiducia Dfeum ob-
teftatus, necellitatem fibi tam grauem fubeundam deprecabatur. nec
fruftra : repente ad precantis aures clara vox ailapfa eft, Sanus efto: &
cum voce fublatum malum, & fanitas reftituta. Puerum trimum diur-
nis nodurnisque dasmonum fpedris milere agitatum,cohorrefcentibus
piliš, ingenti membrorum omnium tiepidatione, ad aram fifti iuflit:
vbi faeris ipfe operatus , parentibus fiiium incolumem omniejue- dein-
ceps infeftatione liberum reddidit: cuius etiamfratrem natu maiorem,
cum in eafdem fpedrorum formidines incidiftet, eadem ratione curauit.

Viuebat Louanij in dime Clanr Coenobio AleidisLutenia, virgoan-
nos n ata quatuor ac viginti: ea ciim fextum iam feptimumve diem
morbo conflidaretur, ardentiflime poftulat acciri ad fe Adrianu ni
Collegij Societatis Praspofitum. Ex illo praefente fcifcitatur, quid dx-
monibus identidem infultantibns, noxasquevitas pmeritas exprobran-
tibus, refpondere oporteat. Adrianus mitti adfe datmones, fi redirent,
iubet, le vtique illis refponlurum. Fecit quod iulfa erat virgo, & poft
dimidiatam nodem placidilfime animam exhalauit, Nonis Ianuarij
anno m. d. liii. Multo mane Pater eam noftrorum precibus com-
mendat: cumque D. Clar$ templum, quod e regione tuni erat, ingre-
deretur,Sandimonialium vnafeftinanter accedit,obitum virginis nun-
tiatura: at ille lermonem venientis praeuertens, Scio, inquit, fcio obiifte.

Id cum illa mirarerur, atque ad Coenobij Pradedam referret; haifitan-
tibus illis vnde id refcilfet tandem Adrianus, refpondit ille, diu fe cum
dtemonibus fuo in cubiculo ludatum, moribundic virginis certamen
fuftinuilTe; eam vero expiatoriis flammis nune purgari, e quibus intra
triduum eriperetur. Multis ille audor ad ineundam Societatem fuir,
pneftantibus plane viris, non modo Belgis , led Hifpanis, Gallis,Italif-
que. In eo numero Petrus Spiga fuit Calaritanus, qui Societati poftmo-
dum in Sardinia ad ftabilem fedem pritnus aditum aperuit: is,cum Lo¬
uanij non procul Dodorali laurea abeflet, repente Sociis adfcribi vo-

^Andreas
lioccatins ,

872 IMAGO PRIMI SiRCVLI SOC. IESV.

klit. nec multis poft diebus fuorum litteras accipit, quibus moneba-
tur, vt, poftquam Dočtoriseflet cohoneftatus infignibus, togam fibi
Dodoralem & cetera pararet ornamenta* magnificoque illo habitn ipe-
dandum fe fuis ciuibus patriaeque reprtefentaret. Hx  litteras cum forte
fordidato purgandisque culinas vafis intento redderentur, rifum ten,ere
rion potuit, quod ludicro fieculo tam pulchre eflet illufum . Adriani
quoque virtus odor vitas fuit Cornclio Croco Amfterodamenfi , virb
prreclaris natura;ac gratiaz doniš ornato : qui J  vt Melanchthonis Gram-
maticam eliminaret, fuam ipfc edidit j & a loanne Lufitano Rege ad
Conimbricenfis Academia; initia magnis honorum innitatus illecebris,
irenoluit, ne patrire inuentuti, quam aduerfus haereticos in Catholica
inftituebat Fide, deeflet. Tandem humana faftidiens, Societatem inift
quinquagenarius$ breuique morbo conlumptus, quam ferus ad vinete
Dominka; labores acceflerat, tam citus ad denarij mercedem peruenit.
Et fane erat Adriano admirabilis qu<edam in adionefuauitas, qua om~
niumin fe amorem beneuolentiamque ita prouocabat, vtiusinani-
mos quo veliet ducendos habere videretur. Communem iilum vrbis
Academiteque diceres parentem.Louanij viuis ereptus eft^pari domefti-
corum externorumqueludu,anno m. d. lxxxi. aetotius Vniuerfitaris
hmneris elatus, tefte Ribadeneira 3  immortalem fui memoriam reliquit
cum opinione fanditatis.

Eft, &merito s  viris magnis accenfendus Andreas Boccatius, qui
Apoftolici pedoris ardorem in fua maxime Frifia prodidit* quemad-
modum fupra indicatum. In fiimma laborum contentione vitam du-
cens afperrimam, folo pane ac pifce contentus, bibens profluentem, fo-
lo ftramine cubans aut aflere, veftem quotidie cilicinam indutus, haud
vulgarem vel apud Fidei hoftes fanditatis famam obtinuit. quam res
qua;dam,haud fane fruftra in miraculis habita, magnopere confirmauir.
Ioannes Bartelius,Senatoriogenere oriundus iuuenis, fupremis munituš
Sacramentis exceflerat e vira,iamque altero poft mortern die efferendum
funusdomeftici curabant ;  cum genarum vnirubram infidere maculam
animaduertunt, monftroque attoniti, ad Boccatium accurrunt. Adit
ipfe ad cadauer, cfferri vetat, preces indicit. biduum vota fupplicatio-
nesque tenuere. redit denique ad vitam Bartelius, perculfis horrore fpc-
dantibus. Ad rei famam ingens fit vndique hominum concurfus , ad
fpedandum Bartelium, Boccatiumcjue, quem miraculi audoremom-
nes praedicabant. Nec repertus eft adeo contumax, qui fidem prodigio
abrogare fuftineret: non enim fola praflentium audoritas, fed ipfius
Bartelij mutatavita moresque loquebantur. Nam cum diflblutns antea,
multisque deditus vitiis vixiflet, nune temperans modeftusque agebar,
& aliorum vita; licentiam perftringebat tam aeri oratione, nulli vt du-
bium relinqueret, vifum fibi efle rerum qua; poft mortern in atterni-
tate aguntur, ftatum. Patrem vero Andream Sociosque affirmabat di-
uinitus mundo datos ad errorum caliginem ex animis mortalium pro-
pulfandam. Sed illud omnes tenebat ftupore defixos, qubd conftabac
eum nefeifle litteras, & pmer patrium fermonem nihil vmquam locu-
tumj & tamen variis nunclinguis prompte loquebatur > inclamans Deum

faeris

LIBER $EXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 873

fkeris maxime infenfum hominibus amore pellicura implicatis, atque
inftare miferrima tempora peflumdand^ Religionis, numerumque
Ecclefiafticorum ita breui imminutum iri, vt vnica omnes neque ma-
gna menfa capere accumbentes poftet. Hic eft ille Boccatius, quem
ex Antuerpienfis templi ara fandifkmam hoftiam pcr medios armato-
rum globos intrepidum extuli(Te narratum eft in loco. Poft multorum
annorum non folo in Belgio, fed in Pruftia & alibi exhauftos labores,
dum in eorum pmnium a fuis Moderatoribus Indias expofcit, mori-
tur Louanij anno m. d. lxxix. pefte fublatus, qure tune ea in vrbe ad
quadraginta hominum millia extinxit: ex noftris autem, praster Bocca-
tium, occubuereloannes Gulielmus Harlemius Redor, magno ingenio
vir, ac Latinis, Gradis, Hebraicis litteris perinde eruditus, in docendo
Theologia: curriculo Bellarmini collega; quem & dodrinas gradu &
aetate fuperabat. Vrfmarus item Goifionius, is qui La^tienfes Mona-
chos cum infigni frudu piis inftruxerat meditadonibus, primuscjue
Sociis Pragenfibus prarefte iuftus fuerat ab Ignatio. Renerus Reneri
nuper Antuerpia: Redor, nune exrul,dum LouanienfisCollegij guber-
nacula mortuo Harlemio fufcipic, lue correptus immoritur. Ioannes
Iacobi Aftenfis nuper Legatum Cardinalcm in Prufliam fecutus, dein-
de Traiedenfis Collegij Redor; vnde cum liiia eiedus, fepulchrum
quoque fuum reperit Louanij. Aliosprasterea ad duodecim eadem lues
abfumpfic.

Quid nune Henrici Dionyfij Traiedenfium Apoftoli labores lo- Henricm
quar, vitxque fandimoniam fuigularem ? Sterna viri memoria eft, CDi9n ]f iM '
quam nec dominantis ea vrbe hauefeos liuor exftinguet. Is domoNeo-
magus,Theologiam docuitColonia^ & adfummi templi fuggeftum
vocatus, magna cum dignitate fruduque perfonam fiiftitluit. Poft id
Academiae Dilingana: Redor folenni ritu inauguratus eft. Denique
Traiedi ad Mofam confedir: vnde nec ab Hofio Cardinale in Pruf-
fiam abduci potuit,obftante fcilicet Albano Duce,palam profefto, Dio-
nyfium vnum quantouis militari prafidio fibi elTe potiorem. VtCa-
tholicorum amor erat, ita terror htereticorum: in quos, quod templa
concioni eftent angufta, aperto crelo fulminabar. Illius ad concionem
prodeuntis latus, domumque redeuntis, ftipabant aduerfus hasretico-
rum odia carbonarij armad tamquam milites Prstoriani, fanguinem
vitamque pro fuo, fic vocabant, Apoftolo profundere parad. Binata-
bulis confignata prodigia poftidemus. Venam pedoris ex dicendi con-
tentione ruperat Dionyfius: hinc tabes orta, ex tabe mors. ^Lgrotanti
lac caprinum deferre confueuerat puella ab ipfis muta incunabilis, fed
propter morum innocentiam viro fingulariter chara. Hxc,  illo iam
mortuo, node quadam vfum accepit lingua^ fubitoque exclamans,Pa-
trem Dionyfium muka luce confpicuum fibi adftitkfe confefla eft; Sc
fermo ipie miraculum loquebatur. Ulud etiam illuftrius: cum Nicolao
Stratio, nobili viro, atque in D.Seruatij Decano, haud vulgaris cori-
trada amicitia fuit. Pepigere inter fe de communi amborum fepulehro.

Prior morbum mortemqueincurrit Dionyfius: bienniopoftDecanus;
cui tumulum faduri dum veniunt vefpillones, ecce tibi receffifFe ter-

Sssss ram

874 1MAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

ram fpontedua, Sz  nudatum feretrum Dionyfij, locumque condendo
ad latus corpori aptiflimum confpiciunt attoniti. quo ftatim vulgato,
vniuerfa ciuitas ad fpedaculum effufa, ingens prodigium magna voce
prasdicauir.

Theodori-  Amfterodamum quoque Societati dedič dignum memoria Theodo-

cwCerar-  ricum Gerardi,pro qualem virum, fiviuere licuiftet! Is Louanij om-
nium confenfu iudicum prima Philofophiae laurea donatus, cum Iuris
ftudium,non fuafed fuorum voluntate guftailet, in Societatis amorem
tarna vi exarfit, vt, arrepto Romam ad Ignatium irinere,ne parcntes
quidem inijeiendae morae metu duxerit falutandos. Martinus Olauius,
vir in perfpiciendis ingeniorum dotibus acutiflimus, in probandis pro-
pe faftidiofus, fatebatur,ex magna illa lediflimaque Collegij Roma¬
ni iuuentutead totius Societatis feminarium educata folum efte Theo-
doricum,in quo omnino nihil defideraret. Eum Lainius inPoloniam
Petro Canifio ad rei Catholicaein Regni Comitiis tutelama Pontifice
Iegato comitem ire iuftit. At in ipfo itinere vbi Viennam attigit, fta¬
tim morbo correptus exftinčtusque eft: immaturnm fane Societati no-
ftrae,ipft<^ue adeo Catholicae Ecclefia: funus. Pridie quam moreretur,
decumbenti aderat Theodoricus Canifius Petri frater, cum quo iamdu-
dum ardam Louanij familiaritatem contraxerat, quadam morum in¬
geniorum que fimilitudine. Inter colloquendum fubito eredus Amfte-
rodamius, Concentum, exclamat, audio Angelicum, chariftime Ca-
nifi: comitareme, concentum Angelicum audio. Poftrema eius iam
lacro Oleo delibuti velut cygnea vox fuit ad circumfufos Fratres, De
vocatione Religiosa haud magis licet, quam de Catholica Fide du-
bitare.

joanms  Non abfimilem mortem fortitus eft Louanij Ioannes Hamelius,pa-

Hamelm ,  rentibus Bruxellenfibus apud Zelandos oriundus, vir linguarum peri-
tia, prudentia animi, vitae integritate fingularis. HicLeflijin Theo-
logicis collega, dum lueinfedo praeftat operam, ipfe inficitur, ac qua-
tuor ante mortem horis, cum forte noftri Litanias quotidiano more in
facello recitarent, ad extremum ledulum clarain luce Angelam tute-
larem vidiqcui a Socio Adiutore nullam haberi reuerentiam indigna-
tus, K on vides, mi Frater, inquir, adftantem Angelam? ego certe vi¬
deo venerorque, haud quidem meis, led Litanias rite rccitantium meri-
tis enocatum. Hanc rem ille Adiutor con t rada & ipfe lue moriturus,
fande teftatam voluit, ne tam infigne Numinis beneficium Hamelio
collatum in tenebris iaceret apud pofteros, quas fuo ipfe filentio iniu-
riofus nobis attulilTet.

F rančifois  Sed iam din Francifci Cofteri fplendor perftringit oculos, magni pla-

o erm,  ^ admirabilis viri: quem poftremum exlgnatij familiaribus annos
abhinc viginti amifimus. Mechliniae coepit, Bruxellis defiit viucre.
Laboris fupra fidem patiens, plurima fimul gellit munia, quae fortifti-
mum quemque fingula grauaftent. Vaftiflimam olim Prouinciam
Rhenanam , deinde Belgicam iterato gubernans, fimul habendis con-
cionibus, ftepe die vno ternis, fimul confeflionibus audiendis, fimul
fcribendis libris, fimul difputationibus cum heereticorum verfutiftimo

quoque

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELG 1 CA. 87^

quoque inftituendis, vnus iple par vircs homine maiores diuinitus ac”
cepiffe credicus eft. Quis Cofterum nefeit librorum copia parempri-
mis in Societate fcriptoribus, fručtu eciam fuperiorem? nam, pri ter
quod attulit commune orbi Chriftiano bonitm, illius feriptio muids
Batauorurn millibus ad arripiendam retinendamveFidem exftitit lalu-
taris. In tot tandsque occupationibus, prasterquam quod perpetuo čili-
cio flagellisque creberrimis corpus fnum excruciaret, ita fecurus ahimi
vixit, vt fomnnm ci nulla vmquam cura interpolaric: quem nequevm-
quam, licet diurno labore fratftus, aut dimidiata nočte vix inchoatum,
vitra praeferiptam legibns noftris horam matutinam extraxit, ncqui-
dem id aetatis fenex. Beatiflim« Virginis, cui fe infantem a parentibusr
confecratum ferebat, praecipuus cultor, Sodalitates ei in Rhenana Bel-
gicaque Prouinciis primus erexit. Illius effigiem in domo Senatoria
Antuerpite, deturbato immani cololTo (quod fupra drnrnus) collocauit
Cultori fuo vicem Diua cumulatiflime rependit, fed gemino podili-
mum benelicio: quorum alterum, illibatus caftitatis flos ita perpetuo
feruatus, vtnecminimacorporis commotione, acne praua quidem co-
gitatione in omni vita le pulfatum, frequenter ipfemet faffus lit. Alte¬
rum , conftans, ac nebreuiffimo vel vnius diei quidem morbo tentata
valetudo , ad retatis annum o&ogelimum očtaiium, in tanta laborum
contentione, Sub vit«exitum rogatus, lubenfne moreretur, cum Am-
brolio refpondit: Ita vixi, vt me vixiffe non pudeat; moriautem non
timeo, quia bonu m Dominum habeo. Denique cum Pfalmus ei no-
nagefimus a noftro quopiam recitatetur, & ad fingulos prope verfus
eorum in fe fententias expletas affirmaret; auditis illis, Longitudme die~
rum replebo etm>  Edam liane, inqnit, plus quam odogenario mihi Do-
minus fponfionem referuauit; illis vero recitatis, 0Bendam Uh falutare
memn\  Hoc porro, ait, a Domino iam reliquum exfpečlo:quod a noftro
iuftus Iperare, ne de eo quidem fe dubitare refpondit. Ita plenus dierum,
non morbo, fedtetad fuccubuit, cum annos feptem fupra fexaginta in
Societate vixilTet. Mortui farna commouit magnopere Bruxellas. In¬
tegra fuere Coenobia, qu« rolariorum mitterent aut numifmatum co-
piam fančti cadaueris contačlu , vt dicebant, confeerandorum. Vari«
per Belgium Sodalitates aučlori fuo parentarunt.

Magnum quoque rebus noftris decus attulit Mattinus Antonius Martintu
Delrio, Antuerpia: ex antiqua Hilpan« nobilitatis familia oriundus. Antoniu*
Acre fuit viro viuidumcjue ingenium, quod aprima aztate adeo exco- Delrt0 >
luit, vt Iuftus Liplius Belgarum Socrates Delrium azui fui miraculum
non magnificentiiis quam verius appellare foleret. Eiufdcm Liplij hoc
quoque teftimonium eft; neefe legifte vmquam,nec vidilfe, acomnino
nelčire,sintne Scriptores, quos non Delrius & perattenta quidem lečlio-
ne exhauliftet. Adhazc ciun retinendfsima eftet memoria, ineredibile
quamimmenfum dočbrinaz thefaurum fuo conclufum pečlore circum-
ferret. Vigefimoprimo setatis anno feriptis libris clarelčere ccepit: in
Su'preinum Brabanti« Senatum a Philippo II. Rege cooptatus, mox
ctiam pro Cancellario ius dicere, fifcocjue Regio prazefte iuftus, vix
annos natus oeto &c  viginti; in fummo ftabat honorum gradu, cum ad

S s s s s 2 . Socie-

Thomtt

SatllifM,

876 IMAGO PRIMI SvECVLI SOC. IESV.

Societatem rePpexit. Ergo per cauflam negotij cura Rege tranfigendf,
accepta ab Aiexandro Parmenfi Principepoteftate, in HiPpaniam pro-
iedus,in Societatem Pele abdidic*, expletoque Tirocinio, cum iam astatis
ageret annum trigefimum Iecundum,ad recolendam Moderatorum ar-
bitrio Philofophiam, tališ tantusejue vir, toc libris editis clatus, tantis
perfundus honoribus,inter Dialedicorum Ppineta verPari, &cum ado-
lefcentibus puerisque de palma decertarenon erubuit. Exiraium illud
eft, & ad gloriam perilluftre, quod Iuftum Lipfium ex Lugdunenfi
Batauorum Pchola ad Catholiei Belgij nobiliPsimam Academiam Pua
audoritate traduxit. Tandem poft docendi Pcribendique celeberrimos
labores Duaci, Leodij, Grarcij, Salmanticae, Ped prarcipue Louanij
exantIatos, acutifsimis calculi craciatibus conPumptus interiit, anno
m. dc.  vin. cum vix triennio Lipfius prteiuifiet.

De Thoma Saillio Bruxellenfi haud Pane pauca Pparfim iam com-
lnemorata funt. Quem non ille, vt Mofčos barbaram gentem Chri-
ftianis nntigaret legibus, laborem leuem duxit? qu«nonalacer capitis
fui diPcrimina Pubiuit ? Frequenter Poli ipfi per inaccelTas horridasque
filuas, feris & latronibus infeftas, nodu peregrinandum: hieme in geli-
dis dormiendum niuibus, &t  vndenis aliquando menfibns continenter
itnmutata vefte verPandum fuit. Quibus tot tantisque, quamuis alias
firmus corpore& durorum patiens, exhauftus «rumnis,in Belgium cceli
cauPsa remittitur, cum Stephani Poloni« Regis ad ParmenPem Princi-
pem litteris, vti Puo loco eft indicatum. Exinde Princeps, qnoad vixir,
vPus eft Saillio ad Pacram Exomologefin, interque eius manus Pupre-
mam animam efflauit; felicior profedo ram fidi Patris tutela in illo Pu-
premo vit« adu, quam tot Puorum laude pr«liorum. CaftrenPem MiP-
Pionem inftituit Saillius, cum eaque Collegium BruxellenPe annis mul-
tis pr&clare gubernauit. Cum FranciPco de Mendoza Aragoni«Ad-
mirantio ad C«Parem, ad Poloni« Regem, ad Archiducem Ferdinan-
dum, eum qui poftea Imperator Puit eo nomine Secundus, Alberti
P-rincipis iuftu profedus eft, & aliquot poft annis Parifios cum ArPcho-
tano Duce, Arenbergico Comite, Ludouico VelaPquio, Prcefide Ri¬
chardom, ad pacis foedera inter Hiipani« Galli«que Reges Pancienda.
Mortem Puam pr«Penfit, pr«dixitque. Inaula, poft auditas Principum
feminarum confePsiones, de more operabatur Pacris, iamque diuinum
panem &calicem PumpPerat, cum tadus paralyficoncidit. Ingensmox
toto gyn«ceo clamor & comploratio. Certatim accurrere omnes, &
cxtremam a Pando Puo Patre ( fic compellare morem habebant) petere
benedidionem. Archidux IPabella vetabat moueri locoj at ipPe Colle¬
gium palatio pr«optabat. Quare inter aulicOtum manus domum de-
portatus, fugiente fenfim vita,placidifsime,ad laborum Puorum pr«mia,
decePsit. Illud Saillio diuinitus accidiiTe memoratur. Ingentem vim Pm-
guinis rupta tibia effuderat. defperabant Medici, non «ger: conce-
pto ad Virginem APpricollenfem voto, pr«Pentem illam Ppcdare fibi
vifus eft, cum tutelari Pua pr«fide Barbara, & audire dicentem Filio
Puo C h  ris  to  Domino: Sine hunc noflrum feruulum ahqua.nto diu-
tins njiuere . Vixit porro ad Medicorum ftuporem, multo quam

antea

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA.

antea vmquamfanior, nequevllius in pofterum indigens medicinse.

At Lconardus Lefiius Breclitanus ex agfo Brabantino, ingenij fui Leonardu*
dodrin£eque monumentis Prouinciam haud mediocriter iliuftrauit.

Eum prima Philofophue palma Louanij- donatum Sociecari noftrrepe-
peric Laurentius Norvvegus: qui, quod plurimos fingulari gratiaper
Ignacij commentationes ad Religioium ftatum adduceret, vulgo Pilca-
tor elt didus: eftque hic illc Norwegus, qui Louanioin Sueciampro-
fedus, audoritate Supremi Pontificis Gregorij XIII. ad ferendam Ca-
tharinaE Regina: aduerfus flserefes opem, fumina fidc, cura, labore pru-
dentiaqne partes impleuit fuas;vtque illi folatium, ita multis falute attu-
lit. Fuit Leflio,pratter ingenij acumen, propria quazdam in docendo per-
fpicuitas; plane vt res difficillimas, maximeque intricatas, Panama clari-
t-ate dilToluerec. Leflium ex omni terrarum parte confulebant dodi ho-
mineš, & Albertus Princeps illo ad res grauiflimas frequens vtebatur.

Paulo V. Poncifici Maximo nouum de lure Iaftitiaque cona men tato-
remquts nefcio commendabat: Pontifex manu volumen Leflij profe-
rens, Hic vir, inqnir, hic pnEftitic rem. Haud rninor Leffio virtus,quamt
Icientia fuit. Infigne in eo paupercaris ftudium,rara fubmiflio,a;quitas
animi inconcuiTa, quam Louanij maxime probauit in illa tempeilate
Academicajcuius aučtoresadeo numquam vel verbo audituseft Izdere,
vt n on fecus ac fibiamiciflimos fincero complederetur affedu , hono-
re eximio dignaretur, benigne paflim apud obuium quemque excufa-
ret. Mens in illo humanis omnibus maior, eredafemper in Deum:
vt cadeftem in tcrris vitam agere videretur. vidu parciflimo ac ptene
nullo vires vtcumque fuftentans, diuina vel leditabat aflidue, vel fcri-
bebat; vel, fl accederes,ita loquebatur ad guftum , vt plenus liquidifli-
ma animi voluptate difcederes. Vultus ipfe fandimoniam fpirabar.

In imbecillo interim corpore morborum examen erat, numero & gra-
uitate certantium: quibus tot malis, fed pnecipuis calculi doloribus,
aliquando fuperatus, ex mortalitatis ergaftulo in Beatorum tranfiit do-
micilium,vbi,diuina tefte Pagina, Iuftitiae Dodores fulgent tamquam
ftcllae. Quorum in numero &z  Leflium fplendere, indubitatum nobis
reddunt quotidiana prodigia quae haud temere circumferuntur. Am-
plius quindena, ruratis teftibns, nec paucis, & Medicorum iudicio
comprobata funt: plura patrantur in dies. Sed ea res quon!am ad
eminentius pertinct tribunal, fingularibus commemorandis tantifper
fuperfedendum mihi fentio, dum maior accedat audoritas.

Nuncad Carolum Scribanium, Prouincire noftrae velut parentem, Carolut
a!iquando veniamus, virum cuiuis fundioni, cuiuis fcriptioni pa -Scrib*-
rem. Fuit fane Scribanius ingenio dodrinaque excellens, iudicio mM *
prudentiaque parne dicam incomparabilis. Rerum, qua: pugnare
quodammodo inter fe videntur, admirabilis in eo focietas: gene-
rofiflimus animus cum infigni fubmiflione; fumina amabilitas cum
fumma audoritace; perpetuae maxima:que occupationes cum inte'*
rioris hotninis diuinorumcjue aflidua cura & contemplatione. Quod
nemo alius fperaret, aggrediebatur ipfe, conficiebatque ex animi
fententia. Natum diceres in arduorum expeditionem; & tamen fuis

S s s s s 3 nihil

S7§ IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

nihil viribus, Dco omnia tribuebat. Antuerpi* amicus quidam
empto nobis frumento, magna pecuni* {urama ad di&um dicm
indigens, monebat Patrem, aut continuo reprajfentandam pecu-
niam, aut dilata fblutione fidem Societatis in difcrimen efte ven-
turam. Negabat Pater vel obolum efle domi*, inftarttemque nihi-
lominus ad preces ire iubct, ipfe pariter prečam rus.  Haud ir rit*
preces cecidere. Eodem die ad vefperam perlona pia, prafentis igna-
■ra necellitatis, illam ipfam pecunia: fummam qu* requirebatur Scri-
banio in cleemofynam numerato tradit; tu m Scribanius amico, cum
voce }  En precum noftrarum frinftum. Iamillius quanta & apud fum-
mos aučloritas 1 Vix paucis hebdomadis vnoalteroque itinere Romani
vidit, & complures ftatim e Purpuratis Patribus, ipfumque in primis
Barbcrinum, qui nune eft Vrbanus Pontifex Maximus, fui admirationc
impleuit amoreque; quorum deinde familianbus litteris perfepe eft
falutatus. At Ferdinandus 11. Auguftiffimus Imperator iitteras & iple
ad Scribanium dedit beneuolentiae plenillimasrad lefe illum vtique euo-
caturus propter confilij fapienti*que vira, fi non ali* caufl* in Belgio
retinuiflent. Certe quoties Belgarum aliquem e Societate ad collo-
quium Caefar admitteret, nihil prius habebat quam de Scribanij vale-
tudine fcifcitari. quod & Roraanus Pontifex fačlitabat. Philippus vero
Rex Catholicus duo querebatur; alterutrijtanto a Te locorum interual-
lo diftare Scribanij fapientiatrgalterum,puhlici iuris fačtum efle 3 quem
inftar myfteriorum penes fevnum habere optauerat, Politicum Chri-
ftianum. Apud Galli*RegemHenricumQuartum vrgebant calum-
niatores, Amphitheatrum Honoris a Scribanio editum flammis efTe
abolendum: Rex contra, amplillimo diplomate lponte tranfmiflfo, ci-
tiem illum finim, Gallicique Regninaturalem, vt vocant, indigetauit.
Quories Albertus Belgarum Princeps in Scribanij laudes auditus ex-
currere ? quoties Maximilianus Elečlor Bauarus ? quoties Wolfangus
Gulielmus Dux Neoburgicus, quem a Scribanij latere, cumefletin
Belgio, negafles auelli poffe?Comes vero de Oliuares,idemqueDux de
Sanlucar,pr*cipuus Regis in tot Regnorum gubernatione adiutor,Scri-
baniura ad colendam amicitiam prior inuitauit; & abfque illius litteris
vel vnum aliquem e Belgio venire tabellarium permolefte ferebat.
Petrns Aloyfius Carafa Archiepifcopus Tricaricenfis, & per Germa¬
ni am N.untius Apoftolicus, amorem luum explere non potuit, nifi co-
ram fpečtaret audiretque Scribanium. Cardinalis delaCueua,  Am-
brofius Spinola Marchio, &: quotquot viros Principes habebat aula,
fiepius in die 3  quin & intempefta nočte, rebus in arduis Scribanium
confulebant. Qu* tanta reftimatio, non aulicis officiis eiqu*fita (nec
enim aulas limen falutauit vmquam, nifi quod lemel ab Ifabella Ar-
chiduce euocatus,congre(Tum declinare non potuit) fed fapienti* virtu-
tifque meritis parta: qua ille femper vfus eft in animorum bonum. odia
enim inimicitiafque (quarum  fecunda nutrix eft aula)  fine numero
fuftulit, controuerfias diremit: fuitque, cum quindecim non amplius
dierum fpatio lites ornnino triginta inter Principes familias liro arbitrio
definiuit. Nec vero quidquam Religiof* modefti* carpfit vmquam

floren-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 879

ftorcntiflima Temper audoritas. De EpiTcopatunon Temel, quin Sc
Cardinalatu, a viris Tummis compeilatus, adeo Te honoris hoftem
oftendit,vt illos homines beneuolos oblata: in id opera: Tuppudcret*
Pra:ter anitni dotes prorTus eximias, commendabat virum qua:dam.
maieftas oris totiuTtjuecorporis, qua: Magnatibus & Principibus ipfis
venerationiefle pofiet, nequetamen vili, quantumuis parno Sc  huinili,
grauis. eratque cum ea coniundus tener adeo TenTus guftatioque rerum
piaram, vtimagines Tacras Sc  icones venerando, globulos voluendo
precatorios, Canonicis precibus recitandis, fed pnecipue peragendo
Mifla: Tacrificio, pra: mentis dulcedine copiofis flueret lacrjmis, Sc  fua-
uiftimum pietatis guftum ex occulto Tpedantibus afflaret. Pob Ion-
giflimam praecipuornm Collegiorum vniuerfeqae Prouincia: guberna-
tionem, dum priuatus latere voluit in ProfeTsa domo, clarionSe TeipTo
maior apparuit. Fiebant ad eum urnimi vndique concurTus omnium
ordinum aca:tatum: Sc  omnibus par vnus erat, quamuis deuexa tum
artate, ac valetudine in firma. Tanta inerat vel a natura, vel a diuina
grada, mentis amplitudo. Toto triennio virum afflixit morbus, n on
vehemens ille quidem, Ted quem letalem Temper ipTe pronuntiauir.

Paucis ante obitum menfibus, cum vini mali faperafie, lolttocjue ala-
criiis domi foriTque deambulare cernerctur, Tuam ipTe mortem pncfa-
giens, Philippum Bultinck Sacerdotem Antuerpia Mechliniam profi-
ciTcentem in ha:c verba compellauit: Eia, Pater,in caelum pariter profi-
cifci nos oportet. Non animi cauTsa, vti tune credebatur, Ted Terio di-
člum oftetidit euentus. Simul enim mors Scribanij nuntiata eft Mech-
linise, id eft poftridie-, fimul ille Pater, Atqui oportebat me vna
cum Patre Scribanio mori, dixit-, Sc  rupta Tubito vena tam copioTus
Tangu is cor loquentis oppreflit, vix vt Extremrc VnčHoni eflet tempus,
tametfi pridie ad aram Tuerat operatus, & etiamtum aedes obambula-
bat. Id cuiuTmodi Tit, altiori iudicio ac cenTura: permittimus. Illud
vero non abfimile, quod S.Remigij Marchioniflam, Alberti Comitis
ac Marchionis de Bergis matrem, muka querentem, bono animoefle
iuflit; quippe huius calamitoTae vitre ^rumnis breui expediendam.
quin Sc  mortis tempus praecise denuntiauit hifte verbis:Poft Tex hebdo-
madas me pra:euntem fequeris. Prorfus omnia, vti prredixerat, euene-
re. Agebat Dixmuda:, Flandrorum oppido, Marchionifta, cum Scri-
banius moreretur Antuerpia:. Illam interim corripit morbus; atque
vbi de Scribanij morte audiuit, adftanti vrbis Syndico,Iam de me
ačtum, inquit: nam P.Scribanius poftremocolloquio Tex non amplius
bebdomadas me fibi Tuperuiduram vaticinatus eft. Ergo ad mortem
rite Te comparans, exTpirante Texta hebdomade, Sc  ipTa exTpirauit. Ce-
terumvbi Scribanium periclitari intelledum eft, ineredibile quanta
Belgarumftierint ftudiapro tam charo capite Teruando. iTabella ipTa
Archidux puluerem nefcio quem iubmifit, olimparenti Tuo Philippo
Regi Talutarem; Ted Tero perlatutn eft remedium. Ipfo magni Baptifta:

Natali magnam animam exhalauit, ludu nobis Tuique a:terno defide-
rio relido.

Quid nune alios immortali metnoria digniftimos proferam, quos^J^

aut

Prxfat. in
Euangelia.

830 IMAGO PRIMI SJSCVLI SOC IESV.

ant excellens dodrina autvirtus indignetur tacitos pmeriri? Martinimi'
Bccanum magni nominis Theologum, quem Germanis dedi m us 6c
Casfari: Francifcum Aguillonium Mathematicis excultiflimum, de
quibus fex Opticorum libros cum laude vulgarne: Nicolaum Bona ri¬
tnim, de quo dubitat Ribadeneira, vlline retate fua ceiferit acumine,
iudicio, atque etiam memoria; qure rara dos eft in tanta ingenij fubli-
mitate: Marcum van Doorne, pari prteditum dodrina,& morum fua-
uiffima gratia: Cornelium Cornelij a Lapide,celeberrimum Louanij ac
Roma: facrarum Paginarum interpretem; quas omnes ampliffimis iux-
ta ac dodiffimis commentationibns illuftrauit. de quo Romanum So-
cietatis noltra: Coll.egium Francifco Cardinali Barberino teftatur, non
aliam hab en pojfe maginem expreJfiorem <uiri, quam ems libros : lure enim 'det
illo ajfrmaripojfe, yt multa fuos in libros incluferit documenta naiuendi, prius
ipfum ea omma y  qux ad Je poterant pertinere , njmendo exprejfjfe  ,• neque ems
njit£ hifloriam pojfe confcribi luculentiorem ea , quam fuis ipje Commentarm
tradidit , norma njiuendi.  Quid Nicolaum Romam m, Adrian mn Man-
gotium , Heribertum Rofvveidum, emdiriflimos dicam viros? Quid
-r/Egidium de Coninck,in quo Icientia: modeftiarcjue gratiflima coniun-
diofuir,virtuti Fplendorem addeilte dodrina;Iacobum Tirinum,quem
animi magnitudo, fiducia in Deum, comitas admirabilem ex xquo &
amabilem fecere; cuius in totam facram Paginam exftat Commenta-
rius inter Hollandicae Midionis, cui prserat, curas &c  difficultates elu-
cubratus, aeternum excellentis ingenij monumentum ? Quid Bernar-
dum Bauhulium, Nicolaum Sufium, Hermannum Hugonem , &; id
genus principes litterarum j quique propemodum exciderat,Andrearn
Schottum, tantre apud eruditos aildoritatis & famae,vt Ifaacius Cafau-
bonus IeFiiitarum dodiflimum non dubitaric appellare? Quid Guliel-
mum Veranneman, Francifcum Pratanum, Adrianu m Arboreum,
IoannemDauid,Arnoldum Cathium, Martinum Brelferum, Ioannera
Wintershouium, & quos vel nominare liber lit; alios fapientd,pruden-
tia, confilio, gubernatioiie ;  alios humanis diuinifque fcientiis claros,
alteri ac tertio & omnibus lasculis noftro ftylo commendari dignos, fi
non numeri obfhret immenfitas?

Nec fane paucos velfolavirtus,fideenetdodrina, qua: nulli profe-
do defuir, magnos facit &illuftres viros. Exitnius proximos iuuandi
ardor in Gulieltno Leonio, in Gornelio Duyftio fatis iam eluxit fuprd,
vbi de Miffionibus adum. Gulielmus vero de Pretere, quantus vir in
procuranda falute mortaliumlVc Gatholicre pi^que in fcholis puerorum
inftitutioni in perpetuum confuleret, profanas eliminauit hirtorias fa-
bulafauequre pallim verfabantur in manibus,& libros vtiles, vitam-
que formaturos, fuffecit. Ule Virginis cultum mirifice per terna pro-
mouit Sodalitia; qua: folus annos nouemdecim adminiftrauit. lile ex-
citauit CatechifmoSjReligioforurn variaCoenobia fpiritualibus Exerci-
tiis refinxit. Pieratis vero in Deum prascipua quadam commendatio-
ne celebris vixit Iacobus Stratius, de quo antea didurn in loco: Anto-
nius Sucquetius,cui Parifiis mortuo Monaffceria prope omnia Mechli-
mx,  vbi erat Redor, parentarunt: aEgidius Bauarius, quo viro cum

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA, 881

ftihil elTet manfuetius; nihil tamen fuit eodem acerbius in pocnis a
femetipfo exigendis: id quod flagella aneis ftimulis praacuta, & cruore
figentia, poft eius obitum reperta teftantur: Florentius Bronchorftius,
quem ad Sodales dicentem numquam Lipfius audiie neglexic, profef-
fus non fe Latinitatis elegantia,cuius minimum Florentio eratftudium,
fcd trahi ardore fermonis, & vel folo viri vultu Ipirante pietatem. Finis
nullus fit laudandorum, fi Bufaos, fi Vinckios, fi Deckerios, acplures
horum fimiles Flandro-Belgas, aliis datos Prouinciis, cogar recenferej
quorum, etfi maxima funt merita, meminiffe tamen prohibeor, impo-
fita mihineceilitate breuitatis.

Nam quid EuerardumMercurianumdicam,Societatis noftra quar-
tum Prapofitum Generalem, quem ex patria Luxemburgenfi oriun-
dum,Guicciafdinus tot actanta inRemp.Chriftianatn &ofhcia fimul &
beneficia contulifle fcribit, vt renatus m eo tudicaretur gerim atque inge-
nium dimni illius Ignatij LoioU natione Hifjam , primique Soc letat is & Or -
dinis  Iesv Fundatoris ? Quid Oliuerium Manaraum Vicanum Socie-
tatis Generalem, quid Georgium Duras Afliftentem, quid Eleutherium
Pontanum, Georgium Colibrantium, Nicolaum Trigaultium, aliof-
que magnos & illuftres Gallo-Belgas (quos aliquando nobifcum com-
plexa fuit vna eademque Prouincia) in medium adducam, quorum nec
nomina commemorari a me, loči huius patiuntur anguftia? debetur
fane illis lila laus muko amplior, quam a me pro dignicate pertračtari
poffit. & erunt, qui plenius & accuratius id exfequentur, eoque in alie-
nam meffem hancfalcem mittere non eft confilij. Hic enim de Flan-
dro-Belgica noftra liber eft,alij fuere communes,& in iis laudem fuam
habuit quorumdam excellentia. Quare noftrorum agmen claudat
Phofphoro fimilis, loco, non fplendore poftremus, Ioannes Berchman-
nus Dieftemienfis, quem in aui flore mors carpfit, calo vtique matu¬
ram. Angelum diceres in humano corpore holpitantem: ita vixit, vt
paffim voce ac digito fignaretur modeftia, pietatis, caftimonia exem-
plar. Mutij ipfius Vitellefci Prapofiti Generalis hoc de illo teftimo-
nium eft: Felicis memorU Frater noji er Ioannes Berchmannus iuuenis reue-
rdfuit mnocentid ac pet ate infigni, angelicis moribus , pet at e admiralih , Vir-
t ut Hus folidis ac perfcclis-. Infiituti nojlri %egularumque Jer uantiffmus: omni¬
bus qui <-vmquam c um eo funt verJati,quocumque tempore aut loco }  p er quam-
cumque occaJionem,fummi femper exempli: adeo vt neminem repererimus,qui
mmquam m eo deprehenderit <~vel minimum defeclum aut imperfeclionem.
Moriens nullam Religiofa difciplina legem vel minimam meminerat
violaffe 5 tantum aberat a peccati labe. Obiit Roma, nihil diftans
Aioyfio, nifi quod magis Berchmanni funere Vrbscommota eft. Mira
qua fubdo. Ad funeftum nola domeftica fignum illuftris matrona
Pfalmum prodefunčlo fapius conata dicere, in Ambrofianum Hym-
num femper erupit. quo perculfa portento, exclamat non hominem
illum qui obiit, fed Angelum fuifle: mox ad Collegium progreifa,
plane , vti dixerat, comperit. Ipfo mortis die cognitum variis ma-
gno interuallo locis, alterum Roma Aloyfium obiifte. Tantum
Berchmanni cadauer, alteri vfum lingua, alteri oculorum dedič.

T1111 Partem

Ioannes
Berchmas .

Herman¬
nu 1 ; Hugo
in Vitaeius,

882

IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

Parcem corporis plimam Belgis dono dedit Prepofitus Generalis Mu-
tius Vitellefcus, Marcus van Doorne in Prouinciam attulit, Loua-
nium feruat.

Magno- Nune ad alteram Capicis partem, qure magnorum ho m. in um aučlo-
DidA de  ritatibus conftat, gradum facio, illud in ipfo limine profeffus, nullam
Societa- hinc aliam Societati gloriam a me qureri, prreter teftimonium veritatis:
droBu'  ^ mortalibus conftet, aduerfus tantam hasreticorum & ex Catholicis
gica. improborum maledicentiam ftare viros Principes Sc  Ecclefiafticos &
Fomano-  f^culares, famre noftra; validiffimos aflfertores. Atque vt a fupremo
6ficZ° n '  Chriftiani orbis eapite ordiamur, PI v s IV. Pontifex Maximus non
vno teftatum fecit indicio, quid de Belgica Societate fentiret. Dedič
enim ad Granuellanum Cardinalem litteras, quas Breue Apoftolicum
nominant, paternrefolicitudinisplenas, quibus Prouincia; noftra pa-
trocinium illi imperabat. Deinde quo maiorem Ordini noftro apud
Belgas aueftoritatem conciliaret, perfonam fuam, quod fummi honoris
fuit, Nicolao Goudano fiiftinendam impofuic apudScotire Epifcopos,
ipfamque Reginam Stuartam; tot aliis prretermiftis furnrna: au&oritatis
viris, quos velOrdinis dignicas, vel antiquitatis prrerogatiua, vel ma¬
gnitudo meritorum pras nouella Societate noftra commendabat. Nec
veroleue Clementis VIII. iudicium videridebet, quo Societatem Bel-
gicam potiflimum idoncam cenfuit faera; in Batauiam expeditioni fufi
cipiendx, conferuandis Catholicorum reliquiis, Sc  ab errore in viam
hasreticis reducendis. Et quoniam ccepimus a faeris, poft fupremam
'vanorum  jjlam Tiaram par eft ad minores Infulas delabi. Gerardus Groesbe-
^ °F  quius Eburonum Antiftes, idemque de Purpuratorum Patrum Senatu,
Belgas Patres Louanio in ditionem fuam inuitare folitus, adeo praefen-
tium Iartabatur adfpedu, quafi non homines, fed hominum tutelares
Angelos accepiftet. Tum demum ponebat curas, quas pro Religionis
incolumitate maximas gerebat, fatis ei confultum arbitratus quamdiu
adeftent Patres. Nec maior Groesbequij, quam Roberti Bergenfis Sc
Georgij ab Auftria praecedendum Principum, de nobis fuit exiftima^
tio: quam Bergenfis tune maxime prodidit, cum res noftra Louanij
laboraret. Nam Sc  fuam de grauiftimis ac maiori Iudici reieruatis cri-
minibus abfoluendi poteftatem ita cum Adriano noftro communica-
uit, vt ad quos ille vellet, eamdem poftet extendere; Sc  aeri cenfura per-
ftringendos putauit, qui noftro’ Inftituto aduerfantes, exercendarum
fundionum libertatem eripere molirentur. De Lamino Torrentio quid

rum

Tama ]

i Praefu-

lum Anmcr- dicam, Antuerpienfium Antiftite vere magno, qui prrecipua Patrum
pienfium. no ft rorum v f us 0 p e ra, vltimis quatuor vitre fure annis fepties mille a
Fide alienatos Ecclefias conciliauit?

Quantum in eo Patronum haberet Societas, manifeftum fuit in
Louanienfis Collegij fundatione; quam ei diftuadendam quibus
nefcio rationibus Academia fufceperat. Ipfum iuuat audire Torren-
tium ex iis litteris, quas fuper hac re dedit Antuerpire ad Academi-
cos pridie Nonas Maij , anno fefquimillefimo nonagefimo quarto.
Efiftola Cum ab eo tempore, quo primum inftruffus litteris Louanij, alias quoque
Torlmij Trouincias accejji, ac tandem diuino fretus auxilio , m patriam reuerjks[um

incolu -

LIBER SEXTVS> SOCIETA 5  FLANDROBELGIGA. 883

mcoltimis ; mini magis defideraui qudm occafonem ahquam dari }  qtlo accepti me- ad Aca-
mor beneficija de Lomnio r Vicjffim bene mer en, atque anmu gratitudinern ali- demam
quarn ofiendere pojjem. Sticcejfit res non ommno infeliciter. Jpubd enim ex
pectdio bonejie par to juperfuit , id erigendo apud GPatres Societatu  I E s v Pbt-
lofophu Gymnafio ccepi impendcre, m magnum Academue rOeflra, Vt tnibi r vi-
fum efi, commodilrn (jfi bontm ; nibil cuipiam detrahens,fedfenb daiis operam- 3
'~vt toti corpon bene ejfet. Nam cum de Repubhcd in nomuerfum agitur, nori
tpnod fingulis  > fed quod in nJnmerfum profuturiim fit omnibus , confiderari
confueuit. «Accidit tamen , <~vti plerumqne fit m naturah quadamhominum ad
dijfentiendum inclinatione , njt noHnulli cx Facultate Artium , quam njocant,

Acnter fe opponerent. dico nonnullos, quia rnandatum de fe opponendo legitime
conceptum nullum haclenus njidi  ; fedepifiolam t ant urn  , qud me a pr op ofit o
deterrere, (efi aho inchnare conati funt. ad quam tum etfi modefiijfime, <&,njt
puto, non imprudenter rejjrondi ■, tih tamen pergunt obffiere, (čfi neficio quid
mohri, njt aucioritate Regij eiusque fbncilij impeditus , a fententid difcedam.

Jphiod njt Ubere dicam , ntdlo r vrnquam modo impetrabitur. Nemo enmquid
cui conferam mibi pr afer ib at , rerum mearum qui jim domirius . Sed ejficient
fortajfe lili fud mgratittidine aho me comiertam ■, qUod tamen non facile nequc
temere fiet. Upam Louanmm amo. Liberum čredo er it jan f/a Societatis no-
minis  1 £ s v bominibus benefacere, & apud eos nouum Plnlofopbue fen Gym-
nafium fen Seminar um engere : quo tametfi nemo, nifi Societati tam addiclus,
accejjent,fatis inde magnum comtnodum toti or bi fhnfliano accedet , (fr pr ši¬
fer t m Proumciis nojlris Belgicis  • quod quotidiana experientid iam fentimus,

& quafi mann tangimns. fihia ergo ifia itlmdia eH , rut tanti bom firuHum
non percipiant etiam aližj, qui ad Patres difcenda Philofophue caufid confiuere
(efi ipfi volunt  ? Bern? tej or, quodfi ahud occurnjfet confihum, quo Acade-
mia prodeffe plus potuijfem ,fecutus id fuijfem. Veritm fiepe (gfi multum cogi-
tanti nullum occurrit. tAhoqui,non ob fant ib h-s  quibufcumque Artium Faculta-
tis pri m legi h, docere pojfunt pradich Patres intra fepta fuorum Collegiorum ,
quidquid placuent, Infiituto Ordims fui non ccntrarium. An forte faeram
Tbeologiam docentes Loti unij d Pbilofopbid arcentur ? Ghsis ergo borum fefe
opponentium finis  ? nempe njt magnd cum inuidid mbil proficiant. nebi fi nund
mccum ornandit atque illuslranda ifii Academue ineumbere ruelint, Padagogiis
etiam fud prof ut ur um fit plur imuni. Jzhtidquidfit, Viri amphffimi, ab <equita-
te rueftrd impetratum cupio , njt , quoniarn FAlagifiratus atque adeo ciuitai
ifia tota meum confihum laudat atque approbat, atque, Vt pergam in propofito,
me rogat, 'V e dram quoque fententiam mibi declarare ne grauemini} idque eo
ardentius peto, quoa ex quorumdam htteris mtellexerm, non folum Artium
quam uocant Facultati propofitum noUrum difphcere, Ver um aliis quoquc
Prcfejforibus primanis. fiuod tametfi ita e fiet, eegre tamen defifierem ; difph-
ceret tamen ruebementer. G) ur um efi enim bornim ingenuo inuitis atque ingra-
tis benefacere : ego tamen nullam, nifi d folo Deo, arelgratiam Vel mcrcedeni
exsjecio] cuius etiam elementia, quantum pojfum, precibus njos commendans,
rvel tribus tantiim r verbis ad epiHolam bane meam refonfum exipecio.

Hačtenns Torrentius. in cuius erganos beneuolentiam fucceffiltevi-
dentur, qui fiicceflerc in Mitram, Ioannes Mirteus, & Ioannes Malde-
rus: quorumhic a Louanicn.fi Dodorum cathedra ad Antuerpienfem

T c t c t z  Praefu«

884 IMAGO PRIMI SiRCVLI SOC. IESV.

Prsefulum tranflatus, Societatem noftram perpetuo duorum ac viginti
annorum fpatio paternu m in morem adamauit. Ditujus etiam Iaco-
bus a Caffcro Epifcopus Ruraanundanus- quem ramen vi runa ex eadem
Academia nobis aduerfacumm timor erac , & quorumdarn non bene-
uolentium exfpebtatio. At iile cognita lemel peripcčtaque Societate
vfus eft pcr viginti feptern continuos annos, cum in ciuitate, tum fbris,
cx eaque perpetuum fibi Confefiarium voluit ( quod folenne habenc
Epifcoporum plerique) neque magnum aliquod negotium dne Patru m
confiho fentendaque tračlauit. V ir ipfe & longa adeo experientia cla-
rus, & ea dočhina quam olim Louanienfis Vniuerfitas venerata fuerat,
pro fuatamen modeftia & Societatis reftimatione frequens, etiam extre-
in a astate, pedes ad Collegium acceffic, aut controuerfiam Theo-
iogicam aut grauioris rei aliquid cum noilris communicaturus. De
Siluaduceniium Epifcopo Gisberto Mafio, cui fumma eloquentia Ci-
ceronis Belgici cognomentum peperit, dubitare neminem finunt qtuc
deillius Collegij originibus commemorata funt in loco. Quoties Ma-
fius colloquiis priuatis, quoties pubiicis pro concione fcrmombus, no-
ftrum Inftitutum, munia, vitam, morefc^ue ad ruborem Parnim, ad
annulorum dolorem, deprtedicauit ? Qup die Ignatij in Beatorum al¬
bum relati folennia Societas celebrabat, ipfe pera&o fplendide Sacrifi-
cio in cathedratn afcendens, ad pulcherrimam audientium coronam
pro fuafacundia adeo magnifice de Beati Patris deque Sociorum iau-
dibus verba fecit, vt impatiens tanti pneconis inuidia nonnullos in
ipfummetconcitarit Antillitem, aufos de fuperiore loco carpere, quae
illedixerat, argumcnti{que refellere: quibus mox fačti poenitentibus’
baud granate vir mitiffimus condonauit iniuriam . Nec a Mafij vefti-
giis fuccelfor Soefius, fupremi Parlamenti Mechlinienfis ante Senator,
defciuit, egregius & ipfe noftri Ordinis arfiimator. At Remigius Drui-
tius Brugenfium Epifcopus Societatem quanti faceret, non oblčurepro-
didit, cumin fummis Reip. anguftiis, negante Magiftratu parem fe
aleado Societatis Collegio, refpondit fe potius quam Collegium vrbe
ceffurum. Druitium adiuuabat Iacobus Pamelius tum Canonicus, ac
deinde Audomarenfium defignatus Antifles, prorfus vt ille Collegij
Rectorem, hic Procuratorem agere viderentur. Eadem Rodouanij erga
nos ftndia fuere. Mathias vero Lamberti, qui medius inter Rodoita-
nium Druitiumque Infulas geflit, morti iam proximus, quando fublu-
cente alterius vitre radio clarius apparet rerutn color, Sacerdotem no-
ftrnm ad fefe euocauit, cui omnes anteačtae vita: noxas aperuit, perpe-
tuamcjue Societati, quam adhuc male cognitam habuiffe fatebatur,
eleemofynam donauit. Eadem prope Caroli Mafij Gandaucnfium
Antiftitisfub extrema vita: tempora voxfuit, qua dolentis animi ien-
fum exprimebat de tam ferb cognita amataque Societate. Idem & voto
multis audienribusfemetobfl:rinxit, fiex morbo conuaIefceret,dotanda2
in ea vrbe Societatis. lam Martini Rithouij, Petri Simonis , Antonij
Hennin, Georgij Chamberlaini, Iprenfium Epifcoporum , quam pra:-
clara de nobis fuerit exiftimatio, beneficia qute contulere teftantur.
Prtefulum plures quamuis promptum habeam dicere, abftineo, ne tani

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 885

multorum commemoratione numerum videar exhaurire voluifTe. Vi-
uentiam quoque modeltia non exfpedat laudes ;  quas fi  nos nuncprše-
termittimus, inueniet tra&abitque poileritas.

Nune Abbacum ex maximo numero vnius dumtaxat fententiam,
quad ad fpecimen, proferamus. Ludouicus Blofius, vir maximi no-
minis, quid de nobis fen ti ret ipfe, quid alios fentire veliet 5  fepe q ui¬
dem , led tlim praecipue declarauit , cum ad Viglium Zuichemum,
Regij Senatus Praefidcm }  huiufcemodi litteras aliquando dedit.
Domine  , cum nuperrme tecum pranderern in tud adibus , de bornim biu
Societatd  I e s v mentio incidit, vt nofli, longo deinde duela fermone . jfu-
piebam fine tecum feorftm de id locpui, clariusque quidfentirem exponere  ; fed
quia nullam id agendi rdoneam opportunitatem naetus j um , mihi nune adte de
totded re fenbendum ejje ludicauu Domine, magna mihi pridem cum M.Adria¬
no Scbolajiicorum Societatd  IE s v Louanij A 1  rac pojit o, alidque ex eddem So-
cietate,familiaritas inter cedit. Vnde eumdem M.eAdrianum Ver um Dei jd-
mulum (gr amieum iudico. lllud <■vero hquido con fiat, eam Societatem, ueluti
pojlremum jacrorum hominum Ordinem, ad multorum falutem in Ecclefid diui-
nitus h d temponbm e x cit atam: licet plerique,non e uulgo folum, fedJ deri quo-
que bomines , atque adeo Tgligiofi, aut de eorum exijhmatione detrabant, aut
parum fane eorum caufsd uelint. Magna quidem certe &-illuflria p er eosin
Hi (jama, Luftamd, Itahdfndid, atque alibi ten ar um patranturd Deo. Ter-
honorifice de id mecum egit Nuntim Apoflohcus , cum Hal/as eumfalutatum
Vemjjern, magni'que eos fefacere oftendit, idque utfamiliariter Vterer borta-
tus ejl. Nec obfcurus efl fuclm, quem haElenm Louanij ediderunt . Gjuocl
plenius teftificaripotefl fancellarms DoElor Ruardus ,fummd uir prudentid
& reli o ione (gf fide. fjuidam tamen aut ueri ignorantid, aut animi male-
uolentid, quod ab illd recie fit (gf falutariter, in diuerfum interpret ant ur.
Sed conjueuerunt uidelicet res ifliufmodi ejfe principio ad multos muidiofa ;
quod & S■Francifci ac S fDominici Eamiha legimus euemffe. lllud mero bond
ac prudentibm probari vnice debet, quod non <~ut četen , anno Vno exacdo,
fedfeptmo demum aut ocfauo pofi, pubhce profitentur : qua res, multa qua
umeri pofent, auertit incommoda. Jjuod ad pnuilegia atvinet, quibus eos
Vontifex ornauit, funt illa omnino ifh Vocatiom necejfaria. 6 )uamquam <-verb
eaampliora fntilhs, qua antiqud Vontifcum legibus, ceterd Ordinibm collata
funt-, non funt tamen aut puhlica Ecclcfa quieti, aut recita difciplma contrana:
fed potim, fi res fud momentu redil expendatur, uirtuti, (gf ammorum

njtihtati,& commum bono maximc confentanea. Bini tam Tontifcesfibi inui-
cem in fummam illam digmtatem fuccedentes, hanc Societatem, matura babitd
deliberatione, confrmarunt: Prmcipes <~uerb Chrifhani plerique benigni/fimum
iampridem m eos animum accepere. G)uos fane njiros <~ut dignitate ac iudicio
prafantes, it a cuncla conflio gerent e s , qui tantd in re mhil naidijfe exifimet,
na eum d reoid ratione lapftm ludicem. ZJtinam <~vt in ceterd orbd Cbrijhani
Trouincid , it a in nofro quoque Helg: o aliqua eorum follegia inflituantur /
jd r vero  e>* ad T>ei cultum propagandam,  (§b ad ammarum falutem fulcien-
dam, confiderem njim babiturum ejfe longe maximam  . Sed i ~vereor ut ne
hcc Dei immortald munere needum digm fmus. Domine , f res it a ferret 3
ut eorum apud Cajarem, aut Beginam , aut certe in Conciho cauffa agitaretur,

T 1111 3 rem

Abhaium

teftimoma.

EpiftoU

ešibbatis

THofij.

T eftima-
nia Aea-
demico-
rum:
Rttardi
T app eri,

Teslimo-
nium Aca-
demu Lo-
uamenps.

§86 IMAGO PRIMI S1CVLI SOC. 1£$V.

rem tu qnidem , nuti ego exiftimo , Deo gr atam facies , f quam mmime eis
aduerfabere  . Dpon debet, qm r e Siam anmi confcientiam curat, acrms fefe
humfmodi conatibus opponere 3  ne pugnet cum Deo , pro quo fe pugnare ar bi*,
tret ur . N on funt dimna confiha humanis rationibm metienda, qu<x,omnem ex-
■ cedutrt rationem. H<ec te cupio, Domine, prono benignoque anirno accipere, qujt
<vniM njeritatis dimmque honoris fludio mpulfus , fcripfi  j precorque Deum
Optimum Maximum diu te mcolumem tueatur. Vale. 7>ruxellis.

Tuus humilis feruus

Ludouicus Blofius Abbas Lsttienfis.

Iuiiat boe loco etiam , quid Academici Dodores, iique prima au-
doritatis, lenferint, feftinanter attingere < Ruardum Tapperum Can-
cellarium dicerefolitum accepimus, cernioculis atcpie ipfts quoque tan¬
gi manibus , Societatem iugulandis hareticis j non ferto (quod nobis
ipfifacitint) Ted eruditione pietateque Chriftiana , diuinitns excitatam<
Nobilius qnoque teftimonium ded k excipiens folennem Adriani
profeflioncm , qnando inter alia docebat Societatem merito appeliari.
iandiflimo I e s v nomine , non, vt quidam peruerse dicunt, quafi alij
fint de Societate diaboli, fed quia Dominum Iesvm,  eiusque Apo-
ftolos, praftantiffimo iedatur modo : quippe qua non vni alicui chari-
tatis officio fc dedaf/ed plane omnibus, parata quemuis laborem, quod-
uis diferimen fubire, ac vitam ipfam pro diitina gloria & animarum fa-
late contemnere . Pradicabat deinde paupertatis noftra praftantiam,
quod Profeflis non modo nihil in commune poffidere, fed ne pro Sacri-
nciis quidem Sc  aliis minifteriis quidquam accipere fas lit: obedientiam
vero commendabat,quod ad quamcumque profedionem, fine adTur-
cas, fiue adlndos, nullo via folatio leic dcuoucant Profefti. Addebat,ni¬
hil Catholicae rei vel conferuanda, vel vbi collapfa eflet reftauranda,
accommodatius excogitari potrdile, quam tenera atatis per catechefin
& fcholas inftitutionem. Hinc denique conficiebat, nihil mirum vi¬
den,  ft talia munia prolitentibus muki farana inftindu exfifterent ad-
uerfarij: quamquam fe credere, plcrofque non malignitate, led ignoran¬
tih peccare; mox, vbi verum relciucrint, ftudia mutaturos. Tapperum
fecutus eft Adrianus Brouvvershauius Theologia Dodor,qui poft illam
{vti  fupra memini) in Adrianum excitatam tempeftatem, qua vir in-
nocens, propter candidati vnius fugam infaniente Magiftro, in carcerem
abreptuseft, arguebat parentes Prdfefforestjue, filiorum ac difcipulo-
rum fuorum ad nos acceffum iracundeferentes; teftatus, Inftitutum no-
ftram prorfus čile Apoftolicum , ad collapfam veterem ddčiplinam in
integrum reftituendam. Addebat, Patrem Adrianum acSocios efleraras
virtutis dodrin£cque viros adeoque vel Spiritui lando rehlrcre, vel cer-
te noftrum vica: genus ignorare, quiqui nobis aduerlarentur. Parentes
autem in graui errore verfari, quando hlios ab hoc vita genere abfterre-
rent,quos felices potius arbitrari adeo fortunata iorte deberent. Datum
etiam eft grauiftimum Societati teftimonium ab Academia Louanienft,
quo tempore apud Mariam Reginam ius incolendi Bclgij vrgebatur.
cum enim fliper re tanta iudicium Academia Regina flagitaiTet, reipon-
dere Dodores, InHitutum Societatis pimn (fr fanSium ejfe, & nihil in eitts

LIBER SEXTVS. SOČIETAS FLANDRO-BELGICA. gg/

pritulcgus, btillis , monbm conuerfatione inueniri , quod non expediens &

'vtile Jit toti Eccle/i£ } ac potiffmum Germanine Inferiori: Patres quoque noflros ,
magno adhuc fruclu , & optimo <vita exemplo , in ter  Christi fidcles
feijfe <-verfatos.

Reftant ex /acratis Deo viris Ordines Religiofi, quorum in Bclgio Teftimt-
exftac frequens & amplurn de Societate iudicium. Non enim, vt qui_ ma Rclt -
dam putant, & ftolidiflimus aliquis Batauorum famo/b nuper libello & to f orlim '
calumniatus eft, exofam illam habenc, aut habere poftunt $ quippe ex
cuius difciplina eorum non pauci hac State prodierint; led amore &
laudibus profequuntur; tametfi fingularium quandoqne perfonarum
zelus imprudentior occafionem hoftibus dedit, finiftre de mutuointer
nos affeda fufpicandi. Sed amentia eft paucorum culpa damnare vni-
ucrfos j quafi totum corpus vitio/um /it, fi qua pars digiti laboret. Ipris
certe quatuor Mendicantium Ordines in commune fanxerunt, ne cui
fuorum impune Societatem verbis obtcrere liceret. Pipinus quoque ex
Dominicana Familia vir magnus , & Archiepifcopi Mechlinienfts
Granuellani Vicarius, cum fuorum aliquos perperam imbutos audi/Tec
nonoptimede Societate loqui ; Et nos, inqait, viuamus Socij I e s v,
nequeillis P atribus obtrečte mus,quoru m veftigiis infiftere nobis eritvti-
que gloriofius. Et hsc quidem Ecclefis Principum ac Sacerdotuiruefti-
monia fuere, quibus ninilo inferiora Principum fscuii ac Magiftratuum
poflidemus.

Quis Philippi Regis eo nomine Secundi,cui tot Regna per tot annos Tesihm-
prudentiflime gubernata dedere nomen Sapientis, non folum honeftift nia  ‘ Pn ”-
fiina iudicia,fed & tanto digna Regeerga nos merita ignorat? liam quod TJrium:
initio difdicilius tardiusque Societatem in Belgium admifit, in hocquo-
quefuit prudens. Etenimneque illam tune fatis cognitam habebatip/e, Philippi
ic  parentis fui Caroli Imperatoris atque amitas Maris Regin s qua
nefcio finiftra opinione, a maleuolis ingenerata, prsoccupatorum prs-
iudicio mouebatur 5 &, quod erat caput, deterrebatur magnorum viro-
rum confiliis, diflfuadentium in tanta veterum Ordinum Religioforum
copia admiflionem noui. At vbi Petrus Ribadeneira* praeter Igilatij lit-
teras,etiam a Ferdinando Romanorum Rege commendatitias reprs-
fentauit, quibus ille praeftantiflimus Imperator teftabatur Sociorum fe/e
operam ad exftirpandas lisrefes in primis vtilem in fua Germania ex-
pertum, haud dubie talem & in Bclgio futuram; continud Pbilippus
Rex in vitam ac mania noftra diligenter in/pexit, laudatiflimaque 01^
nia comperiens, emn in Patres accepit animum, qucm , me tacente, tot
Collegiorum fundamina loquuntur. Promouit liane Regis beueuo- Mtx*ndri
lentiam Dux Parmenfis , hauftoa matre Margareta Auftriaca in nos l l itcu

. • r f r  J Purmcn-

amore, quemeximium iemperque crelcentem exercere numquam de- j is:

ftitit. Prster alia id Regi audor fuit,magnis vt vrbibus imponerentur

Patres, teftatus ad retinendos in Regis fide Belgas Socictatis Collegia

plus quam caftella valitura. Itaque &c  Traiedo ad Mo/am & Ipris

Flandrorum recuperatis, cum in p cenam arces prsfidiarias imperarepof-

fet, eas fedixit in Societatis I e s v domicilia commutare. At Ernefti

Archiducis quanta erant futura de nobis merita, fi non mors imma-

tura

c Alberti
& IfabelL
zA rfhi-
ducum.

Epijiola
zArchtdu
c is Leopol¬
di ehd zAl-
bertum.

Refponfitr,
Princip is
e Alberti.

P.BŠuerusin
Orationefu-
nebri Archi-
ducis Alber¬
ti.

Ferdinan¬
di Princi-
pis Gardt-
nalis in So¬
cietatem
benenolen-

§88 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. IESV.

tura inuidifTet! Parentem inillo Socictas amifit, led recepit in Alberto:
cui Principi, eiusque coniugi Sereniflimte Ifabellae, quanto in pretio &
amore fuerit Societas, haud facile dixerim. Illorum fauore in eam mo-
lem Prouincia Bclgica iam Iiirrexerat, vt magnitudine fua quodammo-
do laboraret. De partienda agitabatur: quo tempore Leopoldus Au-
ftriacus Archidux, nollris lxtus inerementis, ad Albertum litteras dedit,
quarum aliqua pars hxc  erat : <J Magnam animo ruoluptatem capio , c um
' ex op tim is ajiris intelhgo , tantmn m dies imentutis (fr ingemorum dele Vi um
\ad  Christi  (igna fub hums Societatis auficiis in Belgio 'Vejlro conuo-
lare, njt njna Tirocinij domus tet faera mditue contubernahbus minime fuffi-
ciat.  Deinde Societatem obmxe commendans, inter caulTas hanc quo-
que ponit, quod cuique (it exploratijfmum  , ficubi diBa Societas toto orbe
fhriflmno liberam fua murna obeundi ftcultatem adepta eji , ibidern femper
eApoBolicam Videm miriš accejfiombus amphficatam fuiffe  ; contrd  <- vero , eos
qui eamdem aut occultis eumeulis fubruere , aut aperto Marte fuis finibus ex-
turbare funt conati, incomparabih rerum fuarum  , ac prafrtim Orthodoxee Vi¬
dei diipendio , temeritatisfuapoenas luijje.  Hac & plura Leopoldus. Qua:
Alberto Principi tantopere probabantur, vt tale de nobis rerponfum
r daret: Sane certum e H , Societatem illam Ecclefa Dei & noflrce ‘Rehgioni
raere (fatholica^non labonbus , non <-vitee parcendo 3 prodeffe quamplurimum y &
eamdem quaquauerfum toto terrarum orbe propagare & reflaurare . G)uapro-
pter eequum efl> ut eiufdem Societatis obfequia agnofcant omnes Vrincipes &
populi Catholici. quidem haBenus e d de c aufs d Societatem hanc fngula-
nter commendatam habmmus , (fr in pofierum , quidquid ad eius tutelam
inerementa poterimusfibenter impendemus: nec ojfcio noBro pro <~uinbus vm-
quam deerimus, dabimusque operam fedulo, njt eadem Societas (elftudmis
njeftra tam amied & fida commendatione , quandocumque fefe obtulent occafo }
perjruatur . Nec vero magnificentius promifit patrocinium fuum Al-
bertus,quam prasftitit. Vt enim Collegiorum pleraque taceam, de
Rumnundano certe fufcepta fingulari cura,ad Hermannum Comitem
Bergen fem Geldrise prouincia: Prasfedum ita fcripbt aliquando: Ne-
gotium illud mihi admodum cordi e(l , ob fruBum eximium qui inde diumd
epitulante gratid e x(j) e Bat tir  , fgillatim ob bonam iuuentutis infhtutionem
hoece tempore tot hčerefibus deprauato : quem fruBum non foliim Ruramunda
mea^fed (fr omnes alta ciuitates r vicin<e )  & in primis Venlona , <~utpote pro-
xima maxime'quepopulojd, participabit.  Ifabella quoque Archidux,Alber¬
to iam vita fundo , datis ad Ruraemundanum Antiftitem litteris,
Oculatus es teftis , inquit, magni fruBus quem fecerunt & faciunt Batres
Societatis.  Sexcenta funt, quibus par illud optimorum coniugum ac
Principum exprelsere inexhauftam Sene de nobis merendi voluntatem.
Sane Albertum, Principatus lui tempore, adeo munifieum lenfimus, vt
quas in Societatem Belgicam erogauit eleemofynas, centum millium
ducatorum pretium asquafle, aut etiam fuperaiTe fateamur. Iam Ferdi¬
nandi Principis Cardinalis magna teftimonia, partim expre(fa litteris
ad fratrem Philippum Regem datis, partim habito ad fuos Proceres ac
Tribunos fermone , non ignota habent Belga: ; & longa nimium Cit
commemoratio fedantibus breuitatem. Sed poft Auftriacum fangui-

LIBER SEXTVS. SOČIETAS FLANDRO-BELGICA. 889

nem non cacendus Ludouicus Requefenius$ quondam Belgij Guberna¬
tor ; non Fontanus Comes, qui ab Ernefti Arcbiducis obitu ad Alberti
aufpicia tenuit Interregnuirqnon Francifcus Mendoza Admiralius Ara-
goniae, qui, Alberto in Hifpaniam quaetendas coniugi Ifabellae profecto,
armorum geffit praefečturam; non Ambrofius SpinolaMarchio, militiaz
Regiaz term mariqne Imperator 5 non denique alter Marchio Aytonar,
qui, poft Ifabellam Archiducem mortalibus ereptam, difficillimis Reip.
temporibus clauum tenuit,potent.iffimos fregit lioftes, inteftinam perfi-
diam prudentia detexit, celeritate fuperauit : quibus rebus tam breui
geftis, rnerito apud Belgas feruataz patrih decus & immortale nomen
inuenit. Hi tales viri amorem Societatis palam profeffi 5  de ea & loque-
bantur pro fuo animi fenfu magnifice, & plurimnm habebant honoris;

& quidquid poterant bcneficiorum, ftudiose conferebant. Et Marchio- Marchio*
nis quidem Aytonaz animus erga Patres noftros (efe in caftris prazcipue
prodidit. Capto Schenckiano, in nofocomium ingredi parantem mo-
nebat Sacerdos nofter & loči anguftias elTe, & graueolentiam periculo-
fam;adeoque difliiadebat irigreffum: cui ille, Nihilo, inquit, meliorem
me duco Societatis Patre; tu qub intrare non times j cur ego timeam?

Sub belli temporanon prius de milite J quam de fecuturis militem Patri- •
bus cogitabat, profperum fibi Marcem promittens, fi a diuinomm cura
aufpicaretun

Quod fi nune ad Togam conuertar, non deerunt prseclara iudicia^ Tepimo -
quaz vel Arcanus Regis Senatus, vel magnum, quod vocant, Parlamen- nta To l ii ~
tum, vel fingula Prouinciarum Concilia, vel denique vrbium Magiftra-
tus tulere. Vnius mihi fufficere podit aučloritas Gulielmi Pamelij
Praz/idis: quem, cum Parmenfi Duce, in ornandam qua fauore qua
munere Societatem confpirade diceres. adeo de nobiš bene merendi affi-
duo ftudio & quadam velut contentione certabant, niii quod Dux, vti
plus poterat , ita plus merebatur. Percrebiterat Gandaui nefcio qua:
auc vnde nata opinio, periculum efle ne Claudius Generalis eMiflione
Gandauenfi euocaret Patres. Perculit fcilicet is nuntius Senatores , &
omnium ftudia ad occurrendum excitauit.Itaque datis communi nomi-
ne litteris, obnixe Claudium orauere per  IesvChristi  Jangutnem
(ipfbrum hazc verba funt)  ne Societatis Mijjionem retiocari pateretur  ; fed
tontra, iuberet eam confirman  , ad emolumentum fpirituale boHorumque ciuium
confolationem.  Fatebantur enim , Patres adfe mijfos magno totim ciuitatis
commodo ita defudare in conuellenda hcereticorum prauitate , ac Catholica ret
dignitate refiituendd , <~vt Scclefia Dei magnum in dies fentiret inerementum.

Chiid illa variorum Magjftratuum publicis exprefl'a litteris teflimonia? v  ar m um
Kot um facimus , Societatis Patres in hac no sir a ciuitate jingulari zelo  , pietate, *-Magi-
doFtrind ac modeflia muentutem excolere , nec minus ad ornnem njirtutem a t-d ratmm >
que honeHatem quam ad eruditionem inf or mar e . Et alibi: Tefiamur , hanc
‘-urbem hominum Societatis induBrid ex mera nocle , in qud ipji eam deprehen-
derant, in lucern reuocatam.  Item alibi : Fatemur, “Patres Societatis  1  e  s V
ad mBaurandam hic Orthodoxam  e> Catholicam Fidem , ad acuendam pieta -
tem , adpromouenda litterarum fludia, ad bonos & Chrifiianos moreš inducen-
dos , magno nufui adeoque necejfariosfuijfe  .• Id genus muka noftris in ma-

VvvvV  nibu$ 1

Litterato-

rum>

U&rttico-

rum.

Cofterus in
tefutacione
iudicij Hol-
landici ad-
ucrfus Pan-
niiun.

Cofterus
i' idem.

89č>  tu  AGO PRIMI Š^CVLl SOC. IESV.

nibus verfantur; quae proferre omnia miiiime opportunum feftinanti:
de vrbetamen Siluaducenfi, vnde iam diu cum ipsa Religione exfula-
mus, hoc nominatim dicere 11611 prastermittam 4  Padis cum Batauo
legibus deditionisj Senatus,vt erat egregie Catholicus, in curiam conue-
nit pridie quim vidor hoftis intraret, interque mutuos complexus ac
lacrymas vitro abiit Magiftratu : pro adu tamen poftremo ftatuit,vt
ad Societatis Gollegium pergerent vterque Conful, Sc  pritnarius Sena¬
tor, aduri ampliflimis verbis puhlico vrbis nomine fblennes gratias de
obfequio ciuibus quoad lieuerat impeiifo. nimirum hasc vna illos cura
folicitos habebat extremo illo publicit calamitatis tempore , cetera
fecuros.

Te quoquej magiie Lipfi, Sc  litteratorum prime, in teftium meorum
numero ponete non grauabor. Fatetur is de fe, pofteaquam Humanio-
ribus ftudiis ipsaque Philofophia imbutus effet a noftris, etiam So-
cietati dare nomen voluifle, atque omnino fuifledaturum, fi cum bo¬
na parentum gratia licuiflet; pet quos tametfi impeditus fuit, quo mi¬
nus amplederetur probatiffimum fibi vitas noftra: genus , non ceffauit
tamen vmquam depraedicare verbis }  Sc omili honoris fignificatione
venerari,

Hadenus a laudatis viris laudata Societas. quidni Sc ab ipfis Cal-
uino-Batauis arceffamus aliquid laudis ? liec enim vila virtutis certior
eft,quam ab hofte commcndatio. Verum qux laus ab hereticis fperanda,
quibus iuratum,probris & maledidis inceflerc Societatem,eamdemque,
fi poflint, funditus euertere? At enim hasc ipfa noftra laus eft,qua prasci-
pub gloriamur j huiic honorem maximum ducimus, ab hasrefi menda-
ciis traduci, profeindi conuitiis, ad carceres, ad tormenta, ad nečem
quasri. Bezafecundus a Caluino Geneuenfis Ecclefias fundator, audi-
tus eft aliquando dicere, tum demum fe ac fuos Gallia potituros , vbi
Reginam matrem cum filio Rege (is Carolus Nonus fuit) omnique
Regia prole, iugulaflent. Didum nefarium, Sc  in ipfo audore iugulan-
dum; fed interea Valefiano fanguini honorifieum, in quo vno Catholi-
cx  Religionis columen verfari hoftis ipfe fateretur. Noliroruitl Caluino-
Batauorum haud abfimilis eft philofophandi ratio: ftanfibusin Belgio
Iefuitis ftare non poteft hasrefis, nedum dominari j proinde illi iugulan-
di. Ferox illa quidem Sc  barbara argumentatio, nobis interim gloriofa.
Quis Batauics geiitis odia in Hifpanos ignorat ? plufquam Vatiniana
funt. ac nihilominus profitentur hasretici malle fe quotquot Belgium
habet Hifpanos, quam bis fenos dumtaxat Iefuitas. adeo p ras tot arma-
torum eorumcjue Hifpanorum millibus tam« paucorum inermium Ie-
fuitarum terror,& ex terrore odium,hasreticos animos occupauit.Quid?
illud parumne Societati honorifieum , quod Religionem Catholicam
faspe quidem Romanam, fxpius tamen Iefiiiticam appellent ? probrum
nobis dicere fe putant, &prasconium dicunt 5 quale fi nobis tribuamus
ipfi, merito intolerabilis arrogantias arguamur . Finis fit; nec enim
oftentationis teftimonia quasrimus, fed neceflitatis : quantum fcilicet
fatis eft ad Ordinis noftri famarn, qua prascipue pendet quasftus anima-
rum. Itaque nemo fapiens hanc feriptionem, faftum noftrumfuper-

biamque

LIBER SEKTVS. SOCIETAS FLANBROBELGICA.* 891

biamque interpretabitur, fed aliena; jfalutis ftudium: cui noftra fi  pro-
defle poftit infamia, non fubterfugimus profedo (ita nos Dens amet)
quin ftulti, quin fcelerati habeamur, dummodo & ablit oftenfa Numb
ms, neque nos animorum noftrorum confcientia condcmnct.

Manc qmnmm ad meta* permnimm, Sr poštremm hd-
Twm facularmm ludomm ačlm (rjltimm incjnam hmm Ope-
vis Liber) Llmdro-Belgka mftv& obtigit\non decet eamrelicfaiš
ant gratitudine ant njrbanitate ejfe wferiorem\ Srfpečtatores,
ejttontm omlos tamdiu detmuit , abftpm mifiilibm alitpnot ant
apophoretd dimittere. Itatpne h&c pmca e litterario pena de*
prompta fnbiieimns .

EXERCITATIO ORATORIA.

ORATIO PRI M A

Lnchariftica  Phil ippo  IV. Hifpaniamm Indiammfc
Regi , (§- 'rvnmrfa  Do M v i AvsTRiACJEpro  defensd
Rdigiom r Sr admijšd in Belgmm Societate.

\  I beneftcia conferentis animus, magis quam res ipfar,

: ponderandus eft - y  & nonnumquam fumma nos deuin-'
dos gratia credimus, quod rem, ceteroqui exiguam, a
voluntate non exigua profedam intelligitnus; in ipfo
1  limine hareo^hilippe Rex CatKolice, videocjue, quein
i inftituere orationis curfum parabam,minime ad exicum
mepolie perducere . Volebam enim tibi , maioribusque tuis , Au-
ftriacis Principibus, non referre (quod neque vedra munificentia, ne-
que facultas noftra permitrit) fed, quatenus verbis a(Tequi valerem, gra-
tias agere, quod& Socios illi fingulari fauore in Belgium admifident,
tuque in hodiernum diem magno patrocinio tuo vereque Regia pro-
tedione fouilles. Quod quidem beneficium cum tantum tamque mul-
tiplex in le effe confpicerem, vt quibus gratx mentis fignificationibus a
me explicari poflet, vix intelligerem; tum certe ft amini vnde prouenic
confideranda eft amplitudo- plane imparem me lenrio, quirem tantam
tamque auguftam non dico meritis efferam laudibus, led vel nuda nar-
ratione proponam. Profeda hasc enim omnia funt a propria illa Au- r dL fuml
ftriacorum pietate, & Chriftianae Religionis conleruandse promouen- m.iUw,de-
drecjue incensa cu pidi tare, quam neque vllius eloquentia enarrare, neque f endere  &
ingenium valeat comprehendere. Eft illud iam commune orbis iudi- ^cathoiH*
dum, cui libenrer aflentior, Auftriacae ftirpis eiufmodi efte decora, vt cam %eiu

Vyvyv  i gene- i lonem: .

892 I M A G O PRIMI S&CVLl  SOC. IESV.

generis claritate, potenti® magnitudine, opum vi, Imperij vigore, am-
plitudine, maiellate , cedat omnino nulli. Sed funt alia auguiliora.
Nam externas illas laudes verbis extenuatas folent quidam vel natur®
tribuere, vel fortun®, vt nemo vnus fibi proprias exillimare pofht. At
vero ea gloria, quam ex Religioms promouend® lludio confeciiti funt
Auflriaci, ita gaudent finguli, vt vniuerfis niliil detrahant j ita vniuerfi,
vt propriam lingulis relinquant: neque in huius lefe laudis partem aut
V (or»°m}l  narunE  autfortun® nomen infinuat. Nimirum hocdecus illudell exj-
lidtM&  mium ac vere diuinam, cui omnia non modo cedant necefle dl, verum
magmtH-  ecjam a quo, tamquam perenni felicitatis fonte, omnia in liane Doinum
do '  profečla funt, hodiequeproficifcuntur.

Rudolfom  Rudolpho I. (vt antiqua Aullriacorum decora recenreamus) quid
'Turnus  aliud Imperium peperit, quam ver® cultns Religionis ? quid aliud tot
ddnde nepotibus tradidit, vt iam duodecim,quos prifca illa Roma cele-
Rehgione,  brat Imperatores, ab vnaDomo Auflriaca fuperentur? Quid Ferdinan-
& Ferdi-  do II. oculis quidem noflris nuper erepto , at cuius virtutis fpecies in
nandus ji . animis etiamnum viuit, viuetque in omnem pofleritatem, quid aliud
Imperij coronam contulit primum , quid deinde feruauit aduerfiis tot
inimicortrm validiffimos conatus, quid aliud demiim Ferdinando filio
Romanorum Regi tradendum reliquit? Namquot, Deus immortalis!
religiofiffimus C®far hollium potentidimorum infultibus dl impeti-
ijui&mi-  tu s ? quotfruftra impetitus? Quid autem dico fruflra ? crdčitabho-
rabiiiter  ftium teliš Maiellas nixa Religione; dlque illud certiffimum iuflifTi-
r «duer%  mum que Adern® Mentis decretum, vni pietati lačnimi hoc Imperium
m ho sle s:  debeti, nullis hominum machinationibus auferendum, fednouis fem-
per vičtoriarum titulis illuftrandum. Liceat liic mihi pr®terire,quod ta¬
ni en celebrari maxime dignum , quam fingulari ac certa Dei, fiiam in
Ferdinando caufTam protegcntis,ope feptem ipfos hoflium exercitus, n is
hil pr®ter Imperij minam molientes , fiia pietarc fregerit: pietate, in-
quam, lua, nifi Auftriacam dicere malimus; neque enim armis militum
aduerfus  ^ vmquam poterat. Educebat inita conlpiratione Otromannicas Ga-
Palati-  bor Betlinus, Protdlantium copias Iagerendorfius, Hungarus Palati-;
mmaltof,  n ides Hungaricas, Caluinianas Palatinus &rebelles Bohemi® Ordines
Tatos°” m ~  in Bohemia;mPalatinatu aliam manum D ur l ac h i u s, B ru n fuico- Halbef-t
lladicnfis aliam, aliam Mansfeldius trahebat. Angebatur optimus C®->
far non amittendi diadematis , fed Religionis opprimend® metu ; pro
cuius conferuatione amplificationeque caput finim vitro deuouebat, ad-
, mirabili & vix polleris credenda voce, Si mea, inquiens, morte poflim
promouere Catholicam Religionem , oro Deum vt publice coram toto
mundo ab infami carnifice capite pleclar. Itaque non Imperij, ac ne vi-
t® quidem feruand® cura tangebatur, fed Eccldi® perhorrefcebac mi¬
ri as : iamque Regnis fiiis exutus , vnius vix Vienn® moenibus defen-
debatur. Adfuit ramen hifce in angufliis, qu® numquam abefl, augu-
ftiirs notari folita auxiliaris Dei manus : & hoflibus propria ditione,
(quod merebantur) exutis,magnum inde rebus Auflriacis inerementum
dedit, vnde humana opinione certum timebatur exitium. Rurfus quid
non Imperij vaflator Suecus,quid non domdlicus hoflis Valfldnius,in

vnius

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 893

•vnius Domus le m p er pisc , lemper inmčla:, excidium machinati ? Ec
q uide m vičtoriis iam feroces Caefarianis inlultabant ; cinn ecce tibi
inlpefata ex clade falus Auftriacis, hoftibus in vičtoria principium rui-
na. Cadiis eft s  qua manu nelcio (ea arbittor, qux pietarem lemper pro-
tegit) ille gralfator, victorcjue laurum luo fanguine cruentauit, Auftria-
cam purpuram reddidit illuftriorem. Nec meliori vlus eft fortuna,
quem m Mechleburgi Fridlandia:que Ducem Cadar elegerat ; nimia
vero atnbitio in peruerla confilia pellexerat; eadetn die languini fuo
immerlus iacuit, qua Caefarem lolio excurbare fe pode crediderat Tam
atroci femel iterumque perlunčtus tempeftatc Ferdinandus, nouadein-
eeps lerenitatis luce relplenduit, magnisque aučtus vi&orijs Romanum
Imperium filio fuo, iildem quibus iple tenuerat artibus, pietate,inquam,
cultuque Religionis tradidit gubernandum. Habuit hunc virtutum lua-
mm ftučhim in terris fane vberrimum Auguftilfimus parens tuus,
Ferdinande Gaelar, quod te Ipečtarit Sceptri fuccefTorem j habetque in
cadis nune eciam vberiorem. Tu vero perge quam fimillimus imperare,
& ( quod facis) haneticorum perfequi reliquias, memor eius quod ad
Norlingam fuliirus perduelles fapientilfime pronuntiare auditus es,
Religionem Cacholicam non tui modo, Ted Regnorum omnium ede
fundamentum. Quam lententiamte dignam, baud abfimili excepic
qui tecum vincebat Ferdinandus Infans Cardinalis, Belgarum columen,
ciun a belli Ducibus interrogatus quid ita fecurus animi & fiduciae ple-
nus in pradij pericula fe inferret ? haud animose magis quam pie re-
Ipondit, quia res agitur Catholicse Religionis. O prazclaram vtriulque
Ferdinandi vocem, qux fatis ipfa per fe loquitur, cuiufnam languinis
fuerint Principes qui eam protulerunt! Eterit qui dubitet, quod iplos
Caefares lentire videat, atque ita len tire, vt iniuriam fibi nominicjueliio,
fi  quis aliter iudicet, inferri grauilfimam interpretentur ? Nam quid
ego Iiic Albertum proferam , Archiducem noftrum, cui eximia pietas
Pij Principis cognomentum dedič ? bis illi ab Elečtoribus delatum Ici-
mus Imperium: quorliim amabo te ? qua rurliis de caulsa non fufcepit?
Auftriaca pietas,vt ofterretur, meruerat; eadem, vtrepudiaret, perfualit,
exemplo haclenus tam inulitato , vt iure quis ambigat, Albertone lit
gloriofius reiecilTe oblatum, an Carolo V. fulčeptum geftumque abdi-
cafle. Sed habeat laic laudem liram, liabeat & ilie ; qua certe maiori
vterque dignus eft quam vt nos conftituere valeamus: atque illud inte-
rim conficiamus, non alia manu, quam Religionis, Auftriaco vertici
vel oblatam vel impofitam fuifle Romani Imperij coronam . Quid
Burgundia: infignia, Hifpaniarque fceptrum, atque in hoc vno alia in-
numera , quid tandem in Auftriacam Dornurn deportauit? Maximilia-
ni I. virtus Burgundiam merebatur; obtinuit cum Maria Caroli Pugna-
cis filia , paternarum ditionum vnica herede. Philippus I. dignus ha-
bitus eft cui Caftellse Regnum vxor afterret in dotem 5 etiam apud Ara-
gones regnaturus, nifi ante Ferdinandum Ibcerum immature rnorere-
tur. De Carolo V. Philippi filio quid dicarn ? vnum fuifle illum veluc
cado milliim , qui Religionem acerrime propugnans, paterni aui Im¬
perium maternis iungeret Regnis ?  At iftud minime nouurn eft Au-

Vvvvv  ; ftriacas

adaerfm

Snecum 3

aduerfus
Fridlan -
dum:

& filio tra¬
didit.

Pr a clara
vox Ferdi¬
nandi 111.

& Ferdi¬
nandi In-
fan tii Car¬
dinal k.

zsflbertHi
Pius Bel -
gard Prin -
ceps Impe-
rinm bis
oblatd bie
repadta -

uit.

Auslriaci

diam mo¬
nter um
"Fjhgione,

& Regnum
Hifpamet t

& nouum
Otbern,

& Lujita-
.ttiam In-
dtatfae.

Exempta
cA ufiria-
ea pietati*.

Qmt Epi «

fcopatus,

Monafte-

'ria,&c.

fmtdarmt.

894 IMAGO PRIMIS£CVLI SOC.IESV.

ftnacae potentia: incrementum. Dicamne, ab vno illo in EuropS atque
Africa tot Duces, Principes , Reges fuperatos, captos ? dicam Prouin-
cias vel adiedas Auftriacorum ditioni vel reftitutas? Eftingens illaqui-
dem, & vix maximis Imperatoribus concelTa gloria, Ted tamen infra Ga¬
rcii fortunam. Debebatur eius vircuci ac Rcligionis propagandne rtu-
dio Americanouus Orbis: hic prouincias formauit nouas,hic noua Re-
gna conftituit, noua Imperia comparauit; vc non immerito grauiflimi
audores Orbem illum indigitent Carolinum. Tantae tamque late dit-
fufe dominationi aliquid adijci polfe exiftimabimus ? Si quo vlterius
progrediatur babeat Auftriaca pietas, habet profedo diuina largitas
quod apponat. Philippus II. Caroli fililis, idemque gloriofe memo-
ria: auus tuus , Philippe Rex Catholice , acceptam a patre tot Re-
gnorum hereditatem quantopere amplificauit folius merito Religio-
nis, folius frudu pictatis ? Taceo Mauritanine, Adhiopite, Arabia?,
Perfidis littora portusque; praetermitto Carmaniam,Indiamque;nihil de
aurea Cherfonefo loquorj prastereo infulas innumerabiles: Regna fane,
quo nihil dici poteft magnificentius, Regna, inquam, quinquaginta
tria vel tributaria fufcepit vel penitus fubada: &, quod eft caput, nobi-
lifsima accefsitLufitania. quo vno in Regnoaditum eft quidquid tot
bellis per quingentos propemodum annos inuidus Lufitanorum ani-
mus & arina pepererant.Hnec tanta tamque auguftaillius Domus incre-
menta ex vno Religionis tuendne propagandaraue ftudio prouenifle qui
videat,quis non ex animo gratuletur? quis illud non diuinum plane
exiftimet, maiusque quam vt afe digne fperet pofte depnedicari? Ha-
buerunt quidem fortitudinem Auftriaci Principes, habuerunt pruden-
tiam militarem, aliascjue bellicorum Dncum virtutes, quibus&ma-
gna fufcipere, & gloriofa peragere potuerunt; fed illas ipfas non aliun-
de frbi venifte quam ex pietate , bonorum omnium perenni fcaturigi-
ne, fatentur. Quas illorum pietas quam fe longe lateque proferat, &
quantum illi debeat orbis Chriftianus, quamquam diximus ante non-
nulla,&ex tot tantisque frudibus haud difficulter col ligi poteft; intel-
ligere tamen penitius qui volet, relegat ille Auftriaci fanguinis primor-
dia , & orbis vniuerfi fpatia pcruagetur 5 reperiet profedo vbique gen-
tium,vbique terrarum amplifsima huius Familiae merita. lam tu m
plim Carolo V. imperante,folum Mexicanum (quod vnum eftex odo
& decem America: Regnis) odoginta numerabat Monafteria. quot
nuncaccefsifle credimus, vtroque tranfmarino tradu qui Auftriaco pa-
retlmperio? quot vbique dotata Sacerdotia? quot conftituta Canonico-
rum Collegia? vt de fcholis, de Seminariis, Academiis, vt de xenodo-
chiis, pauperum receptaculis, infantium domibus,nihil loquar; in ibla
Occidentis India facrorum Prartiilum fundata Sacerdotia amplifsima
ditilsimaque omnino qnadraginta, fatis luculentum exhibere mihi vi-
dentur Catholicae Auftriacneque pietatis teftimonium. Quid fiiam eo-
rum,qui ex hoc orbe in illas terras Religionis promoucndas caufsd ex
omni Ordine dcftinantur; fi eorum,qui poftquam aduenerunt copiosd
illic aluntur, inirenumerum contendam, cuius vmquam eloquentia
referendne gratias par erit ? Fuic ciim e Sociis amplius centum vna clalfc

tranfmit-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 895

tranfmitti; fuit,cum amplias quinquaginta ducatoram millia, Philippe
Rex, vno anno in hunc vfum nnmerari iuberes. At quantulum iftud
eft ad ea qux in alios quotannis Religiofos Ordines 3 in alios per vni- exp;iidat,
uerfatn illam plagam Euangelij difleminatores liberalifiime profundis?
ad quadringenta ducatoram millia in facra: Legis praseones, ad Philip
pinas, quas pars nec urnima eft nec praecipua, tranfuehendos, iamdu- rosdeftr*-
dum eftquod fuppeditafti. Sentis nimirum, fentis id ipfum, Rex Ca - tur '
tholice, quod Philippum Prudenteni, auum tuum &: fenfille, & de Prac i ara
ingenita illius terrx inopia male ominantibus refpondifte aecepimus, vox Phi-
nuilos jfumptus in Chriltiano proferendo nomine vel graues cenferi
debere, vel vanos$ neque Indiarum tantum, fed & Hifpania: thefauros
Vel in vnius ara:, vel in vnius hominis Chtiftiani conferuationem bene
acprudenter effundi. Dičtum hercule Regium, Catholicum, Auftria-
cum , & quod omnem fauorem gratique animi teftificationem ab ho-
minibus, ac pa:ne dixerim a Deo, extorqiieat / quod quam non verbis
tantum, fed Sc  auito exemplo reipsa prasftes , ciim earumdem infula-
rum, tum exterorum Iaponias, China:, aliorumcjue Regnorum per ido-
neos Sacerdotes procuranda falute fatis fuperque declaras. Et quoniam Qtimto-
aliena Regna nominauimusj fi remota illa relmquentes, ad Europam P ne _ Re £ es
noftram conuertamur, quid magis Auftriacam Catholicorum P v egum catMici'
commendat pietatem , quam tot iam annis contra Imperij dicam an ReUgionm
Ecclefia: hoftes vi auroque fuftentata in Germania belia ? tot inftituta p romoue ~
Anglorum,Hibernorum, Scotorumque per diuerfas Prouincias Colle- Naropa,
gia, Seminaria, Coenobia? Non ego hic fingula reeenfebo, ac ne de Hi-
Ipamis quidem agairg peruulgata iam illa funt, Sc  me Belgium meum pr&fertim
iam diu vocat, in quo vno omnem Catholica: rei tuenda: curam Sc mBel & l0 ‘
ftudium expreffitfe adhuc videntut Reges Gatholici, memores, &
genus fe in.de ducere, nec ignari nullum fe Belgis fuis maius pra:-
ftare pode beneficium, quam feruata: Religionis. Quid enim ? p ras¬
ter veteres Antiftitum fedes noux quatuordecim erečtas fundatxque: Eo p e
recepta continuo promulgataque per Belgium, contempto rebellio- cjuattior-
nis periculo, Concilij Tridentini pladita : tot eredta nuperrime Re- nom
ligiofis ex omni gente Familiis, atque huic etiam minima: Societa-
ti noftra: domicilia, an non fatis loquuntur nihil pra:termiflurh quod
ad Belgarum animos in auita veraque fide retinendos pertineret ?

Iam ad coercendam delendamque hxrefeos prauitatem , qui fum p tu s, & y e n dtri
qui labor magnus vifus cft per hxc bella, qux, nifi Religionis caufla harencos
ageretur, tefteSixto V. Pontifice, iam dudum nulla efferit in Belgio ?£ dia >
centum Sc  odoginta auri milliones ante annum hnius fxculi fextum max1M0
decimum in bello Belgico, verius dicalli Catholico, confumptos fcri- argtmi &
bebat ipfe ad Paulum V. Papam Philippus III. pientiflimus idcmqueh* w <?*‘"* f
fortunatiflimus pater tuus, MagneRex; vt omittam impenfas iam inde r
inhodiernum diem fadas. Sed nimirum vniuerfas Indiarum diuitias
prodigere, Hifpaniam mam opibus virisejue nudare potes-, haereticis
non refiftere, Religionem non defendere non pores. Atque hoc eft vo-
tum illud, quod te, exemplo Regibus omnibus imitando, quotidic
Deofacere intelleximus: hoc eft quod,obftupefcentibus quotquot efa-

Strada de
Bello Belg.
Decade i.
lib. 4.

‘Pmclara
vox Phi-
lippi II.

F-ofinead-
nnjfa in
Belginm
Societas,

IMAGO PRIMI S A£ C V LI SOC. IESV.

cris profanisque Ordinibus aderant, tuutn auum concepifte audiui-
mus, cum intelligeret haud debere fe q uidem, at pode tam en citra om-
ne piaculum, maiori auertendo malo, liberutn Religionis vftjm peten-
tibus indulgere Belgis. in genua enim ante Christi  e cruce penden-
tis fimulacrum prouolutus j in hanc vocem erupit: Ego njero diamam
Maieftatem tam or o qu<efoque, Rex omniam Dem > hanc vt mihi mmtem per-
petuam <-velis , ne illorum , qm te 'Dominam refpuennt , <~ufpim dici me mt
ejfe dominam acqaiefcam.  Itane vero,Philippe? adeone param politicis do-
cumentises imbutus ? adeone nominis oblitus tui,  quo te Prudentem
omnes appellant, vt, negata, quam vocant, cdnfcientia: libertate, malis
amittere, quam concefsa feruare nobiliftimas Prouincias, partem ma-
gnam Regij patrimonij * & (fi abfque inuidia lieet dicere) pulcherri-
mam coronas mas gemmatn? Fuitenimuero , fuit altior tibi mens,
Sc  fupra fecuii prudentiam prudens, quas politicas rationes haud aliter
probabat, nifi quaerant Sc  Chriftianarjiiontam folicita, ne quid detri-
menti StatLiSjquananeP.eligiopateretur.Haec diuinafapientia,quae mul-
tis faluti fuit, vere fapientem te fecit; eadem (vti paulo antea vidimus)
fecit fortunatum : quae quamdiu in pofteris erit tuis ( erit autem in
omne tetnpus, ii modo ex duorum qui te fecuti funt Regum conftan-
da liceat de vniuersa pofteritate augurari) ftabit Domus & potentia
Auftriaca; nec ftabit modo, fed quotidie feipsa maior dabit publienm
orbi documentum , Regna Regnorumojue incrementa certifsimum efte
pršem ium Religionis.

Nune ad curfum fuum, vndcabrepta eft,reuocetur orado-, illudcjue
fateamur aliquando, a Catholicis Regibus non auro hadenus, non ar-
mis, non fanguini efte parfum in oppugnanda hasrefi, monftroque iilo
tot capitum in fuis Batauise paludiSusobtruncando: adhibitaeffe hac-
tenus adhiberique conlilia non falutaria minus, quam potentia, ad
Belgarum populos in auita fide, hoc eft,in vnica ad falutem via reti-
nendos. Quas omnia licet eiufmodi fint Auftriacae pietatis argumenta,
vt meritb ea omnes fufpiciant Sc  admirentur, nemo digne eloqui fe
pofte confidat; illud tandemqui fatis efferam, & quoniam omnino ta-
cere non poftumus, quibus grad animi fignificationibus commemora-
bo, quod in Belgarum procuranda falute Sodalibus noftris vti voluerit
adminiftris ? fatetur enim in Hifpaniis, fatetur in Italia, Sicilia, Germa-
nia,aliisque regionibus plurimum fe debere Auftriacis Regibus Impera-
toribusejue Societas: nos vero, qui in hoc Belgio viuimus, qui faculta-
tem noftrae hic explicandae induftriae non aliis fecundum Deum refe-
rimus acceptam- agnofeimus eo plus Catholicis nos Regibus Principi-
busque debere, quo & ipfi de Belgio in verx Fidei cultu conferuando
plus laborare vili funt, & praecipuo nos ob eam cauflam ftudio admi-
ferunt, fufceperunt, fuftentarunt. Quo non obfequij debito fibi Socie-
tatem obftrinxit Phillppus II. Rex fapientiffimus, qui deledatus eo fru-
du, quem e Societate paflim per Belgium decerpi videbat, annoprse-
teriti fteculi odogefimo quarto non tantum infigni eam encomio ex-
ornauit, fed publico etiam diplomate poteftatem fecit toto Belgio Do-
mos Sc  Collegia fundandi? Quid non Alexandro Parmenfi, quem ge-

minas

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 897

mina: pietatis, hinc Auftriacas, illinc Farnefiana: participem fecerat no- &prowntd
biliflimns vtrnnque fangnis, erepta ex hoftium manibus debet hcec pa- * Ke i ,l,u
tria? quid n on Societas ? tot lile arces ad haereticorum aufus retunden- bZfAu-
dos, quot Sociorum Goliegia le numerare gloriabatur. itaque fouebat/' MW;
illa non affečtu folo,fed prrecipuaquadam liberalitatefubleuabat.Suifne
vmquam Belgis excidet Albertus ? viuec profeetb, viuet propter asterna ab
Regiarum virtutum monumenta: Socij certe numquam de tanti Plin- to & jfa-
cipis laudibus conticeicent. Quoties ille Dunkercam, quoties Siliram- bdla *
ducis & Rurasmundam, illic vt firmaret, hic vt collocaret Socicratem,
manu etiam propria exaratas milit commendatidas ? Quantum nobis
audoritate fua Hallis, quantum liberalitate profuit Winocibergis ?

Quid illius Sereniffima coniux Ifabella Clara Eugenia ? quam non So-
cietatis Belgicae ledeni materno affečtu complexa mit, materno finu fo-
uit,materna aluit pietate? Quid Princeps Cardinalis, quo nune fruimur, k Ferdi -
Ferdinandus, qui, vt fanguinetibi, Pliilippe Rex, proximus, ita virtu- mnda
te, &, quod nuncagimus, noftri Ordinis amore ? Sed in te vno, vt de cardmale-
ceteris taceam, quantopere mealaboraret orado, fi bcnelicia vellem non
exornando profiteri, Fed percenfere numerando ? Ipfum Belgium, mihi
črede, omnes quae tibi parent Prouincia: gratias agere geftiunr, quodp^^7
per Societatem Iesv,  te aulpice, te tutore, in Auftriaca eademque debeat
Catholica Fide aliqua ex parte lint confirmataž; quod lolatium moeftis*
quod dubiis confilium, quod difciplinam rudibus, direčtionem aber- eo  s odeta -
rantibus, defperatis inuenerint falutem. Non eft vel tam defertus ho - tem -
mo in mari, vel tam affličtus in term* quin li Sociorum quempiame
voluntate tua fibi adeflfe fentiat, gratiflimis Maieftatem tiram appre-
cationibus profeqiiatiir. Omnes quotquot aliquem e labore noftro fru-
čtum percipiirnt, dicerefe fatis poffe negant, quantum fibi, quantum
fuis, quantum toti patnie profueris, Socios a maioribus tuis admiffos
fufceptosque, contra peruerforum machinationes tuendo fouendoque.

Nos vero, RexCatholice, Seprobe intelligimus tantnm nos debere,
quantum foluere non valemus < 8c,  quod in nobis eft, animum tibi
noftrum, vocem, operam, vitam denique ipfam, feu in pneliis tena ma-
riqueapud milites, feu in carceribus & xenodochiis apud ciuesfubdi-
tosque tuos, ponendam deuouemus, tanto lubentius, qiianto citiiis
exigendam fperamus. Semper enim gloriofos vos dixi, dicamque, S ^ tai r
quotquot aut in caftris aut in mari animam reddidiftis Socij: veftra illa ipfam Regi
virtns potentiirs me ftimulat, quam Themiftoclem trophaa Miltiadis. debet,^od
nec enim pro Rege potuiftis cadere, nifi vna pro Deo, proque fančtilfi-
ma Religione, cui vni Regis arma in Belgio feruiunt, caderetis; nihilo %ofat< '
fine ignobiliores iis, quos Chriftianam profeffos Fidern barbara tyran-
norum iugulauit immanitas. Tu autern, PhilippeRex, traditum tibi
a maioribus inde vlque aRudolpho Flabsburgico patrimonium pieta-
tis,quo vno fatis esdiues, quodque omnibus Regnis tuis praeftat, imo
quodRegna tibi omnia peperit, perpetuo ferua * ac filio tuo, Principi
noftro,tranflcribe veram Auftriaca: Domus hereditatem. Quin & no-
ftra in eam rem, quod tui iuris eft, opera in Belgarum Prouinciis vti
perge; experturus profečtb, quamdiu fudor erit fanguis, a Sociorum fie-

X x x x x -mine

Miferitt,
ad/pecins
commife -
rationem
excitat.

Herodot.

lib.j.

898 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.
mine tuam Religionisque cauftam vel in pracfenti motriš difcrimine
deferendam.

ORATIO S E C V N D A

Par&mticn ad vefimrmdftm m Belgio pifiimm petatem.

S I qua vilo tempore miferanda rerum facies oculis fubieda vini
habuit,  aut ad mouendam intueiitium commilerationem, auc
ad animos indignitate rei percellendos, eorumque opem implo-
randam qui in rem communem aliquid conferre poftunt ; ea lan e
eft affli&iflimi Belgij noftri calamitas, vt cum quauis prreterito-
rum feculorum fortuna in contentionem venire pode videatur. Fe-
runt olim Zopyrum, toto corpore mutilum ac lacerum, eourque
Babyloniorum animos ad commiferationem flexifle, vt eriam fumma
rerum ipfl aduerfus Darium committerecur j & tamen tragicam ille
fabulam mentiebatur: nobis profečto feria tragicaque funtomnia, nul-
lusque ludus luditur. M. Antonius aliquando fanguinolentam C. Ca:-
faris tunicam pro concione oftentans, Romanorum animos in par-
ricidas vindičtže ftudio inflammauit: & tamen quantum intereft in-
ter eins nečem, qui dominandi cupiditate Rempublicam peftumde-
derat, & calamitofiflimam patriam noftram , non externorum magis
quam impiis filiorum pedibus conculcatam ? Denique ferunt Crcefi
Lydorum Regis filium, expugnatis a Cyro Sardibus, cum videret mili-
tis cuiufdam mucronem parentis fui iugulo immirientem, naturas vin-
cula extremo conatu perm pide, & cum in illum vfque diem mucns &
elinguis fuifler, magnitudine periculiperculfum vocem primam paten¬
ti falutarem a feipfo extorfifte: at certe maior nos charifsimas patrih
noftri fortuna pcrcellic. Quas igitur in vnius difcrimine, & qua(i ca-
lamitatis particula, vocesdoloris indices pietas expreffit; eas a me po¬
dori iure licet infante, ac dicendi imperito, fibi chariflima patria no-
ftra depofcit in maior um calamitatumque genere vniuerfo: cum non
vnius intentus iugulo gladius cernitur, non vnius clades aut orbitas ti-
metur; fed immerfus vrbium cruori mucro graffatur,& plurimorum or¬
bitas oculis obijcitur: cum non exigua Belgij parte, nulla iam rerum
facrarum reuerentia, cum diuina humana iura omnia pedibus obte-
runtur. Sane durus acferreus, imo natura communis expers, nonim-
merito videretur, qui in tanta calamitate non dico aliorum prohiberet
lacrymas,fed non indulgcret fuis. Ergo ne fimilis mihi crudelitatis no¬
ta inuratur, fi quam oculis veftris compendio fubieci, Belgij noftri ca-
lamitatem tacitus prateriero j horrabor precaborcjue vos, vt optimas
parenti filij, caftiftitrra Religioni orthodoxi, tot animarum pereuntium
periculo alienas falutis auidilsimi, quanto poteftis ftudio induftriaque
fuccurratis: vt, vobis adnitentibus, antiquus ille Religionis fplendor
poftliminib elucefcat, quem hadenus ex hiftoriarum monimentis po-
tius coniedura aflequi, quam oculis licuit vfurpare.

Quod olim in votis habuit magnum illud Ecclefra columen Augu-

ftinus,

Liber s£xtvs. societas flAndRč-beLgica. 899

ftinus i  vt Vrbciti orbis vičlricem cerneret deuičtarum ciuitatum fpd-
liis relercatrij domitarum gentium exuuiis locupletem, Afričani, Pom-
peijj Cadaris, O&auiani Augufti riobilitatam triumphis; &, vt verbo
cunčta complečtar, in vnius vrbis ornamenta profufum, quidquid d-
pum diuturna felicitate orbis rerrarum congefferat vniuerfuš: id ego
fiodierna die non abfimili voto libenter pacitcerer; nimirum vtBeigi-
cam no lira m, non Martis infignibus toto orbe celebrem, fed, quod lon-
ge praeciariflimum vičlorire genus eft, proferipta idololatria, impietatč
debellata, proftrata vitiorum acie, aut fan&iflimis legibus eoercita, de
hofte longe perniciofiore, imo & de feipsa,triumphantem lilihi con-
templari liceret. Qute tametfi iam inde a temporibus Apollolormn B ^ t: "
(miflis, ab eorum Principe, Materno alii.sque viris Apoflolicis) a^/
barbarie ad humanitatem , a bellica ferocia ad pacis ftudia, rribief- 'run ,'
que Chriftianis dignos, traduci coeperit; fetnina tamen hrec tantum-
modo quredam fuernnt, qu^ deinde a Siagrio, Seruatio, Eligio, WilleL
brordo aliisque Prrefulibus exculta, addo etiarn Liuini, Piatfi Bonifa¬
cij, fimiliumque He-roum , non fudore tantum, fed etiam fanguine ir-
rigata, in latimmam fegetem excrefcerent. Tum vero,, Deliš immorta-
lis ! quam pulchra, quamque Ista metamorphofi gens illa, qure priu<?
inculta atque fiorrida nihii nifi ferociam ac cruculentiam Ipirabat, ad
©mnem virtutem atque honeftatem Chriftianis legibus ac pr^ceptis
eft inftituta! & qure prius nil nifi fiiuas ac fpelrea ferarum nouerat,
quanto ardore religiofiflima templa frequentareccepit! quid dicofre-
quentare? imo etiam fplendore Regibus inuidendo excitare? Quam
lasta paflim videre erat erumpentia virtutum germina? quam fplendida
candicare virginitatis liiia? quam grati odoris propagari Monacho-
rumatque Anachoretamm violas? Sed nec tofie defuerunt, cfFufo in
caufsa Fidei fanguine purpuratre. Immenfi laboris fiierit, fingula vel
numerando percenfere: fed neque mihi propofitum dl totius retro
ačli tetnporis effigiem vobis repraslentare. Vnum e pluribus reta-
tis Chriftiana: fieculum ab anno fcilicec fexcentefimo vfque ad le-
ptingentefimum paucis adumbrabo.Cuius Annalesduin percurro, vix B cigar um
ipfe rebus compertiflimis ac teftatiflimis fidem adhibeo : tantum fan
čfcitatis floretu in tantilja terrre particula (quantam Belgica nollra leu-
cas non amplius lx. qualatifiime patet, protenfa complečliturjtantillo
tempore fuccrelcere potuiffe. Illud fidenter dicam, nullam me toto
orbe Chrifliano Prouinciam nouifle, etiam alterotanto terrarum fpa-
tio ampliorem, qure,fi Martyres excipias (quorum asque facile millenos
ac fingulos vnius alicuius tyranni mu ero demelTuit) tot fančlitatis la¬
mina, aut allra potius, faeris Ecclefire faftis adfcripta, crelotranfmiferit.

Quis affirmanti fidem fiabebit, nifi quifaftos ipfe euoluerit, vix totis
centima annis floruiflenon tantum fančtimonia: farna, fed & miraculo-
rum gloriacentum acviginti vtriufque fexus illuflriflima capita?e qui-
bus fi Liuinus, Lambertus, Leodegarius, Ewaldus, aliicjue forte duo-
decim fanguinis fui purpura nobilitantur • non minus tamen quam ce-
teri omnes, totius vita: laudabiliter ačtre meritis in cenfum veniunt.

Quid ego exhoc numero fančliffimos Antiftites commemorem,Acha-

X x x x x z  rium,

900  IMAGO PRIMI SACVLI SOC. IEST,

.fiunij Theodoricum Sc  Eligium Neruiomm > Chilianum Atreba*
tenfium, Audomarum Morinorum,Aubeitum Sc  Gaugcricum Camc«
racenfium* Aniandum & Lambertum Traiedenfium, Willebrordum
Vltraiedinorum ? Quos viros? quasf Religionis oracula ? qua: virtutum
decora feculam vnicum orbi terrarum dedit? vt agnofcatis Fidei no-
ftra* ac pietatis feraina longe lateque iada, tanto fecundiora in fuis fege-
tibus adoleui{fe,qub folertiore induftria exculta, & maiori colonoruirl
cura fubada gleba fuerunt cxcepta. Sed nufquam vberior ac lretiot
bic opera?ftudusemicuic, quam in religiofliTimis Coenobitarum coe-»
tibus, facrarum<]ue Virginum gyna:ceis toto Belgio hoc fažculoexcita-
tis. Qnis celeberrima palatia dicam an Coenobia Sc  Afceteria igno-
rat, Blandinienfe, Šithiacenfe, Amandinum, Lretienfe, Marchianenfe,
Aquicindinum, Maricollenfe, Hannonienfe, Lobienfe, ceteraque quo-‘
rum numerura inire ipfa copia non permittit ? Quis non admiratur
illos nobiliffimarum Virginum coetus Canonicis legibus adftiido^
Montenfem, Niuellenfem, Malbodienfem, Andanenfem, ceterofque
non Religione magis quam maieftate venerandos ? Sed ipfos potius
Coenobiarchas &lacrarum Virginum Antiftites libet admirari, Aman-
dum,  Bertinum, Floribertum, Winocum, Donatum, Babolenum,
Vrfmarum, Dodonem , ceterofque non impares opinione fanditatis:
itemque Waldetrudem , Gertrudem, Aldegondem , Odiliam, Eufe-
biam, Beggam, ceterafque, quas numerns, non vitaz merita, filentio iu-
bent prazterire. Et cui dubium nune eflfe poterit, infinita per vniuer-
fam Belgicam illo fazculo fub talibus pietatis cultoribus pullulafle fan¬
ditatis germina, prazfertim fi animaducrterit, cum tot viris religiofiili-
mis totam pazne Belgicam nobilitatem de fanditatis gloria decertafle?

NobilitM  Magnum enim in omnern partem momentum habet virorum matro-

Beigtca  narumque Principum exemplum: Sc  quod magnis audoribus commen-

datur, pulchrum id fubditi atque expetendum ducunt. Ingredimini
crgo tantifper hoc virtutum viridarium, Sc  inter Belgicaz nobilitatis
decora floremaliquem frudumque pietatis hinc illinc decerpite. Ne-
ffiinem proferam , nifi communi Ecclefix fuffragio Cazlitibus adfcri-
ptum. Videte igitur Bauonem Hasbanize Comitem, opimis facuitari-
bus in panperes erogatis,intra rufticum mapale paznitentiaz gratia in-
clufum. Videte fandiflimam Adalbaldi Pnncipis Duacenfis familiam,
eiufque vxorem Ridrudem, liberofcjue Maurontum Sc  Eufebiam non
minori fanditatis gloria illuftres. Quid S. Pipinum Landenfem, Bra-
bantiaz Ducem , producam, eiufcjue coniugem Ittam ? quid S. Vin-
centium Hannoniaz Comitem, eiufque coniugem Waldetrudem ? qui
non contenti quatuor liberis fanditate confpicuis, Landrico Meldenfi
Epifcopo, Madelberta, Aldetrude Sc  Dentlino, plurimos infuper vter-
que Christo aggregarunt. Omitto illuffcriffimam B. Witgeri
Comitis Sc  Amelbergaz familiam, in qua Ablebertus Cameracenfis
Epifcopus, Reinildis, Gudula Sc  Pharaildis acceptam a parentibus glo-
riam propriis vitre meritis amplificarunt. Taceo Wandregifilum fub
Dagoberto Gallix Comeftabilem fponfe fuaz perfuafiffe, vt fandiores
virginitatis nuptias cum Christo pacifcerentur : Sc  ne fragilior fexus

LIBER SEXTVS. SOČIETAS FLANDRČ-BELGICA. 901

hac laude videatuf inferior, tantumdem eodem frculo nobiliflima
Bertilia marito fuo Gutlando perfualit. Taceo viduas generofiffimas
Bertam Sc  Beggam: quarum illa poft obitnm mariti e Regio fanguine
cum filiabus Gertrude ac Deotila Religiofam Vitam profeiTa eft 5 hxc
poft mortem Pipini Herftalli, Brabantke Ducis, nobiliftimis virginibus
Artdanenfibus adeximiam vitne fančtimoniam exemplo praeiuit.Taceo
denique Bafinum, Iudocum, Winocum, omnes Regij fanguinis, aljof-
čjue complures, ne immergarin hoc laudum oceano. Poit tot illultria
fan&itatis monimenta, poft tot iiobiliflima fideraliibditis ad omnem
Virtutem ac pietatem producentki, an mirum cuiquam videbitur, bor-
ridas illas Belgicae noftrae filuas tam cultis moribus tamque praeftanti
religione effloruiiTe ? an obftupefcet tot religiofiffima templa excita-
ta, totCoenobia infigni munificentia dotata? Fateor haec talia efte ac
tanta, vtvixopes Regiae tantx liberalitati fufFc&ura; videantur: Sc  ta-
men floruitBelgium poft tantarn profufionem , non opibus minus at-
que copiis, quam pietate ac religione. Neque enim liberalibus in
Deum animis fortunarum difpendium eft pertimefcendum. Nimis a
ratione foret alienum, amoris ac beneficentias contentione inter Deum
Sc  homineminftituta, minus aliquida Deo, quam ab bom in e pra^ftari.

Itaque cum pofterioribus frculisnon folum eximia pietate Sc  liberali¬
bus difciplinis, Sc artihcum induftria, Sc omnium parne gentium com-
merciis, denique nullo non ornamentorum genere Belgica noftra emi-
neret, &adcumulum huius felicitatis alta pax accefliftet, diuerfarum
Prouinciarum incolis per pačla connubialia Principum fub vnius
impefio coalefcentibus ; ita omni genere laudis inclarefcere caepit,
vt quae prius imitatione filuarum fuarum horridis incultifque men-
tibus abundare credebatur, tandem velut paradifus Dei meruerit ap-
pellari, & illud Ifaias vaticinium, tamquam de fepronuntiatum, au-
dire: Non njocaberis niltrcL D er eh (da ; & term trn non <-vocabitur amplms  ifai« <1,
Defolata: fed 'Vocaberis Voluntas meti med,  (efr term trn Inbabitata: qui<t
complacmt ^Domino in te.  Sed non tulit ram fecundos rerum fucceftus
humani generis aduerfarius:& cum tam firmum ac munitum iam con-
fpiceret Belgarum ftatum, vt externis viribus vix labefačlari poiTe cre-
deret; lllos ipfos inexitium fuum armauit, vt clades qua: ab hofteexter-
no timeri non poterat, a domeftico inferretur. Hanc in rem prima ac
promptifftma eius improbitatiarma fuppeditauit, qua: fere ad euerten-
da Regnafolet, nimia felicitas. h se c enim animos primum inufitato Belgica
faftu inflauit, Sc  antiquae fimplicitatis contemptum inuexit: acceftit caUmita-
deinde luxus conuiuiorum,qui Sybaritarum leges faperet. hi enim ad tiScati ^-
folennes epulas toto anno conuiuas, vt fe compararent, pmnonebant:
at Belgas noftri in quibufdam emporiis eoufque ventri atque abdo-
minierant mancipati, vt ad apparandum vnicum folenne conuiuium,
totis fex menftbus trium cocorum defudaret induftria. Sic paulatim
perfra&is temperantite atque honeftatis repagulis, libidini frena laxata
funt. quae quidem eos primum corrupit,quibus opes Sc  copiae vitiorum
potius quam virtutum fomitem fubmmiftrabanpfed mox latitis ferpen-
tecontagione, non tantum promifcuos hominum ccetus, fed facratiora

X xx x x 3 contu-

H-zrefis
tnaxima
catijfa mi-
feria rum

Belgijt

Belli Bel -
giu or igo,

mula.

902 IMAGO PRIMI SMC  V LI SOC IBSVb

contubernia peruagata eft. In hanc materiam cutn praeterito fa’culo
funefta lila hareleos fax adha:refceret> qua non incendia toto Beigio
excitauit! quam lučtuofam patriae noftras vaftitatem intulit! Venerunt
e fece turpitudinum noui ifti Euaiigeiij , fi Superis placet, prarcones,
nulla morum p robit a te, nuM fanddoris vitae difciplina, nulla pietate
aut religione ad popnlum commendati (quales olim vili Apoftolici
maioribus noftris Fidei facem praduxerunt) fed verfipelles, flagitiofl*
palam incorruptum Dei verbum iačhntes, elani vero Fidem ac relb
gionem,imo perfidiam, vitatque licentiam qureftui ducentes. Qui cum
timorem ac reuerentiam Numinis anirnis excuffilfent, quidlibcc itnpu-
ne perpetrandi licentiam ac temeritatem inuexerunt. Nec vnum nox®
genus propagatum eft; fed rapinas, libidines, diflrdia, rebelliones >  faeri-
iegia, denique diuini humanique iuris contemptus, velut difiečtis ag-
geribus, patriam inundarunt. Ac primum quidem huius mali labes
extremis limitibus fe continuit,ac pmiatomm parietibus circUmfcripfir,
quafi experirecur: led pauladm eorum , quibus Ecciefhe moles ineum-
bebat, partitn diflimulatione,partim focordia, p a rti m etiam perfidia^
ad ipfa vifcera penetrauit, totoque fe corpore difFudic 5  ac funeftum ib
lud incendium concitauit, quo etiamnum videmus & gemimus nobb
liflimas Belgij Prouincias conflagrare. Tanti ftedt a primis finibus
peftern non arcuifte; quximpia diflimulatione corroborata, ltiodum
nullum accipit, ftragemque edit, quantam vult ac poteft , non quan-
tampermiferis. Hincenim(vtpermalorum compendia pr^ceps fera-
tur orado) crudele illud belium exarfit non Belgij, fed orbis prope-
modum vniuerfi. fiue enim Duces afpicias, Europa in partes abiic: fiue
milites, hinc &c  inde Belgarum robur; & prout funt diuerfa pardum
ftudia, hincHifpanicse Italicxque militia; flos, inde quotquot hetero-*
doxis aut impietatis commercio autpolitica ratione copulantur: jfiue
tempus, iam feptuaginta annis vnins belli incendium graifatur , cum
nullum apud Romanos diuturnius fuilTe legamus bello Mithridatico,
quod vix quadraginta annos tenuit: fiue locum, tantilla terra; portio
tam late patentis belli area eft, tot tragcediarum orcheftra, totius Eu-
iopx  non ineruentum fepulehrum, tot Principum ac Ducum clade fu-
neftatum. Non circumducamauditores meos perfingulos huius palx-
campos funeribus infames; vnica Oftendana obfidio vtrique parti
centum millium hominum internecione ftetit. Quid ego hic excidia
vrbium commemorem? quid agrorum populationes? quid publica la-
trocinia? quid priuatorum direptiones ? quid fančliflimorum templo-
rum euerfiones?quidillatam nobiliftimis Prouinciis vaftitatem,&,quod
merito quilibet admiretur, congeftis in Belgium totius orbis diuitiis,
extremam paupertatem? Olim nulla vncia, imo ne teruncio quidem
auri Hifpanici fubmifto, cum Principum plerique parne dixeram Rc-
gias opes Ccenobiis templifque priuati largirentur; florebat tamen
Belgium, opefque fuas ac felicitatem vix capiebat. Nuncreligiofiflimis
templis ac florentiftimis Ccenobiis hasreticorum furore ac infatiabili
quorumdam cupiditate direptis aceuerfis, quamuis fubmiftisin annos
fingulos auri Peruani modotricies, modo quadragies, modo quinqua-

gies

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 903

gics centenis millibus aureorum; exhaufto tamen Reipublica: a:rario,
ac priuatornm fortunis parcim accifis, partim profligatis, vix pauperta-
tis fua: modum cauftamque afleqiritur, magnas inter opss inops. Hoc
nimirum ad cumulum ruina: noftra: debuitaccedere, vtne quidem in¬
ter tot tantafque miferias Belgica noftra mifera aut commiferatione
digna cenferetur. Vtinam aliquis laltem Marcellus inter patrih noftra
rudera circumferretoculosj quem ferunr, captis a fe Syracufis, nobilif-
fimx  quondam vrbis cladibus illacryma(Fe. Gratulor tibi, Syracufana
ciuitas: video enim in tantaclade aliquam tibi gratulandi relidam e(Te
materiam. fi tibi incolumi ftare non licuit, lente tamen lenitercjue fub
Marcello hofte tam manfueto cecidifti, qui Sc  lacrymas tibi cadenti
impendit; Sc  ne quid grauius peccaretmilitaris furor,feuera lege fanxit4
At mileriis noftris non hoftes tantum remoti, led vicini etiam fpeda-
tores illudunt; Sc  ab iis, quos minimedecuit, ad diripiendas exuuias
concurritur: nec defunt in qnibufdam Belgij Prouinciis, qui matris fuas
calamitofiftima: buftis infultent, & humili nirnis loco fe ftare arbitren-
tur, nifi fupra patriae fua: ruinas pedem poftierint. Sed inter cetera quse
recenftiirnns triftia fane ac luduofa, nihii a:que deplorandum , quam
fupremiNuminis reuerentiam obfoleuifle , facra cazrimoniaique con-
culcatas, vera: ac genuinas Fidei fementem peruerfis ha:reticoruni dog-
inatibus quafi fpuriis feminibus adulteratam: morum honeftatem,
pudorem, Religionem denique acpietatem, non paucis regionibnsim-
potenti ha:rdeos dominam efle profcripta, denique nefcio quam bar-
bariem muitis locis inuedam. Hxc  ft fegnes Sc  ignaui diflimulamus,

R. R. Patres, profedo nulla in nobis veri zeli fcintilla refidua eft: fi Belgij mi-
non his tantis diipendiis ad diuini honoris vindicias exciramur, fi  non
ad hasrefim expugnandam, Sc  profliganda vitia, in folem, in puluerem, fendam
in aciem prodimus; nullum vera: laudisguftum habemus. Autfi tan- nos debem
ta diuini Maieftatis iniuria,tot animarum pernicies, tam luduofa mmere '
patria: noftra: facies excutiendo torpori noftronon fufficiuntjquos tan¬
dem ftimulos exfpedamus? Legimus olim, enerfo religiofiflimoillo
ftmulque auguftiflimo Solymorum templo, Deum pra:cepiffe Eze-
chieli: Fili hominis , oflende domui Ijrael templum, & erubefcant ex omnibus  Ezech.+j.
qu£ fecerunt:  populum autem, tam funefta fpecie obieda, in le fua^ue
fcelera,tamquam miferandi illius excidij cauffam,iufto dolore exarfifte.

Quid nos autem, quibus non propria tantum, fed etiam populi pec-
cata deploranda incumbunt? quo tandem animo erimus inter tot reli-
giofiffima templa in parietinas ac rudera conuerfa, inter tot millia ani-
marum in exitium ruentia fempiternum, ceteraque nirnis luduofa,
qua:adhuc oculis noftris animifque quotidie obuerfantur? Si apud eos
verba facerem, quorum flagitia vindicem Dei manum in Belgicam no-
ftram armarunt ac prouocarunt; exprimerent fortaflis ha:c eius vulnera
pcenitudinis lacrymas, Sc  has Thefei quondam voces:

0 patria ! tales intuor V uit us tuosl

Talesque feci ?  -

Nune cum ad Religiofiflimos Patres tota ha:c referaturoratio, qnid
minus fperare poflum, quam fincera: commiferationis affedum ? Illud

vero

Sen. Hip-
pol.

904 IMAGO PRIMI S^ČVLI SOC. IESV.

vero prasclariffimum eft commiferationis gcnus, quod in depellendis
miferiis confiftit. Hic ego zelum veftrum , veftramque Ibiertiam im-
ploro, Renerendi Patres. Ad ha:c gloriofa facinota tuorum manus de-
pofcuntur, 6 facra I e  s v Societas: vt quidquid perniciofe contagionis
& adulterina: femeniis toto Belgio difperlum eft, dodrinas tuas Reli-
gionilque prseftantia penitus exterminetur. hic campus eft, in quotuo-
rum defudet induftria, in quo labor, in quo virtus, in quo ratio infti-
tuti copiofam glorise legetem ac materiam confequantur. Negari qui-
dem n on poteft, oppreftam diu pietatem mulris locis refpirare coepi(fe >
& auitam Religionem etiam maiori landitatis foenore reftirucam efflo-
refcere. Nec defunt, qui cum diuinorum myfteriorum frequentatio-
nera, diuini cultus amplificationem, Coenobiorum difciplinam poft-
liminio reftitutam,fingulari animi voluptate contemplantur, parne ex-
clamentjTanti fuiiTe, prafentis ferenitatis exordia praeuia toc anno-
mm tempeftate commendari: fed ingens nobis adhnc tcmpeftas liipe-
randa eft, & muka reftant perfananda vulnera, quae harrefeos perfidia,
ant bellorum furor inflbdt. An non Hollandia, Frifia,Zelandia, Tranft
ifalania, magnaque pars Brabantias & Geldrias, adeoque parne dimi-
dia pars Belgicarum Prouinciarum fub crudeliflnno planeque exitiabi-
li hasrefeon iugo adhuc ingemifcit? Et qua:nam ibi fpes falutis reliqua,
vbi auguftiftimum Deo facrificium ofterre, facrilegium eft ; confcien*-
tiam Exomologefi expiare, flagitium; errantes in viam reducere, critnen
pasne ladfae Maieftatis? Quis ibi fupremi Numinis cultus, quas caslire-
uerentia, vbi blafphemis in Deum Superofcjue contumeliis omnia per-
fonant ? Quae fpecies religionis, vbi templa conuerfa funt in horreaj
vbi nulli fefti dies, nift qui Bacchum, aut aliquid Bacchanalibus affine
redolent? Qnid dicam de vaftiflimis aliarum Prouinciarum campis,
quos etfihasrefisnonfubiugauit, armis tam en & perpetuis excurfioni-
bus habetinfeftos? Vidimus in pagis aliquot, in ipsa ara, leminibus
ed inter templorum rudera v.ento aliquotemere delatis, arbores excre-
uiiTe, quas nemo polfet ampledi. Ibidem rogati incolae ipfo Dedica-
tionis templi die, nullane futura effet fandiffimi Sacrificij copia ? nec
Sacerdotis, nec Sacrificij nomenclaturam nouerant: ita non tantum
templorum rudera in filuas abierant, fed animis etiam filuefcentibus
ipfa Religionis nomina fnerant oblitterata. At cultiores fortaflis, &
ab hac barbarie remotiores funt ciuitates. Fateor: & hoc etiam addo,
nonnullas elfe nimium excultas, led iis in rebus quas ad faftum luxum-
que pertincnt, quibus vindidam diuinam potius, quam commiferatio-
nem prouocant. Olim Romance Reipublicae cadeftes iras imminere
vaticinatus eft Horatius: at quibus indiciis ?

Motu* , inquit, doceri gaudet lonicos

Matura <x>irgo.  -

Oli nune non virgines viro maturas, fed infantes propemodum pu-
pos atque pupasvideretad numerosfaltantes, Scprofanas nequitias bal-
butientes! a quibus fi prima Fidei elementa popofceris, vt falutis figno
frontem pedufque muniant, vt vnum Deum bonorum omnium au-
dorem venerentur, vt Virginem Dei Matrem falutent, nihil obtinebisj

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. $ 0 $

haecipfisperegrina atque inaudita funt: at fiexegeris omnia vrbanita-
tum genera ac tripudiorum difcrimina,nihil illis peritius,nihil exercita-
tius, Scio hanc morum labemnon adomnes pertinere: fcio etiam iii
plerifque vrbibus quae Regi Catholico parent, tantam propagari cce-
pifle pietatem ac religionem, vt fpecierrt quamdam primitiuae Ecclefiae
repraefentare videantur: fed muka tamen reftant quas operam veftram
induftriamque defiderent. a

Recordamini igitur quam vos perfonam in Republica Chriftiana Sodimi*
fuftincre voluerit S.Fundator nofter Ignatius:recordamini vos diuinitus
efle vocatos ad reducendas animas fuo Creatori. ea igitur omni ftudio flaurare.
comparate, quae inftrumentum cum Deo coniungunt. Nune viribus 10. pan.
vfus, nune animis, quibus olim Apoftoli terrarum orbem inter vitio- Conft,§ ' 2 ’
rum & errorumfenticetaperagrarunt: nune illis virtnribus, quibus ad
permouendos animos tacita quaedam vis inerat eloquentiae: nune illo
dicendi ardore,qui mentes noxie tepefa&as, imo Hyperboreo haerefeos
lidere afflatas, prifca & genuina charitate rurfus inflammet. Recorda¬
mini, quam exfpečlationem nominis veftri toto Belgio moueritis, cum
a Rege & Belgis in ciues ac membra cooptati eftis. Veftrae curte
fideique concredita eft ac per tot gymnafia diftributa iuuentus
Belgica, tamquam mollis &c  ad oranem partem dučlilis cera: vos eam
formam imprimite, quae mentes deceat caeleftioriginenobiles, & viua
quaedam diuinitatis fimulacra. ea femina fpargite, quae in laetam fege-
tem vbi adoleuerint, non minus perfečtae virtutis ac fan&itatis lu mi¬
na, quam columina Reipublicae producant: viros, inquam,non often-
tatione ingenij ad quidlibet effutiendum proiečtos, fed qui fapiant ad
fobrietatemj qui cum ad clauum Reipublicae federint, non Machiauel-
lum autimpiaeius axiomata, fedDeum diuinafque leges confiliorum
fuorum ačtionumque normam fequantur. Sed quoniam hic gymna-
fiorum fručlus minus late patet, nec ad omnes fefe extendit, plus addoj
veftro zelo induftriaeque commiffa eft in plerifque vrbibus florentifli-
ma iuuentus Chriftiana: dočtrinae praeceptis moribufque conformanda:
vos peculiarem catecliefeos inftitutionem vori Religione firmatam
profitemini:vos fanguinem ac vitam in arduas terramariejue MiflioneSj
in čaftris, in nauibus,inmilitum ftatiuis, in pagis, in Indiis, inter bar¬
bar os^ inter idololatras, inter haereticos, Ghristo Iesv Duci ve¬
ftro confecraftis. Quanta hinc in omnern Reipublicae partem vtilitas •
redundabit, fiea quapareftinduftria hanc Spartam excolueritis? qnam
vberes cultura: friuftus? quae fpecies religionis ? quae vitae morumque
fančlimonia? Audeo dicere, meiam nune animo prscipere rediuiuum
primitiuae illius Ecclefiae fplendorem ac dignitatem, &: reflorefcentis
toto Belgio pietatis odorem ac voluptatem non inani cogiratione prae-
libare. Intuemini, per Deum immortalem! quos viros haec Societas in Exempla
fuis incunabulis patriae noftrae dederit, quae faniora membra ad perfe-
tftionem proueherent, Fabros, Stradaš, Vishauaeos,Bellarminos, Cofte-
ros; quamftrenuos contaminatis ac languentibus Belgij Prouinciis me - tanu
dicos fubmiferir, Boccatios, Dionyfios, Leonios, Arboreos: &, ne tam
anguftis limitibus maiorum noftrorum labores fručtufque circumfcri-

Y y y y y bam,

$06 IMAGO PRIMI S As C V LI SOC. i£SV»

bara; ponite vobis ante oculos primos illos Societatis noftras Decetn-
uiros, qui per Latium, Etruriam Venetofque fecuturis laboribus pra:-
ludentes, nouam rei Chridians faciem applaudente Roma inuexe-
runt: qui perltaliamj Germaniam, Hifpaniam, Galliamque difperfi,
non dicam paucis annis, fed parne menfibus, exdirpandis vidiš,
virtutibus inferendis , profliganda hsrcticorum perfidia , antiqua
Religione dabilienda, cotum p sne Chriftianum orbem fui norainis
gloria compleuerunt. O ignauos nos ac degeneres, fi eorum labo-
res ac heroicas virtutes fufpicere potius, quam smularipulchrura du-
cimus; fi eorum gloriam honori podus ac voluptad nobis ede,
quam ftimulo ad ardua qusque fufcipienda credimusl Hoc igitur
agamus: nullum officij genus praetermittamus, nec fudori parcamus
nec fanguini, vt andquam patris noftrs pietatem ac religionem edara
cum foenore podiiminib redhibeamus . Si negotium boe viribus no-
ftris impar exidimamus, habemus viros religiofillimos fub variis b-
gnis Christo aučloratos, qui fe in huius laboris focietatem , in
huius milina: contubernium, in huius gloria: communionem offe-
runt,  imo qui fortaflis antefignani cenferi poterunt ac Duces. Cum
enim animaduerto Religioforum Familias paflim toto Belgio reui-
refcere, & murna virtutis smnlatione excitari; iamdudum mihi prs-
fagit animus , tot bonorum vota ac fufpiria pro afflicliffimo Belgio
noftro tandem Deo cordi fore. Agite ergo, &c  ab aliis bene ccepta dre-
nue vrgete: non in limine operam laborumejue ftandum ed; aiiorum
vos conatus ad vlteriora inuitant. Nolite, quod pigti agricols folent,
alienos labores in femente dedituere: neque terreant vos peruerforum
dogmatum infeda fegetibus germina , qus radicitus exdirpanda funt;
non improborumfuror, non fanguinaris leges, non vila vis hodium
piis vedriš ftudiis remoram iniiciat. Virtus in arduo pofita, qub du-
riora habec experimenta & difficiliores fuccedus, eo certius & expedi-
tius fibi dernit iter ad gloriam. Incuemini Sodales vedros, quos eorum-
dem laborum ac dudiorum confortes habetis, qui vadiflima terrarum
Oceanique fpatia emenfi, terras aperiunt, quas orbe toto natura fub-
mouit: qui cum in exrremo mundi limite confidunt, alium etiam
rnundum zelo fuo defignant, & nouas Indias in Indiis indagant: qui
dum incultas Paraquaris folitudines peruagantur, in ipfis etiam fub-
terraneis fpecubus & cauernis barbaros inuedigant: vt non modo folis
curfiun rerum gedarum gloria exsquent, fed eo etiam veritatis Iumen
inferant, quo ilLe radios fuos non potuit inferre. Horum fi vos smula-
tio accenderit; non deerunt hic inflammatis defideriis vedriš Indis:
fiippeditant illas Hollandia, Zelandia, Frifia, Trandfalania. Quas vbi
ex horridis vitiorum atque errorum fenticetis ad amoenam fpeciem , Is-
tamque fecunditatem, cultorum noualium indar, perduxeritis; ram de-
mum vobis orbis Chridianus pridinumDeo cultum ac venerationem,
patris antiquum pietatis ac religionis fplendorem , ciuibus falutem ac-
que incolumitatem podliminio reditutam gratulabitur.

OR A-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. £0 7

ORATIO TERTIA

F ar Metka ad Patres Societatis  I e  s v PvotiincU Plandro -
Belgica, rutfor tih m animis i^mtenmfm Promncu Mifio -
ms, Batamcam, Caflrmfem, N malem, atc^m ad^efiife-
ros cajfejfeve fiorro pergmt*

C Vm animoš veftroSj ac incitata ad falutis alien« curarri ftudia,mi-
hi ob oculos pono, Reuerendi Patres ,  tantum flammarum &
ignimn in generofiffimis omniiim pečloribus ardere video, vt vos ad
labores ,  qUos animaruin cauisa fortiter fuf čipi tis, Sc  pericula, qu« ge-
nerose contemnitis, alaeriter fubeiinda hortari, Sc  oper« minime ncccf-
Lar ix , Sc  intempeftiu« fblicitudinis efle videatur . Sed facilem mihi
veniam a vobis polliceor, vbi intellexeritis, me id eorujn tantum au-
čloritate auderej quibus fi relučlarer, maioris culp« reum vos ipfi me-
tito pronuntiaretis. Quare & iis quibus debeo parere, Sc veftris, quibus
diflentire nolo iudiciis , obtemperabo . Dicam de quatuor Chriftian«
pietatis officiis, qu« cum primi noftr« Societatis aučtores diuinis aufpi-
ciis, ab ipfis illius quafi incunabulis amplexi funt, tum vos Flandro-
Belg«, eorum pofteri, pari hodieque ftudio Sc alaeritate complečHminh
Qu« quando ad tuendam propagandamque apud Batauos fanam Fi-
dem, ad conferenda Catholicis militibus tena marique pugnantibus,ac
demum peftilenti lue pet vrbes infečlis «ternx falutis auxilia , fiimma
fide j conftantia Sc  alaeritate nituntur , non nifi a fublimibus animis , Sc
ad virtutem natis j autgenerose fufcipi poftimt aut coiiftanter feruari.
Quibus de rebus cum dicam, velim eos ego me & fen tire Sč  exhibere
poife animi motu s, quibus incitati omnes nos tam gloriofi laboris decus
non tueri tantum , fed in maius etiam aučtum propagatumque ad mi-
riores quoque noftros tranfinittere geftiamus . Atque vt inde exordiar,
vnde primus merito ducendus eft curfiis orationis me«, fatis apudoim
lies conftat, quanta femper fiierit Sc  prouidentia Mentis «tern«, Sc  fim-
čfciflimorum hominum cura, ne caftx Religionis integritas aut. vitiare-
tur afflatu haerefum, aut certe illo vel leuiter obfcuraCa reftitueretur in
antiquum fplendorem pulchritudinis fux.Hxc videlicet edita iam olim,
Sc  human« virtutis exempla, Sc  diuin« in fuam Ecclefiam prouidenti«
documenta, iam tum fic interpretabantur maiores noftri, «ternorum
confiliorura feduli obferuatores, vt cum ad alia quxuis rei Chriftian«
commoda, tum ad elidenda prauarum opinionum vulgo enafčentium
germina luculento diuin« voluntatis nutu deftinari fe crederent. Vnde
ab ipfis plane cunabulis , adhuc , vt ita dicam, itifantula, ac vixdum a
lačle depulfa Societas, hanc principem fuorum munerum partem pr«-
cipuo quoque ftudio amplexa eft, ac fančliffimos eius conatus pro-
uehente Numine, ea rerum momenta attulit, vt qui eius in hoc genere
gloriam deterere,& obfcurare famam audeat,ipfis etiam Gratiis ingratus
eiTepofte videatur. Inualefcebat vniuersa prope Germania peftilens te-

Y y y y y 1 mulenti

S odet m
opponit fe
baretki*

»s Germa-
nid,

in Anglia,

m Gallia,

Gr ali is in
regionibut,

itent inFce-

derato

Bclgio.

9C8 IMAGO PRIMI  S/ECVLI SOC. IESV.

mulenti Saxonis virus, cicjue germana ac psene gemina viucndi licentia$
cui curandre, qua poflent, accurrere Fabri, Iaij , Bobadillae, Canifij,
KefTelij, Lanoij : ab iisque aflidua labornm contentione perfc&um, vt
a vitalibus arceretur lucs, & in Germania etiamnum fuperfit, quod ger-
manam Fidem atque illibatam Religionem colat. Nutabat omni ex
parte Anglia, & auerfi ab Ecclefia Regis imperio Fidem mutare com-
pulfa, nouo perfidiec genere multiplicem hauferat peftem Lurheri,
Zvvinglij, Caluini, & aliorum e cathedra peftile-ntias Magiftrorum. Ad-
fuereconfeftim ad medelam ei ferendam Perfonij,Campiani, Crefuelli,
Walpoli, Sothuelli, Garnetci: quos omncs, polt copioiam optatifbmre
me/lis vbercatem, qua laborum magnitudine, qua carcerum pa:dore at-
que aerumnis, qua atrocibus pro Religione fuppliciis properata mors,
triumphali, vt ita loquar, porta , ad Sterna: vit£ regiam tranfmifit. La-
borabat Gallia perniciofo Lemani lacus ac vicinarum Alpium afflatu,&
auidifbmi atrocia mali ad ipfaiam Regni vifcera penetrarat; eiquequam
pofTent operam nauaturi aduolauere Pofleuini, Augerij, Pelletarij, Per-
piniani, Maldonati, aliique complures, praeclarisin eam rem natura:
gratia:que prsefidiis inftrudi: qui propugnata fortiter antiqua Fide, ex-
pugnata fepius nouella perfidia, tanto maiorem triumpnis omnibus
lauream funt adepti, quanto plus eft publicis e fiiperiore loco concioni-
bus, priuatis de piano congrefTibus , aliisque non minus idoneis artibus
Religionem tueri, quam effufione fanguinis, hominum ftrage,clade op-
pidorum atque vrbium patriam dcfendere. Neque vero maiores noftri
bas tantum Prouincias virtutis fiia: palreftras efle voluerunt •, P ari no-
niam quoque , Sarmatiam , Hiberniam, Scotiam pari animi charitate
complexi , laborantibus omnibus falutarem praefentemque dexteram
porrexere. Nec ftetit in liane diem egregius hic glorue curfus ;  fed eam
a maioribus traditam tuemur pofteri, nec obfolefcere patiemur vm-
quam illud familia: decus, quod ipfi viuidum ac nitens toto iam feculo
retinuerunt. Atquc vtinam noftrum hoc Belgium huius etiam opis
indigum non aliquando fuifTet, nequc co e vicina Gallia Germaniaque
penetraflent prauarum opinionum propolas, qui incautis populiš male-
fanurn mortis poculum propinatunt. Lugcmus etiamnum, lugemus
florentiflimas aliquot eius Prouincias fiio diuulfas a corpore nefariam
baerefim tam alte admifilTe in vifcera, vt ad animi fanitatem reduci bac-
tenus non potuerint.GrafTantur in eis fine praecones infaniae,quibus nibil
fančtum, nibil religiofimg qui tum demum puros putos Chriftianos fe
arbitrantur , ciimomnem faerum ritum exfecrati fuerint, cum omne
redle fačtum peccatum, nullum autem peccatum expiandum efle puta-
rint j cum Magiftratibus populos , populiš Religionem, Religioni
templa,templis Sacerdotes,Sacerdotibus ficrificia,ficrificiis Christvm
abftulerint. Et his quoque fubleuandis Prouinciis, cum primum per
operarum copiam lieuit, ftudia fiia defiderari mini me paffi eft Societas
noftra 3  quar, fubmifbs in earum culturam nouis per interuallafiibfidiis,
quinquagefimum iam prope annum in boe tam prasftanti labore verfa-
tur. Conftitit hačtenus, Deo dante, fuum opera: pretium : Catholico-
mm qua: fupererant reliquix ad omnem Chriftiani officij rationem om¬
nibus

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIdA. 009

nibuslnftituti noitri mtmeribus excultx;vacillantes plerique confirmati,
inertibus robur addicum ; innumeri, quibus ambiguus in eam diera
Religionis faerat animus, vel a teneris in hasreii adoleuerant, ad Eccle-
fiain iunt adiunčti. Oritur in dies alius ex alio labor }  & quia regionis
liuius ager inexhauita quadam vbertate in nouam ietnper albeicit le- •
getem, Socij ei excolendo intenti, ac laboribus impares, vobis, Patres
Religiodflimi,tamquam auxiliaribus operiš benigne anniiunr,vt quibus
iuitam vberrimx mediš lartitiam gratulamini, cum iis in laborant par-
tem venire ne recufetis. Enimuero in huiufmodi fpem educati eitis:
veitra vel ephebea omnia, vel gymnafia , vel quxuis alia domiedia,
quid aliud dixero, quam praetoria quxdam litterarum, Lycxa humana:
diuinasque iapientiaj, difciplinarum officinas, moram pabeftras, propu-
gnacula Religionis ac pietatis ? vbi futuri h serefu m domitores, £mx
difciplince reitauratores , germanae Fidei vindices , Orthodoxx pietatis
adertores, confentanea huic militiae arma procuditis. Clitorem ac La- * b th g eimis
donem, celebrata olirn flumina, pifces nat n ra fua mutos vocales reddere
fabulabatur antiquitas; ego nullum natura fua tam rudern, tam infan-
tem , tam elinguem efTe dico, qui non prodire e vedra difciplina podit,
non inane fori curiasq; cymbalum,ied diuini verbi iator atque Euangelij
pračo, a quo locuples faerorum fručtuum iperari podit vbertas. Laxa-
tis etiam Belgas charitati frena; &c  ne illius termini anguitiores videan-
tur ed'e, quanvmundi, huius quoque terminos iuperare conamini. Pe-
netratis trans Indum & Gangem, ad remotidimas Orienris folis pla-
gas, trans metana Herculis ad vaftiflimas atque a nobis didedas Occi-
dentis regiones, ad vltimas ltinc inde terrarum appendiculas velut iniu-
las • ibique,euerds daemonum aris, oppreiša fuperilitione, impietate pref-
icrjpta, ac fincero Numinis indučto cultu, gloriofa rei Chriftiana: tro-
phxa erigitis. Gratulor equidem vobis hanc gloriam, qua nulla vel ad
Familias noftr? commendationem honeitior,vel ad fplendorem Religio-
{x  charitatis illuitrior. Neque enim iolis nobis ant nati iumus aut vi-
uimus, qui quidquid iumus bono publico debemus; fed vt noitri par-
tem iibi vindicant Prouincia: terrarum omnium, ita potidimam iure
iiio exigit Belgij, vtpote natalis noitri ioli, pars illa qux nune corrupta
Iiaereii, non exiguos, ii excolatur, fručtus promittit. Ceterum lion igno- piiniusiib.s.
ro, vt apud Iaiios fimulaerum quoddam Dian as intrantibus in asdem ca M-
faeram vultum vultuoium, triitem ac tetrieum ambulantibus in illa,in-
deque exeuntibus exporre6tam, hilarem ac Isetam frontem exhibere cre-
debatur: iic hanc quoquc noitram in Batauos expcditionem, eius igna-
ris atque inexpertis, difhcultate, moleitia ac periculo plenam videri io-
litamjquas deinde, poitmodieum eius vfum , omni difficultate, mole¬
itia ac periculo carere iudicetur. Non hic ago de atrocibus in Sacerdotes
edičtis &legibus, non de metu asrumnoforum carcerum , vitaquevel
trahenda in vinculis, vel etiam, cum perfidias ita viiiim fucrit, inter
exquiiita iupplicia amittenda. Scio , quas terrori dnt aliis, ingentibus
vedriš animis incitamento e (Te; ne illud quidem, quod nefcio qua virtu-
tis fpecie blandiri podit alicui, ačtuofe profanos inter homines vitx
periculum vel dillimulo, vel inculco apud vos, qui e Familias nodrx

Yyyyy 3  pra-

cJMiJfio
cafirenjis
p dne cum
Societate
n cit a >

in Behio

Č>

ccepta*

910 IMA GO PRIMI SaECVLI SOC. IESV.
ptaecipua lege bono puhlico mancipati , atque ad omnia animorum
compendia familiaris dilčiplinas inftru&i prarfidiis, nelcio cuiusfpiri-
tualis dilpendij ant periculi metu, tamquam lunonij pueri in finu Iouis,.
otiofi diuinorum munerum doetores dehdere domi non Ibletis . Quid
enim? plorabimus animarum cladem inter tot errorum ludibria pereun-
tium, nec in iis ab interitu vindicandis omni contentione labotabimus?
Collegtorum noftrorum porticus,exedrae,domicilia,gymnafia,qiiotidia-
nis perlonabunt vocibus alienae ialutisardorem profuse laudantium, &
ab iis ipfis tam ptofufis laudatoribus tam parce vIurpabitur?Apage a no-
bis otium tamotiolum , tam inanem mortalitatis illecebram, fterilium
fblatia lacrymarum, tam vana ac cum ipfis verbis pereuntiareiomnium
fandiffimae prreconia. Reprasfentemus fačtis, quod ore prsdicamus; ac
charillimtc patrih non minima fui parte miferandum in modum labo¬
ranti faciamus pro facultatc medicinam : opem operamque lioftram
implorat collapfa Religio, & tot animarum millia Christi  fian-
guine coempta fuppliees nobis manus tendunt; & nos tam languidi eri-
mus, vt illam omni qua poiTumus ope non fttbleuemus ? tam erimus
duri,  vt mentes ad interitum populares noftros ab eo omni qua poiTu-
mus opera non arceamus ? Video ego me orationi mer fatis moderari
non potuilie; fed dabitis (pero hanc veniam ardori meo, fi memineritis
haetenus me°de propaganda Religione , decjue Iacercii expugnanda, hoc
eft de potiftima Apoftolici muneris parte, eife locutum.

Vemo nune ad id,quod in laborum noftrorum cenfu provimum; pra:-
ftanda nempe,qure lolemus, Catholicis militibus auxilia.Et profečtoai-
quiflimum eft,vt eos quipro aris noftris pugnant ac focis,Chriftian£ quo-
que militia: armatura muniamus. Referte vos iterum,fi lubet,ad ipfa So-
cietatis exordia, & primorum Patrum in animarum lucris contentiones
inde vfque ab vitima memoria repetite; &c  mecum haud dubie ftatuctis,
huius quoque Religiofie laudis gloriam atque amplitudinem a maiori-
bus noftris occupatam eflc. Quippe cum primum Societas noftrafiiis
conatibus in publieum vtilis eile coepit, pientiffimi quique copiarum
Duces nihil vmquam habuere antiquius, quam vt ex ea aliquos fuamm
expeditionum comites impetrarent, precibus ac facrificiis apud Deum,
reliquis Familiae noftra officiis apud milites prasfidio futuros. Cuius
quidem noftras opera: etiam inter arma tam frugiferae, cum , Aphro-
difiutn obfidente Vega , primum maximumque documentum dediffet
lacobus Lainius ; aliorum deinceps Catholicorum Principum exar(ere
animi , ne in extrema: rei momento tam ancipiti fuis etiam in caftris
illam defiderari paterentur. In his Alexander Farnefius, aliique poft eum
Belgicre noftra; militise Imperatores, qui Hifpania: Regum aufpiciis ad-
uerlum Fccderatas Belgij Prouincias armis decertant, quantopuhlico
priuatocjue militum bono , fuis exercitibus quotidiana mortis pericula
{ubeuntibus, ea im mortalitatis adfciuere pramdia ? Septuagefimum iam
annum tenet hg;cbelli calamitas, atque a primo prope illius exortu in
hanc diern dati e noftris rei faera; adminiftrfi quorum laboribus in hac
quoque Dei caufsa exhauftis,toIeratis armmnis,Iuperatis periculis, haud
fane video quid ad Religiofi nominis immortalitatem honeftius, vel ad

LIBER SEXTVS. SOČIETAS FLANDRO-BELGICA. 911

Apoftolici animi magnitudinem gloriofius excogitari podi c. Habue-
runc illi Brabantiam, Flandriam, Geldriatn , Artefiam, Hannoniam, l ' Ari i So :

1 ■ / 1 \ -pi •• •• • 1 (+  • /—  j cicttitis L& m

aliaque ioca, quo cum Regns copns migrandum tuit, luas theatra virfu- foretinc*-
tis, in quibus beneficentia^ charitatis, zeli Ipedaculum darent. Habue-
runt non vnam aliquam gentem, vna indole ac fermone, led ex vniuersa
prope Europa Hilpanos, Italos, Germanos, Anglos, Scotos, Hibernos,

Belgas, aliosque complures; quorum fingulos vernacula gentilique fiu
lingua Chriftianam integritatem edocerent, & jfacris myfteriis , cum res
ferret, Catholico ritu expiarent. Verfati funt cum Principibus, cum
Pradedis copiarum, atque ordinum Dudoribus, cum Patriciis acple-
beiis, & prtefertim miferis ac rcrum egenis omnium • vt cum animorum
commodis in commune confulerent, mm etiam neceditatibus corpo-
rum pradenti manu fubuenirent t  Verfati funt in nofbeomiomm lor-
dibus ac carcerum pcedofe, vt atgris iuxta & captiuis , qua folatij, qua
auxilij indigis * folatio fimul & auxilio elfent; ac li migrandum e vita,
decretoriam vita: mortalis claufulam congruis ad beatam aeCernitatem
prasfidiis communirent. Quid y  quod in medias quoque armatorum
acies, cum paribus vtrimque animorum ardoribus & armorum , de
fumma rei decernitur, progrediendum illis non rarbfuit, &perinfe-
ftos gladios Sc  tela micantia huc illucque cutfandum ? dum hi ad pu-
gnandum fortiter pro rei Catholicar incolumitate čalidis hortatibus
animandi, his peccataliiaenuntiantibus aures dandar, omnibus ad Chri-
ftianeviuendum,autmoriendumfubfidiaadhibenda.In qua tam glorioli
laboris arena,cum non fatis feliciter adNeoportumFlandriaepugnaretur, ‘Pamsšo-
frudum hunc ex iis nonnulli confecuti funt Religiofe conftantiae, vt ”^««7/-
omnium laluti cum incurnberent, cxfi  cti3.ni lpfi libonbus jfins ti&tM
riofiflime immorcrentur. Cum inter militum clamores 5  armorum f° f mr > in
ftrepitus, equorum hinnitus , tubarum clangores, inligni animorum aciSc ^‘
tranquillitate verfarentur, de hoc vno ibliciti, ne quem militum facris
myfteriis inexpiatum fuprema neceditas occuparet. Viciftis ahimx
magnae, etiam cum ita vidi ; neque telorum confertim volitantium
idus declmaftis, neque c amforam exhorruiftis cadauera, neque fangui-
nem exiis etiam tum manantem j fed vni alienas falutis momento iri-
tenti, veftram incolumitatem Sc  Vitam intrepida prorliis & inexplebili
omnes iuuandi auiditate proieciftis . Relidi nos fumus ad larcinas
mortalitatis huius, planeque volumus ( id quod a nobis lulceptae Vita:
ratio exigit ) virtutem veftram non fidis imaginibus aduitibratam,
fed in nobis iplis expredam, iterum ofFerre pugnantibus, ne dedderent.

Regiže copiae in nobis ea animarum liibfidia, quaj in vobis tanto aiite
tem pore lunt expemr. Subiicite ergoanimis nofttiseos ignes, quibus
arfiftis: fpargite in nobis ea incendia, quibuš verius quam hoftium
armis abfumpti eftis ■ &fuperftites adhttcBuzelinos atque MontanOs
Regiis bellatoribus exhibebimu$.

Neqiie terreftribus tantum copiis iuttandis adhibita Sociorum cha- MijfiJ ha-
ritas; defcendit etiam ad infimas Ibrdes fecesque ac lentinam nauium ualts ’
bellicarum, vt hominibus tametli lua voluntate calamitolis lemper^ &
morti proximis, omnem in cafum praeftb effet. Nauigent alij maria

earum

912  IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

earum caufsa rerutn, quibus fola hominum libido pretium fecit. Per^
rumpant natura clauftra, & ignotas antiquitati vias aperiant ac terras;
qui dum nullos cupiditati fuar terminos ftatuunt, ipfum tamen orbem
anguftis a Dco terminis circumfcriptum fateri debelit. Nos ad certio-
rem diuinae charitatis aurarn vela facimus; nec rei nobifcum faltem, fi
non ante nos,peritura quaellum , aut vana: voluptatis e vario aquarum
fiderumque adfpedu hauriendae captamus lenocinia j-fed Dei gloriam
humano omni quasftu potiorcm, & animarum lucra cum tota aeterni-
tate coaequanda. Aditnus vira periculum, vt aliorum falutem in tuto
collocemus: iadamur mari, fludibus acprocellis, vtquamplurimos in
aeternae quietis portum inuehamus: vitiatam ac parne verminofam po-
tamus aquam, falfamentis ac mucido pane vitam toleramus, ne vedo-
ribus noftris diuini verbi, ac facrorum myfteriorum epulas, diuinis re-
HiftMc z ^ ert:as  deliciis, deeife patiamur. Lucerna pifcis memorandus in paucis,
atque ex argumento lic didus, ttanquillis dumtaxat nodibus in alta
fubitmaria, linguaque ignea & nodurni inftar fideris fcintillante per
os exerta, confluentes ad nouar lucis illecebram vndique pifciculos ca-
ptat & deglutitj nos dies nodesque veliš & remis, tranquillo atque ira-
to circumuehimur pelago, vtpalabundas nobifcum animas Apoftoli-
cx  vocis fplendore captemus, ac ialuti fortunata illis ac felici iorte tranf-
Labora  fcribamus. Et hanc quidem de Deo deque hominibus bene merendi
^Tatrum  occa fionem haud fegniter arripuere Xauerij, Barzaei, Silueriae, Gon-
Societatis  faluij; qui cum ad vberiorem apud Indos faciendam meifem traijce-
tnnauibm-  rent Oceanum, e fuis interim vedoribus manipulos legere, eaque mo-
dica animorum fruge ampliffimis Indiarum meflibus quafi praludere
cceperunt.Inflituebantnauticam turbam,colluuiemq; feruilem rei Chri-
ftianaepraceptis, habebant publicos priuatosque de Deo deque animi fa-
lute lermonesjftatas preces ffcatis diei horis decantabant, cundis prafen-
tibus ac refpondentibus, deprauatosomnium corrigebant moreš,vniuer-
los adeluendas animi fordes inuitabant. Aderant e maritima iadatione
naufea, lue, farne laborantibus, tranfcurrebant per ftratos non tan tum
aegris,fed & femiuiuis forosjillis cibos,his pharmaca lita ipfi manu mini-
llrabant. Et quamuis in omni illo charitatis officio plus laborum non
ralo fufciperent,quam ferre poflent; profuo tamen modeftiae ftudio ere-
debant minus fe praftare,quam deberent. Miramur omnes, vti par eft,
hofce primos Familiae noftra proceres; & eorum lFudia, alienis curan-
dis commodis, fuis negligendis intenta. Sed non miramur tantum.
Enoftro  etiam Belgarumnmnero non defunr, qui illos imitentur, qui
claffibus Regiis, Moderatorum imperio, imo fua ipfi inflammatiffima
in homines voluntate, mancipati, earum iam f*pe epibatas, milites, na-
ualemque multitudinem ad omnetn Chriftiani nominis integritatem,
Labores  coiiformarunt. Habent in hoc munere dignam fuis animis ac virtute
c rpencii-  materiam. Carendum iis dulciffima Sociorum confuetudine, verfan-
!» ^ um  “ lter  confertam ardifsimis in iocis turbani hominum, vt quam
ne »audi.  leuiffime loquar, minime religioforum, in podore atque asrumnis tra-
henda vita, percurrendus,quaqua patet, Oceanus, & quotidiana cala-
mitofas captiuitatis, vel etiam mortis fubeunda pericula. Sed harc vitro

etiam

LIBER SEXTVS. SOCIETAS ELANDRO-BELGICA. 913

etiam expetuntur ab iis, qui vbi falucis aliena cauflf^ agitur, impertet-
tito charitatis ac prompto in oranem partem impetu ad illos potifsi-
mum iuuandos accurrunt > quibiis non nifi per fingulares aru m n as at-
que inufitata difcrimina fubueniri poteft. Copiofa hic quoque, Pa-
tres Reuerendi, nec vulgaribus operiš contenta mefsis. Qui in ea labo¬
rant, periculis pares, labori impares, defignant oculis ac tacite ambiunt
prenfantque fortifsimum quemque noftrum,atque ad rei gloriolifsima,
Veftrisque ftudiis & ardonbus digmfsima, focietatem inukant. Ani-
mis hic opus fublimibus & eredis, atque ad ardua quaque alpiranti-
busj animis, inquam > qui non minus facultatis ad rem omnem adfe-
tant, quam voluntatis, ac huius vita mortalis terminum non fuo pau-
corumcjue commodo, fed quam plurimorum vtilitate metiantur;

Veriim,quas hadenus commemoraui,tres iilaprincipesnoftri mune- MiJJtaad
ris partes, vt per fe cum ad teftandum Chriftianacharitatis ardorem ^Retnje*
tum ad probandam Apoftolici animi magnitudine, quam maximefunt W
illuftres ac fplendida; fic ab eo quod nobis etiamnum fupereftoratio-
ne explicandum, a praftando, inquam,lue peftifera laborantibus obfe-
quio, haud faciledici poteft, quantum decofis ac dignitatis accipiant.
Enimucro cum in arumnis vitanihil lit, quod hominum animos ad
pietatem magis emolliat, quam longe latecjuein eorum perniciem fa-
uiens peftilitatis atrocitas; excitatur tumnempe Sc  euibratur illorum
virtus, quibus aliena falus cura Sc  cordi eft, vt eam pracipue raeffem
fibi legendam fumant, quam nocentifsimi alias mali calamitas infigni
femper vbertate atque copia dare confueuit. Inexplebilis eft ifta no-
ftri generis vorago j Sc  fi quando, ei laxatis a Deo habenis graflari licet
impotentius , exhau.rit vrbes ac vicos, villas Sc  oppida; neque vllis illo¬
rum excidiis, vllave mortalium clade fatiatur. At libamenta funt hac
calo, non funera; immortalitatis, non mortalitatis vidirna; benigni,
tatis hoftia, non furoris; opportuna modo agris, moribundis ac mo-
rientibus auxilia ne defuerint. Ad hac ergotam luculenta animarum
lucra, fusa per populos peftilitate, quarenda, noftraquoque Societas
aprima fui origine haud fegniter exarfit. Vos vos appello principes
Europa regiones, Hifpania, Gallia, Germania, oraque terrarum viti¬
ma, India, Brafilia, Peruuia; quo non prius noftri Ordinis homines,
quam eorum hoc in gencre auxilia penetrarunt. Laborabatur per cite- S " ct * tas .{ n
riorcm Hifpaniam plerifque in vrbibus atque oppidis ferali hoc malo , f,/JdTrit
Sc  ibidem omnium animis, vt in extremo dilcrimine, adftudium pi c-pejteinfe-
tatis ac falutis eredis, quam vberem non dico lementem, fed meffcm cli5:
fecere Mirones, Alberri, Parra, Lozani, Sarauia, Gami, qui, neglecftp
vita fuapericulo, vltimis illorum populorum Sc  corporis & animi pe-
riculis prafto fuere. Per Lugdunenfcm Galliam defauiebat eadem lues, m Gallia}
& Lugduni eius metropoli Edmundus Augerius fuftinebat vnus om-
nia, dum agros inter &valentes exaquo partitur operam , &quoad
•diurnis nodurnisque laboribus confequi poteft, vtrorumque incolumi-
tati confulit acfaluti. Cum apud Germanos Moguntia, Treuiris,Co- ,w Germ -
lonia vulgaretur contagio, certatim Prafečtorum fuorum pedibus acci-
debant Socij, vt libi adefie agris, eorum curare vlcera, purgare fordes,

Zzzzz

ni a:

cgeno-

in Itidiis:

in Belgio.

OUm Sftn-
ciornm na¬
mero ad-
fcripti, cjui
h tat' fun-
Biom funt
immortui,

914 IMAGO PRIMI SiECVLI $OC. IESV.
egenorum grada alienam periclirari benigditatem, omninm animos
iacris expiare myfteriis* &: piis hortatibus adfupremum certamen ac~
cendere lieeret. Quorum defideriis vfque eo feruentibus dum fačlum
cit fatis, quis fatis vel dicendo explicet, vel cogitando aflequatur, quam
luciden d animarum qureftus exftiterint? Omitto apud Indos, Brad los,
Periianos, non minus vtilem ac fručtuofum noftrorum Patrum labo-
rem, inhac  eftdem caufsa: venio adteFlandro-Belgicanoftra, & tuas
vrbes, non aduenis minus quamincolisfrequentes, compello. Vllane
tuarum vrbium Socios noftros fuis ciuibus animorum cukores adfci-
uir, quas non ad reliquam ex omni eorum labore arque induftria fru-
gem, luculenta quoque nauatre infedis oper« pretia non accenfeat?
Fuit,fuit illafemper in noftris eriara Flandro-Belgis animi virtns, vc
qua: terrere vulgd folent alios ftratre reg ris ac moribundis domus, ma-
lumcjue contagione ierpens, & imminentis vbique mortis lurida fa-
cies, ipfis ad fummum illum Chriftianre laudis ac Religiofe charitatis
frudum perfequenduni ftitnulo eflent. Nolim ego hic palpare fandif-
fimos viros, qui in hoc obiequio vitam poluerunt, auc e vecerum fune-
rumritu, flabello mortuis vencu m facere. Hoc cicra vllius inuidiam,
atque omnium cum applaufu dici poteft, non a Delphico tripode, Py-
thiave cortina, aut Dodonaea quercu, fed ipfo Veritatis ore prolatum,
charicatem hominibus nullam efle maiorem, quam quae pro amicis
animam ponat. Relati iam olim in Caditum numerum, arque Ec-
clefiae faftis adfcripti funt, quos huic tam gloriofo muneri intentos,
charitatis verius quam peftilitatis aeftus ablumpfit. Fortunati illi pro-
fedo,qui fluxa ac fragili hac vita immortalem atque seternam mercati,
beatiflimas illas piorum fedes penctrarunt;iisque nune incedunt lajtitiis,
qua:nulla rerum viciflitudine, nullo temporum lapfu terminabuntur.

Hic ego rurfum, Patres Fratresque, noftrum omnium appello
iidem; & quando neque venalem fub catafta proftieuimus operam,
neque dubio rei perituras qureftu foeneramur laborem noftrum,
digna nomine noftro conftantia, infiftamus illorum veftigiis, quo-
rum tam optabiles , tantisque cumulatos bonis, vitae exitus admira-
mur.  E primis maiorum noftrorum laudibus feniper fuit, charitate
Christi obfirmare pedus, publica priuataque valetudinaria circum-
cudando terere, vlcerum fceditatem grauitatemque odoris non auer-
lari, blande folari moeftos , perditos creleftis vitre fpe reereare, omnes
ad tolerantiam, & ad honeftacem fanditatemque vira: aeriter impelle-
re r  peftilentis etiam mali vim longe lateque ferpentem alienae falutis
caufsa non horrere. Et quis fit in nobis ea moram mollitie, animique
inopia, cuius non eodemvota colliment, dirigatur labor, adfpiret in-
duftria? Video profedo, dum vos ego contemplor ftudiaque veftra,
requo diutius fauilTe me hadenus infantias mcx,  qua ad palmares illas
quatuor noftri muneris partes vel leuem vobis ardoris flammam inijci
aut potuifle aut debuiffe crediderim. Enimuero fi, vtille ait, lingua
cordis eft affedus; habetis profedo, vel, metacente, quafi domeftieum
oratorem, animi veftri zelum, qui maiore, quam ego, vfferatur in in¬
tima vifcera, altiusque vel grauioribus rationum momentis, vel aerio-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRQ- 3 ELGiCA. 915

ribus verborum aculeis, in abdiddimos cordis finus deTcendat. Agite
porro (atque ita vos compellare exidimate Societatem Iesv  , matrem
Vere magnidcarum Sc  Apodolicarum virtutum , non lenem a Tuis filiis
exa<dricem) agite, Ignatij magni filij, optimi maximique Iesv  Sočiju
inačti animis, & virtute maiorum vedtorum adliuc luperdite, bona
cum Moderatoruni venia, Batauias, qua porediš, adiuuandaSjCathoIi*
ds cadris ac claldbus pro Tacultate Tubleuandis, popularibus vedriš lue
tačlis, pro Tulceptas vitasratione curandis, accurrite. Nihil vos asrumna;
terrear, nihil moledias dangat,nihil periculi remoretur: immolate Deo,
qui vos in Socieratem Filij Tui adfduit, animorum vedrorum indu*
ftriam, libate fudorem, Sl 3  d res ferat, etiam fanguinem dedicate.

O R A T I O C^V ARTA,

De obedientm R.  P, Petri Cmijij.

P  Etru m Canidum , natione Belgam , prouincia Cleldrum, domd
NeomagenTem , lunama dočlrina Sc  lančlitate virom', d quis ve¬
drom miratur, Auditores- quibus vedigiis ad dipremum ReligioTe vi*
tas culmen afcenderit- hunc vel ignofare necdTe ed, quantum prasddij
in obedientia podtum dt ad virtutem; vel certe* quantum in ea le ex-
ercuerit Canidus, non fatis animo recordari.Quam non illa Tecunda vir-
tutum mater, honedatis optimorumque m or um Tobolem procreauit?
quam numerofam ? quam locupletem ? quam diuinam? HabeantTane
virtutes ceteras due genicrices luas, due altrices dngulae (neque enim
vno Tatu conceptuque produčlae dmul exidimari podunt omnes) obe¬
dientia.  certe, velut communis quaedam officiorum vitreque Chridianae
parens, fola njirtm ejl , qu<e mnrtutes ceteras menti infent , mfertasque ctt-
fiodit.  Quod vero non lile dudium conatumque adhibuit, vt, cjuam
animo conceperat, prasdantidimam viuendi rationem ad obedientiae
regulam normamque dirigeret ? Hac duce atque adiutrice, quam mul-
ta gedit per omnem vitam pro animarum lalute vtiliter, pro Eccleda;
incolumitate fcliciter, pro Dei gloria praeclare! Quas ipla quoniam Sc
numero Sc  magnitudine pasne indnita funt, non ingrediar in latildmum
hunc campum hodie, ne, d cunčta vel dričtim a me percenferi nume-
rando pode conddam, tantum Tcilicet de gloda viri incomparabilis de-
libem inuicus, quantum volens lubensque prodtebor, dam pro viribus
attigide cunčta me arbitrabor, plus Temper maiuscjue aliquid ad dicen-
dum prasteriri a meatque omitci oportere. V.nam eius virtutem,quam
in deliciis Temper habuit, obedientiam oculis fubijdam, vtexeaquas
reliquarum norma ed,de immensa decorum illius ornamentoramque
animi magnitudine exidimare poditis.

Cum ddem oraculi, quo proditurum Teolim Eccledasin Sociecate
Iesv  nondum tum quidem condita,puer adhuc didicerat, ternis firma-
re prasddiis, animarum, quem vocant, zelo, perTečtione vitas, Tortisque
animi condantia indituilTet Canidus j circumTpicerenimirum in ipTo
Tanclioris vitas lunine ccepit, quamin partem Tandimonias curam con-

Zzzzz  2. certeret,

Obedieti*•
tia virttt-
td fjtrensii

Greg.Iib.} j.
Motal. c. io.

Canijittmt

916 IMAGO PRIMI SvECVLI SOC. IESV.

uerteret, quadeinde frettis, triplicem hunc funiculum non modo texe*
ret in fpem falutis miferorutn, fed ad infringendam edam perfidorum
audaciam augeret atque corroboraret: cumque obferualfer, certius mi A
quam pra;fidia htec vberiusque quam in vna obtemperandi fubmiflio*
ne contineri, huc profečto aduertitanimurn, atque ad obedientia: vir-
tucem com parandam curas omnes cogitationescjue conculit; tu m de-
mu m ratus Ecclefia:feSocietatique,adquam vocatus eifet,etiam bonorj
futurum, li quos &c  zelus fuus requireret' ignes, & fufcepca Religio vica;
perfedtionem, & cum hoftibus contentio magnanimitatem, a perpecua
ob/equendi voluntate mutitaretur.

c Prim'o i  Acque vt ordine noltra procedat oratio, nemo profečtb tam mente
mar/m;  eaptus tamque hebes eft, qui njon inteiligat planecjue vid c at, animaruni
zelum, tamecfi cum amore patria: optimo cuique a natura indito id ha-
beat commune, vt impetu quodam feratur in falutem plurimorum; mfi
ta m en prteceptis iudicioque Magiftratuum, velut prouidcntia; quibuC
dam habenis, dirigatur, non modo rebus prarclare gerendis inutilem,
niodor sic ^ P ern iciofum etiam futurum. Irafcebatur igicur iam tum Canifius
iib.». ’ illi fiue faftidio fiue arrogantias Gymiiofophiftarum, quibus, contra
conam unis Philolophiae praecepta, vti certum erat nemini leges dare,
j ib Polit  itaneca quoquam accipere: laudabat vero Ariftotelis cum primisfa-
«p-4- pientiam, qui boni ciuis officium, non obtemperatione minus cum pa-
rendum, quam imperio cum gubernandum efiet, definiebat. quocirca
nihiltam arduum,nihiltam‘humiletamque abiečlumofferri vmquam
fro qtto  potuit, quod non obuia voluntate fufciperet. Quis credat, virum fc-
famam-  cun diflimis auris farna; gloria;que nominis fui velificantem, pro quo
cunčlae fere Germanire Academiae veritis omnino ac gloriofius t  quam
pro Homero ciuitatcs olim Gra;ciar, contendebant, poftquam gramffi-
mis ad Carolum Caelarem 8c  Leodij Antiftitem legationibus perfun-
člus, fidem Vlmx Wormatia;que egregie contra Lutheranos diiputan-
do propugnaffet, inter Theologos Tridenti ac Bononia: in amplifsimo
illo Patrum Dočlorumejue totius orbis confeflu fententiam magria cum
laude dixiiTet, diuinas Litteras Coloniae atque alibi explanaflet, com-
plura Sančtorum Patrum a fe pnus recognita fcripta in lucern edidiflet,
Septemtrionem totum miriš exfpečtationibus, velut ad noui fideris or-
tum, non impleffet tantum, verum etiam recreafiet; quis, inquam, cre¬
dat, huius farna; curfum repente ficincidere aut voluifle aut potuiife, vt
a Theologicis fubfelliis, qux pridem Dočlor infederat, ad puerilem
Rhetorum ludum, procul extra Germaniam in Sicilias finibus aperien-
dum, defcenderet? Defcendit enimuero Canifius perlubenter, vnamque
Ignatij iubentis voluntatem non prascenta; modo farna: nominisque fui
exiftimationi, led fručfui etiam animarum, quem a facris lečfionibus
fperare potuerat vberrimum, antepofuit, puerosque iam vir ad orato-
riam facultatem informare coepit, qui vixdum iuuenis altioribus viros
adhumilia  imbuerat difciplinis. Quid , quod eodem fere tempore, ne quod inge-
fe offert:  bbertatis arbitrium pricpoftera falleret cupiditate, incegntati olae-

dientite nuncupato voto cautum efle voluit, fančtecjue tum quidem
Deo promifit, defertis etiam quibufcumque ftudiis litteriscjue, ad ab-

iečtifli-

LIBER SEXTVS* SOCJETAS FLANDROBELGICA. 917

i.ediffimaqua;uis horti culina:ve munia promptum facilem^uefefore?
Abfurda fortaife videbuntur hsc fiue Ignatij imperia, fine Canifij
obfequia, fifapientum vulgi iudiciorem seftimare velimus; at nouerat
profedo vterque,non alia redius alumna quam obedientia zelum ani-
lnarum nutriri atque amplificari. Cum enim DucislEs v (cuiusqui~ Cl,Kt '
dem vita vniuerfa quid nifi continens quidam affiduufčjue zelus fuit?) ^itautn
facratiffimum nomen milithtffuas propalam alter praderret, alter im-
pigre fequeretur; eodem ortu progrefluque diuinx glorias radios afe
feiiciffime propagandos e (Te arbitrati funt, quo Sol ilie diuinus orbipri-
mumilluxerat, feruidifqne zeli flammis coeperat corufcare. Hie vero
cum amoris fui ignes ab ipsa diuinitate decerptos, hominum animis
nonfabulofo Promethei radio, fed natura: noftrae participationefta-
tuilfet infundere; qua conceptione & partu, qua fufceptione &: educa-
tione, qua difciplina &c  inftitutione, qua fuftentatione & nutrimento,
quadeniquevita&mortezelum fuum, nifi obedientia, manifeftauit?

Equidem exiftimo, Auditores, planeque mihi perfuadeo, Ignatium
nollrum,cum pramideret animoquantusin Ecclefia qualifve virfuturus-«^ obe-
eflet Canifius, huius virtutis exercitatione tanta: molitionis, qua: con- ditntiam
fecutura dein erat, fundamenta ponere voluiile.-hunc vero pro eo.auein

1 t S t 1 1

gerebat,animo atque ardore, ad promendas omnes humana: diumar-
que charitatis occafiones ac modos, tirocinium eiufmodi velut pro-
priam quamdam pala:ftram,ftabilemquezeli Spartam,exemplo Chri-
sti & calide arripuiffe, & tenuiffeconftanter, & ferio fortitcrque ex-
coluiffe. Itaque fiue ad populum dein diceret, fiue aures poenitentibus
daret, fiue feripto contra hsereticos pugnaret, fiue voce ac difputatione
contenderet, fiue moleftis Prouincia: fundionibus puhlicam, fiuepiis
mentis exercitationibns priuatam vitam ageret; non vigilias, non labo-
res, non pericula, non res pra:clare laudabiliterque a fe geftas, non fru-
dutn denique ipfum, fed obedientia dumtaxat nutum imperiumque
fpedabat. qua quidem nixus,quid non aut egregie pro falute communi
gefiit, autfortiter animofeque perpeiTus eft? Non polTum hic commit-
tere, quin dicamquod fentio, Auditores, nihil propemodum totoSe-
ptemtrione,quo temporeLutherana peftis omnia diuina & humana iura
violabat,illuftre didum fadumve, quin & feriptum a quoquam fuit,
cuius non vel totalaus, vel pars certemagna ad Canifium pertinerec.

Quid, qubd non ardua folum qua:que, quod pofle; fed & honoratiora
quoque, quod mereri videbatur, ad eum deferebantfur ? Explanandi
Theologorum in fcholis erant faeri codices-,explanabat Canifius: ftylus
in aduerfarios ftringendus-, ftringebat Canifius: legendus Cadari con-
cionator; Iegebatur Canifius: purganda: erroribus Academia:; purga-
bat Canifius: Tridentini Concilij decretaSummi iuflfu Pontificis pro-
mulganda; promulgabat Canifius: confirmandi eadem audoritate in
Fide Principes Germania: viri; confirmabat Canifius: ludandum cum
perfidisj ludabatur Canifius: difputandum cum ha:reticis; difputabac
Canifius: vnusdenique propemodum omnia Canifius. Hinc iam illa
frementium luporum, a quibus prredas ad ouileDominicum abigebat,
rabies dicam, an ludus, & in vtroque veritatis expreffa laus, Q<mem Au-

Z z z z z 3 Jlmcum

<&fortiter
pajftu eft.

2>ecmd'o ,
ferfettione
•viti. ab
ebedienttd:

b&c ati tem
fimilis
Pandora ,
virgula
atirea 3

018 IMA0*0 PRIMI S£CyLI  SOC. IESVv

Jtriaciim  appellantium: cuius nifi excubi« s  Sociorum<|ue, qui ab eo Cs-
nifianidicebantur, validi pro domo Deilatratus obfifterent, inclina*
tum propemodum a  ita loquebantur , Fap« Regnum proftraturos
penitus euerfurofque minitabantur. Acque h«c quidem quo plaufu
excepit Germania ? qiiibus vocibus Polonia probauit? quibus Italia
Belgiumque pr«coniis extulit? quibus ftudiis, iudiciis , teftimaniis,
quam arnplis, quam luculentis, quam magnificistotus Septemtrio, or-'
biique adeo vniuerfus s  profecutus eft ? Non adferam hic Regum Prim.
cipumcjue gratulationes, non Antiftitum purpuratotumque Ecclefi«
Parrum admurmurationescommemorabo, non Summi Pontificis be^-
neuolentiam fingularem litterafcjue in primis honorificas exhibebo*
Ipfa fi loqui polTent tečla ac parietes facri* fi templa, fi ar«, fi ritus vo-
cem emitterent; fi fchol«, fubfellia, publicxque exedr« fenfus fuos pro-
derent; quo fpiritu, quanta contentione teftarentur s  palamque clamita-
tent: O felix Imperium ! d fortunatam Canifio Germaniam! Quod 111
ruinis fidei non ftamus tantum, fed erigimur* qudd in communi Ec-
clefi« incendio fubiečlas perfidorutn faces depulimus, repreffimus, cx->
ftinximus; quodin puhlico patri« latrocinio, in c«dibus, rapinis, di-
reptione prouinciarum, perduellium manus euafimus,fpeciem antiqni-
tatis retinuimus, Religionis culcum c«rimoniafcjue cuftodiuimus,
fplendorem a tnaioribus acceptum amplificauimusj idpoft Deu m Ca-*
nifio referimus acceptum. quod iacentes erečli, nutantes confirmati,er-
rantes redučli fitntj quod h«reticorum frači« vires, debilitatus furor,
comprefta audacia 5  quod litterarum domicilia, iuuentutis feminaria,
virginumCoenpbia vafta nuper cultoribufbue fuis vacua,priftin£ digni-
tati glori«que reftituta funt 5  totum id tribuimus Canifio. Inter h«c
vero quas non infidias, calumnias, iniurias ab errorum magiftris & fe-
člatoribus paffus eft? quotconuitiis laceratus ?quot lapidibus eciam ad
aram petitus? cum ille interim vnius obedienti« pr«fidio munitus, ze-
lum fuum quaquauerfum explicaret; vnius obedienti« c!ypeo tutus,
pericula aclabores iuxta haberetj vnius obedienti« malleolis inftručlus,
charitatis fu« faces accenderet y  vnum id dumtaxat, quacumque parte
tempeftas ingrueret, identidem ingeminans: In obedientid (j>es  čv for-
titudo mea, nec ehgctm m domo ^Domini aliud ejfe , qudm mmentum omnibus
diebtts ?vit<z  tfzčrf.vEmulabatur nimirum, aučlore Ignatio,Ducis fui Ies v
promptiftimam obediendi voluntatem, eaquezelum, quo ad promo-
tiendam Dei gloriam exardefcebat, aftidue metiebatur.

Verum cum non vnum hoc ab obedientia decus animi, fed cunčla
virtutum ornamenta, ceu fonte quodam, noflet permanare; quo maio-
re flagrabat abfolut« perfečtionis defiderio, hoc acrius eidem perle-
quend« caepic infiftere. Hanc ego tam fecundam honeftatis virtutum-
que matretn quo nomine cotnpellem nefcio. Pandoramne dicam c«li-
tus ad nos miffam tota diuinitatis fupellečlile non minus diuitem quani
fpeciofam? ananream virgulam appellabo? ex illarum fcilicet genere,
quas autinftaurand« Vlyfiis iuuentuti Minerua, aut fopiendis corpo-
rum animorumque motibus Mercurius, aut fordibus quifquiliifque in
aurum commutandis veteres excogitarunt, at e fabulis deprompta ifta

funt.

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-^LGICA. 919

funt. Quid jgitur? principemne in horologio rotam nuncupabo, ad rotx maxi-
cuius Ejlic torporem fiue motum cetera; vel hxx  Temper hasreant, con- w bu ~
nerfionifque expertes, vel illico volubilitatis quodam Ipiritu animat*e, r0l0 & 10 ’
fuis fingula: curfibus pari difpanve celeritate torqueantur? An cadum primarno*
dicam potius illud inter complura primum volubile, maximeque inči-
tatum, cuius motu, velur admirabili quodam imperio confentienteque
ad incolumitatem vniuerfi dominam, citeriores cundi orbes, quos am-
biru fuo circumpleditur,cienturcerta lege,ftabilique mutatione verfan-
tur ? Apta hercule & afgumento noftro confentiens comparatio: ^ui¬
dem & obediendi vircus ea rota eft, quam in ceteris primam, motum-
queaclocum, adquem quaquauerfum impelleretur ipla, reliqua; vir-
tutes confequerentur, definientem, vidiffe Te te (dat ur Ezechiel: & cadcm Ezech.io.
nimirum eminentioris casli circumuečdio, cuius aborigine cundarum I7 '
virtutum motus, dumparibus Religionis fpatiis progrefiucjue fandita-
tis circum axem diuinae voluntatis rotatur ac fleditur, iucundiorem
longe refpondentis libi vndequaque honeftatis concentum efficit, quam
illa Pythagorar podit elkimparibus orta cadorum interuallis, curfibuf-
que nata contrariis harmonia, ad quam mundum canere falsaveteres
opinione exildimarunt. Attamen nefcio quid in difpare Ephefiorum
Diana;, & vrbium a Sardanapalo asdificatarum fabrica cernere licet, vr bibm
quod aequalium inqequali tempore fubftrudionum imagine hinc vbe- Sardan<t~
res obedientfie fetus, celerefque parturitiones, inde raras natura fua dif- ? ali>
ficilefque virtutum aliarum generationes, melius expreffiufque reprae-
fentet. Annos viginti fupra ducentos Grrecorum molitio tenuit, cum
vix totidem columnas, quot Regum operi immoricntium aetates nu-
meraret; furgeretque interim maxima licet opum viriumque conten-
tione fenlim ac pme finefenfu Afiatica moles, faldidio haud fciolongi
temporis, an marmoreorum parietum faftigio celebratior. Anchialus
vero Tarfufque, quam ampla;, quampulchra;ciuitates, quanta celerita¬
te, liutu prope imperiocjue effeminati ccteroquin Regis excitata; funt? VfU  die
vna dumtaxat luce, qua; folis ortu occafuque definitur, caepta; perfe- *dific*tu:
da;que vrbes commemorantur. Cernere erat iucundo fpedaculo , va-
ftiflima terrarum fola momento temporis faxorum oppleri multitudi-
ne, foffis defcribi, moenibus circumcingi, omari portis, plateis diftin-
gui, tedis deniquc a;dificiifque collocupletari. Credas ad lyrte cantum
non iam vnasThebas Amphionis arbitrio concurrere ac coagmentari,
aut certe fetam machinationibus humum , mira natura: fiue folertia
fiue fertilitate, vrbes derepente integras, ceu fruticum gemmas, fola
dominantis libidine, e finu ftio protrudere ac procreare. Equidem dif-
crimen ortum inter progreffumque virtutum , qure quidem ad moreš
formandos pertinent,&fiue abfente fiuecomiteobedientia progignun-
tur, mihi foleo proponere, cuius ergo Ignatius Canifiufque eamdem
quoque reliquis prsftare arbitrati funt. Habentomnes fpecietn quam-
dam diuini templi augufiiffimam, fed quam folitario fusmet efficien-
tix  conatu non nifi Ion ga multorum annorum exercitatio laborque
improbus ad vltimum educere confueuit: accederet modo parendi cer-
ta Religiofaque voluntas, adutuin & fine mora non fingula tantum,fed

vniuer-

920 IMA^O PRIMI S^CVLI SOC. IESV,

vniuerfa honeftatis ornamenta glomeratim , fačlo velut agmine, fuis.
abfoludflima formis procederent, animumcjue illuftrarent. Quod c urn
ab ipfis vitre melioris rudimentis compertum eflet Canifio,vfuque ipfo
didiciflet, non vnius ačlionis terminis, vt virtutum fingulas, obedien-
tiam concipi, non vnius officij limitibus promptum obtemperandi ftiu
dium circumfcribi, verum ad oranem honeftatis fpeciem vim ftiam e#*
abhoc ex-  tendere efficacitatcmqueproferre; nihil antiquius in omni reliqua vita
fenta  habuit, quam quacumque re, loco, tem pore facilitatem obfequiumque
finim Praefečlis exhiberc; nihil acerbius duxit, quam eiufmodi digni-
tatibus augeri, per quas dum prreefie cogeretur ceteris, obedientia ma-
teria, certo nimirum adipifcendre quam citiftime perfečlionis fubfidio,
cuhaque a  priuaretur. Quo anirni fenfu Sociis imperare iufths prouinciam depre-
Lamjio,  caCus  q L10 mGel - ore  admifit? qua anxietate adminiftrauit ? quo gau-
dio depofuit? qua geftientis anirni ltetitiaac voluptate' poftliminio fibi
obedientheque redditus eft?- quantas, quam incredibiles pro hoc mn-
neregratias egit?qua fubmillione, qua pietate, qua religione vliis eft?
intmni re.  Teftes funt aflidure voces illx, quas ad Superiorum iufla- reponere foli-
tus eft. deferenda ftatio erat, alioque ad ignotos procul ab amicorum
confortio commigrandum : Obedientia rnibi,  aiebar, ex quocumque loco
faciet paradifum.  Peregrinandum erat difficiilimis vi is, incommodatem-
peftate, pleno periculorum itinere: ypvn difcedama prafcnpto fancia obe¬
dientia : non recufo laborem quem obedientia fianffa deberifcio.  Deuoranda
taedia erant fupraque humanam imbecillitatem infiftendum operi: Da-
bit Dem h is quoque finem-, ego, njt fiero  , monar filim obedientia m
Christo Iesv Domino nofiro . lam vero quid illa faciliras ad om-
nia, quantumuis difficilia? Fiat Domini r voluntas y  (efi obedientia fanffa
per nos imfleatur.  Quid illa, neutram in partem, ciim arbitrari de fe li-
bere poffet, inclinantis anirni aeq u ilibritas ? Hoc ejjeojficij mei pr opri um
fateor , <~ut qua Jlatuunt (efi mandant mei Supenores , exjeqmr . Quid illa
mentis tam beata, tam placida, tam fecura, vtičumque pratcepta res
eueniret, tranquillitas? In obedientia fanSia decreto hbenter acquiefcam.  an
non vfquequaque perfcčlum omnibufque numeris abfolutum obe-
dientiae Religiofre exemplar reprarfentant? Itaquc tantosinomni gene-
re virtutum huiufce praefidio proceflus faciebat, vt iam non gradatim
ad fiančlitatem pergere, led curfu contendcre pennifque etiam euolare
videretur. Longum lit ireper fingula, qua fiibmiflione, qna man-
luetudine, qua ftmplicitate ad ornnes vfus (it: quibus inediis, vigihis,
defatigationibus corpus cxtenuarit,vires exhauferit, valetudinem labe-
fačlarir, quo precandi Deiun contemplandique res facras ftudio, qua
caftimonia, qua patientia animum iexcoluerit, fpiritum promouerit,
mentem ad diuinre cuiufdam perfečlionis formam erexerit.

Terno ,  Vnum illud tantummodo perfequar,quod e tnbus,quae initiodicenda

P topolih j reliquiim eft 5  arque ad anirni robur fortitudinemque pertinet.

‘  ’ Hic vero quid ego prredicem, quibus ille vel armis vel auxiliis vir-
tutem luam conftantiamque probarit ? quando Sapienris ludicio con-
?rou. ii. ftat, quod njir obediens loquetur <-uicioriam.  Cum vitam liane infelicem
atque mortalem innumera circumftent ab incunabulis prope ipfis bella,

quibu$

LIBER SEXTYS> SOCiEtAS FLANDRO-BELGICA. 921
quibus vel cum nobis ipfis animique domefticis motionibus, veleum
exteris hoftibus , quos fupra naturse vitium patimur infeftiffimos, alfi-
due fit dimicandum- rede rerum omnium Moderator protiidit Deus, vt
neque tela nobis deeffent quibus vim inferre, neque prasfidia quibus
impetum eorum fuftinere & retundere valeamus j fitque beneficio eius
in poteftate omnino noftra, niii ignaiii eiTc volumus, neplures pugnas
quam vidorias numeremus. At qimiam, oro, ifta funt ? quo fufcepta
confilio ? qua audoritate legibus^uefuicita? lila nempe illius dudu
aufpicioqiie fufceptaa nobis arina, qtugenu* kumanum , vt Ignatij con-
ditoris noftri fandiftimi verbis vtar, negleclz obedientu fcelerc afflitfum ac
perditum,ftlutan ipfemet obedientid reparauit ,faldus obediens r vfque ad mor-
tem, mortem autem crucis  . Impreflerat fatalia illa contumaciae veftigia
pofteritati fux  infelix Adam , infcripfcratque in animis omnium no-
ftriun fucatse cuiufdam libertatis fpeciem, omni feruitute turpiorem
atque intolerabiliorem. Suaue nimirum atque illecebrolum videbatur,
nullius dudu imperioque fledi, quafuis leges repudiare j durum con-
tra natura:que propenfionibus inimieum, vocem imperantis nutumque
excipere, & alterius voluntati obfecundare. At illud qtiid tandem erat,
nifi eupiditaubus variis fubhci, perturbationibus agitari, fčeleri libidini-
busque feruire ? Exin totvbique terrarum mancipia quot bomines ex-
flicerc; quorum quilque quantum fere poteftate prxftabat ac domina-
batur ceteris, tantum fuis ipfe vitiis deprauatisque aftedionibus feruie-
bat. Enimuero hanc men tis afeprocreataetamnobilis,tamqueinge-
nuae, abiedionem diutius ferre Deus non potuit; igitur impofitum cer-
uicibus nottris iugum ftatuit excutere, fuisque taiitummodo obfequiis
deftinatos in priftinam libertatem vindicare. Hiciam diuinae Sapienti^c,
fi  lubet, confilium, Auditores, prouidenriamque attendite . Gum alia?
infinitae rationes illi fuppeterent, excellentia: quodammodo prxftantix-
que immemor fure, noftram feruiendi neceftitatem cum feruitutis vitro
a fe fiifceptas noua quadam atque inufitata imagine commutandam ra-
tus ,femetipfum exinaniwt formm ferui acapiens . Attilium ferunt, cum
Romx’ liber efte poflet, hoftium etiam crndelitati feruire Carthagine,
quam ciuium fuorum immunitatem labefadare maluilTe : qux res vna
cum barbaros ftupore , Italiam iracundia impleftet, plus ad condcien-
dum Punicum bellum roboris atque fortitudinis voluntaria Confulis
feruitus, quatn liberorum arma attulerc. Tum certe fuccreuere nobis
animi, virescjue contra vim aepotentiam hoftium audae funt, cum li¬
bertatis vindex noftri Dei Filius, optione data, obedientiae femus alieno
magiselegit arbitrio mori, quam fuoviuere. Quippe cum eorumdem
hoftium, quosille fua parendi voluntate profligauerat, impetuseftent
dimicationesque fuftinelidas; fpes inieda nobis eft, ciufdem obediendce
prsfidio vincia nobis expugnarique pofte. Quse quidem ratiocinatio
veritate ipsa fubnixa, etiam D. Auguftini audoritate confirmatur. Cui
enim ignota eft hxc  eius vox ? Sola obedientia tenet palmam, fola inobedien-
tia inuenit poenam.  Exempla vero quid commemorem , cum non exifti-
inem par aliud Canifio in hoc laudis genere exftiti(fe ? Nam vt omit-
tam,qua manfiietudine difficillima quxque imperianonexceperit modo,

A a a a a a verum

qua. exem-
plo  Chrs-
sti,

Epift.de virt,
obediemi*,

per volm-
tariamfer »'
uitutem

PhU.t.

innčirnuti

in Pfal. 7&.
conc.i.

cjuod, patet
in Cdntfij
manfueta-
dme ,

jtmplicita-

tc,

(tbckcatio-
tie officij,

fiifftejfio.
ne Ubri ,

'lob 4,1.

sjuemTon-
tificum
iujftt coe-
ftum,

P r mineta-
Hs conjilio
retarda-
tum 3

<&quc ani-
mo tulita

922 IMAGO PRIMI  SiECVLI SOC. IESV.

verum etiam exhaulerit atque obfequio mitigarit; vt nihil de fini pl i,
citate dicam, cula iuuenibus lencx , rudibus exercitatus, tironibus ve-
teranus miles nngendum le ducendumque fubiecic j vt tacitus prae-
teream , quod aa promptiflimam dignitatis abdicationem pertinec
(  nam cum pfazefie Sociis poffet,iique Magiftratu ne abiret, liortaren-i

tur, * adduci nequaquam potuit, vt, quacumque grauillimarum licet ra-
tionum fpeeie , momento temporis obedientias meritum vel aUorum
fententiis vel (ux  cxiftimadoni poftponeret, illicoque Prouinciam cum
imperio in fuccelTorem tranftulit) quoniam lnc nouum etiam nihil ne-
que inufitatum . par animi magnitudo Ariftidifuit, qui ad Maratho-
nem Pnetor, militis partes, cum Ducis pollet, elegit ;  imperiumque vi¬
tro ac Iponte lua, cundis admirantibus, Miltiadi cellit. hoc certe quod
didurus Tum rarum, minimeque vulgare, prastermitti non poteft. Ec-
enim quis nefcit,quanto quilquead mentis luae conceptiones pariendas
impetu abripiatur ? finceptum fermonem tenere qm poterit  ? quo quilque
fetum intelligentiaj mx  amore profequatur ? Libro rum eadem fsre qux
liberorum progignendorum ratio eft : vbi partus maturuit, nifi in lu¬
cern edatur, parentem miriš modis affligit, difcruciat, necat. Appulerat
ad feriptionem contra haereticos mentem fuam,Summorum Pontificum
Pij V. & Gregorij XIII. iuflu, Canifius : itaque in eam rem ineumbe-
bat, vt obediendi hud 10 ne valetudini quidem inter affiduos commen-
tandi labores Sc  lucubrandi contentionem parceret. Quis operne frudus,
quam ingens, quam copiofus exftiterit, non minus aduerfariorum per-
turbatio , quam rede fentientium plaufus, totiusque Ecclefia: gratula-
tio, quibusvtrumque de Prazcurfote & Matre Domini commentarium
excepere, teftata eft. Tertia fupererat deApoftolorum Principe dilfer-
tatio: quam in controuerfiam multa lecum ab initio meditatus cum jn~
uenerat iple , cum inuenta ab aliis collegerat, atque in ordinem digeile-
rat: procedebat labor neque fegniter neque infeliciter: eredi, finem vc
imponeret, exfpedabant omnium animi, priorum voluminum, qua?
iam vulgauerat,farna defiderium augente.Scribentem ftimulabant boni
publici amor, tuendae veritatis ftudium , argumenti grauitas , hcereti-
corum aduerliis C H R 1 s t  1 Vicarium calumniae: quin & propenfio
ipfi, nequeindoli minus quam zelo congruens negotium, pondere fuo,
vt niteretur, impellcbant. Qnid exfpedatis, Auditores? iam enim prx-
cipere mihi videor opinione veftra, quanta futura fit parientis Lxrida,
cuius in nitendo tantus eft labor, tantaque contentio. At o rem ineredi-
bilem planeque nouam ! omne gaudium intra frudum obediendi He¬
tit, ceteroqui fterile atque infecundum. HofFams, cui Prouinciam ali-
quanto ante tradiderat, fiue quod in paucitate Sociorum viri opera ad
plura in dies indigeret, fiue quod, indulgendum paulilper valetudini ra-

tus, iudicaret omnino lucubrandi ftudium remitti oportere; primiim
quidem interpellare feriptionem coepit, haerentesque libris cogitationes
ad aliadiuertere, mox etiam cum Mercuriano, qui tum vniuerfam
Societatem Prrepofitus moderabatur, agere, ne porro pergeret; tandem
etiam efficere,vt bona Pontificis grada manurn a perfedo propemodum
opere abftineret. Quis hic nifi eximix fanditatis vir non commouea-

. . . , tur

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 922

turanimo ? quis 11011 abortionis tam inopinata iuflii torqueatur vehe-
menter ? quis de Prouincialis iudicio etiam fortalfe 11011 expoftulet? At
leue nimis hoc,atque adCanilij gloriam etiam exile.Quantus qualisque
vir , quam perfedus obtemperandi magifter lit oportet, qui imperia
eiufmodi, velut ipfiufmet cali nutu definira, obuiis accepit vlnis,incre-
dibilique animi voluptate amplexatus efl? Heliodorum Ecclefia Tri- Heliodort>
cenfis in ThefTalia Prafidem ferunt, cum AEthiopiatn liiam feftiuius z 1 «™far,
quam grauius exaratam vel premere iulTus elTet, vel le Epifcopatu abdi- J

čare, Infulis priuari fuis, quam libri farna carere malu ide. tanti lliiiii-
rum etiam optimo cuique liius eft vel labor ne pcreat, vel gloria ne fe-
peliatur : Canifio vero adeo 11011 graue hoc neque acerbum feuerioris
lapientia funus accidit, vt vita; quoque melioris, quam in otio ac tran-
quillitate Deo in pofterum confecraturus e (Tet, benefiemm interpretare-
tur. Principio quidem,cum iam lentius ftudia fua propter crebra Supe-
rioram diuerticula ccrncret procedere,neque vtrumq;fat commodedomi
forifque hinc molefluni rerum grauiorum, indeiucundum litterarum a
fenegotium geri polfe perfpiceret j voces illius exaudiebantur identidem
illa, qua nutum imperantis, fepofita interim feribendi propeniione, ad-
iuuarent: Valeant , aiebat, (ludia, jiab bis auocat obedientia , cui me totuni
debeo.  Poftea vero quam a Mercuriano lerio deliberandum h bi, vtrum
mallet in leribendo pergele, an alias res agere, intellexit; p ra: ter aqua-
bilitatem prafatus 11.ii.1il, magno excelfoque animo fui ac lententia vidor
fua, Libenter , inquit, in Patru Mo fin (gjf aliorum fententid conquiefcam , ut
deinceps reliquam atatem m Religiosd jimplicitate  e> jimplice obedientia tran-
qmll'e confumam, ubicumque demum me uiuere , quidqmd uel agere uel

fujlinere uoluermt Super tor es: bor um iudicio magis quam meis dejideriis uel
propenfiombus čredam . C er te dum it a fentiet Hrouincialis y  ad fcribendum re-
dir e mn cupio, (ejy fortajfe bona confcientid non debeo . Denique ct'im a Pon-
tifice Gregorio miffio vacandique copia fadaelfet, tum verdille fummi
beneficij loco cefTationem accepit, rogauitq; Deum,vt impertita quietis
ac lilentij frudum libi iucundifiimutn , quamplurimis vellet elfe falu-
tarem. Neque ex illo tempore vox eius exaudita vila eft,qua non dico
fenfum, fed mernoriam etiam intermortui operiš vefproderet velreuo- fm vitla*
caret. O vidorem lili animuin ! d viru m fortem! d generofum ! o con- rM *
ftantem ! quidquamne in hoc laudis genere pralfantius ? tot pracellen-
tis ingenij frudus , tantis fudoribus partos , tanto ftudio lucubratos,
tanta contentione colledos, tanto iudicio expoIitos, tot omiiium or-
dinum votis delideratos, vnius obedientia nutu, velut telo cjuodam fa-
tali confixos, tumulove ante diem infepultos., incredibili bonorum
Judu aterniim interire; Canilium autem, cui hoc funus ducebatur, nc
commoucri quidem animo, 11011 frontem contrahere, non vultum in-
fledere, led magis latitia gelfire, voluptate perfrui, gaudiis exultare?

Ego certe vt complura fint honorum illius infignia, laudumque pra-
clariffima inonimenta, nullumneque exceHentius neque admirabilius
proponi pode exidimo, quam mernoriam virtutis huius fenipiternam.

Minus proledo eft,qudd damonas geniosque malos vicit,atque ex cor- ptpermi.
poribus humanis expulit, quod incolumitatem agris, falutem delpera- rMulii

A a a a a a 2, tis

mcmora -
bili,

Atena,

imitandd.

924 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

tis attulit,quod innumera beneficia viucns mortuusqitc mortalibus elar-
gitus eft •,  quod Heluetiorum Friburgum, lene&utis fuas domicilium,
vltimamcjue fandimonia: palaeftram, perpetuo ad hunc vfque dicm
prodigio a peftifera lac , qua vexari crebro ante confueuerat, immune
feruauit: minus, inquam, totum hoc, cuiufmodicumque fit, exiftimo,
quam quod id aztatis, audoritatis, celebritacis domi forisaue vir, prar-
ceptam iam exfpedatione famam , nominisque ex tam illuftri icnpto
immortalitatem, lubens volenscjue nori animo tantum fuo ac propen-
fione, fed quacumque gloria atque hominum exiftimatione iuperior,
vnius impcrantis arbitrionutuque, periclitari pafliis eft. Hanc ego vir-
tutcm eius, hanc animi fortitudinem atque excelfitatem, hanc tam praz-
claram eximiamque iiii ipiius vidoriam omni itylo, leriptione, com-
mentario, iitterarum miraculorumcjue monimentis praeponendam iu-
dico. Nam de perennitate quidem nihil dubito , Auditores, auamdiu
memoria vigebit Canifij (vigebitautem propter eminentem illius fan-
ditatem dodrinazque famam femper) nuli a non pofteritas fufpiciet,
aztas admirabitur , temporum diutumitas tantce fubmifiionis obedien-
tiazqueexemplum imitabitur. Id nobis dumtaxat prouidendum hac.in
parte exiftimo, Auditores, ne, dum fazculihuius ( quod in Societate pri-
imun taminfignes Canifij palmaz nobilitamnt) memoriam grata folen-
niquc memoria recolimus, vel minimum a virtutis huius non vtilis ma-
gis quam gloriofaz veftigiis, tam illuif ribus tamque prazclaris, deflexiffe
videamur. Intuendum nobis eft, quibus ille luum lucrandarum ani-
marum zelumnutrimentisauxerit, quibus gradibus ad fupremum per-
fedionis culmen afcenderit, quibus prasfidLiis aduerlus hoftes omncs,
fuamque in primis ipfe voluntatem corroboratus fit. Nihil ifta cogita-
tione neque ad mentis noftraz exercitationem vtilius, neque ad morum
vitazque probitatem honeftius, neque ad Canifij commendationem il-
luftrius, neque ad omnipotentis Dei gloriam promouendam efficacius
fufcipi a nobis admittique poteft. Quare etiam atquc etiam oro vos
obteftorque, Auditores, vt acceptam hanc a viro tanto obedientiaz lau-
dem, melioris fazculi, quod ingredimur, aufpicio, non modo integram
illibatamque, quo modo tradita vobis eft, ad pofteros, fed audam et¬
iam vehementer nouis exemplis atque amplificatam, ad azternitatem
omnium fazculorum tranfmittere velitis.

EXER-

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA* £25

EXERCIT ATIO POETICA

EPISTOLA HEiOICA

Alexandri Farnes ii  Ducis Parmenfis ad Phi¬
lip p v m 11 . Hifpaniarum Regem, faadentis vt in vr-
bibus Belgij a fe recuperatis Coliegia Societatis IE s v
collocet j fingula pro arcibus futura.

Sljjterum iufiam Deus & Vi Slona cauffam,
Pro'que tuis & te qua ger is arma pr ob ant.
oAuSJiciis, Rex magne , tuis Antuerpia cejfit3
jbuo (leterant hofiis , flant tua figna loco.
/Ere fonant turres , tormentis mama  ; plaufu
‘Tars populi melior , tota'que caslra fiemhnt ,

Jgnes , latitia tejle s }  per compita 'lucent:

Tulfa loco Pietas ad fua templa redit.

Ipfe triumphali fe cingit arundme Scaldis,

(fiums eant, ipfe fcire midentur aqua.

Vrbs tam firma fitu , tam vafio fiumme fepta,

Inuia mirt uti credita pan e j uit.

Vrbs tarnen h a c , fiumenque tuo iam ČMartt recept um,
Spemftcit boe recipi cetera pojfe modo.

Hac tibt fuccubuit, quam dum ‘-videt ejfe fubaSIam,

Ipfe fidem miSIor <~uix fibi mile s habet.

Bx quo fcuta mir um, galeasque, & fortia moluens
Corpora, tar dum egit Mofa cruentus iter- 3

C tim Traie Slini rubuerunt fanguine muri,

Nec rubuere minus militis arma tuis

Pgulla fuit rnaior miSioria , nulla triumpho
Dignior : hac mifa esl Telgica pene capi.

Flandria nune tuta efi, nune tuta Trabantu ; totque
Oppida qua cepi, nune ego capta reor.

Nune demum ( gratare tibi) tot micimuš mrbes,

Impia qua tulerant in cap ut arma tuum.

V kimaš, heu ! mrbes ; tumidum non vicimus hoSlemi
Vi SI us adbuc Vir e s, tela'que inermis habet.

Tela, quibus fiufira concurrant enfis  e>* h asi a,

Nec qmbus occludant murtis & mnda miam.

Torfitan hoc quaris, qua fint tam noxia tela,

(jhue tibi plus armis ejje cauenda putem ?

S ant animi cacis decepti erronbus : ilh
Pro teliš fraudem p'erfidtamque gerunt.

Non hac militibus, non hac compefcitur armis,

Hac nulld belli mineitur arte lues.

A a a a a a $

Conde

IMAGO PRIMI S^ECVLI SOC. IESV.

fonde alt as turres , ipfique minantia calo
Mcenia , qua ^vafiis ambiat amnis aquis 7
Mcenia tranfiliet }  fojfas fuperabit & amdai,

Et fbi per turres <-uallaque flernet iter.

Milit [eras njahdis , njt ferues , adiice portis,

Mille [eras tacitd detrahet ilU manu.

In portis vigilet njigilet per moenia miles,

G)m fubeat, cacas muenit illa vias.

Trna (letit <~uiEirix , dum njirtus mifcuit arma,
Obiiciens teliš telo ., ntirisque <-viros.

Non armis ilUm c a le sl ib us acer Achilles ,

N on gemmi Atrida , non Telamone fitus>

Non anm domuere decem , non mille carina:

Tam for tem exitio fraus tamen <~vna dedit.

Hac metuenda tibi efi , h<ec captas obfdet <-urbes 7
Nempe ammos gentis cordaque capta tenet.

Vgec tamen innata dl tališ noecordia Belgis \;

Ingenio populus dij[det tile fuo.

Nec tamen illorum tibi pars parere recufat-,

Sed pars imperiis eil aliena tuis.

Harefs infecit. caput efi & caujfa malorum
Harefs: hac orcus ml , puto, peius habet.
lila furens late per campos errat (djr <~vrbes-,

G)uaque errat 3  Stjigio fub pede Imet humus.
Crinibus euulfos in vulgus proučit hjdros,

Et furiis implet pettora tacla Juis.

Hac ferro (efr flammis  , hac cade (djr fanguine gaudet - 7
Iniicit hac auidas in tua tura rnanus.

Vnica lex ilh, nullas agnofcere leges 7

Qt*od luuat (čfi lubuit , iusque piumque <vocat.

Eas ilh  , omne nefas - 7  ilh difcordia 7 pax dl 7
Virtus , impietas - 7  fcedera , nulla fides.

Plus tibi quam Belga nocet hac 7  hac osna rebellat  j
Hac in te pugnat njiribus <~ufa tuis.

Nec parcit Superis : Superum myfieria fape

Sparfit hurni, & canibus fape njoranda dedit,

A [e direptis infert incendia templis:

G)uam muka m cineres , hei mihi ! <verfa iacent.
(fum'que <~uidet flammas , animos accendit ab illis:

Sic noua fe pietas , [c nouus ardor alit.

Vrite cum templis Diuos, ait , * <zrite flamma 7
lile mn in Diuos ignis amoris erit.

<fiua njiolat Supcros  , qua calum oppugnat 7  & ipfum
N umen 7  TPrincipibus par cer et lila fuis ?

Aut non illorum terras fioharet O 4  njrbesl
Nec quidquid raperet , crederet effe fuum ?

(predat <~ut ejfe fuum, fatis efi rapuiffe 7  rapinis
Pafcitur : has belli pramU , mscpue vocat.

UBER 'SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 927

Sed quia bacchantem reprimis, fienasque rebellem,

Nec finis, yt fiohis crefiat multa tuis j
Et qui(t qua rapuit rep e tis y  repetita tueris y
Teque opibus perdi non finis ipfi tuis\

Te mocat immitem, te nominat tila tj/rannum:

Et <~vulgi facem, qua fibi credat , habet.

Error hic a teneris cum crmine difcitur annis,

A teneris difcit te naiolare puer.

Nota cano ; non boe, toties qua faedera rupit y
G)uamuis fit mendax, ipfa negare potefi.

At tu bella moues, (efi multo milite pugnas y
Vt rapias tih , quod priits illa tihi.

Qmd tamen arma tuuant , quid capta Brabantia, qufdve
Ante tuos fuppkx Flandria tota pedess
St maneant ammi, qmles dum bella parabas,

Armaque fi fola depofuere mantis ?

St maneant ammi placidd fub fronte rebelles ,

€t fubito erumpat fiamma putata cinist  r i

0 quoties Dincenda tibt tua Belgtca refiatt
O quoties Hpdra colla fecanda noua!

Hei mihi ! fi fruflra njicior tot praha gejfiy -
Hei mht ! fi frufird tot cecidere Duces.

Fac tamen h as multo fiammas exfiwguere nit ar
Sanguine , tnnumerd cade piare nefas.

£hiid tihi, fubmittent, nifi njuham rurfus & orat
<žhtceque iterum fallant , qmd nifi uerba dabunt ?

Credemus njerbis iterum celantibus iras y
Exgerti, fiammas quas tegat ille cinisi
Eheu ! quam fac.de efl crimen non pjodere Dultu-,

Quodque animus verfit, difiimulare nefast
Er go age bellorum cum bellis eiice caufiam-,
lnque fuo tantum femine tolle malum.

Cum qud njenerunt, dtfcedent bella ; redibit
Hac abeunte , abiit qua , meniente, Fides-
Sed neque Marte tuo potes bane bene vincere pefiem:

Si pojfet fubigi Marte, fubaffa foret.

Nempe fero Medici non fanant omma ferro
Vulnera  j nec quoduis tollitur igne malum .
nApta fuo hac medicina loco efi-, queis fiamma noceret
Corporibus, Dir e s fuccus (Ar herba dabunt.

SNec mihi, qud finem fiubit ar s ; me a ferrea dextra efl:

Vix mollem hac pojjunt naulnera fene manum.

£)ua Delit mfefiis ammis pojfitque meden,

Turma nairim efl ; I e  s v nomen (Ar arma gerutft.
fkm fiudia dlorum ( memini ) moresque notajfes,

Dixtfii : Gens hac nomine digna fuo efi.
lila tuis aidet, quod adhuc, r Rex magne y  triumphis
Defutt, (fi tandem plena traphaa feret.

Et

\

928

IMAGG PRIMI SJECVLI SOC. IESV.

Et quomam [anare tuos , qudm p er dere mmU\

Vtilis htec naiSiis hofiibus hofiis er it.

Non ilh nualidis torquentur pila, lacertis ,

Nec feuo ngidum cingitur enje Ut us:

Slon gent illa mam clppeos, nec Jpicula ver[at y
S{ec ferro p e Si us , nec tegit are caput:

Sed rvirtute animos, & eah munit amore y
Nilque prius armis Relligionis habet.

'Bella mouet naitiis fraudes oppngnat iras y
Deque Jud puljds protinus arce fugat.

Sed qmties p ugnal , patienti pugnat amore:

Cedit , (gr hac gaudet quilibet arte capi.

Sape refert frdffosque arcus  e>* tela Cupido y
Et queritur plus hac arma Valere [uis.

Stepe Ji bi doluit contundi cornua Bacchus y

[um dolor in lacrpmas r uerteret omne mer um*

Vidi ego m ut at um [ubito , qui dixerat ant e:

Tu miki Bacche D e us , tu mihi Cypvi Dea ei.

Uidi ego mratos in mutua ‘Vulnera ciues y
G)ud tulerant gladios , fcedus mire manu .

£)ui tantos motus y  tantos cornpefceret ignes,

Ex  I e  s v filers agmine miles erat.

Adde quod }  m teneros dum peruigil excuhat annos y
Dijcat ab his quid fit turpe decensque ,puer:

Vtque ipfi 'Regum Domino i  rerumque Tarenti- y
Sic quoque feruandam Regibus ejje [dem.

Vider at hanc aciem , totocpue expalluit or e
Hterefis y  (djr colubris Jibila vana dedit y

eAduerfasque [uis detejlans artibus artess
[refcit in exitium gens y  ait y  ijla meum.

Dixit , tj* euulfos lacerans cum cnnibus angues y
Concujfit rabidum tercpue quaterque caput.

Gens pia crejce, precor y  [uriamque euerte nefandam 5
Terdentem populos Regnacpue perde luem.

Tu monjlri infidias oculos deducis ad ip[os y
Tu qu<e tecla cupit damna y  lat er e yetas.

Ter te mille doli y  per te mendacia mille y
Errores per te probraque mille patent:

Stulta qmbus leuitas , hebetisque amentia <z>ulgi
‘Tlaudit, & inf and credulitate fauet.

At tu confilus y  or o y  Rex, annue nofiris y
Si tibi y  Ji cupias confulmjfe tuis.

Dum licet y  illorum clades auerte tuasque
Et dubiis rebus y  quam pote s, ajfer opem.

Maior adhuc fuperejl par s belli, vincere njicios-,

Huic open cvna cohors defit, Vna Jat ejl:

Qu<e fignis animisque [uis mfiripfit  IE s v M
Rite cohors 3  cajlris deficit <vna tuis •

Vrtam

LIBER SERTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 929

"V nam militia i  vt Belgas tueare, cohortent
a Adde tua: namer um non babet illa fuunt.

Mac tibi captiuas fubiget felicms rvrbes,

Pihtam tun tam Validis agrnina plena njiris.

Vincant arma Vin,  ‘Belgas hac Vincet ; hojlem
Hac fubiget, qud plus parte timendus er at.

Črede mihi, quot buic dederis Collegia turma,
ln quibus excubias feruet & tpfa fuas:

Tot feculas dederis, tot captis vrbibus arces,

Jbkta nulld potermt fraude, nec arte capi.

ODE

Ad Amplidimum virum,Dominum Martinvm Si¬
vi l l a , Ferdinandi filium, Magni Concilij Re*
gis Senacorem, euius parens olim Antuerpiae diuo
Ig nat 10 eleemofynam largitus.

T T  Vc ades magni columen Senat us.

Tar auis, manir Ve , Siuil/ianif}

Tor s & boe dici finis, o meorum
‘Trime Sodalis.

Gefliens nulh mea plus aman
Mufa, te ad primi noua fejla fecli
( Magna /i quidquam tihi donat otS
Cuna ) pofcit.

DubTa tam denos decies per annos
Temporum r viSlnx flat-,(efr augurari
Vatibus f qmd datur, ibit annos
Maior in omnes

Magna LoioU foboles: nec illam
Sit potens aut trux cruce & igne lapon
Verdere, aut noflro toties cruentus
Sanguine Maurrns

Spota nec Calui rabies MimTtri , aut
Tertinax odijfe Lutbenanus ;

Non edax huor, <%ngil mnocentum
Ko dere famam.

Spofira quin at as odtis ab ipfs
Longius <~uires ammos'que ducet,

(fualis aduerfo mnolentus ignis
Tlamine crefcit.

Nam qmd in Numen Superoscpue poffnt
Tam leues aufus bominum  ? p at er na
Si tegit natos ope dux  I e s V S;

S a ut at afyer

B b b b b b Maurus

930 IM AGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

dMaurus & lapon , fremat & Lutheri
<7) ir a, faluimque ferox propago ;
lungat armatas, hcet, Orcus iras y
5N Qlmoron njnuš
Spernere obflantes ammofus ho/les,

( Martius quo me rdpit ardor  ?) njnus
Obtiium c unči is ddbo peflus, audax
'Dicere pugndrn.

Mufa Jed grejfum preme concitdtum:

Namque me pugnas per (dp drmd ferri ,

Nec locus , nec mens j mdgis dt modefum
Dicere carmen.

Šhidliter Loiola Deo incitatus y
Tecia fortunasque fuamque fortis
P at nam fugijfe, 1? ari forum
Venent <-vrbem.

Vrb s nimis felix y  merito inuidenda
Ceteris tenis y  tud nojfe prudens
Si pot e s tanto bona qm parauit
Ho f Ju te cdlum.

Forma f nailis tibi, fepe <T>ili
Mens amdt forma latuijfe. 7Jirtus y
Fronte non fola bene Jemper tesli-
matd y  recejfus

‘Peiloris cacos babitare gaudet ,

Mox fuam late explicitura lucern.

Sic cmis flammas [ubito daturum
Occuht ignem.

? raros lat it ant is nurget
(Jura njirtutisi nec auara čarat
Dextra y ffortem premat immerentum
Tnfiis ege f as.

Hinc fequens Scaldm Sequame anteponens
Nudus argenti properare magnam
Sueuit Antuerpam y ftipe colhgendd
Diuitis <-urbis.

Tuque non p ar c d numerajfe dextrd
Diceris ( magnos habet illa teiies
Farna) mi numquam reticende Ferdi¬
nande Stuilla.

Te canam quando me it eram biuertex
Monsferet pofilimimb Poetam:

Tune caua <-valles refonante dicent
Voce Smillam.

G)md loauor

AD

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANtlRO-BELGICA. 931

ODE

AD NOBILISSIMOS DOMINOS

CONSVLES AC MA Gl S TRAT V S

ANTVERPIENSES.

Antverpia D.Ignatio  munifka, viuo mortuo-
que: viuo eleemofynam fepe largita, mortuo prima
terrarum magnificentiflimam sedem excitauit,

1 0 triumphe ! prima tot urbium
Anuerfa gaude, prima ,, Sodah um
Ignatianorum triumphos
Ir e nouos redeunte feclo ,

Cratare: pars eH ante alias tibi
lngens in illis. O mer it is par e s

cAut <-voce qu£ fatis Ijrave  '

Mufa potens ceciniffe gr ate s!

At tu mearum >  qui citharam tenes,

Ur a fes Dearum , Pbcebe , biuertici
Defende Parnajfo, rogatuscpue
Aduaticam meliore pleSIro
Mohre laudem, quahter hofpitcm
Tarif or um finibus aduenam
Donare Loiolam potentum
Sueta ‘■virum flipe copiosd.

Namque igne poBquarn p e Bora cahco
AttaUa fnft, protinus & larem
Tofi terga fferatosque honorum
‘Dat titulos ammofus exul.

Non multiis illum frater imagmes
Monslrans auorum , & degenerem arguens
Gpucrela, non fupplex rogantis
lra domus , humilesque palma s
Non dulce quidquid, magmfcum aut putat
Mortale njulgm 3  mente quatit nvirum
Conflante ; nec terret rehclis
Dura opibus njemens egef as.

Milefne, dixit, fanguine (fantabro 3
Diuis amatam paupenem pati

Recufem , in exemplum trahentis
Ire Ducis piger 3  (gf naocanti
'Tarere c<elo? fcilicet ardua
Dum Pampelona moenia Gallico
ffoncuffa tormento laborant,

Impauidum feriant ruma,

Bbbbbb 2, Vi

IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV

Et non inertem, nec timidmn mori,

D icat vel hoslis: c um melior aiocat
Me cauffa pro magm Tonantis
Relhgione , /keris, & uriš,

Cum fauientes Orcus Erinnydas
ln belk metat  •, Jigna ego perfidus
Defertor eiurem, meorum
Supplkiis pdtiens teneri ?
a At non mei Jic fangumis mmemor,

Stirps bellico/i majcula Cantabri,

Tur mas p er ho/liles anhelo
Vulneribus meruij/e palmam•

Sic fatus , acn pe Štor is impetu
Velox paterna ceder e de dorno,

Contemp/it ob/lantes amicos,

Et lacrymas abitum morantes.

E er tur propinqua nudus 1 berite
Fines pererraj/e , (d/per inhoifitas
Cautescpue , Vyrenesque dor/k ,

<Md Steptana properaj/e ripas.

Hic exfulantem exercuit mprobus
Labor fciendi, difcere iamgraui
JEtate dijjuetum, & feueris
Dijficdem Jludiis: at ipfe
Latus profanam militiam faera.

Mutafje, dura tentat opus neia,

Magnisque luctatur Sopbistis,

‘Tuluere conj/icuus decoro:

Doneč rogata desiituens ope
Ferox ege/las expulit bos/ntem
ln arua Belgarum, (djr fuperba
ln patriam tulit Andouerpa.

Hic non auaros indigenas , neque
Claufas egenis Aduaticum mamiš
Sen/i/fe gauifus, benigna
Multa bonus canit augur evrbi:

Ventura qmndam temp or a, tempora
Saturniano qualia faculo

Colit vetujlas, cum nec auro
S it pretium nitidiscpte gemmis ,

Cum tota cornu diuite copia
Se fundat agris. o! precor audiat
Hac 'Ziota Loiola, & fecundis
Annuat auguriis Olympus.

Hac f/e fuperbo templa dicauimus
AS ter na faxo , non imitabile

Opus , nec audendum Mjroni ant
Praxiteli} magis inuidendum .

Hac

LIBER SEXTVS« SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 933

Hac Jfte, rneorttm gloria carmimm
cAntuerpian* lumim CurU,
lgnatiameos triumphos

Lummibus celebrate feftis.

Vos nec tacebit pojleritas neque,

Si noflra quidquam Mufa poteši, meti
Vos incelebratos relmquam

(arminibus, patri* b Parentes!

PAT RIS CORNELII SILVII

IN MARI GLORIOSA MORS.

N Vntia Flandriacas dudam compleuerat orat
Farna, mari toto magnis naolitare Batauos
Clafjibus, Arcloum claudi fub retibus *quor.

Extemplb commoti animi; fremit arma imentus
Nautica ; prima ducum fibi quifque pericula pofcit ,

Tum portu educunt nauts pulfata per urbem
Tyrnpana dišferfos cogunt ad littora nautas.

His ah a d cunclis prafentius additur armis
«Auxilium , feptem delelli ex Ordtne Fatres
Ghn  I e  s v M ‘-zait* fiudiis , (gjf nomine pr afer ti
Heroum genus inuiSlum, quod in omma ponti
Loiolid* nautis focium difcnmina mittunt.

Hos inter comes ad naues non r vltimus ibat
Siluius, intrepidum peci us  . Qui njultus euntls,

Gpute fftecies /uit, (ef magn* conflantia mentis ,

Dum peteret quod non erat euafura periclum ?

Vt primum aaSpirant aur*, finuataque tendunt
Vela Noti, timor Hollandum retinacula foluit
ClaJjiS, & inuehitur pelago. Pars mitior anni
Dejierat, tempusque aderat quo Belgicus horret
Flulhbus Oceanus, fpirant'que naalentius Aujlri.

Non minus ad Boream curfus, gelidosque Tnones,
lnceptos peragunt. fertur cita gurgite clajjis.
lam'que adeo innumeris conBratum retibus *quor s
Pifcantumque rates per fuclus ordine longo
Dišfoft* procul apparent, confufa trahuntur
Tetia  j turbati trepidant mujjdntque "Batam.
lam clamor, iam tenor erat ; fed certa maligni
Heu! fpolia, & certos njenti inuidere triumphos .

Fr go alacres dudam d tergo fpirantibus Aufirls
Omnibus in (fattos nequidquam nauibus ibant,

Intenti m pugnam, cum njento horrere profundum
‘Paulatim magis atque magiš: commota tumefcunt
ASquora,maiorique fremunt (Irtdore procella:

B b b b b b 3 Ft

934 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Et nune 'vicinos oculis fublimior njnda
Subducit , rurfum aquato mox gurgite reddit
Ho/landos. /pes nulla rnanus committere pugnd.

Hornius ( hic clajfi duelov ) cum fluEhbus i  mqmt 3
0 comites y fi me cedi non fallit imago ^

Tugnandum ejl hodie. Eeruet rnare , terga'que cAo
Erigit: hunc timeo Batauis plus omnibus hofiem.

Vix ea fdtus er at , <z>entisque inflantibus ingenš
Tar s maris in nauim djjihens, ipfumcpue uiroscpue
Proluit. Extemplo accurrunt per curua madentes
Tranfira uiri, funes laxant , fubduclaque Cons
Vela negant: njafio dišfergitur <zquore clajfis.

Ouis coniurati motus frernitumfiue profundi
Explicet ? aut poffit njerbis <equarefiragorem' > .

T^ulla quies, meaiis credas in fluShbus Alpes
Vndare, inque rates liquidos incurrere montes.

Heu ! quid agant maris in tanto Cčdique t um uit ut
JŽlub curfum intendant mijeri? dijfiditur artt-,

Ghioque fretum <-ventusque rapit , fine lege feruntur.
Quis tibi tum , Silui, fiub tanta pericula mijjb
Senfius erat? tali cum feruere cunEla tumultu
Profpiceres puppi e fiummd, totumque <~uideres
Sidificeri ante oculos tantis firidoribus <equor?
fiorpus  j quod poterant <%>num , cum nauc proterui
laElabant <-venti  j men s inconcuffa manebat.

Non illum exitij certa mpendentis imago,

Non ajaEli 'vndarum cumuli, quos vndique Nerem
fioncitat  s  inque ratem faElo <-velut agmine torquet,
Affecere metu: fiat mexpugnabile peci us
Herois, fejjos Vocat ipfie ad murna nautas
fintrepidus , pauidisque metum 'vecionbus aufert.

Hos tnter plures c<zhque marisque fragores
Ejfluxere dies, nec tempov e at i Eta remittit
TempeBas} crefcit rabies, propiusque minatur.

Efi Batauos atltra, qud fiefie littora circum
Oceanus Erifia magno curuamine fleEht ,

Dorfium immane mari fiyrtis: circumfiua atafii
Vnda freti nomen terrae Vlielandia fecit.
lila mbi de&ituit pelagus, fiolitusque retraxit
/EBus aquas, longe aggefias oflentat arenas
Splendida, mox rurfium ex alto redeuntibus nmdis
lnfidiofa lafet fiub gurgite , certa cariniš
Permcies , quaficumque atadis impegerit a Jim.

Huc tanti ignaros aifcriminis aEpera ponti
Et Boreče furialis hiems rapit. ELec fiuper addunt
Horrorem tenebrne , duplicataque no El is imago
lam magis atque magis , 'vidna pericula celat.

NoElis

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDROBELGICA. 935

Nociis er at medium ; reclor fe/e infcius alto
ladldri <-velut ant e putat, nec turbida pr at er
/Equora , quod metuat fugiatye >  fubejje periclumi
Cim [ubito ingenti nauis fuccu/fa fragore
Confiitit , atque njadis infixa tenacibus bx[t.

[onclamant mutce exanimes , miferocpue vlulatu
[undla replent: ueluti cim mcenia Jubruit <~urbis
Hoji is y  (fr euerfis muris <Vallo'que potitus ,

Incautos [ubito aggreditur certamine ciues.

Turbam inter trepidantem accurrit Siluius j njtque
Nulla [uper miferis pr at er calesha cernit
nAuxilia, ante oculos in[xam cernit arenis
Stare ratem 3  a tergo pontum Jine fine [urentemt
Subrmttit genua , & cum nauku ad fidera palmas
dAttollens , Mori am ur , ait. Si corpore folui
Christe tub e s  , mi[erxque naocat lux naltima mita,

Adfiurn: nulla mora efi  j venientes peči or e toto
Excipiam fluclus. babeat fibi c or p us, & alto y
Vt volet , Oceanus merfum [ub gurgite naoluat.

'Dum meni ille animus naiuat, dum Jjnritus ad te
Liber eat, p atrij leuis e sl taclura fepulcbrt.

Sic /it us, propere furgit , multuque [ereno
Vallentem ad turbam verfus : Nune peSlore firmo ,

Nune animis opus efl , comites, abfifiite planSiuj
Vtljut decet Dunkerkanos, natepst ignea Jap e
Fulmina tormentorum inter fecijlis y  auitx
Nune quoque nairtutis memores y  contemnite mortem .

Obruat ignauum boe nandis inutile corpus
( Si na/urn efi [uperiš ) pontus ; men s cnminis expers y
ViSirixque Oceani , [eruabit inobruta naitam:

Si rnodo corda dolor [celerum fibi confcia tangat ,

Et vita rnaculas lacrjmarum diluat irnber.

Dixerat: ajl dudum letales alueus vndas
Accipiens, ruptxque trabes, (fr certa [ub ipfis
Mor s oculis cunSiis plus hortatoribus nargent.

Tum naero admiffits cer tat im expromere noxds
Idem omnes fimul ardor babet: [ecreta feruntur
Vulnera [ub lucern, & multos fupprejfa per annos
Cnmina lam nullus retinet pudor ; onima promunt.

Hxc ilh  : [urit interea non [egnius xquor y
Sublimemijue xflu fubterlabente carinam
Sapius attollens y  fummis fufjendit in yndis.
lila [reto redeunte [uo mox pondere prač ep s,

In fatale naadum recidit  • quaj[ata ruinam
Dant lat er a y  infinuant laxis compagibus ynd<e.
lam facies maris mtus er at y  Cornelius xquor
Ted or e propellens , medid [ub morte natantes

IMAGO PRIMI S C V L I SOC. IES

Confirmat focios ■, nune hite, nune adnolat illuč 3

Oblitusque fui fertur: £n uulnera nohis

lila, patent ( nam dextra crucem fublata tenebat)

Huc alaeres plemque anmis prepevate , fupersles
Flufihbus bac ammus Je tutus in oflia con dat:

Hoc nulh poterunt nos portu excludere njenti.

Talibus oranti uafio Jlrulore dehifcens
In partes r vtrmque ratis dmulfa recejfit.

Tum piceurn erumpens fundo mare, frači a c arin £
TMembra , uirosque fmul duluclo abjorbet hiatu.
Pauci,quos melior muit fortuna, natantes
nAmplexi manibm tabulas, conuulfaque mah
-Pob or a, m bofdem tandem excutiuntur arenam .
Siluuts , vt ruptd n atu m compage folutam
Vidit, & ingenti patefaefo irrumpere flitclus
Limite, pendentis mamb us complexus vtrisque
Effgiem  Christi; Nune, 6  I e  s v, accipe, dixit >
Hanc animam , latcrisque tui fub uulnera conde.
Plura precaturum inuoluit fub gurgite vortex,
Moxqus iterum fundo fublatum reddit ab imo .
lile natans fluid£ fubnixus fiagmme puppis,

Inter aquas  I e  s v M, quoties fimt bife ere flu5fu* y
Voce refert ,  IE s v M que ipfs immurmurat vndis:
Lonec Vi ueniens pontus, qu£ <~uexerat illum
ExcuJfo longe e tabuld Vocem'que ammumcgue
Abftuht, & nigro correptum uortice torft,

Non ultra fuperas emergere pajfus m auras .

1 felix anma, (fr r viclnx pelagique, tuique,
Naufragio e medio pulehrum molire triumf mm
Ad S up ero s ; tecumque animas, quos rite piaFh,
lllufires animas, Vitamque in funere naclas,

Ceu JJolia £thereis, Vt dignum efl, fedibiu itiftr.
GJuamuis Oceanus medio fub gurgite corpus
Exanimum premat, aut uerfent m httore Venti:
Tanta tamen uirtus nullis ludibria debet
FluSlibus aut Ventis  5  ndet quodcumque minatur
Pontus, (fr muitis Viclrix emergit ab vndis ,

Ipfa fbi placidus quouis in turbine portus.

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 937

Belgica Feftum S.Ignatij menrelulio fuumvindicat*

Sol in Leone Belgico.

E Cce Cleonči micuit dum fideris aflrum,
Taciaque Vhoebeo fulgurat igne iuba- t
Ignati celebrare diem Leo Belgicus ar det 3
Ft faat hic terris , quod facit Ule polo.
hmque toros muho comit formojior d ur o,
Signacjue L010U peFtore fixd gent:

€t proč ul inflexd Diuum ceruice falutans,

Gdudet facratos lambere pojfe p e de s.

S c dicet infolito Ute frennt excitd pUufu
'Belgica, LoioUm deuenerdtd fuum.

Hinc memor bojjntij , ‘-veteres Antuerpia amores
Sufcitat , hinc Jiudiis <emula Brugd fuis.

Mt/le diem geminant Votmis igmbus dr te:

Mille fdces nodlem, dum venit illd , fugdnt.
Omnia cim fulgent , flammas fuper ernicdt omnes
Ghiod fdcro Ignatius fundit db ore iubdr.

Hoc Belgce obferudnt , oculos hoc jidere pdfcunt ,
His facilem meriti* in fud njota trdhunt.

£)uin Pater ipfe, poli bene <~vix fldtione receptu* }
Viferdt indigetum teffa per dltd cboros-,

Cum fleciens oculos , njeteres refpexit amicos i
Optauitque nouos , Belgicd templd, Ures.

Htec colit, htec ambit  , feqtie his obleclat in oris t
Hic fobolem Uto germine multiplicdt.

Tanite Romam, populures parate iberi ;

Belgica O 4  ipfe febi aaindicat lgnatium.

C ccccc

Miffio

93& IMAGO PRIMI SMCVtl  SOČ. IEŠV*

Mifllo Hollatidica.

Intcr delphinas Arion.

P /Ene fuperfujo telim iacet obruta ponto ,

£hiam Frifii (efr Batam Mattiaci'que tenent.
Vtque in aquis, aut mter aquas prope littora nati y
Sic gaudent in aquis namere , & mter aquas.
Felices olm, Regis c um mr a colebant ,

c Romanamque  , T)eo debita iura, Fidem:

Cum necdum belil fraudumque inddgine capti ,
Subdiderant dur o liber a colla iugo.

€heu ! nune c Dominoque fuo feloque rebelleš ,
Ruperunt mnftd tura fidemejue mam.

At bene qmd melior tanto in difcritmne curfum
Fars tenet , & feuts altior exjlat aquis.

Fars etiam rapidis quam n<ortex merferat mndis y
S o [p e s inojfenfum per freta c ar pit it er.

Vos flatio feffis  , mo s mer Ji s mita fuijlis ,
pum fociam,  I e s v tur m a  , tulijlis opem.
VeFlrum opus ejl illis feruare aut reddere mitam 3
GJuos notia tam feui gurgitis ir a premit.

Fer mos in medio Jecun turbine Imtmt ,

Et retinent certum quod docuijlis iter.

Nec leuis eft mefiri merces pretiumque tabori/ 3
(jernitis mnanimi peftora lunfta fide.

Sic olim jnedios  inter delphinas Arion,
lpfosque tumidas carmine mtdjit aquas.

Taftu fides cit bar <e delphinas in <equore iuuit:

Hos iuuat , per mos feruat amta. Fidess

Fru&us

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 9 3 9

Fru&us Miffionis Hollandicae.

Occide 3  6c mariduca. Atf.io.

P Anditur eri ulum  ,• proč ul hinc , proč ul ite profani:

G)uidqmd id ejl , fant <-uifa fecunda , precor:
Ah meltora piur. nJenientia lintea cAo
Confncor, immundis lintea plena feris.

Has ego fuflineam confusd cnede necatas
Mandere, (djr impurd polluere or a dupel
Hoc tamen ofiento Gentes feruare proftnai }

Nofraque lujjkt erat facra docere Pet rus.

Talia multa queri> Socij pojfetis  I e  s v,

6hu cohtis Batauiim quam mar# pulfut humum.

Ulic ejl quodcumque ‘Tetro fuit ant e timori;

Hanc tamen or a petunt nJefira manuscpue dapem.

Vpgn plucet tmpuros , njt putria membra , recidi-,

Si medica pojjunt membra coire manu.

Viuant  j atque nocens ponant aliquando njenenum,
Paruaque p ar s fant corporis efe nJelint:

Vt fano incipiant tandem arridere palato y

Sintque dapes gratce, quce prius horror erant.

Hoc agite , b Socij, infeclit fuccurrite membris y
Vertite in optatos ipfa cenena cibos.

C ccccc z

Miflio-

940 IMAGO PRIMI S/ECVLI SOC. IESV.

Miflionis Hollandicx iatebrae.

t’v 7rh£ov a<pQovo<; zav

Vberior latebris vcnatio.

A  A A' dju«? 9etar H&j atimfov

0/wi? euptr>xdv l^oJivo/jSjjot

Teti  OTAta?,  @£1*09*  TO« fxit d^tvfn 9-fige,

MhcTŽ vv  otctvov 7ikiyf^an u/jitrt&is'

A’?Aa fie/Sti,  toM«? 71  vsrovtsi  to 7ntQorn<; s

'VujJjuj H#) 9v/mv  t \y\fjyvu <sretpri9vn.
fV* jS , tet,  TO ‘tfotst^k tetos/f

n&LttfjSpct) 9etu oj. fig. t©*,  č&tviai,

Mh<P oxm9' on StmH dy>di<Td(Jfyj zri  Ajtflom{*
rioMait/? dyeprap 'gt^anm 9*&

Kpt/77AtAfllff • to <T’ c? xd/Sledeni dy>i£'oTtf
, l&l $ ctv^di oi^taiet
fi'<p9woc;  K - ’ 'Gknfheiov • /(Ta, wof{ o|{« «Aa'j,y{

To/? %Teptftos' u^cti tripbS&t
T'pn% t  bpptn6eii S 1  tv t&pfitp d pt<pi7roiuT(tj‘

A’Ma* (Aar!w audJS{  t«?  oropat? f-KjaAa?

BoMŽ^j df/<p)  <puyovii,  ^.ža? /W)? <T’ «?oAs:xTa?

E/? Jkadvrn; trnav, paov  »o? K&ittj.

Ot h’dp iti apetitu iv  i»V«ccJW/? ns/jun«

A/^iftt A’ čf /ys«r« pmv  ^7  <poyetv.

Milila

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 941

Mililo Caflrenfis.

Da mihi animas, cetera tolle tibi.

H lnc rvenit Afsyria Babyloniš robur in armis $
lnde Gomorrhai jlant S o domačne duces.
lnfonuere tuba: mifcent c er tamina Rege s:

Alterno late fangmne terra madet.
lam Sodoma, cecidere Duces ; iam 'Vincula pajfi,

Felices focioš qui cecidere njocant.
lmmeritum quoque Lot triflu fortuna coegit
Barbara taptiud ^vincula ferre manu.

V^on tulit hanc fortem , neque tantum dedecus Abrami
Hoc duce ter cent um y  flant noua caftra, ‘-viri.

Va tibi y  ua Babylon , no fr d qua clade fuperbis:

lam rerum nverfts experiere njices.
tAfyrij cecidere  j Loti iam <z>incula firingunt
tAfyrios ; Sodoma reddita prada Duet efl.

Viftor Abramus ouat: cm Rex; Age y  diuide pradas ,

Red de animcu nobis , cetera tolle tibi.

Dicite <uos Socij, uos Regia cajlra fecuti ,

Jdua referet vefler framia digna labor  ?

JŽhio lucro fiabit njidioria ? dicite Regi: 1

'Da nobis animas, aetera tolle tibi.

Framia non leuium ferimus fatis ampla laborum >

Smoftrd confiet vita ahena falus.

C c c c c c 5 Miflio-

942 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Miffionis Caftrenfisopimaprada.

—■— Pars optima predaš
In noua datvires certamina. -

Q  Vid non ^Venator, quid non ‘‘vigil inuenit auceps ?

Ghas non illecebras quceflus vtrumque docetl
%4h fuge,pramoneo, fuge, dum licet, ur de a: capta efl
Alt er a,  ne flas altera prceda, caue.
lnfequitur, rabidoScgue in te ftlco exferit Vngues 3
Qu<zque prtus comiti, um tihi roftru pur ut.

Scilicet bunc primce pars allicit optima praedce,
lnque nouas pugnas, (efr noua bella rapit.

Vos quoque, quos focio fibi nomine iunxit  IE s v s,

Exfimulat prcedce nobilioris amor.
cAudio, r vox vna e sl: luuat, o! per cafra, per hofies
Tendere, qua calum, qua Deus ipfe vocat.

Jnuia <-virtuti nulla efl vi as rep per it illam,

Aut facit: in medio ml timet tila metu.

Efl hic , efl animus njitee contemptor, O* aflra
Sangume venali qm bene credat emi.

Sic agite inuiSli Heroes, per tela, per enfes
Obuia in oppofltam peSlora ferte nečem.

Militibusque fuas Ducibusque relmqmte pr a dat,

V e (Ir a fuo flnt cum milite prceda Duces.

Omnibus e pr cediš pars hcec erit optima prcedce:

H<ec animos V ob is in noua bella dabit.

Miflio

LlBEB, :S£;XTVSi ŠOGIETAS FLANDRO-BELGICAc 943

MifHonis naualis vtilitas.

Ia&emur, modo profimus*

N  Os quatit algenti Boreas modo mijjus ab Ar Sto,
Fronte modo aduersd nyexat agitque Notus.
V^os Zephyrusque Eurusaue agitant. ludibria r ventis,
6hucumque cequor agunt , irreqmeta fumm.

Non tamen <equorei$ fruftrd flmtamus in njndis  5
Non mare nos frufird , fieuaijue taciat hiems.

"Nam r vddd fignamiu , c<ecasque fiub <cquore jfirtest
H as firnul njt 'Vitet , naufragmm'que rdtis.
lačlemur, modo profimus; modo nauita pa nos
6uit et Jyrtes, infidiasque mar is.

Nos quoque Loiolidee  (nec frufird)  dulce putamiss
laclan m Slab di per mana alta rate.

Iačtemur, modo profimus. depelhte nofiris,

O naut a }  o mile s  3  meSlrapencla malts.

N ant a caue, dum resque jimt , tua <Vela retorque\

FLec fuge, naufragmm ne patiare, njada.

'En njitmm nauis patitur. celer obfirue rimami
In nauem irrumpunt hac mare morsque r vid.
eAt tu quid lentm torpes  ? fia miles in armiss
Jfm necet }  aut animarn vulneret, ho flis adeSl.

0 bene ! paretis ? Nune nobis dulce perici trn,

Nune esl terragrauis, nune muat ir e man.
pluclibus <~uentis taSiemur, dummodo naefirif
Hicanimis profit fiubueniatque labor .

Miffio

IMAGO PRIMI SjECVLI SOC. IESV

Mililo naualis ardua.

»

Intentant omnia morteni.

£ N quanto peragant curfum difcrimine puppes,
G)uas procul d patrio littore pontm habet.
Indomitum r venti <~voluunt mar e, fedibus mis
Er uta conmlfam verberat <~vnda ratem.

Vidni exitmm fcopuli^JJprtescjue minantur ,

Frac?aque fpumojis aBuat Dnda ovadiš.

Fulminibus calum fuperintonat  ; <emula'que iiiis
oAltera tormentis fulmina mijjd fremunt.

In ratis exitium confpirauere pročelij ,

Fulminaque & jhictus , (df Dada caca mam.
Vrafentem'que nairis  intentant omnia mortemj
TMortem, quam timidis adferat ipfe pauor.

State, ipfamque inter fortes conjijiite mortem:

Hac 'Vinci a Dobiš fe qtioque pojje fciat.
Vtpereant alij, fpes njt Jit rmlla falutis j
cAmiftd veniet <-veftra falttie faliss.

Si medio ratis haujla profundo ad tartara Jidat}
Confecii curjus Jideraportus erunt.

O felix nimium curfiis ! non incubat iUis
Terra grauis , calo quos lettis <~vnda dedit.

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 94S

Miffionis Naualis lucra*

Emerget diues ab vndis.

A  Rdita, res lucrum. Quid non molitur aiiamsi
Quas gremio condit ter ra, recludit opes.
Terra p ar um efi cupidis j in prtedam cedit (efr cequor,
Nec fat tuta freti gurgite gemma latet.

Mergitur 0* cacas petit aarinator drenas,
Scrutatur'que , fnu quas Tbetis abdit, opes.

(fefcit amor lucri $ gelidiscpte accenditur njndis
Vira fitis : medias ceiiuat inter aquas.

JU ] uid facis infelix  ? pelago male credis auare,

Littus ama tutum  : non hdbet <-vnda fidem.

Vt tamen emergas; non funt tua pr amid tanti:

Hac,f, dum fequeris, fit tibi ajde mori.

O quanto ftoha h is, Socij , meliora refertis,
jQuos hommum toties per mare raptat amor ?

Non illis adamas pretio, non certet raipis,

Non lapis Oceana concolor ipfe fuo.

Tramia funt animce, dimna mentis imago.

IB is nil [poliis ditms orbis habct.

It e alacres , dat e <vela Not is, Vocat oAufler in alt um.

Tollat amor lucri, quem facit njnda met um.

Ampla fatis merces, lucrum difrimine maius.

1 Diuini pretium fanguinis illud habet.

D d d d d d

Fatres

94$ IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Patres nauales, inftante pugna aut tempeftate,
animos večlorum expiant.

■v*?

Vana ixVn kV  >a S»n via iptn
Sana mian ja nka-Saa ipia
/—ipiaai npiarn mVainn lpnn
r-ipivga asi oa^in iva
mVivV aariKaa 04 o>Kaa ia>Vtf n
mam nnat^V >np_ on laa
rajn špt^rVai nzDK&a iwy

W rna iKiao caama« t>st

INSTANTE PERICLO.

P Ergite , namque injlat leti cr ude lis imago:

Et pretium tanti mita laboris erit.

Id fupereft > malidis fentma exhaufla lacertis
Ocea.no reddat , qtiod male geflat onus.

Vos animi mehiis labes , inftante periclo,
Tonit is in medio, naufraga turba, mari.
Scilicet hoc premitur grauion pondere nauis i
Qup (ine tata [mm profequereturiter.

ALIVD

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA, 947

ALIVD C A R M E N

I N

E A M D E M SENTENTIAM.

N  Vila, fides pelago. Telagus difcrimina mille 3
Mille <~uias leti 3  qud ftatiatur 3  habet.

Sum rada 3  funt fjrtes 3  funt <tAcroceraunia ponto:

Multa rati Bor e as 3  muha minantur aqua.

B{ec fauor aftrorum ftabilis. polus ipfe timendus 3
Et curff fulmmibus qui ruit axe fragor.

Sape mouet Hatauus collatis praha roftris 3
Et ponti 'viitnx claftis 3  ab hofte imet.

Vt nihil accedat, femo rimisque faiifcens
Ipfe necaturas alueus haurit aquas.

(ftu regit 3  d fcopulis 3  (efr ab hofte retorquet euntems
(j)uaque potejl 3  grauidam ftuciibus , ar te leuat:

Scilicet 'Vt citius mare liber a tranfeat 'vndis ;

Quasque mouet TSatauus >, 'Vitet 3  ft) aura 3 minas.
eAt quanto meliiis 3  qudm fluclus 3  crimina Patres
Tolhtis! hac peius quohbet hofte nocent.

V^ec t ant um pelagm 3  quantum premit ir a Tonantis.

Eft omni grauius pondere 3  crimen 3  onm.

Siftuntur Danai 3  tar da ftant Aulide puppes:

Caujfa latet 3  UhoebtT iudice laftt dea eB.

Clajfe domum repetens <sAiax 3  mare vincit & hoftemi
Sed tamen ojfenfa ‘Talladis igne cadit.

6rgo age qui tumido dubiam regis aquore puppim 3
c Difcnmen ft Vis tollere 3  tolle nefas.

948 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV.

Patres nauales lacrymis poenitentise ve&orum ani-
mas ad portum falutis promouent.

Impleuitque finum lacrymis.

A 'J) portum properas  ? ponto ne Ji de nec Burit,
Nil leuiut vento ejl, mobdiusque mm.

Tol/it ad arbitrium Zephyrus , cpuod Jlrauerat <zquor:

Bt qua fpem dederat, iam facit aura met um.

Certius arte rates infldtaque Vela reguntur:

cArte canent fjrtes &• njada caca maris.
eArte per objlantes fua Je elit carbafa fluclus
Keclor , & aduerfs nauigat arte Not is.

Spargit aquis njelum, curfum'que obhquat ; & Aujlro,
Giuod petitur littus, non prohibente, fubit.

ZNon probibere parum ejl: propellit , n>t objhtit ant e-,
Implet humentes fortius aura (inus.

Vita quid ejl ali ud , mji nauis concita <~vento?

Bt Jpeciem fallax aquons orbit habet.

B ort us  j qui petitur , c dum ejl: fuus at bere fplendor
Bmicat, mcerto fidera certa mari.

Ejl factlis curfus: <-venti Jed euntibus objlant
£)uaque lubet, m Jera non licet tre rati.

Vna falus fuperefl ; Jpargantur lintea fluffiu,

Inuito curret tuta carina Jalo.
lile tuus labor ejl , IE s v pugil: elicit njndas,
lnque finum lacrymas ire per ora lubes.

Nec mora , ventus adeZl, (Jy felix Numinis aura
Vrouebit in portus rvela ratemcpue fuos.

Miflio

LIBER SEXTV5. SOCIETAS FLANDROBELGIGA.

Miffio ad pefle infedos.

Vidima falutis puhlica.

T Rbe lacus medid Latias infecerat aurai,

\ lnuoluens damnis tecia njirosque fuis.

Roma, metu pallet: populi commune fepulchrum
(redit ur, &, mehor ni Netiš obflet, er it.

Omd faciant ciues ? humeris bic, ille lacertis i
Quo claudi pojfit tanta njorago, ferunt:

Omma neqmdquam. cumulo telluris hiatus
(refcit, & exundans didittir <x>rbe lues.

Confulitur Vhoebus : fortes oracula pandunt:

Quod petitur,fummum det tihi Roma decui*

Augur in incerto ejl, oracula C ur trni edit-,

Et, fummum Roma funt, ait, arma decus.

Quoque minus dubites, in me tentare lic e bit:

Sit nuita darnno libera Roma mea.

Nec mora: ^veclrn equo, qualis tendebat in hofem,
Inf lit, (pf patulam člaudit opcrtus humum.

dMagna <~vin ajirtus. fed naoš ml ceditis illi>

O pugiles , anirna prodiga turba tua.

Non <-uoS dira lues, qua con fcit omma , terret,

In mediis aufos fare cadaueribus.

Seminecescpue artus, (fr adhuc fpirantia -virus
Corpora prafenti <~vifere morte luuat.

Omma fert pietas, fatum quoque, nefcia atinci-,
ZJnum pro multis deuouet tila caput.

D d d d d d 3

950 1 M A G O PRIMI SiE.CVLI SO C* IESV.

a  Nicol.Za-
beccarus in
Orat. pro
B. Ignatio.

i  Grcg.XV.
in refponf.
ad Rclat.

t Greg.XV.
fupr.

d  Nicol.Za-
bccc. fupr.
Cardinal, a
Monte in
Relat.

Si Societatk mer it d , Ji Sociomm <votct JJettentur, dicenda faftrftint
plnm ; Jed enim <vt dičtomm dujiMndo fit finis, cverbk eetm
nompmk fitmmornm njiromm Jij/lo <cr or e Jroditis fdntemm.

M I L I T A N T I S E C C L E S I 1
POSTREMO ORDINI
IESV MINIMA, SOCIETATI,

Q_V A M

DIFFICILLIMIS TEMPORIBVS
A CHRIS T O ET MARIA
PRIMIS IN CdELO  PARENTIBVS
OPPORTVNE CONCEPTAM,

IGNATIVS

a  H O M O IVVANDIS HOMINIBVS VERE N A T V S,
b  AN I M V M GERENS M V N D O MAIOREM,
bVLTRA VNIVS aEVI TERMINOS OPERA SV^ PIETATIS EXTENDENS,
APOSTOLICIS CONFIRMATAM ORACVLIS,
DOCTRINA ET VIRTVTIBVS ARMATAM,
NEQVIDQVAM INVIDENTIBVS ET INSIDIANTIBVS IMPROBIS,

AD MAIOREM D E I G L O R I A M,

SVPRA VOTVM FELICITER, SVPRA EXSPECTATIONEM FORTITER
E D I D I T, E D V C A V I T:

Q_V A M

FRANCISCVS XAVERIVS

c VIR CAELITIBVS MAGIS SIMILIS QVAM MORTALIBVS,
d EX APOSTOLICO NVNTIO FACTVS ET NOMINATVS APOSTOLVS,
TOTO DIFFVSAM ORIENT^ OCEANO
IN FINES ORBIS  T E RR£

VIX  DECENNIO LATIVS PROPAGAVIT
QVAM M V L T I S SaECVLORVM M  T A T I B V S

e  VEL,

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 9 5 i

e  VEL AVDAX ROMANORVM FORTITVDO PERAGRARE VICTORIIS,
'VEL CVRIOSA GRALCORVM SAPIENTIA  ILLVSTRARE LITTERIS ;

P O T V E R E:

Q_V A M

VRGENTIBVS VNA CETERIS EIVSDEM ORDINIS DECEMVIRIS
SEMPER  ET  V BIQ  V E
AGENTEM BONA ET P ATIENT EM MALA,

HINC SANCTISSIM ORV M VIRORVM
DOMESTICA INNOCENTIA C A N D I D A M,
NVLLIVS TA MEN GLORIJ CANDIDATAM,
INDE  IMPROBISSIMORVM HO M INV M
EXTERNAVIOLENTIA.PVRPVREAM,
NVLLIVS TAMEN AMBITV PVRPVRjE  PRAL TEXT  ATAM,

I E S V S

TOTO PA^SIM ORBE, AC RO MAL P RAL S E RT IM,

EX DIVINA SPONSIONE PROPITIVS,

SV I N O M I N I S
POSITI IN SIGNVM CVI CONT RADTCETVR
GLORIOSO SED ET ONEROSO TITVLO DECORAVIT:

Q_y A M

INIQVISSIMIS QVaESTIONIBVS ET EXQVISITISSIMIS TORMENTIS
HODIEQVE SVBIECTAM, ET TAMEN SVPERIOREM,
PROD IG I IS NOBILEM, NON S V P E R B A M,
VIRTVTIBV S EXERCIT  A M, NON  E R E C T A M,
CLARAM LITTERIS, NON ELATAM,

VITiE PROD IG A M, MORTIS  S E C V R A M,

PONTIFICES VIRI Q^V E M A X I M I,

f  AL 11 ŠPIRIT V DEI CONCEPTAM,

SALII BRACHIVM ECCLESIjE  D E X T £ R V M,
k  ALII LEG IONEM IN ECCLESIA DEI FORTISSIMAM,

‘ A L 11 SACRiE MI LITI AL SOCIETATEM,

C A T H O

e  Greg. XV-
fupra.

/Paul. III.

gCIc.VlII.

h  G reg.XV.
liipra.
i  Idcm in
litt. ad Ca-
rolii Epifco-
purn Vudu-
nenf. 1611.

952 IMAGO PRIMI S Ai C V LI SOC. IESV.

CATHOLICI NOMINIS DEFENSIONE ET MRETICORVM EXCIDlIS

CLARISSIMAM

V N V S

TANTA INTER DECORA SVJE  ET SVORVM MODESTLE MEMOR
IGNATIVS MINIMAM NOMINAVIT,

I L L I

ANNVM IAM CENTESIMVM NATiE, ET ADHVC VEGFDE,
ADOLESCENTI,  NON  A D V L T A
MATVRA SED NON DECIDViE,

VT IISDEM ET QVl GENVERE PARENTIBVS,

ET QVI SV S CEPERE MAIORIBVS, BENE IVVANTIBVS,

S V P R A INIVRIAM TEMPORVM, SVPRA INVIDIAM SiECVLORVM,
NEC ENERVATA PROSPERIS, NEC ADVERSIS  DEIECTA,
IMMOTA MINIS, TERRORlBVS INCONCVSSA,
MALIS NON INFIRMIOR, SED AVDENTIOR,
IPSAM IN jETERNITATEM PROCEDAT ETCRESCAT:
anno m. dc. xl. ab ipsivs CONFIRMATIONE S^CVLARI primo

OPTIM^E MERITISSIM^OVE MATRI SVJB
PVBLICVM HOC VOTVM POSVIT
PROVINCIA FLANDRO-BELGICA.

INDEX

index rervm

memorabilivm.

Res c ar mine exj)licat &, diflinčtis in Roetamm
gratidm tjfiis difcernmtnv.

bAssiA Pontificis obedienti®
fe fitbdit. 218 .& feqq.

in Abaffia Catholic® Fidei
curfus. 398

ibi triennij fpatio 42989.
anim® baptifmo ablurce.z bid.
Abaffinorum Rex in focietatem cum Rege
Lufitano, & fubmiffionem Romano Pon-
tifici propendet. 608

Academi® variš Societati commiffie. 439. &
feqq.  in iis Gradus conferuntur. 438
Academia prima Societatis fuit Gandi®, fe-
cunda E bor®, poftea variis in locis vari®.
3 $8.&feqq.

Academia celeberrima Societatis eft Roma¬
na. 339. eius infigne. ibid.

Academias Louarjierffis de Societate iudi-
ciurn. 737

Adhortatio ad homines Societatis, vt ardua
qu®que aggrediantur. 151.& feqq.

AdrianUs Adriani Belga ad Societatem acce-
dit. 734. Sociis prsficitur Louanij. 735.
ibidem incarceratur. ibid.  eiufdcm enco-
mium. 871

Aduerfa fortitertoleranda. 543. ct feqq.  554
patienter tolerata fepe latam exitum lu-
bent. 497.500

Aduerfa tolerans, gloriofusj infamis, qui ce¬
dit. ' 540

viri fortis ornamenta funt. 539

Societas illa hadenus auide excipit. 543
Aduerfis optabilius exerceri, quam prolperis.
538. &feqq.

iis amicos exercet Deus. 481

iis gaudent Sandi. 482

ex iis Sandi Ista pratlagiunt. 500

iis optima qu®que illuftrantur 581

iis non frangi, fortitudo maxima. 539
iis exercitatus, plura optat Ignatius. 542
c Aduerfa Societati optanda.  569

iis Societas crefcit.  574

iis p Kreatur, Mufiraiur & farmatur.  571.
&ieq.

iis gattdet.  568

iis opprejpt virtutem exferit.  570

Adulterium Ipirituale. 150

/Egidius Bauarius quinquage{Imum Religio-
nis annum iubileum celebrauit. 17

/Egris quomodo opituletur Societas in Belgio.
787

Albanus Dux contrarius Societati. 745

Albertus Archidux cognomento Pius, 893
Imperium bis oblatum bis repudiauit.z^ftft
eius de Societateiudicium. 888

eius mors. 81 1,/

Albertus 8 c  Ifabella in Societatem Belgicam
beneuoli & munifici. 756. parentes funt
Societatis Belgic®. 757

eorum erga Societatis Nouitios affedus.
760

Aldenardenfis Collegij origo. 763

Alexandri Ducis Parmenfts iudicium de So¬
cietate. 433

magnus eftpatronus Societatis. 755.887
audor efl: Miffionis caftreniis. 805

moritur Atrebati. 757

Alexandri Bertij difcipuli noftri pietas. 345
Aloftani Collegij origo. 764

B.Aloyfius Gonzaga quomodo mundumcon-
tempferit. 264

eius maturiraš & moderatio. 38

audore Virgine Societatem ingreditur: eius
adfpedu recreatur. 76

gloriam mtmdi contemnit.

7 Z 3

eius ad Societatem vocatio, & cum patre
luda. 313

Societatem ingreditur. 329

eiuftiem breue elogium. 168

eius vit® fummarium. 594

quid de gloria mundi fenferit. 723

Alphonli Rodriguez erga B. Virginem deuo-
no. 77

Alphonfus Salmeron bis fuit in Belgio. 859
a Summo Pontifice ad Concilium Triden-
tinurn mittitur. 338

Theologiam puhlice Rom® profttetur.
ibid.

eiufdem elogium fepulcrale. 291

Amantium quanta concordia. 7 1

zsimbitio penculofa.  197

Ambroftus Spinola. Marchio Societatis pa-
tronus. 889

patronus etiam Miffionis caftrenfis. 8io
Amor iimilitudinem qu®rit. 129.13 o. 131
Amoris fosdere Deo obftringi, honorificum,
149

Amor Dei fuperat amorern coniitgalem. 152.
&feq.

iit conftans oportet. 153

Umoriš dimni defcriptio, 16 5

n/lmor dimnns Ignaumn moribnndnm vuU
nerat.  712.715

E e e e e e Andreas

I N D E X RERVM.

Andreas Boccatius Belgaquam animofus ad-
uerfus Iconomachos. 268

cum Sociis in Fridam abit. 750

SS. Euchariftiam inrer hsreticos armatos
impune effert. 858

eiufdem encomium. 872

Andreas Ouiedus in Abailiam mittitur. 22S
eius illic fanditas Sc  labores. ibid.

illuc profedus, fuccedit in officium de-
fundi Patriarcha-. 609

prtedicit cladem Regi Abaffino concra
Fidem obdurato. ibid. & feq.

eius varia pericula Sc  sramna:. ibid.

Angelus autliomo pro duce vita* non fequen-
dus; 122; 123

Anglicanae Miffionis initium. 214

z« Anglid Socij pro Fide mortui.  169
Animarum cura urnima habenda. 277
A.-imarum lucrum maximum. ib id.

Animas ab interitu vindicare maxima gloria.
278

Animarum in quibufuis corporibus idem
pretium. 233

Animos expugnare quam arduum 251
tAnimos koltinm vtneere oportet.  927

Annus Iubileus numeratus potius apud He-
bra:os quam obferuatus. 11.12

Annus Iubileus Hebraorum cum eorum Re-
publica exftindus. 13

Antecinerales preces Louanij primum infti-
tutse. 791

Antecmeralium dierum folennitatis initium.
376

eorum folennitas Roma:. ibid.

eorumdem folennitatis frudus. 377

pro his diebus Indulgentia plenaria Socie-
rati dara. 376

Antiphanis fententia fcholis Societatis ac-
commodata. 436

Antonius Araozius in Hilpaniam mittitur. 21 o
S. Antonij Sc  Arfenij voluptas in orando.428
Antonij Criminalis glortoja mors.  168

Antonius Crifpus traijcitur in Miflione ca-
ftrend. 808

Antonius Madridius dngularis in Hifpania
concionator. 3 34

vna concione fua famofas, qux magno nu-
mero aderant, mulieres ad vnam omnes
conuertit. 337

Antonius Padillius concionator etiam adfpe-
du fuo gratus. 3 3 5

Antonius PolTeuinus legatur in Mofcouiam.

217

eius apud Ducem Mofcouia: conftantia.21 S
Viretum aliosque hsreticos in Gallia con-
uincit. 341

Antonij Vinckij erga infirmos amor. 389
Antuerpiends Collegij origo. 744

inuaditurab ha’reticis. 837

Antuerpiends Senatus Societati beneuolus.
747

Antuerpiend ciuitate Societas expellitur. 838
eadem c mit at efl Ignatij fludiofa.  931
Anmerpiends difeipuli noftri mortidcatio. 345
Appellatio nominis Irsv Societati a Pontiri-

894

B

cibus concefla. 124; z 2 5

Appellatio aliorum Ordinum qilorumdam
honoridca. 125

Apoftolici Societatis viri in America. 612
Ardua qua:qu.e Iesv exemplo Societatis ho-
minibus luftinenda. 131.13 2

Auaritia falso obieda Societati. 55 6. &feqq._
Auguflinus Carauajalius Auguftiniani Ordi-
nis Theologus Exercitiis S. Ignatij vacat
fummo frudu. 3 S 6

Auftriacte pietatis exempla.

Auftriacorum fumma laus, defendere Sc  pro
mouere Catholicam Religionem. 891
meruerunt Regnum Hilpanias Religione.
893

item Burgundiam. ibid.

quam bene meriti de Societate. 212.89(5

B.

Acchanalium profana confuetudo. 37;
huic fe Societas opponit. ibid.

Barberina domus dgnum extulit Iubilei So¬
cietatis. 15

Bartholomsus Buftamantius Prouinciat Bx-
ticae Prouincialis pueros catechiimum do-
cet, Sc  vt tota vita docere poilit, rogat.
353

Batfariae Ducum in Societatem fauor. 212

Belgčt. feflttm S.Ignatijfib,i 'vinduant.  937

Belgarum fanditas feptimo farculo. 899

Belsra: illuftres e Societate. 861

O

Belga nobiles e Societate.  309

Belgica prouinria egregius campus induftrite
Sociorum. 23. diuiditur in Fiandro-Belgi-
cam & Gallo-Belgicam. 759

Belgium reludaturin admittenda Societ. 213
eius llatus in aduentu Societatis. 7 63

quantopere obligetur Regi ob defenlam
Religionem. 897

olim Religione floruit. 899

eius calamitatis cauIlir. 901

eiufdem miferias ad opem ferendam nos de-
bent mouere. 903

Belgradi Societatis Reddentia. 21 6

Belli Belgici origo. 902

Belliolani Collegij origo. 7 6  2

Bellona Sulla: dormienti nodu apparet. 135
Benedidi Palmij concionum frudus. 333
clarus Societatis concionator. 441

Berckmannus, v ide  Ioannes Berckmamius.
Bernardinus Realinus in Patronum vrbis
Lechends eledus. 399

Bobadilla, vide  Nicolaus Bobadilla.
Bonifacius VIII. primus decreuit, vt celebra—
retur Iubileus anno centedmo. 14-15
in Bradlia Societatis & Fidei progrelfus. 399
Bradlorum moreš. 232

eorum diflicilis conuerdo, ibid.

Bredana obddio. 81 3

Breda expugnatur a Batauis. 76«

Bredani Collegij origo. 7 66.  iadura. ibid.
Brugends Collegij origo. 748

Bruxellends Collegij origo. 733

Bruxellends Senatus ftudium in obtinend‘3

ibid-

Carli

Collegio,

I N D E X R E R V M*

c.

C zEli meditatio iucunda. 426

CšČir' Baroni 11 s Cardinalis quid fen-
feritde S acramentornm frequentatione per
Societatem introduda. 372

Calumni®, quibus inuifam reddere Societa-
tem conacur d®mon. 489

uidem fere appedti Chriftiani veteres, iple
Christvs, Sc  alij Ordines Religiofi, qui-
bus Societas. $i}.&feq.

Caitnnniarum in Societatem iadarum breuis
feries, " 521

adhortatio ad eas patienter ferendas, ex~

emplo Christi Sc  aliorum. 524

pro Christo Societas libenter eas tok¬
rat. 560. & feq.

obiedas Societati refutat in Senatu Hen-
ricus IV. Galli® Rex. 508 .&feq.
Calumniatin Societatem varie refritantur.554
Calumniis fruftra Societas -infamatur. 566
iis ipla illuftratur. 56o

De us triumf bat auspice  I e  s v. 562. &

f e n-  ■

inter eas floret. 522

Calumni® in Societatem Louanij. 736

Caiumnia Societati a Lugdunobatauis impa-
da. 8 3 J

refellitur a Coftero. 832

Camillus Conftantius ad Oflendam miies,
poftea pro Christi Fide combuftns in
laporna. 860

e mediis ignibus concionatur. 529

Carceres ftudioflflime in Belgio frequentat
Societas. 786

Cardinalium Congreg.Concilij Tridentinide
Societate pro fchoiis teftimonium. 347
Caritas Christi vexiilum'nobiliilimum.276
Caritas & concordia Societatis in nationum
diuerfitate. 3 3

Caritas Societatis. 387

noneit anguftis limitibus ardata. 392
Caritas Societatis ergaargros. 828

erga pauperes. 788

erga h®reticos. 844

Carmcn ftcularc ad  Iesvm &  Mariam.
40

Carolus Archidux Academiam nouam Socie¬
tati G r®ci j erigit, 4 3 9

Caroli Borroman Cardinalis de libello Exer~
citiorum iudicium. 381

Carolus k Lotharmgik Epifcopm Virodttnen -
fts Societatem mgreditur.  304

Carolus Card. a Lotharingia Mulflponti ma-
gnificum Societati Lyceum condit. 439
Carolus V. abdicat le Regnis. 737

propugnator eit Catholic® Religionis. 894
Carolus Scribanius clarus Belga. 877

Carolus Spinola cum cdo fociis lento igne
comburitur. 170,528.548.727

Cafletani Collegij origo. 761

Caftaconuerfatio. 479

Caftellani de Societate bene meriti Antuer-
piai. 745

Caftitas in iuuentute variis exprefla. 639

Caflitaris prmlidia in Societate. 91.64 1
Cafhtas Religiofa voto adjiruta.  181

Cafltta-smtegra rubus ardcns mcombuftuse  182
Caflita* mimme fienlis . 184

otto Mimica.  185

tenera vt bulla.  186

intammataftt oportet vt (peculum.  187

Caltrenfis Miflio, vide  Mililo caftrenfls.
Catecheiis floret in Belgio. 769

Catechifmi frudus. 356.770

quantieum faciat Societas. 352. & feq,
eum docent viri magni. 3 51, & Jeq.

Catechifmi a Societate in lucern editi. 3 54
de iis nobile teftimonium. 355

Catechifmi imtium Cmx .  474

■ ettu pracipua le trio Dem vnos & trinus.

475  'j?

Catechifta pueros or ar e ante refeEhonem do/ 1 '
cet.  478

eos ab inferno deterret.  477

peccati turfitudinem explicat.  476

Catechiftic® Mifliones. 353

Catechislica [ebola.  472. e?” feof

Catholicorum inter fe diflenfio eft hsrefeos
inerementum. 7 5 r

Centenarius numerus mvfteriis plenns. 9
Centelimus quifque annus ludis feculari-
' bus celebratus. 6.8

Centelimus annus a Christi natiuitate ftiit
lubileus. 14

Centelimus annus Sacerdotij a quodam Sa-
cerdote celebratus. 16

Charader operarum Societatis Iesv. 400
Chilenflum difiicilis conuerlio. 233

Chriftiano quid bornim. 425

Chriftophoride Mendoza gloriofamors. 534!
Chriltophorus Rodericius Pontificius Nun-
tius ad Cophtorum Patriarcbam fcinfma-
tieum. 608

Christvs natus,magnus apparet Sc  paruus,
illuftris Sc  oblcurus. 105

fuos ad faeram militiam hortatur. 274
mundum cruce vicit. 269

fuit perfediflimu obedienti® exemplar.9i7
damna inobedienti® noftr® refarciuit. 921
eius cxemplum nos excitat. 25 3

ei anima Sc  vitanoftradebetur. 276

is in crucem adus nobis pro trophteo. 276
eius cruciatus exhibiti niirabili modo Goa-
nos commouent. 336

ei in pencttlis & labonbus fidendum.  297.
298

Circumcifionis tragcedia. 110

Circumcilionis Iesv  caufl® multiplices.i 10.

&feqq.

Clattdij Aquamua virtutes.  307

eitijdem breue elogmm.  170

Claudius Iaius alter Germani® Petrus Fa-
(  ber. 614

ab aula fe ad valetudinarium recipit. 3 89
eius elogium fepulerale. 288

Clemens VIII.  Socios in infulam Chium
mittit. 216

reftituendam curat in Polonia Societa¬
tem. 654

E e e e e e z impe-

1 N D E X R E R V M.

impsrat Societati Millionem Hollandi-
cam. 798

Clemens Puteanus fummus in Gallia concio-
nator. 5 34

quadraginta hominum milila ab hacrefi ad
veram Fidem reducit. 335

Collegia conuidtirum quid profint. 77 3
Coilegium conuidorum inftituitur Antuer-
pi*. 748

Collegia Societatis inftituta ftudiorum caui-
sa. 34 1

Columna Parifienfis contra Societarem ereda
deiicitur. 654. & feq .

Commodiratibus corporis non indulget So-
cietas. 558* & feq.

Communionis vrum in Belgio collapfum re-
ftituitSocietas. 784

Xemmiu,ia Generalis.  463

C.mmunio Generalis a Societate introdu-

da. ■ 377

hatc animabus Purgatorij fuccurrit. ib ut.
hanc Cardinales Rom* promouenr. ibid.
Communionis Generalis freqtientia. ibid.

eius frudus. 379

Conceptio immaculata B. Virginis quomodo
a Sociecace propugnata, 77

Conceptioni immaculata: primum lacellum
in Belgio Sodetas sdificauit. 779

Concilij Tridentini celebritas, 139

eiufdem de Lainio iudidum. 438

Condonatores quales eile dcbeaht. 255

ecrum murnu.  465

Condonatores illnftrcs de Sodetate. 3 3 5. Gb
feqq.

eorumdem elogium.  441

Concionttm vis ac frudus. 333. & Jeq.

a Sodetate in plateis, vicis, foro, magno

frudu habitat. 337

Concordia animorttm cumingeniorum varie-
tate iris eft. 6 39

Concordia inter tam varios plenius expendi~
tur. 640

Conft.Jfio pcccatorum.  462

Confeffio quibufdam reftituit corporis fani-
tatem. 784

Confefionis frccjucns v [tu d Sodetate reuo-
■ caittr . 447

Confeilionis Generalis vfiis a Societate com-
mendatus. 374

Confeilionis vfum in Belgio minus frequen-
tem reftituit Societas. 783

Confaluus, v ut e  Gonfaluus.

Confcientia Superiori in Societate aperienda,
Sc  quare. 98

Confcientia ratio Superiori ad ntttum red -
denda.  202

Conftantia Societatis in laboribus, boni li-
milis. 404

Conftituticnes Societatis ope bcatte Virginis
confcript*. 74

Conuerfatio cajht.  479

Conuerfatio Societatis cum altero fexu quam
circumfpeda. 9 j

Conuerfationis Sociorum cum prosimo fru-
dus, 480.793

Conuerliocuiufdam Anabaptift*. 794
cuiufdam peccatoris. 795

h*retici odogenarij. 794

inlignis cuiuldam hteretici. 816.824

Conuerliones vati* opera Societatis in China,
Africa, India Occidentis. 396. & feq.

Conuiuiorum hmts varitts. 427

Cor caftum Dei fpeculum. 183

Cornelius Cornelij a Lapide Belga hierothe-
cam inter medios hoftes mirabiliter fer-

775"

880

uat.

eiufdem breue elogium.

Cornelius Crocus Amfterodamenfis Socicta-
tem ingreditur. 872

Cornelius Duyftius Hollandic* Milfionis au-
l'pex. 798

eiufdem mors. 802

Cornelij Siluij in naufragio magnanimitat &
pietas.  933 .&feqq.

Cornelius Vishauams Belga adiungitur So¬
cietati. 731

Fabrum detinet Louanij aceito precibus
morbo. 732

Sociis pratficitur Louanij. 734

Romam euocatur a S. Ignatio. ibid.

eius pr*clar* virtutes. 86 5

eius exemplo muki in Societatem ingref-
fi. 866

Coron* & mufica in conuiuiis. 418

Cortraceni Collegij origo. 731

SS. Cofrn* Sc  Damiani dies Societati bene
ominatus. 12

vt Itell* genitales fuas qualitates imprimunc
Societati. 30 .&feqq.

funt inftar parentum Societati. 34

confirmata Societatis Prafiites.  46

Cottamus, vide  Thomas Cottamus.

Crux Conftantino Imp. in aere oftenia. 273
Cukus B. Virginis varie procuratus a Socie-
tate. 775

D.

D

297.300.

Daniel Parebruck Belga. 870

Decem primi Patres totum orbem implerunc
farna nominis fui. 906

Delponfatio fpiritualis. 150

Deus incarnatus, vt eum fequantur homi-
nes. 113

immcritos ad amorem fuum trahit. 151
omnium deliciarum eft inftar. 42 5

pro cuiufque capacitate fe communicat.
43«

ad Societatem vocat viros illuftres. 684
ftrenuos Sc  fibi charos aduerfis exercet.
J41. & feqq-

Dei beneficia fuperant omnem gratitudi-
nem. 249

Dei patientia erga peccantes. 151

Dei triumphus quatcrnariis adornatus. 107
Dei imuna in animarum rmnd.  297

Deo fidem datam fallereluneftum. 152

Deo feruiendum, non mundo. 264

Deum inter d Societatem pium certamcn.684

Diale-

I N D E X R E R V M.

Dialedica difpntmdi forma contra lmeticos
optima. 34 °

eaconuidi baretki. 34 1

Dimillionem liabet Societas,& quare. 99
DimiiHo a Societate Pontifici approbata. 100
cit medicina Religionis. ibtd.

eam importune petemibus concedit Socie-
ras. ioi

DimilTis nihil debet Societas. 1O2

Dnu Hallenfis. 764

Docendi munus Societatis fufficere poffec ad
perfečtam Religionem. 345

ex Docendi munere vtilitas. 544

Docet gratis Societas. 345

Docuerunt multi diutillime. 344

Eottorum e Societate virorum emmeratio.
170*

Dodrina Societatis. 407

Dodrina Societatis & S. Ignatij probata. 643
& feqq.

Dodtina quod nornen & exiftimationem
contulerit Societati. ibtd.

Dodtina cum humilitate eit fteila in ob-
icuro. 659

eadem adltruitur exemplis. <340

Dodtina cum virtute bene conuenit. 64 3

Dodtina & fordtudo bene conueniunt. 70 5
Dodrina & fapientia Societatis. ibtd.

Dodtina Societatis patitur in Belgio. 847

de ea Alberti Ducis Bauaria teltimonium.
^ 64. 654.

Sc  Florimundi Remondi. 6 46

Domus Ptobationis conftituitur Mechliniae.
760.

Domus PtofelTa inftituitur Antuerpiae. 747
Domus Profeilic primum templum B. Virgi-
nidicattim, & quxdam de eo mirabilia. 73
Dorothea fiores polt mortern Theophilo mit-
tit. 417

Dunkercani Collegij origo. 760

Dux Iesvs  ab omnibus fequendus. m.
127. iz8.

E.

E Cclefia a Prophetis defcripta, pnemonita
depericulis & fecuritate vidoris. 59
Ecclefia: necellitas tempore Ignatij. 20  5

Ecclelia limilis eft gtano iinapis. 419

Echo de obedtentta.  192

Edmundus Augerius pracipuus in Galliacon-
cionator. 334

periclitantt per hireftm G ali ut fuccurrit.\\i
iuuat pefte infedos in Galiia. 91 5

Edmundus Campianus haereticos in Anglia
ratiocinatione vna conuincit. 341

eiufdem mira in dicendo vis ac gtatia. 3 3 5
duodennis Mariam Anglia; Principom vt
orator publicus falutat. ibtd.

primus e Societate in Anglia pro Fide ftran-
gulatur, 535-145

EleemoJjna noti perit.  100

Emmanuel Nobrega princeps Brafiliat cyl-
tor. 6 11

EpiltolaS. Ignatij ad Philippum Regem pro
admittenda Societate in Belgium. 737

Erneftus Archidux Aiiftriat magnus patroiuts
Societatis 757

Eftheris iudiciiimdemuiidi voluptatibus.429
Ethnicorum virtutes ad Fidem conuerfo-
rum. 39<S

Euchariftiae mirabileselfedus &frudus.37o
ems negledus quid pepererit. ibtd. & feq.
eiufdem frequens vjies A Societate retioca-
tur.  447

Euerardus Mercurianus Belga,primus Belgi-
cx  Prouincialis. 74 1

q nartu s Pratpofitus Generalis. B81

eius breue elogium. tbid.

Excurfiones Sociorum inPerfidem. a 2 j

in Mauruaniam. z 3°

Exempla illuftrium virorum ad imitationem
propolita. 4 r 7

Exempla maiorum imitanda.259.z78. & f',f
exatare nos dcbent. 196

Exempla primorum Societatis Patrum. 415
quid valete debeant. 905

Exemplorum vis. 237.254

etiam in ftabiliendis Ordinibus facris. 41 z
Exercitia fpiritualia S. Ignatij ope beata; Vir¬
ginii Icripta. 7 5

in iis quifque feipium nofcir. 3 8 3

de iifdem magnorum virorum redimonia.
380. 381. 383. 381?.

eorumdem vis Sc  energia. 380

frudus. 3 $z.&feq.

a quibudiam fruftra funt oppugnata. 383
fpintuali otto vires acuunt.  457

Exercitia obeundi modus. 384

quibus tradenda. 385

quando adbibenda. 386

eorum vlus frequens in Belgio. 789

prariertim Loiunij. tbid.

eorum argumentum. 384

deducunt pet viam purgatiuam, illumina-
tinam, vniduam ad Deum. 384

Exercntomm libelltu certifsimus ad eligendum
vit a  fiat um dux.  459

Exerctttorum fpintualium quies ad fui cogni-
tioncm tuuat.  460

Exercitiorum fpiritualium folitudo feruorem
atiget.  438

in Exercitiornm feccjfu fpirituales opes inue-
ntuntur. •  1

Ezechielis currus concionatores denotat. 254
eidem Societas comparatur. 401

F.

F Ama: integritas Societati neceflaria. 101
Fauor Pontificum in Societatem I e s v.
6 j 1. ei" feqq.

Fauor Concilij Tridentini in Societatem ex-
plicate proponitur. 656

Fauor Principum Cardinalium SC  Antiftitura
in Societatem. 6 SS

Fauor m Societatem Ferdinandi 11. Impera-
toris. 660

Fauor fecularium Principum, Sc  Ordinum
politicorum in Societatem. 657

Fauor in Societatem barbarorum Regum.
658 & feqq.

Eeeeee 3

Ferd;-

I N D E X R E R V M.

Ferdinandus 1.Imperator Societatem Pragcj &
V lenns docere T heo logi zm, c • cupit. 4 3 9
eius de fcholis nollris teftimonium. 345
Ferdinandus II fe Societatis filmmfcribit.346
a Societate inftituitur. . ibid.  437.
eius in Deiparam pietas, 361

in Duacena, & in omnibus vtriufque Au-
ftria?,Bohcmix,Hungaria;,Sarix,eFr.So-
dalitatibus nomen fuum infcnbit. 421
Imperium obtinuit, & aduerfus tot hoftes
retinuit, Religione. 892

Ferdinandi III. Imperatoris in Societatem a-
mor. z 14

eius erga Deiparam pietas. 361

in Louanienfi Sc  in variis Germanix Sodali-
tatibus nomen fuum infcribit.4 zi.& feq.
eft ftudioflllimusCatholicx Religionis 893
'Gerdinanaus PrincepsCardinalis venit in Bel-
- gium. 815

eius eximia pietas erga militem asgrum.
ibid.

iudicium de Miilione caftrenfi. 817

in Societatem beneuolentia. 888

is ad Nortlingam fortiter pugnat pro Ca-
thoiica Religione. 893

Ferdinandus Seuilla Ignatio Antuerpia; iti—
pemdat. 930

Feris Dux Societatis in Belgio patronus 738
Feftum Nominis.MARi.iE in Belgio celebrari
curauit Societas, 779

Fidei inter barbaros propaganda mali Chri-
ftiani obfunt. 2 3 3

Flores alieni temporis in conuiuiis. 427
Fortis inter aduerfagratum Deo lpečtaculum,
vtlob. 5 i 9 -&foqq-

Fortitudo m.aiorum nollrorum. 701

B. Francifcus Borgia e Duce Gandix in So¬
cietatem adfcribitur. 11 o

in Generalatu Lainio fuccedit. 596

in Generalem inuitus eligitur, ibid.
Cardinalatum deprecatur. ibid.

in obfequio Romanx Sediš moritur. ibid.
eiufdem breue elogium. 167

ftemma fuum virtute nobi litat. 722

Francifcus Cofterus Belga eximius conciona-
tor, 779

eiufdem breue elogium 874

annum quinquagelimum Religionis Sc  fa-
cerdotij celebrauit. 17

Francifcus Maftrillius, v id e  Marcellus Fran¬
cifcus.

Francifcus de Moncada Ajtonac Marchio So¬
cietatem amat. 889

Francifcus Porrezius quomodo mundum con-
tempferit. 264

Francifci Strad^ maturitas in iuuenili State. 38
louanij magno concuriu xque ac frudu di-

ci t. 3 34

illuftris Societatis concionator.  441

Louanij Societatem illuftrat. 7 31

Francifcus Suarez annos xl. diuinas fcientias
profelfus eft magno concurfu. 340
eius fingulare ftudium. ibid.

eiuidem laus Sc  aliorum Theologorum.44S
& [eqq.

Franciicus Vander Burcht Arcbicpifcopas
Cameracenfis, Societatis patronus. 765
S. Francifci Xauerii erga B.Virginemafledus*
& huius viciilim. 7 5

altcra eft Societatis columna. 8 3

labores &frudus in Indiis. 138.257.395
eius breue elogium. 2 1 o

eiufdem catechifmorum cura. 3 5 a

erga infi rmos amor. 388

plures Ethnicos ad Christi legemcon-
uertit quam omnes limul hsretici. 395
Societatem ornat. 599.©”/^<7.

eius vitaperNicolaum Zambeccarum. 600
& feqq.

virtutum fumma exNicolao Zambeccaro.
601-

didus a Gtegorio XV- caelitibus fimilis,
602.

nouem Angelorum clioris affimilatur. 6 c 3
&Jeqq.

eius charitas erga proximum. ibid.

folern reducit & fiftit. 625

duobus locis prsfens vento imperat, 630-
loquitur variis linguis , Sc  vna loquens a
variis intelligitur. 651

naufragum mercatorem totis quinque die-
bus portatin littus. ibid.

ventis Sc  tempeltatibus fepe imperat. 652
puerum aqua prsfocatum a morte rcuocat.
633.

crucem in mare deiedam a cancro recipit.
ibid.

oariofe naui bene precatus eam Cemat.ibid.
aquam marinam dulcem Sc  potabilem red-
dit. 6 34

plurunos excitat a morte: toto die fepul-
tiim vits reftituit. 6 17

Indos Chriftiana Fide Sc  moribus imbuit.

694.

eius magnanimitas. 694

deprauatos Chriftianorum moreš corrigit
vbique in Indiis. 696. & feqq.

eius [omnium de fubjidio Jndzs ferendo.
720.

orbe peragrato moritur in littore China-
rum. ju

eius elogium fepulerale. 282

colitur in Belgio,& miraculis claret. 8 j 7
Iaponiam ad Christi lidem conuertit.

695.

Frudus inultiplex opers Societatis. 393

Funchones Societatis.

454

G.

G Abr. Vafquez annos xxx. diuinas fcien-
rias eft profelfus. 3 40

Gandauenlis Collegijorigo. 733

Gandis prima Societatis Vniuerlitas. 21 r

Gafparis Barz.<ti Belgs. breue elogium.  1  67

eius in Armufianis excolendis induftria Sc
labor. 224

■ duš infignis obedientia. ibid.

fspius per diem dicit. 336

eius audiendi gratia ad duas leucas con-
curricur. ibid.

agens

I N D E X R E R V M.

Agens de Christi cruciaribus valde Goa-
nos rnouet. l b*d.

deficit in facra cathedra > obitque prope-
modum ftans. tbid.

fumma in veneratione eft, eciam apud infi-
deles: tbid.

alter eft in Oriente Xauerius. tbid.

Generalis Praepofiti abfoiuta poteftas firmat
regimen Societatis. i45

is eft perpetuiis ad vitam. tbid.

Germania S.Ignatio commendatiflima. 212
Gisbertus Malius Siluaducenfis Epifcopus
eximie araauit Societatem. 758

eam deprtedicat. 884

Gloria maiorum noftrorum ad smulandum
nobis propoftitur. 699.er feqq.

Gloria Societatis per fandlitatem Ignatij &
Sociorum audta. 5 81

item per S.Xaueriumi, Sc  ceteros in Orien¬
te laborum focios. 5 9 9. & feq q.

a PontiiicibuSjRegibus & Principibus au¬
dta. 6jl.&feqq.

Godefridus Luminius vehemens conciona-
tor. 7 So

Gonfaluus Silueria Virgini Deipanc addi-

Gonfaluus Vazius Chriftianam legem con-
curfu magno explicat. 353

Grante Deo reddenda: pro beneficiis. 28
Gratiarum adtio ad Deum pro fundata So-
cietate. tbid.

Gratitudo commendatur exemplo Naaman
Syri. tbid.

Gregorio VII. Pontiiicia; dignitatis praefa-
gium. 251

Gregorius XIII. Collegium Roma; Societati
exftruit, 359.653

eius in fundandis Seminariis munificentia.
350. _

Sodalitati B. Virginis varia priuilegia lar-
gitur. 420

tria in Societate fingulatia miratur. 639
Sodalitatem B.Virginis confirmat, & Ge¬
nerali Societatis poteftatem tradit eius
propaganda;. 653

primos Iaponiae LegatoSjdeducentibus So¬
diš,  admitcit. tbid.

Gregorius XV. fcholam fuam in templum
dedicari curauit. 435

Ignatiam & Xaiieriiiftt canonizat. 654
Gregorius Cifnerus trecentas inftituit Soda-
litates. 420

Groningas Collegium inchoatum« 756
Groninga expugnatur a Batauis. tbid.

Gulielmi Bauaritf Ducis in B. Virginis Soda-
litates amor. 422

Gulielmus Buuetius Superiorcaftrenfis. 812
eiuldem mors. tbid.

eiuldem infigne facinus in caftris. tbid.

Gulielmus Hercanus poft cclebratura iubf-
leum initae Societatis, adhuc mifliis ad
claftem Regiam. 17

Gulielmus Leonius HollandicxMiflicnis au-
lpex. 798

eiuldem mors. 802

Gulielmus Pamelius Praefes,in Belgio patro-
nus Societatis. 755.889

Gulielmus a Prato, Epifcopus Claromonta-
nus, Societatem in Galliis iuuat. 211

H.

H dErefis cjuantum mali in E ti ropam in-
uexerit. 5 6

Hatrelis Lutheri non exceflit Europam. 20
Hsrelibus nouis noui femper a Deo oppoftti
Duces. 19'

Htcrefis, maxima caufla miferiarum Belgij.
902. »

qux mala adfcrat Prouinciis Faederatis.903
Hsretici fuernnt omni fteculo, & contra eos
temper noua prtelidia Ecclefia; a Deo da-
ta. 55 u&feqq.

Hatretici in ApOftolis caftitatem negant, &
quare. 64

bonos infedtando quid proficiant. 67
Societatem I e s v eiulque nomen impu-
gnant,& quarc. 67.12 3.& 124

iildem teftera eft caccdsmom 275

iis oppofitus Ignatius. 13 5

formam fyllogifticam declinant. 3 41

eorum in Deiparam impietas. 358

maiorum caulla fuerunt Societati in Gal¬
ba, 561.504

item in Germania. 511

iis maxime exofa eft Societas. ibid.&feqq.
vrgent vt Societas eiiciatur e Tranliluania,
5 1 3 -

cauffa funt proferipts Societatis e Bohe-
mia, Morania , Hungaria , Silefia, &e.
51 6.&feqq,

eorum crudelitas in perfoflas faeras in
Hungaria. ib id.

cur a Societate implacabili odio diflideant.
549 -

quam irapia ipforum in Deum fit dodtri-
na. 550 .&feqq.

eorumde Dodtores fxx  funt hominum. j 5 o
dodtrinam fuam erudelitate propagant. 551
de tis triumphat Societasauf^tce  Iesv.
562.& Ieqq.

folas Societatis leholasfuis interdicunt.772
Societatem perfequuntur in Belgio. 833
eorum crudelitas in Patres Traiedten-
fes. 842

funt capitales hoftes Societatis. 843
quantopere horreant Ieluitas. 890

Haflenfis Collegij origo. 764

Henricus Dionylius Belga Tfaiedtenflum A-
poftolus. 749

eius bretie elogium. S 7 3

Henrici IV. Gallia’ Regis in Societatem bene-
uolentia. 212

coreius in Flexiani Collegij templo fepul-
tum. tbid.

Socie-

I N D E X rervm.

Societatcm in Gallias reducit. ibid.

eius de fcholis noftris teftimonium. 345
pro reftituenda Societate perorat. 508
& feqq.

contra calumniatores Societatem defendit.
558 .

Henrici Samerij labores in obfidione Steen-
vvici. 807

falso accufatus eft conipirationis in nečem
Regina: Elifaberha:. 831

Hermanni Hugonis mors. 814

HieronymusNatalis Vilitator in Belgio. 859
Hifpaniai Regum in Fide promouenda ftu-
dium. 2 3 3

Hifpana Ncbilitatisin Societatem adfcripta
fpecimen.  30 j

Hollandica Mililo, v ide  Miffio Hollandica.
Alomo aut Angelus pro vit* duce non fequen-
dus. m.drfeqq.

Honor quem Societati contuleriint miracula
variaque ftupenda per Socios patrata. 611 .
& feqq.

Honores excludi in Societate , eius peculiare
votum Sc  exempla oftendunt. 95

Honores v and fpecie placent.  193

Horat.Tnrfellinus viginti annosRomte litteras
humaniores tradit. 344

Horofcopi infpedio damnata. 29

Horofcopus Societatis Iesv  nafcentis dic fe-
ftoSS. Cofmx & Damiani. ibid.

Hoftes non contemnendi, neq; irritandi.262
eorum animos vincere oportet. 927

Hungariam Societas ingreditur. 214_.

1 .

I Acobus Lainius in Concilio Tridentino
immaculatam B. Virginis Conceptionem
defendit. 139

eius hrene elogium. 1 67

eiufdem elogium fepulcralc. 286

a Suramo Pontifice ad Concilium Triden-
tinum mittitur. 338

Theologiam publice Roma: profitetur. ibid.
Petrum Martyrem aliosque harreticorum
principes coram Regina Gallia: confu-
tat. 341

eius in laefos Sc  sgros cura. 389

Generalatum inuitus admittit. 595

eius inter fummas animi dotes fubmiillo.
ibid.

Cardinalatum recufat. ibid.

Pontificatum fugit. ibid.

b  Societate Iesv primus in Africa proximo
fe impendit. 6  07

PrxpofitusGcneralis exiftensfmt in Belgio.

, 719  ,

a Margareta Parmenll excipitur Bruxellx.

743. & Louanij ab Academicis. ib id.
concionatur Antuerpia:. 744

quid egerit in Belgio. 859

Iacobus 1 'Hoftius Sociis praeficitur Louanij.
735

Iacobus Miro Prouincialis inpublico valetu-
dinarioi’ger decumbit. 389

Iacobus Stratjus quinquagefimum Religionis

annum egit iubileum. 1 7

.audor fuit Meditationum Quadragefima-
lium. 791

audor etiam precum Antecineralium. ibid.
Iaponum legatio adGregorium XIII.258.396
Iaponum moreš noftris contrarij. 549. & feq.
Japonenjinm Ai ari jr um mors.  170

eornmdem in igne alacritac.  579

Iconomachia in Belgio. 768

Iconomachia Antuerpia:. 745

Iesvs primus audor Societatis. 64

Iesvs admirabilis in condenda Societate. 114.
& feq.

Iesvs dux fortiflimus nafcens& moriens So¬
cietati fequcndus. 122. 126. 117. dr feqq.
Iesvs Sc  Maria falutis certillima prsfldia.
H 3

Iesv nomencur gerat Societas. 123.C' ftqq .
Iesv nomim nulh tituli conjerendt. 160

Iesv nominis virtns.  159

Iefuita: an auari. 8 50

an ambitioli. 852

an commcdis fuis addidi. 851

Iefuitarum Sc  haereticorum oppofitio. 84 3.
Ignatij Azebedij in B. Virginem affedus. 77
eiufdem nun Sociis mors gloriofa. 169.
532 .&Jeq.  54 6.&feq.

Ignatius Bafleliers egregius concionator. 780
S.Ignatius piorum librorum ledione inalium
virum mutattir. 79

a S.Petro fanatur. 584

eo orante domus tremor quid portendcrit.

H5

ad eius conuerfionem terra tremit. 6 35

ei S. Maria apparet. 72

eius affedus erga B. Virginem. 134

a B.Virgine recreatur, Sc puero Iesv. 584

B.Virginis honorem lasfum ferro vindicare
ftatuit. 13 <5

Montem Serratum inuifit: invia caftitatem
vouet: ab imminenti periculo liberatiir.
73

fe in monte Serrato B. Virgini confecrat.
157

intede Virginis primiim facris operatur.74
qualis initio conuerfionis fuerit. 79

eiuspietatis tirocinium. 80

quomodo facram militiam flt aufpicatns.
2 73

ftudiis animum applicat: inter illa qux paf-
fus flt. 81

altiores etiam fcientias a fuis doceri vo~
luit. 437

poft Christvm Sc  Mariam audor eft So¬
cietatis. 78

SS. Ignatius Sc  Xauerius geminae Societatis
columna. 8 3

S. Ignatius Socios colligit. 81.205

quare cum libro depingatur. 691

Inftituti formulamPontifici proponit:hiuus
de illo iudicium. S6

Conftitutiones fcribit. 82

a ChristoSc B.Virgine mire illuftratur.5 84
eius in imponendo Societati nomine, mo-
deftia, 68

eiufdem

I N D E X R E R V M<

dufdem de imponendo noraine Societati
certitudo. ibid.

a militia voces libentcr mutuarar. 69
ab a te mo Patre Filio commendatur. 585
ti Lls  de Societatis progreflibus prsedidio.

2>o8 . \ * \

fuum Ordinem larius quam vllus Funaa-
tor propagatum videt. 207

eius maiora incrementa quam Lutheri. 19
eius incrementa miraculum funtjnon incre¬
menta Lutheri. 20

eius cum Deo & Caditibus familiaritas. 583
eius per odiduum ecftafts & inftitutio me-
ditationis de dtiobus vexillis; 80. 273
Š .Ignatius fuitmagnus in minimis. 687
Regulas minimas luis inculcat. 691

examine particulari in fe inquirit. 687
honoris ftudium compefcuit. 690

feruorem natura; compieffit. 6S9

ftillantem ex alienis vlceribns faniem exfu¬
gi t- 388

centra improbos defenditur. 5 86. & feq.
eius magnanimitas etiam ab hoftibus xdi-
mata. 583

fuit in aduerfis a:quo femper animo. 689
a Christo  initinerereereatur, 584

eius manfuetudo. 689

quomodo mundum contempferit. 264
fuis prselfe detredat. 81

S Ignatius & Deus contendunt, hunc ille ho-
norando, hic feabijciendo. 585. &feq.
S .Ignatius fe abiedum reddens magna per-
petrat. 11 7

eius erga pauperes & infirmos ftudium. 387
in agris prše rrequentia hominum concio-
natur. ' 353

pueros docet. 3 5 1. & feqq.

quanti fecerit iuuentutis inftitutionem. 349.
551

a Deo oppofitus eft Luthero. 18.55.135.554
eius & Lutheri faeta contraria. 19

confertur cum Caefare, Sc  praefertur. 270
in quo fimilis D. Petro. 8;

fuit plurimorum teftimoniis venerabilis. 588
Sc  illuftris in oculis alienis , obfcurus in
fuis. 385

S■ Ignatij & Societatis dodrina probatur. 6 43
&feqq.

S,Ignatius asque mortuis ac viuis adeft. 585
ad eius inuocationem paruulus ex alto la-
plus furfum iterum eleuatur. 630
plurimas partu laborantes adiuuat. 6 55
miraculis clarus, etiam in minimis. 692
puellam torrente raptam in mate prodigio-
se l'uftentat,& circumfufum late imbrem
a frugibus arcet. 6$z.&feqq.

eius impiorato auxilio ignis libidinis Sc  in-
fernalis auertitur. 624

varie damiones compefcit: idem facit Xa-
uerius in Oriente, idem Staniflaus. 628
S.Ignatij plures Socij glade & igne fortiores.
616

eius numifmate Sc  imagine ignis exftin-
guitur. 623

ei ventus obedit, Sc  tempeftati ipfe aomi-

natur. <532

S.Ignatij &Sociorum pbteftasinaquam.632;
& feqq-

eorumdem poteftas in terram. 635 .& fsqq.
S. Ignatius pitnima vbique miracula patrat:
cxcos  illuminati 636

eius patrocinio, peftis in Peruuia,Bononi$,
Burgis exftinguitur; 624

eius Reliquiis abigitur agmen ingens locu-
ftarum. 655

S.Ignatius plures mortuos excitat. ibid.
Roma; degens Colonia: videtur. 6  30
eiitsEpiftola ad Philippum Regem proSo-
cietate in Belgium admittendd.
frequens fuit in Belgio.
ftipem e Belgio petere confueuic.
amauit Belgas.
eius miracula in Belgio.
eiufdem elogium fepulerale.
faxifragrnine percujfus ignem diuini amoris
conciptt.  714

militiarti mittut.  302

S.Ignatij crebra & dimurna ieiunia.  715
calum contemplatiir.  j  6 5

eius ftellas notiu contemplantis affeUus.  164
Jlellarum ccntemplanone m ecltajin rapitur.
ibid. & Ieqq.

ei diuinus amor venturam Societatis pro-
geniem exhibet.  16 5. & Ieqqi

feruenter orans d ter ra eleuatur.  719
ad Eedefue laborantis auxilium dešiinatun
301

Fabrum adhibep ad conuerfionem Xaueriji
7 i 7 -

dimno amore concionem inflammat.  718
eius aujptao ChnHianus Parnaffus adfttr-
git.  450

ex amore •viuere non rečufat.  70 6. Sc  feqq.
quidam eum flamrnis deuouens , eodem dis
igne perit.  71 G

S.Ignatius Antuerpia hojpitio exceptus,&ad-
lutus,  930

eius mor s fuauis . 711.& feq.

Ignatius Martinez Regius concionator pue¬
ros catechiftnum docer. 332

Ilfta: in Frilia Collegium inchoatum. 751
Imitatio neceftariain militia. 413

item neceflaria in artibus. ibid.

etiam in Reipublica: adminiftratione. ibid.
eft vtilisad virtutem. 414

ad Imitationem indita eft a natura propenlio.

Imitatione primoram Patrum Societas flo¬
ret. 412

ad Imitationem primoram Societatis Patrum
adhortatio. 417

Induciat duodennales in Belgio. 758.820
Ingratitudo mulcorum erga Societatem. 8 53
Inimici fubinde, dum nocere volunt, profunt.
498

Inftitutio puerorum vtilillima.

pro eadern S Ignatij folicitudo.

Injhtuuo barbarorum,
iuuentutis.
puerorum.

Ffffff

350

35 1
467
4<SS
470

Jmi-

I N D E X RERVM.

Inttidiafruflra S'odet at e m oppugnat.  565
Soctetati obtrecians Jibt damnum acccr-
Jit. 567

Ioannes A ftenfis potens concionator. 77 9

patitur Neomagi ab hazreticis. S40

Ioannis Auftriaci de Francifco Porrezio iudi-
cium. 264

Ioannis Berchmanni maturitas in puerili azta-
te. 38

eius brcne elogium.  171

eius vica; fummarium. 594

iuuenis fuit angelicus. 8 81

Ioannes Bonifacius 40. annos litteras huma-
nioresdocet. 344

Ioannis Codurij elogium fepulcrale. 295
Ioannis Corfi mirabilis mutacio, 334

loannesDauid Paftor Societatem inducit Cor-
^7 tracum. 752

rit lpfe Societatis. tbtd.

Ioannes Hamelius moriens Angeli adfpedu
recreatur, 874

Ioannes Leonius Belga audor Sodalitatum.
359.420.775.

Ioannes Maldonatus Parifiis Theologiamdo-
cet magno Dodorum,Abbatum Sc  Epifico-
porum concur/ii. 340

ioem 23. Miniftros Caluiniftas Sedanicon-
uincit. 341

Ioannes Nnnnius Patriarchaad Regem Abaf-
finorum deftinatur. 228.608

in Indiana foluit, vrgetque iter in Abaf-
fiam. 609

cum illuftri fanditatis indicio moritur. ibid.
Ioannes Ramirius vna concione 22. famofas
mulieres, ex 30. qua: aderant, ad melioris
vitre infhtutum transfere. 337

Ioannis Viringi conftantia in carcere Hollan-
dico. 802

Jofepht Anchieta hrene elogium. 1 67

fuit virtute & miraculis illuftris. 611
eius orantis caput ardere videtur. 626
contra ficcitatem terr^ & ardorem folis pro-
digio profpidt. tbtd.

exuftam naanum iigno Crucis fmat. tbtd.
in tranando aere mirabilis. 631

orat inter fludus niaris dreum fe fufpen-
fos. 634

rediuiuum baptizat. tbtd.

aquam mutat in vinum; oleum facit inex-
hauftum. tbtd.

plurimis morbis medetur. 637

cum animalibus ferocillimis innoxie ludit.
ibid.

Iprenfis Collegij origo. 754

JtaltCit nobilttatts, qu£ Societati nomen dedtt,
fpecimen.  307

Iubilandi cauffic Societati quas proprire. 18. i 1
Iubilarij adhuc in Belgica quidam viuunt. 17
Iubilei v is & fignificatio. 11

eius origo apud Hebrazos. ibid. & fecj,

Iubileus Hcbrxomm non fuit typus Iubi¬
lei Chriftianorum, fed diei Pentecoftes.

Iubileus Chriftianus verofimiliter obferuatus
ab intermillione Ludorum faccularium,»W.

inchoatur a Christi  natiuitate. tbid.
vario tempere celebratus. 15

deccrnitur celebrandus anno centefimo.
tbtd.

eius celebritas exdtare nos debet. 260
Iubileus priuatus annorum quinquaginta or -
tus a Belgis. 16

eius ritiis Sc  immunitates. ibid*

raro hunc attingunt Patres Societatis in Bel-
gio. ibid,

Iubilum quid, 10

Iubilum feralc fedx Lutheranaz, 18

Iuramenti formula contra Ioannem Auftria-
cum & Hifpanos. 8 3 5

Iuftus Lipfius Sodalis B. Virginis. 774
quanti fecerit Societatem. 890

L.

L Abor Societatis Sc  induftria oftendit fe
per totum orbem. 703

Labores Sociorum varij. 701

Lazuinus Torrentius Epifcopus Antuerpien-
fis Collegij Louanienfis fundator. 744
eius Epiftola ad Academicos Louanienfes
pro Societate. 882

Laurentij Beyerlinck teftimonium de Cate-
chifmis Societatis. 355

Laurentius Euerardi ab hsreticis necatur in
Belgio. 808

Lauretana azdes Societaticommifla. 75
Lainius, vtde  Iacobus Lainius.

Lediones Societatis Academiarum priuilegiis
gaudent. 3 3 8

Lediones bonarum litterarum Societati quali
p rop na:. 342.

Ledionum Societatis frudus, 340

Legati Regum laporna ad Pontificem Gre¬
gor. XIII. 221.258

Legati fpirituales quales efte debeant. 255
Leonardus Kelfelius Belga pellitur Neoma-
g°- , 840

eius breue elogium. 868

Leonardus Leilius Belga,vita Religiofe quin-
quagefimum annum celebrauic. 17

Peiagianifmi infimulatur. 847

eius dodrina probatur. 848

eius breue elogium. 877

Lecpoldus Archidux Societatem Alberto
P rincip i commendat. 888

Libertas vera qua lit. j 4 tj

eius amor omnibus a natura infitus. 148.
& feq.

Librorum ltuius Operiš feries. 21

fingulorum argumentum. 21.22.23
Librorum a Societate editorum vtilitas. 79 5
Librorum obfcenorum ledionem Societas
proferibir. 9 2

Lirani Collegij origo. y6  5

Litteras humaniores docere Societati quafi
proprium. 342

Louanij deferiptio. 730

Louanienfis Academia fecularem annum bis
celebrauit. 9

eius teftimonium de Societate. 886

Louanienfis Collegij origo. 741

I N D E X JI E R V M;

LtjolqjX(men centum annoscontinet.
Ludi lkculares vnde dieti.

49
. 4

eoriun origoapud Romanos. ibid.

celebrati centelimo quoque anno, non cen-
tefimo decimo. 6. & fea.

eommdem feries vfque ad annura millefi-
mum V. C. 7

Ludi fieculares & Terentini forte non funt
iidem, - 8

Ludi fatciilares vitimi abHonoriolmper. ce¬
lebrati. 9

vetiti putantur a Conftantino Magno.
ibid.

Ludorum fecularium ritus & celebritas. 5
eorum celebritas mutata a Chriftianis in Iu-
bileum. 914

Ludouicus Blofius Religiofos fuos Exercitiis
S. Ignati j escoli curat. 38}

eius Epiftola ad Viglium Prariidem pro
Societate. 885

Ludouicus Gonfaluius Sebaftiano Regi Lufi-
taniaa inftituendo operam dat. 110

Ludouici Granatenfisdelibello Exercitiorum
iudicitun. 381

Ludouicus Requefemus Belgij Gubernator,
magnus Societatis patronus. 746. 889

Lugdunenfis ciuitas fuas Societati fcholas
tradit. 339

Luiitani Antuerpia: plurimum deferunt So¬
cietati, & cur. 793

I.utherana: fecta; ferale iubilum. 18

Luthero cum fuis opponitur Ignatius & So-
cietas. 55 l.&feqq.

M.

M Adridius, vide  Antonius Madridius.
Magiftratuum variorum de Societate
iudicia. 889

Magnanimitas S. Ignatij etiam ab lioftibus
adlimata, 583

Mahometanorum opinio de Gafpare Barzato.
701

Maiorum gefta pofteris funt pro ftimulo, ne
aliquando degenerent. 2. & feq.

Maiorum laus eftjirgumentum minoribus ad
virtutem. >661

Maiorum fepulera virtutibus maxime nobili-
tantur. 699

Marcellus Francifcu s Maftrillius excuifum tor-
mento globum illasfus excipit. 627
eiufdem a S. Xauerio miraculose fanati
glorioft mors. 530 .&feqq.

Marci Porcij Sodalitas. 418

S. Maria Virgo,nutrix, patrona,&altera So¬
cietatis audtor. 71. 138

Ignatio apparet. 72

Ignatium Sc  Societatem Deo peperit. ibid.
Societatem fouet. 140. &  141

Maria honorem latfum ferro vindicare fta-
tuit Ignatius. 13 6

ei in monte Serrato fe confecrat Ignatius. 137
eidem Societas dedicatur. 142. & feq.

eiuldem ope feripta Exercitia fpiritualia.7 3
eius cultus a Societate varie procuratur.
358.775.

eiufdem Feftorum celebritas a Societate va¬
rie audta. 77

eius immaculata Conceptio a Societate de-
fenditur. 139

Maria  multis aučtor fuit Societatem in-
grediendi. 76

in patronam non clečta, caufla fuit defečtio-
nis a Societate. ibid .

eius beneficia in Sodales. 3A8

Petro Ferro apparens fanitatem attulit. 74
Maria  Virginis Dolorofe ftationes in
Belgio Societas excitat. 779

Maria Vifgo Ignatium eiufque Socios in
filios adfcifcir. i <51

Societatem tlluflrioresque eiufdem perfon.it
Ignatio vaticinatur.  ibid.&feqq.

Maria oratur pro mcolumitate Societate ',
& perpetuis eius inerementis.  ^/40

Maria & Iesvs  certiflima falutis prae-
fidia, 13 3

Maria Hungaria: Regina, Belgij Gubernatrix,
libellum iiipplicem pro admittenda Socie->-
tate repudiat. 735

B. Maria: Magdalena' de Pazzis viflo de fan-
eto Ignatio. 585

Maronita e Societate trucidatus apud Ara-
bes. p 1  a

Maronitarum Seminarium Romat. 2 2 (J

Martinus Antonius Delrio Belga. 875

Martyr primus de Societate Antonius Crimi-
nalis. 525. & feq.

Martyres Societatis in Anglia Varij. 535. &

' feqq.

<JMartyres Societatis  I E s v. 16S.&C  feqq_72 3
Martjres Soctet at is vulneribus ornantur.  575
c 7 Vtartyres vaft “Dei elebla , qutbus laponia
triumphat. j 16

Martyrum conftantia nobis imitanda. 349
Martyrum gloriam amulati e Societate varij.

Martyrum pretiofa mors.  380

Martyrij gloriam Societas J e s v a cruce ,ha-
betv 617. &feqq.

Martyrij purpura Societatis e cxde fortium
virorum. ibid.

Martyrio aut rnorte pro Christo varij d
Societate'affe&i. 404.323.ef feqq.$$i. &
f e M'  .337-702.

Maftrillius,wdc Marcellus Franc.Maftrillius.
Mathias Houius Archiepifcopus Mechlinien-
fis quinquagefimum lacerdotij annum ce~
lebrauit. 1 6

Matthams Riccius crucis adorationem Siniš
perfiiadet. 408

Maturitas morum in Societate. 57

Maturitas eximia in Iac. Lainio, Franc. Stra¬
da, Aloyfio Gonzaga, Staniflao Koftka,
Ioanne Berchmanno. 38

Mauri in B. Virginem blafphemia. 136

Maxentij in Conftantinum Imp. apparatus Sc
prslium. 273

Maximilianiu l r Vartenbergicus e Boiorum
Ducurn fangume Societatis  I e  s v. 30 j

Maximilianus Capella mirabiliter Sociis ad-
iungitur. 839

F f f f f f 2 Medi-

I N D E X RERVM.

Meditationes Quadragelimales in Belgio or-
tas. 791

in eodem florent. ibid.

Melchior Cerda jo. annis humaniores litteras
profitetur. 344

Memoria quorumdam admirabilis. 780

'JUeftis defcriptio.  184

MetuReligiofos Ordines regi,perniciofum. 101
Michaelis Ayatunij dilčipuli Societatis parni-
tentia. 345

Michael Turrianus Regina: Lufitaniac Con-
feilarius piteros Chriftianis pratceptis im-

buit. 352

Militaris pietas in caftris Regiis. 81 6

Militari vocabulo cur Societas Iesv  dida. 121
Millelimus annus D. Bauonis cefebratus a
tlGandenflbus. 9

Mi.-vfimus annus V. C. qua folennitate ce-
lebratus. 8

Millelimus annus a martyrioD. Laurini Gan-
daui celebratus. 9

Minitna in fpiritualibus magni facienda. G 8 8
Minimorum obferuatio, fignuin magna: vir-
tutis. ibid.

Miraculum primum ac maximum in Socie-
tate, eft ipla Societas. 611 .&feqq.

MiraculaS. Ignatij & Sociorum circa ignem.
623. &feqq.

item circa aerem, Scaereas darmonum po-
teftates. 61.J.& feqq.

Miracula aliquot illuftriora S. Ignatij in dx-
monern. 629

S. Xauetij circa ignem varia. 625

Miro ,vidc  Iacobus Miro.

Miferiat adfpedus commiferationcm exci-
tat. 898

Milericordia: opera in caftris Regiis exercent
Patres. S16

Miffiones,z/*d« Excurliones.
tSVCijfiones ad m: mm Sammi Pontiftcis.  322
in Miifionibus mori gloriofum. 829

ad eas Patrum promptitudo. ibid.

Milliones per agrum Sc  oppida florent in Bel¬
gio. 781

Aiijftones noui orbis.  327

Millionis Anglicana: initium. 214

Mililo ad Babylonios, Colcfios, &c. 227

Millio caftrenfis. 804

quosin Belgio habeat labores & pericula. 911
quam litardita. • %o6.&fcqq.

eius frudus. 809.910

obtredadonem patitur.

Adiftio caftrenfis animas qn<e.rit.  241.& leqq.
Millionis Hollandicat initia. 797. & feqq.
eius frudus. 800

Catholicos lirftentat. ib id.

plurimos hatreticos conuertit. ibid.

admirandis a Deo illuftratur. 804

Millionis Hollandicae varij Patres incarceran-
tur. 801

eius latebra nonfine fruBit.  940

etns fruti us etiam ex hareticis.  939

antmos etiam efferatos demulcet.  938
Millio ad Maronicas. 225

Miflionaualis. 8x7. &feqq.  911. (frfeqq.

eius cau fla Sc  origo. ,817.818

quam lit ardua. 819

varij eius frudus. 820. in tcmpeftatibus
& naufragiis. ibid.  in praeliis mariti-
mis. 821

(JUiftio narnlis ardua & horribihs.  944
eius vtilitas.  943

eius lucra.  945

eiufdem Miffionis Patres animas inftante
periculo expiant.  94 6.Sc  leqq.

item lacrjmis poenitentia animas ad por -
tam fklntis promouent.  948

Millio ad pefte infedos. 826 .& feqq.‘pt^
ad eofdem. f  949

M iflio i n S ueciam. 219

Millio in Tranliluaniam. 214

Millio in Virginiam. 234

Millio in Yezo vitraIaponiam. 222

Mogoris potentia. 225

Mons Martyrum B. Virgini facer Societati
initium dedit. 138

in MonteSerrato Ignatius fe Deipara: confč-
crat. 137

Moreš Iaponum noftris contrarij. feqq.
Moriendiin Societare fecuritas adftruiturre-
Uelationefada Patri Balthazari Aluarez,
Sc  Alphonfo Rodriguez. 649

ha:c fecuritas probatur exemplo .Hofij Sc
Codurij. ibid.

Morientium in Societatelingularis felicitas.
647. arfeqq.

eorumdem priuilegium aflertum teftimo-
niis. 648

Mundus contemptui habendus vt vincatur.
263.

eius voluptas vana. 42 5

eiufdem pericula. 154

quam miferum lit ei leruire. 265

Mundum vincere quid lit , & quid nomine
mundi intelligatur. 2 6  j .& feqq.

eum vincere, eft homines fubiicere. 268
Mutius Vitellelcus iam vigelimo quinto anno
Societati praeeft, vt Praepofltus Gcnera-
lis. 17

quinquagelimum excellit vitx Religiofte

annurn.

N.

98

822

N  A tura: deprauatae vitia.

Nauale pradium.

Naualis Millio, v ide  Miflionaualis.

Naualis Millionis labores Sc  pericula. 912
Naufragium memorabile. 821

N eoportana pugna. 808

Nicolaus Bobadilla atger cegrisinleruit. 389
eius elogium fepulcrale. 295

Nicolaus Goudanus Belga, Muntius Apofto-
licus inScouam. 867

Bergizomij concionatur. ibid.

eius eloquenda. 77 9

Nicolaus Lancilottus primus e Societate lirte-
ras humaniores tradit. 343

Nicolaus La noius Belga. 8 6  S

Nicolaus Montanus trucidatur in Miflione
caftrenli. 808

Tfobi-

IPTDEX R E K V Mi

5 US

918

919
ibid.

Nebiles mul ti Societati adfcripti  302. Sc  feq.
Nobilium e Societate Beatisadfcrip torum fpe-
citnen. 5°3

Nobilitas Belgicafanda. 900

Nobilitas virturis, non ftifpis, laudanda. 544
Nobilitas vana eft fme virtute.  3 o 3

Nomen aliis commune faepc vt proprium ailii-
mitur. 7 l

Nomina variis ex cauflis imponuntur. 108
Nomina quatuor litteris Deum exprimentia.
106.

Nomen Iesv cur gerat Societas. 108 .& feqq.
123.124.125.514-

Nominis Iesv litterarum confideratio. 106
Nominis  Iesv encomiafticttm.  15 6

de eodem nomint elegis, tres.  157 .Sc  feqq.
Nominis Marice  feftum Societas in Belgio
inftituit. 779

Nofocomia ftudiofiflime in Belgio frequentat
Societas. 787

O.

O Bedientia virtutum parens.

Obedientia’ laus.
eft compendium perfcdionis.
fimilis eft primo mobili.
yia eft certiflima ad vidoriam. 40 j. 9 21

eam Societatis tefleram efle voluit Ignatius.
93 -

Societati eft commendatifllma. 40 5

Obedientia Societatis prompta. 406

Obedientia: Pontificia: in Societate votum.
94.

Obedientia in arduis Societati familiaris, 6 42
ObedientiafacUis.  190

comparatur obediens fphara  , qua facilltmc
tn omnem p ar tem mouetur.  ibid.

Obedientia Societatis tejfera.  ibid.

Obedientia nutum intttetur.  191

Obedientia prompta.  192

Obedientia velox.  19 3

Oliuerius Manaraeus Belgicae Prouincia: Vift-
tator. 753

Operarum Societatis charader. 400

Opus perficitur natura , arte , exerciratione,
imitatione. 4iz.&feqq.

Orante Ignatio B.Virginem domus tremuit.

1 35 -

Oratio frequens caftitatis prafidium. 91
Orationes,carmina,emblemata Operi admixta
tamquam miffilia. 2 3

Ordines diuerii Religioforum quare a Dco
inftituti. 53.^ f e qq-

Ordines duo in cmlis pra:cipui, duo item in
terris. 337

Ordines quidam honorificam appellationem
adepti. 125

Ordines aufteritas vita: & merita commen-
dant. 3 31

Ordinum Religioforum de Societate teftimo-
nia. 887

Ordines Foederati in Societatem accenduntur
a pfeudoeuangelicis. 803

Oftendana obfidio. 809

Otho Campenfis ab hccreticis trucidatur in

Belgio^ tPU.

Otij fuga, prafidium caftitatis. 9 %

Otta fi tollas, periere Cttptdtnis artes,  185
Otryadis generofitas. 276

P,

P Acificationes infignes in Belgio. 789
P.Paezius in Abaflia quid egerit. 228
“Palma anno centejimofert ftubhts.  50

Paraquaria Patres expetit, & impetrat. 399
P araquarienfium moreš. 233

Parnajfin ChriHianus ausficiis S.Ignatij.  450
Pafchafius Broetus , Edmundus Augerius,
Claudius Raftellus in Gallia virtute con-
fpicui. 61 5

Pafcnafius Broctus Belga fuit. 859

eiufdem elogium fepulcrale. 290'-

Padenda,vide  Adueria, Societas patiens. d!
Patres plurimi in obfequio peftiferorum ex-
ftindi. 827

Patnun primoram Societatis exempla. 415
corum imitatione Societas floret. 412
eorumdem frudus. 416

Pauciflimi fenes in Prouincia Societatis Flan-
dro-Belgica, Sc  cur? 829

Paulus III. qc.i Societatem confirmauitjCar-
dinalis fuittit.SS.Cofm.e & Damiani. 12
is apud S.Malachiam hoc fymbolo pra:fi~
gnmis,Hyacintbtts Medic or um. ib id c
eius de libello Exercitiorum iudicium. 381
Paulus IV. Papa Societatem Belgicam com-
mendat. 882

Pauli V. in Societatem fauor. 6 j4

Pauli Mandarini in Chinaconuerfio, 397
Paupertas Societatis. 90

Paupertas fibt ftufticiens.  178

expedita.  176

omni cur d ftoluta.  179

fapiens. \-j ^

qus>ftuofa.  177

Paupertatis fplcndor,  180

‘Paupertatis non laxanda votum facit Societati
198.

‘Peccati turpitudo pueris explicatur.  476
Perfedio in minimorum onferuatione conii-
ftit. 69 o

Perfarum Legati filij baptizati. 223

Perfecutio Societatem ornat. 5

Perfectttionis merit um.

Pefte infedis Societas opitulatur, v ide  Miffio
ad pefte infedos.

Pefte laborantibus Patres opem ferunt. 827
Pefte infedis feruientes olim Sandis ad-
fctipti. 914

Petrus Buzelinus ab hsreticis necatur in Bel¬
gio. 808

Petrus Canifius Belga gratiflimus fuit in Aula
Bauarica concionator. 3 3 y

perichtanti per harejim Europa injignem
operam nauat.  441

eius breue elogium. 861

eius excellens obedientia. 9.J y & feqq o 1 1
quid egerit in Germania. 917

• ab hsereticis didus Canis Auftriacus. tbtd.
eius de obedientia pratdara: voces. 920
Ffffff 3 egre-

I N D E X

egregiamagnanimitas. ibid.

Petras Diaz cum quatuordecim Sociis inma-
re deturbatur. 533

Petri Eulartij infignis conftantia in confličtu
Fleruuiacenfi. S12

Petras Faber in Hifpaniam mittitur. 21 o

Rome puhlice facrasLitteras profitetur. 3 3 S
cum Sociis in Septemtrione Apoftolica lan-
clitate fuit illuftris. G 13

Louanium venit. 731

ibidem multos excoIitfpirituaIibus Exerci-
tiis. 7 3 2

iubet Stradam Latine concionari. tbtd.
nouemdecim limulBeDas inSocietatem ad-

O

mittit. 7 3 3

Petras Faber ex amore ad mortem adfpirat.

7o6.&feqq.

Vquid egefit in Belgio. 858

eius elogium fepulcrale. 285

Petras Faber , Sc  Corneiius Vishauams iua
preče impetrant ventos prOpitios. 734

Petrus Ribadeneira agit apud Regem pro ad-
mifiione Societatis in Belgium. 7 3-8

fatisfacit argumentis Viglij Prsfidis. 739
Louanij frequenti concurfu Latine dicit.
334-739-

eius breue elogium. 860

Petrus Spiga Calaritanus Societatem ingredi-
tur Louanij. 871

Philippus II. Hifpaniarum Rex quid feceric
pro Catholica Religione. 895

eiuldem pratclara vox. 896

eius de Societate iudicium. 887

admittit Societatem in Belgium. 740
e Belgio in Hifpaniam abit. 768

Philippus IV. Hifpan. Rex Madrid Acadc-
miam Societati erigit. 338

Philippus Melanchthon moriens ingemifcit
orbem breui Iefuitis replendum. 10

Pius IV. Societatem Belgicam Granuellano
Card.commendat. 745

Pius V. Societatem confirmat vt Ordinem
mendicantem. 89

Poloniam primus e Societate adiitSalmeron.

ii}.

Polonix Societas vtilis. 214

Pontifex Societatem Roma: docere voluit. 438
Pontificum fauorin Societatem. 6^\.&feqq.
Pontificum nepotes in Societatem benefici.
209.

Populenfis Ducis in Sodalitatem D.Virginis
amor. 424

Pofleuinus, vide  Antonius Pofleuinus.

Polten maiorum gelta tcmulantur. 2.3

Potusmimij coercendi infignis modus. 36 j

Prsedidtiones obfcurse funt, &ab euentis lu¬
cern accipiunt. 5 S

Prsedičtiones bonorum malorumque in caute-
lam, lolatium & commendationem. 57
PnEpofiti Generales Societ. infui inftitutione
B. Virginis fauoremexperti. 78

Praelentationis B. Virginis Feftum in Belgio
eximie colitur. 779

Preces antecinerales Louanij primiim inltitu-
t*. 791 .&[eqq.

R E R V M.

cxdem florent in Belgio. 792

Primi Patres vota nuncuparunt in xde & fefto
B. Virginis. 74

Primoram Patrum muki in Belgio fuerant.
728.

Principum pueritia a Societate inftirata. 5 415
Profelfionem folennem primi Patres in bea-
tx Virginis facello edunt. 73

Prouidentia Dei in partitione Sociorum per
orbem expenditur. 6 1 G

Prouidentia mira Dei erga puerum fepten-
nem. 823

Prouincia Germania: Infenons ett ab ipfo
Ignatio inllituta. 740

diuiditur in Rhenanam Sc  Belgicam. 741
Prouincia Belgica diuiditurin Flandro-Belgi-
cam Sc  Gallo- Belgicam. tbtd.

O

Pueri etiam ad virtutem maturi. 356

Pueri Malabarici in Fide conftantia. 357
Paendocentur or are ant e refcthonem.  478
PugnaNeoportana. 758

Oe,

Q Varttsm Societatis votnm tibedienti 4
Summo Pontifici.  194

Quaternario feie rerum natura conftat. 1 c G
Quaternariis adornatus Dei triumphus. 1-07
Quingentefimus atinus D.Norberti celebra-
tus. 1 o

Quinquagefimus annus ftatuitur Iubileus. 1 5
Quinquagefimus annus facerdotij a Mathia
HouioArchiepifcopoMechlinienficelebra-

tus. 16

Quinquagefimus annus Religionis, a Guliel-
mo Hercano , Francifco Coftero, ALgidio
Bauario, Leonardo Lelfio,Iacobo Stratio ce-
lebratus. 17

Quinquecclefienfis refidentias initium. 11G

R.

R Eges Sc  Principes difciplina Societatis
exculti. 436

Regimen Societatis eft monarchia mixta ari-
ftocratič. 145

eft oculatum. 147

Sc  fimile gubernationinauigij. ibidt

Rcgnorum & Proninciarum per Societatem
contterjio.  321

Regiones Europs, in quibus Societas. 219
Regula Societatis abjqxe obligatione peccati.
J 74- . " .

Religiofe vita: fecuritas. 154

Religioforum inllituta diuerla. 204

Religiofus aliquis , ne contra Ignatium cala-
mum ftringat, diuinitus deterretur. 587
Renouatio Jpintus.  200

Renouatio votorumin Societate: Sc  quis eius
finis. 97

de eadem renouatione orano. 14S.GP feqq.
Renouatio votorum.  199

R efidentia Conftantinopolitana. 217

Refidencia Naxenfis. ibid.

Refidentia Smyrnenfis. ibid.

Rcx Hifpaniarum Atlas Catholica: Religionis
in Befgio.89 j. Fide  Philippus II,

negat

I N D E X

neeac fuis lubditis libertatem confcientix.

Regam Piilpanix in Societatem benenccntia.

RegiVsinarum in Socios benignim. 2 2 3

Ribadeneira, itide  Petrus Ribadeneira.
Roberms Bellarminus omnibus venfiradoni
eftt * 5 9 8

duidegerit in Belgio. 86o

Theolcgiam Louanij concurfu magno pro-
fitetur. 3 39

Cardinalatum cogitur admittere. 597
a fufcepta dignitate fubmillior. ib id.

libi foli vilelcit. 598

cura opiuione fandlitatis moritur* 599
Roberti Claiflonij eloquentia._ 745-748
P.Rochi Gonfales,& AlphonliRodrigues c<^fa
corpora exuri 11011 pollunt. 626. ©• feqq.
Ruardus Tapperus Academiae Louanienfis
Cancellarius facitExercitia. 731

Societatem depradicar. 886

eius infigne teftimonkini de P. Adriano. 736
Rudolphus Aquauiua primus e Societate Re-

R E R V M.

prasclari ex iis viri prodiere. 343.436
eas probat Congregatio Concilij Cardina.

lium Tridentini. 347

probant etia Reges&r Principcs. 345 & feq.
Scholarum origo in Societate. 431

Scholarum frudhis. 432.433.771

Scholarum necellitas. 434

( SchoU altiorum fcientiarttm.  469

SchoU humaniorum lit ter ar um.  471

SchoU Catechiftica.  472

Scientiarum vari® exercitationes in Societare.
643.

Scicmiis etiam profanis vfus S.Xanerius, &
Socij, ad conuerlionem Indorum. 646
Scriptores Societatis varij. 703

Sebaftianus Barradius in Lulitania fummo
frudtu ad populum dicit. 357

Selenites gemma lunx imaginem refert. 2 5 2
Seminaria a Pontificibus Sc  Regibus excitata.
349-

eommdem difciplina egregia. 347 .& feqq.
Seminarium Goanum variarum n,acionum a~
dolefcentibus frequens. 350

Seminarium Maronitarum Romi. 216

S

Acerdotes indodti facile contemnuntur.

434 - . , -

Sacramentorum frequentatio, emsque rru-
dtus. 372

de Sacramentorum vfu per Societatem propa¬
na to macnorum virorum teliimonia. tOid.

O O

& feqq.

in Sacramentorum inftitutione Dei elucetbo-
nitas. 369.

ad Sacramentorum fircqueiitem vfum Socie-
tas hottatur. 371

opponunt ie Valentini, led fruftra. ibid.
Sxcularis annus leu Iubileum Academise Lo-
uanienlis. 9

Saculi huius imago pofteris relinquenda. 1
erit polteris lxutix caulla Sc  gratiarum adtio-
nis. 2

Salomon in pueritia venerabilis , inlenedlute
defpicabiiis. 3 7

Sandti tutelares, qui natali prslunt, rečte ob-
feruantur. 1 9

Sandti ante conuerlionem nxuos fuos&vitia
habuerunt. 130

Sandtorum cultits per Societatem excitatus in
Bclgio. 792

Sandticas Ignatij, Sc  Xauerij,& aliorum. 700
Sandticas Sc  vita* innocentia in noltris maio-
ribus. ibid.

Sandtitas, fortitudo, fapientia maiorum in
Agno Apoc. exhibentur. tbid.

Schenckianum a Regiis intercipitur. 81 3

Schola' Societatis. 342.1^ feqq.

ilhiftria de iis teliimonia. 343.(7“ feqq.

Senfiium obledlamenta fpiritualia. 430
September Hebrais Sc  nobis initium Iubilei.
12.

Sicarij in nečem Patrum Antuerpiaeiedlorum
expediti. 839

SigifmundusIII.PolonixRex Societati fauet.
i>3-.

eius de fcholis Sc  Collegiis noftris tellimo-
nium. 343

Signum militia noftrx prxftantius quam
Conftantini. 273

Siluaducis expugnatur a Batauis. 739

Siluaducenfis Collegij origo. 738

eiufdem iadlura. 739

Silueria, v ide  Gonfaluus.

Silueftri Landini in dicendo vis. 3 3 feqq.
Similicudinemaffedtatamor. 129.130. 131
Simon Rodericius Sc  Socij in Lulitania fan-
dlitatis farna cotifpicui. 613

Simonis Rodericij elogium fepulcrale. 292
Sodales B. Virginis funt volucrescxli. 421
in eofdem beneficia B.Virginis. ' 368

A.iitecinerales dies magna Roma pietate ce-
lebrant. 376

Antuerpix marmoream llatuam B. Virgi¬
nis in fronte Curixcollocant. 366

Sodalis titulum aliqui Principes aliis fuis ti¬
tuli s prxtulemnr. 363.©" feqq.

S od alium rarx virttites. 363

charicas in proximum. ibid.& feqq-

feueritas in feipfos. 364

in defundtos pietas. 367

nouas erigunt Sodalitates. ibid.

eorum

1 N DEX R E R V M.

tura. 367

alia ad captiuos iuuandos Vallifoled erečta,
ibid.

Sodalitatem dius Virginis ambiunt Principes
viri Sc  Feminae. 3 61.&ftqq.

cidem nomen dederunr viri illuftres. 4 z 1

huic omnia fua acccpta refert Populenfis

inllituit. 359

Sodalitas modla: Virginis. 774

Sodalitas immaculata: Ccnceptionis. ibid.
Sodalitas militaris SS.Euchanltiae. ibid.
SocietaslEsv quare fic dičla.67.123.£-2- fiqq.
cur militari vocabulo appellata. 111

quare Monachorum nomini non accenfea-
rur. ... 55

Ecclefia: laboranti promifla, 59

prasdičtaablFaia Propheta. 60

irem aS.Ioanne Euangeliila. 6 1

item a S.Vmcentio , Sc  Ioachimo Abbace.

6 1.

itemab Archangela Panigarola,S.Xauerij
Forore, Sc  Reinolda in Belgio. 6 3

diuino nutu inllituta. 6 5

dl inirabile Dei opus. 114. d” feqq.

Sc  a milite litteržrum ignaro concepta. 115
& f<rqq.

in Monte Serrato concepta. 138

ad aram B. Virginis in Monte Martyriim
nata. ibid.

quo tempore nata. 5 3

Christo conf^cratur. 11 9. (d feqq.

B.Virginidedicatur. 142.er feqq,

obedientiae voto PontificiFe obllringit. 94
dl Ordo mendicans. 91

a Paulo III. confirmatur. 87

qua conditione primiun approbata. 106
Sodetas Iesv cnam Marice Sodalitas vocan-
da. 134

cit in tutela B. Virginis. 140.141

Societas minima magnurn Ignatij miraculum.
691.& feqq.

nihil fibi arrogat prte aliis lančlilfimis Or-
dinibus. 651

honores voto c.tcludit, 9 5

tur. 206

primo ortu ftatim dirfuladt, 20.2a.z6.z50
breui tempore toto Fuitorbc propagata.117
citius per orbem difiula quam vila Mo-
narchia, 250

viuo Ignatio per quatuor mundi pastes diF->
Fula. 10-/

in Conuentu Poilliacenfi in Galira: Re-
gnum admittitur. 21 1

in Dalmatia Sc  litri a recipitur. 218

in /lFrica cis cc  vitra Promontorium Bona:

Fpei Feporrigic. 227.62- [eqq<

in Indiam penetrat magno animarum fra¬
či u. 220

deinde in Iaponiam. 22 r

in Peruuiam a Regibus HiFpanis inducira,
Sc  ibidem fundata. 333

Socieras Iisv,DucisFuiiemula vel ipsa horum
librorum Ferie ollenditur. zi.& feqq.
Deo nec fpe nec metu Feruit, Fed filiali a-
rnore. 63  3

gratis proximorum auxilio vacat. 32.409
lančto dolo homines capit. 40 8

Christi nomen per orbem circumrert.
393 -

Sccietatis charitas. 3S7.392

charitas erga argros Se paupercs. 787.788

391

402

S< 7

39i

in carcere detencos Folatur.
res arduas FuFcipit.
a Fui initio clalles ccmitataeft.
milites Senautasin mari iuuat.
pefteinFečtis afliltit, 5 equoFeruore. 390.913
paruulos docet. 704

Sodalitates B. Virginis adminiftrat. 140
immaculatam B. Virginis Conceptionem
deFendit. 139

orbi bellum indicu, Sc  quale. 394

ellinftar arcis munitse. 435

contra nouas hanefes Ecclefia- Fubfidio mifi-
Fa. 5 5.4 1  c 3

in Germania Fuilentauit Religionem. 90S
opponitfe hareticis in Gallia. ib/d.

opponit le haereticis in Anglia. ibid.

Sodetatiproprium pati. 830

quxpalFalit ante confirmaticnem incapite
luo Ignatio Conrpluti , Salmanticae-, Pa-
riliis , Venetiis, Romx. 86.484

&feqq.

a Fuo ortu calumniis appetita, qubd fit a-
uara, diues, indulgens commoditatibus
corporis, luperba. 554 &fiqq-

calumniae in eam primo feculo iačlatie.
521. & feqq.

a periculis Feruata, alti us creuit. 27

pro Christo  libenter calumnias tolerat.
560. 02- feqq.

ambitionis arguitur. 852

ob quas cauflas muka pafla fit,487.^- feqq-

exagi-

I N D E X R E R V M.

exagitatur in monce Politiano t  inde difce-
dit. a 49V &f ee M-

in Galliaagitur deeaeijdenda.50 ^&feqq.
ibidemeiEr intenditur ab Academia. 503.

& f'Cj>  .

& damnatiu ab aliquot Sorbonicis. 501.

& ftqq>

e Gallia profcribitur: profcripta reftituitur
ipfo Rege perorante. 506. & feqq>

exagitatur Roma a Bobadilla & Pontio.
490. & fcqq-

exagitatur Venetiis, ^ 494. &feqq,

exagitatur Compluti a Ioanne Siliceo Ar-
chiepifcopo Toletano. 497 ‘&feqq.

exagirarur in Hifpania a Melchiore Gano.
496. & feqq.

exagitatur Cefaraugufte. 498» & feqq>

e Tranfiluania tertioprorcribicur. jn.&

fiqq-

profcribitur e tota Bohemia, Hungaria,
Morama, Silefia, item Riga in Lithua-
nia.

in Hungaria nutlta patitur. 214

inter Ethnicos dure exercitain IndiaOrien-
tali. 5 1 5- < ^'f e qq-

item in India Occidentali, Asthiopia,
Brafilia, Florida, Mexico , Paraquaria,
multis e Sociis trucidatis: itemque in
Iaponia variis tormentis. 528. & feqq.
j 3 i.&J'eq.

aliqui e Societate in Europa, prefertim in
Anglia,crudeliterinterfedi 535 .&Jeqq.
Societas Dei glonam fpedans, a Deohono-
ratur. 256

a perfecutionibus honorata. 582

vbi grauius agitata, feficius creuit. 48 3
eomagis a Deo lionoratur, quo minus ho-
norem fuum querit. 683

calumniis illuftratur. 560

Societatis Iesv innocentia candida, martyrio
purpurata. 617 . & Jeqq.

accepta ab aliis Religiolis beneuole. 674
eius commendatio ab infidelibus & hsreti-
cis vi exprelTa. 6S0.& feqq.

aliorum de Fe iudicia grato animo receniet.
651

Societatis audor primus Iesvs. 64

eius altera audor B. Virgo. 71

eius Patrona B.Virgo. 138

eius poit Christvm & Mariam audor
Ignatius. , 78

eius diuinitus inftitute figna. 66

eius defcriptio. 45.60

Societatis Iesv nomen eft a Pontificibus ap-
probatum. 69

quid nomen hoc efficiat. 70

Societatis Religiolis Iesvs prscipue fequen-
dus, Sc  cur. 1 i$.&feqq.

eius Confticutiones ope B.Virginis fcripte,

. 74

eius iinis Sc  inftitutum. 414

eius Inftitutum examinari curat Pontifex;

a Cardinalibus approbatur. 87

eius Inftituto quedam peculiaria. 89
eft conforme dodrine Christi. 90

eius regimen. 144. <£• feq^t

eft monarchia mixta ariftocratie. 145
eft limile gubernationi nauigij. 147

eius fortunatum pentalpha, dodrina cutn
humilitate, vnio animorum, obedien-
tia, conluetudo cum Deo, 642

qui genuini eiusfilij. 829

Societatis numerus adfexaginta Profeflos pri—
mum conftridus, & quem illi frudum
tulerint. 88

eius mirabile incrementum. 683

preclara per orbem farna Iparla a Sodiš.
607. & feqq.

eius in Italia ortus Sc  incrementum. 208
eius in Galliam ingreflits difticilis. 211
ingreflus in Lufitaniam. 209

eius domicilia in Imperio Orientis. 216.

&feqq.  _ //

ingreflits in infulas maris Mediterraneiriop
Societas hominis fimilitudinem exprimit mo¬
ram yrbanitate, 408

eius operarum charader. 400

concordia in nationum varietate. 3 3

eius erga Deiparam varia amoris figna. 77
eius in proximum amor. 387. & feqq,
Societatis homines medici funt. 31

Societatis frudus in vtroque orbe. 26.27

eius conciones Sc  concionatotes. 333. &
feqq.

eius dodrina, 407

eius lediones Academiarum priuilegiis
gaudent. 338

earumdem ledionum frudus. 340

D.Thomam fedatur, 342

eius Scriptores varij. 703

Societatis generofitas. 403

ad pericula Sc  labores nata eft. 3 3

eius conftantia in laboribus boui fimilis,

4°4  __ .

eius in nofocomiis obfequia, ac fui vido-
ria. 389

charitas etiam erga hereticos. 844

opere eius multiplex frudus. 393

Societatis dignitas a fingulari vfu virtutum.
638. & feqq>

eius dodana magni ab initio eftimata.439
exiftimatio apud Pontifices, Reges, Princi-
pes. 68 $.&feqq,

eius farna a Pontificibus, Regibus, Princi-
pibusj&aliis auda. 651. & feqq i 66i
eius exiftimatio a pluribus aliorum, ac
precipue Religioforum, teftimoniis
confirmatur. 673. & feqq ,

eius gloria ex fančlitate Ignatij Sc  Socio-
rum. 581

eius elogium, 950

quid ei lit proprium. 3 32

necelima ei farne integritas. iol

quidei preftiterit Ioannes III. RexLufita-
nie. 657

nomen ei dedere plurimi illuftribus fami-
liis orti. 235-136.237^

Societati vigorem tnbuunt tria ei fingularia.

96

fingularis ei inter diftradiones cum Deo

Gaaoaa

confue-

I N D E X R E R V M.

confuetudo. 641

arftimado ei conciliata in Concilio Triden-
tino. 2io

varij eam Pontifices confirmant. 88

eam Tub tutela Virginis dTe Patri Guttie-
rez oflenditur. 78

eam ambic Ludouictts Ioannis III. Regis
Lufitaniae frater. 657

Societatem honores excludere exemplis pro-
batur. 9 6

haeretici eam calumniantur, Ted fruftra. 66
cur eam impugnent haeretici, 113.124
Societateexortaqualis fubfecuta mutatio. 54
in ea viuere beatum. 155.

de ea apud Paraquarios D, Thomas Apolto-
li vaticinium. 6  3

de ea vifum S. Terefis oblatum. 64

.quid deilla dixerint Summj Pontifices. 65
cpid fenferint hs tetici, Melanchthon, Be¬
za, 8cc. 6 80. & [ec/.

quid fenferint Ethnici, Taicofama Iaponius
Imperator, &c. 681. & fiqq.

in Societate mortui fsculum expleuerunt. 3 5
Societas qua occafione Belgium adierit. 213
quomodo venerit in Belgi um. 728

qua occafione in Belgio domicilnim acce-
perit. 730

in Belgium difHculter admittitur. 213
in Belgio mirabiliter propagata. 767

expetitur in Midionem Hollandicam. 757
penetrat in Zelandiam. 799

hsreticis refiftit in Belgio Fcederato. 908
labores eius & fru&us ineodem. ibid.
vita eius impugnatur in Belgio. 849

item fun&iones. 852

in Belgio patitur a Catholicis. 844

& ab haererids. 8 31

exagitatur Antuerpis, 746.S45

pellitur Antuerpia. 8 3 3 • fttjpj'

pellitur Brugis. 840

pellitur Traiečlo. ibid.

patiuir Traiečti, 842

pellitur Siluaducis. 841

pellitur Breda. 842

patitur Louanij. 845

Societas  I es V fr Us inflar totum orbem illu-
flrat.  43

Societas inflar arcis fortijftm* ciuitatibus Bel-
gij.  928

tato orbe diffufa implet Prophftiam Ma-
lachia , 318

omni hord diei nofti*que Deo flacrificat.  319
e st ad Miffiones expedita.  324

in Mtfflmibtu c Pontiftcts voluntati obfe-
cundat.  323

Fidem toto o rbe diuulgat.  320

doclnnd & excmplo viam faltttis oftendit.

’ 466.

dtermtatem Ji bi praponit.  52

anno frculari copiofos fruclus promitfit, in¬
flar palma.  jo

gratis proximo fr impendit.  45 j

to tu cent um annis pr&liis exercita.  564
eft Dei prsfidio contra hoftes tuta, 929
perfrcuuanibm firma tur.  J71

aduerfls opprejfa virtutem e.vfcrit.  570

fruftra infamaturcalummis. 566

fruftra oppugnatur ab muidis.  565

citm depnmitur, extollitur.  573

rebus aduerfls crefcit.  533.574

aduerfls purgatur & illuflratttr.  572

abundat gaudio in affhliione fua.  j 68

Societatis propagatio.  317

eius Mifliones Indica.  32 6

eius oper arij.  452

eius opera Chriflianus pop'dus in mehu* re-
ftituitur.  444

eius funciionef.  454

eius opera vtilis.  923

Societatis eft, agere & pati fortia.  45 3

fub cruce tuta latet, quod figtllo flso pra-
fert.  45

Societas honore contempto illuftrior.  196

eamcarceres & vmcula cohoneflant.  577

Societatis annut facularis per arcam Noe re—
prafrntatus.  51

Societatis  IE s V frmbolunt, jld maiorem Dei
gloriam.  44

Socioru S.Ignatij variš conditiones. 205.20«?
eorum numerus crefcit ad modura difcipu-
lorum C h r  1 s t 1. 207

in Lufitania & India Apoftoli appellan-
tur. 21 o

in Germania haerefim oppugnant. 212
eorum in Anglia csdes. 215

in Scotiam & Hiberniam a variis Pontifici-
bus legantur. ib id.

in Molcouiam comitantur Pemetrium
Principem. 218

quomodo in Sinam penetrarint. 222
in Cocinchina & vicinis Regriis recipiun-
^ tur. 223

a Sciauquinenfi Prsfe&ohonorantur, ibid.
eorum in Aigypto labores irriti, & quare.
229. & fr q.

in y£gypto accufati proditionis capiun-
tur. 230

primi in Paraquariam veniunt, & incolas
inftruunt. 23}

eorum in Brafiliam aduentus, labores, in-
opia, 231

eorum ingrefTus in Mexicum. 2 34

& innouam Franciam. ibid.

csdes eorum in Florida. ibid.

in Germania ab haereticis di&i Canifia-
ni. 918

plurimi eorum flanguinem pro  C H R 1 s t o
fuderunt.  578

Sorbons in Societatem cenfura. 211

Spirituale adulterium. 150

Spiritualis defponfatio. ibid.

Spiritualium legatorum conditio.  325

Spiritualnim voluptatum dulcedo. 428.429.
45°t

B.Staniflaus Kolika au£lore Virgine Societa¬
tem ingreditur: eius adfpečtu recreatur.76
admodum adolefcens Societatem ingreditur.
330

eius vfta, j93

ignc diuino petftus eius sftuat. 625

I N D E X R E R V M.

pruiti Virginis j 4 Jfnmpt& moritur . 724

eius hrene elogium.  168

Stationes Christi  patientis in Flandria
excitauit primo Societas. 792

item ftationes Virginis Doloroftc. 779
Statua B. Virginis ante Curiam Senatoriam
)  Antuerpi® polira. '778

S  rama B. Virginis Hallenfis. 775

Statua B. Virginis Sichemienfis feruata a
Bernardo Oliuerio Prouinciali. 775
Statua B. Virginis Siluaducenfis. ib id.

Statua miraculofa B. Virginis Dunkeroe in
temp.lo S ocietatis. 77 6

aha Winocibergis in templo Societatis. 777
alia Brugis in templo Societatis. ibtd.
alia Bruxellis in templo Societatis. 77 8
Steenwicum a Comite Mauritio ferociter op-
pugnatum. 807

Stellarum defcriptio.  164

Stephanus Rex Poloma: Societati fauet. 21 3
iniurias Societatis fuasreputat. 520

eius de lcholis & Collegiis noftris tefti-
monium. 345

Strada, v ide  Francifcus Strada.

Subefle confultius, quam prteelle. 920
Sull® dormienti Bellona nodu apparet. 13 5
Superbanon eft nec arrogans Societas. 3-39.
& feqq.

Supplicio afficiendis quam operam nauet So-

786

cietas in Belgio.

T.

T Empeflatis defcriptio.  934

Teftimonia praedara Pontificum de So-
cietate. 66 i.&feq.

item Pr®fiduni Concilij Tridentini, Cardi-
nalis Guidiccioni, Sc  aliorum Cardina-
lium Epifcopornm. 666 . & feq.

Concilij Tridentini de Ignatij Sc  Sociorum
dodrina. 645

Ferdinandi 11 . de Societate. 672. & feq.
Vti Sc  Regum Sc  Principum Sc  A ul® Hi-
fpanic® fub Philippo II. Sc  Gallna.
667. & feq.

Comitiorum Generalium Regni Gallici.669
Aul® Polonic® Sc  Bauarica. ib id.

Barbarorum Regum ac Principum. 671
Teftimonia honorifica externorum Ecclefia-
fticorum de S. Ignatio. 589. & feq.
externorum ftecularium de S. Ignatio. 390
&feqq.

Principum, Sc  Ponti Heuteri de dodrina
Societatis. 645

vrbium Sc  Vniuerlltatum de Societate. 670
Teftimonia honorifica noftrorum de S. Igna¬
tio. 588

Teftimonia plurimorum de Martyribus So¬
cietatis : Sc  mira qu®dam in eorum c®de.
618. &feq.

Teftimonia de Societate variorum Hiftorico-
rum. 6 yo.&feq.

Themiftocles aliena imitatione euadit ma-
gnus. 417

Theodoricus Canifius Belga. 86 3

Thqodoricus Gerardi moriens Angelico con-

centu recreatur. 874

Thefeus puer Herculis fortitudinem imitari
ftudet. 413

Thomas Cottamus a tortore ferro. fecandus,
cilicio implicatus confpicitur. 537

Thom® Mori dictum de incrementis Lu-
theri. 20

Thomas Sanchez a Clemente VIII. didus
Angelus. 644

Thomas Saillius Belga inftituit Miillonem
caftrenfem. 804

a Duce Parmenfi accipitur in Confefta-
rium. 805

peftcm contrahit ex caftris. 8 06'

eius breue elogium. 876

Timor Dei, caftiiatis pr®fidium. 91

Traiedenfis Collegij origo. 7^.9

Traiedum expugnatur aBatauis. 750

Traiedi Patres occiduntur ab hxreticis, 842
Tranfiluania S ocietas eiicitur. 214

Triclinia olim omari folita. 426

Tridentini Concilij celebritas. 139

eiufdem de dodrina S. Ignatij Sc  Socio¬
rum iudicium. 645

& fauor erga Societatem. 6 p 6

Trigefimus rertius annus ftatuitur Iubileus.
M-

Turb® Louamj cohtra Vishausum. 733
V.

V Aticinium de Societate Belgica. 729
V id us frugalis, caftitatis pra-fidium. 9*
Vigefimus quintus annus decernitur Iubi¬
leus. 15

Viglius Zuichemus PraTes aduerftitur admif-
iioni Societatis in Belgium. 738

Vincula qu®dam optanda. 149

Vindid® diuin® exemplum. 840

Viri illuftres de Societate in Belgio. 854
Virtutis dignitas. 638

Virtutum Sc  litterarum cognatio. 434

Virtus prefta fit clarior. 736

Virtutes maiorum exprefl® id Agno lih rum
aperiente. 699

Vita humana theatrum eft, in quo aguntur
Ista Sc  triftia. 537

eft srumnis plena. 540

Vit® Religiof® fecuritas & fuauitas. 154
Vita Societatis mixta.  173

Vita achua contemplatmam uiuat.  436

Vnguenta olim in conuiuiis. 4x8

Vocationes illuftres ad Societatem; Adelberti
Baufech, Didaci Sanchez, Auguftini Men-
diolenfis, Gulielmi Brunfl®i, loannis Nun-
nij, cuiufdam Parifienfis, loannis Carrer®,
loannis Mafirij, Francilci Caietani. 235.
&feqq.

Vocatio ad Societatem.  328

Votum ad C®lites pro Societatis incolumi-
tate. 24

Vota Deo fada fint firma. 1 j 1

Vota Religiofa quid a nobis requirant, 1 5 2
Vota prsitanda funt. 1 5 3

Vota primum nuneuparunt primi Patres in
®de Sc  Fefto B. Virginis. 74

G g gg g g 2 Vota*

I 1SJ D E X R E R V M.

Vctorum m S odeta te rehouatio, Sc  quiseius
fručlusi 97

de iis Orado. 148 ,&feqcj.

Votum Profeiiorum non admittit honores.
684.

Votum repudiandi honores.  19 j

Votum non la.xand.iC paupertatis.  198

Votorum renouatio.  199

Vrbanus VIII. difcipulus quondam Societa-
ds. 346

eius laus ex fcientia & lirteris. 435

olim Cardinalis mifliis in Galliam Nuntius,
iniuriofam Socictad columnatn dtiicien-
dam curat. 6j4. & feq.

Vrbes S ardanapali vno die-pcdificata’. 919

S. \Venceflaus Bohemioe 'Rex Comitem ex-
\^emplo iuo ad dura exhortatur Sc  accen-
dit. 131

Wefaiia expurgatur hterefi a PP. caftren-

fibus.
infercipitur a Batauis.

811
Sij

NVinocibergenfis Collegij origo. 757

\Volfangi Gulielmi Ducis Neoburgici con-
uerfio vnde orta. 341

X^

X Auerius, vide  Francifcits Xauerius.

S .Xauerius jtimilis fuit ApoibcloPaulo, 8 3
conferrur cum Aiexandro, Sc  prsponirur.
271. &  272.

in regenda Soderate eadem eius cum Igna-
tio mens. 84

in ingrefTu S inaz moritur. 232

eius brachtttm ex lndid Romam adueSlum.
709. Sc  feqq„

S. Xauertj breue elogittm,  167

Z.

Z  Eius animarum dirigi debet ab obedien-
tia. 916

P Zgoda a Tartaris captus. 223

in T artaria plures conuerdt, 224

Brrata qutedam 3  qu£ fejlinmtibm obrepferunt 3  itd corrige - 3

Pag . 9. lin.  19. tantum darentur: dele  tantum.

Pag.  401. lin.  35. fuis: lege  fui.

Pag.  830. Im. vit.  ruinis: lege  ruinas.

Pag.  834. Im.  21. vanis: lege  variis.

Pag.  860. lin.  27. ančtore: lege  ačtore.

Pag. 86 2. lin.p&nult.  referti: lege  refečti.

Pag. 866. lin.  4. conleruand.r: lege  coniecranda 1 .

Pag.  870. lin. 28.  patrocinio: lege  patrimonio.

Pag.  87 6. lin.  43. tibia: lege  vena.

Pag.  897. lin. vit.  erit fanguis: lege  erit Sc  fanguis.

0

F A-

I

FACVLTAS r. p. provincialis.

C Vm tres S odet at is noflr£ Theologi libram qui infcribitur Imago primi
fteč uti S odet at is  IE S  V , a Promncid Flandro-Belgicd eiufdem S odet at is
reprafentata 3  relegernt , & edi pojfe cenfuerint s ego infrafcnptm Societatis
I E S V per Flandro-Belgicam Prapoftus Prouincialis , potejlate mihi ad hoc
ab Admodim K., P. Prapofto Generali čMutio Vitellefco faSld > concedo
Balthafari  *'Moreta Tjpographo Regio, <~vt eumdem librum excudere & publi~
čare pojjit , In quorum fidem h as officij mei Jigillo mumtas dedi Antuerpue
Vi. II. sanitarij t  anno  M. DC. xl.

Ioannes de Tollenare.

A

APPROBATIO CENSORIS.

I  MAG IN EM primi feculi Societatis  I ES V, d Proumcid Flandro-Belgicd
reprafentatam 3  rualde opportunam fore iudico tum ad pleniorem notitiam
Societatis hauriendam , tum etiam pofleris ad amulanda AMaiorum fuorum pr<e-
clara facmora. quare 'viihter typis euulgabitur. Antuerpi<e xu. Februarij 3
anno  m. dc. xl.

Gaipar Eftrix S. Theolog. Licenc.
Canonic.& Pleb.aclibr. Cenfor.

SVMMA PRIVILEGII.

P hilippvs IV. Hifpaniarum & Indiarum Rex Catholicus , ac
Potentiffimus Belgarum & Burgundionum Princeps, Diplomate
fuo fanxit, nequis Imaginem primi feculi Societatis  I e  s V , d Prouincid
Flandro-Belgicd eiufdem Societatis reprafentatam Balthafaris Moreti
voluntatcm intra nouennium vilo modo imprimat, aut alibi cerrarum
imprelTam in Inferioris Germaniae ditiones importet/venalemvehabeat.
Quifecus faxit, confifcatione Librorum & alia graui pcena mul&abi-
tur; vtilatius patetin litceris datis Bruxella:, xvi. Ianuarij m. dc. xl«

Signar.

Steenbujfe.

'nifiii&nn

J?

I

:A

!]4)l k

rw


' ’

.  .-V;; -

i -: 1  X - - c 7" •' ■ ’

' v