Narodna in univerzitetna knjižnica v Ljubljani 153162 MANUDUCTIO AD COELUM MEDULLAM CONTINENS U*/U^ JOANNE BONA S.R.E. Cardinale Ex S.Ciftercienfium Ordine, Opufculum Titulo,& Autbort fuo dignijjimum Oblatum in Xenium D 0 MI N IS, DO M I N IS SODALIBUS Suh titulo Beatijfimd Vir ginu In Coelos Assumpive Ab eadem Inclyta Sodalitate Labacenfi. Anno M. DCC. XII. LA S A C 1. Typi s Joan. GeorgijMayr,Inc. Prov, Carniol. fypogr. 153182 AD S OD A LES MARIAM OS, ' r On cft e terris mollis adaflra via; Infuper & anguftiffima hasc eft, & a dextra, & finiftra praecipitijs horridajmi!ltoru!iique lapfibus infamis Omnis in ea paflus, ufque ad limen Paradyfi fuo non caret periculo; ineaom- nis qui ftat, videat ne cadat. Sed nil metuite Sodales Maria¬ ni. En vobis in pia hac AD COELUM MANUDUCTiO- NE,fubIevantem manumj hanc apprehendke, erit hsec vobis Ari- Arindnata longč fidelior. Haec MANUDUCTIO AD COE- LUM medulla fimul Ss. Patrura ofFert , anim® fcilicet veftr® nutrimcntum exquifitiffimum, ne deficere poffitis in via fpi- litus; quinpotius ut in forti- tudine cibi hujus Myftici am- buletisufque ad MontemDEI Horeb. Opufculum hoc pijffi- muni,utauro cedroque eft di- gnius, ita vobis auro cedro- que fit pretiofius. Aurum ad muka, pietas ad omnia utilis cft. Hanc, O pufcufumhoc ve¬ rnim proponit. Infpicite, vo- luite, &le<9:ione diligente re- voluite; nec dubitate quin vo¬ bis fecura futurum lit MANU¬ DUCTIO AD COELUM. MA- )(*)( MANUDUCTIO AD COELIIM. Medullam continens San&orum Fatrum, & veterum Philofo- phorum. CAFUT L De fine ultimo hominis. Ouam ntd- Ittmfit , ab eo defleffere. Onibus medite , & quo ordine dd ipfium perveniatttr. i. 4 D Coslum te manuducere J\ propofitum mihi eft, qui- cumque haeclegis; ad illud, fcilicet,bonum,quo adepto,nihil poft- lis nlterius defiderare. Hic eft fcopus, haec meta,ad quam omnium vota na¬ turah propenlione fulpirant. Omnes beati efte volunt. Sed ob culpam pri¬ mi parentis plerique obcaecati, relifito Vero, & fammobono, ad falfa & fu- cata quxrenda fe inutiiiter applicave- tunt, Et hi quidem, fummum bo- A nuna i Manuductio nuni exiftimantes, nulla re indigere j divitiis hoc nomen imponunt. Alii, fummum bonum in fumma poten- tia conftituentes, vel regnare ipfi vo- lunt,vel regnantibus adhaerere.Qui- dam vero ufque ad fordida defcen- dentes, felicillimum putant, volup- tatibus diffluere , qui fnmmi boni pofleffionem čarne, & gula metiun- tur. Tanta apud iftos beatitudinis vi- litas eft. Sic laborantes fine fruftu, ac veluti errantes in labyrintho,quo ve- locius ad bonum properant, eo lon- gius abfcedunt: ideo infelices , quia fuam non agnofcunt infelicitatem. 2. Hsec red eft quae magnis te malis j involvit, miferabilis homo , qudd j beate quidem vivere, & beate mori defideras ; fed ad videndum, quid fit beatitudo, & quomodo ad eam per- , veniatur, ftultus & csecus es, devio errore per varios anfraftus incedens. Quicquid agis, quicquid cupis, quic- quidmoliris, contrateeft. Non enim relpicis illud bonum imraenluni, in imtk a 1 ' 1 ® A d Coeium. % qito Mere debet voluntas tua ; quia ultra fumum no eft locus : fed vagaris finepropofito, inftar formicarum per arbufta repetium, qua; in fumum ca- cume, deinde in imu inanes agutur. . Deus omnium conditor e nihilo te creavit ut ipfiim iblum ames; ipfi foli * fervias tota mente, toto affečtu. Sicut neceftariu eft illu efle, ita Sc efle ulti- mum finem. Seri 6 cogita,quantatuse vitae partem illi tribuas, cui te totum impendere debes. F.rrant ftudia Sc confiliatua, fi ad iplum non dirigun- tur. Sicut finis vise tuše locus eft, qu6 tendis ; quo cum perveneris, quief- ces: fic finis vitse tuše Deus eft , ad quem referre debeS quicquid cogitas, I quicquid loqueris, quicquid agis, do- j nec ipfo adepto omnia vota com- pleantur. Ad seternu ducit interitum, quicquid ab ultimo fine abducit. 5. Ouemadmodum in navigatione fubducto navigio fi aquatum exieris, obiter inlittore aut cochlea cofliges, »ut bulbum j animo autem in navim A 4 fem - Jf Manuductio femper intento fblicitus eris, tie gu¬ bernator vocet; ac tune reličtis omni¬ bus ad navim properabis fic tibi in vita agendum eft Mente femper in De um fixa,ita rebus externis utere,ut cordi minime inhaereant,nec te a pro- pofito fine dimoveant. Serviunt illas tibi,Ut tu fervias Beo,alioquin k divi¬ na deficiens unitate, ad plura non ne- čeflaria difpergeris; totque coiis idola quot funt creaturae, quas inordinato affedu profequeris. Hi fiint Dii tui, quibus non bovem, non hireum, fed te ipfum, tuamque faiutem turpi fa- crilegio immolas. Non patitur lex amoris quidpiam cum Deo amari,nifi in Deo,& propter Deum. Summaper- ditio eft it fummo bona deflečlere, & . converti ad creaturas,- j 4. Quod Princeps Medicorum de ) impuris corporibtu ait. > qu5 magis j aiuntur,ed amplins Ijedi ; id etiam de animis dicendurn eft. Nam qui& prava confuetudine ad meliorem fta- tum tranfire incipivuit, malte vitae vejic- A D CoEtUM. 5 venermm prius evomere debcnt; ac tvim, animo expurgato, folida virtu- tum percipere alimenta. Ipfa autem. purgatiofic perlicienda eft, utquot- quot admififti peccata expientur,tum omnis erg& illa affe&us exuatur : Vi- iiofi habitus eradicentur: malse pro- penflones, & appetitus immoderati lub rationisimperio coerceanturscaro caftigetur: quae corpori funt necefla- ria ad juftu moderamen redigantur.- framum linguae ac fenfibus impona- tur: quaecumque ad arcem virtutis properanti moram injicere poflunt, S enitus exterminentur. Qaid trepi- as,viamque tibi ad beatitudinem difficilem fingis? Tuteipfum facere beatum potes,ed vires fuppeditante, | qui principium tuum, & finis eft. A i te autem debes exire, ut ad eum per- Venias. E6 vicinior illi fies, quo h te ipfo remotior fueris. Proponendnm eft itaque primo, qnid appetas, quo properes: tum, via circumlpicienda, qu& fummum illud A 3 bonum 6 Manuductio bonum adipifcaris, intelle&urus in ipfo itinere, quantum quotidie pro- hcias. Perluftra fedulo confcientiam tuam, & caligantes oculos aperiens folerter adverte, qualis debeas elfe, dum alius fieri potes. Serio fraudera agnofces, cum vitare nequibis. Difce, quo remedio cupiditatum manfue- fcat infania, quo 1’raeno timorum fx- vitia compefčatur. Difce terrena de- fpicere, & ab his fponte difcede , qu» diu tecum efle non poilunt. Omnia relinque, ant.equ&m relinquaris, ut cum venerit mors, nihil in te reperiat quod pofllt abolere. Curam autem prascipuam animae impende; ut qnae excellenti& prior eft, non fit cultu pofterior. Quid prodeft homini, fi mundum univerfum lucretur, ani- J in a? vero fuse detrimentum patiatur j i Nullum eft lucrum, ubi falutis • eft damnum. «■ * * * ijSAPUf j Ad-Coelum. f CAP UT II. Capienti bene mvere^morum inftru- ftor eligendnsefl. Qua.lis hic ejfe debeat, Officia difcipuli. J^Ihil magis neceflarium incipienti fervire Deo, quam ut fe regi, &in- ftitui ab optimo prscceptore finat. Quis enim iter ignotum fine duce ag- grediatur ? Quis difficillima arte eai- fcat fine magiftro? Paucos numerabis, qui feipfos protulerint,qui fine ullius adjutorio ad virtutem exierint. Quid univerfim fieri oporteat, & mandari abfentibus poteft , & pofteris lcribi. Quado aute,&: quemadmodu quidpia fieri debeat, ex loginquo nemo fuade- biticum rebus ipfis deliberandum eft. Non poteft Medicus per epiftola cilji aut pharmaci tempus prsefčribere : vena tangenda eft.Ita etia in curandis animi morbis quaeda funt, quje non nifi k praefente monftrantur. Paulus futurus Doctor gentium , poftquam tonveriii'i'Chrifto fuit, nuftus eft ad •' .4 A * Ana- 8 Manuductio Ananiam, utab eodifceret viamvi- tx. Burum & laboriofum negotium aggrediis es , malignitatem natura vi n cere , cum fpiritualibus nequitiis collučtari & ad virtutem te ipfum perducere, inter tot obftantia & ini- pedientia. Quare aliquem invocare oportet,qui mamim porrigat adjutri- cem, qui oftendat pericula, infidias detegat, & in ancipiti pugna inftruat ad vičtoriam. Seddicis mihi: Quem invocabo ? vi rum fidelem & fapien- tem, qui velit & podit tibi prodefle: 1 cujus reverearis occurfum, non refor- mides: cujus vita plus oculis, quam auribus probetur. Mald imperat, qui prsecipit , & non facit. 2. Eum elige adjutorem,qui nemi* ni aduletur, qui ie volgi congredibus non inferat, qui nec divitum convi- Via, nec Principum aedes frequentet; quitale aliquidhabeatin vita, qua- le argentarius in pecunia; qui podit dicere: Affer quamvis drachmam,ego tatu difceinam> affer q«arqvis afte. t čtio- Ad COELUJif. £ Aionem, ego eam dijudicabo: qui, tanquam probatus Medicus, internas jegritudines dignofčat, qui apta praefcribat remedia ad omnes animi knorbos depellendos. Tališ lit, qui iubtili examine omnium fpiritiram inftinčtus dilcernere, inter virtutes , & vitia difcrimen ponere, omnium moribus fervire fciat; qui omnes re- ceffiis & lecreta mentis tu® folerti eonfideratione perlciutetur: qui ab omni vitiofo affeftu immunis, lucro dumtaxat fpirituali intentus fit: qui in fpiritn lenitatis errantem doceafe atque alliciat : qui omnes diaboli verfutias detegere & eludere didice- rit: cui denique non erubefcas omnia mala tua pandere , omnia peftoris penetralia referare. Pars magna feli- citatis tu® erit, talem pofle reperire. ?. Gum eo libenter'iermonem ha- beas; quicquid prav® propenfionis , quicquid morbof* qualitati« in te eft, quicquid delinquis, qnicqnid etiam boni iacis, quicquid cjelitus jnami^- A f fum io Manuductio fum tibi exiflimas, prudenti ejus di- fcuifioni comitte, Saepe illum depre- care,ut,fi quem tibi notayerit turbu- lentu inhaerere affečtum, indicare ne gravetur; idq» frequenter faciat, nee redarguendi verecundia impeditus vitia tua diifimulet.Ouod fi negaverit fe aliquid in te deprehendere cenfura dignum, neteprotinus credasincul- pabilem evafifle. Tacet enim aut ti- jnens odium tuum, aut deiperans emendationem. Tune vero urge, & infta vehementius, & fačtis oftende, quantu proficere cupias. Incipe vitia apud illum deponere,ad ejus prseferi- ptu moreš exigere. Gaude fieri ab eo, jconvitium tuše pravitati,femperq; ab ipfo vel fanior redeas, vel fanabilior. Jnter tot mala aliquid eft,velle fanari. 4. Hjec lunt doeentis & difcentis mutua officia ; ut ille pradede velit, hic proficere. Ne ille profit, vix quid- piam impedit, nifi difeipuli refra&a- Tium ingenium,doftrinK impatiens, & curationis jncapax. Quidam enim innixi Ad Coelum; n innixi prudentiae fux, alterius fequi ducatum detreftant. Hsec omnia, in- quiunt, quae tu doces, jam fcio. Quid prodeft aperta monftrare? plurimiim. Interdum enim fcis, & non attendis. Non docet admonitio,fed excitat me- moriam, nec patitur eiabi. Ssepe ani- mus etiam aperta diffimulat: inge- rendaitaque iili rerum notiffimarum. notitia. Nam virtus erigitur cum ta¬ fta eft, & impulfa. Alios rerrahit ma- lus pudorvitium puerile, & Viroin- dignum. Alii,qtiali phrenetici,perti- naci filentio mala intuš premunt, & Medico curationi intento indignan- tur. Suadet nimirum hanc noxiam taciturnitatem tartareus hoilis , fpe- rans pernicie afferre, quamdiu latetj Et corporis quide ulcera, tametii pu- dibunda, omnium oculis exponere, utcurentur, non erubefcis ; animaj vero carcinomataftudiosetegis, acfi ea celare tollerč flt 5 cum vix tamen beri pobit, quin vel te repugnante ipfa fe prodant.- Qni vulnus tegit, nunquam fanabitur. Nun- 12 Manuductio g. Nunquid Medicus injuriam tibi facit, fi tuum tibi morbum demon- 1 ftrat, fi periclitanti dicit; Male ha- bes, febricitas: hodie tibi abftinen- dum a cibo eft, hodie aquapotanda ? Imo pro beneficio laudatur, gr ati s ei aguntur, & referuntur. Si quis autem dixerit; Appetitiones tuae seftuant, opiniones vanae funt, affe- &us immocierati; protinus exclamast O facinus ferro & fanguine vindi- candum! 6 contumeliam nullo mo¬ do ferendam! Infelix! Qnid tibi da- mni aut mali infert tuše falutis ftu- diofus monitor & inftručtor ? Id fci- licet, quod fpeculum deformi. Te talem tibi oftendit, qualis es. Corri- ge ergo quod ille arguit; compone moreš, ablue fordes. Facile potes, fi volueris omnium te oculis irrepre« henfibilem exhibere. O )$«* C A PUT n Ad CoeIUM*' C A P U T III. X)i pftrgatione dpeccatis. Exnendu£ trga illa affettus , & vitiacxtir- panda. Nuli um ejficacius viti «« rum remedium , mortis, & aternitatis conjideratioi z. ultimo fine deviat homo, cum peccatum committit, qnod eft omnium irialorum cauffa. Ab hoc femine liafcitur quidquid cruciat: hoc veneno totus Orbis inficitur. La- tet illud, dum fit, fed cimi patratum fuerit, tune intelliges qužim malurrt fit. Fuere * qui mortuorum corpora vivis jungerent, ut fcetore torque- tentur. Similis eft in peccantes ani- madverfio: alligatum eft eis fuppli- cium; non inveniunt quo evadant. Nifi aiiquid patiaris, ne malum facias % plurimum patieris, quia fecifti. Vix concipitur prava ačtio, & jam puer- pera eft fuae pcenae. Inde nata mors eft, hinc fuccenfa gehenna. Ab omnibus itaque flagitiis expianda con- 14 Manuductio coafcicntia,dolore,confeffione, Sc fa- tisfačtione. Nec graviora duntaxat evitanda,fed minima quxq-, & levio- ra ; quse tametfi mortem non affe- rant, vires tamen fenfim difltolvunt, & ad mortiferam labem difoonunt. Quid atitem intereft ad naufragium, utrum navis uno flučtu operiatur: *tn guttatim fnbrepens aqua , Sc pec incuriam fpreta , ipfam impleac Sc fubmergat ? Tanto majorem macu- lam ifta inferant moribus,quanto fa- cilius poterant evitari. Qn6 hoftis debilioreft , eo gravior tibi ignomi- jiia erit, fi ab ilio vincaris. 2 . Ntmquam virtutes animo infe-’ rere poteris, & te in priftinum liber- tatis fiatu afierere, riiii exuas omnenl affeftum erga peccataquantnmvis minima; ne corpore in deferto, ani¬ mo fis inJEgpptO.Male tecum agitur, fi poft diinilfam injnriam , poftreli- dfos turpes amores; adhue maligni« ctillocutibnibns praftas ai idi tuni, ad¬ hue terietia lpecie dekel aris. Vitia autem AdCoelum. 15 autem & pravi habitus, qui deieta culpa in te remanent,tanquam pclli- ma peccati fobales, radicitus extirpa- ri debent. Si folos ramos praecideris, iervata radix emerget, & novi ex ea fuccrefcent ramufculi iniquitatis.Di- cis, te velle vitia exfcindere. Falilim eft: nonenim claudis vitiis oftium, fed opponis.Dicis,te ofFendi turpitu- tline vitre tuae. Hoc čredo: quis enim non ofFenditur ? Homines mali vitia fna oderunt limnl & amant,atq; etia, dumperpetrant, deteftantur. Quid prodeft verbis mala rejicere, faiftis amplečti ? Nem« eft tam profljgatae confcientiae, cui aliquanao vitia fua naufeam non faciant; fed rito cum illis in gratiam redit. Qui autem ve¬ re converliis ad Deum eft , ponit fe- curim ad radicem, & iplas minutiffi- mas vitiorum fibras eradicat. Tum memor fragilitatis fu* pmnes pec- candi occafionps ftudiofilfime vitat: & ad quodlibet malae rei obietlum timore concuflus refilit, Sc exhorre- fcit. j. Quid *6 Manuductio j. Quid fruftra tergiverfaris,& prae- cipienti Deo vjtioram extermina- tionem , opponis naturae infirmita- tem? Nemo magis virium tuarum menfuram novit, qukm qui ipfas lar- gituseft. Quare ergd nonftatimob- temperas ? ciim non commodum quaeratur jubentis, fed tua utilitas ? O caecam & fceleratam temeritatem! Servili nequitia in os Domini re- clamare audes , & dicere , durum effe quod ille jubet; ac fi mandata tibi impofuerit,quae ferre non poflis: ut videatur praedpiendo non tam falutem tuam qu3ehvifle, qu&m pae- nam. Haec eftnimirum, humana per- verfitas, & male de Deo mereri, & laborem fibi fingere in pracepto, Sed fi volueris vires tuas experiri, vide- bis rnultd plura te pode, quitm puta* bas. Non quia difficilis eft ludta, non audes ; ied quia non audes, difficilis illa videtur. Multa prius terrori ha- bita, uffis vertit in rifum. Incipe, nec te ipfum contemnas. Non deferit Dcus AdCoelum. 17 Deus milites fuos. Tantum virium habebis, quantum volueris. 4. Omnia vitia facile vinces, fi omnem tibi diem fupremum dilu- xifle credideris. Quid eft quod te alli- gat terrae? Quia nunquam cogitas,cito ab ea exeundum efle. Tranfeunt quo- tidie practer oculos tuos elata cada- vera, quae mortalitatis oblitum refpi- cere cogunt ad mortem. Tu autem in media ftrage morientium, nihil minus qukm mortem cogitas: & cura nihil frequentius videas , nihil citius oblivifceris. Veniet tamen qui te re- velet dies,&ex contubernio olidi ven- tris educat. Difcutietur ifta caligo, & tune in tenebris te vixifle cognofces, cum lucern aipexeris Produc fi pote* ex tot elapfis annis vel unieum diem, integrse virtutis teftem , qui non fu- erit aliqua labe pollutus. Defloruit rudior aetas inter talos Sc nuces,inter ineptias Sc libidines adolefcentia,in¬ ter fcelera & flagitia prseceps juven- tus. Poft omnes annos, qui k cunis ad canos 18 Manuductio eanos deHuxerunt, nihil jam fupercft nifi dolor,& pravi fručtus iniquitatis. Heu quales te apprehendet angufti*, ciim praeterita pudori erut,formidini futura! Quid tune proderunt divitiae, tot part* fudoribus, tot curis qu;eii- tae ? Quid carnis deliti*, &probrofe roluptates?quid inania dignitatu no- mina;quid purpura,quid coronx?0 fi daretur reverti ad crepundia, & tela de novo exordiri;quam meliori textu omnia concinares! fed intempeftiva, lilo fatali momento, hxe vota erunt. Si vis tempore uti,nune incipe: & ea defere , qu* tune velles deferuiffe. Minima res eft, momentaneis re- nunciare, ut »terna confequaris. Quaere, fi lubet, ex morituro, de »nteatla vita quid fentiat ? vix unum reperies,qui non longe diverfam pro- ferat de opibus,dignitatibus , mnn- dxque vanitatibusfententiam, quiim vivens habuerit. Tune res omnes »quiori lance penfantur,fuifque mo- jnentis jeftimantur, Et illis quidem fera 4 A D CoELUM. 19 \ fe ra fapientia in exitu eft: tibi vero plurimum proderit, fi ex alieno erro- j re tuum corrigere didiceris, Potes nune tuto navigare : quid exfpečtas tempeftatem?Potes te,rebus integris. fubducere calamitati: cur te refervas extremo periculo ? Sera,du mergeris, cautio eft; fe ra prudentia,cum ja pe- rifti. Tot maximi & fančiiflimi viri, reli&is omnibus impedimentis, cum fibi & mundo valedixiflent, hoc unu in extremam ufq; setatem egerunt,ufc vivere & mori fcirent: plures tamen, nonduni fe fcire profefli, e vita abie- runt. Adeo difficile eft, hanc artem edifcere. Tu autem in fenečtutem fa- na differs confiiia; & inde vitam vis inchoare , quo pauci perduxerunt: Stultitia magna eft, tune vivere inči- pere, cum deftnendum eft. 6. Quo te projicis,incautus homo I fic credis, & fic vivis ? umbrae tranfi- tus eft tempus tuum; punftum, vit* tua, & fi qnid minus pando efle po- teil Vix natus, definis efle, Siftevel unujjj, 20 Manuductio Hiram diem; horam dumtaxat Tic fluat inhibe,brevem moram tempori pone. Fruftrk conaris: nam te fecum citius abripiet, quitm ut definat ve- lociffime fiuere, in tuum rernmque cmnium exitium. Et huic momento seternitatem poftponis, quae finem non habet? o ftultitiam, 6 cecitatem! Corpori perituro non cellas quae ad iprum pertinent comparare, &non eft finis acquifitionis tuše: animse ve¬ ro quae nunquam moritur,nulla pro- vides bona in futurum, ac fi tua non foret; languet corpus ; omne diferi- tncn fubire paratus es , ut fanetur: languet anima; & negligis, & non fentis ? Quando dičtum eft tibi; na- viga,ne moriaris, & diftulifti ? Sume p.mariilimum pharmacum; & recu- fafti ? Levia Deus jubet, ut vivas in seternum, & non vis obedire ? Si tibi lis foret, omnis cogitatio tua, omnis fermocinatio circit illam occupareturi nec fubfidia parare ceflares, ut pro te Judices fententiam ferrent: extremo autem Ad ČOELUM* 24 Mitem judicio imminente,e quo pen- det seternitas, rides,nugaris , peccas v in seternum periturus; Ahldeiine tan¬ dem infanire; & k vitiis emergens, fic forma quotidie animum, tamquam ad extremum ventum fit. Vera philo- fophia hsec eft,qužim maxime fiei i po¬ te#,hanc animam e corpore educere, & feparare. 7. Hoc fit negotium tiram, hocoti- nir.; hic labor,hsec quies,fubducere te tempori,& immergere seternitati. Fi- xum Temper & immobile ftat,quod in jura tranfiit »ternitatis. Avarus epu- lo aqux ftillam poli tot fseculaadhuc petit j & perpetuo mugitu fruftra ro- gabit. ALternitas eft duratio femper praefens, nunquam fine fhfpirio, & horrore nominanda:eft rota qux lem- per volviturreft juge,interminatum, femperque inchoans principium. Se- ria ejus cogitatio mundi delitiis mi- fcet abfynthia; lethalique moerore attonitos homines,ac veluti fideratos dejicit. Hsec animam lebelkm domat I tl Manuductio Sc curis inanibus indormifcenteffl excitat ad virtutem: haec farnem, & J fitim condit: haec omnem laborem facilern,jucundum omnem dolorem, ®mnem poenam fuavem , & brevem efle perfuadet. Impleantur numericis ■ not is ingentia coeii fpatia,quacunque J in immenfum protenduntur. Qufs j praeter Deum poterit hanc propemo- t dftm infinitam numerorum feriem 1 , exprimere ? Hi tamen numeri innu- ? merabiles nec initium quidem seter- ( ■nitatis funt. Tot anni, fsecula la- < bantur, quot funt in illis unitates ; , j nondum pervenenmt ad defpera- j tiffimje teterr.iiatis initium infeli- - j cidlmi mortales, qni perpetno infer- - ( ni incendio cruciantur. Ad hane j j eonfiderationem fi nun horrefcis , fi ; j Vitam ferio non emendas, quo- 1 < vis iaxo dtirior t 5 1 I A« SaM S Ad Coeium. 25 CAP UT IV. De Gala. Ejusmala , &remedi/t, Qua jtnt indicia deviEla guU. 1. pRimum tibi certamen adverfus gulae vitium ineundum eft, qu?c 1S • pabulum caeteris fubminiftrat. Morti : e i corporis & animse nos gula initiavit. IS Primi enim parentes noftri,pomi in- terdifti efu omnes homines, antequa n [ gignereni, peremerunt. Kunc eadem " animarum hoftes ututunut enerVato * omni vigore nos proterant & concnl- ■- cent. Hinc ftupor, languor, & taediu: 5 hincfčurrilitas,loquacitas,diflblutio; “ hinc immunditia, nxx , contentio- " ' nes; hinc mentis hebetudo, deftru- " ; čiio omnium virtutu. Hinc rei fa- S 1 miliaris profufio : hinc egeftas : hinc 1 j. longa morborum feries, & ipfa deni- 1 que mors , graviori ciborum iarcina accelerata. Pauci funt infirmi, quos gula ad segritudinem non adegerit. Nam fi noxiis humoribus, ex ni- mio cibo, & potu congeftis, careat « eorpus, 34 Manuductto corpus, tentari quidem & morbo, fed non lubigi poflet. Plures occidit gula, «Ju&m gladius. 2 . O viliffimam ventris fervitutem 6 inexplebilem cupiditatem! Modi- cum tibi corpus natura praebuit; vin- cis attamen vaftiffiraorum , & eda- ciffimorum animalium aviditatem. Taurus paucorum jugerum pafcuiJ impletur; una fdva plures nutrit ele- phantos : tibi anguftus eft Orbis; non fufficit ventri tuo, quicquid volat in aere, quicquid natat inundis, quic- quid latetin filvis. Afpice potentum culinas , & concurfantes inter tot ignes coquos • vide iervoru, & ancil- larum ludantem cohortemrvide dra¬ gem animalium, & natantia vino periuaria: obferua, quantafolicitudi- ne argentum ordinant pueri; quanta arte dilponunt fercula, inferunt pati- nas, fcindunt aves; quanta celeritate difcurruntad minifteria. Vix credes unam efle domum,cui tot Confulum & Regnorum vina promuntur' cui menfr Ad C O E L U M. 2$ jnenfte tanto tumultu appafantur. Non prsecipio ut iubtrahas ventri ali— menta. Gontumax eft ; non potcft Vinci, quotidiano indiget cibo. Ve- riim latet hic dolus, & fubtiliffimus concupifčentiae laqueus ; quo ftepc anima irretitur, obtentu neceffitatis, negotium obumbrans voluptatis. Vis fcire,qužim parvo fames extinguatur? Teipfum numera, metire corpus, fco- machum conlule. Scies, non cilc necefiarium, quod menfuram exce- dit. Naturae pauca fufficiunt, luxu- riae nihil. 3. Fames non eft ambitiola; contcn- ta definere, quo definat non quaerit. Elapfo momentaneč palati judicio, non fuavius fapit pretioium, quaire vile. Si eluris, edendum eft: fi fitis, bi- bendum. Sed utrum panis plebejus fit r an filigineus: utrum aqua ex proximo amne excepta , an multa nive refrige- rata nihil pertinet ad naturam. Ho a unum illa jubet, fedari farnem, litirrB cxtingui. Pifces e fupero, inferoqus B mari. 2 6 MANllBUCTia jnari, & fluviis , & lacubus evocAti, detratte e coelo aves, ereptae e filvis ferse, diverfa vini genera, & omnia Apicii condimenta, infelicis luxuriae tprmenta funt. Epicurus fobrium vidtum voluptatis gratia commen- dat: nihil eft enim tam lautum,quod naufea non reddat infipidum ; nihil tam iniuave , quod delicatum non faciat fames. Vis omnem cibi, & po- tus fuperfluam curam abjicere ? ex- itum fpefta. Cito morieris, & corpus iftud , tanta epularum varietate nu- tritum, foedis vermibus pabulum erit. Gonfidera, quali convivio te efcam prseparas; & iic čarnem nutri, ne mentem opprimas, Cibo utere, qui parabilis fit,& ubique occurrens, nec patrimonio gravis , nec vale- tudini, Magna pars libertatis eft, bene moratus venter,& patiens con- tumelis. Multa quAm fupervacna eilcnt non intelleximus , nifi cum deefle caeperunt. Eget corpus ali- monift, non cupediis , aur fautitiis. 4-. Non A D C GELU M. tj 4. Non efl autem quod te laudes, (i contempferis luperflua. Tune lauda- bilis eris, cum contempferis necefla- ria : cum tibi perfuaferis, fordidum panem ad vi&um, modieum vinum Sc debile, vel aqua debilitatum , ad potum,fatis ede: cum didiceris, her- bas non tantum pecori, led homini quoque nafei. Tune te admirabor, cu folam neceffitatem, ac virium repa- rationem , Deique gloriam, in ribo fumendo fpectabis : cum lautiores epulas, & magnatum convivia con¬ tempferis : cum invitus ad menlam accedes, licq; alimenta lumes,quem- admodum pharmacum aegroti: cum voluptatem gnftiis, quia tolli non poteit, compefcere & moderari ftu- dueris : cum tibi moleftum fuerit, quidpiara delicatius valetudine exi- gente, accipere : cum vera denique mentis & cerporis puritate imbutus fueris. Non enim in corporis atte- nuatione probatio abftinentiae fita eft led in perieftsone caftitatis. B a CA- Manudučtio CAPUT V. vita,cui opes quaerebantur, Ut oegro- Ut rum litim aqua nqn Tedat, quam liti- la bundus placido amne fluente videti bc & agitat manu; nifi os admovcat, d ve gelidos hauriat latices : ita Avarus ni' jiulla re fatiari poteft ; quia menti ge ejus,in qna refidet avaritia, thefauri, be & peturna: norvpoflunt illabi. Ani-or: mam Dei capacem Tolus Deus imple- dii re poteft. z. Con- A d C oe L n M. 35 i~. Congeraturinte, Avare, quic- ^ quid omnes locupletes poflederunt: . tiltra Salomonis opulentiam fortuna fm te provehat: terra. marmoribus, auro ■ parietes, gemis laquearia abfcondas. is, Non tantum habere tibi liceat, fed -i- calcare divitias. Accedant ftatuae, & ss, piftuiae , & quicquid ars limfi fer- ias viens elaborabit: majora cupere ab at: his difces. Naturalia defideria finem at: habent; exfalfa opinionenafcentia :a- Infinita funt. Quid refert, quantnm. no tibi in arca, quantu in horreis lateat, oe- fi non computas acquifita, fed acqui- rni renda ? Tota eget mundo, cujus non tur explet mundus cupiditatem. Atque ro- mina confiderares,quanta fecum ma¬ ti- la divitiae afferant, quanta auferant let i bona! Invenires procnl dubio, quittn , & vera fitApoftoli fententia; Radix om- ruJ ilium malorum eft cupiditas. Inde niti germinantfraudes, inde confurgunt tri, bella ;hincperjuria,hincproditiones ni- oriuntur. Tolle avaritiam, & non eft >le-difcordia : definatavaritia, & ceftat on- anabi- 3 6 Manuductio unc ambitio. H as c terram latrombus con! e {^j plet, mare piratis, Urbes tumultibus ^ domos infidiis,forum injuftitia. Qu» a y a dam nimirum fbcietas , pene etiaffl tna Xiominis,eft vitiis& divitiis. cm 3 . Confer , fi placet,interfe paupC' v j s lem & divitem: cerne vultum utriuf. { ] ar que. Hicplenus follicitudinum,tetri- ;c tc ca facie triftitiam animiprodit.-ille fe- CV n rena fronte lincerum mentis gaudi- ftiri um oftendit. Hujus, inter aerumnas p rc cor exedentes, brafteata felicitas eft! Tu illius mens, mceroris vacua, interna ter pacis jucnnditate perfruitur.Hic quae- qu rendi cupiditate anxiu$ , amittendi j] It metu miferrimus, ad omnes fortun* ali' injurias expofitus,qu 6 plus habetplus tu cupit. lile in paupertate ditiffimus, i a j optat quod fatis eft, nihil timens;qui3 elit nihil habet quod fibi adhsereat, quod di' ftbi eripi polHt. Quam laetos dies ducit tr; pauper, qužim placidas noftes! Dives ftn autem, aeger animi, morbum liram, tu quocunqug pergit,lecum trahit,fpinis j II; undi- Ad Coelum. %y undique circumieptus. Sed lethaii* '® eft fopor,qui nori fentit aculeos. us 4. Audi, mifer, cujus inexplebilis avaritia eft. Omnibus licet locis tedta 111 tua reiplendeant : licet imenfos pe- cuniarum acervos poffideas : quam- ,e ' vis ultii. mare latiiiindia tua exten- : f‘ dantur; veniet tamen, veniet dies ab d’ acterno ftatuta* quahaccomniafimul cum vita, amaro &' invito animo de¬ li" fcires. Abiburtt,peribunth3ecomnia; 35 propter quse pereundum tibi erit. ^ Tune demum intelliges, quiun con- •* temrteridamirerisjfimillitnus pueriSi tjuibus omne ludieruin in pretio eft, di Ilios teperti in littore calculi leves,& 3 ® aliquid varietatis habenteš delečtat: 1S tu circa auri glebas, iplendidostjue >» lapiilos inlanis cariiis ineptnš. Npn 3 dicb,ut divitias non habeas,fi te Deus d divitetn fecit; fed ut habeas,riulli de- * traftas,fine cujufquam injuria partas, s fine fordidis quaeftibus, fine folici- 1 tndine, & fuperflua cura. In domura 5 »Uas,non i nam m um, recipias jpara- • C *us 3 j Manuductio tus hi s carere, ciimDeus voluerit. al1 , Ule vere locuples eft, qui divitiis non f or cget. Ne expeftes, utfur, vel cafus 1T1 ; ejripiant ti,bi quae pollides: occupa tu j a eorum vices, & aufer tibi ipfi animo au circa exteriora indifferenti,quidquid m( alii auferre poflunt. Tuus eris, fi hxc CO i tua non erunt. fit $. Difce k te removere pompaffi, bo & cultum vi£tumque tuum non ad exempla compone, fed ut Chriiliani fit fuadent moreš. Poteft paupertas fe in th divitias convertere advocata frugali- m tate. Exiguum natura defiderat, non elurire, non fitire, non algere. Po- m tes habitate fine marmorario fabro? efl potes veftiri fine commercio Serum., jii An non litim extinguet poculum,ni- pr fi gemmeum aut cryftallinum fit, ca quo fimul bibas & timeas ? Gladius di non fcindet panem, nifi ebur , & Sc margaritae in capulo niteant ? Pelvis pi fiftiiis non excipiet manuum fordes ? p< Nec lumen lucerna miniftrabit, nifi * fit aurifkis opus ? Auro lervit, qui fe d .. - auro \ •it. on fus tu •no lid xc m, ad mi :in Ji- on 3 o- ro; m. ; ni- it, ius & vis es ? nifi i fe .iro A d C oe Lu Ki« 39 auro omari putat. Quant6 vitilius foret, veras amare divitias, quae ho- minem meliorem faciunt s quas nul- la fortunte iniquitas nec ipfa mors auferre poteft ? Quid pauperiem ti- mes , integrum Regnum ferens in corde ? Regnum Dei intra te eft. Ab- fit ut aliud bonum quseras. Quaere bonum tuum. Nemo bonus,nifi folus Deus. Hic tihi poiFeffio & regnum fit, in quo Funt omnia bona, omnes thefauri. Cui Deus totum eft, huic mundus nihil eft. 6. Quicquid nitidum , quicquid magnum in mundo apparet, inane eft, fictitium eft,nihil eft. Ouidmira- ris cum vides hominem auro, 8c pur- pura indutum, & magna fervorum caterva ftipatum ? Pompaeft. Often- duntur bsec omnia,non poffidentur t & dum placent, tranfeunt. Nonca- pio hujus rei fidem k Lyceo , vel k Porticu , non k Gfuce Chfifti non ab *ternaDeiSapientia;fed ab ipfo mun- do, ab ipfis vanitatum mancipiis. '■ C i Audi 40 Manuductio Audi Amanum opibus,potentia, ho. noribus fliper omnestunc mortales jr eximium. Convocat auditores,& co- ačto coetu omnia nihil efle pronutiat. Nihil, inquit, me habere puto} & l - cauflam adjecit. Ouamdiu videro Mardochaeum fedentem ante fores Regias. O ludibria,5 csecitatem! Swpe * n Ieg;,& audivi omnia nihil eile collata cum bonis,quse virtus parit,quae nu- ™ trit seternitas: fed vehementius de- prelili flint; coram nihil vifa funt ni- ar nil. Nihil igitur facis, fi nihil Ipernis. a ' Spernendum eft aliquid quod in te fit. 111 quod aliquid fit. Comprimenda cupi- ?\ c ditas, ac veluti flib vinculis habenaa} lc Ut ailuefcas colere paupertatem, & slu rerum res ipfas metiri. Facile au- 111 tem contemnes omnia, fi fietnpet ca cogites te moriturum, fa *§( O )$<► tr P { •O QA* 4 * A D COE LUM. 0. CAPUT VIL l es De Ir a, CharaEier trati, Effetttts , Cattjfa , &remedia Ir a. & i. TRafcorir*. Sola h*c ira jufta eft ro ^adverfas monftrura rabidum & es execrabik ; adverfus atfettu maxime implacidum, & turbulentum : quifi tJ femel invaferit hominem vix in eo human* natur* veftigia relinquit. ,, Ira brevis infania eil, fui impotenss \J armorum,fanguinis,& {uppliciorum s avida; decoris oblita,neceifitudinum. ■ lt imemor, in ipfa irruens tela, ut alteri noceat •, ruinis fimillima, qu* iuper Vt id quod oppreflerunt Irangutur. Lin- quit decor omnis iratos, Flagrant & u micant oculi, tumefcut ven*, horret capilli,quatiunturlabia,ftrident den- tes,fpumant ora, rabida vocis eruptio colla diftendit. K on eft ullius adečlus facies turbatior. Foedatur vultus, co- trahitur frons, nutat caput, vacillant pedes, agitantur manus, & totum •orpus indecora jačlatione hucilluc „ C j cir- 4* Manuductio circumferfur, Adjice minaces geftus, complofas manus, pulfatahumum percuflum pečh.is,evulfos crines,fcifj ia veftimenta, & fanguinem ab imif prsecordiis e>:*ftuantem. Qualem putas, intra efle animum, cuius extd imago tam fceda eft ? Qualia Poeti inferni monftra finxere, ignibus ar- dentia,luecin£ta ferpentibus,diroqu£ mitgitu perftrepentia ; tališ eft irati habitus, turpis, cruentus, aeftuans, crudelis, & in ferinam rabiem degc- nerans. Ca?tera vitia .licet abfconde-, re, & in abdito alere: ita fe profert,& in faciem exit, ac velut ignis omnia. corripit : quant6qne ftudioftfts eaffi. tegere conai;is,eo amplius efFerveicit. 'Al odi nefcius eft, necfraenumpati- tur , quem ira pofledit. 2 . Reiiqua item vitia certis quibus-... dam finibus eoefcentur; ir* nihil in- ta£bam,nihil eft in acceflhm: coelutn ipfurn petimus iracundia. Hinc blaft phemi*; hinc querimonise adverius De um; hinc de ejus providentia mo- A D CoELUM. 0 tae ab impiis controverfiae. Nec hi* dumtaxat irafcimur,a quibus nos lse- fo s exifl.imamus; fed futurae etiam in ju rise cogitatione offendimur : & qui fadurus efle injuriam, falsa ple- rumq; imaginatione,creditur,jam fe- cit: adeo Ingeniofi in vitiis lumus. Ssepe nefcimus quibus irafcamur,ira- fcimur tamen: & ii alius delit,in quo impetus ille frangatnr , contra nos ipfos excandefcimus. Ut vero fcias non ex lola injuria nafci hunc affe- ctum , irae etiam noftrae fentiunt ra- biem, qui nec offendere nospollunt, nec contumelia afficere. Sic veftimen- ta iaepe frindimus , vafa projicimus, frangimus calamum,laceramus char- tam, dim his uti ex animi fententia non valeinus. Sic in furorem faepe nos agit aut vevfus calix,ant menfa negli- gentiits pofita,aut param agilis puer, aut tračti fubfellii flridor,& alia mul- ta,quae iram noftram nec meraerant, nec fentiunt. Sic refračtarius equus Sc contuniax i fic canis oblatrans, C 4 44 Manuductjo & perftrepentes aviculae; lic impor- J tunus mufcaru volatus, ant culicum I morlus bilem concitant,& impatien- J tise noflrae poenas launt. Vide quim * demens fis. A rebus fenlu carentibus, & k brutis animantibus exigis pce- nas, quibus par eflet tuam potius in- ! feniam caftigare. j 3. quod filibeatirse damna&ef- fettus intueri, nulla peftis humano | generiplurisftetit. Videbis c*des,& urbium clades , & totarum exitia gentium. Videbis pellikntiammanu faftam, & magnam occiforu ftruem, fufique fanguinis rivos fiumina in- ficientes. Aipice nobiliffimarum ci- vitatum fundamenta vix notabilia; has iradejecit. Afpice folitudines fi¬ ne habitatore defertas ; has ira ex- haulit. Aipice incendia domos con- cremantia , violatos fontes venenis, extin&as familias; haec fcelera ira pa- travit. Ferarum conventum dixeri* non hominum, nifi quod iJlae inter le placidse funt, hi mutua laceratione fe A D CoEIUM. 4f perimunt. Accedit huic vitio hgec pernicies,qudd hominem exuit fimi- litudineDei, cujus opera tranquilla fant: mentem obcaecat, ne yerum videat, ne aliorum monitis obfequa- tur : omnes anirase facultates turbat & pervertit; cumque peffime totum. hominem afficiat, vix illi tamen ulla turpitudo inefle creditur: aded vul- gus, gloriofum exiftimat irafci. Sed praeftat ad remedia accedere , quibus hxc prava affe6tio,fi non tolli omni- no,rationis flitem imperio fubjici,& ad falutarem modum cogi poffit. 4. Ante omnia optimum eft pri- mum irae irritamentum protinus fperncre, & ipfis repugnare principi- is:nam fi cvperit ferre tranfverfum, difficilis ad falutem recurfos eft. Faci- et quantum volet,non quantum per- miferis. Cum hoftis portis fe intulit, modum a captivo non accipif. rad¬ iraš enim eft non admittere pernici- ofa,quiim admiffa moderari. Pars fu- periormundi, & ordinatior, acpro- G r pinqua 4eus,qujomnia potell, tot improbos ~" ' homi- A D C OE LU Mi homines fuffert: tu caeteris deterior* unum ferre non poteris ? Ridiculum eft te non corrigere malitiam tuam, quod potes; alioru velle tollere,quod non potes. Si tot peccatorum reus esj quicquid pateris nihil eft compara- tione gehenx,quam mereris. Quis es tu.cujus aures lsedi nefas fit ? Seipfum oftendit, quia peccat, qui facit inju- riam: tibi enim quid accidit? Id quod ab »terno decretum eft pro tua falu- te. Audi quid dicat Deus: Si dimiferi- tis , & ego dimittam vobis. Ad hoc tonitruum £ non expergifceris, non dormis , fed mortuus es. Danda eft alienis vitiis venia, ut tuis impetres. 6. Tollendaex animo iufpicio eft, faliaciffimum irse incitamentum.Ille meparum humane falutavit, ille in- choatnm fermonem rito abrupit, il- lius vultus averfiorvifus eft. Nec de- erunt fvilpicioni argumenta. & coii- ječhirs ; c um Temper ad mali! creduli lun us. Major in juriše pars conftatrvi- - t.io interpretami$ ; Quare fimpliritas heefef- 48 Manuductio neceflaria efl,& benigna rerum sefti- i matio. Age contra te abfentis cauf- 1 lam fitq; tibi hoc vitium fufpectum; : quod quge inviti audimus , libenter credimus ; & antequam judicemus, irafcimur. Dandum femper eft tem- pus: veritatem dies aperit. De par- vula fumma judicaturo res tibi fine tefte non probaretur; amicum vero condemnas, antequam audias ? Re¬ bus quae referuntur ftatim fidemad- hibere , imprudentis hominis eft. Multi mentiuntur , ut decipiant; multi, quia decepti liint. Qui aliquid clam dicit, pene non dicit. Quid ini- quius, qukm fecreto credere, palam irafci ? Denique non expedit omnia videre,omnia audire. Non accipit in- juriam, qui nefcit. 7. Cum fcis aliquem male loqui de te, interrogaconfcientiam tuam, an ipfe prius de illo loquutus lis. Tum cogita, de quam multis loquaris. Fa- ciet te moderatiorem refpečtus tui, fi te ipfum confulueris. Nam cur alie- n* An Coelum. 4p i- rise Iimirise non ignofcis , qui nihil C- tuše negafti ? cur mendacia perfeque- ; ris, ipfe perjurus ? cur tibilicentiam :r in alios permittis, in te non vis ? Suc- currat non tantum quid patiaris, fed - quidfeceris. Quicquidin alio repre- - hendis, invenies in finu tuo. Omnes e mali fumus : comrauni vitio danda 3 eft venia. Et ft nihil tale fecifti, at po- . tes facere. Qui ftat,videat ne cadat. . 8. Quid novi fit, fi inimicus nocet, . amicus offendit,filius labitur, fervus ; peccat?Hsec omnia ita conlueta funt, . ut rola vere,fru Et tti, qni ratione praeditus es, cnr non corrigis impatientiam tuatn? cur non vincis in bono malum ? Aliena vitia in oculis habes ■, k tergo tua funt. Sed age, quišquis es, cui dulce videturulcifci, datur tibi optatae ul- tionis facultas ; cum hac tamen ju- Itiffima lege,ut a rnajori incipias. Gr¬ do injuriae praefcribat ultionem, Gra- Viorem omnium hoflem iram tuam habes; haecpluste offendit : ab ifta aufpicarfe vindiCtam. Non funt quse- rendi in platea adverfarii,dum infen- lior dorni latet. Plato iratus in fer- v um , manum quam percuflurus fu- ftulerat, fiifpendit dicehs: Caederem, nili irafcerer.Prius voluit iracundiam flagellare, qukm fervum; digniorem. flagris exiftimans dominum irafcen- tem , qukm fervum negligentem. Quo qui(que honeftior eft, eo fortius iram.comprimit. to. Ju- 52 Manubuctio io. Judices,& quiprseiimt populiš 3ram interdum oftendere debent, ac etiam exhibere; ita tamen,ut ratione non praeveniat, fed quafi ancilla fub- fequatur. Corrigendus eft qui peccat, & caftigandus ; fed fine ira. Si vir bonus irafci turpiterfačtis debet, om- nis illi per iracundiam vita tranfibit. Quod enim momentum erit, quo no videat improbanda ? Deficiet,fi toties k fe iram, quoties cauila pofcet, exe- gerit. Placidus itaque & aequus er- rantibus, talem affečtum erga illos habebit, qualem medicus ergaphre- neticos. Sicut non commoveris ob algores & fervores, qui k tepeftatibus fuas vices obeuntibus incLucuntur: ita nec irafci debes propter injurias, quas improbi homines pro fua natu¬ ra inferre lolent. jEgri intemperantes funt, in quibus nihil eft fani. Satis a- cerba erga contumelioium vindifta eft,nullam petere ab eo vindi&am. Ule laedit ut doleas; fi tu non doles, ipfe dolebit.videns ereptam fibi con- tumeliae AdCoelum. 5J tnmelise voluptatem ; aded fračtus injurise in fenfu& indignatione pati- entis pofitus eft. Convitia, fi iraftare, agnita videntur ; fpreta exolefcunt. At turpe eft, inquis, contemni, ls- fumque honorem non reparare. Imo turpe eft timere contemni:non enim hoc timet,nifi qui contemni dignus eft. Non reipicit fapiens, quid homi- nes tnrpe judicent,nihil illi turpe, ni- fi pcccatum. Contemnor, ait,ab ali- quo? Ipievider.it. Ego curabo,ne quid contemptu dignum agam , aut lo- quar. Odit me aliquis ? Viderit. Ego ompibus ero placidus, Sc benignus. Sic invifta patientia , improborum malitiam iuperat & fatigat; Deumo; jmitatur, qui ignoft.it, qui patientifli- mus eft, & fcelera noftra fuis benefi- eiis vincit. Majoris animi eft, non agnofcere injuriam , quilm ignoftere. * * * * CA- 54 Manuductio CAPUT VIII. De Invidii.ii & Acedia. "VtrmfefUt dcfcriptto (fr curatio, i *. jNvidia fui vindex prius in pro- 1 - priafkvit vifcera,quam inproxi* mi bona.Alia vitia ultrix pqena Ji ter- go fequitur; huic etiam praeire folet.; Invidus enim alienam felicitatem fuum facit tormentum, Sc de vicini pinguedine ipfe macrefcit.Simul pec- ; cat Sc ple&itur, quem hsec peilis in- valit. Caetera vitia certo alicui bono, contraria funt; hoc omnium bono- rum inimicum effc, omnium rerum naturam pervertit. Adverfatur divi- nae bonitati, cuipropriumeftomnia bona fua eommunicare : adverfatur ilatui Beatorum,qui aliorum felicita« te,ut fua,potiuntur: adverfatur Chri- ftianae charitati, qux de bonis etiam Inimicorum laetatur: adverfatur de- niqne legi naturae , quae nos omnia . bona noftra aliis etiam optarejubet. Sicut oculus eo morbo affedtus, quem Oph- A D Coelum. 55 Ophthalmiam Medici vocant, fplen- didis omnibus oflenditur : ita invi- dus aliorum virtute, & claritate cru- ciatur, Invidia dicitur; quia alterius excellentiam nimis videt. z. Invidet Satan, fcd hominibus; fociorum nemini.m vero homo cum fis,hominibus invides; quod necDia- bolus quidem iacit. Hoc autem animi pufilli eft,&: proprio judicio fe ad infi- ma abjicientis: neque enim alteri in- videres, nifi eum meliorem te, & fu- periorem arbitrareris. Vis invidia ca« rere?Sperne hujus mundi fugacia bo¬ na, & diligeseterna. Amorarternita- tis,mors invidia eft.Non poteft mor- talia bona aliis invidere,qui fola fem- piterna concupifcit,Quis unquaPrin- ceps lutori invidit,aut fareinatori,ar- tiumiuarfi viiia fervitia ? Ko n fe de- mittit ad hxc infima mens fublimio- ribus oecupata.None fatis eft propriis malis angi, qua; ta multa funt, nifi & aliena bona te torqueant?Nunqua eris frlu, fi te cruciat felicior. An putas 5 6 Manuductio bona, quae invides, akeri erepta, ad te pode transferri ? Kabet proximus tuus divitias, floret fcientia, fuper- erainet dignitate. Haec omnia tua erunt, fi ipfum aroaveris. Plurimis abundat bonis, qui mat aliena. 5. Jnngo Invidise Acediam ; quia ! utraq; triftitia eft: illa de alieno bono, lisec deproprio. Utraque adpufillos fpeftat: nam parvulum occidit Invi- i dia; & Acedia vitium eft languentis animi,bonorumque fpiritualium tse- dio laborantis , quirei magnitudine ac difficultate deterritus, nihil unqua Jiomine dignum aggrediatnr.Vult,& non vult piger; femper varius & in- conftans, iibi gravis, aliis moleftus,& t continuo fui tsedio poense incubans Tuše. Similis eft trocho, qui in orbem quidem agitatur , fed non progredi- tur; atq; ita per flagri vim movetur, ut tamen Temper iniiftat. Voluifle eum aliquid deprehendes , fed non fecifle. Omnis ejus operatio infipi- k da, & inftar tepentis aqua» vomitum pio- j A D CoELU M. ")•/ S jrovoeans non hominibus tantum, ed & ipfi Deo. Fruftra igitur falutem Iperas, nifi excuflo torpore generofos afiumas fpiritus, & acrioribus ftimu- lis ad magna te cogas. Ut avis advo- latum,ita hotno nafcitur ad laborem: & ut defint labores pro Deo affumpti, fatis cuique poenarum imponit mun- dus. Quantum ille laborat, ut divi- tias confequatur ? Quantum ille pa- titur, ut ad optatam perveniat digni- tatem ? Magno vitia coluritur. Quod fi fugacia bona tarifo fudore merca- ris; cur nori parem adhibes diligen- tiarri , ad foeliciifimam aeternitatem corripararidam ? Ah! pudeat fegnem elle in re fanti momentu Breviffi- mus labor eft ; merces asterna. Ni- hil eft tani arduum & tam difficile, quod mens humana , Deo duce non vincat. Fertiter aude •, & difficulta- tuni fpeftra difparebunt. Quicquid flbi anirrius imperavit , obtinuit. Age quod potes; omnia poteris^ Ad- jUVat facientem Deus. GA- 58 MANumicTiO CA Pii T IX. De Superbia, Ambitionc , & inani Gloria. Icor. fuperbi. Dignitatum vanitas , & pericula. Tumor is mula , & alexipharmaca. x. CUperbia, ambitio, & inanis glo¬ ria cognatA funt vitia; cquibus, ' £anquam Oceano, omniummalorum flumina oriuntur. Nam cum fibipro fine propriam excellentiam propo- fuitnomo, hucomnia dirigit, fpreto i Deicultu , n egi cela hominum reve- ! rentia. Et fi illi aditus ad gloriam non pater niliperfcelera? perfcelera . ad gloriam ibit; V'amq; fibi ad prse- tenfum decus aperiet, per dolos, Sc j fraudes, proximlq; minam, & ete- dem. Superbm, I)eo odibilis, huma- 1 no generi intoierabili«, omnia ftu- dia, Sc opera fua ad captandam ho- j minum laudem infleftit. Se gradu potiori dignum putat, fibique in illa niaxime complacet. Majora viribus temere aggreditur omnibus negotiis AdCoelum. 59 /e ultro ingerit, fe ipfum impudenter extollit; caeteros aipematur. Callidd fimulat humilitatem, ut k fe remo- veat ambitionis fuipicionem. De gradu dejeftus, omnia quereiis im- j>let, fufcitatque rixas, & odia. Erga inferiores ferum fe & truculentum exhibet: erga fuperiores aflentato* eft, quovis mancipio timidior, & ob- fequentior. Bona, li quae habet, noa Deo, ut par eft, fed fibi arroganter at- tribuit. Affeftat in omnibus videri ; deque rebus altiffimis, quas ignorat, quafi ex propria experientia, iubtili- ter diflerit. Aliorum fabba curiose in- quirit, temere judicat , fevere da- mnat:auget vitia,laudem imminuit. In fermone & inceflu faftnm quem- dampree fe fert, aliorumq; contem- ptum. Odit correftionem ; refpuit confilia, monitis nonacquiefcit. Bo¬ na fibi opinatur adeile, quibus caret: čc quae habet, multb majora fibi fin- git, qukm fint. ideo indignatur, & adpeffima qu»que flagitia fe dejicit, 6 o Manudučtio ii cseteris tanquam dignior non prat- feratur , fi fe & fua negligi iu/pice- tur. Flu&uatcorejusperpetuismo- tibus; quia cim honor, querri cupit, inaliena fitpoteftate , necefle eft il- i lam turbidis afFečtibus continuo agi- ] tari. Initiuin omiliš peccati eft fu- < perbia. 2, Pone in ftatera, li iapis,& coni- ] para cimi miiiima aeternte foeličitatis < particiiia, quaecumqi ti bi optanda iri i boe faeculo videntur, regna,imperiaj e Orbemdeniqrietotum; excutiet illa. \ fuo pon d ere mundutn univerfum cti v pompisfuis, tanqtiain foiium s qtlod fe vento rapitur. Erige te ergo ad setfer- j fa na; & te dignurh iac coelo, cui n atu s' re es. Excute fuperbas tuae excellentise ft cogitationes & te veris bonis metire. q' Si te Cacfar adoptailet iri filiurh; qnis tc ferret fuperciliulri tuurri ? Nune aute v« Dei filiias es, Chrifli ianguine redem- te ptus. Cur non cogitas originem tua ? ju cnrte abjicis ad terrena , tuogenere hi prorfus indigna? Ad cceli & fidenun gr domi- A D C OE L U M." 6i v dominatum te vocat Patenadpoflef- fionem femper duraturam. Hic in- - gentes fume animos, hac promiffione extollere, ab hoc Patre nobilitatem - tuam jačta , ad ejus iimilitudinem i- moreš tuos compone. Haec eft via, - quae ad veram gloriam perducit. 5. Quid funt fceptra,quid coronae ? - Fulgidae compedes, & dara miferia} s quse fi plene hominibus nota eflet, i nunquiun de folio litigarent. Plura f eflent regna,quitm reges. Magnafer- t vitus eft, magna fortuna. lili, quos 1 vulgns beatos ceniet, longe aliter de i: fe fentiunt: nam gravior ipixs incubit . faelicitas , quae graves illos populo - s! reddit. Tune laudant otium lene, & * lili juriš. Tune odio eft illis fulgor, . quem prius admirabantur. Tune at- ; toniti & trementes de teirenorum ■ vanitate philofophantur. Tune mor- , tem formidant, & tremendum Dei f judiciumrante cujus confpečtum ni- : hil proderit tanto ftudio quxfita di- l gnitas, tot partafudoribus, & empta D fan- 6 i Manuductio fanguine. Sic igitur vive, ut fecurum te inveniat illud tribunal. Qui nune humiliatur, tune exultabitur. 4. Infanis, fi te putas adepta digni- tate fecurum, & quietum fore. Quod olim lieuit, jam non licebit: minor iicentia in magnis eft, Oubaltior fue- xis, eo magis vitia tua apparebunt. Non latet qui in faftigioeft. Si qua tibi olim tranquillitas fuit,jam periit. Nullum tibi feeretum liberum erit: uullum poteris diem ex arbitrio tuo difponere. Magni lunt ex alto calus. Truftrli requiem ibi quseris , ubi o. mnes periculum, & laborem, multi miferum vitje exitum, invenerunt. Non capiunt fecuras dapes regiae me-. fse. Auro & gemmis bibuntur toxica. Quot Reges proprio fanguine folium purpurarunt ? Lubrica in fummo fta-! tio eft ; pendulaomnia,& praecipitio pro.vima. Tutius itur per plana. magmi s admirantium , & plaudentium numerus, tam magnus invidentiujn eft. Quahti ibi infidian- tiuni S t 1 F ii h ft <5 E t a b q p <3 t; <3 cii ‘*+*i o Ad Coelum. dj n tium acervi , & oppugnantium ? c qufl.ni intuta omnia , & lulpečta > Ko n fervis fides, non amicis , non . £lio , non fratri. At humi jaccntem i domum non intrant fcelera. Seču- r iti s vivit qui latet. Nullum timet, . quem nemo timet. Si equum videres, aut canem, i inter caetera iuae ipeciei individua , principatum afllimere ; numquidri- ; luna cohibere pofles > Tu vero majori J cachinno dignus es, fi fuper reliquos ! homines te extollis; quda ditior aliis, feu potentior lis. Quid fuperbis terra, ' & cinis ? Nemo efterri poteft nifi ex proprio bono. Quid elt autem tuum bonum,fi omnia a Deo accepifti;nihil 1 tuum nifi peccatum, Quoa fi omnia , accepifti, illi redde gloriam, qui tibi j bona faa largitus eft. Numquid e- quus equo prsefertur; quia multum / pabuli habet, & multum hordei; quia frsenum aureum , & gemma- ta ephippia ? Nequaquam ; fed qui celerior eft , alium antecellit. D z Ita <54 Manuductio Ita homo, ni ftultus fit,gloriam ex eo E non quxrit,quod eft extra fe. Sed me- h lior,inquis,fum,& nobilior cjeteris.Si s hoc dicis , omni honore indignus es; y qnia nemo digne honoratur, nifi vir 1 bonus,qui honorem fpernit & gloria. i Vera nobilitas nefcit extolii; & ubi e Vita; fpiendor eft, ibi quoque mode- < ftia reperitur. Maxima fublimiu glo¬ ria eft,qukm maxime fe lubmittere. 1 6. Cognoftre conditionis tua» imbe- 1 cillitatem,metire corpufculum tuurn. rnulta reperies in te, ob qua; deprimi debeas; nihil,quo poflis extolli. Noli Geometras, & Philofophos ipernere: om nis terra punftus eft.Qu^m mifere defipis, fi regna in puncto ftatuis, & dividis dominationes. In parvo ne¬ mo magnus, H*c terra,quam tnmi- doinceftu premis, mox te premet; j nec amplius ex ea poffidebis, quhm frigidis & putrefcentibus membris occupabis. I nune, & in hoc nihilo magna&immortalia aedilica.Hicfu- rores tuos,hic elata exerce infolemia. Dilto ~'V k Ad Coelum. 'o Dilata hic cupiditates tuas; hic acies, -- hic bella molire. Cum multum inia- >i nieris, ferb tandem cognofces, qukm 5 vana dignitatum nomina, qukm fal- r laces honorum tituli fuerint. Vitre- Um eft,qUicquid hic lucet :dum fplcn- i det, frangitur. Magnae arbores diu • crefcunt; una hora extirpantur, 7 . Magnnmfuperbiae irritamcntu { »rsecidifti fi lateas. Nemo oculis fuis autus eft, nec paucorum quidem & familiarium ; fed apparatum vitio- l rum fuoru pro modo turbae Ipeftan- tis expandit. Quis eam, qnam nulli oftenderet, induit purpuram ? Quis pofuit fecretam in auro dapem ? Quis lub umbra rufticae arboris krniti* fuae pompam folus explicnit ? Ambi- tio fcenam deiideratvnec ullibi poten- tius vires fuas exerit, qukm inter ho- minum laudes. Apis fi mel fecit, equus fi cucurrit, arbor fi fručtum protulit, nihil ultra qu*runt: homo plaufum defiderat, digitoque mon- ftrari, & dici, hic eft. Sed fi attentius D ? con- i ' . .. ' • . ■ X 46 Manuductio confideraveris, qui fint ifti k quibus optas landari; nihil facilius, quiim ■ vulgi plaufiim , contemnes. Homi- nes vani, & mutabiles funt quos laepe dicis infanire, qui fe omni hora amentiae damnant, & fua fsepe re- probant confilfa. Brevis vita elt & laudantis, & ejus qui laudatur, fitque , id in angulo terrse,quas pundtum eft: ac ne ubi quide omnes confentiunt} nec quifpiam fibi ipfi. At magnum eft laudari a pofteritate : ab his nimi- rinn,quos neque vidifti,nec unquam videbis. Gur non doles, te non fuifte laudatum ab his, qui aetatem tuam antecefterunt ? Sed iinge, immortales eos fore, qui tui recordantur, tuique futuram immortalem memoriam: quid hoc tibi mortuo proderit ? quid prodeft vivo ? Saepe' laudaris ubi non cs, & cruciaris ubi es. Pretium cu- jusque rei iuipfa eft : nec meliorfit, ii laudetur; necdeterior, filaude ca- reat. An fol, fi defint fpeftatores, de luce auidpia amittit ? An carebit dul- cedi- Ad Coeium. ' 6 f S četi ine ficus, flos venuftate, gema ni- i' tore, nifi encomiis celebrentur ? Ma- • gnum argumentum eft animi ab al- tiori lede venientis , laudes homi- num alpernari, & feipfo contentnm efle. Laudes perdis,fi defideras : nam qnid laudabile in te eft ? quanta eft: } fragilitas tua, quanta miferia, quan- ta lalutis tu k incertitudo ? Servus in- utilis es,etfi omnia feceris, quaeprse- ftareteneris. Qua vero fronte aude- bis dicere , te omnia fecifle quae de- bes ? Time igitur, ne intus non fis i quod foris diceris ; & cave , ne ea laudentur in te, ob quae ipfe diipli¬ ce s tibi. Redde Deo, quae ab ipfoha- bes, efle, vivere, inteffigere r nihil fupererit tibi nifi peccatum. Nihil ergo cum fis, de nihilo gloriari non potes. Incipies efle aliquid, citm te nihil efle cognofces. «•$( O )So* D 4 CA- MANUDUCTI0 CAPUT X. J) e totitts corporis , fenfuumtfe exte- viorum moder atione. Ouantum corpori indttlgendum. Cafligan- da oculorum licentia. Vefiinrn. luxus dam n at ur. I. J_|Anc fanam & falubrem vit* 1 formam teneto,ut corpori tan¬ tiem. tribuas, quantum valetudini fa- tis eft. Duri ds tračtandum; ne animo male par?at. Indulgendum illi, non ferviendum. Cibus farnem fedet, po- tio fitiin extinguat, veftis arceat ifi- gus, dpmusrnunimentumfitadver- lus injurias temporum: ad alia, qu* inutilis labor , veluti ad ornamen- tum,adjecit,{iibfifte pavidus,& time; his enim infidiae adverilis animam parantur. Omne honeftum vile eft ei, cui nimis carum eft corpus, qui pro illo nimium timet. Major es, & ad majora genitus,quam ut fis vile man- cipium corporis tui; quod equidem non A D CoELUM. 4$ Bon aliter reipicere debes , quam ut vinculum animi , &libertatis. Vir probus & fapiens ejus curam habet: non, tanquam propter ipfum vivat; fed, quia fine illo non poteft. Corpus inftrumentum e it animae. Quis au- tem artifex, neglečta arte, in curan- | dis inftrumentis tempus terit ? He- ! betis ingenii eft, circa corporis mini- fleria occupari, z. Quia per fenfnum feneftras mors in animam ingreditur • Hude illos k terrena vita ad coeleftem traducere : epiijue fenfim abducito h. nitnia ope¬ riš, quod exercent, attentione ; ne fe avidius rerum terrenarum delefta- tionibus immergant. Servire fenfus debent, non imperare. Oculorum in- primis caftigandalicentia: nam tura celerrime videant, reramque pluri- marum imagines ad phantafiam, Sc inde ad mentera tranftnittant; gra- vium peccatorum femina in appetitu excitant,nifi firma cuftodia munian- tur. Si exterioris oculi reclitudinem D g inte- 70 Manuductio interioris puritas comitetur, Dei ve- fei ftigia ubique imprefla reperies : & ill cum Delim in creaturis venerari tli- tv diceris, ex his fuaviter attolles ari- v: mum ad divina Majeftatis contero- ir plationem. Mulier compta, elaborata n luxuria eft : nunqukm in ea figas ob- is tutum;quiaperibis. Comcedias,cho- d reas, torneamenta, theatralesludos C ne ipečtes: diffipant enim mentem, f< & ludicris occupant curis; ut fe ad t ccelum erigere nequeat, Ubi errat t oculus, errat affečtus. t 3. Auditus, fenius eft difciplinae, , per quem notio veritatis & fapien- 1 tiae,quaft per januam,mentem jngre- 3 ditur. Sepi itaque aures providaeir- ' cumlpeclione ; neproveritate men- 1 dacium , pro fapientia ftultitia in penetralia cordis irrumpant. Claude illas oblocutionibus, elaude fuftirris, elaude, nugis Sc rumoribus, elaude otiofis narrationibus; omnique rei\ qus? nihil ad animaj profedlum con- fert. Sisut qui audivit (jnnphonirtm, fe Ad Coelum. 7T re- fert fecum in auribns modulationem & illam , & dulcedinem cantus, etiam di« cum difceffit:ita malus fermo,quam- ~'i- vis non ftatim officiat, Temina tamen 'i- in animo relinquit, quae diutiushse- ita rent,& ex intervallo reeurrunt. Deu b. intus loquentem eo frequentius au- 3- dies, qud rarius homines audieris. is Omnia odoramenta arte confečta, ef- i, faminatorum funt, & male audien- d tium, Icleo, reječto om n i odore, fac ut ;t bonis moribus fuaviffimam virtu- tum fragrantiam redoleas. Guftum , Vero caftigabis abftinentia, Sc fobrie- - I tate 5 Tadtum ciliciis,verberibus, du- . 1 riori {trato,aliisque afperitatibus. Sa- . tius eil corpus affligere, & fervare ; quam noxiis blanditiis Sc ipfum& animam perdere in aeternum. 4. Cum exhabitu cultuque corpo- ris internus animi ftatus palam fiat; ea procul & te fint, qutc foient indi- cium efie animi pravi & perturbati. Qui olim fapientes inter Ethnicos di- cebantur nec digitum quidem fine ratio- •ji Manubuctio ratione exerere viro probo permife- c runt. Tantam k te redtitudinem non r exigo , fed opto : idq; edico, ut abfti- t neas ž. rifu, I fcurrilitate, & difloluti r hominis licentia, kmanuumgefticu- t latione, kpraepropero inceHu. Ut ni- < hil in te appareat, quod poffit offen- t dere intuentes : non fordes veftium, , non frontis rugae, non motus incom- < pofiti,non figna contemptus,feu ani- ] mi abalienati, non quicquid nau- 1 feam, vel faftidium parit. Multa pof- 5 funt honefte fieri, quae non pomint j honefte videri. V- Homo nudus creatns eft & non eiubcfcebat; non enim poterat rubo- re eum afficere nuditas ignorata. Poftquam vero peccavit, abjefta in- nocentias chlamyde , quae fatis eum tegebat; externa veftis pudori velan- i do neceflaria fuit. Sed quod olim in poenam irrogatum fuit , nune in aignitatis praerogativam tranlivit. Ouaeruntur veftimenta, non qu* te- gant, fed quae ornent, quae alienis oculis > A D Coelum. 75 uTe. ccnlis ac libidini placeant. Index ani- non mi veftis eft. Nimia ejus accuratio.to- bfti. tusque vultus de lpeculo & caplula, Juti muliebris ingenii eft. Pudebit cultus cu- exterioris,fi cogitaveris quid eo tega- ni- tur. Qui habet intus ornamenta vir- en- tutum,non quserit externa. Oftentari [m, virtus fine fuco gaudet: quicquid ad- m- dideris, minus eft illa. Vanushomi- ni- num error cft,fulgere purpurapnente tu- fordcfccre. Quidam le catenis one- nf. rant; led quia aureas funt, infamiam nt lervitutis non metuunt. Aliquos non ligat aurum,led figit:nam per vulne- >n ra infigitur auribus,e qnibus ftepe pa- o_ trimonia pendent; & qutc olim pce- a. narum nomina , nune ambitionis i. funt. Non paucos videbis inter pečli- n nem & lpeculum diu occupatos, qui i_ j magis loliciti de capitis lili decore n funt, qttkm de falute. Itaprsevalue- ti runt ftultorum hominum depravafa judicia, ut fe rebus ornari putent, . quas calcare deberent. Sit igitur veftis 5 tua ar ti s expcrs} non ad pompam, ; l E fed 74 M A N 11 D U C T I O led adneceffitatem, infrafaftum, fu- r pra fordes, & ad vit* conditionem e temperata. Auro te licet & margari- c tis exornes, fine Chrifli decore defor- c mises. Hic eft decor qui femper ma- i net; qui non čarnem morituram,fed t teipfum intus exornat. Infana ambi- 1 tio efl, finium tegere auro. < CAPUT XI, < De cuflodialingua. Quanti moment ' ti jit , & cjuam difficilis. Onid in : fermone fervandum^ quid vitan- dum. C) nalit er toleranda vitiofi aliorur/i linnjia. O I. ^jAAnti momenti eft cuftodire lin- : guam, ut majori cura fervanda fit; quam pupiilaoculi; quiamors & vita in, manibus lingu*. Qui eam co -j hibere. nequit, urbi patenti abfque murorum ambitu comparatnr. Vix tamen domari poteft fine Ipeciali Bei. auxiiio. Domat homo leonem , j domat taurum, domat n ritim ; non A D Coelum. 75 i* non domat linguam iiiara. Innata eft n enim naturae humanae!loquacitas; ut - quod cupit & concipit, ftatim prolo- - qui geftiat. Tam lingua vicina eft ce- - rebro,os phantafiae;ut quod illa cogl- i tat, mox derivet ad os, & in verba ef- - fluat. Docuit te natura, qužtni fit ne- ceflaria linguae cuftodia, cum duplex eimunimentum objecerit, dentium & labiorum. Sicut autem odor un- guenti, pyxidis ore non obftrufto, e- ’ vanefcit;itapatente oris janua,omnis ' animi vigor diflipatur. Male fibi ! attendit, qui linguae jugiter nota at- tendit. 7. In omni locutione cautus efto, illam comprimens imoderatam af- fectionem,qua plerique impelluntur, ad fententiam vix conceptam te- S n.ere efFutiendam, fine examine, & delečtu. Fuge duplicitatem,& fimu- lationem; fenlusque animi, absque 1 involuero & ambiguitate, purilfime profer. Data eft tibi žt Deo loquendi iacultas; ut eares, fieuti funt,vere & \ % i can- j 6 Manuductio candide enunties. Loquuturos, ipffe te confiile, an ulla in te exseftuet affe* ftio immoderata; nec quicquam lin* guae permittas, doneč commotio cef* fet: alioquin plura effundes, quae te f oftea dixifle poenitebit. Facile file- is, fi nulli perturbationum clamores in corde perftrepant: fi fuerit in ani- mafolitudo dr ferenitas. No n poteft efle alius fermoni, alius animo co- lor. Si mens fana eft, fi temperans, fi eompofita ; fermo quoque ficcns ac fobrius erit. Ea vitiata, hic quoque afflatur. Cujus notse quifque fit, in- idicium oratio eft. Nullus fit fermo otiofus. Sicut eligis, quo vcfcaris ; fic elige, quod loqnaris. Cibum,per os ingreflurum, examinas; cur non verbum egreflu- rum, quod faepe in domo tua gravio- res tragoedias excitat, quJim cibus in tuo ftomacho ? Afluefce plurimum tecum , minimum cum aliis Ioqui. Viros fiipientes fepe poenituit, locu- tas fuifle j aunquaiu vero, tacuifle, Ani- 1 ! . I A D C OKLU M. 77 Animalia,qux fapientiora cenfentur, { >arum quoque vocalia funt. Garru- itas vitiumpuerorum, & mulierum eft, quibus minus rationis ineft. Ni- hil virtutis in eo eft, e cujus ore non nifi vana , & inutilia prodeunt. Si Deum amares, fi tuše /alutis ftudio- fus fores, omnia colloquia tua de Deo eflent, de virtute , & perfečiione. Nefcit amor mentiri; tegi non poteft. Profunditur quifque in ea,qu3e amat; & quae latent in mente, frequentiu 9 ad linguam recummt. Ideo miniis libenter de rebus divinis loqueris ; 2 uia nondum e fece vitiorum emer- fti. Accedit exigua lečlio, &: medi- tatioeorum , quae pertinent adfalu- tem; ut etiam loqui volentem mate- ria deficiat. Ex abundantia cordis, oj loquitur. 4. Omnis fere fermocinatio in con« greflu hominum, de aliorum vita, moribus , & ftudiis eft. Tot quifqus judiceshabet, quot funt capita in ci- Vitate. VixuUus eft, qui oculos domi E 3 habeat. 78 Manuductio habeat. Csecutimus pleriquein pro- priisvitiis difcernendis, erga ali ena acutiffimi. Convitia in proximum pleniš valvis admittimus ; laudibus vix rim 32 patent. Hoc vitium quo eommuniiis eft, eo ftudiofius vitan- dnm. Satis tibi negotii cum vitiis tu- is:ea carpe & emenda. Arcana tua, li ve aliorum, quae celare ex officio de- bes,nemini evuloes. Plerofque conti- git in pcrplexas incidifle quaeftiones, auod imprudenter,quibus non opor- tuit fecreta crediderint. Sive uni, ii- ve'pluribus dixeris, idemeft. Facile fermo ab uno ad alterum effluit • ab hoc ad omnes. Oritnr hxc facilitas ex hoc prsecipue; quod cam plus jufto protrahitur fermo, fenfim irrepit dulcedo qusedam confabulationis. ebrietas: quare nullum fecretum tlim abditum & facrum eft, quod non erumpat. Ule tibi arcana fua aperit, ta, veluti pignore fidei atce- pto, tua viciffim illi communicas. non aliter afficiens animum Sed An Coelum. 79 Sed tu forlitan audita retices; ille obvio cnique refert: & cum omnes palarn ignorent, clam fciunt. Lin- gaas diceres per omnium aures fec re¬ to volitare, doneč tandem arcanum fuperfluit, & rumor fit. Quicquid malifab c selo eft, aut lingua peperit, ant promovit. Ideo verbis tuis fta- teram fac, Sc fr sen vi m ori tno; nihil- que loquaris , quod tacuifle melius ut. Laudabilior eft verborum par- limonia, quitm pecuniae. Qui num- mos prodigit, dum fibi nocet, aliis prodeft; verborum prodigus, Sc libi nocet, Sc aliis. Ad divinitatem pro- pius accedit, qui multa audire fcit, & pauca loqui. y. Nihil linguae inacceffum. Non funt immunes a criminationibus principes terrae, quos extraferrime- tum potentia collocavit: non viri fanftitate conlpicui, quos cenfurae fubduxit innocentia. Ipie Chriftus , cum interhomines degeret, linguae flagellu non ev afit. Ad horu exempla E 4 erigc go Manuductio crige patientiam tisam. Stimulut gnidam virtutis eft obtreftatio, & frsenum ne & refto tramite devies. Nullus capitalior vitiorum hoftis, cužtm ceniiira. Cum quis perperara de te loquitur, doceris quid caveas. Vis venenatae linguse morfus evade- re ? contemne. Nullum vulnus habe- bis, fi tacueris, plus tribuens bono- rum judicio, quam criminantis info- lentiae. Parum refert, quidaliidete fentiant. Eft intiis in anima teftis certior, & incorruptior. Confcien- tiam tuam interroga , & illi črede. Ouidturpius, qu&mab infipientium fermone pendere, & propriam exifti- mationem in aliornm judiciis repo- nere •, Quicquid alii de te dicant, te oportet bonum efle : haud aliter, qu&m fi aurum vel fmaragdus dice- fent; Quicquid alii clicant, me au- rum efle: me imaragdum oportet, & colorcm meum fervare. Si quis dulci ac limpido fonti convitium faciat, an, propterea ceflabit purani aquam fca- turirc f Ad Coelum. Sil turire ? Et fi quis lutum injiciat, non- ne ftatim eluet a c dilfipabit ? Ita nec tn tranquillum animi ftatum turbare debes, etfi mali te lacerent, Sc calu- mnientur. Exigua liti seftimatio eft, ad omnem nimorem commoveri. Pueri os parentum feriunt, matris crines turbavit infans , momordit ubera,laceravit genas, & fputo aiper- fit: Sc nihil horum contumeliam di- eimus; quia qui fecit, contemnere minime poteft. Quem itaque ani- mum habent parentes adverfus pue- ros,eumdemhabe adverfus eos, qui te calumniantur. Si te femel eo de- miferis, ut injuria movearis,eum qui fecit honorabis. Necefle efl: enim, ut abeofulpici gaudeas,. Ji quo conte- mni molefte fers. Hoc autem eil vi- {ium animi contrahentis fe , Sc de- fcendentis. Infcelix femper eris, fi te putas poile contcmni. O )$<► E ? CA- Jt Mahuducii« CAPUT XII. De fenjibus internis. Vfus opinit- num. "Bonu cogitationibas mens imbuenda. De coercendo appeti- tu fenjitivo ejnftpue pravu affe- člionibus. Varim ad id prmce- ptiencs. i. TN hoc prsecipuus fapientise cardp vertitur, ut nuila opinio men- ti tuše inferatur , quse vel natura velrationi incon!equens fit. Quare omnibus reječtis adverfus phantafra notus exerceri debes, ficut Dialectici adversus fophiilicas captiones. Obiit filius. Non eft hoc in noftra poteftate; malum non eft. Pater illum exhxre- davit. Et hoc, cum arbitrii noftri non lit, malum non eft. At rem illara j aegre tulit. Hoc noftri arbitrii eft;ided j malum. Fortiter tulit. Noftri arbi¬ trii eft, & bonum. His li ailueveris, j proficies. Amicus in carcerem du- ftus Ad Coelum. Aus eft. Quid accidit ? nihil, nifi qnod in carcerem dučtus eft. De fuo autem qnifque addit; male cuni lilo adlum efle. corrige cpinionem, & omnia tranquilla funt iicut furio- fum ligamus , ne cui noceat : ita coercenda phantafia,ne falfis opinio- nibus obruat mentem. Haec tan- qukm fera indomita proripit iefe, & quocunque libuerit per fummam li~ centiam divagatur, garrula, fugax, quietis impatiens , novitate rerum. Isetiffima, nec agnofcens modera- tionem. Huic igitur ftudio iedulam operam navare debes, ut eam tene*, as & alliges, ac in uno figasjne cogi- tationes tuše, animique decretafem- per ex opinione fuipenfa fint. Quae- cnnque lunt extra animum tuum, nihil pertinent ad te. i, Quicquid fe tibi cogitardum ©f- fert examina diligenter•> qud tecum ipfedifierere poffis , quae fit e j us rci nudae , Sr ab omnibus aliis fepara^ x #atura, qu* proprietates, quisfinis, qu® §4 Manuductio qu3ecircuraftanti3e, qu* utilitas: ari ad te fpeftet, fitque intuapoteftate, necne: alioquin nullum ei accefliun prsebeas, exque repugna, quantum potes. Deus intime prsefens occul- tillima cordis tui clariffime perfpicit, nihilque tam abditum eft, quod ocu- lis ejus pervium non fit. Vide, ne coram ipfo ea volvas in mente , qus coram honefto viro loqui erubefce- res, Sint cogitationes tu* placidae, fimplices, pur* , omniique malitiae expertes. Tales fint, ut fubito inter- rogatus qtlid cogites; poflis fine pu- dore palam facere quod intus latet in ; corde. Pudeat cogitare, quod pudet loqui. Mali s cogitationibus aditum obftrues', fi bonis femper occuperis. J 5 . Nihil *que noxium animae, ni- » hil magis contrarium , qu&m infe- rior, brutalis, & fenfitivus appetitus. Hic fons eil omnium fcelcrum , & imperfe&ionum : hichoftis, quem femper timere , lemper impugnare debes, doneč rationis imperio, quan- tvun Ad Coelum. 8j film in hac vita fieri poteft, fubjicia- tur. Nulla hic requies, nullum otium datur. Sine fine , & fine modo pu- f nandum; quia nec finem, nec mo- um adverfarius habet. Latet hic in- tra te ; imo tu ipfe tibi hoftis es, po- tentior; qukm Xerxis exercitus. Cu- ftodi k te ipfo animam tuam. Fortius eft te invadere, qu&murbes, tui po- tiri, quam rerum. Non exigo ut pra- Vas affectiones omnind conteras, & ad nihilum redigas; fed ut eas regere difcas. Satis prseftiterit ratio, fieas compefcat & moderetur. Iniqui fue- > re Stoici,qui omnes afle&us tariquam ! ' malos infamarunt. Mala non eft, nec fupervacua fupellex naturae. Tollit omneni virtutem , qui omnes tollit affectiones. Nullae fimtviftoriae, ubi nullum certamen. 4. Difficilis fane' haee ludta eft , Sc S >rselium anceps : affeftus enim na- buntur nobifcum ; Sc ratio multis poft annis fubfequitur , quando illi jam dominantur, & voluntas fine repu- 8 i hoc nulla rivalitas eft: ille timet, ne 1 alius amet ; hic optat , ut omnes i ament. Ergo fi te amas, Deum ama: ; nam quod ames, prodeft tibi,non illi. Homomutaripoteft,&perire: Deum nunquam’amittis, nifi dimittis. 4. Ut amor, quo focium forte pro- fequeris, fincerus fit; omnes ab eo - humanas cauflas ingenii, jucundita- tis, iimilitudinis remove, če illas 1 ■ dumtaxat quaere, quae in pietate & fanftitate confiftunt. Pernicies virtu- tis eft amor, quem Platonicum vo- cant; quo i form se corporalis afpečtu animam erigi fingunt ad divinse pul- chritu- Ad Coelum. 91 l&j chritudinis confiderationem.Formo- nt fae faciei obtutus ad tangendi concu- ■a. pifcentiam excitat; & quod per ocu- & losexit, five lumen lit, five fluxus in quidam, hominem colliquat & per- n dit. Melius eft labi pedibus , qukm i- oculis. Suntautemdifficillimaamo- is ris remedia : quia caftigatus magis - premit; & nifi obftes principiis, ita i' ienfim irrepit, ut te prius amare fen- ° tias, qukm inftituas de amando con- s filium. Sed (i omnino initiis repu- ■’ gnes,facilis curatio erit. Aiiis quoque rebus occupada mens, quae curas in- gerant, &memoriareiamat3edimo- veant. Tu vitanda omnis admonitio dilečH corporisr quia nihil facilius re- - crudefcit qukm amor; qui fi femel te invaferit, aded pertinaciter vexabit, ut no nifi lento remedio temporis, & abfentiae fubmoveri queat,doneč,fci- licet, lafllis expiret. Multos curavit E udor,du fe digito fignari,vulgiq; fa- ulam fieri doluerunt; & rei foeditate plenara dedecore, plenapericulis, & poeni- 9i Manuductio poenitenti* obnoxiam confiderarfit e Aliis profuit attente difquirerc mala, p & incommoda rei amatae, quae ejui q decorem & amabilitatem imminue. c rent. Demum juvabit, amorem ad t Deum, ad virtutem, ad »terna pr*« j mia,ad ea nimirum,qu* vere amabi« < lia funt, convertere; ut bonus amor i malum pellat amorem, & mens ho- ; minis generofa viliffimo terrae amo- s re forde/cere erubefcat. Mali amores, i bonos moreš inficiunt. ?. Omnia colligavit natura amato- ria quadam catena. Haec cogit & co- pulat ftellarum choreas in coelo,volu- crum examina in aere, armenta bo- um, in pratis, greges pecudum in montibus, turmas ferarum infilvis. Sacer autem hic nexu$ k folo rumpir tur odio; ut enim amor ad unionem, ita odium ad divifionem & diflenfio- nem tendit. Huic affe&ui facile iub- jacent ignavi, timidi,& iuipiciofi qui undicuque damnu metuunt. Sunt Sc quidam homines ita nati, ut oderint omnce, Gt k Ul e. e* i. >r A D C oELUia. 9J . emnes,qui tanquiim dirae alites tene- bras quoque iuas cxolas habent. Si quis hujus notx occurrerit tibi; non odio illum,fed miferatione profeque- re. Sicut in palseftra caves ži colluibre placide & fine ira, ita in omni vita ab eo fine odio declina,qui tibi contrari- us eft. Odiu vero cornpefces excitando animu ad amore, per confideratione alicujus boni in eo, quod odio habe- tur. Nullus in te odio locus erit, li omnia in bonum interpreteris. Tum applicandum eft odium ad ea , quae vere illud merentur; quae funt defor- mitas peccati,& a?terna dam natio. Si ad alia ipfum vertis , non rem quam odifti, fed te ipium laedis , & perdis. Nam fi etiainimicos juberis diligere, quem debes odifle ? Abeundum eft ti¬ bi extr& reruni municipium, ut inve- nias quem odifle liceat. Extra rerum naturam malum eft in quod folum jufte exerceri odium poteft. Quodfi hominem odifle debes, neminem ita ut te : nemo enim tantum tibi no- euit, quantumtuipfe. CA- P4 Manuductio CAPUT XIV. De dejiderio , &fuga. Quid defide* randttm , quidfugiendam fit. I. pElix eft qui fubjeftus eft Deo, qui 1 nihil impense defiderat, qui fe rebus accommodat, qui dicit : Vult me Deus incolumem efle , vult me aegrotare; vult me divitem, vel pau- perem : vult me hinc migrare, vel hic morari ? Ad utrumque paratus fiim. Si lemel dixeris : Quando illuc ibo ! rum immenllun eft,& incomprehen- ( l u fibile arbitrium. NulJa incommoda 11 ' fenties, nec quidpia tibi deerit quod n ’l delideres, li te intra natur,dem mo-^1 dum continebis : li inodnrn excei- Vvl km , etiam in jfummis opibus *I U pau- A D Coelum. 97 .rii pauper eris. Cupiditati nihil eft fatis, irr natur* pauca fiifficiunt. as. 4. Mementoiicin vitaverfendum lo- e [Te, ut in convivio. Si qux epulse cir- on cumferantur, & ad te pervenerint, is, manumodeftepartemaccipito. Site m. prtetereat qni fert, ne eum detine. Si nondum pervenerit; ne longe appe- fi. titum extendas , fed expečta doneč las accedat. Sic erga divitias, erga digni- , / a- tates, & reliqua quse extra funt, fi af- is, fečtus fueris; dignus eris San&orum 4 is,convivio; eaque animi fecuritate ei, frueris, qu* te omnibus cafibus lit- 10 periorem feciet. Quod fi ea quae ob- ■ c. lata fuerint defpexeris , & recufeve- a-ris; non fiolu.m convivaSanctorum, 4 fj. fed confors eris felicitatis eorum, * 3. eamcjue incipies prseguftare in terra, n. qua illiin coelo perfruuntur. Arbi- i latrio tuo potes te beatum facere; fi * )( J nihil dehderes , quod extra te fit. ,.Quis e il j ae atns ? qui habet quicquid 1-Vult. autem quicquid vult, ts qui non s lifi quod poteft. F Mul- 98 A D Coelu M. f. Multa fugimus,& abominamtir tanquiim noxia, & adverfa. qnae re- verk utilia funt. Fit enim plerum- que , ut fpiritui plurimum profint, quae appetitui adverfantur. Quse nocent, docent. Mors,exilium,pau- pertas, ignominia, labor, segritudo, & caetera ejufdem generis, quse in tua poteftate non funt, nec mala funt, nec pertinent ad te. His itaq» non fugam , non abominationem opponere debes, fed conceptae de illis opinionis neglečtum. Haec om- nia Socrates larvas appofite nun- cupabat. Nam ut pueiis larvae incutiunt metum, ciim nihil in illis praeter externam fpeciem horribile fit; itain rebus contingit; quas non ut funt, fed ut apparent, apprehen- dere fbles. Mors quid eft ? Larva. Vi¬ de qukm dulcis fuerit non folum fan- ftis,& eximia virtute praeditis viris; fed Socrati,& aliis fapientibus Ethni- cis. Quid igitur terribile eft in morte f Opinio. Timor mortis efthorribilis, non ipfa mors. Idem 3 3 I 3 *■ 1 ( ’ J 3 ' i i l 1 A D CoELUM. 9* Idemin aliis rebus,quas foles abomi- nari, deprehendes. Corrige opinio. nem, & nihil invcnies, quod debeas abominari,praeter peccatum. CAFUT XV. Z)e Gaudie , & Trifiitia , Qualiter vir bonus gaudere debeat. N o n triflatur efui omnia prtvidet. Varla, doloris antidota, i, JTagaudere debes, utingaudio tuo modeftia eluceat;neque ani- mus ita diflolvatur, quin poifis libe- re, fi opus fit, k laetitia ad maerorem tranfire. Chriftus Dominns optimus rerum seilimator non ridentesbea- tos vocat, fed eos qui lugent. Valde' enim dedecet Chriftianum homi- nem, qui fe aeterna feetari profitetur, inter tot pericula mentis & corpoiis, inter tot juiliffimas triftitiae caufTas, ftultornm more rifu geftire, j Ouamvis ipfe cnftodias moerorem tu- < um,cuftodientitamenelabitur. nulla i enim res citius in odium venit,qu^m i triftitia: qn?e dum recens eft, confo- .1 latore invenit; inveterata deridetur. 1 1 Quod fi dolore calamitas vincitur, 1 eat omnis inter ludus dies,noftem fi- 1 ne fomnomceftitia con fn m at, inge- ] rantnr pečtori manus, &iefeomni < fxv i- i A D CoEtU M. 105 ftevitiae genere profedurus dolor exerceat. Sed fi lacrym3e inutiles funt fi nullo fiefu adverfitas mitigaturjdif- ce te ipfum regere,& omni adverlita- ti in vida conftantia obfifte.Turpis eft navigii redor, ' cui gubernacula flu- t dus eripuit, qui fluduantem navira tempeftati permifit. At ille vel in • naufragio laudandus , quem obruit mare davum tementem, & undis reludantem. 'CA P UT XVI. De Spe,&Dejp eratione Qaomodo utramque moder ari oporteat. 1 . C Pes vana,&medax, & vere form* nium vigilantis eft , nifi in Deo collocetur,cujus folo riutu omnis dif- iicultas vinci poteft. Quid rei futur* exipedatione cruciaris, & in longin- . fi'ta cogitationes extendis ? Nihil fpe- \ rabiš,ii nihil cupies, fi omnia terrena defpicies. Nemo lperatquae contem- nit. Licet te nunquam fperata dece- perint, licet non ex difficili petatur quod fperas; qu'" T tdiu te Ipes aliqua F ? prori- io 6 Manuductio proritat,folicitus eris, & incertUS tui, ac in ancipiti pofitus. Ut pedibns loca invia , & prasrupta non petis; ita nec animo ea fperanda , quse in tua poteftate non funt. Omne mife- ri* momentum hoc eft; deiuiffe vo- luntati quod Iperavit. i. Saepe admonendus eft animus ut quxcunque extra te , & circa te ! funt, afpiciatutperitnra, tenuique filo pendentia. Quid oblivifceris con- ditionis tuae ? Mortalis natus es:nihil tibi de hodiernadiepromittitur, ni- hil de hac hora. Inftat a tergo mors: quicquid habes mutuo accepifti. llfus fručlus tuus eft, cujus tempora fumrous omnium Arbiter tempe- rat. Adcjusnutum, omnia fine que- relareddendafunt. Peflimi eft debi- toris, creditori convitium facere. Nihil eft ergo fub iole, quod debeas, 1 ant poffis fperare. lija tantum vera eft ipes , quse de vero, & furamo bono rite concipitur 3. Defperationem cauilant inertia. . ab- ; A D COELUM.' 107 abjedtio animi, nimia difficultatum apprehenfio, vitiofa fui diffidentia, viriumq; & induftriae defedtas. Vin- ritur, excitando animum eorum. exemplo, qui etiam in gravioribus anguftiis conftituti, omnia obftan- tia generofe fuperarunt. Incipe, & propelle te ipfum : quia Deus fa- cientes adjuvat ; & qnod ardnum videbatur, facillimum fit. ii falfa de ! illoopinio deponatur. Quicquidac- cidit tibi, id omne ab »terno defti- natum eft. Ulud autem aut ita evenit 1 ut natura comparatus es ferre; aut fecus : ft primum; ne defpera, fed fer • fin aliter ; nec tune quidem de- fperandum : quicquid enim illud eft, j cito fine & ipfiim habebit, & tibi im- ponet. Leve eft,quod ferre potes:bre- ve,quod non potes. Sed memineris, in te fitum efle, multa facere tolera- bilia,fi ea,ut utilia, & convenientia, apprehenderis. Calamitas, virtu- tis occafio eft ! C A- io8 Mahuductio CAFUT XVII. De Timor e. Quam v anusJit , & eju/t ratione vin c ut ur. Audacia vi - tanda, Quadam iterum de Ir a. > X. ]y^Agna pars mortalium , cum nec {it quicquam mali,nec pro 1 certo futurum fit; aeftuat tamen, & difcurrit, fibiq; infortunium vel fin- git, vel auget. Nou tot reperit crucia- tus humana crudelitas", quot patitur animus, futuri anxius ; qui folicitus efl, ne bona praefentia amittat, aut mala imminentia eveniant. Multa mala, quse non eilent, funt, quia ti- memus. Quid prodefl tibi ante tem - pus ciuciati,& inani providentia oc- currere serumnis tuis ? An ideo opor- tet te jam miferum e)Ie , quia quan- doque futurus es ? Stultum eft,dare fe referentibus; nullisque apparentibus fignis, quae malum prsenuntient, fal- fis terreri imaginibus. Sspe fallaci j conjettura deceptus, verbum dubiae fignificationis detorques in pejus. Sjepe j Ad COEIUM. IO9 Ssepe potentis ofFenfam majorem putas,quam reverit fit;& cogitas,non qualitiim iratus fit iile, fed quantum liceat irato. Vani anteni funt hi me¬ tili; & ideo magis perturbant, quia vani funt. Vera enim modurn lunin habent: quicqnid ex incerto venit, conjefturae & iicentise paventiš ani- mi traditur. Pariim difFert patiaris adveria,an expečtes-,nili quod modus eft dolendi, non eft timendi. Doles quantum fcis accidille; times quan- tum poteft accidere. 2 . Si vis omnem timorem exuere, quicquid vereris r>e evcniat,e'ventu- rum prepone, & illud malum te.cum metire,metumque uium taxa: intel- liges profečtd,non re ipsa,fed opinio- ne inagnum elTe quod metuis. Kom poteft aliquid tibi durius accidere, qulim ut mittaris in exilium,ut duca- ris incarcerem?Nom quidcorpori ni¬ trit timendum,qukm ne uratur?exciv te ha:c &: redige ad veruni, timo.rsm tuumimultosuivenies,etiani vnftile- Q ‘e>. II« Manuductio les qui haec omnia conteroplerunf.' Stephanus inter lapides pacatoani- rr.o Denm precatur : Laurentius in flamis exultat,& infultat tyranno: fe ultro proiicit in fuccensu rogam A- pollonia Virgo. Ridet ferreis malleis contufus in pila Anaxarchus;Socrates cicutse poculum gaudens exhaurit,& Critiae propinat.Quid ignes metuis,& turbam carnificum circa te frementi- um ?fub illapompa, quae ftultos ter- ritat, latetmors, quam totpueri, tot puellae lseto animo amplexi funt.Dev¬ ine rebus tumultum.deme perfonam redde P r.guliš faciemfuam : nihil in illis terribile eilevidebis, prscter ipfu t;rnorem. Id nobis evenit grandi- ofTbus jJueris , quod parvulis folet. Hi quos amant, quibus aifueverunt, cum quibus ladunt, fi perfonatos vident, expavefcunt. Tu vero pue- ris deterior,ad tantam ineptiam per- vcnifti, ut non folum dolore, feddo- loris larva. & panico temne vexeris. ,3. Abciuc animum 4 privata cauf- A D Co E L U M. f 11 saadcbmmunem. Dic, mortale tibi & fragile corpufculum efle, multif- que morbis , ac tandem rriorti ob- noxium. Dic tibi ipil: Jam pridem fciebam muita mihi adverla immi- nere. Quid nune ergo timeo ? A- grotabo ? Proderit ad animae falu- tem corporis segritudo. Ad pauper- tatem redigar > Tutior mihi & tran- quillior vita erit. Opes amittam ? & cum illis curas multas, pcriculum- que perpetuum. Ignominia affidar? h jufta, ejus cauflam execrabor: fi in- jufta,mea me confcientia coafolabor. Repullam Iperatae rei patiar? Nec Re- ges quidem omnia quae eupiunt aile- quuiitur. In exilium mittar ? Spon- te ibo, eritque peregrinatio. Caecus fiam ? Multis cupiditatibus via in- cidetur. Male de me loquentur ho- jnines ? Facient quod mereor, quod f i]5f?^toriar ? Hac conditione in- uČ^jSarem. Sed peregre mo- lerra eft aliena non ha¬ li mt nidi;nan entem civitatem. : \ ^ Cj > Mo- 112 Manudučtio .Moriarantediem ? Nemo nifi amenfi queritur,ante tempu« abfolvi vincu- lis,& carcere relaxari. Mors,exilium, ludtus non funt fupplicia metuenda; led tributa noftrae mortalitatis. Stul- tu eft ea timere,qu 8 e vitare no potes. 4, Fuge audaciam,nihilque temere >1 ultra vires aude: nemo enim celeriuš opp rimi tur, qukm qui nimiurri prse- fumit. Exiguae funt vires noftrae fine ■ Dei ope,& quo oihnis fufficientia,om- ne robur emanat OritUr audacia & proprke virtutis nimia exiftimatio- ne, k contemptu adver/afiaru,k prae- cipiti ingenio , rebufq; gerendis mi- j nus exercitato. Plus metuit, qui pru- dentior eft: na vires proprias meti tur, fblerterprofpicjenš quid valeant, aut | nequeaht.Audaces,cum graviora,qua I, ante conceperatit, experiuntui* peri - cula ; effufo primcj impetu fubfidunt drtorpent, fero agnofcentes, qulurt fint incertae hominum providenti* qukm vanae cogitationes. Initium eft uiturae calamitatis incauta feeuritai j P MnHf | Ad Coelum. j i5 f. Nunquam tui dominabiturira, fi opinionem cxiflimatx injuriae tol- laš. Tu ipfe dux flagitiorum tibi cs, & incentor eriminnm: tu mala om- nia tibi ftruis. Quid cauflam tuarum perturbationum in alios derivas, fi tu te impellis & prsecipitas ? Nemo lseditur nifi h fe ipio. Quod dicUnt pueris nutrices, Si nonplores,accipi- es; id tu rectius dices animo tuo efier- vefceti. Moli irafri,noli urgere & cla- mare; rečtius fiet quod volebas. Dies quosdam inftitue , quibus proponas in iram nunqukm incidere quacunq} ex caufla : tum per unum vel duos menfes eadem ratione te experire;in- venies iucceflu temporis te aded pro- fecifle,ut ad rifum te provocent, quae prius iratum e fiatu mentis dejicie- bant. Pkcidi moreš nemini eorum, cum quibus vivitur, ita funt grati, & jucundi,ut ei ipfi , qui praeditus illis (tft. Hoc boni habet pacatus animus; femper gaudet, femper trium- * 14 Manuductio. CAPUT XVIII. *Dc Potentiis nnima rationalbf. Continendas intelltBus d cario- fitate. Cui potifjimum fcientia incumbendum. Qmm tnalam Jit , aliorum moreš difcjairere. j4liorum judicia fj/ernenda. De voluntatis abnegatione. j. J~)Ata eft tibi k Deo intelligendi J iacultas,ntipfum agnofceres,& cognofcendo amares ; fedper pecca- tum dnplici vlilnere fauciata eft, ig¬ norantih & caecitate. Nam & in no- tione veritatis erras; & quid lit faci- endum, vel fugiendum, plerumque ignoras. Quanta ergo diligentia vel urbs in graftantispeftilentiaemetvi, vel ara ab hoftili exercituobfeflacu- floditur, ne qnis non plane cogni- tcs infus obrepat; tanta eft cura, tnnltdque majori vigilandum , ne intellečtus mal?e rei , libi k fenfi- but A D CoELllM. T 1 5 ' bus objeto , aditum patefaciat. Re- rum enim fpecies fenftis objiciunt, intelleftus admittit, & ad judicium defert; hoc voluntati proponit. Sed fenfns ofterunt bona & mala: men- tis eft /vel admittere , vel exclu- dere. 2. In primis continendus eft intel- lečlus k curiofitate. Cur per inania di- ftrahis mentem, folidae iapienti* & Deo natam ? Resfrugi, fapieutia eft. Sicut qui guftat aconitum.ut cju.alita- tem ejus (cratetur,prmsperit, qi’am faporem fentiat; fic qui ea rimantur, qu* ad fe non fpetont, prius fe ipfos peffiimdant,quitm cognoverint quod qiixrebant. Seire qnod non prodeft, proximum eft ignoranti*. Quivere fapiens efle cupit,non opinioni diftit, fed vitae- nec quaerit in fcientia oble- ftamentum animi, fed remedium: Noife gaudes ftellarum vires?Inepties poftqnam fciveris, fi ignores infirmi- tatem mam. Vis ornate & eleganter Joqui ! Satius eft,fi difcas tacere. Seire C 4 nov* ii 6 Manuductio nova cupis ? Quid magis novum, qm renovareteipium? Hocdifce.Errores alienos libet confutare? Curnon cor- jigis tuos ? Juvat percurrere hiftorias, & fcire aliorum fa$a. Bene,fi interim non ignores, quae it te funt facienda. Placita litigantium concordare de- leftat ? Cur non & tuos affečtus tu- multuantes ? Nifi quserere$ fuperva- 1 cua/acile invenires neceflaria. Scien- tia autem nepeflaria illa eft, quse te bonum potius, quitm dočtum. facit. ! 3, Quid in iis quseftionibus pe tor- ques & maceras, quas fubtilius faepe eft contempfifle, quam folvere ? Cur pertinaciftudiolaboras , uteadiicas, qu* iorentdedifcenda, ft fcires ? fed ut aliarum rerum , fic quoque litera- rum interaperantianos vexat. Nul- lus librorum eft finis. Inftruuntur Bi- bliothecae ad fpečtaculum potius & ' ornatum, qukm ad ufum legentium. Vix librorum editorum indices tota vita legere poteris, quamvis multos vixeris annos. Inter hos multi funt noxii A D CoELUM. 117 noxii Sc perniciofamulti indigni,qut leganturunulti vani & imperiti;quos cum diuperlegeris,nihilfcies. Plures quidem k limine falutare tibi permifc- titur, ne aliquid in ipfis latere judices magni Sc fecreti boni; fed paucis, Sc cnm delečtu, inliflendum. Paucis ad bonam mentem libris, Sc literis in- digemus. 4. O inanes mortalium cogitatio- nes! Impallefcimus chartis,& per in- numeras artes ac fcientias ingenium extendimus,quafi nobis multa faecu¬ la vivendum fit: vitae vero fempiter- nse curam negiigimus , qu.se nora fcientiis, fedvirtutibus comparatur. Quid prodeft afta externorum Re- gum inquirere; Sc quse pafli in vicem, aufiq; fant populi, magnis volumi- nibus defcrioere’ Quanto iatius foret, tua mala extinguere,qulim aliena po- fteris tradere;docct te Geometria me- tiri latifundia:doceat potius,quomo- do qund tibi fafficiat, metiaris. Nu- merare docet Arithmetica, & avari- G f ti» 'S Ii8 Manuductio. tise comodare digitos : doceatpotius ea fpernere & laeto animoamittere, quae tantafolicitudine compntantur. Monftrat Mujiča,quomodo voces in- terfe confonet: eftendat potiu£,quo- modo fecum mens concordet;nec di- fparem reddant fonum feafus, & ra- tio. Monftrat, qui fint modi hilares, qui flebiles : oftcndat, inter profper* non extolli,inter adverfa no emittere flebilem vocem. Non damno h aram reram cognitionem •, fedhaec&alia utiliter fcies, poftquAm fciveris te ip- fum,& noviibma tua. Nihil fcis,qnS- vis omnia fcias , it te ipium ignoras. f.Infame vitium ac iordidiffimum eft, aliena fačta obfervare, moreš dif- quirere, & omnia temere' interpreta-r rj. Quis enim es tu,qni alienum judi- cas jfervum ? Domino (uo ftat, ant ca- dit. Ipfe eft, qui jndicat omnes, qui omne ftbi judicium refervavit. Qua audacia divinum tribunal praeiumis invadere ? Attende tibi, &latebras confcientjae tuae perfcrutare. Vide A D CoELUM. II9 ilbi mala quae infunt,bona quae defunt & noli oculos ad aliorum vitam con- vertere. Satis ubereni malorum copi- am in te reperies,quarn acriori cenfu- ra perftringas. Vix quidpiam jufte fit, quod non podit pravum inge- nium in malum detorquere. Ipiis Evangeliis abutuntut haeretici: Chri- iti a&iones calufnniabantur Heb- rsi. Ut corporamelamholica & ma¬ li huritoris, quicquid cibi fumpierint in bilem vertunt; de anima male dil- pofitaquicquid videt, quicqnid au- dit,perperam interpretatur. Bonavel malaintentiofepe resbonas velma- las facit: haee autem foli Deo nota eft, qui fcrotatur renes, Sc cofda. Quod li bdi um alienurn n ul la poteft ratione defendi jquid ad te?Non erubefcis,foe- dillima quaeq; quafi e latibulis educe-i re,acpubliceipedtanda proferre? Cur non te ipsum obfervas , qiii caeteris deterior es? In te exerce maledicentia tuam: de te ipfo tecu detrahe: aecufa pravdate tuam, & te i pilim dijudica 120 Manuductio. JDei enim judicium evades, fi tui ju- dex feverus fueris. 6. Ut ingeniofi in notandis aliorum : fačtis flimus, inde nobis prtidetise fa- inam perquirentes ; ita facile fufpica- mui, alios de nobis male fentire, vel ^ loqui;Hoc vitintn ut repellas.tempe- randa primo cupiditas eft, qua ab ho- 1 minibus seftimari defideras. Tudan- da eft, opera, ut vel ipfam cogitatio- nem abjicias fciendi quid alii dete fentiant,vel loquštur; cum faepe con- tingat,eos nec quidem de te cogitare, quos fingis perperam de te loqui,& te obfervare. Dictibi cum Apoftolo : Si : hominibus placerem, Chrifti fervus non effem. Dic ad alios:Mihi pro mi¬ nimo eft, utii vobis judicer, aut ab humano die. Tališ reverli es,qualis es apud Deum. Senfus & loquela homi- num nihil adjicit bonitati tuae ; nihil detrahit de malitia. Melius eft, bo¬ nu m efle , qukm videri. 7. Nihil tuae voluntati contrarium eveniet, fi eam penitiuabncgavcri*, Ad CoElUM. I 2t & transfuderis in divinam. Sic men- tis folidapace, fic vera tranquillitate perfrueris. Vives ut voles,fi quid vel- le debeas,didiceris. Debes autem vel- le,quod Bens vult. H«c eil unica vi- tse hujus felicitas,ve]le,ut,quae fiunt, ita fiant,ficut vult Deus,non ut volu- mus ipfi. Ducit te Deus ad finem, ad que ab jae terno defiinatus es , per fua- via & aipera,perprofpera & adverfa. Obfequere divinae providenti9e,& fe- quere alacriter • nam etfirepugnave- ris , fequerisnihilominus, &impiirs eris. Ducit volentem Deus, nolen- iem trahit. CAPUT XIX. De fiatuproficientium. Varia pro- feUus adjumcnta temporis afii- matio , & ufus. Det prafetttia ne- cejfaria. I. CI bonus efle cupis; primfim cre- oito,te malum efle. Nuntjua pro- ficies, fi proficiendi depofueris appe- titu.Nolie proficere deficere eft.Perfe« ver« i it Manuductio* veraigitur, utcoepifti; & quantiun potespropera, quo citius irui emen- dato animo, Sc compofito polJTs. Ar- gnmentum animi in melius tranf- latieft, ii vitia tua vides, quaeadhuc ignorabas. Sic aegtis gratulari fole- : hitiš, cu m 'fe aigvcis eite fenferlint. No- . li facile tibi credere J led exane te, Sč obferva,tuique profe&us experirnen- furti cape antnn firmitate, & cupidi- tatum diriiinutione. In profkien- fiuiTt claffe te efte exiftimai>is,ciltn iri te ipfum masimam habneris pote- ftatem. liisftimabile bonum eft, fd p6didere,& tinu efte. Vir probtis fem- per idcm, improbus femperalius eft. 2, Potes, ft vis, una diead cuimen fanciitatis perVenire, fitoto corde a- verfus k crcaturis, ad Deu corlverta- ris. An vero Vitam intiis cum Deo a- gas, ex his fignis deprehendes. Si tibi difpliceant res trarifitoriae, fi placeat Iblitudo, fi cures qu'od perfeiftius eft, fi opiniones & judicianominufper- nas. Magmim vero adjumentnm ad om- Ad Coelum. 12 } omncm yirmtem,prxbebit tibi vitge & Paffionis Chrifti allidua meditatio. Ipfe eft liber vitrin quo folo, velut in divite ac inftruftiffima bibliotheca, reperics, quidquid perti.net ad falute, etli omnes libri ciim rais auftoribus interirent. Non tarnen fufficit Chri- ftum fcire & meditarfnifi etiam imi- teris;atq; ita vivas , ficut ipfe docuit verbo, vise duftorem proponit. Bono loco res tuše erunt, ii omnia qusecunque facis ad Dei gloriam dirigas; atque ita finguia facias, ac fi ipfe Ipeftet, quj videt omnia , omnia fuftentat, omni* Ad Coelum. nf omnibus providet. Ejus obtutum nunqukm effugie« : intereft enim no verbis tautim & fačtis , fed intimi« tuis. Cim fores obduseris, & tene- braS iutus feceris , ne putes te folum efte; tecum Deus eft,qui fecretum tu¬ ri m facere lančtius debet, cui nihil » claufum eft. In ip/o vivimus,move- mnr, & ftmins, coram illo comede & bibe : cum illo ambula , cum eo tra- fta negotia tua, ad ipfum erige vitam tuam. Fac te dignum,in quem ocnlos figat,quem femper amabiliter Ipečtet. Magna tibi neceffitas indičta elt pro- bitatis, cum ante oculos agis Judicis cnnfta cernentis. Sic vive,ac fi nemo Inmundo lit, praeter te folum & De¬ lim. Qukquidejus providentia de te difpofuerit, libens amplečtere , live t profperum illnd fuerit, live adver- fum. Deum quaeris : hac, anillž. vil ad ipfum pervenias, quid refert ? At. que utinam aliquando perve. nias CA- n8 Manuductio.' CAPUT XX. De bono folitudim*. Fugiendd mA* lorum focietds. Mundi viti* cfuot dt' (jMd Jint. Studium pro- ficientis. jlccjuifitio virtutum, Sima cju&dam obtent$ v ir t ut it, ■( 0 ' i. TNgens argumentum eft compofi* t; A t» metis,& Ji praviš affeitionibus a cmuiidatae,(ecum pode confiftere.Si- r cut Deus , fe folo peatus in fe fempel r moratnr,ita ad Dei felicitate proxime č accedes,fi tecum manere didiceris. Et c quidem fi volne ris, nuncjužim eris fo* t litarius, li nunqukm k Chrifto fepare- 1 ris. Quodft loquendi te corripit ca* < coethes, tecum loquere ; fed cave, * ne cum malo homine loquaris, Vis i autem fcire , quid tecii colloqui pot Ji s? Idqnod homines de aliis liben- tiffime faciunt; de te apudtemale loquere. Produc vitia tua, & cafti- ga quiequid in te animadverfione flignum repereris. Nunquam deerit ali- 3 S K* An C OE LU M. 129 a!iquod vitium,cui curatio adhiben- ‘ da iit. abfčonde te in otio; fed & oti- l Um tuum abfčonde. Gloriarifolitudi- ne,iners ambitio cft.Corporali autem folitudini internam junge ; lit grata ,/ tibi atque utilis iit. Subduc te vanis i occupationibus ; nec ab hominibus tantum,fed k rebus ctiam fecede,qu* ad te non fpečlant. Efto liber ab orn- ni creatura 4 & k corde tuo earum i- magines exclude. Abjtce omnes ca • ducafum rerum folicitudines,omnes cogitationu incptias;& in abdito cor- dis receflu tibi Deo attende: In hoc mentis filentio , in hac rerum omnium obliviorie & miditate, vera cordis reqtiies, vera tranqUilitas fita eft.Huc fuge,hic abfcondere,hiic fem- per intenae:ibi enim reperitur Deus, ubi oriines creatur* deleruntur. 1. Si vis bonus efle, fuge malorum confortium. Nihil tam damnoftira bonis moribus,qu?im fe populo com- mittere. Nunquam moreš, quos intu- Ujlijieferes. Animus teper & param tenax i^o Manuductio tenax rečli, vitioram impetum, tani magno comitatu venientinm ferre non poteft. Faciletraniituradplures. Convičtor delicatus pau.llatim ener- vat & emoliit: vicinus dives cupi- ditatem irritat. Unico exemplo lu- xuriae,fcu avaritiaj,perire potes. Tra- hunt in pravum parentes, trahunt iocii, trahunt fervi. Plena omnia periculis, plena funt laqncis. Statim acediti in lucern fumus, in omnico- tinuopravitate,& in fumma opinio- num perverlitate verfataur. Vix ul- lus in mnndo eft,qui non aliquod vi- tium ant comendet, aut irnprimat, aut nelčienti allinat. Continebis te aliqnando inter domefiicos lares, ex- tra forum & commercium hominum prah qultm fuavi & teptata' lugalOm- nia intus Terena, omnia tr . iquilla,G- ne nube & Vento. Accedit cafu qui te evocet; lequeris. Confunaunt Tealii,' fit corona, venitur ad turbana , pcc- catur multiplici exceflu Sc qui bo-, nui esieras,peHimus regrsderis.Vul- n er* ne nil te ro’ dii do cit tis m ce di tn ol hi at le ni m fa ir ir ri fr h Ad Coelum. i 3 i am nsra autem animas nou deprehendis, rre nifiiterum folitarius? Recedeergoin •es. te ipfum, quantum potes ? ne fiiis er- er- roribus mentem imbuat omnisun- pi. dique ad vitia confentiens multitu- u. do. Lsetior eft animus. qui in pau- - a . ciora diftinguitur. ut 3- Črede te panllifper in celfi mon- u 3 tis verticem fubduci: fpeculare inde m miferrimara mundi faciem.Hincdif- 5^ ces ipfum odide, & ab eo in iolitu- o, dinem elongari. Cernes itinera Ji la- [_ tronibus claudi, mariakpraedonibus ' u obfideri, fremere undique bella, & humano cruore madeftere campos, ■ e abrtiptoq; frseno vitia ubique & fte- _ leradominari. Videbisinoccultope- i netrali ab impudicis ea fieri , qux . nec ipfis quidem poflunt placere qui . faciunt. Invenies tam indigna, tam . indecorajutnemodubitaturusfit eos , infanire,fi cumpaucioribus infani- ’■ rent-fed fanitatis patrocininm eft,in- fanientium turba.Inter leges ipfas de- i hnquitur;nee tutfl illic eft injioceutia pbi 13 1 Makuductio. ubi defehditur. Perit innocens,abfoi. viturreuš: minufque crimine, quam abfolutione peccatiar. Nulhis legum metuseft: quod enim poteft redimi, non timetur. A hi ara: funt oblbquen- tinm lingU3e,fubdola bra laudantium inde' f3evitodium,hinc dedpit men- dax officium. Alius vinb madet,alius torpet ihertia.Illum infatiabilis ava- ritia tehet; hunc defatigat exalienis judiciis fufpenfa femper ambitio. Re- fpice forum multitiidine iefertum: tantunde iftic vitioru eile fateberis, quot hominum . peccant omnes in- jnriis in proxinium ; in Deum con- temptu, in res abufu: omnia ih finim congregant judicium,omnium rei.Et quomodd tutum fervare vefdginm, vel ad te returrere poteris, inter tot vitiaorhniexparteurgentia,qua’ rt- furgere cupientem,& in altum attol- lere oculos, premunt,& merghnt?in- noxium aliquem eife, ubi regnat no- centinm agmina, diificile eft: nam C te imutare non poterunt, tkem im- pedient, A D COELUMT. IJ5 pcdient. Una eft firma tranquiliitas, tot te malis excerpere,& in eam rece- dere ftationem , e qua poiitis mundi luem ab omni contagio liber intueri. Iniuperabilis eft animus, qui externa deferuit, & fibi foli vacans arce lua fe vendicat, Huic mundu« carcer eft,& folitudoparadifus. 4. Vanum eft ab hominibus fece- dere,nifi cogas animum intentum fi¬ bi efle, & virtutnm exercitationi fo- lerter incubere. Nullumhominibo- num eft, fi defit virtus ; nulla quies, liulla felicitas nifi ex virtute. Tria, funt, quse fibi mutuo in univerlo re- fpondent. Inter omnia, & fliper om- nia Deus ; inter fenfibilia lux, inter animi perfečtiones virtus. Deus eft lux & virtus omniu:lux,virtus mun¬ di & imago Dei:virtus,lux animi - ,per quam filii Dei nominamur & fumus. Ad hanc purgato animo accedere de- bes , fi ad optatum perfečtionis cul- men pervenire defideras virtus enim perfečtio hominis eft , inftauratrix H inno- 134 Manuductio. innocentise, omni plena jucundita- te. Eit iupplementum naturse , ad bornim fupernaturale ex fe ineptse. Eft faeilitas boni operiš, qua rede vi- vimus , qua velut caeci iliurnina- mur, qua peccatis refifiimus, qua meritis cumulamur, qua vitam *- ternam promeremur. In hoc ftndio neceflarinm tibi. primo eft, cujuf- que virtutis naturam & ačhis pra- fcire; quia nemo amat quod ignorat. Tum ab aftii Sc exercitatione nun- quam ceflandurn: & fi defint occa- fiones, milites imitari oportet, qui in media pace fine hofte decurrunt, fi&iftjue velitationibus fe ad vera cer- tariiina parant. Finge tibi ingentia quaeqne feelera objici: puta te con- tumeliis profcindi, omnia quaa pof- fides a te violenter auferri ; Sc fic patientiam exerce , ac fi res vera ageretur. Non trepidabis in ipfa re , fi ante rem te ita exercueris. Magnos ad pugnam ipiritus adfert inilcs , qni fanguinem faepe fudit. V. Vir- Ad CSEUiM. 135 f. Virtutum habitus non nifi lon- ga exercitatione comparantur. An vero aliqua ex illis obtinueris,ex his indiciis dignolces. Si nimirum vitia virtuti oppofita extindta len ti as, aut magna ex parte comprelfa. Si pra- varum aftedtionum motni* lub fraeno tationis legem pati, acmentipare- re facile compellas. Si adtus virtutis abfcjne difficuitate, imo etiam cum deledlatione exerceas. Si tepidorum dieta contemnas, plenaque fpiritus iibertate ad ea praitanda te exeras, quae dilplicent imperfedtis. Si pravos adtns, adquos anteii perhabitumin- clinabaris , connaturali quodam fa- flidio abomineris. Si neqoe pjerfom- nium re aliqua turpi deledtari, aut quidpiam injuftum approbare vide- aris. Si ea fatagas imitari, quse in ali- is laudas & admiraris; atqoe ab illis abftineas , quae reprehendis. Si nul- lam culpam exiguamputes;omnem- que imperfe&ionem , quantumvis' plinimam,ftudiose vites,& obferves Ha Si 6 Manuductio. Si ciim vides vel audis, aequales tuos divitiis aut dignitatibus florere; nec invideas, nec perturberis. Si errores tuos ingenue fatearis,cupiens ab om¬ nibus corrigi & reprehendi. Si con- fcientia? teftimonio contentus, bona opera in te ipfo ferves, & abfcondas>. rette enim (ačti,feci(Ie praemiumeft. Si ftudio denique virtutis fine inter- miifione incumbas: nam vera virtus nunqua torpet,ied Temper in aftu eft. CAP UT XXI, ‘T>e virtutibus Theologicis. Fides o- peribtu comprobanda. In folo Deo ponenda fiducia. Motiva ant or is er ga Deum Amorproxi- mi bcneficiis oftenditar. Horta- tio ad eleemofjnam. i. JgAfis csterarum virtutum, & to- tius Chriftianse vitse fundamen- tu eft fides; fine qua nemo poteft pla- cere Deo. Haec eft fapientia, quae do- muit orbemscui firm it er adhaeredum omiii A D, C OJE L U m. 137. omni difquifitione & curiofitate re- jefta. Črede autem,& operare:quia fi- des fine operibus mortua eft. Sermo tuus, &profeifio tua ja&itant fidem: cave ne vita & moreš pnedicent infi- delitatem. Credis E vangelium :cur no obedis Evangelio?Gredis vitam seter- narmcur breviffimum tempus inter-' minabili praefers seternitati ?, CJnid prodcft credere vera & bona, fi tu fal- fus es, & mala operaris ? Vix fieri po- teft,ut bene credat,qui male vivit:ille enim vere credit,qui exercet operan- do quod credit. a. Cfim certiffimum fit, Dei provi- dentiaomniadifponi , &gubernari, adeo ut nec pafler de coelo, nec foli- umexarbore cadatabfque ejusnutu & voluntate ; ipfi te totum trade ex- celfo animo, & ingenti fiducia, nihil dubitans, quin opportunum ad res omnes auxilium fis habiturus. Scito, omnia humana confilia atcjue prsfi- dia fallacia,& incerta efle; teq; regi & agi abfq; ulla anxietate k Deo fin as. H % Et Ij8 • Mahubuctio. Et fi res accidant inopinatse , quibu' ačtionum tuarum & confiliorum to ta feries turbari & praecidi videatur,. vel morbis, vel falfis criminationi- bus, aliiique eafibus gravioribus; m defpondeas animum, fed fpe divini munitus,ejuste regimini fubjice: ni perhos cafus, perhaec difcrimina, ač illum finem te divina fapientia per- ducit, quem tibi ab aeterno deftina- vit. Non fentit malum praefens, qui futura fperat bona. Tantum poteit' homo, tantum habet, quantum ipe- rat, & credit. 3. Charitas omnium virtutum fon jna & Regina, & Deum refpicit, & proximum. Et Dens quidem ex toto corde,ex tota anima,ex totis viribus, fuper omnia amabilia diligendus eft, < pure propter fe, & fua infinitam bo- nitatem. Quod es, quod vivis, quod moveris,quod fentis,quod intelligis, Dei gratia eft. Ipfe te k fervitute dia- boli redemit • ipfe animam tuam in- numeris praerogativis nobilitavit; 1 )! Ad Coelum. 139 ipfe tibi vitam »ternam, nullis prse- » cedentibus meritis,pi' 3 eparavit. Cce- r, lum, terra, aer, aqua, & omnia quae in eis funt, magnis vocihus quotidie e clamant, ut fummo eum amorepto- j fequaris,k quo propter te creata lunt. i Curper multa vagaris,qu 3 erendo bo- 1 . na animse tuae ? Ama unum bonum, quod omne bonum. Quaere fimplex bonum , quod efl iummum bonumj quo nihil maju s, nihil amabilius po¬ teft excogitari, Salus amor eft , quo mutuam Creatori vicem , quamvis non ex a>quo,rependere potes. Amor autenon eft otiolus; non quaeritqu3e fua funt: operatur magna,U eft. Nulla amori impervia difficultas. Verus a- mator mori poteft, vinci non poteft, 4 . Natura nobis amorem indidit mutuum, & fociabiles fecit: omnes enim homines magni corporis me* brafumus, ad eandem fidem & gloria vocati. Non amat Deum, qui non di. ligit fratrem fuum. Ato vero di- leftionis ergaproximu funt,beneficij H 4 omni.. 140 Manuductto. omnibus conferre,omnibus prodeffc, omnes obfequio & amore praevcnire. p( Beneficia autem lscto animo & prom. {p pto indigentibus conferes , nulla in- n , tercedcnte mora , nifi in accipientis c . verecundia. Sufficiat ad remedinni, p , triftius auidpiam paffis, quod eoruni r j i ndigentiam fcias. Moleftum v.erbum te & onerofum eft.RogorSi amici defide- c( rium occupas, & antecedis, antequa ri - rojeris; multiplicas muniis tuum. j r Non tulit gratis,qui,cum rogaiIet,ac- c( cepit. Si prsevenire non potuifli,plu- r; ra rogantis verba intercide, ne roga- q tus videaris ; teq; datnrum, ipsa fefti- p natione approba, etiamli non fuifles 0 interpellatus. Tum bona verba bonis t , rebus adjice;nec quidquam trifte mi- n fceas beneficio, non moeftitiam, non r , tarditatem, non exprobrationem, no p deniq; ja&antiam. res ipia te lilente ( \ loqnetur & qui videt in abfcondito, p reddet tibi. f ( V Inter ačtus Chriflianae beneficen- r tiae praecipuum tenet Iocum eleemo- J fynaj ’ Ad Coelum. 141 : fy na; qua fides probatur,redimuntur peccata,emitur ccelum.Cave ergo,ne clefpicias pauperem;qui cum fibi ege- nus fit,te facere divitem poteft. Fec- catis tuis venundatus es, redime te pecunia tuarfac de inftruniento ava- ritise,fublidmm mifericordiae.Hiftrio te ad rifum provocans,plenus d te re- ceditjChriftus ofFerens regnum coelo- ru,nihil accipiet?Tributa Principi vel invitus folvis, etfi ex agris nihil per- ceperis;Chrifto Regi ex eo,quod fupe- rabundat, fruftum panis denegabis ? Cave, ne parcens pecuniis tuis, reus fis ianguinis fratris tui. Si non pavifti, occidifti. Cogitas,quitm bene alii poft te vi vant; non cogitas, qukm male tu tnoriaris.Satius eftdeefle aliquidhae- redibus tuis de patrimonio, quam ti¬ pi defalute. Infpice rationes tuas. Vi¬ de , quid in aeterna patria, quid hic poffideas. Ex omnibus rebus tuis, id folitm in morte reperies , quod per tnanus pauperum in coelum prsemi- ftfti, Argue infidelitatem tuam. In- H j- vadere 142 Manuductio vadere domum hoftis poteft, coelun jns n on poteft. ftn C A PU T XXII. j De pr ti de uti a. Ejus necejfitai, ti ^ dijficultas , Ojficmm viri pn p„ dentis te 1. TiT archite£tis> nullum opusreft ™ precedit line linea , & libella ' ll ita nec nobis fine prudentia. Hs: cc norma esterarum virtutum eft,reft. ft 1 ratio ag eri dar um, oculus animae, & S' ars vivendi, Non. poteft efte jucund* vita, k tjua abiit prudentia. Hanc at ^ tem diftcillimam eife omnes fatem “ tur. Sed & obfcuraeft. Oriturexffl 1 difficultas; qudd intri confideratio- t ' nis fti£c ambitum res omnes tam 4 univerfas , rjukm fingulares compi { ciatur: ac deinde,quod nullus fitcer tus ftatus rerum humanarum tqu* * cum fint varige femper & contin- gentes , atque it diverfis pendeart circumftantiis , non eft cu)ufq' lt c ingenii, cenam in illis ftatuete nor- 1 rnatii* A D CoEUlM. 145 lun mam & quse non raro repugnantia funt, certoquodamtemperamento conjungere,& mifcere. Obfcuritatem ^ vero adfert caligo illa, qua rerum ge- 1 rendarum cauffie iuvolvuntur. Ap- n ' parent quidem carum faftigia; fed la- tent fundamenta. Latet etiam divi- mini dccretum, deprofperovelinfe- [1 j; lici rerum eventu : unde fit, ut pau- [ae: corum fit illa virtus. Pauci poflunt :di. quid magis expediat in quovis ne- fl gotio praevidere« iii 2. Prudentiam gignunt ufus , & aI . memoria. Res enim fingulares, quas m- ida regit, notas homini fiunt per u- 0 fum, & experientiam. Tutus eris, It 0 . tuo, & alieno credideris experimen- iB to > nec altiori rei te impones , in jls qua tibi tremendum , & unde ca- ;t . dendum fit. Ut vero omniapruden- U. ter difponas,infpicereprimum debes 3J te ipfum; deinde negotia quae aggrc- nt deris; tum eos, quorum caufla, vel lt cum quibus agendum eft. Et te i> ipfum quidem accurate aeflimabis, 1, ;' ne 144 Manuductio. ne plus quim potes tibi pofle vite ris. Aliquis eloquenti* fiducia pio lapfus eft:quida patrimonio fuo plu imperavit qužim ferre queat , aliusin firmum corpus laboriolo oppref officio, jEftimanda funt poftea qm aggrederis; & vires tuae cura rebusi gendis comparandat. Opprimunto nera, quae ferente majora funt. Hi C ; admovenda manus, quorun 1 aut facere, aut certe iperati poffis. Horainum deinde' delectus ha bendus eft, an digni fint, quibus par tem vitse tuae impendas: eorum mo' res examinandi; ne tibi noceas,duti aliisprodefle fludes. Denique confr derandu eft, utrum natura tua rebffi hujufmodi agendis idonea lit: & e« inclinandu,quo te visingenii defert, Reluttante natura irritus labor eft. ) 9. Vir prudens nihil aggreditur, quamdiu aliqua perturbatione agita- tunnon enim poteft verum & hone- ftu dilcernere concufla mens, & pra- vae affečtionis praelligiis delufa. Mul- tum. An Coelum* 145 tnm idem prudentiae adverfatur prae- cipitatio, qu* in graves ac inextrica- biles cafus plerofque induxit. Opare prudens nil temere agit, propriumqj judicium alieno confilio iubjicit. Ti- midse funt hominii cogitationes,in- certae providentiae, rerum exitits du- bii, fallaces experienti?e 1 lbi falus,ubi muka coiifilia. Spečtat qiioq; ad p ra¬ de ntem , rem denudare j & acute in-* trolpicere, fine luco Sc integumentis, quae decipere incautosfolent. SeponS p e c u n i arn, fam am, d i g ri i t a t e m : iritus rem ipfam fcrutare;quaere qu;‘d fit,n6 auid vocetur. Stultum eft,fimu!acn"si cc umbris falli. Turn debes veluti ex fpecula quicquid evenire potek ex« plorare; ne ftultum illud quandoque cicendum lit. Non putabafli, Ad id longa confultatio adhibenda, maturi! que judicium, Sc fubtile exaffien; US parua aliqua circiirflftantia aftionent vitiet, ne prudentia degenerčt iri a- flutiam Sc cai!iditatem,& np in tanti Veri ac kitati boni viciliia Vitium pr« 1 ViJ- 14 6 Manudučtio. virtute ample&aris. Pera&adeniqu! ci] elečtione, omnem praecide moram, ta ftatimque exequere quod decrevifti, pc Nullus cunčtationi locus eft in bon« la: confilio;quod non poteft laudari, nif ci peračtum. pa CAPUT XXIII. . cc De Iuftitia , & Religione. u4E\ f« a P iitriufcjue. Quidjit posnitentiA, co & in quo confiflat. pi j. TUftitia luprema virtus, aliisnati J no fibi, quicquid habet transfun pi dit in proximos, nihil petens ex fe, fp nifiufumfui. Haec homines &mu m tuis injuriis avertit,& mundum uni & verfitm in pace conftituit. Ha c taci J e ta qu*dam natura conventio eft, d p ; vinculum focietaris humana ; ne( rr quidquam fine illa laudabile efTe po* i r tefl. Vir juftus neminem I sodit, alie- iram ron vendicat, omnibus prodefl |i bene de omnibus fentit 8r loquitur, |] dat unicuiq; quod fiiu eft, non impe- Ji dit alterius bonu.Sipraefit, jufta prše- u An 'C o e m m. 147 qui cipit,omnibus patet,propriifq; utili- im, tatibus fubditorum comoda prsefert: ifti poenis vitia coercet, pr* mi a bonis ara largitur,& fic omnes continet in offi- nif cio. Si iubfit, iervat concordia,legib us paret, & jnffis majorum, flioq; ftatu , contentus officia & dignitates non Tf Kj appetit, nec fe rebus ingerit.qua? ad fe • nun ipeftant. Gratis autem juftitiam ’ ^ colitj quia juftae adtionis nullu majus praeffliilm exiftirtiat, qua juftuffi efte. at! 2. Religio , moraiium virtutum in ' pr3eftantiiIima,Deum immediatd re-> fpicit,ejiifq; cultum & honorem.Pri- 1U ; mus autem cultus eft, ipfuffl credere n J & cognofcere?deinde,reddere illi ma* • c *‘ jeftatem fuam , reddere bonitaterm “ Parum eft nofle Deum , quod & dae- ie: mones faciunt, qui oderunt: amar )0 ‘ Infuper & cultus exigitur, liis ex re- * c ‘ bus conftaiis; quae utinam tam bend “ implerentur,qua fciuntur!Scis,Denm ir ' lllum elle, qui praefidet mundo , qiii ' e ' humani geueris tutelam gerit, qui nniverfa moderatur. Ipfum folum lt < la poten- 148 Manuductio potentem folum bonum, folu altiffi- ri mum confiteris: ab eo tanqua k furho a: bono, & tuo ultimo fine, perpetuam q beaticudinem espečtas. Cur non igi- q tur,ut par eft,eum colis?cur non fum-. p mam ei exhibes veneratiouem ? Cuf o viliffima terrse glebulam ei praefers! ti Vana eft religio tua , nifi fačtis com- ij probetur Vis vere religiofus efleh u Ambula corarn Deo, Sc efto perfečtus, e Satis eum colit,qui imitatur.Verare- n ligio te Deo religat,Deum tibi. Cuflo- a di eam illibatam k negligentia, ab er- c roribus,& peccatis. Stultitia magna efi c fidem iingua, moiibus infidelitateffl c S >ra>dicare. Hujus notaefliomines irri- c itolim celeberimus inter Ethnicos d Philofophns, dicens;Nihil gloriofi® t efTe Chriftianis,cum loquuntur: nihil, t miferabilius,cum operantur. » f 3. Divini juriš laeii reparatrix ei. 1 poenitentia ; ouae ad peccati detefta- * t^onem inclinat, cum efficaci volup- 5 tate,Deo per illud ofFenfo,fatisfadert' ' di. H*c eft enim poenitentia, pr#*^ 1 riti Ad Coelum.' 149 - rita peccata deteftari, expiare ; nes 0 amplins in ea confentire. Prseterit 1 quod delečtat ; reftat qnod arguit , ■ quodtorquet, quoddamnat. Qaid prodeft tranfaftam foeditate abfcon- 1 dere ? Nemo nocens fe judice abfolvi- ! tur. Tribunal quoddam & natura in ■ ipfa mente humana conftitutum eft, !" ubi unufquifq; fui fceleris accufator eft, & teftis,& judex. Hic coge ani- ■ mum Sc fenius tuos quotidie adefle, • ad reddendam rationem. Dic apud te caulfam; & quantum potes, te i pilim 1 coargue.Totumdiem tecum fcrutare; 1 omnia ditta Sc fačta tua,atq; ipfaimet ■ cogitationes remetire , nihil abfcon- ; dens,nihil tranftens. Si agnofcis ini- i quitatem tuam, ignofcit Deus: fi fa- I teris,mederis. Quid refert,neminem 1 fcire vitium tuum, cum tufcias ? An utilius tibi etiftimas, damnatum la- tere, qukm palam abfolvi ? Ubicumq; lateas,confcientia tecum eft; non po- 1 tes eam effugere. Miferrimus es, fi 1 hanc alpernaris. I I 3 4. 1 « 150 M ANUDUCTIO. 4. In tria tempora vita dividitur, C£ quod eft, quod fuit, & qnod futurum te eft. Pn?efens,"momentaneumeft, an- P 1 te definens qu£m veniat: futurum, v nondum eft: at prseteriti dies ade- ^ runt omnes, cum jufleris, & ad arbi- trium tuum fe infpici patientur. N( j timeas memoriam tuam; ne erube- fcas te in prseteritum retorquere, er- rorefq‘uetuos tibi exprobrare. Quč frequetifts id feceris, eo eitius emen- daberis. Ipfe de te vindictara fumei liec ea iterum admittas,quae fecifle tt t p!angis.Plerique liberati a naufiagio, exinde repudium & navi & mari di- j cunt , Deique beneficium periculi c memoria honorant. Hanc bonarn 5 Ibiicitudinem in te efle cupio; ne ite- , tum experiri veliš , quod femel ti- | muifti, grande periculum evafifti?ne| te iterum difcrimini exponas. Toti« es pepercit Deus, quoties deliqui|liU cave,ne dcirco deteriorfias;quia Deus! bonus eft. Qp.id fafturus fis , cogitasi #diquando : cur non potius, quiq fe* cerist * Ad Coei,hm. 15* ceris ? 'Nam coniilium futuri ex prae- terito venit. Multi ad lapientiam pervenirent, nift jam putarent fe per- venifle. Nili te q'iotidie emendes, quotidie deterior eris. CAPUT XXIV. BePietate , & Obfervantia. Obe- disntia commenddtur , itemque Gratttudo. Qmmod« accipien- dmn , dr reddendttm fit benefi- enim. 1. VTUlla. vi verboru exprimi poteft, qukm laudabile opus fit, poile hominem dicere j Parentibus meis celil, & parvi femper • eorum impe- rio, five aequum, live durum fuerit, obfequentem & fubmiflum me prae- bui : bonum patri* civem me fem¬ per exhibui: fratribus, & coniangui- neis bcne facere nunauam c e davi: omnes vincere benenciis conatus fiim. H*c funt nimirum Pietatis officia, quibus debitum tribuimus X 4 cultutn 15% Manuductio cultum patriaelparentibus, fratribus, Sc aliis fanguine conjunčtis. Quod Vero pietas erga cognatos, id prseftat obfervantia erga Prselatos, Principes, Praeccptorcs,& alios qui aliquomodo nos antecedunt dignitate, lapienti?., setate,religione Sc fan&itate.Solemus enim coram illis aflurgere,caput apei rire, via decedere, equo aut vehiculo defiiire , ad genua provolvi, manus aut veftes ofculari,aliaque honoris fi- gna pro more.patrije exbibere. PIxc autem omnia profufo ae reverenti animo prceftabis, fi praeceilerit in in-, telleftu magna fublimitatis illorum seftimatio. Nam hinc orietur in vo« luntate fuga qusedam Sc metus , quo perculfus nimiam cum illis familia- ritatem declinabis , atque ab eoruffl J- magnitudine in tuam quodammodo i refilies parvitatem. Omnis poteftasži : Deo efl. Quicquid praeftiteris majori- bus tuis, infra debitum honorem erit, fi Deum in illis confideraveris. Ut ex primi parentis inobedien- Ad Coelum. 155 tiaomnis calamitas exorta eft, Cepec obedientiamfilii Dei, ad felicitatem reducti fumus, C & nos obedisntiam fervaverimus. Obedientia rerum omnium perfečtio eft, earumq; cum luoprincipio firmillima connexio. Ar Deo enim in Deum admirabili cir- cuk> cunčta deducit. Hanc Chriftus prše caeteris virtutibus commenda- vit,qui ne eam perderet,perdidit Vi¬ tam. Hsec melior dicitur efle quinn vičtimse ; quia per eam propria vo- luntas maclatur. Sufcipiendum eft autem fuperioris edičtam , velut e- mifla divinitus vox, nulla quseiirS. praecepti caufsa vel motivo. Nefcit judicare, qni perfečte didicit obedire. Moneat fuperior, jubeatlex, dičat quid me velit facere no difeutio, n o n difputo,non excufo;fed fimpliciter Sc vefociterpared,paratus ad omnia,ieu facilia feu ardua, pari gandio & pro- ptitudine exequenda. Unum eft, in quo refračtarius & contumax efle potes, fi quis nimirum ži bono te rc- X y trahat, 154 M ANUDUCTIO. trahat, & adverliis Dei legem fmpel- lat, Csetera omiiia conftanter & fin? jnurmure exequi debes. 3 , Gratituao debitum refpicit ob acceptum beneficium. Nihil autem inagis prafhndum , qubm beneficii seftimatio; fi non ex rei magnitudi- ne, ialtem ex animo, & affečtu do- nantis. Tum jug is benefafti memo« ria necefiaria eft, qux Temper animo haereat. Gratiam referre nequit, niii qui meminit: Sr qui meminit, jam refert, Hoc non exigit opes,non ope¬ ram , non felicitatem 5 in promptu omnibus eft. Ut defint vires , nun« quam deerit voluntas,qua rependere etiam Regibus potes. Cum ab aliquo aecipis beneficium, hilaris accipe, & gaudium profitere , quod fit danti manifeftnm; utmuneris fuifruftum capiat. Jufta lastiti* caufla eft,lxtum amicum videre, juftior, fecifle, Qui grate beneficium accepit,qui libenter oc benigne, primam eiuspenfionem folvit, Nunquam voluit gratus efle, 1 An CoELuif. 155 qui beneficium tam longe projfcck* ut extra confpečlum fit. Qui illud ex- tollit, qui fe neg at gratiam refeite polfe,jam reddidit. Qui faftidiose ac- cipit & negligentef,parvi facere illud videtur. Qui vix indicat fe fenliffi* vix labia deducit, ingratibr eft,qUam fi taceret. Vir bonus , dum accipit beneficium , de reddendo ftatim co- gitat. Quid elrito tam contra bffiti- um, qudm non reddere qut>d acce- peris ? Nec menfurk pati,fed uberiori reddendum •, ficut terra, iuicepta fe- rnina majori eumulo reftituit. Čave tarhen, he in gratise relatičhe nirni- iim Feftines. Čjuidarm cum aliqutod ■munufcubm miiTum ellillis, aliud fubinde intetrtpejHVe femktunt, St Fe nihil debere teftahtur. Rejiciebdi hocgenus eftcitrri invihus iuunere iubito expungis» *(o)* ♦ . CA. 15 6 Manuductio. CAFUT XXV. ‘De Veritate ejufque ufn. Simplici* ttflaudatur. Attus fidelitatis i. iNomni (ermone, geftu, & fc ri- ptura, aliilq; fignis externis veri- tas fit. Non decet Chriftianum homi- nem labium mendax. Muliebre viti- um & plebejum eft , ali ud peitore claudere,aliud ore proferre. Vir gene- lofus res fimpliciter enuntiat pro ut funt: non exaggerat,nonamplificat, non decipit,non fimulat, verborum- que arr.bages & involucra devitat. Simplicia verba veritas limplex amat vult nuda videri; quia innocens eft. Qui vero mentitur autfallit,rem du- f >lici ferrnone obfcurat,ut lateat. Odit ucem qni male' loquitur , ficut quf male agit. Cave itaque, ne ut vefti- . tum, fic fententiam habeas,aliam do- mefticam.aliam forenfemrne in fron¬ te oftentatio fit.intus veritas occulte- tur. Ab hoc vitio abhorret ipfa natu¬ ra. jPueros vide, nondum ratione u- tentes. Ad Coelum; 157 tentes. Mendacium inter prima pro- bra objiciunt; & quamvis levitate quadam afliimant,tamen infita jodi¬ di re&itudine damnat. Qpa in re Dei providentiam admirari oportet,quae virtutes animo inferit, fine quibus vita& focietas ftare non poflunt.Om- nium antem perniciofiffimu eft men¬ dacium vitae. Nam fi omnem fermo- nis falfitatem abominaris, tanqu&m fublimi animo indignam ; cur ipfe mendacium effe , & vivere non for- midas ? Magna res eft , unum homi- nem agere. 2. Simplicitas, parum hominibus cognita virtus , tantae eft dignitatis, ut ea Deusmagnopere deleftetut: na cum fimpliciGus fermocinario ejuS. Simplex enim ille & integerrimus cum fit , fimplices efle vult animas, qu« ad fe conveniunt. Eft autem fini« plex, qui in varia non abit: qui fine duplicitate Sc hypocrifi talem fe ex« hibuit, qualis interius eft: qui pro- prios defeftus,cujn fert occafio, can- i 58 ManuduCtiSi didc Sc fincere fatetur : qui malitia parvulus eft , & omnem politicam agendi rationem deteftatur: qui iion exciusa prudentiae cireumfpettione, fidem in omnibus efie arbitratur,mi- Ium de nemine fufpicatur: qui ftultUs apud homines videri non refugit, ut fit fapiens apud Deum .* qui ab omrii multiplicitatc alienus, fimplici irr- tentione Deo placendi, cuhčta ope¬ rator, Qoid turbaris erga plurima,iri- felix aftutia ? Unum eft neccfiarium ; ut ad eum perveriias , qui unus St fimplicifllmuš eft. Nuhquam pertiri- ges ad metam, fi duplici gradcris via. 5. Fidelitas, inter maxima & pr3e-» cipua humani generis bona, colenda eft : hac enim Fublata , tbllitnr tifus commerciorum,diffblvitiir amicitia, fcedera diilbciantur,up.ivcrfa Refpub- lica perturbatuh Rara tanien & ifta eft, ac fere rnundo ihcognita virtuš. Paifim accufaiit humanam perfidi- am tot ad contraftns adhibiti tcftes, tet ftipulationum firmamenta, tot inter- A D COELUM. 159 interpofitce induftri3e:quae nihilomi« nns vix fufficiunt, ut firma maneant pačta & conventa. Adeo plerique fordidi funt, ut fančlior fit illis quae« ftus,qukn fides. O turpem humana generi , publicse fraudis ae nequiti3e confeflionem! Nemini credimus fine tefte,fine fpoitfore: & tutius in tabu« lis,qukm in animi facrario, fidem cu- ftodiri arbitramur.Caeteram vir fide- lis quodcunque opus promiffum conftanter exequitur , commifla fibi fecreta nemini pandit, datam fidem etiam hoftibus fervat, ipfamque re« gnis ac vit* prsefert. Tarde quidem { >romittit, quia celeri fponfioni ce. erem incumbere pmnitentiam novit fed fi femel ipopondit, non fallit, non violat, nifi forte rerum ftatus mutetur, aut peccandi periculnm jncidat. Neminem obligat promiifio, qu?e non poteft fine fceiere ad« adimpleri. GA- itfo Mahiiductio. CAFUT XXVI. De Amicitia. Ouibus officiif Jit colenda . Pracepta qu&dam ad mutuam converfationem perti » nentia. a. ^Thil magis ad humanam vitam necdarium,qukm amicitia; ni- hil commodius,nihil jucundius. Ea eft mutua duorum benevolentia , in virtute fundata , Sc bonorum com- municationi conjunfta. Quantum hoc bonum eft, nbi preparata funt pečtora, inquae tuto iecretum omne riefcendat;quorum confcientiam mi- ' nus qukm tuam timeas; quorumfcr- mo folicitudinem leniat, fcientia confilium expediat, hilaritas triftitia dilTipet,confpe<3:us ipfe delečtet?Quid ■ dulcius, quam hominem habere, cui ! confiterinon timeas,fi quiddelique- ris? cujus vel folus occurfus profit tibi ? Minuta quaedam animalia ciim mordent non ientiunturiadeo tenuis eft illis & fallens in periculum vis; turno* A D C OE L U M, I 6 ( tumor indicat morfum;idem tibi e- venietin boni amici converfatione: non deprehendes, quemadmodurn, &quando tibi profit;profuifle depre¬ hendes. Veraautem efle amicitia ne- quit,nifi reciprocus interveniat amor fed amare principalius eft , qu£m a- mari; atque ideo benevolentia pro fundameto ftatuitur, redamatio eon- notatur. Vera item amicitia eft, & Chriftiglntjno-copnlata, quhm non fola corporalis prsefentia , non men- dax obfequiurn, non fallax aduiatio, fed Dei timor,& divinarum ftudia li- terarum conriliant. Solidain malo amicitia efle non poteft, z. Ineligendo amicomagna cautio adhibenda, juxtaillud quod vnlgus ait; multos falis modios iimul eden- dos efle , ut amicitiae munus exple- tum fit. Sunt autem quatuor in eo probanda, cum quo inire amicitiam cupis. Fides,res difficillima,cujus fo¬ la fere umbra in terris reperitur; ut fe & tua ei tuto cammittas. Inten- tio itfi Manudiictio tio; ut amicitia finem honeftum ha- beat, & res divina non tranfeat in turpitudinem.Difcretiosut fcias quid prseftandum ilJi, quid abeopeten- dum.Patientiauit paratus fit animus, qusecunque adveria proamicofufti- nere. Haec cnm in illo probaveris, explorare infuper debes , prioribus amicis quomodd ufiis fit: nam talem in te futurnm fperabis, qualem caete- ris fe praebuit, Fidns amicus vivus thefaurus eft, magna fervandus cura; magno,fi pereat,fietu lugendus. Eea- tus es, fi talem habes, qui te diligat, nontuas opes,non meniam, non in- f enium : qui errantem corrigat , ca- entem fublevet, currentem adhor- teturiSimilem illi non invenies. qua- eunque coeli ambitus patet. multi funt, qui dicunturamici! eorum, qui vere fint,paucilfimi numerantur. Nemo alterum gratis amat.Qiii fe ipe- ftat,qui res externas fibi pro fine pro- pofuit,verus amicus non eft. Tamdiu te diliget, quaxn diu utilis ei fueris. Subla- A D CoELUM. 16$ Sublata mensa deiiciet; atque utcoe- p:t, cleftnet. Vera amicitia ibi maXi- me deeft, ubi creditur abundare. 5. Sicutmedicus , carillimum fibi aegrotantem curaturus,nec ferro,nec igni parcit 5 ita erga amicum corre- dtione indigentem tc gerere debes, liberrimc, auda&cr, eonftantcr, nihil negligendo, aut diifimulando, Dam- nabile ell obfequium, per quod vitia foventur. Sit autcm admonitio fecre- ta, adfit ei omnis faavitas,careat om¬ ili verborum acerbitate. An aliquis^ tihi in amicitiam recipiendus fit, diu delibera : cum placuerit fieri, toto illum peftore admitte ; tam libere cum eo loquere , qukm tecum. Ita quidem vivere debes , ut nihil illi committas. nifiquod inimico com- mittere poffis: fedquiainterveniunt quaeda, quae conflietudo fecit arcana, omnes curas cum am ico, omnes cogi- tationes mifce. Quida ouasfolisami- cis comittenda funt, obviis narrant, &in quaslibet aures quicquid urit exone- i&4 Manuductio. exonerant; alii etiam cariflimorum i confcientiam reformidant, & intra j peftus omne fecretum premunt,nec ; fibi quidem credituri, fx fieri poftet 1 Utrumq; vitium eft,& omnibus cre- dere, & nnlli, fed alterum honeftius, alterum tutius. Quod fi cupis fine I iericulo cum omnibus loqui, id faci- e affequeris; non occultando,quse fe- ceris, fed nihil faciendo, quod veliš occultum efle. 4. Affinis amicitiae eft afFabilitas, quse humanam converfationem mo- deratur; in qua fervanda modcftia eft, fervandum filentium. Multadecet audire virum probum , pauraloqui. Vitiofum eft, velle potius fciri,qu&m fcirejcognofci,quiim alios cognofcere; proprias merces inutiliter prodigere, qu&m fibi alienas comparare. Aftue- fcere oportet eorum cum quibus vi- vis verbis &'moribus incompofitis: i & quia multi multa loquuntur falfa, inepta,puerilia,nihilque ad rem per- tinentia,haecprudenter dillimulabis. Ani- Ad Coelum. i 6 <) l Animi obječti, ac muliebris dl, cura t iis dumtaxat verfari velle, qui cedant ■ applaudat,& adulentur.De te rebusq; . tuis parcius loquere: tu* fententise ne { »ertinaciter inhsereas, & Jtverbis e- atis ablline,quse au&oritatem & ma- giflerium fapiant. Cum quidpiara contra deeorum occurrit tibi,in te re- greflus te ipsu interroga,an & tli tali vitio labores : tum ex omnibus quse audis & vides, aliquid femper ad tuu profečlum excerpe. Bene tecum agi- tur,fiex alienopeccatotuu emendas. Cum tibi aliquid occurrit infoli- tum, inopinatum, & ab ufu tuše pa- triae abhorrens , ne id continuo re- prehendas: nam leviš animi indiciu eft,alienamirari,& ridere, & fuo fer- vire municipio. Res aeftimandse pro- ut funt,non ut videntur. Vulgus om- nia seftimat ex novitate, difficultate, artificio, raritate, pompa, rumore,& extrinfeco apparatuifapiens intrinfe- cum rei pretium,& honeftatem refpi- jcit;e&q; omnia ipernit, quse plebs in- s 66 Manuductio. fana admiratur. Quicquid acciderit, penes te eft, ut fručhim ex eo capias. Noli te coarftare, Sc limitare proven- tumtuum. Ličet tibi perlonam ob- ducere, & ačtores fabulse imitari. lili dum fient, non dolent; dum emunt, non poffident; jubent fine imperio , objurgantur fine vindi&a, objurgant fine ira r agunt, fcilicet, alienam Vi¬ tam. Utinam Sc tu fic in aliorumlb- cietate te geras, fine affeftu, & pro- prietate ! Magnum theatrum mun- dus eft, in quo tot hiftriones, quofc homines funt. Cura autem, ut,quan- tum fieri poteft , /peftator fis , noti aftor fabula?, Qui Ipečtaculum lui ip fcena exhibent, laborant; qui lpedtant, rident Sc dele- ctantur. ! j M t CA- A d Coelum. ? j 6y it,. CAPUT XXVII. s. De Liberalitate. Qmdjit , &qua- 1_ liter exercenda. Qmmodo dtf- jj ferat d Adagnificentta. c > 1 • ^sJOn voco liberalem , pecuniae ftise iratnm; qni nec dare fcit, nec fervare , qui non donat fed projicit. Liberalis eft, qui refte dat. & rationabiliter , & pro modo fa- * cnltatum , quantum decet, impen- dit, quandd& quibnsoportet, non fuum fed alienuro Ipeftans emolu- mentum. Porro liberalitas virtus eft j' 'beneficiorum erogatrix,qu3e cirdi pe- ( cuni a rum larg iti on em & acfeptione verlaturrfcd largitio principaliter in- tfenditur ; quia prseftantius eft dare , qnlim accipere. Snfficit autem volun- . tas,cum tribuendifacnltas deeft:im& |i3ecmaxime'attenditur, utnonfo- lum profis fed veliš prodefle.- Nemo 'fluminibus, aut mari gratias agit, quodnavigiapatiantur: neq; arbori- bus, quodfru niaadutilitaterrt iliani convertit: al- teri vivas oportet,fi tibi Vivere optaSi„ Quid tanqukm tuo parcis? Procuratot' es. Omnia ifta, quse ferreis clauftris ■ cuftodis , quaž ex alieno fanguine ra- f ita tuo defendis,tua non funt. Depo- ita apud te fuerunt, & jam adalium dominiun fpeftant, Aut hoftis illa< au< Ad CoEEtm. 1 aut hoftilis animi fucceflor invadet. Qu3?ris,quomodo facias tua ? Donan- do. Quid eft hoc, quo te divitem pu- tas ? Domuncula,pecunia, agellus' JI donaveris proximo, beneficium erit, virtus erit,tecum in aeternum mane- bit. Tune pretiofa eft pecunia, cum ufulargiendi definit pomderi. ?. Quia tenui impensa fieri magna non poflunt, ut mediocres fumptus liberalitas regit;ita (plendidos & ma- gnos magnificentia. Hae duae virtu- tes, caetera fimiles, hoc difcrepant ; quod illa etiam in parvis , haec non nifi in magnis & luculentis apparet. Cui res anguftadomi eft, liberalis efle poteft: laudem vero magnificentiae ille /blus aflequitur, cujus opulentia fpedtabilis eft. Haec proprie in operiš admirabilitate conipicitur. Si quis e- nim magni pretii gemmam in ufiim. rei divin* largiatur,eximie potius li¬ beralis quitm magnificus aicendus crit:fed fi pretio gemms faerarium, templum, autaliud iplendidumac K mira- JMfO M.A KUBUCTIO.' mirabile opus extruxerit;magnifi.cus nuncupabitur. Opernm vero nomi- ■ ne, inquxmagmfumptus conierri pollunt, eaintelliguntur, quaeperti- nent ad puhlicam hilaritatem , & ad quaedam hominis officia fplendide prseftanda in his decori ratio haben- daeft, refpečtu operantis, & faculta-' tnm. Noneftmagnificus, quiplura quam habeatprofundit: qui aere ali e- no fe & fuos gravat;nt magnrficentise laudem confequatur. Vere liberalis & magnificus ille eft, qui quod donat i & expendit, detrahit libi. CAFUT XXVIII. De Fortittidine. Ojust fint e)tu offi¬ cia. Mortem a vir o forti cen- temnendam ejje. j _ A/f Olles funt hominum animi,dc' ■‘■ v *’bilique natura; qulim idcircd 1 fortitudine armareoportet, neperi- I culis detcrriti ab honeflate receda- . mus.Dup!ex ejus officium efbunum, j idque r A D CoEIUM. 171 idque praeciptium , labores atque pericula fuftinere: alterum , eadem aggredi, cnm oportet. Vir forr.is non Ce temere malis ingerit, Ted adveni- entia conftanter fert:non appetit for- midabilia; Ted ipernit: ibi extoilitur ubi caeteri deprimuntur: ibi ftat, nbi alii jacent:non illnm fubigit dedecus, non repulfa,non exiliu, non injurise- non eura carcer, non tormenta, non ipfamors extcrrent:omnem lufihim, omnem 3egritudine,omnes moleftias magnitudine fua elidit:non fe minis aut precibus k rcčho detorqneri per- mittit: nondeipondetanimum, etli plura bene ceeptis obfiftant impedi- mentamon cedit oneri,nec officio Če¬ mel ilifcepto ja&aturded periiftit,do¬ neč perficiat: ftat reftus (ub quolibet pondere : nulla illum vis , nulla potentia, nuiius terror rainorem iacit : periculis undique imminen- tibus non allidit virtutem , nec ab- fcondit. Quo tendat, femper at- tendit , non quid patiatur. 17 1 Manubuctio. 2. Sičut fccucio navigans vento va¬ ri is fe filbfidiis munit,quibns tempe- ftatem excipiat: fic utiie erittibi,do¬ neč prolpera elt fortana,querere prje- lidia, quibus adverfam fortiter feras. Finge tibi jam advenifle , quicquid finiftri contingere poteft, orbitatem, naufragium, exilium , vulnera, tor- menta, morbos,calumniam, contu- meliam : atque ita te compara, ac fi jamindifcrimine verfarens ; ut hoc quafi prseiudio excitatus, dicere pok fis in omni eventu: Haecjamanimo percepi, jam prividi, & contempfi. Ab seterno conftitutum eft quid gau- deas, quid fleas: & quamvis magrr varietate ftngulorum vita diftinp videatur;fumma in unum venit. / cepimus peritura perituri. Quid i dignaris? quidquereris ? etfiomm tuapereant,nihilperitde tuo. Satius eft dare, quod repetit Deus,qukm co- gi ad folvendum. Virum fapienter ctiam in tormentis beatumiore ipf; met Epicurus edocuit. In Phalarid inq i,: ' Ad CoEtUM. \f\ inquit, tauro lifuerit, dicet: Qukm fuave eft hoc , cpžtm hoc non curo! i. Magnum quidem effatum \ fed nobis i. non incredibile , apud quos extant to% Martyrum exempla , quorum in j poenis conftantia, in flamis alacritas tanta fuit,ut nullo modo fentire tor- | jnenta vlderentur. Volenti,« Dcum , amanti omnes pot n se deliti* funt, 3. Nullibi clarius fortitudinis prse- ftantia elucet, qukm in mortis difcri- mine. Difficile eft animum perducere ad contemptum vit* ; cujus amore ita plerique tenentur,ut nihil ea feli- cius, nihil pretiofius aeftiment. Sed II fapiens es, ut te eile oportet, defines inter mala numerare mortem , quse fini s malorum eft,& initium vitze.JE- quo animo exire debes , rediturus. Mors inviftam neceffltatem habet ; eamtimere dementis eft:dubia enim. funt quae metuuntut,certa expeclan- tur. Confidera.necpueros, necmen- te lapfos timeve mortem. Turpilfi- mum eft autem, fi eam tibi fecurita- K 3 tem 174 Manhductio.' tem ratio non praeftat, ad qukm ftul- titia perducit. Cum exceptione mor- ■ tis data eft vita:vivere nolnit, qui mori non vuit. ■3. Gratificata eft nobis natura, cum ad čemim tempus ufuram fpečtacu- lorum iliorum conceffit: jam exačlo tempore difcedendum eft. Quis fapi- ens a d extremum fpiritum redačtus, li rurliis ei vita concederetur, vellet iterum materni uteri ergaftulum fubire , ref um ere amentiam infan- ' •tiae , metus puerilitatis , juveutu- tis pericula, curas virilitatis , labo- res fenectutis ? .Nemo tam feliciter vixit, cuiplaceret iterumnafci. At- tende igitur quo properes, & & qui- bus diffcedas. PoiTes vitae hujus exi- • tum non timere fi alterjus ingreflum' iperares. Haeceft cauffa timoris tui; 1 quia inanis bonorum es, quorum in- cipis in fine vitae defiderio laborare. Alioquin non trepidares in Jimine »ternae felicitatis. Virojufto fuppli- cium effet nafti,nifi mors fequeretur. y.Nc- A D COEEUM. V? 5 Nemo mortem laetus excipit,ni- fi qui ad illam fe diu compoiuit. Effi- fce eam tibi afiidua cogitatione fami- liarem; ut venientem alacri animo excipias. Ut fatis vixeris non dies fa- ciunt,non anni;fed animus exire ge- ftiens, & ad originem iiiam revolare. Diu vixit, qui bene moritur. Bend moritur,qui bene vixit. Vis mortem tibi tranquillam parare ? Alluefce ex alio cunfta deipicere.Non poteft mor- tem timere,qui jam plura fibi eripuit quam rapiat mors. Vis tibi vitani ju- cundam fecere? Omnem pro illa foli- citudinem depone : adomne genus mortis paratus efto; live gladius Vi¬ tam , live febris abrumpat, nihil tua interfit: vitam fic inftitue,ut liceat ti¬ bi quotidie dicere, Vixi. lile fecurus Vivit,& lastus moritur,qui fe fingulis diebus effert; cui concelfum cft vive- re,vita perafta. Non potes bene vivere , nifi quotidie moriaris. K 4 ga; 176 Mahuductio« CAFUT XXIX. pe De } 1 , A/fAgnum aliquid ipfo nomine vl fonat Magnanimitas, excelfa & virtusjcujus robuftiffima vis eft,fem- i d perqae tendens ad magna. Sinehac 0 f irritus cadet omnis conatus reliqua- ti rum virtutum : nam cummult?ein f e eanm exercitatione occurrant diffii ti cultates, adversus eas mens erigi, & contrk audentjor ire debet: nec prius g. abfiftere, qukm perruptis interpofitis C( obicibus, ad boni fibi propofiti ade- 0 , ptionem generose pertingat. Hoc ’ ; c praeftat homini Magnanimitas; quse g ; ad, magna Sr- heroica opera femper h inclinat, Deique opefubnixa,fecure v ac prompteresquaique difficiles ag- v greditnr.Audendum eftaliquid,fi vis j t aliquid efle. Non poteft parvo res f v magna conftare, Magna res eft ho- h mo cum vere eft homo. o 2 . Magnus animus ad magna fem- ij per Magnanimitate. Viri mttgnAi \imi defcriptio. ta g v u n? Ifi i- ac a- in Ti & is is >c ae •x % ■e s s A D COELU M. J 77 per afpirat,eaque omnia velut minu¬ ta contemnit, quae pro maximis vul- . gus optat. Opera quidem efficit, quse multo honore fint digna; fed ipfum honorem, & denegatum non ambit, ' & ipernit oblatum,nifi aliter exigant ' Dei honor, & obedientia. Nihil ad oftentationem , omnia ad confcien- tiam refert: redteque facti non populi fermone mercedem, led ex fačfco pe- tit. In edito Hat Temper, excelfhs, in- iuperabilis , par fibi in omni rerum fiatu : nec locis altioribus fe ingerit, contentus magnitudine fpa. Super omnia eminetomnium dominus; & ideo nulli fe iubmittit, neminem ro- gat;qui extra fe nulla re indiget. Ni¬ hil e it quod ipfum terreat, aut incur- Vet, Se profert, & fpečtari vult non Vanitatis ftudio ; fed attento gradu, in quo degit, & Dei doniš,quibus re- fulget.Stat tamencumhis inconcufla humilitas fhmma coram Deo ; quia pmnia bona fua omnemque gloriam ifl ipfum refundit, pro certo fciens, Kf fe T 7 § Man-ubuctio. fe ex fc iplb nihil habere , nihil pofT«, f U j nihilefle. Hoc eft viltutis fines ag- j al nofcere, de fe fuiique rebus humilE- me fentire; iifdem tamen habitosho- $ u nores falva modeftia nen repudiare. qj Sequi debet gloria, non appeti. vi 3. Excipit adverfo peftore omnii adverfantium teia, nihil relučtans; 11 ' jvl ad fummam virtutis fafligium pet- veniat. Cum viris mediocribus & infmiis modeftum fe ac moderatuffl exhibet: coram Principihus & opu- lentis nec le projicit, nec adulatur, nec eorum potentia Piam oppriffli, linit libertatem. Quse odiovel am<> re digna funt aperte odit, aperte' amat • quseque pal&m dici vel fieri debent, iibere loquitur & operatur; quia nihil timet ant Iperat. facit) eadem quae cacteri hominum , fedj non eodem modo: atque ideo uti- tur diffimulatione in volgus , neefe facile populo miičet. Non memintt injuriarum; & in his qua3 neceflario perferenda funt, nec querulus, n.e c 1 lO- rc. lil ut *<: m o» ir,. ni > tej rij n it 4 "e' it 5 c At) Coelum. 179 fupplex eft. Paucos laudat, nec ipfe laudari optat; fed facere iaudedigna. Non vivit alterius nutu, nifi amic; & Superioris : neque facile admiratur; qiiia nihil illi magnum, vel uovum videtur. Inomnicaiu, feipfotntus, nullis rerum movetur eventibus. Motum habet tardum , vocem gra- vem,orationem ftabilem ac fedatam: non enim feftinat , qni paucis rebus ftudet; nec vehementer contendit, qui fe iplb contentus eft. CAPUT XXX. De Patientia. E j ta occajtones, & effettus. Indicia vera Patientia. ^4d omnia mala ferenda para¬ li eft s, & documcnta. JVecejfuas Perfcverantia. 1. pAtientia eft virtus,qua mala hu- jus faeculi *quo animo fuftine- mus. Ouiaverohaec mala plurima funt: varia fortitur nomina, pro va- rietate maloru, in quibus ftiftinendis ver- 180 Makuductio. verfatur. Patientia proprie dicitur, ne ciun injurias fortiter excipif -*qm- tu nimitas, cuminferendajačturabo- pc norum exterioru.m occupatur: Ion. ni: ganimitas, cum peftus mnnit adver- eft sus rei exfpedatas dilationem: Con- ftantia , cura firmat voluntatem a£ ve alia,quaecunque mala,propria & alie- M na,privata & publica,tolerada. Nuli: ni eft virtus^ cu jus exercend« crebriores na incidant occafiones. Tot enim irru- ve unt malorum agmina, tot nos obfi- f:e dent adverfarii ; ut rede' dičtum fit, vi: Militiam efle vitam hominis fupei Qt terratn. Nullum pene' momenturn in labitur, quo ftrenue dimicandum no ali fit. Ut deimt externi hoftes, latis fibi. ul quifque infeftns eft. Ex nobis , & in ali nobis nai'cuntur,quae nos cruciant & Cc exercent. A fletu auipicamur vitani bo rudes ad omnia,nifi ad lacrymas.Hoc jat primum difcimusjhuic rei incumbi- m mus uičjue ad mortem. Inventi plu- D< res funt, qui non riferint: nemo, qui in nunouam fleverit. Patientia itaque vo necef- A D CoELUM. I 8 I tur, aeceflaria eft; utpe&us muniat,fpiri- na- tum r obore t,vi rtu tes perficiat.Nemd bo- poteft cognofcere quantum valeat, on- nifitribulationibus exerceatur. Non 'er- eft fapiens, qui non eft patiens. M- 2. Male eft homini qui nunqua ad- laJ verfam fortunam expertu$ elt Ajunt lie- Medici,nihil magis metuendu,qukra )Ui nimis bonam habitudinem ; fed & res nautis niraia malacia fufpecta eft.Si te ■u- verberat & lacerat calamitas, non eft ifi- fevitia fed certamen. Nifi dimices,no fit, 1 vinces: nifi viceris,non triumphabis. >ei Quod fi oportuit Chriftum pati, & ita :ffl intrare in gloriam faam;tu pisclimies no alienae felicitatisparticeps fieriabfq; bi. lilla tribulatione ; Erras toto ccelo , fi in aliam tibi viara fingis, qu» migres ad & Gaelu. Virtutisfacramentahaecfiintj m bona facere,& mala pati. Indiciavero rc jam adeptre patientiae funt, aliena i-, mala *quanimiter ferre.inter flagella [. Dei non murmurare,eorum qui mala 1 i inferunt confortium non fpgere,inter e contumelias ab odio cuftodiri,divinae i. i L volun- jgl Manuductio. voluntati quaecuq; nos angunt adfcri- bere,in malisfilere, mala inferentes diligere, illatas injurias foli Deo con- queri, feque illi paratum ad omnes »rum nas oflcrre cum gaudio & gra- tiarum anione. Denique vere' patiens efle dignofcitur , qui erga proxirai, imperfečtiones impatiens non eft. 3. In bonorum cxternorum jačlura magnum folatium eft,infidam eorum conditionem perpendere. Quicquid poffides, quicquid amas, naturalem j retinet fugacitatem: apud te eft, tu- , um non eft. Noli tibi imaginariae fta- } bilitatis defiderio illudere. Nihil fir- t mum infirmo, nihil fragili aeternum, j praeter virtutem. Hoc unum con- c tingit immortale mortalibus; caetefi j fuam mortem fecum ferunt. Ergo t quaecumque habes, eo loco pone, ut t j magnum fit inter te, & illa interval- r lum. Viro bono nihil eripitur; quia c nihil pollidet tanquam fuum. Cut a gemis amiffo nummulo, elatofilio, j ; fuccensa domo : perdita autem mo- c deftia, Ar> Coelum. ig? deftia, verecundia, fortitudine, non ploras? Ataui haec bona tua funt, & tui juriš • ilfa nec bona, nec tua funt. Si doles, cum ea amittis; te dignum, qui amitteres , ollendis. Nihilte amififfe putares , fi nlhil inordinate diligeres. Esterna iapientem non an- gunt , quianon tangunt. 4. Opus a!iquod aggrelTurus, om- nia ejus adjun&a eonfidera-plura in- venies , quibus turbari mens tua poterit, fi non fuerint praeviia. Pue- rum vocas ? fieri p oteli, ut praefto non fit, vel ut nihil agat ex animi tui fententia, Ad aliquem iturus es ? fieri poteft, ut inclufns fit, ut occlu- dantur tibi fores, ut ille te negligat. Hsec prsevide, & omnia fecunda ti- ti accident. Ille me hodie non ad- mifit, cum alios admitteret: fermo- nem meum averfatus eft • me in imo collocavit: querelae funt naufeantis animi, in quas felices & delicati ac impoidentes incidunt. Non haec cbfcrvat,qui his no affieitur ■, qui fcit, E z haec 184 Manuouctio. hsecomnia vitse hujus tributa efle. Optimnm autem eft pati,quod emcn- dare non potes. Si cujus malitia vel j impudentia offenderis?cogita,an fieri pomt,' ut nulli fint in mundo impro- bi & impudentes.Ouod fi hoc fieri ne quit;quid accidit novi,fi vir malus Sc impudens more fuo male agit ? vide, ne potius tu arguendus fis , qui non prsevideris hunc ita peccaturum. Semper fibi conftitit mundus : viti* funt, ubi funt homines, V. Cii m aliqua afHceris poena;atten- j de,non quid patiaris, fed quid feceris. Si verum tibi dixeris, acrioribus fla- gellis te dignum fateberis. Deus eft, j quo aučfore cunda proveniunt. Ipfe te caftigat,ut fanet,ut exerceat,ut in- I duret,& fibi praeparet. Futuris malis refervat eos, quibus indulgere vide- tur.Unde poffum fcire,quantu animi tibi lit ad verfus paupertatem, fi divi- tiis affluis ? Unde dignofcam, quantfi habeas conftantfe adversils ignond- rtiam&odium populffiinterplaufof fene« A D COELUM. 185 /enefcis ? Audivi te, cum alios in tri- bulationibus confolareris : opto te ipfum, & tibi ipfi imperantem, ne doleas. Si medico urenti,& membra Jecanti & gratias habes,& mercedem perfolvis; cur Dei medicina: non ac- quiefcis? Amentia eft.putare damna, quse funt remedia. Si paupertas, fi segritudo,& cxtera,quas mala vocas, poflent tecum verbis contendere,in- fultarent tibi, & dicerent: Quid mi- hi,homo,adverfaris ? Num aliquo bo- no mea culpa pri variš? Prudentia ne, an juftitia,an lortitudine? An ne licet mecum laeto animo efle ? Bona erunt, | quae mala putas, fi fuper ea inconcuf. fus eminueris. magnummalum eft, malum ferre non polle. 6 . In alienis cafibus potes aliquan- do conftantiam dilfimulare, nunqua autem in propriis. Sit tibi fletus com- munis cum miferis,non fletus caufla, Defcende,& inclina te affiičtis; ut ip- fos erigas. Nemo jacentem levabit, nififeinflečtat. Quia vero.res omnes L 3 duplex j 8<5 Manuduct io. duplex manubrium habent.tolerabi- le unum,alterum intolcrabile; fi quis tibi injuriam fecerit,non ea parte ip- fum prehende , qua Tacit injuriam: h*c eft enim anfa, qua ferri non po- teft. Sed cogita, ilium eodem Chrifti iangninc redemptum efle, ad ean- dem gloriam vocatum : lic enm pre- hendes, qua parte tolerabilis eft. Et quia amicitia valde exili voce praedi- ta eft,ad liberas reprehenfiones;veri- tatem ab adverfario aUdire Temper ftudeas. Hic perpetuo vigilans, res tuas m fen Tu s explorat: teque facilius mala tna, qukm ipfum fallent. Tra- ducet te per vicos & plateas, animiq» tui morbum vel latentem, vel negle- člum,ipfe iratus commonflrabit. Ab hoe capere utilitatem fatage, & con- fule Tal uti tu*. Attentius Te ipfum eircumfpicit, qui paratum fibi novit cenlbrem, & adverfarium. 7. Perfeverantia virtutum omni- ttm corona, & confummatio eft. In- choantibus pramium promittitur, Ad Coelum. 187 fed datur perfeverantibus. Ideo ante omniahoccura,ut conftestibi. Kihil tam utile eft, quod in tran (im profiti retro relaberis , fi ad ulterioia non contendis: Sc fi incipis ftare,defcedis. Coftitue, quid veliš, & in eo ufque ad exitum perfevera. Inconftantis ani- mi eft,novas quotidie exercitationes afliimere, novas fubinde fibi quaerere fedes. Non alibi fis oportet,fed alius. Planta, quse fseprčts transfertur, tan¬ dem arefcit: Sc remediorum crebra mutatio impedit fanitatem. SiApo- ftolus, vas elettionis, non attendens quid ante fecillet, fed quid facere de- beret; nequaquam fe comprehendiile arbitrabatur; quid tibi faciedum erit, cui optabile foret, ut pofles in fine tuo illius principio comparari? Ardor literarum nulla aetate extinguitur:di- vitiarum amor infatiabilis eft expleri nefdt honorum cupido. Res finem habiturae,fine fine qu3eruntur: divi- uam vero fapientia, fi vel leviter de- guftaveris continuote adperfečtione L 4 invi- 13 8 Manuductjo. invitat,quj dixit; Eflote perfefti,ficut Pater vefter c cel eft is perfeftus eft, Hxc meta tibi preponi tur; ut locuin ferrper fuperefle feias incremento virtutis tuae. CAPUT XXXI. DeTemperantia. Qu ant tim illi con- ferat Derecundia} De abjitnen- ti a, & Cajlitate. j. 'Jftimperantia voluptatibus impe- rat,qu.3e ex guftu & taftu perci- piuntur: adfcititias & fnperfluas odit & abigitjnecefiariis obfequitur,quan- tum refta ratio permittit. Ejus regu« la iniUUibilis eft, folam neceffitatem inhis, qux ad corpus fpeftant, pro menfura habere: nec unquam ad vo- luptates,propter ipfas, accedere. Elac virtute efficitur, ne ex homine in ju- mentum labaris. Ad eam plurimum coniert Verecundia, freenum pravo- rummotuum, bonae indolis index , cuftospnritatis,teftis innocentiae. Si jnensem cuam illa poffideat , docebit Ad Coelum. 189 teomnem timere turpitudinem , ab omni a&u illicito abftinere, Dei prae- fentiam venerari,te ipfum ubique re- Vereri, eamque femper diligere intel- ligibilem pulchritudinem , qu» in operibus temperami* maxime elu- cet. Porro tune verecundum te eile dignofces, cum vel ad ipfum intem- peranti* nomen expavefces 5 cum te parietes tui tegent, non abfcondent: quos pleriaue circumdatos fibicre- dunt,non ut tutius vivant led ut pec- cent occultius. Quid autem prodeft, recondere te,& oculos hominum au- relque vitare ? Tecum fempereft De- us,qui ubiquete videt:tecum confci- entia,qu3e ubiqne te accufat. ,2. Uliimcibi & potus, Abftinentia Sc Sobrietas;quae vero ad tačhim per- tinent,Caftitas & Pudicitia moderaiv tur. Et in ulil quidem ciborum.diffci- cillimum eft, extra metas neeeffitatis nonabripi. Ventcrpraccepta non au- dit:pofcit, appellat, & quotidianum tributum exigit. Sed quam parvo di- L y mitti 19© M A N u D U C TI O. mitti poffit, quam modica ftipe con- tcntus fit, nemo recogitat. Cogimus viti is fervire naturam; famemque & fitim, qnae naturalibus remediis faci- le fedari polfant, variis eduliis & po- tipnibus irritamus. Caftitas quoque ardua efl inter tot Jibidinis incentiva niff ea compefcattimorDei, occafio« nuni fuga,ienfunm cuftodia,& maxi- ma fui ipfius reverentia. Qui feipfam nonveretur, necalios vereri poterit, Vis caftusefle ? contine oculosjne in- vitus ames, qn* incaute ae MdnfHetudine , & Clementia\ Vtriuf nomi- Ad CoEt6'*r. 199 I0 * nomine quidpiam vile & exiguum prše fe fetre videatur s virtustamen :r " magnorum eft: quoniam eft virms • ln perfcftorum , auimumque erigit ad 133 altiora. Illuftria aggreditur fine tu- :r - moriš periculo,ardua fine metu diffi- ■ a * cultatis;excelfa,ftrenua, magnanima, eodem fempertenore fiibfiftens. Nori confiftithumilitas, ut vulgusputat, Ji in mera fui defpicientia & abječtione ^ fcd in ea moderata gloriae & honoris appetitione , quae & exce(Tum devi- tet,& lidefeidu recedat. Appetithu- ’ e miliš gloriam, tanquam ftipendium ll£ virtutis, animo direfte in ačtionem interno ; non propter oftentationeni 15 led ob folam virtutem , & quantum *' ipfa depofcit. Illegitimus eft omnis J' honor, quemvirtus non parit. Quia verč humilis, qua pollet mentis per- l " fpicacia,3equus lili aeftimator eft,om- JT nem prope honorem merito adver/a- I tur:tum,quia novit, qukm fit exigu- I I um, quod ipfe de fuo confert ad opera 3 virtutis;tumquiatimet, ne exdebiti hono- 200 Manuductio. honoris appetitu ad indebitum ca- ptandam prolabatur. Tutius eft afpernari honorem;quem qui recufat amplificat 5 qui ipernit, auget. 2. Ideo humilis non es; quia te ipfiim non cognolcis. Nulla eft regio tam remota,de qua facilius credas fal- fa narranti. Quid eft homo?Imbecille corpus Sc fragile, fnapte narura iner¬ tne, alienx opis indigens, & ad om- nem temporum contumeiiam pre- ječtum. Maila luti,fcedum animal. a d omnia mala proclive, adeo perverib, & de pravato fenfu, ut terrena coele- ftibus,caduca aeternis prseferat. Vni- verfa vanitas , omnis homo vivenV Nulli animali vita fragilior, nulli ra- bies acrior,nulii confufior pavor.nu’.- li major. libido. Unde igitur tibi fu- perbia,miierabilis creatura, & omw- um infeliciflima ? Attendemiferiain tnam , conlidera probra Sc dedecora tua, fi qua in te fupereft rationis ičin- tilla Tune perfečte humilis eris,cuin te ipfum nolle didiceris. 3 - Ver- ca . A D Coelum. 201 eil 3- Verus humilis fe prorsus defipi- ifit cit; neque humilis. fed vilis vult re- putarir honorem fibi debitum in Deu tt refert& in omnibus de fediffidit: jjo gaudet contemptu ftti,hoc folo fiiper- al. bus, quodlaudesfpernit. Seipfum Ue confiderat juxta ea qure exfehabet; :j>. alios verd fecundum ea, quae habent 1. ex Deo;& fic aliis fe conferens,fe om- 5. nibus deteriorem arbitratur: hoc eft d enim ingenium humilitatis, propria j, mala aliorum bonis comparare; ex . ' quo vel quilibet perfečtiflimus po- teft fine mendacio le cseterisimper- fečtiorem exiflimare. Adhaec verus humilis omni obedientia fe fiibdit majori,propria defideria non perficit, defeclus fuos libenter detegit, om- nem injuriam patienter fuftinet, ab- jettiora quaeque cum gaudio ample- dtitur, omnem fugit fingularitatem, abftinet k multiloquio, latere defide- mt Sc nefciri:infra fe omnia ponit; le infra omnia,feque totum intra nihi- lum claudit. Verecundus eft & cir- cumfpe- sol Manuductjo cumfae&us: non loquimr,nifi rogat necefiitas, idque modefte & fine rifu, flere potius optans quam ridere.Cor- dis humilitatem corpore oftendit,de- fixis in terram oculis, gravi & mode- llo inceflu,cernuo vultu,ad inftar rei, qui jam debeat tremendo Dei judicio pnefentari.Confcius flagitiorum qu# coromifit, incertofque de gratia, & dubins de ialute, non audet oculos in coelum attollere; led cum Publicanoi longe ftans, ferventi oratione pecca- tornm veniam depreeatur. omnia deniq; opera fua veretur,omnia tet- rae bona defpicit, omnem calcat mu¬ di pompam : totnm enim mundum nihil putat,qui fe credit nihil efle, CAFUT XXXV. De fiatu perfeclormn. Imago viri perfecli. Finis vita perfetta, mio cum Deo. j. pErfečtus ille diexiiar,cui nihil dc- eft. Onid.autem poteft illi deeiTe, flui purgatus & peceatis, emundatm i Vitlih An Coelum 20j ?at vitiis, ac virtutibus exornatus, Deo fu, fuo intime adhaeret, & unus cum eo ir- efficitur fpiritus in seternum ? Hic eft le. apex Chriftlan* perfečtionis;hic finis- le. ultimus,ad quem tendere debes,cum ei, quselibet res tune perfecla cenfeatur, :io cumfini fuo copnlatur, iinis aute tuus 12 Deus fit; tune demum te perfici ne- & ceile eft, cum perfeifte Deo adhserens iu ad eum rediš, ž. quo exifti. Perfeftus autem fine ipeciali Dei auxilio ne- j. mo eft. Et quia pauci inter mortales ia ad fingularem Dei illapfum recipien- dum mentis apicem dilponunt; ide6 [. paucorum perfečtio eft. Paucos fin- a gula fecula protulerunt. a. Virum perfečtum illum efle di- ces, quem videris interritum pericu- , lis,intačhim cupiditatibus, inter ad- * verfa felicem, in ignominia beatum, J in mediis tempeftatibus placidum, quicquid caeteri timent optantque, . ridentem , omnia tanquam minora tranfeuntem, nullo bono nifi fuo ni- j ientem, femperliberum, fibi femper COfl- 204 M ANUDUCTIO. conftantem,fui iemper fimilem, ere- > ftuffl, excelfum, vacuum fni, &ple- j, nuni Deo: cui bona Hia nulla vis ex- c čutit, qui mala in bonum vertit, qui f, nulla re fruftratur,nullolaeditnr cafu: p qui pretia rebus non ex opinione, p fied ex natura imponit:qui fuper om- j rda eminens, toti mundo ie infert,& in omnes ejus aftus contemplatio« nem fuam extendit,fempertranquil- lus & inconcufllis : qui majore fui parte illic perpetuo commoratur, p unde defcendit. Sicut radii folis,qua- p vis terram contingant, illic tamen u funt, unde mittuntur ; lic vir perfe- ij čtus nobifcum quidem converfatur, c fed optima fui parte abeft, & fini fuo e /emper adhaeret. Tališ eft animus C( ejus, qualis mundi ftatusfupralu- o nam:femper illic ferenum eft. Reruffl ft defečtus ignorat, varium animurn q nefcit, omnia fecula illi ferviunt, ft aequaliter tanquam fol univetfa per- d luftrat,atque omni multiplicitatere- c jedla in limpliciffim a unitate quiefcit. fc C/3 H lO Ad Coei.um 205 Nihil optat.nihil qn»rit extra fe,non habens neteife longius arceflerc feli- citatem, quam corde inciafam gerit. foli Deo operatur, fbli Deo vi vit,fem- perabire paratus. Hanc amuffim ad- hibe vitae tuše : & intelliges , qukm procul abfis k perfeftione. 3. Res ifta major altiorque eft, quiim ut poffis ad eam pertingere , nifi ille te furfum trahat, qui cfixit; Sine me nihil poteftis facere. Sed & praevi« difpofitiones neceflarise funt. Finis vitse perfeftae, intima cum Deo unio eft : & quia ille habitat lucern inaccdlibilem, ad eum nunquam ac- cedes, nifi tenebras creaturarum k te expellas. Non poteft homo divinae confors natune fieri,nifi feipium, & omnia creata, mente & affečfru tran- Fcendat. Omnis vel minima cuicum- que rei adhajfio echineidi, exiguopi- fciculo, fimilis eft; qui fi navim mor- deat, eam fiftit & detinet inmedio curfu, Non aliter plerifque anima- continp ' ; nase velut naves,e*le- M ftibus 2C<$ Manuductio* ftibus divitiis onuftse , beatse unio ■ niš portum feliciter attingerent, nifi aliqua vitiofa affedione dctine- rentur. Dens unus & fimpliciflimus eft • nunquam poterit anima nnio- ni apta efle, nifi una & fimpli« ciffima efficiatur. O. A. M. D. G. :§«► I N D E X. C A P. I. De fine ultimo hominis. Ouamtnalum fit,ab eo defieclere, Outbus mediis , & cjuo ordinead ipfiumperveniatur ? fol. 1 Cap. II. Cupientibcnc vivere , mo- rum inflruclor eligendus efi Qualis hic ejfedebeat J Ofiicia di- ficipuli. ^ f. Cap. III. Depurgatione a pcccatd- ; Exuendus erga tila ajfeBus , & j viti a extirpanda. Nalitim effica *■ citiS ^ tim vitiorum remedium, cfuam mortis , & ztcruitatis conjidera- tio. IJ Cap. IV. De Cula. Ejtts mala , & remedia . Qua jint indieia devi- ffagulat 23 Cap. V. De Luxftria. Quamturpe Jit hocvitium. Ouamfacilisin id lapfus , er ejuomodb evitandtis , Voluptofanimifeflanda , /0- lida eft, z 8 Cap. VI, De Avaritia: meditia ej- us perftringitur.ColUtio pauperis^ & divitis. Opumfallacia , &vd- nitaf.' 34 Cap. VII. De Ir a, Characler in ati. EffeBuStCauJftii&remedialra.^i Cap VIII. DeInvidia, & Acedia. Vtriustfe defcriptio & curatio. 5 4 Cap. IX. De Superbia, Ambitionc , & inani Gloria. Icon fuperbi. M 2 Digni- Dignitatum vanitdt, &pericnla. Tumor is mala,&alexipharm. 5 8 C * p. X. De totius corporis, fen fr- umq ; exteriorum moderatione. Quantttm corpori indulgenduml Caftiganda oculorum licentia' Veftium luxus damnatur. d>8 < Cap. XI. De cuflodialingua. Qua- * ti momenti fit , & qukm difficilis) Quid in fermone fervandnm j ejtiid vitandum ? Qualiter tole- ( randa- vitiofa aliorum lin 74 Cap. XII. De fenfibtts internis . Fftts opimonum. Bonis cogitatio- ribaš mens imbnenda De coer• C cendo appetitu fenjitivo ejufrui praviš ajfeElionibus. VariaadU praceptiones. 82 Ca p. XIII. De Amore. Qtujit ejttsi natur a, tcf 1 & effcEhts. Indieia ven Datientia.Ad. omnia mala fcreit- da paranejts,& do c ume nt a. Ne- ctjjitas Pevfeverantta. 179 Cap. XXXI. DeTemperdtia.QtM- : tum illi conferat Verecundia. Dt Cafiitate. 788 Cap. xi£xll. De Afaxfuetudine, &Clementia. Vtrite fone oJficia,& prstflantia. 190 Cap. XXXIII. DeAfodejiia. Met- ti us d teple xfiudiofitatis. Qte