^oftddiemh S? X^MUjjfcanarvm


a*/inr	r/?ff Ji'(<■*(/p iss
n r ■ £





■L.


- ■ y
K

v	'
I	-	.	>	. •	■	,	' i-
ITVLI Epiftohrum Pii Secudt ,Ponc, Maxi mi Que In Hog Volumine Continentur
P rima indicit conuentu Mantuaum adKfas Tuniasan niieccclvmiu q hortatur oes pricipesaut Matua ueni . ac:aut oratores mittat ad cofultadum pro defeniide fidei orthodoxe ,fo, *	i
S	ecunda cotinet mtam beate Catberinae Senefis 8Ceius canonizatidem	.fo	v
P ertia m qua excommuicat Sigiimudum ducem Au ftne propter uim ab ilio illatam in cardinalem Sandi Petri adumcuia	,fo	xi
Quarta in qua pnuat Deietberu ecclefia maguntma ,pp ter iniquos eius mores:&quoniam aufus fuerat ad uerfus fefe m fua regione concilium cogreigare	fo,	xx
Qumta ubi refellit quadam deinceps a Dietbero in fua excubatione fcriptaad collegi-'
um Cardialium	fo,	xxini
S exta contmet demerita Sigtfmundi malatefte & exeo muicationeeius fo, ,	xxxvmt
S eptima ad Mabumetem lurcorum regemun qua multis ratioibus hortatur eum adortodoxam fidem uemre	fo. ,	lxuii
O dtaua in qua uenetos mcufat,*quod tam diu tardaue-rint oratores ad mantuanum con cilium mittere* fo,	ciii
N ona ad Fedencum imperatore ei fuades ut ofTiciu capi taneatus fibi cdmifTum potius lpartiat" alberto mar cbidi bradeburgefi q
alteri	fo,	c mi
O ecimaad ducem Mutinae eum increpans 3c mandans

C'<rr
c.
Ss- • • -
- s *** r t*	:
t- >
fub excommunicationis poena ut aflignet ^curatori bus apoilolicis facultatem exigendarum decimarum uigefTimarum & trigeflimarum in omnibus locis fue dicionis QC territorii	fo,	cv
V	ndecima ad ferdmandum regem commendans nego
tia Iobanis mirabalh;5i petens animum eius i re calli lioms fazprns promifli	fo*» c x
D uodecima ad llabellam ficiliaz Regmam de us quae ad regem fcripferat.	fo,	c xi
T ertiadecima ad Franciium Cardinalem fenefem utcar dinalem finche sicili* tanquatn patrem obferuet pro ftcilcentem ad exercitum.	fo,	exi
Quartadeama ad cardinalem Aquileienfem;in quabor tatur eum ut legatus proficifcatur m regnum ficilie; otteditqj nole cazptu bellu dereliquere fo*	c xi
Qu nudecima adferdfandu rege i qua dubitate eu de pontificis aimocoftrmat.	fo,	exii
S extadeama ad regem Caftellaz Si legionis ne fe oppo nat Cardinali fandti fifo ad prouifionem ecciefiae legio nenfi,	fo,	exui
D ecimafeptima ad Cardiale Sant3as Siciliae :qua monet eum ne putet eftimatione fui eile apud fe immuta ex direptione cuiufda oppidi.	fo.	„cxui
D ecimaodtaua ad lacobum Sabellum :qua eu monet;ut dimiiTo IacoboPicmio ad eccleiue deuotionem reuer< tatur.	fo.	exitii
D ecima nona ad Cardinalem rbeanefem;qua ortatur; ut forti animo milma tollerer»	fo,	cxv>
V	igeflima ad laeobu Sabellutu t tande redeat ad pbtifi
ds gratia;ut pollicitus fuerat.	fo,	c xvi
V	igeilimaprima ad federicum Imperatorem in fauo-rem Francifci Sfortiae ducis mediolani pro iueftitura
ducatus.	f°* cxvi
V	igefimafecunda ad eundem bonum animum Tuum er ga illii ofiendes qui non polTet fmutari fo c xviii
V	lgeilimatertia ad Regem fracorum adbortas ipfii ut pragatiea fandttone e regno fuo elimet fo, c xviii
V	igefimaquarta ad Ducem Burgudiar ut.Io.Epifcopu
Atrebatenfem mftruattquo padto fe babeat gerere cu Rege franciar,	fo, c xviii
V	igelTimaqmnta ad Regem francoiy comendat eum q?
pragmatica e regno tollere uelit;c-ui Regina Cypri e regno pulfam comendat,	fo. cxvmi
V	igeiEmafexta ad Cardiale Atrebatefe ut cofirmet rege friciar \ ,ppofito tollede pragmaticae, fo. c xxi
V	igefiimaleptia ad Rege fracoiy extollens eu ob elimia
tam pragmatica fandtionem	fo. c xxii
V	igeflimaodtiua ad eudetqua hortat'ne adhibeat fide (i qs de iua fadhtate ad eu mala fuggeret.fo, c xxii
V	igeilimanoa ad eude qua eu laudat de extimide prag macieas &C rpmifli6eauxdii cotra tureos, fo, c xxui
T ngefima ad duce Muria: qua bdeide refellit queda ab eo feripta ad oratore fuu agente rdae. fo, c xxv/
T rigefimapnma ad Regem francorum commendans eum de bono animo erga pontifice;& de regno Sialie ratii fore affirmas quod ^praifit.	f°* cxxxvi
T rigefi mafecunda ad eunde credentialis in Epifcopum Andegauenfem.	fo.	c xxxvd
T ngefimaterna ad eundem i qua quedem refellit;quar falio ei fuerat enarrata.	fo, c xxxvii
T ngefimaquarca adeude;ubi excufat fe de iis quar acci derut m regno Siciliar.	fo, c xxxvtiti
T rigefimaquita ad cardiale Sadtar Cecibar moitoria de a gedis cii IliuftriffimoCoite urbinati,	fo,	ext
T rigefimafexta ad Federicu Coite palatinu reprendes
eu quod arma Deietbero luxerit ;& edixerit neqs apo ftohcas litteras i fuo domio
publicaret.	fo.	c xl
T rigefimafeptima ad comitem Vrbmatem ut folita uir tute perfeueret cotra Sigifmundu:	fo.	c xli
T rigeftmaodtaua adDucem Venetiarummtfibi fauo ri fit aduerfus Sigifmundum aut faltem lufturn bel lum non impediat;	fo.	c xlii
T rigefimanonaadlmperacoretubidoleredicitde quo dam cafu imperatoris & renunciatione capellam fui.	fo.	cxliit
Quadragefima ad epifcopum Tornacenfemfe excufans ad quaerelas ducis Burgundiaz de praefidentia fter car dinalem Atrabatenfem di nepotem ducis di de quibus dam alus mon iflerus:	fo.	c xlv
Quadragefimapnma ad Ducem Burguudi* petens ab eo intentionem fuam in caufa ecciefte Miguntme,	fo.	exivi
Quadragefimafecunda ad Arcbiepifcopum Ianuenfem; monens ut abftmeat ab illo ducatu et magiftratu temporali *	fo. c xlvu
Quadragefittiacertia ad Regem Francorum monens ut
perfeueret i deuocioe eccleftaeroanac» fo. c xlvtii
Quadrageumaquarta ad ducem Veneriarum a quo pe tit confiltum de expeditione contra-Turcum,	fo.	c l
Quadra gefimaquinta ad Epifcopum Tornacenfemdau dans eum de us qna: aduerfus tureos Tureos profequebatur,	fo.	c hi
Qu tdragefimafexta ad Ducem Burgundiae monens;uc feruet quae promiferat ei aduerfus Tureos,	fo';	c lit
Quadrageiimafepcima ad regem portugallie moens ut praeftet auxilium contra Tureos* fo,	dv
Quadragefimao&aua ad regem Caftelle periuadens ut nolit dee fle in expeditione pro fide	fo,	c Iv
Quadrageilmanona ad Francifcum Sforriam Duce Me diolani monens ut perfonahter proficifca tur contra tureos*	fo* c Ivi
Qumquagefima ad Blancam Mariam Duciffam Medio lannne cbftet uiro deliberanti
ire pro fide,*	fo, c Ixiiu
Qumquagefimaprima ad cun<3os ebriftianos ut profi cifcantur fecum in expeditionem contra tureos*	fo, c Ixv
Qumquagefimafecunda ad Ducem Burgundia^ut non interponat tempus ad eundum contra Tureos.	fo,	c Ixxvi

PII SECVNDI PONT ♦ MAX * EPISTOLAE ♦ DE CONVENTV MANTVANO
fy IVS Epficopus feruus feruoiy deiWnt /	uerfis 5t fingi ulis cbrifti fidelibus bas no
{Iras litteras inlpeduris, Salutem & apo flolicam benedidionem ,Vocauit nos pi us dc mifencors deus ad facram beati Pe tri fedem uicefqj diledifiimi filii fui do mint' nofiri ibefii cbnfti debilibus bumeris nofiris com mifit interris patluram gregis fui credidit & alto fludua tem pelago fidelis populi regere nauiculam iufiit .Grauis basc nobis farcina efi nec noli r a uires funt qua; tanti regi minis ferre molem fufficiant.Procellofum e fi ualde ma re atqj infefium per quod nobis nauigandum eft. Nutat 8c fatifdt canna qua uebimur, Trepidant ac deficiunt re miges uentiqi aduerfi funt 5c in horrida tempefiate iada mur.Nam pofiqua Confiantino principe pax reddita efi eclefiis nunquam dominia gregis ea praifura fuit quam modo cernimus nunqua adeo coardatos catholica fidet !t' mites fuperior astas uidit. Exiit olim in omnem terram Io nus apofiolo^;& mfines orbis terras uerba eorum,Subie cerut omnesreges terra;omnes tribus omnes populi co la fua cbrifio domino :8t falutaris fidei facramctis imbu ti gloria in excelfis deo per unigenitum filium eius;& in terns pacem bona uoluntatis hominibus acclamauere. Surrexit deinde annos iam fupra odingentos pfeudo pro pbeta Mabumetes in Aarabia.qui blarpbemas facrarifii mam trinitatem ;non folum contribules fuosifed a*gppti osiatqj omne Syriam auera & orthodoxa religione auer -tit.-offidna nofira falutisiin qua deus nofier pro nofira redemptione prxdofum {anguine fudit .barbarus bofiis
in uafitde<ftum illum purpureum & fuauiilimis ftagran tem odoribus m quo propter nos uita noftra obdormiuit indominotfpurdflimae farracenosy manus obtrecdauere atqj obtrectant &C quultus tantum caufa cbrifcianis often dit .recuperauit ea "ancta loca cbriftiana uirtus aliquado zelo fidei atqj armis potens ;mox defidu atqj ignauia per didit .Paulatim demete omnis afta elt amifTa,6c Libix po puli defecerunt eccleliae pulcherrima: quae inuocabant do minii nr m ibefum ebriitum illiqj pfalmos dies nodtefq? decantabant mune bomdum atqj abominandum Mabu metis nomen implorant & relicto ueri dei cultu nefandis imbutae facris obfcems inferuiunt cerimoniis .Tranfmif fum eft Si Gaditanum fretumadbifpanos ufqj Mabu metis penetrauere uenea magnaqj pars beticae a nobis ali ena e(t inqua regnum farraceni obtinent quod granatae uocat;nomini cbriftiano apprime infenfum-.ex altera par te qua uerfus orientem Europa porrigitur no potuit ma re cbriltianam religionem tueri .Barbara tureo.?» ges deo-atqj hominibus odiofa ex orientali Scythia progrediens, Cappadotiam ;Pontum .Bitbiniam «Trboadem Pilidiam, Cilitiam .Si omnem quam uocant minorem Afiam occu pauit.Neque contenta bis impotentia &fdi{Tentiorabus gYxcoy. freta Hellefpontum tranfiuit omnefqj ferme grae canicas urbes * Atticae .Boetiaz .Phocidos .Achaiae. Macedo nix&Tracix occupauit.Reftabat regia urbs Conftantino polis tocius orientis coluen atqj caput-.Patriarcbalis atqj imperatoria fedes.Vnicum grecx iapientix domicilium: ubi tot magnificentiiTima templajtot facrariartot palatia principum:tot nobiliffimae ciuiu aedes olim fuere tot pub fica Si priuata opa fumptu fingulari induflria ccftru&a ut exteri eo uenientes admirati' fplendorem urbis no tam mortalium quam cxlefhum ei ede patriam dixerint hac:
quoqj diebus noflris dum latini inter fe diuifi grxcosde ferunt Tureorum crudeliffima natio inuafit expugnauit expilliauitfedauit dequeea urbe triumphauitiquce toti orienti leges dedit,Peloponefus quoqj hac urbe deuida armis capta efbCbriffianus populus infer uitutedudus A Carnam a nunc uailatur & Epyrus Seruia quas quoda fupenor Mifia dida ell paucis exceptis oppidis f potefta tem bofhum uenitJBofneiesfiue illini & Dardani & Peo nes tributa turas pendut neq; hoc modo quiefcit effera ta tureorum rabies eiu'ce gentis dominus ;tetra potius belua qua rex appellandus uirotiffimus draco potius di cendusquam Imperator fanguinem humanum finens coadis ingentibus copiis inde hungaros urget,hinc Epi rotas Albanofq* uexat;& tumes opinione fui facrofandu euangeliu omnemqj chrtffi legem euerfurum fe iaditat Cbriffiais uero ubicunq? fuerint uincula uerbera caedes & horribiles crutiatus minat non dormit bofhs humani generis fed arcuit quaerens que deuoretihmc turei pras munt inde infultant Saraceni, Cbriffiiam Principes qui bus Tura nulla ratione pares effe poffentunter fe difeor des fuas potius iniurias.quam criffi contumelias ulciici contendunt;& priuatas utilitates prafferut publicis :alu marcentes ocio deliciis indulgentjalii cumula dis opibus inhiant,neqj facerdotes neqj populares fatis fuum offici um faciunticultus diurnus ubiq? imminutus efbneqj fuperiores uirgam iufticue redam tenent.neqj {feriores obedientix colla fumittut Confufa onia &C turbata funt biaffematur palum diuina pietas;&in mandatis fuis co temnitur deus mullus timor mulla reueretia legu.Hinc nobis iratum celefte numen piperari aduerfus nosTur eorum arma permittit;& qui reliquis gentibus impare ^olebant chriffianosufidelibus barbaris tributarios uec
tigalefqj fecit. Ad baec nos tempera uocati fumus mt bis malis obmemus in Romano folio colloca uit nos deus» Difficilis fane prouincia comiffa efl nebis Scimus imbe cillitatem noftram;8c fub tanto dignitatis pondere mi^ inmodum trepida mus :no tamen defiamus animojnec de celeffi mifericordia defperamusifed quanto inferior efl noftra uirrus dignitate credita tato maius exalto au xilium praeflolamur.Et fi enim lfcrutabilia fiint magni dei iudicia & mueftigabiles utae eiusmec pordl humana curiofitas eius arcbana peragere illud tamenexploratif fimum efl ueritatem noflram quae cbnftus efl no pofle mentiri:extant eius oracula:& meuangelio faneffo certa promifTa:quibus futurum fe dominus ufqj adeonfuma tionem faeculi :cum fuo grege teflatus eft;confidimus in eius praefentia quia recfta uadentibus non deemjeaelu & terra tranfibunt uerba eius promiflaqj nur>q deficient neqi a lege fua praeteribit unus Apex.Flucfluat fiepenu-mero apoflolica nauisffed non demergitur concutitur^ fed non frangituriopugnatur fed non expugnatur tem ptari finit deus tlecdos fuos uinci non finir.ob eam rem quauis tempeftate noflta turbidum eccleftae flatum in uenerimus naufragofumqj nimis circa fidele nauigium mare no tamen fiducia deefl qum eo muante quide fuis tbefauris ,pducit uentos & illis imperat arqj mari falu tis porrum pertingere ualeamus no’ poflumus certa de futuris poUceri quee diuia maieflas caeca caligine occulu it.Illud nobis fas efl: promitteret pala praedica re :qu ia non derelinquit deus fperantes infe.Extant in facris lit teris exempla pene innumerabilia fpem nobis optimam pollicentia.Praetenmus mirabilia fatfla Moyfi & qui ei fucceflit lofue.Tranfimus Gedeonem.Yeptam.Samfo nem & quos libri indicum memorant parua faepemanu
mumerabilt s bofles fudifle cu ad diurnum confugiflent auxilium. AdolofcetulumDauid aduerfus ferorientem Gohat manus diuina nequaq deflituit.Ezccbia? regi ob fidionis mala ferenti non defuit angelus domini qui Se nacbarib potentiflimi regis trucidaret exercitum.Cdcfu fos in parua Betbulia ciuitate iudeos apud fupbum Olo fernem per manus paupercula? uidua? tutatus eft domT-nus.Matbabxt quoqj fxpe deleueruntnumerofas Antht ocbi copias;quis efient ipfi pauciflimi & inermes iaffue runt in domino confidentibus diuina praifldia.Non eft abbreuiata manus domini quis noflra peccata creueruc quae oculos eius a nobis auerterut ,ppter peccat3 noflra euenerut nobis malaifcelera nranos odiofos fecere miq tates noflra pefTundauere nos.Aggrauata eft manus do mim fup populu peccatore & tradita eft flagellis ebrifli ana fuperbiaimore fuo agit nobifeum deus:quos diligit corrigit atqjcaftigat paterna b«ec funr uerbt ra ;emedati one magis quam poena cxigentia.Quod fi reuertamur ad clementiam eius emendantes oj>a noflra & dolentes fuper iniquitatibus poenitentiam faciamus;mutabit 8C ipfe deus fentetiam fuarn & furorem quo erat in nos ac cenfus in amorem & grariam.Nunq fua mifericordia implorantibus denegatur :pronus eft aduenia dominus neqi nos «equa lance cu Tureis expedit.Nos filii adoptiui illi emactpati nos fua? ciuitatis ciuesulli boftesmos ftra eccleftam illi extra mos facramenta fua recepimusalli cd tempnut nicbil nobis obflat nifi quod fdiuina lege negli gentes humana uincimur fragilitate ad pecandum pni fxpe timorem dei poflponimusmeqj ut obligati fumus diuina praecepta feruamus.Quod fi cduertamur;& cor de fimplici dei mifericordiam imploremus non efl dubi um quin fecondaola nobis fiant ;& rccociliatus nobis do
minus fuper boftes sioftros furorem fuum extendat ,Fa dtum eft periculum fuperioribus diebusmam quum in tradet bungamm Tureorum dubterum £ manu poteti & numerofiflimo peditum equitumqj exercitu Si cofide ret mpotentia fua.cundaqj profternere no dubitaret pa uci tuc cruce fignati Si inermes ;ac nudi fola fide armati Si caeiefti muniti praefidio tantu exercitum deleuere.qd fperandum fuerit li conuementes iunum cbriftiani Pn apes pro defenfione cbacohcae fidei concorditer arma ca pedant non eft tanta Tureorum potentia quanta uulgo creditur nec pares illorum utres noilrts exi£lut:quippe numero militum robore fpledoreqj armo^ Si rei bellicae peritia cbriftiani femp fupiores fuere qua «Turei Quod fi aliquando noftri exercitus uida funt diuina magis per mifTioe id adtum eft epoter delidla noftra quam uirtute boftiutnec unq illifm cruenta unftoria euenit nec noftri totis uinbus ut illi pugnauerutTed pauci ex noftris ad uerfus omnem iliorum potentiam cdmiftere certamen Si, tamen faepe felicem exitum inuenere quemadmodum pauloate in bungaria contigiffe retulimus.Et nunc ergo fi oculos noftros dirigamus m cadum (i renuntiantes ne qmtiae clippeum fidei fumetes aduerfus boftes umificae crucis cum bona fiducia miiitauenmus;exaltabj.t domi nus uexillum fuurmfadet nobifeum lignum inbcnum Si uuftoriam dabit m manu noftra nec ultra permittet Chriftiais imperare Tureos bac nos (pe dudti Si animati quae praedeceffores noftri pro defenfione catholicae rehgi oms aduerfus tureos caeterofqj barbaros cbnftiai nomi ms boftes ineboauerunt totis conatibus prole qui decre uimus Si adiuuante alnflimo complere ac perficere cofi dimus^Nam 6c fi fuit illis prudentia maior tconfilium perfpicatius experientia diuturniorumidefiderio tamen
ac femore tanta: rei nulli' eorum cadimus.Deus qui tn buit uolontatem bene agendi poteflatem qjfequendipro fua benignitate no deneget.bellu aduerfus Tureos terra mariqj noftri prsdecefTores indixere:boc nuc gerere no flrum efbneq; detrectamus laborem nec fumptus fuge re animus eft nicbil erit inpoteftate noftra quod mexpe dictionem tam fanctam tam utilem:tam neceilariam re cufemus profondere nec nobis expenis graues erunt: nec tedioCi labores,Verum quia re magna fumus agref furi:&: caufa communis eft quam profequimur:agitur enim de tutela ebriftians fideiaqua omnes reati fumus & fine qua faluari non pofTumusmeceirarium nobis ui fum efl quod comunibus opibus atqj uiribus eft agedii id comuni confilio tractandu ede.Voluentes igitur anfo & fedula meditatione peniantes:quonam pacto cbrifhae uires ad decernendum tam utile bellum inunum coire poflat nullam expeditiorem uiam repperfus quam ii ebri fhanos Prinapes;acpotentatus funum aliquem locnm conuocemuscinquo cum lpfis aut ec^i oratoribus pleno mandato fuffultis per nos lpfos conuemamus;ac de tali expeditione tractemus & tandem aliqd cbrtfhanodignu nomine concludamus;cogitantibus autedeconuentiois loco duo nobis occurrunt uix trium dic 9: itinere mter fe diilantia qua: penfatis re^ac tempoip conditioibus iatis opportuna eiTe uidentur;Mantua fcilicet ad Mincium fi ta fluuiu baud procul a lacu Benaco & Vtinum in agro foroiulien.Nam Mantua uicina montibus qui Galliam & germaniam ab italia difterminantjeum fitumbabet ut facile tranfalpim Principes & Italis potetatus eo fe co ferre po flint. Ampla infup eft urbs & rerum abundans qus adufum bumanum funt neceffaria .Vtinum quocjj Ifigne oppidum eft & magni populi capax fertilitate cir
cum iacentis agri 8i maris uicinitate ad conuetus aptiffi mum celebrandos :rei etiam qux trananda ed comodif fimummam qui ex Italia contra Tureos teredri ^pfeditu ri funt itinere bis forum iulii primum occurrit.Galiai^ quoqj 8d bifpaniarum gentes ac Rhenani & Tbeutones bac iterum ineande expeditione baud incoueieter babuc rint buc accidit quod bungari de quorum falute potif fime ed agendu funt enim praecipui qui tempedate no ftra Tureorum uexantur armis & murum fe pro noftra religione condituunt ab boc oppido non procul abfunt? facileqj conuentui cbriftiano^ ibidem celebrando fuas necdlitates exponere poterunt;# deinde confolationem opportunius commcdiufqj precipere,Nec cariOimo in cbrido filio nodro federico Romaorum Impatort femp Augudo difficilis ineum locum tranfitus fuerit:fi que admodum de fua in commune bonum optima uolutate confidimusieo tranfferre fefe uoluerit cu paterna eius dominia Forciullienfts territorio contigua fint uolen tes ergo cum diuina ope ficut ex debito padoralisofficii fumus obnoxii cbridianaz plebis faluti cofulere ac pro tu tela nodrx religionis undiqj auxilia prxfidiaqj contrahe re de conlilio & aflenfu Venerabilium fratrum nodro ^ fande Romanx ecclefix Cardinaliu in altero ex Iccisprae didis adproximasKalendas Junias pro capienda fbac re defenfionis fidei communi deliberande inter nos #cun dos ebridi fideles qui principatu aliquo notabili potiun tur conueniendi diem condttuimus;& barum ferie con ditutam ede decernimusA/muerfos igitur & fingulos caridimos ac diledos inebrido filios nodros Romanum Imperatorem prxfatum cxterofqj Reges & Principes ec clefiadicos & fxculares.Duces.Marcbiones.Comires. Comunitates quoqj:qux fuis legibus uiunt&ad defen
fionem fidei aliquid prxfidti afferre poffunt per mTeera rrufericordtx dei noftri ihefu cbrifti obnixe hortamur re quirimus & monemus;ut adprxfixamdtem in altero di diorum locorum per fe ipios Ci aliquo modo queant Cm aute per legatos fu os uiros graues & audorirate ffignes ac plena potefiate munitos prorfus adelTe curent & fefti nent nec domi remaneant nifi neceflitas in euitabilisur geat fed noftrum potius iequantur exemplu.Nos enim ne quid ad res benegerendas ex latere noftro defit quis ualde necefTaria fit noftra praefintia in urbe Roma nec pellimus fine magno incommodo noftro & terrarum Romanas ecclefias fubiedarum damno & periculo falieas migrare proufcias quia tamen pluris facimus catholicas fidei defenfionem qua ecclefiafhci patrimonii tutelam & fpiritualia prxpoimus temporalibus relinquere adtem pus almam Romam noftramqj fedem & cariflima ijpon lam decreuimus atq? in die prxfignato;aut Matue aut Vrini concedente altifiimo conftitueurmec recufabimus aha quas uis onera fupportabilia nofiris hueris quas ad profecunonem ta fandi & necefiani operis nobis & his qui ad confititutam diem conuenerint expedientia uiia fuenntaut quomodolibet opportuna.Neqj enim nos fu mus qui pro rebus catholicas fideibenegerendis pro tuta da religione:^ magnificando nomine thrifiiao;aut fum ptus formidtmus;autlabores,Faxit rantfi diurna pietas ne pio defiderio nofiro prasftemur impedimerum quado ea mens nofira eft id flabile propofitum ac certum qua eius mcomodaiqua eius pericula paruifacere ut necefli tati orthodoxix fidei cii dei honore :& cbrifhani populi falutetqnieteqj confulamus.Datum Romasapud fandu Petrum,Anno fcarnatiois dominica Millefimo quadrin getefiimo quinqu3gefimoodauo,Terrio Idus Odobris
Pontificatus noftri Anno primo,
II Epiftola fiue oratio Pii Pape fecundi in uicam& ca nonizationem beatas Cbatberina: Senenfis*
Ius epifcopus feruus feruorunudei.Vniuerfis cbrifti fidelibus falutem & apoflolica benedidio nem Mifericordias domini quas fdies largius experimurmon fatis explicare potefl: lingua mortalis/ui — eunt bumana eloquia diurna beneficiamec bomini datu eft creatorem fuu abunde collaudarepec fi omnes artus uerterentur m linguas ;quando ex mbilo creati de non efle pdudi fumus ineflemec uel lapides uel plantae uel afalta bruta ded rationis participes dimnc^cp capaces effedi fumus ;ac non foium angelis :fed ipfi quodammd inuiflbilt 6C excelfo deo fimiles gloria;& bonore coronati fup omnia opa eius imperio potiti.Verum fi nos «pios rebus caetens comparemus mulla creatura magis ingra ta reperta efl: quam bomo^Si luciferi & loao^ eius iup -biam proterimus folus inter creata rebellis deo:& ingra tiffimus homo efbReliqua omnia diuinam pietate mfuo ede collaudant^ nec eius unq proceptis aduerfantuqna tut x legibus parent :SC ea pagunt ad qua: ,pduda iunt. Terra aratru paritii& fufcipiens femina tanq fub ufuris multiplicata reddit & imperio dei obedie's culta atqj in--culta humano genericonfulit.Saxa iodificiorum ulum recepta proflo aduntmec fcifla uel ex ccda refiflut fru-dificat arbores f agro uiretesi&poflqaruerut aut igne nutriunt aut odes tedaqj fuftin et. Quanta herbarum fiue f folus fiue inradicibusfiue in floribus fiue i femini -bus-.fiue f fucis ;inefl utilitas /quanta i fluminibus como ditas/quanta inlacubus ac maribus^quo dum riauigia
fubeunt iter reotiflimas getes eomertia prxflant*Quid animalia extera fiue aquatia fiue terreflria,In omnibus laudatur deus;dum naturx iufla cape{Tunt,Elemeta & fidera faciunt impata,Sol peragit curfum fuu.Nec prx feriptas Zodiaci metas excxditmec alieno lucens lumfe fuo muneri luna dee Ainec errantes errant Helle certum femper 8C flatum iter agentes,Omnia in cxlo 8i m terra laudat deum:& in officio manetia benedicut ei,nec legi refiflunt impofitx/grauia deorfum cadut/leuia furfum feruntur ;Cundta gratitudme oftedunt diuinitati;dum parent atq* naturx,Solus bomo fgratus ibbediens ac re _ bellis inter tot creata reptus eflipuerifc angeli ruina imi — tatus .Ille in cxlo fupbiens creatoriqj fimilis e fle cupiens in Abpffiim prxcipitatus meditati iceleris pernas deditt Homo de limo fadtus & in terra politus fux imbecillita -tis immemor .& tpfe quoqj alia cupere coepit q de ligno ueflens pbibito per boni &C mali cognitione xqualirate cum diis optauit propter quod de paradifo deliciam eie -dus in multas xrumnas datus efl)& porta regni celoru daufa mors introiuit in orbem terra^ qux nulli bomini parceret iquantum filu Adam ante diluuiu aberrauennt 6i qua procul adiuina uoluntate receflermtdecuta ultio patefecit :qux omne carnem aquare mundatione deleuit Ea excepta qux cum pio Noe m arca faluara efl.Cxteru neqj infiliis eius nequitia ac pfsdia defuit,Malignati & ipfifunt&inomne piapfi nefas,Turris babelfccn tume liam domini cepta eft;& ibi labium uniuerfx terrx diui^ fum,Ab bis bella introduda funt.Rapinx tumulrus-in -cedia exdes:adulteria;flupra:& Idoloru cultus;&quic-qnid maior u libido ac fupbia gignit .pauoffimi ufqj ad Abraam repti funt diuinx legis amatores ille uero uni -cu certumqj pietatis exeplum adeo uoiuntati dei fe fe fu -
mifk Vt proprium filium immolare no dubitaret propter quod m femine eius benedidx funt omnes getesiex cuius liberis non folum prophetae orti funt diurnae legis praedicatores :Sed ipfe quoqj faluator cbriftus fecudum carne nafci dignatus eitqui pro falute humani generis cu informa dei efTet aequalis patri exianimt femenpfum forma ferui accipies ;8C homo fadus tedia carnis fubiit; tormenta & cruciatus ptuht;& ad excrema morte no fe -eudu natura;fed lgnomiofa;fed moleta;fed acerbiflima .& mx homini tolerabilem in ligno crucis fuffmuituquo mortes mortem noflram dextruxit;SC uitam raparauit. Difpoliauxt fferosiabduxit'fandos patres ;& metor mor -tis|ac diaboli triumphator cadum iam longo tempore cla -ufum apiens afeendir ad patrem nobifqj uiam offendit per quam (equi eum pollemus.Euangelica lege tradita /
8c baprifmo/cajtenfcp facramentis aptis per quae lapfi re pararemur ;& faluareur.Nec tamen tot tantifqi alleda beneficus noffra proteruitas ac malignitas conquieuit; nec gratum exibmt ammumec uicia deferuit homo;fed quo maiori praeueti fumus munere gratiaru eo magis ingrati reperimur7 & ad illicita pcliuiores.Nam quomo -do fublimem diligimus;aut honoramus deu.-quo modo eius madata feruamus fquis facrofando eua'gelio paret/ quae fubiedio erga fupiores iquae cbaritas erga ffenores/ 7	quis equitatis /quis lufiiciae cultus iquar religio/qui mo-
res hominum /Sunt qui dicunt m cordibus fuis non eff deustalii impia efferunt dogmata & bhffemias i deum cudunt alii uoluptatumferuunil aliud cogitat nifi quo modo libidines luas expleant. Ilii cppibus inhiant alieis/ illi bumaum fanguinemfitiunt.Rara fnocetiaeff ea que parum tuta.Neq* ppinquitatis iura,pfunt neqi fcnptx aut fancir^ moribus leges ;uiribus ac fraudibus eunda
obediunt Jta ut neqj ab re prfceps mundi buff appellaf di -aboius;quadoparS orbis maior eius arbitrio ducitur.Na quatii eft quod Pfeudo ppbetx Mabumetis infania pofli -det iOrientis praecipua portio, & Apbrieae maxima regna SC in btfpania granatenfes)& in graecia multa; prouintiae fub mabumetbe cbnftum blafpbemant.Nec parua eft iu -daeorum natio per orbem terrarum late diiperfa Sidi eua -gelii ac chnUiix legis inimica.Nec defuntm feptentrione atqj m onente cultores idolopjn angulum europae cbrft-ftliitas redada eft,Nam quis per afiam ac libyi cbriftiai non pauci difperfi efte ferantur Non tamen illorum fmce ra eft fides ;qui procul ab apoftolica fede iter infideles ba -birantes 8c cum bereticis communicantes improba quseda fapiunt 6C multis erroribus fcatent^nec cbriftiani qui funt in Europa tam re quam nomine cbriftiani exiftunyadum -brata 6c fida eft multorum religio ficut opera ipfa mani fellant .Nam quotus eft qui digna cbriftiano faciat opera./ afrudibus eorum cognofcetis eos inquit in euangelio do -minus.Si uiuimus ut cbriftus iubet cbriftiani fumus .Io
banss apoftolus eius filios efte bomines afterit cuius opa fidunt.Si dei mandata feruamus dei proculdubio filii fu mus:Sin diaboli ;ad eum pertinemus/dicente doino;Vos ex parte diabolo eftis;dura fententia;& tamen uera.Illius quifqj filius eft &c ad eum pertinet cuius mandata fedatur. Quantum autem ingraticbriftiani a diuinis praeceptioni bus procul abierint 6c quantum diabolicis fuggefticibus adbafferint per fe fe quiuis intelligit.Interroget quifque eonfcienttam fiiam & retroadam ante oculos mentis uita
collocet 8c quantum ab officio ueri cbriftiani recefferit pa - -lam cognofcet .qux cum ita fmt maxima eft fummi dei be nignitas;& irvcredibilis mifericordia qua; nos tolerati ui -uere finit expedans ut aliquando couerfx redeamus in ui —
am,Sed inuenti funt m omni artare nonulli deo placites mn fandi qui uiuetes in carne deiideria carnis uicerunt / &L carleftem in terra uitam egerunt,quorum meritis §C i tercefione fubftentata cfl: mondi machina/& commatus ignis retentus & ira dei ulrioqj iuipeiajnec dubitamus qum hodie quoq* aliqui fint accepti deo quorum prxces cadeAem nobis regem placatum benignuqj reddat.Inter alios aute qui deo placuerunt 6>C dimnam nebis demen «-tiam placauerunt/urbs Sense inter etruicos nebilisfsetate noAra Bernardinu aluit /qui nobili loco natus m adolo — centije flore mundo renuntiauit & mgreffus beati Fract — fci religionem cum fratres iui ordinis procul abiifle ab inflitutis & regula patrum repperiflet,eos acriter corre -x t;& cum eos omnes m uiam reducere non poAetfeque — Aratis pluribus quibus regulam feruare placuit cu bis coenobia frequentauit quse multa de nouo erexit :8C fan -diilimis inflitutis reformamt Circuit Italiam prsedican -douicia fulmmauitjUirtutes erexit mira eius ab Aientia fuit;mira mtegritas;moderatio.grauitas;elcquii multa fuauiras multa dodrina 5c quoniam uerus erat paupta -tis cultor boflis pecuiae & omnium deliciarum inimicus . Semper m eius uultu ingens alacritas enituit & in mete fumma quies ut quifola inocentia gaudebat,Nullius ii -bi confcius criminis fcandalis compluribus in Italia obui — auit & multa miracula perpetrauit propter quse adbuc uiuens fandus habebatur & miro plebium colebatur bo -nore)nufq fine populi frequentia;& Angulari reueretia receptus;qui cum apud Aquilam Mariorum urbem bu --ius uifae curfumperegiiTet a Nicolao quinto prsedecef-fore noflrodpfo Iobelei anno cum cbriAiaus orbis ad ex -pugnadas uiciorum fordes frequens urbem mutieret i — ter fandos ebrifli cofeiores relatus eA.Fuerat 8C ixtate
fuperiori parentum nofirorum memoria in eadem urbe & m fexu fcemineo uirgo Caterina non minoris meriti nec minus accepta deo cuius preces in confpedu prxcel ~ (x diufitatis humano generi ad modu falutares:& olim fuide & nunc efre;& m poile^ fore non dubitamus.Na ficut peccata malorum bomfum ac blafpbemix iram dei y fuper nos puocantJita & fandorum opa rogaminaque C auertunt.Verum Caterina quamuis angelicam interris uitam egerit 8C ante annos odogtnta decedes ad cadum migrauerit multifq? fignis 8C gloriolis miraculis clarue -rit;Non tamen adhuc iter fandas dbrifti uirgines a militanti ecdelia recepta erat.Neq? enim Romani potifices qui ante nos fuerunt id decreuerant.Voluerat Vrbaus Sextus hunc ei honorem impertiret pofb eum Innocen — tius Nonus:ac deinde Gregorius Duodecimus q huius uirginis & fandaj conuerfationis eius praecipuam babue — re noticiam.Sed uexati pturbatione icifmatisquod eo^ tempore uiguit & multis bellorum turbinibus ac mole — fius agitati diuino ut credimus confilio id omifcrut,Ne feuiente diuifionis procella quod fancftum una obedien — tia decreuifTetiprophanum altera cefuifTet.Dilata eftres ufq? ad tepora noftra nobifqj huius facernmx uirginis canonizatio referuata tanq conterranee nofire atq? con ~ ciuisiut fenenfis uirginis fanditas decreto fenenfis homi -nis in Romana fede fedentis prodiret m lucem Jnqua re non imus inficias affedum nos aliquem fandum 6C piil traxiiTe.Quis efl enim qui fuaz urbis precomaifue patri ae laudesjfui generis uirtutes non libenter uulgari pro - ^ curet cum id poiTit & rite & bonefte facere. Excellet ia fa. da:& illuftres uirtute homines in omni genere & m om ni parte orbis nemo efhqui non cupide uideat Xibettus tamen & maiori cum lucunditate fua inparm;& infua
gente,Et fi nos quidem beate Catermx fublies dotes;No --bile ingenium^diuinam mentem/facrauTTimam uoiuntate/ m omni natione quam lamflimi uidifTemus .latiores tam e in urbeSenenfi quae nos geuif fi quidem mentorum eius longe magis &C magis peculiariter participes efie confidimus quam fi mrgo hxc aut m africa aut m Scythia fiue in india nata fuifTet.Neqj enim fieri poteflquin fandoiy propinquitas aliquid habeat praerogatluae,Nihil tamen ob hanc caufam plus minufue dicere licet quamuerum eft -Nec propter cognationem aut patriae cbaritatem inter fan -dos quifq fine meritis ;fine folito examinefine confuetis folemmbus referendus eft.Quapropter &i fi iucunde au— diuimus beatam Catermam fenenfem elTe cuius canoniza — tio petebatur;Non tamen in eius caoniratione quicq emi — fimus ex his qua: tata in folemnitate requiruntur. Aderat multe preces non modo Senenfis populi;uerumetiam ali — o^.Nam 6c cariflimus f chrifto filius Federicus Roanoiy Imperator Augudus;fimulqj diledus filius nobilis uir Pafcalis Venetiarum Dux nobis fupplicauitcne hac uirgi — nem fuo f terris honore priuatam ulterius eO*efineremus •
In quam multoru populcru deuotio efTet incenfa 8i multa de ipfa miracula uulgarentur,Mantuam uero petes cu intereundum apud Senenfes aliquadiu fuperfediffemus & in confidorio publico ingetia eius merita & miraculofa figna nobis edent expoxitaicumulatiflimaeq? preces porre -dts ut fandorum ebrifti honores illi decerneremus haud quaquam datim annuimus.Sed pro ueteri confuetudine tribus ex fratribus nodris fanda: Remana: Ecclefia Car dinailbus uni Epifcopo/alteri presbiterotreliquo Diacono uiu^ uocis oraculo commifimusmt debitis habitis ,pcelTi — bus de uita & moribus ipfius Caterinas deque miraculis eius fiue in uita fiue pod mortem patratis ;& de reliquis
ac! canomzationem necefiariis diligerer inquirerent »No -bifqj in fecreto Confiflorio ut moris efbfidelem relatio — nem facerent,Commiflarii per annum &ultra;donec ex Mantua Romam redifTemus rem difcutietes muentis ,p — cellibus antiquis apud Venetos ;& alibi habitis examina — tifqj de nouo teflibus:& fumma cum diligentia cutis pd ~ deraris cum feorfum inter Cardinales tantum omniuqj quaz muenerant Veracem nobis relationem feciflent,ac deinde per aduocarum ea quae nobis expofuerant fpubll — co Confilforio dtnuo recitari curaflent.Poffremo conuo -catis m aula noflra Romae uniuerfis qui tunc erat incu -na ecdtfiarum praefulibus ailiftentibus nobis Cardina -libusjiterum Commifaru praefati per organum Venera -bilis fratris noilrt Vilbelmi epifcopi Portuenfis natione g Ihci qui primus eorum erat/rurfus cund:a quae fuene — rant & rite probata uidebantur coram explicauerunt* Exquoru relatione quae ampliffima fuit haec fummanm accepimus:quaeuera comperta cognita & explorata funt Virgo Caterma ex ciuitate Senefi oriunda mediocribus orta parentibus iprius deo fe fe dedicauit quam deu pos — fet per aetate cognofcere,Sex annos nata ut domino ferui — ret haeremum cocupiuit& urbe egreffa m cauerna qua -dam loco folitario delituit/quamuis iubete fpiritu paulu — lum demorata domum redierit angelicam falutationem edoda quotiens paternas domus fcalam afcendititotiens f> fmgulos gradus flexo geniculo beatiflimam uirgmem matrem domini falutauit & anno maior uirgimtatem fuam confecrauit cbriflo quem fua in matella te fedetem mirabili uifione contemplata eft;& archana eaeleftis aulas uidif qux non potefl effari lingua mortalis,Mundanas delicias afe omnes abdicauitorationi totam fe dedit: Cor pufculum fuum Ieiumis.uigiliis ac uerbenbus afflixit j
Coarquales puellas ut idem facerent & docuit & pfuafit /
Pubes effecta fciilis crinibus mortale comugiu recufauit: Conuicia & maledida hominum (preuit,Beati dominici habitum quemfoeminae geftantde poemtetia nucupatae/ extorfit potius quam impetrauit. Ancillare officium i pa -terna domo exercuit/nibil magis cupies quam uiiis apud bomines & abiecffa uiden ipaupibns cbnfti(Namid pa -ter fibi fdulxerat^ larga manu fubuenit/aegrotanbus ia ~ ma diligetia mmiftrauit.Diabolicas temptationes <5c afli -duas malignatium tpirituum pugnas patietiat clipeo &C fidei galea fupauitJncarceratos 3>C oppreflbs quibus ua —
luit modis con (blita e it,Nullum ab ea uerbum nonreli_-
giofum non fandum excidit omnis fermo eius de mori — bus fuit:& de religione;de pietate;de contemptu mundi & amore dei;& proximi:de cadefti patria,Nemo ad eade acceflit qui no dodior meliorqj abierit/dodrina eius in — fufamo acquifita fuitiprius magiftra uifa eft qua difci — pulaiquippe quae facraru litterarum pfeffbnbiis/pfiiq? magnarum ecclefiarum epifcopis difficillimas de diumi -tatequaeffionesproponentibusiprudenfsffime refpondit.'
ti diflnbutis mox mter dhrifti pauperes quas pofidcbat fubftantiis acceptadomini cruce:uitam deinde euangeli _ cam egerunt,Summa buius uirginis abffinetia fuit ;& mirabilis uitse aufteritas,Na cu uim & carniu ufum p>r -fus abieciffet neqj pulmentariis ullis ureret :ad extremi! eo deduda etbut nec legumina ederet/nec pane uefcere -tur nifTcadefh quem uerus cbriffianus in facramento fu -mit altaris.Inuenta eff aliquando a die cme^ ufqj in pen -tecoffemieiunium pduxiffe fola eucbarittoe com unione
& adeo iatisfecit ut tanquam agnos matueradsis renute rit quos tanquam lupos ac leones ferocientes acceperat quorum nonnulli diuinam in uirgme fapietiam admira
ontcta.Per armos circiter odio minimo herbarum fuco eoqj parum refero & cdmunione facra fubftetataeft.Ad cibum quafi ad fupplicium pgebat.Ad communionem altaris qua: illi fere quottidiana fuitiquaii ad cadefles nu " fias muitata elTet fumma cum alacritate,pfictfcebatur / Cilicio fnb uefle utebaf quo carnem macerabat.N ullx il -li plumaejnulla puluinana erat.Ledlum fibi ex affenbus co fecerat ;atqj in eo tacens breuiilimum fomnu accipie — .Ra ro enim ultra duas boras frerdiu nodluq; dormie b r ,Reliquum omne tempus uigilando.orado/praedicado cpi mifericodise agendo contriuit.Spmofis cordulis car -nem fuam maceramt dolore capitis pene ailiduo torque -batur:adluabat febribus,;nec illorum cruciatu carebat ♦ Ludlabatur quam frequentifTime cum demonibus mul -nfqj dloru molefliis uexebatur.Sed aiebat cu Apofiolo Cum infirmor:tunc fortior fummecemm in tantis labo nbus deficiebat nec cbantatis opera negiigebat .AiTille -bat miferis indigna fereubus, arguebat peccatores ;&bla -diflimis uerbis ad poenitentiam reuocabaqpra:ceptafalu -tis omnibus laeta dabat.Quid fectadum quid fugiedum efTet alacri uultu oftendebat ;diflidetes fummo Rudia co ~ poenbatimulta extinxit odia & mortales fedauit inimici * ciasipro pace florentinorum qui cum ectlefia diffidebat & interdidlo fuppofiti erant ecclefiaflico Apenninum 6C alpes tranfire atqj ufqi in Aduenione ad Gregoriu vnde — cimu Pon.Max.antecefTore nrm proftcifci no dubitauit•' Cui uorum fuum de peteda urbe Roma inocculto fadtu & foli fibi ac deo notu fe fe diuinitus cognouifTe moftra — uit.Fuit enim in ea fpeties ppbetiae & multa prardixitan -teq fieret:& occultifTima reuelauit.Rapiebat" farpe a fjpi _ ritu & in aere fufpenfa diuinis contemplationibus pafce -bat adeo extrafe adla ut expundla pcuflaqi nihil omnino
fentiret.idq* frequeter fibi contingebat cum diuiniflima reficeretur eucanfha magnum & fandtum erat in plebi bus Catermae nomen, undiq* ad ea sgroti;& malignis ue — xati fpiritibus deducebatur & multi curabantur langori -bus &Cfebribus;m cbrifti nomine impetrabat & demdes cogebat ab obfeflis abire corporibus/ppter quas res duo -* bus romams Pontificibus Gregorio cuius pauloante me — minimus;Sc vrbano Sexto acceptiifima fuit;adeo ut lega — tionibus eorum fungeretur multifq* & magms ipiritua — Iidus gratus ab eis donaretur .Eadem cum uitae agon em lam peregilTet anno aztatis fua: rerrio circiter ac trigefli — mo in urbe Roma diem fuum claufit de cuius anime in earluma{Tumptione& glortofa receptione;ftupendae& ad — mirabiles reuelationesfadae reperiuntur apud eas perfo — nis quae uirginem dilexere,Maxime ueroapud eius con — fefore Raimundum Capuanu facre theologiae magiftru qui pollea generalis tocius ordinis praedicatcijepater ma — giller & redtor effedtus eft.Is nanqj cu genus ageret ea nodtequauirgo migrauitbora matutina ftra dormitori — um apud imaginem matris domini eam conteplatus eft miro fplendore fulgente & uerba ad fe cdfolatoria dicete Corpus aliquandiu feruarum deniq? in ecclefia fratrum praedicatorum quae de Minerua ut dicitur Romae coditu eft no fine maxima populi deuotione ac reueretia.Cuius tadtu pleriq? aegroti falutem confecuti funt(adeo ut non nullis faluti fuerit ea tetigifle quae facrara uirgus mem -bratetigere.Pofteaquoq* uirgoipfa lam caelo recepta uo — ta fupplicantium benigne audiuit & ut a fponfo & domi no fuo cbrifto Saluatore exaudirentur curauit «Multi enim ex diuerfis aegritudinibus curati funt q audita bea tz Caterfs gloriofiftima fama eius patrociniu fupplices petiuere;Propterea Venetus ubi nunq uirgoipfa fuerat
6C multis in locis nome eius cum ueneratione receptum eft & uota ei plurima fiunt ,H<ec & alia quam pluria cu uenerabilis frater noder Epifcopus portuefis m conuen _ tu Cardinaliu Sc praefulum expofmffet 8c liquido ^pbata efTe a ffirmaffeq rogati fingullatim omnes cum Cardina — les rum pr adules: qui plurima affuerunt fentenamdice -re cuneorum fuffragus beata uirgo digna cado &C aftris declaranda uifa efLNec quifq fuit qui non magnopere canonizarionem eius faciendam ^pbauernvQmbus adld — ' gum auditis luffimusin Bafihca beati Petri Apoftoloru principis fuggeftum magnum & ornatum apparari/fuj*> quo hodie afhnte populo & clero fermone de uita & mi -raculis huius uirgmis per nosbabito miffarum folemni — bus cadebrans & confuetis caeremoniis rite padis ad ca — nomzarione huius uirgimsfub bis uerbis duximus pro cedendum,Ad honore omnipotentis & aeterni dei patris & filii &L fpiritus fandiiad exaltationem fidei catholicae &C cbriffnnasreligionis augmentumfaudoritate domini no — ftri ibefu cbrifft & beatorum Petri & Pauli apoftolorum eiusfac noftra*Caterinam Senenfem illuftris & {delebilis memoriae uirginem cuius corpus m ecclefia pradicatoru quae de minerua nucupatur hic romae iacet;& m caeleffi iberufalem inter beatarum uirginum chors.qumdo id fua uirtus diuina fufragante gratia meruit nampridem fuiffe receptam &c aeternae glioriae corona donatamde fra — trum confilio declaramus eaqj tanq fandam publice pri — uatimqj coleda effe decernimus Si. diffinimus atqj infan — darum Catbalogo uirginum quas remana ueneratur ec -clelia redigi & affribi madamaus.Statuetes feftum eius fmgulis annis prima mefis maiidomeica die abuniuerfa -b eccle&a eelebradum effe & omnes illi honores praeftan — dos qui caeteris iandis uirgimbus conuenire noicuntur
5i mfuper fepulcrum eius in ipfo ferto uifitantibus fepte annos &C totidem quadrigenas de iniundis eis poeni tetiis informa ecdertae mifericcrditer imppetuumrelaxamus; Datum Romx apud fandum Petrum Anno fcarnationis dominicae Millefimo quadringetefimo fexagefimo primo TertioKalendas Iulii.Pon.nortn anno tertio.
III Epirtola Pii Pape fecundi ad uniuerfos cbrirti fideles m excomumcationem Sigifmundi Ducis Aurtrio
IVS epifcopus ieruus feruoip dei. V niuerfls cbri fti fidelibus ad quosbee litterae peruenerft falute 5c aportolicam benedirtionem Jurtirtima quauis iudicia & boertidima fmt qux uis aportol icae fedis decreta 8C opera eius mortalis coarguere nemo pofiit quia tamen multi reperiuntur inique mentis bomines qui eredo fup cilio tollere os m cadum no uerentur &C gradiente lingua eo runa fuper terram m cbrirti uicarium iadantes obprobria fada eius damnare fopennumero audet & nitida ueritatis faciem confidis mendatioip tenebris obnubilare conantur opere precipuum e fle cefemus quo per hos dies aduerfus Sigifmudum ex prfcipibus Aurtrio fu a c6tumacia;& ini quitate requirete per nos & facru collegium nortrum fta tuta ordfata 8c iudicata funt ad noticia ueftra bis fcriptis perducere ne fama uelox procurrens falfa pro ueris pfua dere ex fuo more aut addens gertis aut adimes auditores fallere poflit.Rem igitur ficut gerta ert ante oculos uertrae mentis ponemus .Vos beniuolas aures adhibete & boni co fuletes matris uertro dt omnium fidelium magiftro facro fando Romano primoqj fedis digna & folita reuerentia decretum fententiamqj fufcipite*
Cclefia Brixfenfis qua: olim Sabionefis & aliqua do Bnxionenfis eft appellata in alpibus fita efl qua: Germaniam ab Italia feiugunt admodum infignis,Siquidem Romanorum pontificum priuilegiis compluribus boneftata &i Imperate^ largitate doata no folum pr«edia:fed arces & oppida muninflima pofli det & lpfi^Brixtnefis urbis ciuiledomu bt diocefis eius 8i ad Enum fluuium protendit qui Danubio i Baioaria apud Patauiam mifcetur 8C in Atbefitn refptat qui Tridentu Veronamqjpreterfluensdnfigms Vrbes m adnaticu ex oneratur pelagus.Epifcopus eius inter principes Impii collocatur ;& ab Imperatore abfqj medio ifeudum recipit principatum ac regalia Jn eccldiafticis negotiis ecclefia: Sakzburgenfis fuffraganeus eft& metropolitico ture il li fubiedusiaduocatus eius in temporalibus caufis fiqd aduerfi patiatur «Comes Tbirohsab Impatoribus cofti tutus eft;qui tuearur ecdefiam no qui oppugnet «Ob ea rem non parum utilitatis quot annis accipies ;Nam praz dia opulenta & ampliflima ab ipfa Brixmenfi ecdefia no fcitur obtinere.Princtpium autem aduocationis in coite Alberto fuitiqui primo p corradum ipfius ecdefia: poti ficem non fme pluribus conditionibus afTumptus;&: de ipfa aduocatiaiquae feudum elf ecdefia: inueftitus ab Im peratore confirmationem obtinuit,Vacanti autem huic ecdefia: Sedente Nicolao quinto pradecefiore noftro.Ni colaus ipfe de fratrum confilio diledum filium noflru Nicolaum tituli fandi petri aduicula presbiterum Car dmalem i Epifcopum & pallorem pradecir,Qui&: fi diu contradicente &reludante Sigifmudopoffeflionem taen pacificam & quietam ecdefise Cux deniq? confecutus efl & utiliter plebi per plures annos praedicando monendo hortando & pontificale officium exercendo profuit. Sed
cum fedete Califto tectio qui nofter fuit fmediatus pr* ceiTor Cardinalis ipfe acepifcopus Brixinefis more boni patrisfamilias Si diligentis arq* attenti pratisti pia loca re formans Si tura ecdefiae Tua?exa&at perquirens iuenifTec Sigifmundum emendationi monafteru i foneburgio ex eo aduerfumiquod nihil fme eius afTenfu ftendu praefu met ac cnm tanq Tbirolefem comitem pleraqj magni momenti feuda ab ecclefia fua obrmereique minime ut moris eft recognouiffet bortarerurqj fpintualem mrifdi dtionem ne perturbaret;8i nonam reciperet inueftitura lulqj iurandum praeftaret Mox dilTenfiones ortae funt 3C ipfius Sigifmundi grande odium aduerfus Cardinalem excitatum,Propter quod cum ftafutfTet Cardinalis ut fi d«lis Arcbimandrita fuas oues diligentiusrefpicere Si a nexus irmenbus retrahere cundtofq* malos mores eradi care Si plantare bonos 8C eliminare uicia Si feminare uir tutes Surexiflentq? praeterea maligni quidam homines tam clerici qua laici quibus amara erat praecepta mfticae Si aduerfus falutiferam Cardinalis reformatione contu maciee Si rebellionis cornua erigeret .Coepit Sigifmudus malignantium patrocinium Sc quams eflet ipfe quoque ex ouibus Cardinali tanq epifeopo Brixinenfi commiftis in Paftorem tamen Si patrem Si magiftrum animae fuae iefe extollere non expauit,Sed omni ftudio atqj conatu adorfus eft ne falutifera morum reformatio aut i clero aut in populo Brixinenfi loeu haberet lAdeoq* bonis adii bus ipfius Cardinalis obice fe praebuit utmoialiu quoq? quarum fupra meminimus diftolute ac tuq iftime uiue tium ne claudi reformari ue poflent protedlionem 8i tu telam aduerfus Cardinale receperit .Adeoq? ab bonefta te procul babut ut Cardinalem ipfum neq; in fua dioceft neque m auitate tutum efte aut potificale munus exer.
cere poffie pmitteret tintrodudtis & perfuafis ficariis qui uitat eius infidiarentur ,quod cum Califfius antedidlus ac cepiffet mox litteras monitorii aduerfus Sigifmudum de ereuit praecipiens ei ne cardinale in ecclefia fua in qua pon tificio fungeretur ab executioe fui officii quoquo pad:o de terreret ;eum ue fuum munus exercentem impediret fi se cus ageret Anathema effiet poenas laefae maieftatis in curre ret 8C omni territorio fuo facris mterdidum ipfo fadlo in te’iigere,Obaudiuit Sigifmundus Pontificis maximiuoce atque contempfit Scinterpoiita quadam appellatione malo deceptus confilio a Romano throno quod nulli pmiffiu efl contra ius fafque ^uocauit & in rebellione fua jpfeuerans nouis indies contumeliis cardinalem affecit creuere fupra modum Sigifmundi odia aduerfus cardinale nec poterat ei quicqua pacifice loqui,Ob quas res cum tuto fibi effie i ecclefia non poffie cardinalis aiaduer teret; ad nos confugit per idem tempus iam propemodu accinti eramus ex urbe recedere Mantuana conuentum petiturhquenip tuitione fidei aduerfus tureos indixeramus :Eum igitur ab ecclefia fua quodamodo profugum excepimus benigne & ,p tem pore confolati legatum de latere qui uicem noffiramf urbe Roma & circuniacenti regione impleret confulentibus fra tribus & cohortatibus reliquimus Jpfi Mantuam fp com muni falute cum Romana curiapetiuimus.Vhi cum aliq bus menfibus remorati effemus & Sigifmundum ad nos uenientem intellexiffiemus ;ut componere inter eos concor diam & tam atroces inimicitias amputare poffemus cardi nalem accerfiuim.us:Quo ueniente & Sigifmudo prasen te pluribus diebus modo per cardinales & alias irerpoiiraf etiam Tlluftrium perfonas prmdpum:modoper nos ipfos recondliare alteri alterum conati fumus :atque huic pacis negotio fumo adnixu. operam dedimus, Sed nihil ,pfedus
IncafTum abiere ftudia noftrajlmti omnes labores fue runpquams cardinalis iudicio nofiro fe fubmittes di ar bitros non fufpedos acceptu^ fe dicens uiam niris nuq recufauerif aut refugerit.Abiit ex Mantua Sigifmudus in patriam fuam infe&a pace minaci plenus 8cirae ,Et cu paulopoft nos quoque tran flato conuentu domum repe tere flaruiffemus Cardinalis expmifTo noftro ad dioce Sim fuam fe traflulit afferentibus amicis adbuc pacem inuemri poffemeque Brixinam petiit.Nibtl.n.ibi tutu effe fciebat.Sedm arcem quandam fui epifcopatus mui tiffimam fe recepit; Vbi cum aliquandiu confediffetbor tantibus nonnullis non paruae aucftoritatis uins qui se partibus ambabus amicos offendebant;& mbsl periculi mbil mfidia^i timendum elTe dicentibus ad Brunecbam fe contulit quod efl ipfius ecclefix Brifnenfis non parui momenti oppidum litteris maxime fretus:quibusipfe si gifmundus (no figno obf gnatis bona fide promittit ec clefjam Brixinenfem 8i cardinalem quoadiuxerit fepro te&ui^.-Ad quera locum mifit mox Sigifmundus unum ex confilio ftio nobilem uiru inter aulicos fuos primariu qui Cardinalem in fuam traberet uolutatm Js multa cu Cardinali prolocutus cum nibileipoffet miuftumfuade re quia iura ecclefix fua: nollet proiicereiconcordia faen in omnibus reperta efbVnico tantum excepto articulo q regalia concernebattdi cum in eo aliter coueniri nonpos set:de fufpenfione temporali adum elf. In qua cum ora tor biennales cardinalis uero intuens moram tam diut nam ecdeftx fuse periculofam efTe.Semef res tantum tre ugas afferret .Tandem interueniente capitulo etiam bie nales admiflurus effet.Pendente adbuc tratdat u &ora tore nondum a Brunecba digrelTo Sigtfmundus no tam concordiam ut opere comprobauit:quam confufionem
Cardinalis Si furoris fui curfum quaerens turgidus & ni mium tumens ;no iracundiam cohibere non fe lpfum ullo pa&o uincere potuit icaeflit audaciae Tuccubuit temeritati; Rancori atqj odio paruit:luflit accerfiri milites exercitum cogregari Belli machfas apparari.Quibus expedias mis fo phealeq bellii Cardiali indiceret quanuis effet maior Si facra ebdomoda Si tepus poenitentiae datum copias eduxit &i iter faciens ipfadie pafae ite bruneckam armatas mili tum acies collocauit;Machinas admouit.Infultu fxcit op pidum coepit.Nec moratus arcem quoq; fumma uioppu gnare aggrefTus eft.Jnquam cum familia Cardinalis lefe receperat.pugnatum eil aliquandiu non parua contenade Sed cum perfuafum eflet Cardinali arcem diu defendi no polle Si pereundum omnibus efie nifi fe dederant iterueni enribus mediatoribus certis condicionibus cdclufa pax eft Inquibus nihil erat conuentum;qucd uel arxuel Cardina lis lnpoteftatem Sigifmundi uemrent Si nihilominus cum iudiffet pacem fecuritatem publicanfclaues arcis exter ques Si munitiones :8i Cardinalem aretiflima cuftodia fer uari iuflit.Sicque per aliquod dies cum fummo probro Si ignominia Si omni cotumeliarum genere Cardinalis f po teftate Sigifmundi retetus eft .Nec libertaem optfere po tuit nifi remiffis iniuriis.Caftro quodam ecc lefia: tradito magno auri podere foluto reftituro creditorum Clyrogra pbo copluribus aliis extoras codicionibus praeter eas qui dus pax afea fuerat publicata.Omnibus denique ecclefiae mribus Si priuilegiis erepas;Neq* his cotentus Sed iniq tatem iniquitati congeminis cum facerdotes obpiaculum commifTum iuri parentes a facris abftineret;No ueritus eft necem Cardinali denunciare;nifi ad (pphanatione facro rum illos compelleret,Temerarius atq? f felix qni talia ge i*es nihilominus eius ecclefiae protecflorem fe iablat cuius
eft euerfbr muentus.Qua: fmgula cum nobis ex ordine re nuntiata effent ;mirum inmodum horruimus tcongela tum eft illico peclus & in lfuporem fumus conuerfn nec fatis deteftari aut abomfari tam bombile fcelus potera mus .In facerdoteman paftorem.un epifcopum fuumun Cardinalem eccleiiaeromaxtm fratrem noftruman excel lens apoftoiiGE fedis membrum ufolencas mittere maus Sigifmundt temeritas nonexborruit.Et quo tepore ani hxc patrata funt iNempe in die pafce i die illa maxima & Sandiflimailn die qua uidlor mortis & triumphator in ferni dominus rexurrexit Jndie qua cbrifhani fmguli re dempton gratias agunt expurgato ueteri fermeto fa cratiflamo cbrilli corpori 5C fangumicomunicant In qua die nemo tam fceleratus eft;tam impius:tam immanis ; Si modo cbrifhaus eft;qui non facerdotibus fefe fubiici at eofqjfummis ,pfequatur honoribus,Sed qua die fua^ redtoribus animarum coeteri praecipue obfequi fludet ea die facerdotem fuum Sigifmudus inuafit coepit in carce remconiecit.In boneflauit Spreuit turpiter habuit. Fui mus diu anxii & admodu dubii his cognitis nec fatis te nebamus quid effet agendumtquamuis no dubius ruor Sed certiffimus nuncius perpetrati fceleris ad nosperue mflet.Nam hic atrociflimi fceleris notorium fadum ad exigendam ultionem poenamq* inuitabat Inde netus be niuolentiaiqua quondam Sigifmundo coniundtifuimus ad clementiam & mifericordiam ^puocabatiNos.n.cu in minoribus ageremus apud Faedericum romanoiy Imper atorem tunc dominum nuc filium nofrum cariflimum diu uerfati fuimus &i cofiliariatus muere honeflati mui tifque gratiis & fauonbus cumulati plurimos annos in eius curia atqj familia manfimusmec unquam indigna tumiaut nubilofum erga nos ipfius impatoris uultnm
memmimusiSemper Lxta: femper blanda nobis eius fa cies fuit femper benigna & affeda mcs & nodri bonoris percupida.Sigifmundius cum primo Imperatorem ad — luimus puer bona: admodum indolis erat;& fub tutela patruelis fui degens modedis imbutus moribus amore in feoniu alliciebat Alloquebatur nos fepe blandofermo ne. Quaerebat ncdras epidolas& legebat ut qui tumbe neuiuendi cupidus &C litterarum cultor 8i nodri amans uidebatur.Dimidus extra tutelam & m adolefcecia fua ad regendam patris prouinciam profedrus fape ad nos lit teras dedit &nodras accepit.Sape negotia fua apud Im perarorem luuimus.Cum eo quoque non nunquadomi fuae fuimus.Neqjfme bonore&fmgulan gratia ab eo re cedimus & cum geda eius i Cardinalem nodum cognita nobis edent ad conuentum ufque mantuanu continuata ed & au<da femper caritas nodra.Adquem Sigifmudus ipfe iplendsdum 5Cmagnificum duxit comitatum.ut qui gratias nobis referre daruerat pro pace fui cenfum belli cofarum:& fortidimarumgentium qussfibt enrflislega tis apud condantiam recocilumeramus.Vertebatur bzc omnia in mente nodra & tanq reces geda edent ante cor dis oculos uoluebantur.Suadebant Imperatoris infinita erga nos beneficia.Vt patrueli & fanguini fuo ignofcere mus.expofcebat ipfius Sigismundi qua nos logo tempo re complexus ed ingens beniuolentia ut banc fibi culpa condonaremus Vrgebatinclyte domus Auftnx que huc Sigifmundum genuit ingentia in nos & diu continuata merita ;Vtfubkmi & alto faguini Veiam largiremur Jn dare & Albertus uidebatur alter Sigifmudi patruelis QC ipfe dux audria? atqj Imperatoris germanus.&: cu eo pa ei ter Illudris memoria Ladiflai Huganx ac bcbemise re gis paulo ante uitadefunti proximi eius cofanguineiipe
tere uebemeter ac rogate per ueterem amiciciam ambo enim aliquado nos dilexerut; St uerbis ac fad/tis ornarut Ne fua ex familia umdidtam exigeremus.Occurebant in finitae regum ac magnorum priripu facies :qui Auflria li domui coniuncfti fanguine banc nobis proiapiam fum mis praectbus commendaturi apparebat.Sed dum haec ia, pene uidti & confentiente animo uoluimus St aduemam. traddi iam iam rmfericordiae lufliciam caedere madaturi fu mus‘.excitata in aduerfii confctentia noftra & miris cale fadla modis:Quid tu fquit pie potifex agis i Anignoras quem tenes locum/Quam geris pfonam/Non tu modo ille AEneas es:Qui Siluio quodam geitus patreFxdrico Imperatori feruifti /Mutata eft coditio tua /M utata pfo na:Nofce tespfum;Tu pius es Romana: ecclefia: militatis Antifles te ducem ;te magiflrum;te do«florc;te iudicem cbriftiani populi conftituit dominus;& claues regnicaelo rum tibi credidit.Noli quaerere fieri Iudex inquit fapies nifi ualeas uirtute irrupere iniquitatem ;Vr timeas facie potentis St ponas fcandalumin agilitate tua fu per getes St regna /moderator exii St mundi dominus te cbriftus ordmauit.Vt deftruas :euellas : aedifices :& plantes .Et qd agis/Quid dubitas malas euellere piatas/Nemo iufte iu dicat qui uel odiojuel gratia:uel metu fleditur.An igno ras Sigifmudus quam fceleflum:qua atrox :quam tetru & borrendu admifit facinus/In epifcopum;in Cardinale in te ipfum fi tui corporis Cardiales ;Vt tura uolilt par tes babentur iniurius St impius fuit /non preesbiteratui non epifeopatuimon Cardinalatui:no Papatuunon ebri (Io pepercit:cuius facratiffima die pugna iniqua St Cardi nalis captiuitate fedauit.Etquis clericorum pofl hac tu tus habebitur:fi epifcopi.fi Cardiales:armis atqj ifidiis ~ capiuntur/& quisdeiceps uindi&a timebit :fi uiolatores
lr
.A,
tantarum dignitatum impune abeunt/Adum de omni de t*o;deque omni religione Fuerit Si qui tecum unufunt abC* que ultionis periculo molatur,Summa facerdotalis digni tas beati Petri audoritas.Ibefu cbrilli maiedaspalam in hoc fcelere laefa ell St tu tanti piaculi uindidam affumere dubitas .‘Putafque uel lmpatorem uel alium quemuis pri apem tegre laturum :li iudidum feceris iAbfit ante bic me tusiNibil eft cur bxc nomina umeas 1 ullus ell Impator St bonefli tenaxjludus albertus ;iufli Stca-teri principes q non confanguineos loluirufed ipfos quoque filios ex fe gei tos legum ufculis coberceri pledique fi peccarim, non idi e? gne ferent,Magna rns militi* ed;qu* uel damnatum iure fe paftum efle fateri cogitiWibil Imperatori magis cordi e quam iuflitia cdmunis & fandiTTima uirtusiScit fua ma fuetudo;quia iuditia pacem parit gentem e!euat;folum & regnum confirmat;Laeticiam gignit 8t amatores fuos bea tos atque immortales effiat, Vtilius Impatori uidebitur infruduofum palmitem amputariqua in perniciem bonx uitis rerineri.Neque propterea domus Auflrix gloria in teribit quod unus aut alter ex principibus eius iufle dam netur.Qu* Rodolpbos; Albertos ;Fridericos tLeopoldos: ErneflosVilbelmofSt alias quamplures llluflres animas peperitinon Audriae folum ac Sueuiac; Sed Hungarise Bo bemicT St iplius Romam Imperii gubernatrices ;aeacidaiji quippe decus boreflis infamia non extinfit nec ipledorem luliae gens Neronis turpitudo deleuit; nec francop/ duces bildebrandi oblcurauit lgnauia ;nec fenatus apodolici pu ritatem atque nitorem impurus & fetidus ludas cdmacu lare potuit.illuflrium familia^ non non babuiffe ;fed non texiJTe maleficum uera St folida ell laus,Rara profapia ell uar no aliquando monllra peperitun oni gente;& m omf omo Catelinam inuenies St cetegujneque dauitica ftirps
qua fuse plebi dornrns regnaturam elegit Tuis blasfemis caruit;& mter nepotes Abraam:Efau reprobatus elbEc fi foeminas licet mfpieerc in genealogia faluatoristcu ber Tabe & Tbamar adnumeratur:&Rabab;Qmd mirum (i &. m auftriali familia qu<e lam pluribus.feculis regno potita etl & imperio vnus inuentus e Sigtfmundus qui maioru fuoi^ exempla refugerit.Generoii principes aut non ali fuis m domibus fceleratos fmunr aut altos quam primum queunt eliminare mturur.Cafhganduselfonu no bic Sigtfmundus euciendus ab ecclefia mfi refipiat. Quid ftas fQuid dormis i An fuii bonorem penfitas :qui tuum minime penftcauit iVide quid agas ofs clerus oms ecclefia contra te ftar & facer cardinalium fenarus:& om nis apoftolorum cborus & ipfe cbriflus ut ludicium faci as obnixe requirit,Diligite luibciam qmiudicans terra inquit fapienna:& propheta,]ufbcia &mdiciumprepara tio Cedis tuar;Vice dei geris m rerra;& bumao more a mi cum uocare m mdiciu titubasiGerdis homo torquatus & gentilis uirx brutus filiorum deliCia fecunbus ufdtca runt:& tu cbrifhani duCtor exercitus cuius dextra lufti cta: plenam efleoportettuel mediocris amici efhmanone Ludere rimes iQuid fi cotra proprios filios eflet agendii An facerdotis Heti ruinam ignoras .Jqui dum filio^ tole rat iniquitate & fe lpiumiSi illos perdidit 8c feruatus cd tra imperium diurnum Agag SauleregnodeiecitrZelu. fmees aut beliac feruore tronusifte requiritt^cul amor: procul metus abbac fedefacefTat.Sitquantumuis potes &L maguus pccator.Vt poenam pendat oportet,Carde me hori fi locum nefis tenereimros fortes atqj intrepidos ca tbedra beati petri rcqrir.Nuquid legifti quantus fuerit prxdecxlTorum tuoru inpuniendis fceleribus calor;in eli minandis malefactoribus ardor m uendicanda cedetis
Ubertate rigor ac uigor/fubeant in memoriam Stepbai Leones ;badriani :Gregofii ;Zaccba nx; Alexandri :Inno centii;Nicolai;& alii quamplures Antifhtesiqui ante te boc folium tenuerunt ;Recole llloru mgetia facta:8d ma gnificosaufusmec uerearis unius ducis quanuis magni & praenobilis temeritate audaciam que ciipefcere .Cum illiclariffimos fxpe reges atque ipfos etiam imperatores quoniam ecclefix infultarent apoftolico ferire mucrone non dubitauerinr,Erige animu 8C ufqj ad morte exrta, pro iuftitia»Ec ubi nam gentium locorumqj gubernatrix regnorum expultrixque uiciorum iuftitiadomialiumin uenentift apoflolicofuerit palatio expulfa/Quem deniqj fautrix & adiutrix bonorum uiroru luftitia apotentioru contumelia uindicabitifi neque Cardinale ,ptegere ualet Caue pontifex;Caue inquam ne dum faluti unius conful tum uis & illi noceas & multis aliis;Caue nedu feruare unius amiciciam ftudestmulto^acpene totius chndiax focietatis in te odium cocites ;Caue atqj iteru caue ne dii hominum inire gratiam paras undignationem 8C iri dei omnipotecis icurras;Nam nemo tibi amicus eile debet qui ebrifli fit inimicus.Cbriftus ones iniquos badio ba bet ;& te quoque omnem iniquitate odiffe pfequi punire refecare ac prorfus eradicare oportet ;neque tolerandus tibi quifpiam eft qui reliquo corpori noceat ;qualis eft Si gifmundus:qui fuo puerfo exeplo tota fcandalizat eccle fiam 5t ouile inficit faluatorisiPutridx carnes ferro indi gent & cauterio*Quin age ifedtam pecudem ex ebrifti ca ulis ac feptis eiice pifcatorifque tandem cultro putridum refecaiatqj abiice membrum Jlluceat nobis luftittx tux lume;& omnis facefiatab ecclefia peruerfitas.Hxc cum noftra cofcientia flexa uia aduerfusmifericordiam retor fiffet iaeuhurubore quodapfufl fumus;qui per clemetix
fpetiem tam ,pcul a fufhtia: tramite abfifTemus.Remenii que animo dignitatem noitre fedis a prfuata perfbna re-caedimus ;& fduimus publicam cuius efl communi utilita ti confuicre reieclo quocunque pnuatoccmmodo uel affec tu :Non tamen omnem coniuetudinis ncflre memoria abi icere r otium us ;N am quiufs potuiffemus e ueftigfo SigiT mundum mcidifTe pernas declarare quas facri canones fu deos decerndt;qui fuos pontifices bofliliter capi unt aut m Cardinales uiolentas imiaunt manu siquando de Sigifmu do id erat manifeflum ac notorium fuperiededum tam e aliquandiu decreuimusifi forlitan ipfum malorum fu ore poemteret operum & mollitum cor eius ueniam flagitaret Sed perftmt furor eius;neque apti iunt oculi ut inderent lumen.Quam uis enim ad nos duos ex confilio fuo uiros tranfmfferat non timeo errore fuum recognofcere uoluit Sed ad excufandas excubationes in peccatis illorum legatio fuit* Nos tamen cos quantum uoluerat patierer & b&gne audiuimus.In quorum didis mbil muemmus quod uel de licium Sigiirnudi cdminueret uel ipfum de perpetrato m a lo dolentem odederet fatebatur enim ambo rem ut fupra naraufmus geftam,neque lficfabantur quin temeraria & inediuira f uifTent 8t Sigifmundf opera ad bolum rogantes ne dure fecu ageremus :bis relpondfmus nos ludicis loeu tenere ;fadurosque quod facrf caones fmparetmec tame ut fn tanto 5t tam atroci delicto adam maifeibo tanq noto rio dignum ufdebatur .declarationis fententfam datfm g mulgauimus.Sed mafuetudinem mafuetudmf cumulan tes quis de fado pleam & certa notitiam haberemus ;neqj fnformatfone indigeremus ampliori.quo plus teporis ad refpfciendum pocnitendumqi Sigifmundo tribueretur, Di ledo filio nodro Tobanf tituli fa<ffoe prifeiaj & facrofanda: Romana: ecclefias pratsbftero Cardinali duobufque fitnul
epifcopis commiftmus ut de fiipradidis Sigifmumdi exce luas mquirerent;& nobis comperta referrent;qui rite.& ut tantae rei grauitas expo cebat mfhtuto procefTu examfa tis teftibus;difcufTa 5C cognita uentate ;duo ex eis.Ni teret us certis de caufis intereffe no potuit publicum & notoriu nobis efTe retulerunt .Cardinalem ipfum a Sigifmudo praj fato bofhliter inuafum;uiolenter captu & turpiter babitu fuifTe.quamuis poftea data pecuma;&: multis promiffis f libertatem exifTet, Verum nequebac babita relatione ad declarationem poenaru &C multi fuadebant;8c res uxdebat expofeere duximus feftinandum Sed monere ipfum figif mundum fla tui mus per litteras in ualuis ecc leda: Senefis & in uiemis fibi locis affigendas ;cum tutus ad eum nonpa teret accefTus:ut intra quinque & quadnginta dies coram nobis propria in pfona compareretxaufas ac ratioes i me dium adducturus fi quas baberet propter quas aduerfus inuafores epifcopoj^ & Cardinalium inflictas a iure pernas incidifTe declarari no deberet ;affixe fuerat utdecreuimus littera exeeutum m6i. ton'um;& ut appellatio de qua mox fubiiciemus offendit ad figifmundi noticia deductum :fa Cta eft relatio, Dies termini tertia kaledas auguffr ani pra fenris effluxit,paucis diebus ante terminu acceffit ad nos doCtor quidam ex pruffia oriundus nomine Laurentius; alter ex duobus ut fupra retulimus iuffii Sigifmundinos adiuiffe Js audientia obtenta bis a nobis coram nonnullis Cardinalibus auditus eft neqj alia dicere nouit qua prius dixerat quis Sigifmundu metu quodam inamduCtum af firmauerit;ut Cardinalem interciperet Caeteru fubeundi tudicii aut nenias petendae nullum madatum attulit nulli poteftatem quibus ex rebus & ipfum qui tam nudus & ie tunus uenifletarguius & domlumfuu q dare nobis uerba puta-Tet acriter reprabendius, Moxq* die termf adueiente
congregato publico confiflorio fedfuspro tribuali exmo re uetuffcuquo cum accufata effiet per aduocatum&pro curatorem fifcalem contumacia Sigifmudi.Affiu.it laure tius antedidus & Sigifmudi uice pera t audiri .Cui refpo dimus quamuis in boc purgando crimine rei pradentia requirererur nos tamen procuratorem audituros ;fi ma datum fuffiieiens exiberetur 8c bac uice rigorem canonu noffira clementia lenituros .Renuit aliquadiu procurator mandatu offiendere.Sed cum aliter fruftra niteretur tan dem produxit»Quod publice recitatum 3c a nobis & dni circunftante corona prorfusin efficax mualidum atqj in utile iudicatum e{1.1 nquo nil aliudcotmebatur quam ac cepiffie Sigifmundum moitorium apcffiolicum fub certis poenis cotra Te mifTum effie;atqj id circo a nobis tanqua male informatis ad nos ipfos bene lformandos appellare mittereqj Lauretium dodore qui nobis ex facro collegio appellationem ipfam infmuaret, Atqj in boc tantu plena poteffiatem doftori data:plura fuerunt uerba madatl ue ru effedus non alius qua expreffiimus.Quibus ex rebus appellatione friuola nullamqj effie declarauimus;&audic tiam qux nihil ponderis habitura effiet denegandam cen fuimus.Moxqj duos ex ordine Epifcoporum pradatos ad ualuas ecclefia: inqua confedebamus mittetes Sigifmun dum uocari ter iuffimus.Si uel lpfe uel alius Tui nomine adedet plea poteffiate fuffultus;& dicere quippiam uellet i cauda Epifcopi iufione noffira diliget er exeeuti nullu in uentum retulerut;qui pro Sigifmundo comparuerit.In ftante iraqj rurfusprocuratore & aduocato fifcali contu macem Sigifmundum Vt par eratpronunciammus.Nec tamen ulterius ea die duximus procedendu.Sed ad idus ufqj Texto Augufti expedare & iteru per litteras alias in eifde ualuis affigendas Sigtfmudnm moere ciecreuimus
fl forti Te interim aut ipfe aut alt us fui uice fe fe exiberet qui iudicium fubimuel mifericordiam petere uelet*Erat erum propofiti noftrimutraq^ uia Sigtfmundo beignas prxbere aures :& ad cor reuerib more pn patris uitulum faginatu appoere.Dixi flemus cum fapiete peccaflune adi icias iteije.Ecce fanus fadus esmoli peccare.Scimus quia non efl homo qui non pecet;Sed fugieda efl: in malo per feuerantia quae redius pertinacia dicitur 8C indulgendu efl: redeutibusiac cum faluatoredicendu uade &L noli am piius peccare.Quippe mbil nobis lucundms accidere po fuiiTer qSigifmundum autiuftum inueniri aut couersu Sed ntbil horum experti fumus.Veru eft fcnpturae tefti monium qa peccator cum uenerit m pfundu malorum contemt Jn ultio termino neo efl: muentus qui Sigifmu di caufam tueret':aut uerbum pro eo faceret.Sedimus igitur fecundo in bac caufa pro tribunali:& contumacia Sigifmudi ite^i accufata & iterum declarata cu ferre fen tentiam & admmiflrare iufticiam per aduccatu & pcu ratore fifci magnopere rogaremur:& cmniu circunflan tium oculi in nos conuerfi iudiciu tacite poflularent dif ferre fententiam ulterius non ualuimus.Mcfli igitur & alacres fententiam quae nris aliis in litteris cotmetur ap plaudente & gratias agente praelato^ corona pmulgaui mus.Maefli ppter antiquam damnati bois bemuolentia alacres ppter iufticiam q dominus diligit i&i comunem utilitatem:&quis reum amplioribus poenis praemere po tuiflemus neqj enim ligatus efl: romanus praefui quin p fuo arbitrio nocentes affligat :bis tamen cenfuns coten tt fuimus quae fcripto cotinentur m iure:nequeSigifmu, dum amplius urgere tulit animus c| fandiones ipfe ue f tcres ac nouae praecipiunt.*Sl duri canones arqj afpen fut 8C nos duri fuimus & afpuSm mollia & facilia lura nos
quoqj molliciem & facilitatem prxtulimus quas noftri prxdecefTores {latuerunt poenis nihil addidimusmbilde traximus:quanrum eft a ueteribus in hoc delidto ftatutu tantum nos ultionis ex reo fufcipiedu efTe decreuimus* legat tpfe Sigifmudus lura aut legi coram mbeat.Quod foelix quod Bonifaaus quod Clemens noftri predecefTo.-res tn hoc crimfe fanxerunt boc fecuti fumus quod fi cri mman &accufare i bac parte noftram fenteria Sigifmu dus temprauent.Similis erit illis q uel de adulterio uel de cade damnati legem Iultam aut Corneliam accufant de fetpfo ac futs opibus conqueratur qq fi fapiat ad mi fericordiam pocius recurret emenda tsoneqj uirx prxren det q cotumax cofugiet.ad quaerelas.Et illud omnino ca uebit ne deo & hominibus mfenfus p>cul ab ecclefia re-iedusibiatu terra;cum Datan & abiron infeliciter abfor beatur :quod eft llloru fuppltcmm qui ab uttare ecclefiar contumaciter abeut.Habetis qui has legitis omnem rei fenemJn hunc modum negotia gefta funtiuentateipfa ante oculos ueffros pofuimus*Si quis aliter fiiadere uo luerit deceptor fuaj arqj alio^ eft antmx^Vos aures auer tttet& unitatem ecclefi* tenentes Sigifmundum 8i ornes fui confortes fceleris euitate.Fugite uirulenria & conta gionem eorum :& quafi fel draconum ipforum qnu exifti mare.Arcp ita deniqj uos gerireiut in die uifitatiofsdoini cu bis mercede accipiatis q fut de forte eius & i difcifla in fu is cordibus cbrifti tunica cuftodientes unu deu una fidem unu bapafma & unu cbrifh uicariu ecclefia: caput Romanum Praefulem ueneratur in terris f
IIII Epiftola fiuebulla Pii Papa: fecudi qua priuatDie tberum ecclefia Magnutinam,
#
IVSepifcopus ferus leniorum dei St cetera In apoftolicae ledis Ipeculadiumo confiliocoftt tutis duo inter alia praecipua funt qua- diiigem tiilime a nobis infpici curariqj debent* Altera utbenemeretes condignis praemiis 8t gratus ^pfequamur Alterum ut diuinae legis contemptores cotumaces acrebel les qui corrigi emedanq* nolunt congruis poenis ac fupli ciis afficiamus -praemio enim St poena res publica contine fp tur ,D ura noftri eui coditio m quo qui pop u lis pratfunt n o tam praemiandi quarti puniendi cura habere oportet quis nec fuperiorum temporum bonorum numerus malorum cxceflerit St onis pontifex inter aduerfantium infidias atqj arma tranfiuent.Rari quippe boni funt;& prona in malu. eft natura bominis:quatfi aliquando impunitatem aftequi tur tatiquam prouocata magis ac magis prolabiturmec ta uenia communi utilitati cofulit qua mdida.Ceftant eram peccare homines ubi feueritas delida copcfdt.facihtas ue nix fncentinum deliquendi praebet eexperti fumus bxc nos i pluribus aliis.Sed praedpue in Dietbero qui fe Magunti d lectum appellat quem tanto contumatiorem St rebellor e inuemmus quanto ei clementiam St beignitatem maiorem o (tendimus ;quemadmodum ex bis quae ffra dicemus cui libet intelligere licebit .Vacauit fiquide fupioribus tempo nbus cum Mantuam pergeremus ecclefia Magutina quae admodum m lignis St metropolitica eft ;per obitum bonae memoriae Tbeoderici ultimieiusArcbiepifcopi .Canonici capitulariter ut moris eft congregati ad eledionem futuri paftoris procedere uolcntes in quofdam arbitros cnmpro mifcere qui fuo nomine eledionem faceret ulli fimul cbue nientes dietberum praedieftum elegerunt :quauis ut poftea nobis innotuit non line labe St infamia Spmoniaeffiquide. unus ex arbitris magna uipecuiaa corruptus extitit cuius
uox quarto loco accedens iter feptem arbitros caufam prx buitmtdietberus maiorem partem haberet 8c electus dice retur :qui fimul cum capitulo procuratores & decretu elec tionis ad nos mifit petens ut eiedionem buiufmodi cdfir mantes de perfona fui Magutine eccleCix pmdereus.nos attedetes quata eft magutinefis Arcbiepifcopi apud germa nos audoriras & quod f cduentu Mantuano cui tunc pras fidebamus fua prarfentia admodum utilis effet propter ea qux contra tureorum perfidiam agere intendebamus.Die tbero eidem mandauimus ut ad nos ficut iura uolunt pro confirmatione fe fe coferet quia multa (p dei honore & fa lute populichriftiani fecu. tradaturi eramus:prorogantes ueniendi tempus & certiffimam fua: confirmationis ipem facientes cu eius promotione illi ecdefix utile putaremus, Sed homini ptinacis ac dure ceruids nunqua pfuaderi po tuit ut nos Si conuentu ta neceffariu accedere uellet modo corporis infirmitate modopauperiem prsetendentiiq uis 5C ualitudinem bonam eius expedaturos nos diceremus :qua2 mox confecuta eft & aduentum eius cum paruo comitatu requireremus cum flaret immobile uiciati aimi propofitu, Nec Hedi adueniendum poffet cedimus lferiori fupiores & addifdpuli uoluntatemmagidridefcendimusifperates uincere in bono malum Si duri capitis opinionem clementi benignitate mollire,Prouidimus ecclefias Maguntinae de perfona fua Iitterafqj prouifionis f forma cdfueta decreui mus neqj enim ea nobis fnotuerat de ipfb uiaaqux poftea palam emerferunt & bonum ede arbitramur quem capitu Ium Maguntinutnin padorem effagitadet. Procuratores Diethen eiusndine Scin animam eius ea nobis iurauersit qux exteri HpifcopiRomanis pontificibus iurare cofueue runt& ultra hoc ueturum ipfum pfonaliter ffra annum ad prafentiam nodra quocum qi i loco cum romana curia
degeremus tad quae facienda procuratores praedidti (ped ale mandatu exibuerunt.Credidimus bois uerbis eiufde Dietberi:qut per litteras &C nuncios fuos optimum fe fu turum 8i obedien nili muro filium pollicebatur,Sed cum aimo ficienti expedi iremus huc hominem tanq fedis apo (folicae propugnatorem 8C catholica: fidei defenforem ea curare qua: pro tutela cbriftianae religionis m Mantuano conuentu conduferamus Jnuitare homines fuae nationis ad expedicionem contra Tureos obeundam ad obediedu i ea re CarifTimo in chnfto filio noldro Federico Roanoy Imperatori femper Auguftorad quem idcirco legatum de latere miferamus ad parandos exercitus ad (cluendas de ctmastad uigeftmas 8c trsgefimascdmbuedasad alia prae fidia prasfhndaibomom reprobum fenfum datus dei ho (lis & tocius gratirudinismimicus:mox cornua erexit m apoftolicam £dem Si matri fuae maledicere coepit Xatra uit contra nos pluribus modis legamqj noftrum calum matus e(t;qui deamas conaretur exigere qbus copis cd tra Tureos armari poffent palamq? dicere no eft ueritus Nos argentum nationis non fidei defenfionem querere Licet nos decimas ipfas no nifi confentiete natione exigi manda uifTemus:& illarum cuftodiam acdifpenfationem in manibus eorum tradi uifliflemus quos natio lpfa de legiiTet Jnter hxc accidit ut ad infhntiam mercato^ qui pecunias apoftolicx fedi debitas eidem mutuo cocefferut cum iam fatisfa&iois tepus praztenYTet.Dietberus ipfe excomumcaretur abfque noflra conferentia «Nam id per iudices inferiores in forma camere fieri folet quod ubi ad eius noticiam peruenit cefuris ecdefiafticis inodacus non quo modo fe folueret & ad communionem fidelium rediret,Sed quo modo magis ac magis fe poenis fmerge ret excogitauitmdrecurntad nos nulla nobis «quaerelam
fieri curauitmullu a nobis pradidium nullu remedium petiit. Sed paflim clamas Si uociferans contra nos ldigna fe pari dicens;& apoflolicnm fedem blafpbemnns;c6fe<fto quodam infamarer io libello ad futurum cdcilium cotra Mantuanam bullam appellauit:excomunicationeipfo fa tflo a qua nifi a nobis abfolui no potefl: & alias poenas co tra reos maieftatis Si bereticx prauitatis fautores aiure fulminatas incurrens nec animo inreuercnti 5i infuria to fatis fuit;primatn fedem bis modis c6tempfifTe;mfi Si diuma quoque coremneretuUisfe publice imifcenspilam Si notoriae excomuntcatus Si irregularitate incidens .En quaereueretia canonum /quis timor deliquaercligiois co fideratioiBis excomunicatusibisextra ecclefiam fadlus: non coadlusmon iufTusnon abfolutus ecclefiam ingredif Si dtuinis officiis fe ingerit Si facrofancfla polluere audet nimiaefl baec contumacia ac rebellio :& argumenta funt hxc bomfsids cbrifliana religioneparum bene fennetis Si onia iura diuina Si humana cdfundetis:quod i Dietbe ro manifeflifTimum eft quem uiolafTe iurametum fuum nobis pradditum apertiflime conftatiNamqj cu terminus ad nos ueniendi iam femel prorrogatus inflaretino fidei memormon promifTi tenaxmon debiti obferuatormo iu ramiti cultor .fed excomunicatus:periurus irregularis Sitocius rel gionis expers atqj inimicus.Labi tempus p mifit nec ad nos uenitmec quod uenire non poflet fe ex cufauit.Quippe qui eleuata facie & arroganti mente ni bil fe debere romao pradfuli exiflimat tSi fortafTe maiore eo fe credit uerbo & opere fuperbus Si inflatus opinioe fui nunciflos nunc illos hortatus efluut appellationifua: damnatiflima: adbereret.fperas fua nequitiam tanto ma gis inultam efle quanto plures mali confilii fui cofortes mueniret.Sedpauciflimi eiadbaderunt;& llliqde decepti
ac aVcunusnn quoru aliqui cognita fraude mox ab eo i ea parte fequeftratt funt &I appellationi renunciauerunt feq? fideles ecclefiae romano filios dedarauerut,Scientes mbil tam permciofum effe qua f errore cognito pfiflere.Dietbe rus aute feroci animo 6c meteperuerfa quottidie magis ac magis infaniens quis capituli fui adbodonem extorquere non potuifTet tamen aliarum ecclefiarum capitula ac prola tos in fuam demettam trahere omni fludio nixus eft Jndi xerat audloritate fua nationis couentum apud franckfro diam quod fibi ex eo licere affirmat ;quia Magutmus pro fui per natione germanicam romam Imperii Arcbicancella rius exiitat fatemur eu qui Magutiano pradit ecdafio Ar cbicancellanum effe imperii aputgermaos.Sed uocare na tionem in unum aliquem locum inuito fperatorepoffeaut ei licere nequaquam fatem ur :ipfe uero nimis multa fibi ar rogans nondum facris pdtificahbus imciatusmodum Fpi fcopus nondum inuefhtus ab T m per a tore, nedu m regalia confecutus aduerfante 5c cdtradicente Impatore nationem uocare audet;& couenm tenere &c quis dicar ea fe idcirco agere ut nationi & rei publica; criftianoconfulatjquod ad eum non pertinet ,Nifi quatenus a fuperioribus mande tur:re tamen uera mbil aliud ftudebat quamfibi fauores aduerfus apoftolicam fedem inreprobata appellatione fua qu*rere:boc cum nos accepiffemus nudos noftros uiros proflantes ad eum mifimus qui maleuadentem retrabe rent;& in uiam reducerent mdftraret fibi quantu a redto tramite dicefriffet quantum diuinis legibus aduerfaretur quato in piculo effet .«quantu fibi & natidi fuo Sc uniuerfx cbrifbaita i eius cofilia nocere poffent.Sed mbil profuerat hortamina noflra:multi prfcipes ac prolati eu fi edterefru flra conati funtmon audiuitgenitorem qui redta monebat non conditariis fuis afcultauit,Suffraganeum fuuindgni
theologum qui quantum apodolics fedi qlibet EpiTcopus obnoxius exidat p facras litteras fideliter offendebat contu mellis profecutus eft;nemo animum fuumpotuit fmutare nullu audiremfi feipfum uoluit & qui prurientes auribus fcitU cupidnati condona dicerenticuque aqud francfordia> prohibente Impatore congregationem habere non podet; natn boni ciues domino paruere ad Magutiam conuetum tradulit Jbiqj prarfidere pracfumpfit quauis pauci aduene re:magna pars non ut ei afcultaret fed ut eius reprimeret audatiam;nec tame defuere nonnulli qui eius infanis con lentirent ,inter quos Cmegorius ambrugeniis muentus ed quem ueriori uocabulo errorum appellant iniquitatis alu nus :quem quamuis bereticum publice damnatu ;excomu nicatum ac rebellem Dietberus lpfe no ignoret ad conuetu anmiat Sc illi pallam, coumcauit nodris nutus ne id ageret comonentious .Sed cur uitet excomunicatus excomunica tum infidelis infidelem periurus periurum;autrebelisre belem pares cum paribus facile conueiunt;& colligatas in ter fe gerunt:perfidi caudas .Gregonus Sigifmudi ex prf cipibus Audris lam damnati excoijiuicati propter fiedas m Cardinalem fandiPetri manus in eo conuentu nuntius affuitdignus domini fui orator &l dignus que Dietberus fux perfidis cofortem admitteret habitus igitur ed couen tus Maguntiae multo minor quam dietberus fperauit ,in quo ipfe plenusminarum multa contranos & imperatore locutus ed; audens os m cadum ponere & de duobus capiti bus udis ouicula maledicere & quamuis nuntii noflri ma gnopere eum hortarentur ne fe bodem apodolicx fedi red deretme damnatam appellatioem profequereturme impa tori moledus edet ne Papam impugnaret ftcHigeret fe nui am habere caufam cum talia temptaret perfuaderet fibi omnia qusboneda edent facile pode a nobis imperatori
recegriofceret flatum fuummeqj altiora fe quaereret fe foret quantum .id romaum pontificem attineretiouem effe no pallorem :S£ quamm ad Imperatorem uaOallum fuggere no dominum;& utrumqj fibi ludicem eftedmpe deret reuerentiam fuis fuperioribus & dominorum poci us clementiam quam cefuram experiri uellet bomo rame ceruicofus BC qut odio in extinguili coera romana fedem ardetmec Imperatoris nomen audire potefl nullis fled:i prxcibus nullis deterreri comminationibus potuit qum conceptum conrra nos uirus euomeretiplura reprare au fus quae apofloilcae fedis & romani Imperii uiribus mini inmodum aduerfabantunSed nouerunt prudentes uiri q aderant macbiamenta eius nec mius fatae malignitati dederunt;finem habuit conuentus aliii quam fperauit Dietberus ruunt em uana confiliamec temeritatis diut na efl cu profperitare focietas:fradlus afo 8i defertus ab bis in quibnsplurimum fpei collorauerat Dietberu pau luium inmutatus eflmocatifqj nuntiis ncflris fanq refi pere uellet mendaci ;& contumeliofifiime appellandi fua: renutiauit .Verum id baud quamq publice fed in domo coram paucis ;quem no tam appellafTe quam appellatio ne reuocaffe pudebat,Sperauerunt tamen nuntii noflri £ uiam uelle redire.Sed cum interius hominem tetigere nihil folidi inuentum efl perfeuerabat in aufteritate fua & fibi romanam fedem cedere dignum arbitrabat & tan qua nos ab eo non ipfe anobis infimi deberet arogantif fime loquebatur non fe fatisfadlui^mercatoribus obtulit non uitam emendaturum :no iurameta feruaturum aut alia fadurum quae tenetur,Sed tanq nobifeu pacifci uel let bxc atqj illa rp mittebat ft nos fibi quae ipfe cupiebat ^mitteremus quibus ex rebus afaduertentes in corrigi bile cor eius effenec fpedtandum quod ad frugem recde
umidi pduci pollet maxime cum eius eledio ficut ante diximus per Symoiacam labem celebrata fuerit de qua no bis poflea grauia teflimdia funt exhibita Sc hoc f partibus uulgatiflimumef! difficile ei!enim ut poteflas .malis arti bus acquifita ;boms moribus admimflretur Cumqj mul tx quaerelae ad nos peruenerint de malo lpfius Dietheri re gimine de uiolentia qua utitur in fubditos ;de tyramnide de rapina :de feuitia;depluribus aliis exceflibusmo ef! ui fum nobis hacc ulterius diflimulareteflet enim nimis peri eulofum;fi dietherum ipfum in ccclefianon fua pradidere 8c (ponfam illam inmaculata ulterius in adulteri poteflate permitteremus ;quod nihil aliud uideri poiTet qua oues lu po deuorandas tradere &C deuotum ecdefia: Maguntinum cleru qui badeus abeo corrupi ndpotuit mmanu hoflis dimittere.qui pro fua libidine uindidamfumeret.Et cum impunita huic tanta rebellio ceflifTetifacile aliorum animi ad audenda fimilia traherentur,Ea propter cum maifeflif fimum fit dietherum prarfatum ad futurum concilium ap pellalTe eafq? poenas mcidi.fe qua: f litteris per nos Mituae editis cotmentur Juramentumqj uiolaffe non fblum de ue mendo ad. nos intraprazfcriptum tempus:feci etiam deobe dietiai&: reuretia praeflandajqm mandata noflra contepfit & multa contra nos & flatum noflrum molitus ef! cu litte ras apoflolicas accipere neglexerit:cum ftra tempnsaiure flaturum nec fe fecerit promouenbnec prorogari tepus po flulauerit:cum excomunicatus ac publice denudatus diui nis fe inmifcuerito’rkiis;& irregularitatem incurrerit in cenfuris ita forduerit ut de herefi uaebementer fufpedus uideatur :cum eos multis modis perfecutus fit qui eu fe ex counicatu uitare uoluerut cu multa fibi arrogauerit quae ei nonconuemuntde Papa & Impatoreiudicare prsefumes cum clero 8C populo fuo grauis & iniuriofus exiflat; atque
ecclefum ipfam Maguntinamin Spiritualibus & tempora libus male gubernet 8imultis icomodis afficiat.Sitqj bxc orama ita publica ac notoria ut nulla poffint tergiuerfatibe celari quamuis ,ppter prxmiffa lam ceadifle a iure fuo ui cleri poffitffi quod f eccleda Magutina aut ex lecdionetaut exprouifioe noftra praemiffis iibi competrit*Nibilominus de uenerabilium fratrum noftrorum fandhe romax eccle fix Cardinaliu confenfu ad maiore cautelam ,ppter bmus modi tam temerarios aufus Sc ta enormia facinoraupfum didta eccleda Maguntina;5c omni iure quod fibi m ea com petere poffiet pnuamus & priuatu efle declaramus :atq$ ad mouemus ab eadem :& ab ani uinculo abfoluimus quo te neretur eidem;Capitula prxpofitos,Scolafhcos, Cuftodes Caerarios;Catores,Tbefaurarios onefqj ac fmgulos quo cuqi nomine cenfeantur Canonicos Paftares ;Plebanos; Vi carios ppetuos ac teporales Altanflas ipfius ecciefix ac to tias diocefanos*Magutmefesomnesdeniq? ac fingulosuaf falos.Ligios Caftrefes ac fimplices offiaatofq; ones cuiuf cunqj flatus aut conditionis exiftant,Scabincs;Guitatum ac oppidorum,Vilarum Fortellitioriimcjj omnium Burgi magiftros.Confules eorumqj redlores quociique cefeatur nomine & fubditos uniuerfos & fmgulos eiufdem ecdefix Maguntinxeidem Diethero in nulla re obedientix uinculo teneri 5i iuramento fi quod ei prxfhterunt liberos et ab(b lutos effie dcernetes;ac mandates eifdem et eorum cuilibet fub excomunicationis poena quam ipfb fadto contra ueme tes icurrant ne de extero ipfi Dietbero aut fuis procurato ribus in aliquo refpodeant pareat uel intedant.Sed ipfum tanquam morbidam pecudem et pefhletem befham ubiqj deuitent.Datum Tibure anno incarnationis dominice*M cccclxuxii ,kalendas Setembris*Pontificatus noftri Anno Tertio*
V Epidola Pii Papae fecundi qua reffellit quaedam dem ceps a Dietbero in fuam excufatioem icripta ad coi legi um Cardinalium*
IVs Epifcopus feruus feruojp dei.Vniuerds & fmgulis cbndifidehbus p Germaniam co dirutis .Salutem 8c apodolicam benedictioem Dietberi ab ecclefia Maguntina iudo iudicio depoliti feri pta pleraq? bis diebus in manus nodras peruenere quae illem excufationefua:tum ficro uenerabilium fratrum noitroru collegio .Tu nobis & alus quaplunbus direxit. Non miramur eum q facito reddit apodolicae maiedati etiam uerbis mri ur fuam contumaciam tueaf.Qut fi mbil ad eius dicda refponderemus poflent rerum ignari nos qui magna clementia fumus ufi & a iuditiae tramite no dicedtmus.aut rigidos mmts aut mi udos credere.Sta ruimus igitur eius obiedta reffellere & fuisobfcuridirnis mendatiorum tenebris candida umtarislurem opponere ut intelligantcmnes iniquam efle uocem ouicular quae i fuum padore balare audet :nec ferre permidum eO». f eu adurgere qui fecat in ea. Audite igit fratres ac filii qux ab illo dicuntur:&qua? a nobis :& qua in partefmt ealum niae iudicatequid ille iExcufarione fuam uerbo & feriptis fefe inquit fecid”e:cum legerentur apodolicae litterse cora capitulo ecclefia: Maguntinaeqbus fua priuano&diledi filii Adolfi de nadan promotio declarabatur. Auditis q> fc no ignorat apodolica audorirate priuatu &ecclefiae Ma guntinae de prslato altero prouifum i Nec tamen obedit apodolico decreto & in animae fuae damnationem eccled am Maguntinam uetudate acfandirateinfignem lacerat ne fe humiliat quoquo mcdo.Saris bac in re contumaciae fatis fobedietix cernitis ac rebellionis;quid ulterius iSfe
judiciario proceffuicontra omniaiura diuina & humana & naturalia ;& contra omnem boneftam obferuantia gra
uatum fedicitpriuamm debuerat dixiffe;quia priustas eft non grauatus :fed iudiciarium proceffum requirit & uocationem eflb neceffaram eius qui priuandus eft arbi tratur;& dimna 8ihumana iura & naturalia uiolata effe contendit & boneftam obferuantiam fpma:uocari & au diri nolebat priufq priuaretdmo uero etiam dignus pri uarimolebat priuari Sc moras quaerebat qmbus fe pollet m aliena poffeftioe roborare & amicos atqj adiutores fibi parare ex mammona iniquitatis fkut poftea Federicum comite palatinum data Maguntinse ecclefue no parui tu nicx parte conciliatum i belk focietatem attraxit*Ad huc effectum quaerebantur induciae 6C uocationis tepus & au didonis mora 8c iudiciarius ftrepitus & terminorum rp kxitasffed de bis poftea dicemus*Nunc illud ante omnia mdedu eft an uera & fuffidentia*crimia fmt ^ppter quas Dietberus priuatus eft Nam boc precipue iudices aduer tere debent ne quid aduerfus ueritatem agant ne ue pro paruis deli&is grauiorem imponat uei poenam uel mule tam Xauendum eft nequis iiufte grauetur Jniufteaute grauatur qui aut ex non ueris aut non idoneis ple&itur caufis*Veritas eft iudicii dorma buic feruiant iudices ne ceflfe eft peccauimus in fentetia cdtra Dietberu lata miqj egimus i culpa fimus fi quid ei non uei il imputauimus ; reprxbenfibiles nos ipfos non negamus fi ex cofidis eri minibuscumdemnauimus ;aut fi non fuerunt ad priua tionem eius caufae,fufficientes,Sed quid bic dubii eft In terrogemus ipfu reum atqj abeo ueritate exquiramus; non audebit negare quae funt ei obieda crimina;nec illa non parua dicet.Quid ais DietberejVera ne funt quae i noftris litteris coiinetur ‘Quas te uidiffe affirmas iuere
/1
w
♦1C caufe pnuatioms an falfae r Satis idonea: :an minus fuf fidentes iSi uerae & magnae no es grauatus nec miufta se tentia eft quis ordinarius non interceftit ,pceffus Jnnocen tibus enim non criminofis iura fubueniunt ad fubleuame bono^ non ad tutamen maloi^ inuenta eft tela ludicibSin falfas & indignas adduximus tua; priuatiois caufas: mfta eft querela tua 8C nos iniuftiffed affer caufas;& falfitatem oftende Si doce in quo loco ueritati detraximus Jngratitu dine tibi obiciemus, An no ingratiftimu te prasbuifti qui benigne a nobis Maguntinae praefe&us ecclefiae & tam ex cellenti donatus honore obtenta prioris contumacia: uenia impetratis quae uoluifti a nobis mox recalcitrafti & in con uentibus germanicis apoftolicae fedis eminetiam &L gloria cdminuere;& per teipfum&p tuos nucios fummo ftuaio conatus es,Nam quo mo legatum apoftolicu uenerabilem fratrem nrm Biffarione Epifcopu Cardinalem pro ccmui caufa tuendae cbriftianae religiois in Germania ex conuen tu Mantuao miffum bonorafti i Quo modo legatione eius ,pmouifti qui conuocando cleru & populum non folii man datis eius refiftendii fuafiftiffed cdtumeliofis Scprobrofis uerbis ipfurn es infecftatus nonnra tantu. fed ecclefia: uni uerfalis fed fidei catholicae fed pbefucbrifti negocia impe diuifti cornum omniucbriftiano^ utilitati ac faluti teip fum obieciftuScis quia uera dicfus:& multi alii bccipsu tecum fciunt multis 8i maxfs beneficiis a nobis praeuetus cogitafti nec quo modo bis fatisfaceres a quibus accepifti mutuupro folutione lurium apoftlica: cammere anexus es fed quo modo non fatisfaceres omne cura adbibuifti pes simo illo Si illaudato Alcibiadis atbenienfis ut uidetT ccnfi lio ufus qui puer adhuc pericli meditati & anxio quo pac to rei publice de rebus admfftratts recideret ratione ;ccna dum ee ait ne ratio redderetur quod ille didum arripiens
non minoribus calamitatibus patriam Tuam muoluit qua tu modo tuam muoluiffi.An haec ingrati aimi fint tu ipfe ludica non poteris non inobedientem non rebellem non in gratiffimu te negare «Quid ultra; excomunicatum te dixi mus & irregulare effedlu non curare ceniuras.Quid ais i an no diuinis officiis ficut prius publice 5i in omni loco ad quem declinas te fmifces 8i fandtuariu domini cotemfs ex comunicatus.Si baec agis extra cbmunionem politus quas cuntfti uident;an non irregularis effectus es ;an non conte nis ecclefia: cefuras fan non male de clauibus beatiPetri Te tire uidens /Si negas excourucatu te effe fiant contra te ad modum multi parietes et lue Roma et in Germaia m qui bus uelut tn albo praetorio publicatum aduerfus te legitur anathema pueri et uetulae de tua excomunicatione loquun tur et teffimoniu contra te uulgus:5e omnis populus prae bcr.Si dicis abfolutu te effe offende quis abfoluerit.Scius quia non audebis a deo dementiri.Si praetendis appellatio nem qui ad futu^cocilium interpofuiffi.at hxc no modo excomunicatibem no fulpendit;Sed alia Si grauiori &i peri culofiori excommuicatioe te mifei^ inuoluit baec enf poena eff iter alias eoru qui tali modo audet appellare.Scis prae terea ff quid aliquando de candibus audiuifti exedmunica tionem quae praecellit appellatiocm fequente nec tollere nec fufpedere. Quid fi appellatio tua nulla fuit ut ipfecofeffiis es .Nam ei poftea tanq nullius mometi Si tanq ffultae iter pofits renuciaffiimanfit excdmuicatio nec tu tamen ab m greffuecclefia:& diuinis officiis abftmuiffi.Sed ficut prius in illis te miffes queadmodum tuae littera: etiam tua miu feripte declarat.Que fi mffa fuiffet appellatio tua non ta me lam fulmfatas fufpediffet cefuras:& ideo no minus te facris fmifces irregularitatem incurriffes ♦ Vera ces igitur noftrac litterae quae te peuffum anathemate,No aduertere
cenfuras &i irregularem efi*e affirmaueruntmum magna priuationiscaufa iNum luftafententia noftra quae illum priuat ccchCu qui claues ecclefis contemnit iNa quomo do tolerabit sn epifcopatu cenfuns uti & alios excomuni care,qui romans fedis audoritate excomunicatus diufs fe {acris admifcet & cefuras omnes irridet,Quid ultral Gregorio amburgenfi excommumcato:& per ecdefiabe retico declarato & excommunicari hominis nuneto mhi betibusoratoribusnoftris te cdmunicaurifedixmiiS.Au deswnftcias ire i nonMaguntis tanru fed Nomberge & in aliis loas huic pniciofx beftis comunicafti & ad intima confilia tua admififh Si funt qui dtdatam a Gregorio que ndnulli erronum uocat ftultam appellatioem exifli mant:quat te prscipitem egst & pdidir.An paruushic er ror eft/excomumcatu ab appoftohca fede facra & genera lia patrii concilia recipere non audebant;& Maguntinus eledus nondum consecratus audet,Magna temeritas , bereticum hominem non deuitat;fed in contemptu pnx fedis recipit & honorat,Si nil fuiflet aliud fatishoc ad unius Epifcopi uel cofecrati depofirioem neo negaaerit fiquidem tocius ecderiafticas difciplfx neruus hoc pado reciditur iquando Romani pontificis paruipenditur auc toritas.Tu nero tanq hxc minima fuerint maiora es au fus, Perge in litteris noftris,& pone digitum in appella tionis articulo;qui unus ad tuam depofitioem fatis fup que fatis eft. Quid uis hic dicere /exifiimas te grauatu ubi non eras /ad futuiji conciliu appellafhl&i decreti apo jfiolici ;quod Mantuanu dicitunquia Mantus in magno ccnuenm cdmuni prslatoi^ confenfu editu eft:poenasin cidiffi ;non te latent quae ille funtiquippe tam grauiter punitur qui ad futuri concilium p uocat: quam Isfe ma leftatis reus:& fautor here rica: prauitans.An tu hoiem
buiufmodi in pontificatu Maguntino fuftinedum putabis Cecidiitt ab omni honore;dignitatem omnem lpio facto p didiftncum a deo temere appellafti tdeclaratione opus fuit non priuationejtu teipfum depofuitn.Tua te opera priua uerunt nos priuatum de;larauimus;& ad cautelam priua uimus,No potes dicere no appellaui,N otilfima res efb ex tant publica documeta,CunCti hoc nouere germani ,Neqj enim folum appella ftufed ut appellationi tu* confentirent &C fe adiungeret capitula multarum eccleiiaiji; multos Epi fcopos &i multos principes rogauifhbfi hoc negas Sc lucidu efTe folem:& ignem calidum mfician potes ;&c nihil no ne gare.Non dices hoc ad renuntiationem potius confugies. Appellam' dices fed appellationi ren unciaufquando renun ciafhfqppeno prius quam reqfmnomie tuo cudti fere ger mani principes adherere appellationi tu* recubuerunt :& •auditis oratoribus noftris conuetus ipfe Maguntinus a te indidxis tuis conatibus noluit confentire.omniaprius tem pcaiti qua cederes .Dii (pes fuit pofTe ufcerenuq cefiafliof fendere prius arma perdidifliqua defiuifh' pugnare.Lau dandus Miles fi pro ueritate non pro fiquitate contediffes Quid appellationem publicaeinterpofuifli omnibus infi nuafti .Renutiatio iter paucos facta eft in domo tua & nui iis in(inuata,!n aperto appellaftiun occulto renunciaftnut quem non tam appellade quam appellationi renutiafie pu debat.Qu* figna h*c rebte an oblique metis iudicium eft qu* nos honeftant occult* qu* uituperant publice agere. Quidlfupcr :An renuntiatio poenas remiflit iNumquid excommunicatus remanfifh iNumquid aliis panis fnoda tus ?quas ipfo facio icideras appellando & nihilominus ha ud aliter quam prius diuinis te facrificiis inmifcest quis te abfoluit iQuis te priftin* dignitati reftituittquis tecu fuper irregularitate difpenfauitiqu* tua honeftas qui
nos ais boneflam obferuantia uiolafle /Excommunicatus es :profanus es .pollutus es & coram deo audes comparere Siccmedeu honoras iiic eius facra decoras /An ne fas quia melior efl obedientia quam uufhmx;diuinx maieftati dero gare hoc elino feruire.At oratores inquis tuiabfolutionis {peni dedere cu renuciauubene illi;tu male;qui no expecta to abfolucionis beneficio .Sordidus & coinqui natu s & ma ledi&us adhuc coram pio deo audes apparere ;& eius facri ficiis f tereffe .Epifcopi hxc opera funt iSc faetis canoes;an latronis alicuius ab omni humanitate abhorrentis .Toleri dahxc mprxfule.an acrius uindicadaj&quis excomuicati onem uerebiturili cxcomiiicatores ipli paruipendut a luis fuperioribus excommurucati i hoc li extera defint danare te potuit & damnauit atqj fdignum potificio fdignu regimfe indignu quouis honore reddidit. Nec tu is eras qui ^pter renutiatione impunitus abire deberes;qmcu femel impu nitatem obtinuifTes peiora fecifti .Nec erant opera tua qua» gratiam mererentur cum gratianoftrafmftes abufus.No quia ualles fieri melior ;fed ut poenam euaderes.Appellati dem reuocafh fidta fuit redicio tua;& omnis actio fraudu leta fiquidem oratores nollri qui tecum fuere nihil foliclii nihil certum inihil fmcerum m tuis aut uerbis aut operibus inuenerut quod qdem ad bonu tederet.Nec a te mifli nun cii poli fententiam contra te latam nos adeutes aliud qua ucrba & ea dubia & prorfus fania attulerut;ob quas res li quido apparebat appellationi te ore no aimo renuciaffe;&: ucrba tua paululum mutata efTe no mente .Perge ulterius no nobis tatum ;fed cariilimo quoqj fchnfto filionfo Fede rico Imperatori domino tuo:& moleftum & iniuriofum te fuiiTe diximus .Quid hic mentiti fumus /an uey. diximus l afTunt litterae tux quibus eum admones :ut ad conuentum quem indixeraff terminopradcripto fe cdferat ;id rafi agat
cum bis qui affuerit cdfulruiy te natioi affirmassac datu rum operam ne quid res.p.detrimeti ferat*Nofce teipfu. Quid tibi boc uidetur /Nondum confecratus es nodum tuae confirmationis uidifti litteras :Nondu regalia fufce pifti:& audes conuetum nationis indicere :& Imperatore ad eu uocare;& commari no uenieti & rei publice curam quas tibi non eft cdmiffa futcipe.Vnde tibi bascaudontas quis tantum tibi poteftaris attribuit/ubi banc boneftate didicifh /Inboneftum eft fummo Potifici ut exifhmas te no uocatum depofuiff . N ol uifii in eum errorem fcidere ut no uocatum Imperatorem deponeres, Vocaftcmonui fh:comi natus es mfi ueniret faduijs te quod rei publice neceflkas expofceret,Scitum eft quo tedebat basc moitio & quid de Imperio cogitabas tua fatis te confcietia mor dennec potefi effe qum te pudeat adeo egreffum boneffa tis terminos ut tuum i teporalibus fuperioi eituu prmci pem :tuum dominum aufus fueris ad cduentu uelud ad mdicium euocare.Et quid tuipfe diceres fi quis ex tuis aut canonicis aut fuffraganeis Epifcopis ad eum te cone tum citaret quem ipfe idixiflet;non inuocatum aut tau ditum condenari ;fed ab iferiori adiudicium uocan fu pio reanfolita inaudita deteftabilis res efi :ut qua: fumma i fimis & fummis infima permifcet:& omnem confundit* Tcrarcbiti fiatus ordinem quod qui audet maxima poena dignus eft,Fateberis basc no arnbigirnus;&fuum errore tecum ipfe repraebendes.Trafeamus ad alia quas funt re liquas priuationis caufas*Accufaris quod in tempore a iu re diffinito no accepifti confecrationis munus. Polles boc negareifi falte hodie confecratus effes.No boc dices: ceci diffi ergo ab eo mre quod in ecclefia Magutma tibi cdpe tiitifi quod id fuit Symonia non prohibente,Sic ciones fanxcre;fic placuit fandis patribus qui ius pontificum
condiderunt dices non potui;Graue boceft afTererejneqj impoflibilitas aliunde prouemt quam tua ex culpa.Solet quibus ea facultas no adeft ad fedem apoftolicam recur rei e quae praeftitutum proroget tempus Jn tercio tam an no fumus tuae promotidis:nec confecratus esinec^proga tione teporis quaefiuiftuSed in appellatione tua confifus ipfe tecum difpefafb ea.s.audlontate qua Imperatorem citare praefumpfifti durum uerbum durius fidu. Nibil bic difputariotbus opus ett Jura ipfa locutur fi ea refpe xeris non audebis dicere ;tecum efjfe iniufteadtumuSpmo nia dtfde commemoratur in noftris litteris;boc te forte grauat quia dicitT ;fedgrauius fuit admitteret talibus modis Epifcopatum quaerere difficile enim eft pricipatu malis artibus acquifitum bonis moribus gubernariifide digna nobis fuper boc reflimdia funt exbibita quod uus ex convpmifTariis quem honoris caufa nolumus noinare ter mi lle a ureos a te acceperit fuo tibi uti fuffragio fubue niret & bac effe uulgatam Maguntrae famam multi ,pdi dereifed nemo melior tefhs eft quam tua cofcietia cui co ram deo aduerfari non potest ad eam te i bac parte re mittimus :ne m re tam foeda & plusq uelimus nota apii us imoremur.Ad ultimum pergimus quod eft i litteris tuae priuationis omnium maximum eorum ;quae tipi obi iciuntur Ideft periurium & iufiurandi negiefta religio. Nam cum lurafTent nuncii tui in animam tuam quead modum eis madaueras te intra certum praefinitu tepus ad noftram praefentiam acceffurum,Et iterea atq> omni tempore nobis & apoftolicae fedi fidelem 8C obedierem fu turum t alia fa Aurum omnia quae reliqui Epifcopi pro mittere & turare folent,Neqj ad nos uenifti neqj fidelis autobediens futfh.Et cum femel prorogationem tempo vis ad ueniendum praefixi per diledum filium Decanum
uormacienfem pettuifTes elabi eam permififti ;Neque ueni re ad. nos neqj aliam petere dilationem curamfti plura tibi mandauimus quae a te fpreta funt quanuis effent bonefta 8i legati noftri ordiatioes irrififti.Ea uero quae per aliquos principes aduerfus nos 8c apoftolicam fedem tradlabatur no modo ficut & iurameto tenebaris no reuelafti;fed reue lari probibuifti .Quippe qui unus eras &C prior dC ardenti or inter eos qui primae fedis maieffcatem & gloriam impu gnabataRegum etiam aliquorum aduerfus nos odia (puo care;St i apoftolicam fedem eos irritare maximoftudio es annixus;& quis eft in Germania qui tua nefciat macbina menta /Quis ignorat damnabilia Capitula quae tuo nome confcripta funt;& in cduentibus oblata contra roanac fedis eminentiam & auctoritatem :An boc periurium eidi An iu ramenta seruareiQuid ais Dietbereiaudes nelftanegare de iureiurando praeitito publica extant documenta»^ non ueneris ad nos ipfa res loquitCQuod nobis infidelis 8C ffi diofus fuens;opera ipfa docent.Tefhs eft appellatio ad fu turum concilium interpofitajtefhs eft iniuriofa eius narra tio quae nos collufores appellatTeftis eft tua i rebus fidei cotra tureos defededae refiftetia.Teftis eft pmciofamacbi natio;cum dmerfis prkipibusbabita.Teftis tua i onibus rebus tibi comiffis cotumacia atqj rebellio .Pudet nos lfta de te dicere pudet te periurii reum uocare qui germaus es & in ea natioe natus fqua iurifiuradi religio accuratifiime obferuatur;5c perraro fueitur qui fidem uiolet.Emori po tius germai uolunt & tormeta quxuis pati quam turame ta perfrigere.Sed cogit nos ipfa ueritas ea defendere quae in littetris tuae depofmonis cotineturme uana & parua cre dantur quae maxime funt folida.O bone uir quo modo ita excidiftfiut iurameti uiolati fieres reus i&C nobilitate tua tam fedocrimfe maculares jquod nuqua amplius m tua
familia credimus accidide.Nemo tuorum getiliumut ar bitramur aliquido peierauit;&: tu qui tuos maiores digni rate omnes antecedidi;primus inuetus iurameti uiolator
toruir bous audita prmatione tua;Si q> propter temeratu iuramentum Si alia crimina id tibi acciderat paulo fupui xit‘.afflixit eum dedecus domus Si ignominia filii ;pudebat eum boc genus probri in fuam domum lam fe fene illatu ede.No miramur eum doluifte qui te frudra depe como nuitjne fecli apodolicae contrariusedes.Nos ipfi dolemus Si angimur animo quod aduerfus te apodolicae feueritatis gladium euaginare oportuit ruo! uiffemus te potius obedis tem Si fidelem inuemfTedd nobis cdfolationi tibi gloria: 5C ccclefix MagUntmae utilitati Si paci fuifietafed cumplacmf fet nbi malis cofciliis ufo rebellionis uia;neceffe nobis fuit iudiciae tramitem no negligere.Coegernnt nos opera tua; quarnms inuitos ad tuam priuationem procedere ne dimif fus in alta dignitate Romanas Si uniuerfas ecclefias praro gatiuas 8i rura fortius inuaderes non tui odio;fedpublicas utilitatisamore fententiam contra te promulgammus:uti nam non feddes quas feeidimtiam ita uixifies ut ad bono rem tuum nos prouocaffes.Nam fuit ex aimo tuo prima; fedi ea praedare quae debeas♦Abfqj ulla caufa cotra matrem erexidi cornuaipfajmaximis decaufis & iudiflimo ludicio ab ecclefia Maguntina te amouit fiue amotum ede declara uit.Scts quia iude priuatus es ne potes inficias ire. Nam quid tibi obie&um ed non uerum /quid non magnum /qd non detedabileiAnnon diffidentia funt Si plufqua fuffici entia quae retulimus ad tuam priuationem crimina /An no manifeda funt omnia 8i plufquam notoria /Quis baec igno ratlStat nobifcu fermo coums Si uulgata fama et rumor
populi Sc uox nobilium ftat nobifcum & confcietia tua & te arguit te accufat te mordet ;nam quamuisaliquadofo ris te fecurum & hilarem oftedis,Intus tamen fi uerum fateri uis 6c angeris & cruciaris;& teipfo iudice fententi am noflram intelligis efle mfhflima.Age bone uir reddi ad mentem nofce teipfurmuide cor tuii & cum illo loque rei& ita rebus tuis confule ac fi cum deo no cum bomini bus agas,Noli negare quas uera funt & ombus notasde rebus ecdefias agitur ;quas lasfa confcietia 8C per medacia tenere non licet jprmatus es Maguntina ecclefia:& recfte priuatus,Non efl illa amplius fponfa tua,Alteri nupfit, Aptiori & nobiliori tradita uiro eft.Cede meli ori .Noli ue xare ecclefiam quae te aluitiparce fanguim eius cuius es lade nutritus ;da pace matri tuae & cogita quo modo re concilieris deo 8c apoftoiicas fedis gratiam recuperes ;quas te uero afo redeuntem nedum no afpnabitur;fed uultu complexa benigno tuas faiutiatqj honori pie confulerbasc ad Dietberum,Nunc ad eius litteras reuertamur.Quid ille iAppellationis fuas qua a nobis male iformatisad nos ipfos bene reformados mterpofuiffe fe affer it .Capitulu ecdefias Maguntinas non adbxfiffe fed ab fe i eceffiffe ccn queritur.Quid boc eftiNum fatis magnum boc ludiciu haberi debet mali eius regiminis male conuerfatiois ma le caufaejnatn cur capitula ab Epifcopis fuis recediit.Ntfi quia male gubernant iniufte agunto contra praeceptum apofloli tanqua dominantes i clero tyramnice muunt hb horruerant lipridem canonici ecdefias Magutin^ mores Dietbernqui fupbia quadam itollerabili & lfatiabili aua ritiamunc bos nunc illos aut ecclefiis aut patrimous pri uatos eiictebat modifqj iauditis ac crudelibus & facerdo tes 6c populares uexabat*Arqj idcirco cum depolitum eu audiuerut admodum gauifi funt 8c fenretia primae fedis
magnopere collaudarunt atq? ideo receflerunt ab eo.NeC appellationi eius quam nouerant & imuftam & ibonefta prorfufqj nullam adberere uoluerunt;nouum appelladi rnodu atq? illicitum abborretes,Quidampliusilobanem eledum treuerenenfem & Adulfum Maguntinu Si eop fratres & Ludomcumbaioariae duce apud Rhenum ciomi ma tenetemitanq fecum male egerint pluribus uerbis ac cufat.Quid bis imputat /quid peccauere /Nempe qanon miflb feciale ideft bello minime denuntiatoifiue ut aiunt no praemiffa diffidatione aduerfus fe arma mouerunt.At illi coram Magutino capitulo apoftolicas ei litteras reddi deruntiquibus & tpfepriuatus &C Adolfus elecftus decla rabatur;& illis fe uelk parere dixerunt plus boc fuit qua fecialem;ad diffidatorias litteras mittere;ft quidem pr«e fenti maius efl: bellum indicere qua abfenti.Sed ait Vaf fallis iuramento adadis non licere domino bellum infer re;& foedera quaedam iter eledores adducitiquse uiolata conqueritur.In litteris nodris mramenta buiufmodi re miffa ne uaflalus efl ubi non eft dommus.Ecclefia Magil tia priuatusDietberus habere uaflallos defutiqm^ppter ecclefiam ei erant obnoxii ;eledo 8i cdftrmato ualTalli iu
rauere no priuato atque depofito.Nec foedera ulla funt quae romaae fedis poffmt iuffioibus obmare.Si qua funt inter eledorespada fiqs conuentiones.Non tamen impe rium fummi pontificis elidunt.Cui diumo mredebetur obedientia.Nec eledo^ ueliuraraita uel pada Dietbe^ compratbedebant qui nundu erat eledor neqj inuefhtus neqj confecratus .Aut fi elector fuerat amiifa ecclefia di gnitatem eam perdiderat apodolica audoritate priuat? Magnus error feruanda fibi iuramenta Dietberus eua depofitus exiftimat quaeipfe foelixfummo & m dubitato potifici non feruauit Si plus fibia fuis fubditis q fubditi
cite deflerunt quam fuis fuperioribus a feprasftandumar bitratur;5i quafi no uideat fuii periuriu falfo alios arguit de penurio fidem requirit qui fidem non tenuit ,Sed quo niam fe non couidtu ait di modis inauditis uexatum ;qua uis fatis 5i fuis uerbis Si fuis litteris conuictus eft;quia ta men bic nodus eft potiffimus omniu fuaru. quxrela^ im morabimur paululum circa hunc locu di ad ea reuertimur quae ab inicio de iudiciario proceffu indifcufTa reliquimus Auditur ubiqj Dietberus clamitans quia no uocatus non auditus apoftolica. fentetiapriuatus fuerit,Spreta efTediui na di bumana di naturalia iura dicitbonefta obferuaui uiolatam audiunt" hxc non fine admiratioe;& funt qui eu mdigna paffum arbitratur di miferentur eius:& nos accu fant qui iudiciarium proceffum ideft ordinario, mdicio^ ritum di modum no feruauerimus qui cdmunis eft apud reliquos iudiees ,Cofidimus tamen eos qui noftra legerit fcripta mox lententia mutaturos Inteiledurofqj luce clari us eum feruatum effe iudiciarium a nobis proceffum qui fuerat i bac caufa fecundus Jufticixq* 8i bdefte obferuatix abunde fattsfadum.Ad quas res maifeftius cognofcedas Illud imprimis confiderare oportetjquod alia funt prfcip um iudicia alia inferiorum.Non tata eft cuiuftibet Epifco pi audloritas quanta & romani;qui princeps eft 8i caput ecclefix &i redor di gubernator apoftolicat nauis Sccbriftia ni duftor exercitus,Aliorum Epifcoporu certis limitibus poteftas includitur romani pradfulis dignitas nullis coarta ta finibus muemtur.Cui plenitudo permiffa eft poteftatis di dominici gregis infoiidum cura madataidicete domino ad Petrum tPafceoues meas di ite^,Quodcuqj ligaueris fuper terram erit ligatum Si in eselis Xicitu eft beati Petri fucceffori di iefu cbrifti rncario & cum ordinario proceffu uniuerfali ecclefiae di gregi fibi cdmiffo bene confulere nec
adringitur humano iudicio qui fupra humanas leges diui no eft condi tutus arbitrio.Nec proceflibus mdidariis ed obnoxius qui proceduum nodos drigere poted;& foluere Infra Papam ed omnis humani luris auctoritas ;nec legu. folemnitas expedanda eft cu princeps ludicat & praeferam romanus pontifex ;qm ed omnium principum primus ac maximus :ab lpfo deo fuper omnes bommes ordfatus; cui fola ueritas imperare debet ;quia fola eft uentas principi princeps ;fatemur quia non licet a ueritate principem rece dere nec excufabilis fuerit qui contra ueritate fecerit quae principi domina eft ac magiflra;Sedeo reddit qui ueritati reddit,Nam 8C deus ipfe ueritas eft quem ante omnia iu dicem intueri oportet:5C propter ueritatem exquirenda uo cantur ad ludicem qui accufanturmec ulla poteftas a deo prenuet cui liceat cotra ueritatem ludicare ;nec alia decau fa ue! auditio uel alia mdiciorum folemnitas menta eft ni fi ut ueritas reperiatur;& tuta fit inter improbos innocen tiadded ne fme culpa pledaturimpotens,Quod fi ueritas inuenta ed nec dubium eft de crimine & dant nota omni bus rei fcelera & ipfa puniedi mora damnofa eft et rei .p,pi culofa.Quis non ftelligit ea pricipem dimittere pofle qux feruata nocetjomifla profunt,Quis ea folemnia dixerit ob feruanda qux propter exquirendam ueritatem inuetame ritatem ipfam occulut atq? impediunt,Sed boeftam obfer uantiam obiicit Dietberus et uiolatam a nobis boeftatem uidetur afferere quia no fuit uocatustbonedas utiqj Ixfa edet fi et ueritas impugnata,Nibil boneftum quod no ue rum et bonediflima eft ueritatisfacies;buic feruiendum ed hanc nos fecutos ede iam fupra odenfum ed ubi uenf fima ede mondrauimus ea crfmfa qux Dietero funt obie da,Non ed igitur bonedas;lxfa autobferuantia iuris uio latajficut paulopod dicemus.Seddiuia biciurarepemtur
et naturalia fatear bac iuiolabiilia effe.Nec nos turi natu rali aduerfamur neque dimnomaturale eft ut fe quifque uita corpufq* tueatur,Non tollimus boc ius patebit omni Dietbero iufta defendo. Si fe mfte potuerit aut defedere autexcufare.De fure diurno aliquid eft dicendu q> Dietbe rus pro fe adducit 3i uiolatum a nobis afTent facile cotra eu fua lacula retorquebimus ubi effc boc diumuu rns.Lex ne Moifayca eft aneuagelica.;deus fquiut aliqui, Adam uo cauit Si audiuit priuqui trafgrefuois reu eicerit e paradt fo,&C in Capm fentetia latums.Caym iquit ubi eft frater tuus l8i iterum quid fecifti iaudiuit reu ateq ccdemnauit multo magis di nobis inauditos damnare no couenit.Pul dbra comparatio Tciebat deus Adam & Capm fuas manus effugere non poffe.Nec erat in mora periculu aliadei ludi cia funt alia hominum ullius fentetiam declinare nemo po teft humanas cenfura fapms eludutur;Dietberus fi cum eo ordinario modo proceflifTemus per uanas dilationes &L fubterfugia .Non folum ecclefiae Maguntina ueruetiam romana & uniuerfalis pemiciofa & feuiffima paraflet xnce diatquoru. mplerifqj conuentibus ia femma lecerat apud Norimbergam & Bambergam habitis qua repete & cau temeceile fuit extinguere priufq coale Icerent, Neta erant nobis peftima eius confdlia &: damnabiles coatus neq3 quo tenderet eius iniquitas ignorabamus Si mamf eftifiima fe fe offerebant deiida.Tunc uocatio rei neceilana eft, Tunc eum audiri qui accufaturrequirit boneftas cum de crimie dubitatur nec mora piculum babet.At cu mamfefta funt accufati opera notorii exceffus notoria culpa notoriu facftu Si in iudicio protelando diferime adeft;& licet profedlo;& femper licuit &C fatius eft uocatioe poft habita & aliis luris folemnitatibus omiffis ad fententia properare,neqi nobis uerba domini ad Abraam quifq ob necer it cum ait clamor
fogdomorum& gomorreoru multiplicatus eft 8c peccatu eorum aggrauatum eft nimis;defcendam &uideboutru clamorem qui uenit ad me opere compleuerint an no; ut fciam exepla funt ifta non leges,Multa funt dei opa quae admirari magis conuemt qua imitari,Sedampledamur boc quando ita placet exemplum deus omnipotens cuius oculis omnia funt aperta;defcendam inquit 5C uidebo an clamorem qui uenit ad me opere copleuennt an non;ut icia quid hoc eil.An ignorabat deus (ogdoitarumopera Ni mo id d:xerit,Norat igitur;quid ergo,ut bommem f ft» u f loquitur uc homo incertitudinem fadi praemittit rem dubiam m medio ponit ueritatem inquirit angelos mittit qui cotuaces populi fada lfpiciat ;et cognito pecato flatim lecuta eft ultio, Qjmd nos iNunquid buncipfum modum ieruauimusan mfus an plus egimus /multo ia ne mitius adum efl a nobis quam norma binus exempli mbet.Qui non in re dubia fed icertiffimis sc notoriis tx ceflibus & gramllimis criminibus iqmfmonem fecmus qux non erat nectffam,Multiplicatus efl clamor cleri & populi M iguntim coram nobis de malo & iniquo regimi ne Dietberi, Venientes expartibus illis ad romana curia crebro rumore & enormia eius fada referebant,Au bant eum quanq uicim de rebus pro quibus contetio quada intercefferat ludicium offerent illis tamen bellum intui liffe inquo fupra centummilia floreoru expofuerat ultra dana quae paffa efl ecdefia f luis agris f ua culpa ;regtoes ad iacetes fcediis flupris rapinis bomicidns malifq^ omnibus fuiffe uexatas 8c maxime m agro Vormacienfi inquo die una fabati fupra fepte uillas eius militia cremaueratmec fembus nec mulieribus pepercit quo^> fanguis etiam fec clefia fufus fuerat;& in maius altare defluxerit uiemos qj rubricauerit parietes,Aiebant & fandi Cpriaci ecclefia
fiam Dagoberti fracoi^ regis memorabile opus non ,pcul a muns Vormodenfibus fitam bis incendiis coflagraffe magiftru qj curia: Dietberi fparfis pulueribus bobarda^ ne quid euaderet i gnem conieaffe nec propterea tanqua facrilegum & excommuicacu a dietberorepulfurmfed in ter primos diledtum & honoratum cum quo etiam hodie moram trahere dicitur. Aiebat dietherum qui modo fine iuris ordine damnatum fe effe conqueri t pafim fubditos fuos no modo fine procdTu uerumetia fine excefTu fine culpa fine caufa in carcere trudere in exilium mittere bo nis patrimoialibus ac benefietis eccfefiailicis fpcliareeuer berare muldtare uarnfqj modis afiigere;6iranq tiramnu fola uiolentia cum fubditis agere,Aiebant omnia qus fu pradiximus de fymonia de periurio de machfamentis cd tra romana ecclefiam delegato apoftolico inhonorato de Imperatore monito de paruipenfione cenfurarum:qbus fnodatus publice fe diuinis imifeet officiis ueriflima effe & inpartibus illis publica atqj notoria ;neq* hoc duo uel tres ;fed plurimi cateruatim & facerdotes & laici eade no bis cofhnti Termone affirmabant,Quaz quaq nobis etia aliunde notiffima effent moluimus tame exemplo domini defeendere & uidere an uerus effet rumor quem uerifli mum effe nd ignorabamus imiffimus nudos noftros ue lut angelos qui omnia ifpiceret & ipfum dietherum qui fe non auditum afferit audiret,Infpexerunt audiuerunt inuenerunt maiora que dicebantur,Scripferunt nobis fi delem relationem fecerut:& quod antea nobis erat noto rium;amplius atqj amplius notorium reddtderunt.Qui bus omnibus diligenter pefatis 6C animaduertetes quod i ordinario procdTu periculum fminebat.Super notoriis inixi crimiib?atq$ excefftb^Diethei^ ecclefia Magutfadu xim?amouedu & amouim^fiue amotu effe declara uinv^
Scientes quodin notoriis neque uocacio neque auditione que folemnitas alia expe&anda eft:& praeferam cum prm ceps iudicat qui primus eft omnium maximus.cui fola ueritas & domina eft 8C magiftra.Sed in fms littens.Di etberus.Quod fi ipfe tali modo priuatus non adiuuare tur initium eflet peffimum & tale quod nemo in fuo fta tu fecuruseft.Tutelaergout ei uidetur protedhoprtnci pum ordinarius eft proceftus.Teue boc & debile muime tumiparua fecuritas minima fiduciaiSecurus fum iqui et princeps nobilis & deu timens quia no pnuabor domi natu abfqj tela mris ordiariajtuebor me dilationibus mo ra iudicium fubterfugtam lpfa meis rebus confulet proli xttas temporis Citabor itineris difficultates allegabodt^~ lationes obtinebo inexceptionibus & replicationibus loga praeteribit aetas Jnterea uel accufator morietur ueliudex uel fi me deus uita exemerit iudicio etia exfet:uana funt haec & improbi bominis ratiocinia & infirma ruetis aedifi cii fundamenta :no bis nugis folidus eft principiu ftatus tufticia & innocentia & amor fubdito^ & religionis zelus diuturnitatem principi praeftantamqtas nullis armis de fendi poteftampietatem nube faluabut technae.corruere tande oportet eos q male agut 8C cufe tutiores exiftimat tummaxime periculo proximiores habetur: uidifte fein quit propheta impium exaltatum fuper cedros libani & tranfiuifte & nonmuemfte nihil ftabile eft quod uioletu eft atqj miuftum nec fimul habitat fecuritas & iniquitas Dietberus fuam caufam cu aliisEpifcopisac principibus cdmunem conatur efficere.Sed qua: communitas cu piis impio/qua: focietas miuftocumiuftis:atq: tandem bsere ditas emaciparo &eiedto danatoqj filio.Cum bis q patri obedietes in eius poteftate pfeuerant ffion agimus depri cipibus fecularibusquos Impatori fubiedos nouimus&
ad eu in bis qua: teporaha funt remittimus Nec Epifcopos ullos audiuimus uel in Germania uel in alibi ea in fubdi tos tyramnide uti.Aut in apoftolicam fede rebellione ;aut in deum impietate qua ufus eft Dietberus, Aliorum mitte regimen buius intolerabile aliorum obedientiam huius co tumaciam aliorum erga deum omnimodam reuerentiam buius conteptum &c uilipendium omnes norunt;qui publi cx excomumcatus i ecclefia dei fe prafentare 6i facris alta ribus haerere dum res diuina peragitur non modo no eru befcit fed uerbis 6c litteris gloriatur.Non eft igitur cur ca ufam Tuam reliquis adiungat Epifcopis,Nec Dietberus is eft;qui poffit Epifcopis comparari qui per confecraticem cum fuis ecdefiis matrimonia confumarunt & illis perfec te coniufh funt no tam difficilis eft eledtoiy qua epilcopciy depofitio.Dietberus nec confecratus eft:nec regalia ut mo ris eft ab fpatoreconfecutus.Atqj idcirco nec princeps nec Epifcopus fruftra fua cam cu bis lugmqbus nec dignita te nec fnocetia pot aequari.Sed qd reges ac maximi pi inci pes dicent.An cum Diethero fentietiQuid fi uel Dux;uel Marchio uel coes alteri fubeidtus i caput fui principis ftru xent ff dias ;peradurufqj fcelus omnino uideatur nifi do mus eius &ipfe mea cum coniuratis nouocatusnon audi tus imilTo raptim igne concremetur .Quid faciet rex inta li periculo /quid alii principes aget /quis ille confultor erit qui comperto facinore & oftenfodifcrimfe mane mane rex dicat;mane paululum princeps:uoca reum;ordma iudiciu exanima teftes:audi quae cotra dicutur ;da fpatiu defenfio nfprofer demum pro tribunali fentetiam :quis aut dabit aut accipiet boc confilium /Apud rornaos qui latinas leges primi ediderut multos ciues fediciofos & de re publica ma lemeritos qui res nouas ac periculofas moliebatur non uo catos neqj ordfario nceflii danatos f medio foro cdmotus
ad arma populus trucidauit quos poflea fenatus iure fuiT fe aedos dedar auit;& buana ftmul & diuina multa in bac re fefe offerunt exempla .In cado esi cogiraffet f corde fuo Lucifer fede fuam ab Aquilone collocare & fimilem altifli mo fe reddere ndcitacio uel auditio;fed praelium cum dra cone legitur & ufeente Micbaele fubitaneaDracois &ange lorum eius eiedtio.Cumqj uidiffet deus tepore Nobe mul tam effe bommum malitiam 8c poemtuiffet eum feciffe bo minem atqj omnem carnem delere ftatuiflet uocato tantu Nobe uiro luflo per quem genus bumanu conferuaretur reliquos omnes fauditos &C minime citatos imiflb diluuio pdidit.Rurfus murmurate populo cotra Moyfen& Aaro mdeferto ac dicente uos interfeciftis populum domini cu oriret feditio &i tumultus ferefeeret no ne fugiete Moyfe & Aaron ad tabernacula immiffo diuinitus fcendio fupra quattuordecimmilliabomium ex populo abfqj ulla citatio ne perierunt.Quid Moyfes ipfe cum ex monte defeendes conflatile uitulum iuemffet.Nunquid uocato tantu Aaron accerfitis ad fe filiis leur.mandatu dedit ut euaginatis gla diis per caflra difeurrentes occideret unufquifqj fratrem QC amicum & proximum fuum quo fado uiginti & tribus millibus interfedlis confecraftis ait manus ueflras bodie domino unusquifqj in filio & fratre fuo ut detur uobis be nedi&iomec tamen citatio fteruenit aut proceffus luris or dine lftitutus.Cum furexiffet in populo lfarabel homo ini quus dixifletqj non eft nobis pars in domo Dauid neq? baz reditas infilio Yfai & feditionem comouiffet.Nonait Da uit uocemus bormem interrogemus audiamus iudicium ordinarium infla tu amus. Sed accerdto militiae duce nunc inquit magis aflidur us efl: nos Siba filius Bocri qua Ab fa lon;tole igitur feruos domini & perfequere eum .Ne forte i ueiat ciuitates multas .*& eflugtat nos II le i Abela occifliis
tit a populo 84 caput ei?p murum loab traditum.Multa funt ui bunc modu. exempla ;quis Dietberus infolitum eflfe ait fine ordiario proceffu damnari quempiam etiam fi notorius fit exceffus.En Dietbere iteril te alloqui libet Nouum eflfe aisanfolitumunauditum.Sine uocaticne;fi neproceflfu iudicialbfmeiuris folemmtate :aduerfus ali quem ferri fententiam:aut ecclefia uel domino priuari* Parum certe legtflfe uideris nedum facras litterasi(ed ipfos et iam canones ignorare; fecundum quos uita de bet ordinari pontificum.Non funt remota exempla non alienathon ut dicis inaudita:non extra nationem tuam non extra pumtiam non extra diocefim in qua natus es duobus de romio Imperio i Germaia quae tibi patria e(t cotedetibus Odone atqi Pbilippo84utroqj fefe eledum aflferente refert Innocetius tertius antecellor noder lega tum apoftolicum in bis partibus agentem denunciatoris officium exercentem ab Imperii petiaoe Philippum deie ciflfe neq? auditum & probas legati fadurmfunt eim no toria inquit impedimeta ducis ided Philippi deiedi excd nrt unica no publica:periurium mamfeflum 84 perfecutio dmulgata;qua progenitores eius 84 ipfe prafumferut in apoftolica fedem 84 alias ecclefias exercere .In tua natioe boc adum eft 64 in uirfa Gallia de lotbariofcribit Nicbo laus ad Caxolum regem cuius ille nepos erat q> m mani fedis calliditate accufantium non oprimitur reus .Nec tergiucrfatioe proprium nomen celatur .Cum fua culpa fponte fe oculis omnium ingerat 84 quod i talibus iudicia rius ordo non requiritur qui ideo tantum eft inditurus ut nec fnocentia inftdiis pateret aduerfantium :nec culpa delinquentis fententiam effugeret iudi examinis,in Gal lia baec 84 in Germania geda funt:gallicam 84 germanica nationem Magutina cotingit ecclefia ;r es tibi propiquas
nars .'.utmus :,ppmqmoremcupis non deeftJdem Innoce tius cuius pauloante meimus cu Hil defemefis Epifco pus ad Herbipolenfem ecclefia poftulatus eo fe traftulis fet non expedtata fedis apofblica; uoluntate illico ei man dauitmd citaro aut uocato;ut adrmmftratione Herbipo lefis ecclefiae poenitusrelfqueret;&priuatum eu propter tallem excefTum que non poffe notorium no effe dicitjpri ori ecclefia declarautt.Non extra orbe baec adta funt aut in Afia aut in Africa in Maguntma puincia utraqj Eccle fia fita efiLEt tu fi quam opam uiri pdtificio dediffesfcri ptum boc e(Te Magutino pontifici cuius te fucceffore fal foiadtitas inter decretales epiftolas reperifies,Quid ais i quo te uertisiAn fatis ppinqua tibi exempla commemo rauimus ^Accipe propinquiora in ipfa ecclefia Maguntfa quam tuam effe dicis.Vormacienfis Epifcopus feipfum mtrufit tanq poftulatus eflet a maiori parte capituli; & inconfulto roano potifice adminiftrare fpiritualia dC tem poralia coepit» Legatus apoffolicus no uocati neqj auditi poffulatidem caffauit quauis ad cautelam no ex neceffita te teftes aliquos exammauit,Laudat Innocetius Potifex maximus cuius pauloante metio fadta eft legati fadtum quis folenia iuns omiferit:dtcens exceffus notorius exa minatioe no fdiget Jdipfum affirmat Alexander tertius nofter ateceffor qui ad Arcbiepifcopu Ianuenfem fcribes fi fadtum eft inquit notorium no eget tefimm depofitioi bus declarari ;cum talia probatioem uel ordine iudiciariu non requirant,Et ambrofius ille uir fandtiflimus Medio lanenfis ecclefie pontifex ;Manifefta iquit accufationend idigent;aduerfus Philippum Ducem ;aduerfus Hildefe nenfem & Vormaciense Epifcopos qui te longemaiores & digniores fuerut neqj auditos neqj uocatos latas fuifie fentftiasoffedimus & tu ais rem infolitam effe;& faepe
diurnum ius iri medium adducis,Cuius te prorfus ignai^ non ignoras ,Neqj enim idcirco de ture diuino uocarionem dicere oportet quia deus Adam &C Cayn uocauit priufq da nauitquado 8i alios plures abfq? uocatione dinatos accepi mus;exempla fupius anotauimus:q bus & ilia funt adiiCi enda,Retro refpexit uxor lotb contra praeceptum domini nec uocata uel audita eflanteq puniret ;fed mox inflatu a falis uerfa mobedientio poenas dedit,laudatur fines elea zari filius nepos Aaron qui Zambri cum fcorto madiani tico fornicantem nullo procedente uel iudicio uel ^pceffu interemit qa publica erat dei offenfio 8i notoria.Et beatus apOitolus Paulus uas eledlionis cui notifTima erat diurna’'-iiura abfentem Corinthum no auditu neqj citatu excomti mcauit quia nouerca fua uxoris loco publice teneret,Mul ta poiTent in hunc modii fadta recenfen quo no £unt necef faria in re mantfefla,Explorati enim iuris ell f exceffibus notoriis ,pceiTum ordinarium no requiri mecfedes apoflo lica reos confueuit in mamfello crimine quido timetur ex citatione periculiimec deus in ueteri uelm noua lege necef fitate citationis imponit his qui iudicat Jnfontes & luftos occidi ,pbibet Si iufte iudicare iubet Si a uero non deuiare hoc diurna lex eft;& naturalis Si ciuilis quo procipit,Ne cui fiat iniuria ne quifpiam damnetur innocens huic nos fubei&i fumus no negamus ;neqj nos hac ulla f parte mola mus .fiue diurnam fiuehuana lege dicere uolumus unam fellu Si notorium reutn;& fupramodu nocente condemna uimus neqj quidem no uocatum ut ipfe ait;fed uocatu co monitu reqfitumuureiurando acla&um ut ad nos ueiret & fe coram nobis ollenderet.Nam cur nos eu intra annii ad nos ut ueiret iurameto aflrinximus nifi ut eius uitam eius mores Si eius opa examinaremus & an bene in eius p fbna cofultu effet Magutinoecdefioplane cognofcereus
An hxc citatio eft & plufqua citatio.Noluit uenire iuratus & ueniffet citatus -magna baec uocatio fuit 8C tamen fpreta eft magna monitio &C irrifia magna requifitio & uilipenfa. Quid bic ais Dietbere i A udes ne te nd citatu aut non audi tum dicere/quado iureiurando aftri&us ad nos uenire 6i te nobis offerre id neglexiffi no auditus es quia noluifti au diri fuiffes auditus fi ueiffes uocatum te negare no potes quis non es uocatus ad audiedam fententiam tuse priuatio nis fatis fuit te iuramento uenire aftndum no ueiffe qua do ita notori a funt tua deli&amt nulla poffmt tergiuerfa tioe celari. Audiuifti ne Philippi ducis impedienta quae illu ab imperii peticione deiecere, Attende fi. non attedifti.Eacle te praefidere in ecclefia Maguntina probibet quae nam illa funt /excomunicatio publica piurium maifeftum perfecu tio ecclefia: uulgata.Quid ais nunquid hifaem laboras im pedimentis /de periurio Sc excomunicatione babude fupra didum eftde pfecutione etiam aliquid attigimus fed non tantum quantu tua meretur rebellio. Volumus tibiparce re fed no pepercifti tu ipfe tibi equi per tuas litteras quas nd folum in aliis locis fed inualuis ecclefiae Magutmae ut afft gerent curafti palam profeffus esemandafle te utf domi misi quibus aliqd poteftatis babeseapoffohcxlitterae prae fentari aut publicari non debeant bis qui fecus agerent cu alias poenas tum mortem cominatus .Ommittimus qbus modis:&quanq crudeliter eos pfecutus es qui nobis i ec clefia Magutmaobedientes fuere fquos ferro & igne craf fatus es & omnia temptafti ut ecclefiae romanae audoritate & gloriam funditus euerteres.Non eff igitur cur mirere te priuatum effe Maguntina ecclefia etiam nd auditum ne que citatum quado notoriae funt offenfae tuae & adeo graue ut nd dignitatem modo fed uitam quoqj auferre debuerit & multo maiores q tu es abfqj ordiario pceffu apotfolicae
Cedis iaculo uulnerati 8C deie&i fuerunt,Sed ope 8l afifte tiarn imploras principium 8i rogas ne mmfiitia prasuale re permittat .Ide nos petimus & aduos ite^ uenerabiles fratres;ac dilecfti filii uerba cduertimusJmuftitiam Die tberi &C opera fua cognofcitis .Nolite ferre ut contra deu & lufhtia in aliena ecclefia prasfideat Juuate fponfu eiici te adulte^ nec finite ulterius Sandlam ac nobilem ecckfi am ab bic fingulari fera per uiolentiam 5C tyrammdetn laniari uaftari admcbilari.Scitis quia noflrum eftde pon tifxealibus ecclefiis ludicare.Sequimini tudicium noftrtu qui non abfqj maximis & urgentifiimis caufis ad priua tionem Dietben proceflj m us :neq* a d eam deuemfiemus mfi &L Magu tinas & Romanas atq? umuerfalis ecclefia: uti litas ac neceOitas id poftulallet.Quod fiquts dixerit boc modo Magutinum 8c clerum & populu multis expofitu efie calamitatibus & illa ecclefiam cmdeliter:& mmamfli me uexari propter ea quas fecuta funt bella,Dicimus non potuifie nos dtuinarejquod palatinus Comes propter ali qua ecclefia caftella 6c oppida aduerfus iufhciam arma fu meret,Nec erat credibile nobde principe ufqi adeo termi nos bonefiatis egredi ut & Magutinam ecclefiam fuis bo nis fpoliare:& romanafedem impugnare uellet,Quod fit reuerentia eiusnon mteruenilTet lam Dietberus cadere ftatuerat:& parua contentus ^uifione libera dimittebat Adolfo ecclefiam,Solus palauus mala dudtus cupiditate concordia impediuit & pacem illa^: partium ;non fine fuo dedecore atqj infamia perturbauit Jllud autem fcimus q per bac Dietberi priuatione multa impedita funt macbi nameta pefiima quae aduerfus apoftolicam fide & ipfium Romanum Imperium parabantur grauia funt no nega mus mala quas Dietberus priuatus ecclefia:Magutmas& uicine intulit regioni grauiora & maiora non priuatus
intuliiTet.Et ipiam Maguntimm eclefia quis modo patit breut tame refoiraturam putamus cui tanq peculari filia: auxiiare manurr nunq detrahemus;neqj palatinum comi tem exiftimare poilimus in hoc fuo errore diu manfurum quado abfqj fuorum confiliariorum fcntentia Dietbe^i ad uiuare decreuit recognofcet citofeipfum arbitramur & fu am potius nobilitatem qui Dietheri rebellionem fequetur Sed reuertamur ad iitteras:quibus hxc relpofio fflruda eft adiicit ulterius in fuis litteris Dietberus fe mri flaturi cora Impatorexora eledoribus Impii 5C cora multis aliis quos nominat aut coram unoeoj^Sc adimpletu^ quicqd ab illis aut eorum aliquo per lufliciam fuerit diffmitu erTi eere eum debere ex fi paiji hoc uideatur oblaturum etiam maiora fe pollicetur & hoc ideo fe facere dicit ut quilibet intelligat dimembrationem deflrudionem fanguinis effu fionem 5c alia mala fuas ecclefiae 8i omnium fe abhorrere: pulchre loquitur optima uerba.Si mens his conibna effet fed neqj dida neqj fcripta esi animo cuncurrut.Aliud ore ^mptum eft aliud in corde latet;fauores fibi &Cblandas au res his artibus mendicat.Quippe fi Magutinse ecclefise di membratione aborruiflet us ait oppida illa mumtifTima & opulenta qux fupra centumillia auri numum ncnulli exi flimant palatino comiti ut arma fecum lungeret minime tradidifTet fino fuiffentex animo fuo incedia ruraquaplu rima & facras sedes non iufliflet exuri.Sed nexes bominu 8L fanguinis effuifionem aegre intueretmon fumpfifTetboc bellum aduerfus apoftolica fentetiam quod non poteft no cruetum eife.Vidimus fuas epiftolas uni ex amicis fuis rp pria fua manu exaratas quibus magnope fe ladirat 5i glo natur multas uaflauerit & mcederit uillas & maiora mi natur bis qui fijx rebellioni nolint adherere & quafi leonis imaniflimi ac ferocifTimi Draconis oflendit animu;& quis
minarum Si caedis plenus exiftat ccnfuris grauioribus mo datus anathemate peuffus extra ecclefamfad:us;id sfgu larem tamen fibi laudem exifhmat quod cum clero Magii tino uel coacto in ecclefia citat 8c diuina ^fequitur officia; atqj id ferio triupbat Sc in eo fe magnope laudat no anfad uertens quantamdeo contumeliam irrogat &i quita fe cu mulat ignominia more perfidi peccatoris;qui cu i profon dum malorum puenerit contemmt.Sed arbitratur odere doiudiciu querelis fefe dnibus fatisfaciffe .Multos offert iudices iam ludicatus de iudicio iudiciu de fentetia fentett am qii3erit;damnatus ert Si iuffce damnatus.Super notorio exceifu lata eil fentenria;de manifefhOimis,& atrociflimis deli&is ludtcium prodiit :5£ a fuo ludice Si a prima fede re probatus e£t Dietberus 8i tamen audet grauatum fe dice re Si iitiffce damnatu .Cdmune boc uiciu e nemo feipfum accufat nemo fententiam contra fe lati probat. Dietberus tamen fi confient iam fuam ituebitur ii uerum fateri uo luerit nibil boru negabit quae per nos didta font Si uos uel paululuminuefhgabitis facta eius notoria effeicrimmain telligetis propter quae adfuam pnuatidem uenru. efhlpfe fi fapiet acquiefcet iuditio noftro nec pget ulterius uexare Maguntina ecclefia;fed pace illi dabit;qux prima porrexit infanti diuini ladis ubera Si chriftianu eum effecit nec fe finet ulterius malis cofiliis deprauari.Vei^qa fe appellaffe a nobis male mformatisj ad nosipfos bene informandos afferit ut fupra retu limus ;& in litteris quas facro collegio de hifdemrebus feribit feipfu corrigens appelationem bie uerius fupplicatione nominanda affirmat & audieaam pe tiit.Didmus noffrum non effe fupplicantiu prxees no au dire;fupplicanti fibi nunq denegabfus audientia ;& bone fta petenti nunq erunt aures noffre daufe.Neqi Diet herus neq* alius quifq ea qux lufta fuerint a nobis ff ultra
reqret.Sed arbitramur Dietbe^ bxs artibus fubterfugia querere 5£ inique lux caulx mendicare fauores neqj id es se in corde quod in ore quemadmodu opera fua pala ofte dunt qui no folii ecclefix Magutinx agros deuaftat atqj in ccndit; fed uaftare eC icendere gloriatur Qi pulcbru ducit illa ecclefiam uexare et ad ruma deducere qux fe ufq; in banc xtate pie ac benigne nutriuit.At uos fratres acfiiu prxifa tes quos fmcero corde Semente pura diligimus audiuiftis Si ipfiim &C nos:6C iam no ignorare poteilis ubi fit ueritas Iudicium noftrum ante oculos ueflros ponimus afiifhte apoflolicx fedi matri uelfre;Sd maguntmx ecclefbe afferte ne pereat in manibus adulteri.Iuuate ne tot animae fub ex comumcato SC damnato bomine pericula fubeantiAdefle fententix contra impium latx.Non potuit habere pace do mus Dauid nifi Abfalon filius eius in bello cotra patrem caderet,Nec maguntma eccleiia pacabitur nifi Dietberus auferatur ab ea-.date manus eiiate pefte neqj mifereammi eius qui fui non efc mifertus.Nolite illi effe amici qm deo eft irumicusipiurus eft ut diximus &i hortis e.clefix Ro manae ;Non ert crudellitas hunc expellere ex aliea domo q alium de fua coatur elicere pium erit in hac re fuiffe cru
Si Sapbiram fubita morte damnauit -.Expedit ecclefioe iudi dum facere ecclefiafhco terte aqui ait ex eo q> non cito pro fertur contra malos lententia abfqj ullo timore ppetiunt filti hominum mala, Aniaduertimus confcilia & epera Di etben uidimus malignos eius cogitatus ex fa&is qux fecu ta funt priuauimus lpfum ueriti ne aplius iniquitate eius tolerantes qua deum cbtemnit dei erga nos iram qmocare mustdicente Auguftino fi ea de qbus uebemerer offendit ulcifci differimus :& adirafeendu utiqj diuinitatis pacieda
prouocamus riecitnus quod erat in nobis,ne Dietberi exe pium aut fequeretur.N unc ueffrum efc curare ut apoflo iica ientetia executioni demandetur. Adolfo electo auxiliu praebere Maguntime ecdefia: pie confuiere atqj ita efficere ut omnes nationes mtelligant apud Germanos nobiles 6£ potentiffimos principes nullum eileaut peieratibus aut ex comunicatis refugiu,Datum Roma: apud ianctu Petrum Kalendas februarii .Mcccclxi.
VI Epiflola Ime oratio Pii Papa: fecundi ad de merita Sigifmundi Malateftediexcdmunicatione eius.
IVS Epifcopus feruus femorum dei.Vniuer fis Cbrifcifidelibus falutem SC apoftolica bene dicioem .Difcipula ueritatis ac magiftra fideli um apoftolica fedes pfcuerantes mcbedientia filios omni bus tum ccmeditatibus tu bonorum infignibus atque or nam ens cumulare conteditiNec eos qui redeut ab errore contemnit ded per benigne fufceptos toto caritatis finu co plectitur.At quos liigo parentis abiecto viciop camo fine fpe reditus mmerfos agnofdt eieblos de domo dommi' 6c ab ecclefia militanti' prxcifos acriter punit ac perfequitur. Eius eim qui ra.p.praffidet triplicem eile curam opertet Primam ne fubiedtos labi pmittat, Alteram ut lapfos in ui am reducat.Terciam ut affixos malo;& prorfus in corrigi biles ita coerceat ulcifcatur exterminet ut eorum poena re liquos a peccato deterreat.Sic legum latoribus placuit lati nis grteds bebras,Sic nos docuit legifer nofter ineuauge lioabefus ebriftus qui difapulis fuis uiam uitx aperiens multis eos fermonibus hortatus eft.ut in caritate un fide; in offieio p.erfeuerarcnt.Et quoniam difcipulus file quem prmptie dilexit fteger uitz fcelenfq? purus ;uirgopiiuiit
m xuum;ae lpfo inquit,Sic eum uolo manere donec uenii in cruce leuatus matrem uirginem uirgmi commenda ait,Petro autem cuius negatio & abiuratio in euangelio legitur.& tu ait aliquando conuerfus confirma fratres tu osiu Tbomx refurre&ioms f credulo .Infer digytum tuu huc 6C uide manus meas 5C affer manum tuam f latus me um 8C noli effeincredulus fed fidelis. At de iudaque in dni neqtia confirmatum & iam membrum diaboli fadtum no ignorabat,Neceffe eft inquit ut fcandala ueniat.Sed ue bo mini illi per quem fcandalu uenit.ludas enim aeterno igni deftinatus laqueo fe fuipendes crepuit medius.In Iobane igitur 8C aliis compluribus dominica ualuit exhortatio ne corruerent,In Petro acTboma comonitio:utlapfi refurge rentiln Iuda punitio ne exteri delinquerent,Sed ecceiam alium noftro tempore ludam no inferiorem fcariotx Sigif mundu malateflam pdinonis filium extra matrimonium natum turpiter educatum fediffime adultum monflrum horrendum ingens mulla uirtute redemptum a uitiis men datiorum &C totius iniquitatis mirabilem artificemqui no ffram xtatem omni flagitiorum genere foedauitiqui non flamineam tantum fqua natus eff prouinciamffed Picenu fed Emykam;fed Galiam: fedItaliam:fed Europa*.fedom ne fere terra^ orbem turpiffima ac teterrima fui nominis fama repleuit hunc nos non fumus hortati ut in bono ple ueraret quem nunq inuenimus bonum.Non rogauimus ut uirtute retineret quamnuqua cognouit.No petiuimus ne fidem ne religioem exueretiquam nuqua induit a pue ro a teneris ut aiunt unguiculis miciorum fedatus eff iter qux cum artubus fecum creuere & cum annis peruenere ad fummum.Nec quisq unquam tam auide aut pecuias aut honores accepit quam hic nefandas libidfes flagitiofas qj uoluptates cupide arripuit haufit imbuit Jtaqj turpi
ex puero turpiori luuene uir turpiflimus ac fceleratiflius eualit.Nam qus regio in terris tam remota tam barbara tam inaccefla qus huius perditiOimi hominis immania &C abbommanda ac nefanda fcelera non audierit cognouerit damnauent ‘Noftras certe aures quauis i nmmonbus co ilituti flauianis qus nunc Viena dicit apud Danubii ripa moram traheremus turpiflima figifmudi fadla rumore te tro no fme infamia nominis italici fspius pulfauerut, Ni bil effc enim tam uolucre quam fcelerata fama delicfti. Nil tam fadlius emittit mi citius excipitur nil latius diflipat At cum f Italiam reuertiffemus & primo Cardfalatus ho norem mox fummi pontificatus apicem non noftris meri tis fed diuina difpenfatione confecuti eflemus.Cumqj Ma tuanum conuentum Bcdmuniialute indicium peteremus primo Florentis deinde Mantus ab hoc homine conuenti fuimus multumqj rogati ut pereutis mifereri uellemus & afflibto pace reddere. Hunc olim Alfonfus clariflimus Aragonum ac Sicilis Rex in bello quod aduerfus florenti nos potetiflimu Ethruris populum flruebat magno auri podere dato coduxerat.Sed mox ab eo deceptus q^ditusqj eft.Sigifmundus enim nono inaratus auro ad floretino^ floretes opes defecit & quis florentims parum fidelis fue rit.Alfonfi taen conatus magna exparte pfregit,Cuius co filia prodicione ac transfugio in opinato prsuenerat.Ob quam rem cum poftea pax Italica conflitueretur & foedus uniuerfale pcuteretur confenfu omnium,Sigifmundus q regem rpdidifTet extra foedus factus efl: & puniendus regi dimifliis .Alfonfus paulopofl: Iacobum piccminum copiaw ducem no inflrenuum aduerfus eum mifit qui mblus Fe drico nobili Vrbinatium comiti;debitaspoenas a fcelerato proditore repeteret.Cepto bello & aliquadiu dubio Alfon fus diem obiit. Fedrmado filio no folum regni Siciks;fed
safHomi ac bclli herede relicto .Cui faerto haud diffunde d lud Dauid fuit.Qui monens Salomonem rogauit ne uel loab interfectorem. Abner &c Amafe uel Semenqui Tibi eu. ti ad cartra maledixerat malediaone peflima multos abire fmeret. Vrgebat Piccmmus& Fedricus horte praemebat ex terminabant nunc hoc nunc illud oppidum expugnantes* Multi quoqj fua fponte e Sigifmundi fubditis deficiebat Cum neqj uim hortis neq? ieuiciamdommi pferrepoffent Circuibat Italia frartus animo Sigifmundus & modo Ve netoiyopenv.modo Florentinorum auxilia implorabat.Sup plex fquallidus mutata uefte tribilalia cuiufq* pricipis adi bat ut fui miferereturmon fine lacbiymis ac fmgultibus orans .Sed nullum fucnit qui ferret ope latroni & pditori nemo confulendum putarnt. Intellexit infoelix uerum effe rpuerbium quia non tam proditoris perfona placet qua p ditio Exercent aliquando proditores uiri prudetes:& boni diligunt nunq. Venerat lam Sigtfmundi dies lam irretita erat beftia tam cdtederat mcaffes Leoaam peccandi finem feciffet.Nifi nos ei mifericordiafeciffemus.Penffetbomo nefarius.Nifi nos ab eius capite periculum auertiffemus Periffet^fx Italiae periffetcbrirtiana pnicies piffet orbis ue nenu ni(i nos communi omnium pefti abftuliffemus pefte Sed decepit nos falfus hominis fermo & compofita fidaqj ad comouedam mifencordia facies .Venit ad nos fupplex flens eiulans habitu uultuq* deiedo & miferabili & aduo lutus genibus cum lacbrpmts ac fufpinis auxilium petes Diuinam maiertate inquit fecum nufericoditer egiffe quae pro peccatis flagellatu no occifum fe uoluiffet cognofcere fe fuos errores deum multifaria multifqj modis offendiffe Latrocinia adulteria bomicidia faorilegia frpenumero per petraffe.Diuim & humana iura puertiffe,Mille fe morti bus dignu ,Sed ftelligere tunc demu f quo maloy pfundo
fuiflet quas poenis qux fupplicia mereret.Abhorrere pra: tentos mires uuftu.^ deinceps ut cbrifliann decet.Gaude re quod percudus fuerit.Orare pacem 5C fmem laoorum Sigifmudum fi quietem confequatur eam uitam duduru ut intelligant omnes manum domini excelfam fuiffe cum eo .Vicerat nos lacbrymofx prxces.Corredu putaufus 8t emendatu tot flagellis boinem nec aliud in ore aliud i cor de credidimus eife.Vemtin mente Nobiutas domus neqj maleteftaiji antiquae profaptx f eredum intentu exiftimaui mus.Subierunt anima paupes agricolae qui pro delirame cis domino^ ploduntur,Et illius pfalmiftx meminimus quia dum (iipoit impius incenditur pauper .Vertebantur ante oculos belli turpia ;rapinx adulteria incendia catdes . Et armatos omnia facere ex qbus ira dei puocatur omni potentis.Et quis Sigifmundu uel cofefliim fupplicioquo uis dignum arbitraremur,Illud tamen nos ut Icit q> pios cum impio perire uidebimus.Nec tam puniri nccente qua innocetes plebti.Satiufqj cenfuimus dubiapacis bona qua certa belli mala fubire. Accepimus igitur arbitrium quod lUuflris rex Ferdinandus & Fedricus comes Vrbinatu ex una parte Et Sigifmudus Pandulfus malatefla ad nos ex altera miiere.In cuius uim poflmultos tradatus.multos qj labores fententiam /pmulgammus.Per quam iter catte ra iuflimus ut pax prior & amicitia inter partes redii et.vd gifmundus intra biennium nulli militaret qui ferdinanao elTet inimicus .Arces quaidam 6c oppidamonulla Federico reftitueret.SeneGaliam.Muldauiamqj & aliapleraq? loca apud nos deponeret.Sibique armis ablata eflent reddere tur.Ferdmicioq? eam pecuniae quatitatem difoluerettqua nos diffiniremus qui neqj ultra fexagmta millia auri nu mura neq? infra qumquagintamiUia condemnaturi eum eflemus.Cuius rei arbitrium in aliud tempus retulimus
Cum poteftate prorogadi totiens quotiens nobis placeret. Acceperunt partes arbitrametum noflrum rarumqj babu erunt & laudarunt.Subieda poena cetummiliu auri flore no^ aduerfus eum qui pronunciatis aduerfaret.Atqj ofa Sigifmundus no per nunciu aut legatum ;fed per feipfiim ore fuo illo ,pcaci 6i impudico ac femper mendaci approba uit & iureiurandofirmauit;Quibus padis Sigifmudum hortati fumus uti beneficiu magni dei recognofceret.Vt prx bnti rerum flatu contentus fatis fibi pulchrum domi cilium efle fatis amplum dominium iudicaret nec maiora concupifceret.Futurumdiuitemfi partis contentetur.Sm fines ampliare nitatur nunq fatis habitu^ .Remirafceref quo fuiflet i periculo .Deo gratias ageret qui no fecundu. peccata fua fed fecundum folitam clementiam fecum egif fet ..Dignum fuifle ultima omma ppeti qui ta fcekftam ta perditam tam nefandam uitam duxiflet.Admonitu fe tot cladibus non punitum crederet .Corrigeret fe tandefineq* poneret'iniquitatibus parceret rapinis parceretadultenis parceret crudelitatibus parceret tandem fallere ac prodere homines,No fuperiores tantum fed etiam pares atqj infe riorestdeumq* pocius mifericorde quam ultorem experiri uellet.Nec mifericordiam lperaret nifi corredus.Egit no bis gratias Sigifmundus cum foli folum alloqueremur 8c moneremus iPromifitqj optimum fepofl bac futurumjq fuiflet peflimus;Sibi enim nunq media placuifle adfum ma femper afpirantijSedcum plane peccatis omnibus fei quinatu affirmaret ;Illud tamen nunq fateri uoluit quod fgpe de medaciis eius fibi obiecimus.Sed quotiens nos ac ceflit femper illud imprimis uerbumin ore habuit.Nunq eo-o medarium dico.Cumqj maxime metiretur tunc potit fime fi mentiri fficiabatur.Siue quodpraua confuetudine inflitutus inter uem falfumq? nihil diflare arbitrat,Siue
quod mutatis rerum uocabulis quod nos uejmpfe falfum appellat.Sic tamen a nobis e Mantua dicedit ut pariturus fenee tue 5i uitam reformaturus uideretur. Sed omnia fal fa fidla atqj infidiofa repta funt qua: dixit.Ni neqj impa tis paruit neqj mores mutauit.Sed ut pnmu habita pace domum rediit priftinum umendi ritum turpidimafq? uo luprates ac feuiciam & lfidelitatem refumpfit-Neqj enim faaie eft bomini fceleratiflimo corroboratam lam uetufta te malictam omnino relinquere:quis ad breue tempus in termittere polTit.Rediit igitur ad ingenium Sigifmundus Et c i inter extera qux Federico reddeda erat oppida unu edet oportuno loco litum quod Petram rubram appellant Nunq hoc reditui padus eil Oppidano^ refiftentiam cau fatus qui nollentmutaredommum.lanquamfubditoru uoluntis exquirenda elTet aut uideri cuiquam uerofimile po! Iit ei libenter fubelTe homines q neque liberos neq; uxo res neq* fortunas ullas in bonis fuoip ciuium pprns ede ft mt.Sed facile fex aut odio rufticos circumuemt qui minis' metu munere indudli arcem qux ultro apra eis eft furare tundicerentqj nouum dominu nolleadmittere.Non enim quid edet credibile fed quo modo fallaciam ftrueret cogita uic fidius falfufq? nugarum tuentor .Atque bis technis do lisque nitidum fe facit & fumma fraude dicit ede prudeti am .Arces uero quas apud nos deponere debuit diu reteta uit expedtans fi quid oriretur per qued fallere fidem fine piculo podet.Quod ubi non fuccedit fecit quod potuit.Va cuas onibus armamentis & bis qux funt aduidtu neceda na turres arcefqj dimifit.Arbitratus eo padlo faaie Cibi occaiionemdari qua eas inuadere ac recuperare podet.Tn fidiatoribus dimiftisrqui dies nodlefqj prxfefto^ uigilias evenbiafqj fallere conarentur .Ac per hunc modum cu prx fadlus arcis Montis martiani per oppidu parum confulto
uagaretur ab oppidanis iubete Sigismudo interceptus eft & arx occupata.Quauis fuo more gigifmudus multa me titus praTedi libidine accufauerit intolleranda oppidanis Audiendus fi adieciflet {dignum elle oppidano^ coniuges &c fuis <3calioip uexatiombus patere ;Satis miferas effe fi fe patiatur:Sed minie hoc pado Muldaui arce adeptus e Aua ntia praefedi porta aperuit.Vicit auro auaru homine qui faspe uidus eft auro.Inuemt fibi firmlem que pecunia cor rumpet Multos fragit execrabilis auri fames haud feptus ille qui ait.Expugnabilem omnem efle arcem ;quaonuftus auro poffet Afellus arcendere,Nouum tamen hic falli tatis
re.En celefle quam facile mendatia nedis nec tuam intelli gis turpitudinem.Adeo ne flultos effebommes ludicas ut bxc credatur i Aliis for taffe crederent tibi credit nemo. No ta eft omnibus tua confuetudo.Nemo te no fidu. Talfum infidiofum imendacem nouit/Quicqd exte uenit fufpedu. eft.Sic tuceleguntur epidolx tanqex domo luciferiueniat Sic tuis uel didis uel fcriptis fides habetur tanc|ex ore de monu prodeant.Dixit homo fe mifum ut iuberet arce tra dere:quis huic nuncio pareat .JQuis homo ille fuitiAn ex domefticis nofhis .;Non audebis hoc dicere quauis turpia qua: eius audes.Si non fuit domefticus fignum igitur ha buit quod fidem faceret,Sed neqj hoc afleruifti,Nihil de figno didu litteras ne nodras attulitiNeq? hoc praTumis dicere.Quid igitur agis :Homouenit qui femifTum a pon tifice dixit ut arx traderetur. Sicae tradutur arces :'Huic prxfedu credidilTe credemus INihil agis nequa.Nota ed fabula terrore mortis coegifhbqua: uelles homine dicere. Seripfit Tabellio fcripfit.Non negaus^Sed male Sed falfe
comentu falfus ueterator inuenit,Tabellione adduxit qui publico mdrumento atteftatus ed uemfTe homfemiqui fe fe dixerit a nobis milium utprarfedo mandaret arce trade
fc rip fit * Qu imuis ea uerba fcripfit:qux m{ra‘s coadus bo nao dixit.Debuit enim non dicti tantum;feci metus quoqj tedimomum luo fcripto pbibere;Sed ntbil apud Sigifmu du fmcere fit.Eft quoqj notariis poena praebens;Nifi quae lulTent anotauerint 8i in publicam forma redegerit Qua uis exemplum domini multi fua Iponte fequantur Jnteiie xit tamen aliquando Sigifmundus ridiculum efTetefhmo ruum boc;Mutauitqj fidtonem 6C affirmans iibi comper tum ede quod arx Mudauu Federico urbinati,pdeda eflet Huius quoqj fallacia: publica indrumenta fierppcurauit apud quem facilius falfos notarios qua ueraces muenias * Ed emra hoc fere in omnt regioe ut tales lint fubditi ;qua les pricipeSyN eqj tutus elt.apud iniqui locus bono.Qua patuitSigifmidipotedas nulli ueracemeffe licuit ;Nema Ium edtdum fuerit quod lnftrumentis Arimini famue fa das fidem abrogaret.Sed aha(pfequamur ;Ommittimus quanta machinatus elt in Comite Vrbfatempodq pacem pepigit:quantacum Piccinino quatacu Principe iaretino quanta cu francis aduerfus fcrdmandum molitus eft.Ea nunc (pfequimur quae contra nos & Romanam ecclefiam matrem &C domina; fuam fabncauit,Sene galliam ficut 6c Muldauiam inuadere conatus elt.Quod cu nofuccederet molas quafqj perfregit.Commeatu mari miifum armatis nauiculis intercepit Eqtes quos Rbodulpbus Camertinus uir fide atq> boedateprxditus lulfu legati noftri prafidio mittebat atergo inuafit & aliquos interfecit aliquos coepit iufTitqjnuq uifa aut audita tedan.Vt funt bominisartes lfidioli ac pufillanimi.Ciuitates no paucas ecclefiaz Roma rue fubiedas ad defedioem follicitauit ab Ancoitanis mer cede codudus aduerfus befmos fubditos noftros abfqj fi tu nodrocopias duxit.Caifellum unum expugnauit&late populatus agros multos mortales & omne pecus abegit»
Sic pmiffum fic iufiuradum fic fidem feruauit Sigjfmu dusTSic ille gratus fic ille memor eft accepti beneficii. Haec nobis pro pace data reduntur praamia bos plantandis nrae fructus excerpimus.Hos maipulos metimus laboriofe fc mentis .Nec alto ftipendio digni funt qui latrones feruant Crux illi expeftida eft qui dignum cruce redemit.Decepti amici nos decepere.Errauimus Mutatum cor Pbara6is& luda conuerfum putauimus.Nomen nos pacis illexit, Cu ius eft mirifica fuauitas.Miferti fumus paupcuae plebis: & nobilitati blandae cociliatricube qua: no uidebat arrogas duximus ignofcendnm nec mentiri femper medace exiiti mauimus.hed digna efl bax ultio.Digne plebimur qpoe na dignum puniri no (iuimus ;qui fidem habuimus itide li Scbuani aliqdpeilima ferampracfe ferre credidimus. At ille dei Sc totius bumani generis mfen fidimus hoftis teter rima lua fcelera tanq egregia quaedam faancrapalam co memorat.& collaudat & gloriatur m fuis iniqtatibus;pul ebrumqj dudt ac generofum inter eos annumerari qui ar cem pfidise & totius malignitatisfummam tenueriit.Nec fuauius ei nome eft quam Dionyfu quam Phalaridis qua Burfmdis qui Mezentii.Nullus apud f honore facerdos nulla reuerentia legum nulla uirtutis praemia nulla bcnajy artium ftudia;boneftarum emolumenta rerum fures en piunt.Latronesincendiarii ficarii lenones acfalfarii.Que cunos multis referetibus accepiffemus merefq; bommis deteflantes tanta e(Te audacia nequicia pfidia baptizat um quempia miraremur.Accedens ad nos fifa .pcurator.C6 turbatum fe fama publica dixit de Sigifmudi criminibus quae tota Italia uulgo haberentur,Nec malignorum aut ui lium hominum :fed bonorum & grauium confirmata fer monibus:Adeoqj fcelera illius nota ede ut magna ex parte notoria dici pollent nec dubium quemquam facere quin
Sigifmiidus adulter homicida parricidapiurus ,pditor in ceftuofus facrilegus latro incediarius excomunicatus blaf femus atqj bereticus edet expreflkqj multos cafus exqbus bxc colligi polTent petiitqj a nobis ut eum tanq talem plec teremus 8i poenis fubiiceremus iuxta caonicas fandtiones Si lura ta diuina quam humana codignis.Quibus auditis quis prius intelledtis acceflermt pauca ipfa/Iamen tot fla gitio^i tanto^ tam immania :tam atrocium tam nefando^ recenlione mt^inmodum horruimus multuqj uice Italia: dolutmus quas ta horrida befha tam mrofam tam tetram tam periculofam tam diu pertulerit, Voluetefq* aio quona modo mederi huic morbo pollemus nihil atiqus exiftiaui mus q fcabiofa pecude gregi noxia ex ouili doinico procul eucere Jmitariqj fandlum lllu Moyfen qui lepra mfeclos ab Ifraheliticis caffris lulltt emitti.Verum quia ludiciari us mos requirit ut audiatur reus anteq ludicerur.Siquid for fit an pro fua uelit afferre innocentia, Nam & dominus Adam ut in Genefi legimus :priusaudiuit q condemnauit Et Caym dixit.Vox fanguims fratris tui clamat ad me de terra.Et de Sodomitis defcenda' inquit & uidebo fi damo rem qui uemt ad me opere compleuermt an non eff ita ut fciam.Volentes igitur Si nos inquifitum reu audire fi for fitan uel correptus uel fnocens offendi pofTet.Comiffimus dileffo filio noffro Nicolao tituli fandi Petri aduiculapref bitero Cardinali integre fidei uii o Si doffrina excelletipra: dito ut flgifmundo coram fe perfonaliter etiam per edidiu uocatode crimimbusiftiufmodi mffrudlionem accipet Si fiue ille iludicio fe {afferet flue illuderet caufam mbilbomi nus cognolceret-Teffes examinaret fcnpturas lfpiceret Si alia faceret qux in talibus iudiciis neceffaria funt ufq? ad fententiam quam nobis referuauimus promulganda .Car dinalis fucepto mandato cum auditis nonnullis teffibus
fide dignis magna laborare ifamiaSigifmudu neq* patere, ad eum tutum accedum rependet,Per edidium monuit eum ut mtra dies triginta a die publicatiois monitorii co putandos cora fe perfonaliter compareret allegaturus cau fas cur non deberet de prxmiiiis criminibus comdemnari Fuitq* moitoru pluribus in locis executio fadta .Ex quibus non eft dubitandii quin ad eius noticnm peruenent cum uicma fibi edent Sc ualde ppmqua. Expedlata eft lpfius co paritioai tempus in monitorio diffini tum. Sed mobedies cbridi mandatis Vicarii quoqj praecepta contepiit audiuit omnia furdisauribus,Neqjipfeuenitneqj aliumfuoloco miftt.No eft bic qui paulo aufcultet prxpofitis obedireiu beti-Male fe fubucit bommi qui deo fubede recufat.Neq} humanas reueret leges qui refpuit diuinas.Sigifmundus fine lege fme magro fme ludice fine prfcipe fine religioe ii nedeo.Abfolutu & liberum fe omni Imperio duces.Cardi nalis mandata contempfit 5C nobis qui ludicem illum con ftitueramus illufit.Inquare nbfolum contumacia fedcon fcientiam quoqj ponderamus^ agna uis eft cofcietix mu tranqj partem ,Vt neqj timeant quinibilcomiferint &c poe nam fe ante oculos uerfari putent quipeccauerunt.Inrelli gebat Sigifmundus no modo uera ede qua: afcnbebantur Verum etiam mamfefta.Confciusqj fua^ iniquitatum iu dicium formidabat.Quod cum Cardialis aiaduertidet de creuit in contumacia rei (pcedere.Ea grauitate utens qua: tanta f re uidebatur necedaria-Interea temporis cum nos publico in confiftorio federemus querelantium caufas pro more audientes.Surges Andreas Bencius proaduocatus fifti ad beneplacitum nfm ordinatus in hunc qui fequitur modum locutus eft,Sedentem pro confiftorio tuam beati tudinem Sandiftime rnaxime Pontifex nunq in eo defpde no ta accomodata qua bodie uidi-Na quid ego defydero
quid qim*o quid cupio nifi ut de uuliu tuo iudicium .pde ac &C oculi tui uideant eqtatem IHoncr regis ut iquit Da uid iudicium diligit,Et de ipfo (criptumeft quia iudicium & iuftidam faciebat omni populo.Et de filio eius traditur quodfapientiam ad difcernedu. iudiciu poftulauit a domfo Non efl tua fedes inferior illorum tbrono lfrabeliticum illi tantum populu mdicauere Te totus orbis ludice babet Non profuo folum tempore.Cuflodite iudicium & facite iufticiam inquit Isaias,Sed futurum quoq; profpexit;& buic noftrae cofuluit xtati qux plena flagitas fine tu dicio retineri non poteft.Tu fapies es &C noflt quia fapientis efl: iudicare populu fuii,Etquiagaudiu efl; rnflofacere iudici um facito igitur &C tu maxime Prxful iudicium imuriam parietibus,Multi funtqui boc aduerfus Sigifmundu ma iateflri abfte flagitant & ego unus pro omnibus qui ab illo lxfi funt aduocatus fifci uerba facio,Sed intueor uultu tu um ieueritatem quanda prxfe ferre 8i oculos graues.Ap tiflimam bodie perfonam fpei mex mbmfli Confido f iitu rum ut reus quem delaturus fum debitas pernas pfoluat Huc acceditfacer Cardinalium ordo quos pariter affedos uideo quorum dignitati nihil poteft no redii placere Ipfe enim lumina funt & ornamenta tux ieais qux tamen ab igne tuo ficut afole lunans globus llluflrantur Horu prx fentia mirumimodum me reficit quos fceleru boftes efle no dubito ‘Cofidero infuper quam m ulti & dodiflimi & fa pientiflimi pontifices tuum folium arcun' epiunt quorum nefeio doctrinam an bonitatem magis admirer.Et ab bis quoqj qui turpia quxqj abbominantur fpes f meplurimu fubleuatur.Iuuat etiam dodiflimorum uirorumcircafla tium afpicere extum .Omnes profedo qm aflimt ficut au diedi cupidos ita turpitudin s boftes amicos iuflicix arbi tror.Quin & ipfi parietes ipfaqi lacuaria nefeio quo pado
u
rg'
C>
ptus hodie folito magnum aliquod' iudicium expedare m dentur & pofcere.Credo ia fentiunt de Sigifmundo me iu fhciam petitu^ quo poftq homines elle ceperunt peiorem ful{pe nullum crediderim nec facile putarim mueniri fimi lem pode. Cuius completa iniquitas eft cuius faror no ec ciebam lolum <5i lpfum inficit terrarum orbe;fed m carlu ufqj fentitur Jpiitq? beatiHimis fpiritibus mfi eilentpailio nis incapaces naufeam faceret.Petiturus igitur ut pditif fimum bomfem ludices ;5i debita meritorum fhpedia pec caton prabeas neceilarium exifhmout fcelera eius capita lia ante oculos tuos ponam non tamen onia Id enim efTet multorum diepz opus Sed ea quae fatis fint fceleratifTimu reum offendere .Audi ergo ut facis potifex cbrifh uicarie Auditae Si uos lumfa mundireuerediflimi Cardinales.Au diteprafules celeberrimi.Audite uiri nobiles circufufi Si gifmundi malatefta damnatos mores qbreuiflime recen febo.Omne quod eld in mundo inquit Iohannes apoftolus concupifcentia carnis efl et concupifcentia oculorum Si fu perbia uitae.Et rede quidem, Na peccata & qua cumq; rau dus fuggent hdimbusex bis tribus fontibus oriiutur.Nec dehdum eff quod aut carnis concupifcenuam aut auariti am aut fuperbiam non refpiciatibfc omnia manat huc ofa referuntur.Difficileqj eft non aliquando i horum aliquod incidifTe.At mfi cadens refurgat damnatus eft.Sigifmun dus autem non in uno iftcrum:fed m omnibus immerfus eft Si ita immerfus ut emergendi nullam fpem reliquerit Neqj uicium ullum ex his radicibus pullulat tui nc n fue nt affinis aliquando .Nam circa uicium carnis in quo df luxuria 8i libido ut omittam uiolentiam ebrietatem crapu lam uomicam:Elluatioes binas in ieiunio canas afum car nium inquadragefimaiSi catera buiufmodi qua libi cum biflrionibus fcurris Si filus multis Baalfape ifcediflimis
ganeis conuiuiafueruntjMondruofa eius libido qbus for nicationibus aut drupris quibus adulteriis aut inceftab? expleri unquam potuit/Circa oculo^ cocupifcentia in qua defignatur auantia.Quis auiditatem eius cupiditateeius rapacitatem uoracitatem fatis explicare potuerit/quae fibl pecunia fuit unq fatis /Quis eius manus effugere potuit/ quotiens propter auru mentitus eft ‘Quotiens cade fecit i quotiens feuitia ufus e(l St immani crudelitate /Quotiens
quot
oppida diripuit /quot uiduis quot ciuibus patrimdia ade rrut /quotiens fallam pecuniam cudit/Quotiens alieno nomine litteras fcnplit /quod adulteria figilla fabricauit quot teftes /quod notarios fubornauit/Vix quicqua mali excogitari poted quod hic auarithe caufa non commiferit quid de fuperbia dicam St intolerabili eius arrogantia /qui quis non fit certo patre natus nobilitatem rame fuarn nui la non hora ladhtat.Nunc uetudatem domus memorat*
Nunc egregia fadta maiorum etiam bis fculat qui milies audierut:nec ego familiam malateftarum uo illuftre dixe nmtquis de Sigifmundi dubito:quotiens de fapientia fer mo incidit de feipio no pauca profatur,Et fi iudicium me um recpkras mime flultus efhet fuu ualde fapiens ,Cuqj ingenium eius a litteris non abhorreat nonunquam etiam de philofophis difputat eofqj probat & in cadum effert qui audlores St laudatores uoluptatis fuerunt, Eos autem qm dignitati feruiendum effe dixerunt & mortem potius qua turpitudinem fubeudam uaticinari atqj mfanire affirmat Theologos omnes contenit St irridet.Si quando rei milita ris habetur fermo quid:e apud eum frequetiffimus:unu fe ducem gloriatur qui prifcis illis Imperatoribus arquari pofrit.Sapidi.Mario.Pompeio.Iulio.Alexadro.Annibalt
Pirrbo.Nec menriretur i abfqj animi fortitudine folis do Iis atqj faliacus res militans condiat,Ei uiitn infidiarii ac fraudum mirabilis artifex ;quodfi animi eius uaieas i trofpicere ea ei hominis ambitio ut fmria fibi fecifle desi arbitretur qui dbi non dica Itabam ,fed orbem no fubiece rit qui non utnufqj gladii poteiatem comifcrit qui no fo lis non lunae non errantium non fixoiy fiderum i egendos curfus crediderit,Melius multo mortalibus cofultum fu ille arbitratur fi moderator omnium ipfe unus ex titillet. Credo equidem falubriores immillilTet uentos deges aquis poinflet utiliores.Afcedete atq» defcendere flumfariuos no umi tatum fed ladlis &Z mellis iullifTet currere.herbofo ac florenti uerno pomiferilunxiflet autnnum;corponbus humanis omnes ademiffet morbos:& animas quas cii cor pore putat interituras reddidilTet fmortaes, Mahumethe amqi paradifum m hoc deculoprabuiffet qrn futuri nulla fibi fpes ei.Hinc illedominandi ardor fmenfus bincillud belligerandi infatiabile iudium hmc illud m ore frequens exitia e fpuerbium,Si uiolandum ius ei regnadi cauia ui olandum ei hmc uexafi fubditi hmc fotu decepti hmc ddi ni qoditt hinc religio Ipreta hinc cenfurx eccleda: contepte hmcfacerdotes aiedticotumeliis 6c religiofi uin fuppliciis accerbiiimis excarnificati bfc probra i faclos cadites atqj m ipfum ibefum chriium fumm um & ingularem deum iadtaraibinc peiimoc uel de afa uel de deo fententiar.Suma tim batc & implicite relata funt.Nunc explicare aliqua & particulatim nomiatimq? cafus plerofq? magis nefandos recenfere oportet ne quid in oratione mea falium fidtuqj efTe putetur :quis ita notus ei reus noier ut nullu adeie arbitrer qui no de mulas pauca de magnis parua de gra mbus leuia meiudicetexcerpifTe.Delibidieprimudicaus multa hic exempla fe offerunt.Nos illuiriora fumemus
Multa bic matrimonia uiolauft cu modo uim inferret mo do alus artibus mulierum pudicitiam expugnaret, \ eru pudicam Si fandam foeminam Ariminenfem boneftis or ta natalibus multis temptatam modis cum fuperare non potiet nudatam rapi per urbem lullit & ignorniniofifame fuftigaruAdolofcentulam quoqj pariter recufantem cfgu lo fuofericeo bullis aureis contexto ta acriter euerberatam cxfamqj reddidit ut paulopoft nobilem animam exhalant Adolefcentem fani natum quia fororem fuam fibi fpflitu ere denegauit dira morte peremit;Exarfit 6i f Comatrem quam cum corrumpere nequiret mri cuftodia & faeminaz caftitate obftantibus.Compatrem fuum Francifcu nomfe opulentum 8i ornatilTimu ciuem cofitfis criminibus deia tum falfifqi teflibus circii uentu coniecit i carcerem neciqj tradidit &L bona eius dirupuitJncertu auancia magis an libidine parricidium ppetraritdnceftum tame adimplere nequiuit .Commater eram lnfeflo mari paruo nauigio in tempefla nodte adulterium fugit Facere naq? probillima mulier piculofe quam turpiter perpeti maluit J nceltuofus tamen adulter nihil bis admonitus exeplis ptmatius alieas uxores mfectatus eft nullis nuptiis parces Nec cbriftiais fceminis feralis & moftruofa libido fatiari potuit Jn lude as quoqj craffata efhAdoleicentulam bebrea in urbe Fani cum fruftra fxpius temptamilet . 1 llaqj uim metuens Pifa urum concedifTet parentibus eius ac fratribus uincula in didit nec ipem uitxfecitimii puellam reuocarentalli plus fuam mortem quam filix fluprum abhorruere.O Zela fiees.O facras leges Moyfi O archia Synai motis edida Quis nunc uos audit/quo pudor abiit:quo fugit bdeftas Non ego paupes iudeos admironfi metu mortis traditio nes patrum trifgrediuntur.Incontinetiam refpuo accufo dano diuitis cbrifliii qui no contentus Lux legis foeminas
uiolafTe ;alienigenis quoqj & ipfis coactis atqj mitis mifce tur.Qmdde monialibus dicam ‘Dicantur cbrido uirgfes & inclufa monaderiis cadidimas deo nuptias ;8C fmacula tum cubile uouent,Simplici nanque &i puridime diuinica tis naturae nibil ed in terris quod uirgmitate atq integri tate corpore & animose puritate ac inocentia fiat acceptius sed Meccbot^ notilTimus Sigifmundus non bommu. folu; fed lpfius quoq dei facratos uiolare thalamos aufusimul tarum faepe monialium irrupit adita;& cbridi fadauit co iugia:nuilis parietibus nullis ferrametis portentuofa libi dini reddentibus,Volaterris cum Florentino^rei publice militaretjeffetqj illic monialis parum pudica conipicatus procantes iulTit ones abire publice diditans moniales fibi cunelas denupfide;(eque utrum earum ede neqj riualem padiii^.Sed quid illud tam dm differo fub oni calocogni tum uulgatumqj flagitium /Quid agis lingua /Quid titu bas/quid heres palato ^Turpitudinem tua nationis inuita prodis l Tegere ego quoq comune patria dedecus fi celari pollet quod neminem latet.peccata mamfeda ut inqt apo dolus pracedetia funt ad ludiaum.Non puduit Sigifmu. dum tam atrox perpetrare fcelus impunitatem fperans Sc tu uereberis recenfere delidum ut puniatur drudra red dis.Exi,Non ed omnino impunitum peccatum quod sa pius cum peccatis infamia diuulgatur.Iobeleus currebat anus quo remidio peccato^ promittitur;bis qui beati Pe m limma:<5c fandas urbis Badlicas mdtant,Ingens popu lorum commotio in orbe ebridiano fuitifedmabant ex reo tidimis regionibus iuuenes ac fenes foeminai^ turma pu erilinnupteq puella fummo defpderio Romam petebant; nec dubitabant quin piacula quaqj dilueret quamprimu facra marfiiy oda uel cotmgerent.uel uiderent.plangebat oes fua peccatai&grauiores culpas alu leiuiis alii eliosis
alii orationibus alii aliis piis opibus redimebat Tncreaibi lis deuotio mortalium mentes puaferat.Sed bolus f publi ca orbis poenitentia inuentus efl Sigifmudus lnpoenitens Mala mens malus animus flagitiis immerius tuc magis libidinibus xftuabat;cupietatis ftudiu. apud alios magis ac magis feruebat.Militabat hic p id teporis dariiltmo &£ praepotenti Venetorum fenatui qui cum in agro Veroneii mulieri tranbalpirue Romam petenti forma egregiaan Cillarum feruo^qj boneffco coiratu fhpata occurriilet mox furore arreptus 6t libidinis impatiens irrupit f turma pe grfx gens uulneratisqj ac pilratis aliqbus repugnate &c fupos iplorate foeina arripuit ndnullifcp uulneribus refifl ete i petiit, Nec dimiftt ni.fi multo cruore madetemo tulis. feti punitu ta impiu facfus ;grauillimus ille ac luftiflimus uenetoru fenatus mfi cofcius culpa: Sigifmudus ariminu repente concelMenQui fua in arce rana m afplo maiora omnium uita: fua non afa faluti confuluit ad timorem ali quado ad fanitatem nunq reuerfus.Atqj ut culpam fuam tegeret nonnullos ex mimftris fcelerum umdos mifit Ve netiasiqui pro alieno crimine poenas darent.Fertur & ali quos fufpendio mtereiiTe tanq reos eius flagmi quod ipfe ' ppetrarat non ut infamiam euaderet qua illi ,p gloria efl: Sed ut uenetos fimul & Romanum pradule Nicolaum pia caret quo^offenfas aures & irritatos afos non dubitabat, Verebaturq? ne quid mfegrauius flatueretur,Dixiquam breuiilime de libidine;nec nolui eunda peurrerenec potui ta paruo teporis fpacio PotuiiTem foedi ili m a dous figifmu di fcelera recenfere ut pater fraterqj uiru gefTerit & filios nepotefq? fimul geuerit*Sed nolui tam celebrem fanduq? conuentumttam turpi commemorattonepoiluere Illud no luerim omifide:quod Arimini caterifqj interris eius nil ci uibus exitiofius ed q pulchra uel filia uel uxor;Stat poena
prafens aut mors aut exilium qbus cura honoris eff ,Sed mmusinopibus piculi eff :apud auaridimu enim &L rapa cifftmum principem:ut quifqj opulentus eff,Ita & crimi nofus habetur quicuqj peculium aliquod cotraxit mox re us maieftatis efficitur,Sufpedta eff oras tyrannofubffan tia:5enfit hoc nobilis eques 8i clarus fterpres luris Vgoli nuspolius ciuisfanefis qui cu liberis utriufqj fexus f car cerem comedtus prius dulces natos ante oculos fuos diris modis cruciatos infpexit trucidari poff crudele fubiit mor tem. Inducta caufa quod Eugenio pontifico maximo effet amicus tanq uetitum fit eos qui uicanis ecclefia: fubfunt chriff t uicariu colere;Sicpatnmoniu illi nocuit quod quis effet amplum 8c locuplex non tamen Sigifmundi cupidita tem expleuit.Multi alii pari modo extincffi funt qbus uti lius erat fuiffe paupes;Vifa eff & in gradaria Sigifmundi uorago id oppidum in agro Piceno Galeacius malatefta (p romaa regebat ecclefia.Inuidit ei Sigifmudus & clacollec to milite oppidu inuafit;bona incolaiy diripuit mulieribuf uf intulit plurios mortales interat. Sacras 5C priuaras ae des fcenditnec thefauris pepcit ecclefiaiy:pfequar qua: hic adta funt pendente concordia traffatu huc rediit habitato refqj omnes expulit adeoqj miferos abeutes atergo,Vrfit pupugitqj ut in flumine quod centa uocat plurimi fe prae cipttes dederint utriusqj fexus homines ffantefqj:& fenes unda peruoluerit ex fgradaria ufqj in praffentem diem de ferta remanfit:nobile Sigifmudi tropheum,Simili quoqj furore ac dementiauel potius rapinaip auiditate ripa tran fonis in agro piceno Romanae ecclefia: fubieffamcum copi is fgreffus expofuit praede rapies ipfe quod potuit reliqua militibus dmpiendapmittensmequemulieiy pudiciciaune que ecclefia^ fanditati pepercit,Saxum quoqj ferratum eccledx fubiedum armis inuafit Qc Abbatem qui uicem
potificis maximi gerebat trufit m carcerem excomunicati oriis cenfuram contemnens .Solet enim cumfibi obiicitur excdmunicatio percundari an uina cibariaqj fapiant exeo municatis.Non pauca m boc quoqj loco rapinae & cenfus ecclefiae fibi ufurpauit.Quodquod facramentum ecdeliae auaricia? lux lenocinari coegit non coniugiicaufa;feddotis Francifi carminiole feremflimi copiare ducis filiam defpon dit 5c grandi accepta dote matrimonium ei ,pmifit;fed cu obufTet non tradita filia.Fracifcus hic uir bonus quapn mum uita functum Socerum intellexit retenta dote fpon fam repudiauitmec confulta Romana ecclefia quam pror fus defpicit ad fecunda uota migrauitfiliamqj Nicolai effe fis principis fua artate omnium liberaliflimi duxit uxorem Gemueram nomine caftam <5i fandam foeminam ex qua non paruam dotem uenatus eff Sed male iungitur impu ro pura adultero caftamoceti fnocens no potuit libidfofus ganeo turpiffimus latro ;pudicifiimec6iugis mores ferre no potuere difpares natura diu cobabitare.Vicit potetior SC ad omne facinus audentior fexus Jnfoelis coniunx uene no breui oppetiit a uiro parato ;SuccefTer e tertiae nuptiae & nouas peccunias noua uxor filia Francifcisfortia: tu Co mids cotimolemunc Mediolanenfium clariflimi &i excelle tifftmi Ducis cui quis ellet modefhllima boneflate fm gulari pradita non tamen fortuna melior aut uir manfue tior quam priori fuit.Non tulit cafti confortiu ledi Sigis mudus fed atrox & fanguinarius parricida bac quoqj fanc tiflimam coniugem abfqj ulla culpa ftragulauit quis mor tis caufam poli mortem quaerens nullam inuenerit. Audi ebant eius confefionem ex more cbrifhao uiri religiofi re gulam diui Francifi obferuates:bos Sigifmudus ad Ce uo cat quaeritque no folii coniugis;fed aliarii quoqj matrona rum fecreta nibil dicentes nibil mali pandentes diuerfis
cruciatos tormentis neci tracIidit.Quid hic dicemus fonde bxc tata crudelitas iauaricia ne an libido an fuj>bfa duas^ uxorum necem 8C earum confeflorum hoc flagitiu. fuafere Redius hxc tria concumde arbitrabimur,Nam & nouis coniugiis nouas pecuias fperauit:& pellici cuius amore pi bat fublatis coiugibus fatisfecit & mrgia euitauit qux ab bonedis uxoribus turpis & fuperbus adulter tolerare non poterat :heu fumme pontifex heu cardiales reuerendidimi heu uiri celebres circudites quod nue fcelus quod nuc (p digium audiuidis. Accufatur infamatur damnatur omni um fententns ac linguis berodes qui Marianem pudicam coniugem interfecit.In drmli probro ed Neroqui odauia necari iuffit uxor em. Nec minus infamis habitus ed amo nfo Fedencus cilia: coes fua: cdforris occifor;At Sigifmun dus non unam tantum ;fed duas alteram pod alteram exti fit uxores.quid bic tuus ille ateceflor fandidimus Stepba nus quftus datuidet qui Adulfo ut arbitror logobardo^ regi feribens .Tuam fquit uxorem occidifh partem tm cor poris legiptimo matrimonio tibi fociatam fme caufa mor tis non tibi reddentem infidiantem quocumqj modo tua; uitte non muentdt eam cum aliquo uiro nefariam rem fa cientem ;fed cbcitatus a diabolo &: impio furroe lflamatus latroum more atrocius eam gladio tuo crudelior omni be dia interemidi .Omitto poenam quam reo imponit ne fim plixior.Illud no' prxtenerim mon mforem qui uxori qua qui matri mortem intulit ab eccleda poeniteniam imponi Legi ego plures bidorias atqj relegi nec unquam iueni bo minem qui more Romano uni mndus uxori duas occide rit.Sigtfmundo foli bxc gloriofa palma debetur .Vide igi tur pontifex uide qua poena pledendus dt reus noder du plici uxoricido infignitus;bodis legum legitimis mfenfus facibus matrimonii contemptor femper in concede uene
tis 51 mdffruoffe libidinis fequax:& feruus.Ex qua etiam, illud ortum e(i quod Alfonfo regi (pdimetum fecit a quo quinqj Sc uigintimdlia auri nummum ftipendu nomie cu accepiffet mox ad Florentinos tranfiuit nouum aurum of ferentes,Sciebant enim uiri prudentes naturam hominis qui duplicatam mercedem etiam cum dedecore fimple an teponeret.Nec tamen ad Florentios in promiffo tempore uenitmec bellum cum fide tradlauit expedtans ii forte rex nouam pecuniam mitteret.Ibi enim Sigifmundus efl ubi & pecunia .Verum eo padto ne maior alibi promittatWe nalis eft eius fides .Venitqj quanto pluris neqj in anno Ce mei aut in menfe in dies f horas expoitur ueno ii reperiat emptorem.Sed iam notus apud Italos:neqj enim potenta tus eft quem non fefellerit.Extra Italiam quadiuit empto res .Ad francos trafiit nobilem & ueracem gente fed igna ram ut arbitror infidelitatis eius.Neqj enim fi uolubilita tem ingenii ii mentis inilabilitatem ii cordis ignauiam ii animi cupiditatem & illa in latebra infinitas fallacias atq? infidias nouiiTet argetum fuum in eius ingluuie proiecif iet qui ob rapacitatem & auri iitim nulli fidem feruauit. Nec Eugenio quidem pradeceiTori tuo fuo domino nec le gatis eius quibus frpius ementitus eftXudouicus cardfa lis Aquilegienfis infignis uir & magna rerum experietia prxditus nouit infamam hominis his tibi fi uolueris uita eius habundecircunfcribet.Curtibi cenfum tandiu negat nec moitus nec excommuicatus ad fatisfaciendumcopelli poteft.Tenacitas ipfa 8i cupiditas auri efficit ut creditore ex debitore fefe arbitretur neqi ueretur excommunicatus diuinis intereffe officiis no quod f ecdefia quicq fadh qua? rat aut chriffum f domo fua ueneretur:Sed ne ludicatus hereticus a fubditis deferatur & ut ecclefia? maieflati dero get cefuris eius conteptis.Adde mbetam adulteram apud
Viterbium captus & ultimo demum fupplicio aTeilus fa ber monetarius qui fe apud figifmundutn Gepenumero falfos pcuiliile nummos areftatus ei/fcjn Mantua captus fuit qui falcificaiTe Sigifmudum & litteras &anulu Fede rici comitisurbinatis aTeruit Jnftrumenta publica quam multa falfificiuerit raferit corruperit longum efTet recen fere.Tute fcis quo padto nunc muldauinae arcis occupatio nem excufet.Nibtl dicere potefl nifi falfis armatus inflru metis.Crea e auri cupido qua: caecos e'Xe arbitrat quibus cd omnes contrabit.Quid referam onera qux facrislocis iponit/Quo padlo beati Petri miniftros quo benedidinos quo bafilianos quo bernarditas quo cifterciefes quo cartu imos quo medicates ptrafter quo more ecclefias quo mo nafleria diripiadNibil illis habere egregiu licet;no equu non bouem no abnum & nihilominus nunc equos nuc ca nes nucueaticas aues ut alat iter eos dilpartittuix miferis tantum reliqui facit quantum ad tenuiffrmam uitafuffici a* pfidum illum & apoftaram Julianum imitatur qui ebri ftianisomnem aufFerensfubftantiam.Vefter inquitgalile us bc enim per contemptum appellabat iefum mbil uosba bere proprii uoIuit.Sed ille ebribum x acie ad u er bis pfas pugnando fenfit ultorem ;fentiet & bic aliquando d non in boc m undo at certe apud inferos :q uis fibi nil optabilius di cat qua fuoip flagitioir poenas apud lferos referuari: quof nufq effe. arbitratur & mori afam cu corporeputat.Qua fpe ciirftus nulla eft enim maior pecca di illecebra qui (pes impuitatis Jncredibile diditi efl quof praedia fuis ciuibus abftulerit quot uiduas ac pupillos de pofTefTioifcus fuis di fturbauerit quot diuerfis f locis uafa pulcherrima eripue rit quantum ftragulx uebis quid pitbarum tabula^ quid fignoip quantu marmoris quantu materixautab ecdefiis aut priuaris domibus in palatium fuum congefferit.Nam
&	Bafilicam ariminenfem Sc alias ccpluris ornametis Tuis Ipoliauit ut palatium fuu ornaret nec ueritus eft domum dei fuo fpledore pnuare ut llluftraret fui domu fi domus habenda eft potius quam officina nequicia diuerfo^qj fla gitioiji omnium quam ipfe inhabitat qui ut arcem aedificet Epifcopiurndiruit Sc templii domini cedere cogit.Nolo per fmgulas difcurrere rapinas ne hoc auditorium plus aequo teneam na ft furta fi {polia fi copilatioes ft latrociniaeius dmuerare uelim facilius me dies qua oratio deftituet.Sed hortatur praeteriens hora ut ad tertium tranfeam rnebru quo 1 defuperbia uitx qjpofuimus:Latiftimum eft hoc pe lagus Sc ampliftimus ad dicendum campus.Nam fi quis arrogans eft fi quis elato anfo fi quis mente tumida atqj uero a fi quis opinioe fua magnus fi quis Ce ipfum loques aufcuirat fi quis ampullofis & fequipedalibus utit uerbis hunc {igfimundum effe putato qui no modo fefummis ui ris aqualem exiftimatfed ipft deo fefe praferret fi que effe deum exiftimaret.Dixi ab initio qualem Ce putet in armis In adminiftranda republica cddendisqj legibus:neq? Solo ni cedit neq; ligurgo indignumqj Moyfen facit cui Ce ccm paret cuius leges dilirameta effe affirmat .In eloquentia Ct uulgato modo loquendu fit neqj latinis neqj gracis cadet Si de philofophia boarum qj artium ftudiis fermo incidat Vnum Ce cenfet qui uel Platois uel Ariftotelis archaosfen fus ftelligat Sc Chrpfippi nodos foluere norit nec Ce muru exhibet in facris eloquiis quis ea contemnat.Nil ta obfcu ru apud theologos eft quod fibi non putet aptum.Poftre mo in omni re gerenda fiue bona fiue mala fe prfcipe effe affirmat nec mentitur i malis.Tccius quidem neqcia ma gifter eft Dux.Rex .Imperator. Aijre eius ingenium & uer fatile uitiis deditum facilefumma adeptum eft.Tnuirtute nunq probatum eft;nunqpenculum fecit quod fifebcts
moribus dedididet ;exi'fh'mo in bis quoqj teuiTTet arce fed fibi uicia magis placuere nec littera; male educatum inge mu facile reformant quis bene f ftitutu admodu illuftrat Sed expltcada funt aliqua fmgillatim ex quibus fuperbia hominis 5c ambitus patefiat quamq prodidiffe Alfonfum ut antediximus no tam ex auaritia qua ex ambitione pro dierit.Sciebat enim regi excellet! qui fefe prafiaret farmis parendum maluitq* Florentinis militarepenes quosduca tum fperabat. Nec aduerfus Eugenium dominum fuum aliam obcaufam mouit arma nili quia plus imperii ambi ebat & Arimino .Fano multifqj aliis oppidis potitus tanq giara: claufus fcopulis aiftuat paruaqj feripbo bmc arma contra focerum fumpta bmc Venetoip cofilia bofh patefac ta bine Florentinis dentata: pditienes bincfenefibusifidi ae parata; bmc Vrbinati comiti bellum illatum bine arma ufq; mcubiculum Borfi rnutmte ducis mocefhiTirm princi pis ad occidendum eundem comitem illata hinc non igno tus bomo ab eo m confpedu fratris iterfedus bic centra te ebrifti Vicarium & dominum fuum ereda cernua, Ca
pta per fraudem arx Muldauix & motis martiam & beii no^ populatus ager & fubditi ad defedionefo licitafi;qua q in bis omnibus femper fuperbia: comes auaritia fuerit. At illud uix alteri uirio quam ambitioni quifq afcripfent quod de Epifcopo Arimmenfi diximusiquod diruere f co fulto pradule no erubuit.Sed qm pradiilis incidit mentio. Dicendu ed quo pado eum bonoraritiquis nefcit Epifco pos tanq patres habendos ede 8C tanq dei nundes ac uica rios excolendos /nulla fecularis dignitas eminet epifcopali bic apex bic uertex ed ordmis eccle/iadici.Epi/ccpum nui li contemnere fas ed iduos excipio Sigifmundos :quo^ al ter indie fando pafcatis in fuum Epifcopum inaus iniecit alter fuo domum fubuerrit imanpiorum loco clerici omnes
apud Sigifmundum babentur.Epifcopi nulla efl auctori' tas nulla dignitasmulla reueretia nulla poteflas. Arbitri Ufn fibi& mammonioruttK&fpiritualiuquaigcunqjcau krum breui manu Sigifmundus ulurpat.Aut enim per feipfum mdicat aur pro fuo fenfu iudicarepr^fule cogit dignus princeps qui (pmtualia metat ubi fcmfat tempo ralia.Ooquas contumelias arminenfts uoluntanu exiltu libi dtlegit potius quam fupbiflimi ryranni uultii lnlpi cere.Superbu id quoqi arq* mioles quod in magna Texta fena;quo tempore nemo bomo cbntfranus eil qui cofci entiam Tuam no inTpiciac Si no corde mutato ahquo mo do ad pcemtettam redeat & bonis operibus dei miTericor dia imploret bic perfidus cbriftianus ferracenis turcifqj nequior Si infidelior ecclefiam ingreiTusutempelfa nodfe facri roris uaTa euacuata fmpleuit atremero, Vt ante lu cem uirx foermaeq? pro more illius diei templufgredietes illo Te conTpergentes tanq aqua beneduftauam non bomi nes Ted demonia uiderentur Juueilia ba:c Si leuia Si ndi cula dixerit aliquis,Sed unde bxc leuitas :mfi excoreptu diuinaj domus qux eft ecclefia,Quis ecclefiam cd? emt ni Ti qui religionem negltgit /Quis rdigtenem negligit nift qui fide nullam babetiQuis fidem nullam babet mfi qui deum ipfum fpernit ac deridet /Quis deum fpernitaede ridet nili flultus aut fuperbusiNerno hanc Sigifmundi Imitarem leuiter exiftimetigraue eft quicqd in religione peccatur,Sed illud gramus illud fceitftiusjillud arrocius illud immanius Si prorfus nefarium qued nunc fubne a Quattuor manu baliftarios nande germaos propter ne gatam ftipem a fefugientes cum Sigifmudus intercepif fet impatiens uindidbe ipfa die pafcae manibuspriuauit; bo^ tu duos matuae uidifti maxime prarful Sigifmuduqj uerbis acrioribus increpafli non negantem maleficium
fed minuentem tanq minus fit madafTe qua fecifle.Rec te illud tibi Hieremias competit in boc loco,Ego fum iu dex 6i tedis ml bic probationibus opus eddiquet fcelus confedus e & no negauit.O impium ac crudelem animu o (celeratam mentemio nefandam audaciarmo rruculen tidimam bediam.Tu die illa qua redemptor noder refur rexit a mortuis qua triumphatis lferis qua uuda & mor tua morre ad nos rediit inftliciumbormnum manus am putadu Tu qua die iudicium feruatur in orbe forum da uditur ciuiles cauGecoquiefcunt execrabileiudiciumfan guinis aputdi.lu qua die ora omnium diurnis laudibus pfonat 6C gratias agunt Saluatori ab bis quopi membra mutiladi doloro(as uoces 8i blasfemantium fimilesextor fidi.Nibil babet quod bis refpodeatifedaudi aliud quod nouiflime aedum refertur,Paulus fenefis ordine feruo^j profedus imaginem uirginis i agro pennae fandi mari ni caufa deuotionis erexerat ad quam uiana^ plebium ingens concurfus habebat .No tulit Sigifmudus matris domini regina: cadorugloria.Imperauit fubditis nequis eo accederettfed populi plus deo quam bomiiaufcultarut Rurfus ira incenfus ficarios mercede codudos rmfit qui hominem uel occiderentmel ad fe ducerent occidendum Quattuor in tempeda node improuifum monacii mua fere.Vmdumqj aliquanaiu duxere ded lucis ortu praeue n ad lignum crucis eum fufpendere quam ille uia: indice fuffixerat;fed boinis limico deus fuit amicus ;qui frado laqueo religiofo uita prope fugiete redimit.Magna bxc fed maiora fecuntur,Odenfum ed rapacem fuidum libi dio fum-crudelem ;fupbum;tem eranum parricida maxi mis 8C nefandis fceleribus editu implicitu irretitum ede SigjfmundumiNunc blasfemii bereticum if delem ode deus.Quae fcelera extpfaquoqj fuperbiamananti cdtra
deum diredte feruntur.Animaduertt potifex maxime cu berelim nominaui te paululu cdmutaru&hos quoqj qui te leptunt non bene accepifle nobili loco natum hominem, becencum appellari ;Fateor non facile cadit in uirum no bilefufpicio uel ifidelitatis uelberefisiat ubi nobilitas in certa ed certa pfidia:fecunus nobilitatem negabo quam berefim,Infidelitatem Sigifmudt ex mulas &C magnis ui ris licet agnofcere .N obiluatem qui uelit adruere eo tan dem pueiet mt unius mulierculae teflimonm cogatur ac cipe eiufqj prodituca^iquae uel libidma: uel metu uel prae cio fui corporis poteftatem alieno fecerit.Sed audi quam mamfeftis argumetanombus deducitur berelisqui tur piflimis crimtnbus imphcitus &C anathemate ligatus fefe iacris immdcet &i dominicum fumere corpus excomuica tus praefumitJs contemptor ecclefs* depraebcditur dc auc tontatis eius uilipefor necberefis fufpicione caret.Sigif mundus uero luris audtoricate crebro excommuni catus qui faepe manus i chridos domini urolentas iieat & one ra grauia facerdotibus impofuit neqj abiolutus ad com munioem facratiflimae eucbariftiae pradumpflr accedere neqj id per ignorantiam aut ncceflitarem.Sufpeaus igit ed in bis qua: fidei funt &i berelim %e uidetur.Sed ap^ tius agendum ed;damnauit Ccndaticnfeconcilium buf fita^berefim qui inter alios errores mrerdictum denas ciuile dominium aflerebantiboadem multis £ locis Sigif mundus aflirmafle comptus eft;& nouifiime cu tu edes florentis 8i hic Cofmum medicem ornariflimum & fapie tiflimum utru quem honoris caula nomio domi fux ui fit a flet cfletqj illic uidua nobilis qua: de fpolio cuiufdam caAelii ipfum redargueret excufans fe figifmudus Jdcir co inquit cadetlum tibi abduli quia comptum habebam uelle te illud Nicolao Papa: tradere quem fclo cenfucon
tetum ede oportuit.Gmle uero domrniu neqj iIIl cuiqua clerico fas fuit podtdere.Mmuta hxc qmfq di mendicata dixerit.Audi maiora & fefe ultro prxbctia.Grauiora pu blice adruit & ad radicem fidei fecurim admouet,Saepe f cordi dccftorum uiroiy de fide audet difputare.Na quid illi non licet inter diiputadum autem eo infamae proruit ut exungui humanam animam cum corpore fimul affir meranferos ede neget & fanem mortalibus metum iniec tum dicat.Stultum die uirgmitatis uel contfentiae uotu &C poenitentiae facramentu facerdotahs inuetumauariciaz a lier at. Et quanq folis ac lunae fignoiyqi ommum 6>C casis motus 8C uiciilitudines rerum rato uideat ordie currere quod fine mente diuma fieri non pedet quaq maiorum nortroi^ fapientia diuin* matedati templa caerimonias fa craqj condttuerit quanq tbales milefius. Anaximander Anaximenes. Anaxagoras.Pyrbagoras.Zenopbaes.Par meides.Empedocles.DemocritusduoDiogenes,alterBa by Ionius alrer Apollomates,Socrates.Plato. Zenocrates Zeno.Cleanres.Aridoteles.Cnfippus.Podidoius&onis ge tiliu fcbola pbilofopboiy. Vim quada elTe fateatur qua maxima baec & pulcherrima mundi maebia gubernetur iliiqj nomen dei tribuat quanq facra eloquia ueteris ac noui tedamenti quanq graeci ac latini dodlores nil aliud nitantur quam nebis ueri dei cultn fuggerere & ad eius cognitionem iter odendere quanq nulla gens tam barba ra tam inhumana tam rudis ta fera reperiaturiquae non aliquod numen adoret hic tame bipes Afellus fuo ludicio eundas mortalibus fapientior deum aut nullum edecon tendmut ed apud ,ppbetam,Dixit diripiens in corde fuo no ed deus aut cum Epicuro fenties deum adruit no cu r re mortalia,Hic fortade fretus quia pro fuis impieta tibus non fulminatur .Alter Diomxms qui pod fanoru
direptionem bonam fibi nauigationem patere admiraba tunfed intellexit tandem contemptum dei impune noce dere dtumumq? ludictu ipfa tarditate grauius fieri quid hic an bereticus ed qui deum uel negat ede uel mortalia negligere tradit /Quid de blasfemia dicam iC^uid de pro brisiquae modoin cbridum modo in eius genitricembe atidimimuirgtnem iadfrtatinuc facratifTimam trinitate irridet nuncfpmrus fancdi procedionem repraebcditnuc agminibus illudit nuuc angelo^ cboris derrabit totamqj nofttam religionem ridiculam garrita baec qui faciat dicat aderat defendat eum ede bereticum nemo m ficiasibir bereticus igitur Sigifmundusmbis faepenume ro depraebenfusnib bereticum ede negemus qui nulli ad didtus religioni mbil eli git :nibil opinatur nuiiam iequit fecflam.Sed mbil tam bereticu ed quam f deifundaenta dedruere diuimtatiqj derogare.Nec omnino mbil elligit qui n bil de deo credit elligit eim boc ip*um de deo crede re nibil fetdamqj dulto^ inter quos pnncip itu bigdmu dusadecutus ed perfidus bereticus turptdimus iftdelis nefandidimus blasfemusmectu uel Arriu ue! Nedorni uel Vticetem uel Mtced6ium;utl Videfum uel eiusdifci pulos Iobanem ac Hieronimum Sigifmund p lores pu taueris.llli deum ede crediderut bic negat Jlh aimas im mortales tradiderut bic mortales aderit, lllt fi Item appa renter munde cadeqj uixerunt bic 5L pala & i' occulto im puru immundum fe exbibet.Illi pnuati bommes uerbis tantu potuere in fuos errores aliquem trabere bic pnna patu fretus etia cogere poted quemadmodii multos me tu minis praece praemio m fuam pdmdimim uiram indu xir.Dura mibideutedor immortakm.Irafaeuifacedirio td quae tot anis illum pada ed in bac nobillidimam ^pui ciam infultare domiciliuqj boc bonace artium nobilitatis
columen afplum uircutu refugiumoppreflo^lumen oi* bis foedtflirms fuis moribusinqnare qui farpeftuprisfan dhflimas religiones polluit:qui fxpe buanofanguine ma ruis cruentauit qui geiale ledtu crudeli nece orbauic qui cbridos dni iterfecit qui ecclefias qui oppida pulcra diru puit qui ones fpdidit quibus ai rei quicq babuit qui ius lurandi religionem totiens fregit quoties couentiombus adbbuit qui facra conteplit qui cefuras ecrlefi^ fpreu.it qui deum 8C battue caeli gloria cetumqjderifinquinullis decretis apoftohcis aut bumanis aut diurnis unquampa ruit NotifTima dixi beatiflime Pontifex.Super omnibus quae comemoraui criminibus,Rumor publicus efbpopu laris uox ea reflatur fama counis fic efle affirmat nunq omnino uma efl fama qua populi multi decatatidnis cu ria omne forum omne tbeatruromne balneum omnis ta berna Sigifmudi flagitia & nouit & praedicat &catat*Ma ntfeftiflima & notoria diximus quis aliqua prnanetis fa dii aliqua tranfeuntis extiterint 6C i boc auditorio multi funt barum rerum gramfTimi teftes quos fi neceffe fue rit producemus .Quibus ex rebus oratos uos facio circii flantes cuiufcunqj nationiseftis.Vtmecum una apud pi um pontificem de bomine impio piiffimum iudicium po ' ftuletis,Nam quo diutius pledtimr impius eo iudicium magis pium efTe dignofcitur.Surgite adeflefauete aimis utri pradlantes iuuatepiam caufam fi no uocibus at nu tibus ac fignis,Video bic omnes natioesaddlemideo om nes expedtare & optare iudicium pditiflimi bomims.Ne que ulla natio efl qua fceleratus Sigifmundus nd uiola uerit.In Alfonfoque pdit fdelebilis meoriae tota bifpaia befa efl Jn filia marcbionis eflenfisiqua ueneno fuflulit Francoip genus fpretum.Eftenfem enim pfapiam ex fra cis ortam aflerut Jn foemina qua oppreOit 6c Germania
Romam petentem :& f baliftariis quibus amputauit ma nus toti Germanis fuit fmrius.ln Italia nulla regioqua ipfe non aliqua infigni cotumelia affecerit.Cuius rei ma nsfefhflimum fignuna eft quod nullum adire uel pricpe uel domfum audet mfi publica prius impetrata fide.Ni mium uerba protenderem fi eiusmgratitudine non mo do erga omnes uerum m te folu explicare uoluerim quo unouiao cstera omnia contmentur.Nrqj enim erga de um impius eft mfi qui per fuperbiam inflatus meruam diuins meti gratiam lufhs honoribus pfoluere negligic neque parentes aut pulfat aur contemnit mfi cuius lgra ta uoluntas efbneq? patriam lsdir mfi qui patris benefi cia no meminit neqj amicitiam uiolat nili ingratus neqj iufticis bolhs eft: niii qut p igratitudine coi bomu focie tati aduerfatur & demqj quicqd contra leges comitatur femper ahqd ingratitudinis habet anexumiquo uicio ni bil e(d Sigifmundo familiarius que nec dei reuerifca nec patris caritas nec parentu bonor nec domio^ timor nec Coaetatis rnnculu a criminibus unq retrahere potuit fs tidum Italis csnu ac labes & tocius orbis uenenu rerum omnium diuma^ bumana^qj prsdo quem ficut eugenii iudicium effugiffe.Nicolai delufifte;Califtt prstenfte do leotfic ne tuum euadat fupplex oro prscor obteftor .Nec me cum audis priuatu aliquem homine ludices fifci cam ago ret.pu.coiulo pro tota Italia pro tota focietatefidehu loquor rrvmme uero xfslicibus illis populis patrocimor quos tui anreceftores famtlss malettftai^ comendauerei bic latro uexandos laniandos ac d« uorandos accepit.Non peto ut qusfunt m te comifla pft quare.Scio narura tua qui tuas uurias obliuifci mahsqua ulcifci.CdtumeFadei ut ludices oro nec parians infelices Arimmefes Fanenfes Feretranos .Muldauiefes ab hoc immaniflamo Dracone
diutius lacerari.Tui populi fut Si oues pafcux tuse redde di tibi Si de bis ratio eil mtferere pupib^ quoij: bona in dies rapiutur:miferere uidua^ qbus nulla protedio eft mtferere fopu miferere dimtu dura utriufqi conditio eft p * u pras leruitio pracmitur idiuitia: dominos interficiunt Exurge lam tadem expgifcere. Vindica uno in hcnueifi nitas iniquitates neqj perdere unii horreas ubi faluantur plurimi.Morbida pecudem ,puidus paftor ab oudi fegre git nec pirus nauta pondus in naui fuftmec quo Carina debifcit:purride carnes ferro indiget Si cauterio,Infeda mebra dodus medicus potius refecat qua reliquum lfice re corpus patiatur.Et tu nup Sigifmundum ex principi bus Aurtria: natu ne rmilyco noceret ecclefue corpori ex tra eccleiiim fecifh.Nec tame ille buic noftro coparadus nifi quod ambo figifmundi appellantur 8i ambo facratif fimam pafcaz folemnitatem uioiaueriit,Reliquis f rebus ualde difpares fiue nobilitatem fiue mores mipicias;Non fugit ille ludiciu cur ifte fugiat /Nibdbuiccelfdlime fedi tuaj magis confentaneu eft qua uidicium facere Julficia gentem eleuat 6i folium firmat ,p mfticia ufqj ad morte certare oportet,Nec mftorum cogitatioes aliud qjiudicia redolent.Age igif luftilfime praefui api mibi portaludicii Iudica Sigifmundum malatefta redo mdicio redderem' buuone impio exere gladium Si percute malignu nec mi ferearis eius qut nullius unq milertus eff.Sceleratu ita punito ut omnes mdeantde uultu tuo ludicui rpdiitTe:& tuos oculos aequitatem uidifleutelligantq* pianiflime nec paruis nec magnis tutum eife aut leges frangere aut de um cotemnere,His magna uoce ricitatis Si a nobis caete risqj qui aderant plane ltelledisan bunc modii refpondi mus .Oratione elegantiflima Si ornatillimam audiutmus Venerabiles m cbriflo fratres ac filii diltdiflimi no par
na laude dignus eA Andreas benzius proaduocafus fiCci cuius bodie memoria pfunda docflrina excellens eloquen tia copiofa & florida efl: & oftefa, Verum fi obfcena dicflu foedaq* audicu nonulla putamus ex bis qua: recitata Tunc quid eos exiftimafle cefebimusiqui rebus dii ficut narra tu efl: ageretur fterfuere/An quiq illos unq aut turpius aut foedius aut horribilius uidifle arbitrabimur/Alexan drum illu orbis domitore cum in Aflam pifiafceret Ari ftotelem fecu 8i Califtbenem fuai^ref^ fcriptores adduxif Ce legimus Jdem 8i Romanos quofda impatores fadtitaf Ce cdflat. Alii Ennium poeta alii Arcbiam alii alios qui fu as uicflorias llluflraret in fpuineiastraxerut,Quoi^ uefli giis Sigifmundus inberes poetis & oratoribus Talaria fla tuitiqui rerii a Te gereda^ memoria ad pofteros referut Sed qualem illis materia tradiderit nunc audiuiflismira dei clementia fumma bonitas incredibilis mifericordia il lum uiuere finit qui tantis fhgims reperitur immerfus Aut icflu fluminis aut biatu terro pereudum ilii eflet qui talia cdmififlet,Dolemus fane fi uera funtexpofita in do moilla nobili Malatefla^:;ac puetufla hoinimonflra bo minum repiri.Dolemus temporis noftri uicem i quo tan ta regnat iniquitas.Dolemus & agimur tam borreda ta fmania ta abbominabiliaita nefandi crimina de noflris fubiecflis pofle referri. Felices quod amodo efflemus fi fub ditos noflros no ta pro maleficiis fupplicio <J pro benefa cftis praemio afficere teneremur,Beatus quatu i terra da tur is princeps efl cui pacata & bonis referta iuris puin cia obueitJNec ille deo lgratus efl qui puerfo^ bominu uiciis labefaciam regione expurgare coatur,Sed illud op tari potefl boc proflari debet.Nos igitur quando infub ditis noflris no repimus quod cupimus id proflabimus quod debemus nobiliflimuqj & lauflimu ecclefiae regnii
cui diurno nutu non noftris mentispradidemusquantu ex alto dabit reformabimus,Nec pyrratis autlatroibus dilaniadum pmittemus.Sigtfmudus de nobis multa be neficiaconfecutus eft:plura de Romana ecclefiaipiurima de deoifed ubtqj ingratus eft fi uera audiuimus,Vtinam dei dona cognouiTTet &fi no ut homo gratus at falte no ut demon lgratus uitam duxiftet ,Nosiiurias nobis irro gatas facile poftumus 6i uolumus reittere eccleCixdi ipfi us magni dei contumelia negligere nec uolumus nec pof fumus.Iudiciu a nobis petitur ludiciu faciemus:Sed me minimus aduerfus eunde Sigifmundum fupbuiuicemo di criminibus aut cerre {imtlsbus.Diledo filio noftro Ni colao Cardfali fandi Petri iam pnde caufam comififte cu poteftate citandi etiam pfonaliter 8C p edidum nec ambi gimus quinipfe pro fua diligentia ,pcefterit quantum po tuit:Ad eum igitur hxc quae modo recitata iunt remitti mus & fine praeiudicio prioris commiflionis comitamus cu fimili poteftate,Vos circuftites rara &pene lfolita au diuiftis .Ironica canonizatione Sigifmundi malatefte no uo &inufttato modo dicedi accepiftis,N6 fcimus an hxc eunda ueritate nitatur,Veru alia hodie caonizatio audi ta eft q diui Bernardini Senenfis fuerit .Ille ,pprer multa bona opa a Nicolao praedeceftore noftro inter fandos caz lites,Sigifmundus ,ppter ffinita fcelera ab Andrea bezio fenenfi quantum i eo fuit orado inter peftimos demoes eft relatus,Cardinalis autem eximatis ndnullis teftibus fide dignis & uifis omnibus arq? difcuftis qux uideda &i difcutieda fuerut retulit nobis f confiftorio fecretocrimi na omnia & omnes exceftus fup quibus Sigtfmudus fu iftet delatus aut teftibus idoneis aut uoce publica copro bari quae uero maiora & atrociora eftenc ita uulgo;& ru
more Pie^iu confirmari at manifeda & notoria iudicart pollent quibus cognitis certiores redditi fumus Sigifmu aum nd alium ettequa fuerit p r-duccatu fifcidefcriptus ut quis magnus ed nobilitatis fauor nd taen efficit iere dibilia qua: indent nec parentum claritas filioli excludit tenebras.Nafcutur etia f generofis domibus mdflra ho mium:& pbiffimi ndnunq paretes fceleratiffimos filios genuere.Non fangmnis atiquitas:fed metis puritas arbi trio peccadi obfiffit.Non ed uinutn finefecemeq* argen tum fine fcoria.Nobilior Iulioiji;Clauclio^;Fauic^;8c in bis tamen Catbelina:Qodms;Nero:Domitianus mu en. ti funt pedes urbis atqi orbisiex Adam dnis nobilitas ortum babet Sc tamen filius eius Chain fratrem interfecit Claritudo generis ficut uirtute illuftrat ita & uicina rete git.Confpicua ed in utranque partem utta nobilium qui uis non fatis rede nobilem dicimus qui relidfca probitatis uia degenerauit in fordibus hoc tamen Malatedarum no bili familia Sigifmundus prxdititiSi tame ex illa natus efbut nulli czdat in uiais qua: pluribus cattit m uirtuti bus;Neq* emm Sigifmundo improbiorem facile quisq inuenerit.NuIhe hoc aures reipuunt.Prius eu fua uita quam nodra uel fuipicio uelfententia damnauit qui ab adolefcentia non folum {temperantia & fcelere;fed etiam confuetudine 6c dudio Sc omni flagttiodupro caede uerfa rus ed quem femper omnes ingenium eins contemplati ad Italiae incendium 8C publica latrocinia natum putaue runt qui femper petulans femper audax femper hbidino fus habitus ed qui exturbare bonafes fuispoffittiombus exdem facere amicorum tfpolia re fana uim puellis infer re qut nuptas qui mduas qui facras momales opprime *c 4m compatrem occidere qui dominos prodere qui uxe
res necare qui oppida imjflammare qui fandtas ades ince dere qui magnam pafcae diem fan ginne foedare qui fine pcemtecta facratiflirnum chridi corpus a {Tumere ;qui iuf mrandum molare qui cenfuras eccleTix contemnere qui religionem fpernere qui blasfemare cleum;qui parui de fide loqui ac fentire aufus eft.Nunc profedlo nemo rege fceleratorum efTe negauent:qui neque cbrifhanus eft o pinione fua neque tudeus neque gentilis qui nulli pbilo fopborumfecfle additus dl mfi forfitanEpicurex.Nobis quippe fcelera eius qux ante commemorata funt partim ex ore fuo nam multa ipfe Mantua: retulit cum fe falfo diceret emendatum rpartimboneftorum uirorum attefra riombus;multa perfacfh cuidentiamqux notoria dici pof funt.Omnia uero per commiffarii relationem 6C publica populorum uocem ac famam innotuerunt;audita ornni bus peruulgata percxlebrata.Obquas res mbis rotua tifque & tam atrocibus tam immanibus tam nefariis & horrendis maleficiis minime conmuendum aut diffimu landum putauimusifed quanto piculofius peccatum e(l tanto diligentius umdicandum cenfuimusi&nunc potif fime quado de peccatoris uel conuerfione uel reditu {pes nulla relidfa eft.Imitandus dl nobis ipfe caeli terrxque mdex ac creator omnipotens qui angelos non Tertiantes fuum principatum ex cadi domicilio difiurbauit 6C i iudi aum diei magni uinculis xterms fub caligine referuauit qui Sodomam & Gomorram ac finitimas ciuitates eun tes poft carnem alteram incendio abftulit 6C ignis sterni poena damnauit qui cum Datban & Abiron difddiorum fcentores rogante Mopfe biatu teris demerfit inprofun dum AbpfTi &C Pbaraonem prius decem plagis ammoitil nec audientem marinis muoluit fludibns adbibenda efl
ludicii feueritas «bt dementiar contemnitur lauitas b umrtis igitur diligenter ac maturae penfatis qus bac in cauia confideranda occurrerunt de confilio & artenfu ue nerabilium fratrum nortrorum iandia: romans ecdefiae Cardinalium proconfirtono fedentes in nomine famflae 6C mdiuiduae trinitatis patris & filii & fpmtus fandti.In ca uia conti a Sigifrnundum malateftam agitata fentetiam noftram diffinitiuam in bis fcriptis;& bunc modum pro ferimus & promulgamus.In primis eim Sigifmudum ipfum Malateftam qui fePandolfi filium nominat mani fertum Cocubiarium ;Formcarium;Adulterum;Stupra rorem ;Incertuo{um;Sacnlegum;raptorem;Praedonem;
Incendiariu ecclefiarumtSd piorum locorum fpoliarorem Inuidiafum:Ambitiofum;Iracundum;Cruddem;Hemi cidamiSanguinarium:Pamcidam Proditorem ;Falfariu Periur um ‘.Gladiatorem :Siccarium ;PerduelIem ;r eligio nis irnforem;Blasfemum;Hereticum 8C multis excomu nicatioum fentencus irretitum ab ecclefia catholica & ab ipfo immortali deo reprobatum & maledicflum pronunci amus & declaramus *Et nihilominus ipfum pro maiori populorum fidelium certitudine ne quis per ignorantia fibi communicet barum ferie de nouo excommunicamus Anathematizamus & a corpore militantis ecdeiis tanq putridu membrum pratcidendum erte decernimus & pras cidimus fibique tanq morbofs & infecrte pecudi tocius cbrifti ouilis communionem atque commertium interdi cimus fuamque animam nifi priusq exeat ex csnofo illo carnis ergartulorefipuerit crudelibus cruciandam demo nibus & igni exurendam sterno concedimus.Corpusue ro dum animatum eft malignis uexandumfpiritibustra dimus .Vt portq aliter tnfodix anima emendari no poteft
hoc (altem modo (i deus dedent in uiam falutis redigat Qui fi ad exitum ufqj malignitatem retinueritiCadauer eius damnato relidtum (piritu fine exequiis fine imagini bus fine laudibus fine pompa fine funere ifeliciflimis fe miufhim lignis dilaniadum nodurnis canibus aut feris obiiciendu ftatums.Si quis funeri eius lterfuerit aut cor pus eius fepeliendi gratia attigeritanatbema & locus pol lutus efto in quo fuerit quauis audacia fepultum neque nifi iuffu romai pontificis reconcilietur*Si quis uero Si gifmundo uitam agenti aut in facris aut aliquo quouis modo excepta conuerfionis fuadends caufa communica uerit cuiufcunqj condicionis ftatus ue fuerit 6c quacuqj dignitate praefulgeat ecclefiaftica feu mundana etiam fi Cardinalatus aut pontificatus honore regali ue aut Impe rialiculmine potiatur excommunicationis fenrentiama nobis tantum uel fuccefforibus noftris relaxandam fcur rat.Loca etiam ad quae ipfum declinare contigerit pro tempore fuae mors ecclefiafiico fiippontmus interdrdo. Prssbiteros uero quicumqj tandem hi fuerit fiue religio fi fiue fieculares qui coram homine tam fcelerato tanq? nefario aut in alienis ecclefus cadebrare praefumpferint aut eo prsfente diuinis offiois interede pro prima uice excommunicatos pro fecunda ab omni facrorum ordinu executione fufpen(os pro tertia beneficiis omnibus eccle fiafticis officiis honoribus & dignitatibus ipfo fado pn uatos effe decernimusdiberam illorum prouifionemloco rum ordinariis permittentes,Qui fi quis Epifcoporum in boc errore compertus fuerit fciat fe pria uice ab execu tione pontificalis officii fufpenfumifecunda uero ecclefia fuapriuandum,Et ulterius Sigifmundum ipfum tanq domini fui ideft fandis Romanaz ecclefis proditorem ac
maieRatis reum de fide Orthodofi. pedime fapienteblaf femum atque hereticu mcaiiatu Arimini ;Fam ;Smegai lt*:Montisferem':Cefenae;MuldauM 8>C aliorum quorum cunque locorum qua: a Romana uel alia quacunqj eccle (ia quomodo libet optinet fiue obtinuit aliquando;priua tum efie decernimus ac priuamus.Cimtatefque ipfis 8£ oppida feu loca cum fuis comitatibus territoriis iurifdi tionibus &C pertinentiisquiburcunqueadnos & Romana ecclefiam ipfo iure redtRe ac reuerti debere decernimus; & declaramus aliarumecclefiarum iure feruato uolentes ad eas remeare quxfuerut earum Feudatarios uerouaf filios & (abditos quofcunque ipfius Stgifmundi ab ora m fiibiedlione promifionibus quoque & iuramentis qui bus ei quoquo modo teneantur abioluimus & abfolutos eiTe declaramus,Et Ci qua m futurum eidem aut fuis ,p curatoribus iuramenta prx fi icerint ea decernimusnulli us eiTe roboris uel momenti id ipfum de quibusuis pro miflis atque obligationibus Ratuentes & amplius uafTal lis ac Feudatariis ipfis cxrensque fubditis quccunqj no mine cenfeantur & eorum cuilibet iniungimus ac mada mus ut poR quatrimeRre a die data: pradenrium compu tandum Sigifmundo profato ac eius officialibus feu mi datariis obedire cenfum dare uedigalta &alta quamisiu. ra perfoluere operas pradlare honorem quencunque im pendere omnino ce(Tent:neque illum i dominium aut u£ cariu quoquo modo recognofcant aut habeat Jpfumque 6C eius procuratores & uicem gerentes de terris quas in colunt aut expellant aut ipfi recedant ad aliena dominia tranfeuntes fiquidem tutius eR panem fub chriRiao bo noq? principe mendicare quam fub heretico tyranno ma gnas diuitias po01dere,Qui fielapfo quacrimeRri fub eo
remanfennt ei ue obedierint aut honorem fpenderint ii fumqj quoquo modo mdomum aut uicarium reeognoue rinc aut habuerint extunc eos & eorum quemlibet quo cunqj loco reperti fuenntitanq hothes ecclefix &c fidei ca pientmm feruitilti & eo^ bona praede fubiicimus.Siquis uero cum ipfis aut eorum aliquo taliter quam didxim fit conuerfatus fuerit ipfo fadto excommunicationi fubiace at eandemqj poenam incurratiqm per Ce uel alium geus aliquod commeatuum Ceu mercimoniorum ad eos uel eo rum aliquem miferit uel ab eis acceperit aut ipfis fiueeo rum cuipiam ad fuas terras ueniendi faluum condudlu cocefferit Jpfofqj uel eorum aliquem quoquo modo rece perit uel communitas fuerit ecclefiafhco fubiaceat inter dicio & nihilominus urbes & terrae ipfe in quibus Sigif mundo cbediri contigerit ecclefiaffico fubiaceant interdi do.Ita ut neque in Catbedralibus autcoilegiatis & aliis ecdefiis Ocularibus neq^in monafleriis aut conuentibus quorumcunqj religioforum etiam mendicantium mfi cla uiis ianuis:& exclufo populo uoceque fubmifTa capanis non pulfatis diuina officia cxl tb ren t u r :p a remqj poenam fubeant qui coram populo fic interdi&o cxltbrauerintac fi coram ipfo Sigifmundo rem diumarn fecerint,Quod fi quispiam tantx audacue aut temeritatis repertus fue rit ut Armimu;Fanu;Feretru;Senegaliia;Muldauiuaot
alium quencunqj locum ex his qua: Sigifmudus a Roma na uel alia quauis ecclefia obtinuit ipfius Sigifmundi no mine aut fuo proprio uel alio quocunque detinere mua dere occupare regere gubernare aut quouis quaffito colo re adminiftrare prsefumpferic etiam (i frater eius fuerit aut filius hunc boftem eccleiiae romanr pduellem prodi torem ac rebellem eo ipfo fore decernimus atqj bis poenis
excepta fanguims ultioe fubiacereiquas rei' maiefla risae
Tuorum dominorum proditores &C rebelles depolitione turis incurrunt excommuicationis Si Anathematis adiec ta cenTura .Liberis autem TigiTmundi urnusqj Texas om nem dignitatis atque honoris aditum uTque ad quartam generationem praecludimus hereditatis cuiufcumqj adi tionem legatorumque capiendorum facultatem mterdi cimus ipToTqj fdignos declaramus faq uipeream (bbo lem toxico liuida ac noxiam nulhus officii nullius feudi nullius uicariatus decermus efTe capacem :ca flantes 3i ir nt mtes omnia & fingula priuilegia:&: indulta quae uel p nos uel per noftros prxdeceflbres fub quauis forma uer borum concefla fuiflbnt.Et quoniam perditum filium Si matri Tuae infultantem femperque peiora molientem nd fpirituali tantum gladiocoercendum;fedmatenaliquoqj temeritatem eius neceflario comprimenda ducimus.Sci entes uerfutias eius qui more fabulofi monftri in uarias fefe formas transfigurat ne facile comprehendi ualeat. Si non dabitur corpus eius inuenire;Loca quaeolim obti nuit quaerere propofuimus ne fad:o teneat quae iureami fit ne ue per alium occupet quse per fe ipfum retinere nd poteffiEa propter uniuerfis Si Angulis Regibus.Epifco pis Arcbiepifcopis PatriarchisCardinalibus deteriique pTonis ecclefiaffias Duabus Marchiombus Comitibus Baronibus Communitatibus Collegiis Vnmerfitatibus cazterisque omnibus Si fmgulis tam in Italia quam extra confl:itutis;harum Tene inhibemus ne memorato Sigif-mundo fratri ue aut filio eius aut alteri cuicumque ciui tates feu loca humfmodi obtinenti per fe uel alios arma miniflxent pecunias fuggerant commeatum (uppetant
auxilium confilmm fauorem ue quoquo padio praebe ant»Si quis contrafecerit quicumque is fuerit Si qua uis excelfa praeditus dignitate maiedidtus exifht exeo municatus;& diurno percuffus Anatbematemec de fa lute animae fperet ntfi ante fmem uitae poenitentiam agens apoffolica fuerit audlontate adiutus.Vmuerfi ta tes aut diurnis fibi penitus lnrerdidtum fciant & mfi fede corrigant dminam ultionem, expedient *Excommu nicamus quoque Si Anathematizamus uniuerfos 6C fmgulos cuiufcumque flatus conditionis ue fuerint di ii pontificali regali ue potiantur honore qm diredle aut oblique fecerint quominus hae litterae noftrae uel earum exemplaria in fuis aut alienis dominiis legi af figi publicari ut ad omnium noriaam deduci poffimt ecclefus quoque monafteriis conuentsbus 8i aliis qui bufuis facris locis m quibus diuina celebrata fuerint officia cdtra hanc noftram prohibitione ofa prmilegia ofa fduita ones exemptioes omnes gratias qbus ab a poflolica fede ornata 8i dotata fuerat harumferie fub trahimus Si reuocamus.In qua parte Sim omnibus a lus lupradidtis nullam legem nullum canonem nulla conffitucionem nullam ordinationem nullum decretu nullum priuilegium nullum indultum apoftolica uel alia quams audloritate concellum obftare uolumus; quibus omnibus quo ad prajmiffia etiam fi de uerbo ad uerbutn fpecmlis mentio facienda effiet tenore prte fentium derogamusullis alias in fuo robore perman furis,Sed ait fortaffie quifjpiam Sigifmundum cu hac fententiam audierit fuo more ceniurasomnes contem
pturum irrifurumque nec nos aliter opinamur ;Nam
quo pado humanas ille fententias curet qui fpemtt di urnas aut quomodo pontificem audiet ludicantem qui deum irridet comminantem.Non tam hicdecretum borret q ferrum non ram paginam qua lanceam fao tam litteras quam enles/prazfenria tantum &C ponge tia ueretur .Ridebit inter fuos SC gloriabitur in nequi cia 5c pulchrum exiftimabit apoilolicam contra fe fede irntaffe. Aduocabit ad fe purpuratos uicinarum terra rum 8C in corona populi dicet multa de religione cum irrifide ecclefiafticam hierarcbiam uituperabinquajret an edere poffmt excommunicat! an uini faporem aufe rat anathema dicet bene fecum adum cuius fiippliciii ad inferos remittatur fibi curandum effe ut uitam iu eundam aganpoft obitum nefeire quid fit fabulofa ii la qux afferuntur eos qui aliquid impie fcelerateque commifermt agitari 8c perterreri apud mferos demo num tedis ardentibus atqj igne cremari qui nunq de fsciat.Sed fenties a liquando ffenttes Sigifmunde fenei es infelix inferos effe fenties ardentem fme fme gebe nam fenties iram dei exeeutore nequaquam carere 6d tortorem fenties diabolum,Nec te putes moriedo poe nas euafurumitunc magis in tormentis uiues :cu mo riens 6c miferrimu ftelhges te mortuu, mori no poffe Nec tamen interea cruciatu carebis.Torqueberis etia uiuens hic quoque incipies pati.Neque enim natura fert ut quieta, iit iniqui mens fua quenqj fraus &fuus terror maxime uexatffuum quenqj fcelus agitat ame tia que afficit ;mabe cogita tiones confcienciaeque animi terrent.He funt facmorofis hominibus afliduedome fftcfque furieq? dies nodefq» lar forum poenas a cofee
Ieratis au&onbusrepetant .Ingens poena ert male ac rx uitx conictentia.Vrget bxcaffiduo flagello & Turdo uerbere cxdet.Te quidem ams ferus es no tame om nino buanitatis experta credimus.Reanfit illa TfdereTis reanfit aliqua raiiois cogmtio.Reanfit cofcius afus &C mens maleaddi xui memor qux te non modo uigtlan-' tem.Verum eciam dormiente expungit 6i uermis qui femper rodit.An non terreris non angens non undi que prxmeris cum tibi dormienti fpecies occurrunt--earum quas m ter ernirti coniugum:& tuam tibi impie tatem exprobantur /Qjiis tuus tunc confpecffcus ert cu compatns imago TeTe offert quem crudeli ter occidifti cum pudorem commatris molare non poffes /Quid re ligiofis illis te per quietem obiurgantibus refpondes a quibus cum bonertarum matronarum cdfeffionem extorquere non poffes uitam crudeliter extorfifti/quo uulto illius uirginis effigiem meer fomniandum refpi cis cuius inexpugnabilem pudorem morte mulcta fti /Quid uigilans fi quando (olus es/An non memo ria repetis tralalptnam muliere du Romam in publica orbis peregrinatione petit a te cum probro tocius Ita lix uiolatam.An non in mentem ueniunt rtupra. adu! teria incertus & a te omnia per libidinem fxdata /An non quod annis pafcalis dies tuis in auribus clamitat Sigifinundus me germanorum fiiogume polluit/An oblitus es quotiens fidem fregeris cum Romanis pon tifiabus doims tuis regibus & ciuitatibus /Quid luf lurandi uiolatam fxpe religionem memoramus/boc certe obliuiici non potes nifi ea quoque menteexcidut ^ux fingulos dies agitas.Vix enim fine periuriolex
ulla titf decurrit .Sane qq rara tibi folitudo eft turpi bus ftipato gregibus;fi taen aliquado mente ad te re uocas Si in eius fucetTum raperis;& opera tua intpicis non dubitamus quin te pudeat tedeatque unum dTe qui omnium iudicio pellimus cenfeans.Nec te iuuat digito monftrari 8i dici bic eft cuius prodiciones na merari non potiunt cuius mfo fotor totam ificit Ita liam Si ad exteras ufqj gentes penetrat.Interdum eti am timor dei te occupat 8C ultionem iudicii times uel lesque minus credere q credasjfed cogit te ncnnunq bumanitas cogitare de deo & iuftum mtelligens loca efle coniedaris inquis mali boniqj Tuam mercedemac cipiant tumqj uita: prioris poenitet Si cogitas in uiam reuem.Sed cum molem illam peccatorum grauiftima refpicis.Cum te in profundum malorum peruenifle animaduertis rurfus ad ingenium redis 8i contemnes facros ueterefque termones nibil efle poti obitum dicis quod fer me pro contolatione fua nuferrimi et inqui natiftimi omnes peccatores folentaftruereifed modo credunt modo non credunt taq nubes fine aqua a ue tis nunc buc nuc illuc drcunfer untur cu quibus Si tu fope dubius fope incredulus quis inuifibilibus tame afpemmis confcientiaz ftimulis agitaris Si iam uiuus bis urgeri fuppliciis incipis quibus apud inferos mor tuus perpetuo cruciaberis,Sed bunc dimtrsittamus Si uniuerfttatem fidelium paucis alloquamur,Quicuqj cbriftum colitis fratres ac filii diledtitlimi Sigifmudu. fugite quid cbrifto Si Belial iquid deo Si dem orno /qd candido Si nigro/Nemo uirtutes diligit qui non ode rit UICia nemo cbriftum amabit qm figifmundu ama
bit.Relinquite qui fapitis tabernacula eius fugite con fortium declina te colloqui um,nemo fibijnemo fuis mi nifiris communicetipeftifer homo efbmeque fme con tagiots periculo ufus eius effe potell.Nec picem quis tangtt 6c non inquinatur ab ea iRepellite a uobis uene nofam befhammon efb bic bomo ut uidetunfed bdlua potius indicanda ex portenro nara immani aut fera for ma bommum induta:Aut fortafTedemcn fantafhco corpore circundatusullud certum quia diaboli filius eft;6d diabolum bibet patrem cuius opera facit cuius mentem fi polTetts mtrofpicere.En quas libidines quae flagitia quas turpitudines quantas audacias quatos incredibiles furores quas notas fcelerum quae indicia parricidiorum quantos acernos facinoru quas & qua tas fpurcitiarum fentias inuemretis.DifFicillimum eib buic prodigio fme labis periculo conuerfari .Repellite igitur ac procul arcete uetbris ex finibus prodi giofum animal:tanq unum exprxcurforibus Anticbnllufcie tes quia deo placere & Sigifmundo fauere no potcilis Attendite uos qui fublimes elbis m Italia,Attendite uobis 6C uniuerfo gregi,Studete ut tandem bac teter rima pede uelbra patria nobilidima liberetur jtuiuspa cientia mirabile didtueib quomodo ita obduruit ac j> calluit ut bunc publicum infultatcrem bonorum mo rum ualbatorem regionum legum bodem religionis perniciem tato temporetullit.Deceperunt uos ficut& nos blanda hominis uerba &L fidem fecit frugis ligua dolofa,Sed ueniat aliquando tepus illucefcat dies qua mali pledtantur nec femper impune blasfemi crafenf Fecimus nos quod potuimus aduerfus impium;nec
reflabimus donec defictae.Sed uos quoqj a defle opor tet& tanqf ad cdmune reflaguendum mcendtu manus apponere omnique ftudio niti ut ferpens utrolentior Bafilico i cauernam ignis mittatur.Nam fi templum quocldam fanditatis amplitudinis mentis confilu pu blin caput orbis aram fandom portum omnium gen tium refugium oppreflbrum fedem iuftieiar magiftra fidei ac morum apud uos efle.Romanam ecclefiamm Italia gaudetis 5C perfeuerare cupitis Audendum eft ne fux gloris prodigi mfeclatores aliena? qui turpi tudini feruiunt dtuina &L humana lura contemnunt ueflris confilliis adiutentur qui uno ex ueftro confor tio fic eiiciant ut odio uobis efle malignos totus orbis intelligat .Gecerum te quifquis tandem fueris qui no bss prsfenciluce prefundis i' apoftolatu dtuina difpo fitione fuccefleris etiam ft longiflima pontificum ferie poft migrationem nofiram ad beati Petri cathedram perueneris obnixe rogamus atq^ hortamur 6C per ut fcera miferteordis domini noftri iefu chrifti reqrimus & obfecramus ut illatas tot per Sigifmundum ecclefiae Romanae religioni & chrifto contumelias nifi noflro tempore uindicatae fuerint haud quaq inultas tranft re finas fird toto ingenio totis uiribus toto conatu fequaris.Neque minori animaduerfione uindicanda Sigifmundi temeritatem putes quam herettei cuius cumqj blasfemiarmqui eo infanixproceflit ut deu efle non folum lingua fed etiam uita negaueritcumfhfque poflimt excogitari uicio^ fordibus immerfusdrquos mores fumma crudelitas eft non efle crudelem nil ae que nocet ecclefix quam ldulgentia frequens & impu
meas erratorum,Qui pontificem aliquem lafit fperat & farpe reperic in fucceftbre ueiam.Hmc oppida occu pantur eccUCix bine pulfati clerici mcarcerati facerdo tes occifi epifeopi.Cardinales capti Sim ipfumaltquan _ do ebrifti uicarium manus miede nibd non audet bo mines ubi non fequitur poena flagmum.Nibd tam ,p uocat delinquentes quam felicitas ueniae.Rara i urbe fcekra m qua mdicis feueritas expediatur .Nobis cura erit dum uixerimus ne proditor fui Si ommu qui (ibi credunt Sigifmundus deo noftro 5i ecdefiae fanda: im pune illulent.Quod (i prius dmma bomtas nos reuo cauent q illum pro merius puniuerimus tuum erit O carifTime fucceflbr id pficere quod reitnquerius im perfedum.Neqj buic impio uti generi fuo apoftolicae (edis aliquando gratiam reddere mfi per poenitettam & facisfacionem meruermt.Quodfi alter iudicauens hoc faltem praecefTori tuo concedito ut priusquam ber nefiaum abfolutioms impendas has litteras noftras in facro Cardinalium collegio te pra: ferite mbeas reci tariiut intelligant omnes qui iint qui recipiantur ad gratiam. Ad quas res Sc fi te noftris uerbis ligare non poflumns bortari tatne ac rogare no prohibemur,Tu pro tua fapientta baud alium erga praedeceftorem tu um te exhibebis qua fucceflbrem erga te cupias quan do Si tua quoque dies uentura eft Si mbil antiquius redonbus populi quam per lufhciam. Si iudicium gra tiam creatoris mire,Data Roma?,
EPISTOLA , PII ,PP. Secundi*Ad illuftriilimum Ma bumectm Tureorum principem,
IVS Epifcopus feruus feruorum dei Illuftri Mabumetbi principi Tureorum timorem diurni nominis pariter Si amorem,Scripturi aliqua ad te pro tua ialute Si gloria proqj co muni multa^ gentium confolatione Si pace hortamur ut beigne audias uerba nr a nec prius danes q ludices nec prius ludices q fingula diligenter intelligas,Accipe quae feribimus mbonam partem ;8i ufque mfinem patienter auduSi bona funt quae fuademus ampledere Siit mala refpue &m ignem mitte neque idcirco epiftolam reucias quia cbriftiam bornmis eft Si eius cbriftiam qui exteris prxeft.Non emtn te odio profequimur neque tuo infidi amur capiti quis boftis noftre religionis exiflas Si armis ebriftiana urgeas pkbem.Operibus ruis non tsbi fumus mfenfi,Diligimus mbente domino mimicos noftros 8i pro perfequentibus noftris oramus,SapLentibus Si infi plentibus debitores fumus Si ones cupimus fieri faluos Graecos latmos ludecs Saracenos omnibus optamusbo na,Sed fcimus uera bona neminem allequi pofFe;qui ex tra euangelium degit Si a ebrifto domino noftro eft alie nus,Noli aut aures claudere aut oculos auertere cum ebriftum nominamus quem Mabumetbea lex inqua na tus es Si uirum fandum Si prophetam magnum Si uir gims filiu Si miraculis clarum dixit .Multa tibi p eum 8i maxima bona euement ii ei credidei is &ems facris ini tiari uoluens .Horrefces bxc cum primum accipies.Sed audienda eft tota lex deinde iudicium promedum. Audi quo tendo multa tibi Si tuis rpgemtoribus cum cbrifha nis bella fuerunt,Multus fanguis effufus eft,multe ut'
bes delet e,Sacre edes mcenfe rapte mrgmes uiolate ma trone uaftati agri .Scelera perpetrata funt quecunq* in mentem uenire poliunt dum Tureus & ebriftianus uter impet gladio contendit.tibi ut fama ut opera ipfa loqu untur ingens defidenum eft cbriftianos fubmgum mit tere 8c imperium latmi nominis optinere & funt fortaffe qui facile boc fuadent St omnia tuis armis peruia dictit; &aln tuas mres amplificatcs cbnffianas attenuant* Alii indiuifiombus St odiis quaz gentem noftram excedunt fpem collocant baud difficile exiftimantes eos uinci poffe ab exteris qui domi diffident,Nos non ita ignarum te credimus noftrarum rerum quin fcias quanta eft ebri ffiane gentis potentia quam ualida Hifpania q bellicofa Gallia qnam popuioia Germania quam fortis Britania quam audax Polonia quam ftrenua Vngana q diues St ammofa St bellicarum rerum perita italia.Sola Vngaria progenitores tuos St te ipfumfatigauit,o$ogefimum tam annum aduerfus Vngaros Tureorum figna ferun tnr St adbuc circa fauum St daubiumjberet una te gens tuafque mresagitat,quidfacias fi tibi cu italis aut ger manis aut gallis res fuerit ampliflimis & robufhffimis populis fortaffe non deeffqui dicat Iuftmianum Impera torem Conffantmopoli fedentem miffo in Italia Bellifa rio cu pua manu militum perditam Romam St reliqua loca ufquead alpes recuperaffe.Nec te luftmiano mino rem effe.Caue ne te fallant adulatores domeftica regum Siaffidua pefhs.Faale principes magna de fe loquetibus aurem preiiant atque idcirco decipiuntur,Rarus efl: qui uero fe non maiorem credat Juffmianus uiuerfe gretis & illirici St AffeSt Libyx dominus, erat St italiam non ac quifiuit fed recens perditam recuperamt & a gotis gen te Barbara no ab italis abftulit,Nondum amor imperii
Romam in mentibus ttalis reftinguerat neq* ullus erat qui Barbaricu mgumsquo animo ferret.Cudtiarma g Imperio & pro patria magnis animis fuiceperut»Necta beildarius italis libertate relfituit;q ita.li fuu decus uen dicauerut.Tui ^pgenitores nunq autitaliam pofledemt aut uideruntmec tibi tus ullum m ea eft.Quod fi pgas italiam madere fenties tibi cum uins bellum efTe.Fate-mur res claras tui maiores egeremec tua minora furit o 'pera qui cdflrantfopolim expugnafh;& Peram e regione genuefium coloniam & Peloponeftu magna ex parte f de ditionem accepifh,& m Rafcia &i i Valacbia non parum agri adeptus es.& faepe tuos boftes fudifti &boc ano Cy nopem uetufta urbem Mitridatis supatoris patriam & sui tyranum cepifli,& Trabezute direpta incolas eius & Impatorem i captiuitate adduxifti;&: lobanem Calla nu prslio cogredi aufum fuperafti.Magna tibi bsc uidetur nec nos parua dicimus.At Iulius Cadar cum de uidtoria
pontica triupbaret curru quo uebebatur bsc uerba iuf fit mfcnbi.Veni juidi.uici abelles eas getes & parui mo menti exifhmas.quas Pompeius pauloanre domuerat.& tu bac aelfate fuperafti.Alia efl: italoiy natura ;alie uires alia igemaralu ammi.Nefciut fubeffe qui foliti funr pre efle.Et nuc tota Italia armata e equis & boinibus plena nec pecunia caret qus neruus belli dicitur .Non pugna bis contra feminas ;aut italiam aut ungariam aut aliam occidetis pumtta mgrelTus.Ferro bic res geritur .Non a fiaticis fuaibus Calibeus toraxpedlora tegit.Equi fimul & bomiestedi pugnat ;ordfes feruatnec uanomeru pa uet Fortior fit neceffe e & mau pmptior & aimo pradla tior q eos loco depellat.Nec cbnfhana difcidia defiderio tuo conducere putes.aut in bis confidas, Vnietur cbrf-ftiani omnes fi quando audiant te fteriora cbrifliaitatis
accedere ;Nec tu melius cbrifhaoi^ paci cofulere potes q ualidis &C magnis copiis cbrffhattate madens.Ceffabun t priuata odia ubi publica fenferint &coniunctis uiribas aduerfus comunem boftem arma fumetur.Nec tu arbi treris ad propuifandas tuas icurfiones ad comprimeiu. tuum impium tuasq,’ uires elidendas totam cbriffiaita tem uniendam ede.Quod fatemur difficile.Std una ex quattuor nationibus iatis fupq* fatis tuas copias pff--gare.Atqj ut de alus taceamus Complures effe i tuopal latio arbitramur qui terram Italiam lufh*auerunt;& ui res & lgenia nofcunt. pfos audi atqj iterroga.An aequa n tuis uiribus italia poffman mnci tuis armis ;an tuo i perio fubuci.Plus negocn romams fuit italtam acqrere qorbi reliquo frena imponere,Dicet aliquis quod lupra tetigimus iteftina odia quaznoftram gentem exagitat m troitum tibi in Italiam poffe prebere.Et fi unus pneipu te excludat ;alterum iclufu^ datu^qj aditum .Sunt' dmi fiones lane & mimicitie & fimultates inter Italos plures &i graues & pencuiofe 5c utinam non effent.Sed nullus eil qui pati non uelit cbrifhanu .Omnes in fide Ortbo dola mori uolunt.Nulli animus eft a religione recedere Non bic muenies quod tui maiores apud graecos qui co tendentibus de Imperio duobus nunc uni nuc alteri mi nus potenti auxilia miniftrarut donec ambos eneruatos 6C exaudos eiecere;& iibi principatu arripuere.Alie funt Italia potentix.alii regum oculi .alia ciuitatu conflia.Ve netoi^ res.p.fapientia diues & auro ebrido deuota ut no dra fert opmio prius euei tetur funditus:q bodem reli gionis patiatur intrare atqj bxcquidem pro fele quado datu erit nullis adiuta uicinis tuas opes euertet; ierra mariq; preed An florerine urbis magmficeria ignoras i 6C uires & opesi& quantus in ea religionis cultus quan
ta erga Ibefum reueretia /quantus amor/credis ne fieri poffe ut baec ciuitas Italiam diuerfis religionibus aperiri finatur/Sunt alie multe urbes ifignes;Muiti principes clari & magni nihil de regno Siciliedicimus;quod ai mif bac tempeftate concutitur.Non poffiimus multa nobis de illo pmitteredicet tamen boc aferereiq quaq duo re ges de ipfo litigent & bello decertent maluerint tamen u terqj regno priuari q tuis auxiliis uidtona potiri,Quod fi ad te alter cofugerit totius italie in fe odia cocitauerit In Gallia cdalpina qua: &L lpfa pars efi: italie.Dux Medio lanenfis f armis excellit & potetia par regibus babetur. Nec parue funt Ducis Mutme uires Aut genuenfis qui liguribus preefi: mari non contenendus Duas Sabaudie opulentus & ualidus eft i Italia prfcipatus.Adefl: Mar^ cbio Mantuanus Sunt alu complures urbium domini :q bus mbil poflet efle moleftius q nobilemiraiia uanefup ftitioms ritu fedan.De nobis & ecclefiae romia: ciuitati bus dt puincus tacemus .Et quando noflram tibi pfeflio nem baud ignotam efTe cofidimus.Quibus fola cura eft ampliande fidei domini noflri lbefu cbrifh.Haec fi ab ali is accepifti gaudemus:fi mmus hortamur hxc difcurias & uerumin uerum mefiigesilnuenies mbil nos efle me titosmonfoliu Sybillae ut qdam aitifed euigeln pagina recitamus .Eftatqj adeo difficile ut impoffibile dici queat Te tua lege pmanente compotem uoti fieri,Si ut aiunt cbnffiao^ Impiumdefideras.Dicescdplurimos tibi cbri fhanos fubefle & de reliquis idem Iperas. Non e par ra tio.pauciflirm fub tuo imperio cbriftiam funt qui ad ue ritate ambulet:&oes euagelu funt aliquo errore imbuti quis cbriftum colant, Armenii :Iacobite;Maroneij& alis, quaedam nomfe graeci.ab romaae ecclefiae unitate aberrat Cum tu cbftanuopolim inuafifiimec dum decretum flo
rentinum accepant Si in errores fhbant;neq? de ipirittl fando ;neqj de purgatorio igne confona rede fidei fenti entes.Pauci fortaffe fopes uen cbriftiani neceilitate no uoluntate tibi obediunt,At urbes Italiae potentiflimas non eft tuum cogere. Validiores funt q tuis queant exer citibus fupari,Nofti qua: tibi acciderut.cum Tbaurinu fuafifti quod nra stas Belgradu uocat,Pauci cruce figna ti fnumerabiles tuas copias pftrauerunt.Non etl de ita lis iperanda uidom cum aduerfa fuerit in ungaris pu gna,Quo circa ut eo tandem ueniamus quo noftra feih' nat oratio 8i id dicamus quod nos fcribere copuIit.Tua qi gloriam 8i tuam ialutem tibi deniq* odendamus,Ad bibe bis paucis animum ii uis inter cbrifhanos ppagare tuum imperium.&: nometuu qgloriofum efficere,Non auro no armis.ndexercitibusjnd dafKbusopus e,parua res ofurn q bodie uiuut maximu Si potetiffimu Si clanffi mum te reddere pdt.Queris quazfit no e metu difficilis neqj ,pcul quereda ubiq* getui repit ideffi aquxpauxilu quo baptizeris Si ad cbrifhaoi^ iacra te cdferas;& credas euangelio;boc ii feceris non erit m orbe princeps; qui te gloria fuperet aut equare potetia ualeat.Nos te graco^>
Si orientis appellabimus rege Si quod malo iure occupas Si iniuria cenes;poiIidebisiure cbrifhanfTe omnesuene rabutur;& fua^ litium facient iudicem.Oppreili undiqi ad te ueluticomue patrociniu confugient,ex toto fere or be ad te prouocabit Multi fpote fuafe fe tibi fubicient Tribunalia tua iequentur Si tributa preftabunt,Licebit tibi Turgentes extinguere tprannidesuuuare bonos oppugnare malos,Nec romana eccleiia te arguet rede ua dentem.Eadem erit erga te caritasprime fedisiqua f eae teros reges ;& tanto maior qcoerisipfe iiiblimior,facile boc pado fine armis ;fine fanguine multa poteris nacifci
regna ♦Vlandillaus Lutuamceprinceps Vituldi fratercu afpiraret ad regnu Polonueeffetqj ffidelis ut uoti fuico pos fieret cbriftianus effectus e(l:Si regnum obtinuit, cuius nunc filius CafTimarus regnat.Alter filius qui eti am apud bugaros regnauit in bello contra genitore tuu gefto fupatus occubuit.Quid reris de te fiet cbrifbanus initiato iacrisiMagnus erit ad te cocurfus 8i foelicitatis geus exiftimabitur iter fubiedtos tuos anumerari.Quip pe ut arbitramur fi cbriflianus fuiffes mortuo Ladillao Hugarix ac Bobemia: rege nemo praeter te fua regna fu iflet adeptus Speraflent Hungari poid druttna bellorum mala fub tuo regimine pacem;&: illosBobemi fecutifuif fent.Sed cum dies noftre religionis boflis elegerut:Hu gari uiri fortes & fideliilimfreligtonem potius cum bel lo retinere ;quam ea pdita pacem cofequi.Quot funtbo die in Epiro;in Peloponefoun Macedonia ;f reliqua Grae cia:in Dalmatia;in Infulis egei Carpatii Si Ionii maris; qui tuum Impium non alia decaufa refugi ut :nifi quia alienus es a cbriffiano ritu Si ii modo ad nos modo ad a lios recurrunt;opemqj petunt extrema omnia fubituri priufqua te circuncifum 5i alienigena dominum ferant; Si nos eos aliquando argentotaliquado frumento aliqua do rebus alus fubleuamus.Quod fi Babtisatus efTes Si nobifcum ambulares in domo domini cum cofenfumec illituum Impium tantopere formidarent;nec nos eis ad uerfus te ferremus opem;Sed tuum potius brachiu in e os {ploraremus qui mra ecclefix Romana: non nunq u--furpanr,;& contra matrem fuam cornua engiit:& ficut noilriantecdloresiStepbanusjHadrianus Leo aduerfuf Haifculpbu;& defiderium gentis Logobarde reges;Pipi num Si Karolum magnu accerfiuerut:& liberati dema nu tyrannica Impium a gra:cis ad ipfos liberatores tras
tulerutdta & nos i ecclefio neceditatibus tuo patrocinio uteremur 8C meem redderemus acceptibeneficii.O quan ta effet babutia pacisiquanta cbrillianoplebis exultatio; quanta iubilatio m omni terrairednet augufti tempora &quo poetaz uocat aurea faecula renouaretunbabitaret pardus cum agno;& uitulus cum leone.Gladu uerteret in falces :in uomeres ac ligones rediret omnem ferrum excolerentur agri;a pera dumis terra mitefceret,Via re pararentur & urbesirefurgerent templa deo facra quae ceciderut;emergerent collapfa monafteria;&plena ums religiofisdiurnis omnia laudibus pfonarent.Oquara ef fet tua gloria qui pacem orbi reddidides.Oquanta tibi redundaret foelicitas ;qui ad oterni paftons ouile cudas redegeris oues:0 quantum te omnes amarent;cbferua rent;extollerent qui comunis omniu pacis 3c falutisfuif fes audor.Dicet aliquis banc pacem;banc unionem .hac comune loticiam haberi pode fub tua lege;errat qui hoc cenfetimultos reges multos populos umeas oportet pri usc| tua legem ubique dilleminesmec fi umeas corpora uinces animos,Sciunt cbrifhani fua legem fandam ede & ueram;& falutarem:nec dimoueri abea podunnqms aliqui aut libidine dudiiaut auaricia tradi aut uolupta teillednaut metu mortis attoniti:aut cruciatu fuperati; non nunq circucidatur ;& m tuos ritus cdcedanttquoru. fi corda pofles infpicere mtelligeres nemine ede qui libe ter confultoque recedent ab euangelio,Odendimus fu pra quantu procellant cbrifhano tuas uires & quarum difficile fitttor nationes cbridum colentes eumcere.Non ed quod pacem fperes fub lege Macbumetea in qua nen eft falus.Difficultatis expimetu lpfe uides qm 6c fi mul tis cbridianis bis queno omnino uerisimperasirmmme tamen eis tuam legem jduadere potes,minus pfuadebif
nefis;Quaz non in argumetatiombus rationujfed f folo ferro fundata ert ;tit qua: umcere difputado non fperat Si uinci formidat,Non funt cbrirtiam qui uel bello fupari poflint uel difputatioibus decipi quando Si armis exceb-iunt Si rationibus mfuurtimi funt non folu diurna: frrip turanfed etiam Pbilofopbianlmportibille ert fub lege Ma bumetea unionem fieri fub cbrifhana facile f eri potcrt Si id magna ex parte f tua uolutate confirtit,Tu unus fi annuas furcbi omnes annuennec Syri aut Egiprii aut Arabes autLybies aduerfabuntiTecum quicquid ertm tra bellefponni & beupbratem Si quicquid poffides m eu ropa conuertet .Quid faciet baculus Aegitioiy arundine us quando cbnftianu te uident effedum /Quid mbellis arabs/quid nudus affer/omnibus bis Etbiopes fminent Praesbytero Iobanm parentes qui cbrifhanus ertmonpo terunt Scillis Si reliquis cbfirtiaisobfirteretNilicurfum renere portunt Etbyopes & cogregsra aquam dimittere qux rumpat aggeres Scrota mundet Aegyptii atque fub merganeum Sidus apparet Ardam ;HrtpamSC Siculi fa cile Mauritania irraadet Si C arbilani cum Genueiibus; fcis quanrii ualeat occiduae Clartes Si quantus ert ferror uel Tyriis uel Alexadrmis uel ceteris orietalibus quado ebrirtianaz triremes ad cos nauigat,Tua certe audontas fiCaimi magnitudo Scfbelhs foeiicitas apud omnes admi rariot ert qui Mabumote f quiitur legem,Quod fi te no bis adiunxeris breui totus oriens reuertetur ad cbrirtu, Vna tantum uolutas pacare orbem potertiSC ea tua e:Si adbaptifmi gratia fe couertamn te ert crudelibus bellis imponere fmem Si tantum prartlare mortalibus bonum quantu effan non portumus, Quaeret aliquis quomodq quiefeet orbis Tureis ad ebrirtum couerfis quido nec ip fi cbrirtiani iter fe cocordes exiftunt,& multa per Italia
Germania;Galliam;& reliquas ,puincias defaeuiut bella Diximus diffidere inter Teie noftras getis homines mon negamus;& pluribus in locis ferro contenditur ,Diuino olim confilio fub octauianopropter reuerentiam faluato ns;qui tunc fecundum carnem natus eft ea paxin orbe fuitiquae nec antea nec poftea uifa eft,Difficile eft & pro pemodu impoffibile quiefeere in terris omnia ubi bomi nes funt affecftibus fubiedi reprobis;Illum ambitio exa gitat;bunc cupiditas trabitdibido alium impellitimulta eft fter mortales belli materia ffed non funt tam atrocia inter ebriftianos praelia quam inter Tureos 6i cbrifttaos Cbriftianus cum cbnftiano de agri pcfftfioneide regno de Imperio:de gloria contendit ;cum Tureo de religione de libertate;de uita linter ebriftianos qui bello uincutur pofitis armis nec uita nec libertas amittitur;5<: multis etiam patrimonia dimirtutur .Principes Imperio priua turffnferiores dominum mutant:reliqua tenent,inprse lus qua: geruntur,*a ut cum Tureis aut cum Saracenis qui fuccumbunt fi uitam non amittunt m feruitureredi guntur;& multi etiam religioni renunciare coguntur , Haecacerbiffima funt &fmamftima bella.Qua:fi tollan tur quod in te fitum effe monftrauimus pax maxima ex oritur :& umuerfalis quies jnam reliqua bella buiccom parata faciem quodamodo pacis habent &ocu;nec illa ta multa erunt quando unus aflit qui folo nuto compefce re poffit imurtas.-qualem te futuri non ambigimus si cum tua potentia Cbriftianus efficiaris ;uides ne quantu tibi laudis affert baptiffmi lauacrumfquantum cu ebri ftofubhmis &C confpicuus redderis iQuis prohibet aqua Quid metuis .Voces fortaffe aulico^ times tuorum quo rum non dubitamus diduros tibi aliquos quid cogitas ^ 'Quid agisiquoorfum te tua uoluntas trabitiVis bapti
zari/vis cbrifhanus fieri /Nefcis quod periculum adis/ omnes te turcbi deferenti ubi exiftimas fieri magnus fies nullus ;ex tureis natus tureos deferes anter tureos creuilfi;turco^ te manus extulit;turci Aliam Si Grecia gubernat.Turci exercitibus pradiinnqui fi uel minima famam tuaemutatiois acceperit e utfiigiofumpns armis te deiedto Impatore alium fufficient;tu nudus &C exui fi euaferistapud cbriftianos medicabis panem. Nam quis Tureus eft quem Cuxreligionispaemteat/Moriemur oes pnusq noftri ,ppber;e lugum excutiamus; Non furat par ua que lfti obuciunt.adbibenda efl: 6i buic parti medela; quam nemo te ip(o melius iuenerit.Nofh tuos bomics Si qbus fpumcias corniferis non ignoras.Quanta fit cuiusque fides;& quis animus non te latet ;non fit fine pi culo magnu facinus Si memorabile,Vilia funt;qux puo emuntur;diligetia bic Qi labore opus eft; puefiigada fut amico^ cofiliamoicenda fubdito^ igenia;& b*s utendi! e quos fidos 8C prudentes uideris.Seruiut tibi non pauci ex cbrifhams nati qui quanms circuafi funt non tamen cbrifhanu nomen oderut;bis exercitus ;bis prefedairas credere potes ;qui tui fint amatiflimi Si ita regnum ordinare ut quado uehs prefto fint omnia .Tui fubdm ma gna ex parte greci funt Si armeni ut diximus 8i Iacobite qui 8i fi aliqd erroris babent ebriftiano ramen nomfe ce fentur;nec aliud magis cupiunt quam te fimilem eis effe & illum deum colere quem colunt ipfi.fperarent meliori fe loco futuros;qui nunc mancipia quam miifiima funt tributa exoliut grauiauiurns afficiuturquottidiams:ad bellum ducutur inuiti Si iermes caedibus exponuf ur;pri uantur liberis & uxoribus miferrimares eft;poflq filios educarut eos pdunt;rapiuntur in palatium pueri circu cidutur 8i Mabumeteis ritibus lbuuntT.Vident ffelices
parentes fe non modo corpora libero^ ue^ animas erta ire perditu anguidiati inter tot calamitates plorare no poliunt;maiora mala timentes;Nemo borum re diligit; neque,n, natura fert ut eos amemus a quibus patimur mala,Quod fi te cbriftianu cerneret;mirum m modum diligerent;foelicitate tuam cupereti&in omnibus ftudns tuam gloriam qua;rerenr;& fdios fuos & fe ipfos qua n hbetiflime tibi donarent;magna eft bo^ multitudo;*, p lua religione coflantia,Quod (I prudenter eos tmffiue ris.nibil tibi de rebellione lurconi ueredum eritiqui me dios inter cbridianos (e (e uidentes rux potius uolutati cofentientifommas &c dignitates feruaturi :qua mortis piculo fe fubuciantiNon fuademus rem nouam aut fiu etam Tritum e iter quod ofiedimus Multi hoc & magni reges fgrefli funt Apud fracos ex gentili & Idolatra cbri
regnauerut& ufque i hxc tempora eiuice getis (anguis imperat Ricardus Lemugildi filius fuadente Leandro Is palenfi epifcopo Arriana: renuciauit.berefi 8i cum omni gente fua catholicam fidem coplexus e apud logobardos Agilulpbus fuafu cotugis Tbeudelinde reliqt idola 5d cii omni populo cbriftianae fe fe legi fubiecir,ApudHyberof qui funt in Afia impante Conlbmno maiore,Rex gentis cum coniuge &c omni nobilitate atque plebe ad praedicati onem unius capttus mulieris relufta idoloiy ffania bapu zatus efhSed quid moramur & non exempluiUudaddu cimus quod eft omniu maximii ,Confta tinus lpfe fpator ac Monarcba uiam aperuit;quam tu & ruifimiles mgre di abfque ulla cnndatione po(Tetis,Omnes qui eum prx
irianus exiectus eii <Jodoueus;& iimul cum eo regni p ceres baptizari non recufarut.Apud Hungaros Stepba nus noftris lmciatusdacns omnem illam getem cbrifto acquifiuit Apud Vefagotbas qui longo tepore f biiloa
aia
ceiTerant Impatores excepto Pbilippo gentiles fuere.To uem,Mercurium,Appollmem,Hercule 8C aha quaj funt monftruofa nomina tanq deos colebant,Senatui & omi Romano populo ftulticia ebriftuseratipponebantur paf fim edida;quae cbriftianos coprebendi iubebant;& nisi facnficarent idolis crudelibus modis interficuNibil uili us erat nomme cbriftiano ,Infame genus & maleficii ha bebatur omnium qui cbrifto crederentdub Neroneifiib Domitiano;fub Diodetiano crudehftima in cbriftianos defeuit pfecurio:at Conftantmus acceptis Impera f (ci bus poftq perfuafus eft a Stlueftro prxdeceftore noftro in fimulacris demonia coli;& unum tantum deum effe cum patre 8c fpiritu fando cbriftum ibefum;& m euan gelica tantiimodo lege falutem m uenirunon eft eundi tus ebrifti fidem ampledimon dixit Senatus mibi aduer fus erit;refiftet populus .-Copiarum duces alienabuntur Imperio deiciar;sed alto animo ladans mdeo fpem sua legem edidit ;qua publice cbriftu coli iuftit;& eam fide teneri ab omnibus Imperio fubiedis quam beati apoftoli Petrus 8C paulus Romanis tradidifltnt;nec,ppterea fini ftrialiquid fibi accidit,Sed tunc potiftimum excellens & gloriofus euafit;cum muexillis fuis Crux domini ibefu appofita refplenduit.viderat per quietem m aere fignum & uocem audiuerat dicentem m boc Conftanrme uince paruit uefilla crucis erexit ciuilibus bellis fine impofuit fuperauit boftesibarbaros afflixit;Imperium ampiiauit pacem fubditis deditieclefias aperuit iconcilia facerdotu celebrauitberefes elimmauitXucem quam acceperat ab euangelio eundis gentibus comumcauit magnificus & excelfus fuper omnes caefares inuentusigracis & latinis litteris celebratusumperauit annos fupra triginta,Sede Imperii apud Bizantiu erexit ampliatis ciuitatis moe
subus cum publicis;tum priuatis edificiis magnifice co nftrudhs de fuo nomine Conftantinopohm appellauit &C plenus dieiji apud Nicomediam edito teftamento in quo filios Imperii fuccelfores reliquit ut cbriftianum decet facramentis eclefiae receptis & e uita deceftit.Quid erat quod ille amplius in terra pollet optare i imperio potitus eft omnium maximo mita ei & longa fuit 6t paucis obno xia morbis inimicos humiliatos uidit:&: quod bomfbus dulciilimuefTe foletiberedes ampliffimae fortuna filios dimifit.Nec alienum fuit tantum Impatorem qui cbri ftianam fidem tantopere ampliauerit in alio faeculo cum cbrifto regnarem credere cui feruiuit tn bocdu umeret* Quod fi omnibus qui patriam auxerint luucnnt defirn derinttcertum eft eife in cado diffinitu locum in quo bea ti amo fepiterno fruatur;ficut pbdoiopbi dodtiflimi tra diderut;multo id certius de illis fperandu eft;qmrp lege domini uel feruanda uel augenda fummis ftudus conte derunt;ficut de Conftantmo ollenfum etbquem ficutm terra felice fuifte didicimus ita& f edo beatu credimus eadem procul dubio euentura tibi efte confidimus;fi no bifeum fapiens ebriftum colas Sc magnu Conftantmum imiteris.C^uemadmodu Romai cum fuo Impatore cbri ftiani funt efferti ita &Turci una tecum baptizabuntur eritqj tuum regnu fiiper omnia quae funt m orbe:& no men tuu nulla filebit aetas.Latinae litterae & Grecae &Bar barae celebrabutinemo inter mortales erit;qui te poten ti a aut gloria praecedat. Magna funt baec quae prmttfus maiora quaefeciitur.de regno;de poteria buius fiecubuck gloria humana fumus loquutuCaduca baec & fcerta fut 6i fluxatomnes morimur omnia nata ocadunt;& omia orta fenefeunt ;Breuis eft bumane profperitatis curfus; cito regnum deficit mulla potentia longa eft ;gloria quo

que clari nominis quanuis de maximis rebus diu perfe ueretifmitur camen aliquando;& in tempore deficit ;ni v, bil efl mter mortales non mortale .Conterit omnia tem * t pus.Eflo duret per multa Gecula nomen.Quae dulcedo ppft obitum laudisiaut damnatus efl bomo inaltera ui ta Qi nibilei prodetlfama quxremanfit;aut faluatusefl 3C ea non eget beatitudme donatus «terna ;quae omni ex parte plemllima efbfihos ac nepotes praxiara maiorum nomina muant.Et nobis quoqj dum uiuimus dulce efl talem beredttatempoiTe relinquere quae fitpolferitati fo iatium.Efl id quidem aliquo modo bonum;Sed meliora quxrenda funt & flabilia bonatqux uere noflra fmt ;ne que unq nos deferat.Pbilofopbi quos peripateticos uo cauit antiqtas tria bonoiy genera pofuerut & alia elTe ai mi dixerutialia corporis aha externa .Sroyci ea diitaxat bona exifhmarut qux animum excoleret ;boc facit Iufli aaiprudetia moderatio;fortitudo:& quae funt alie in ani mo dotes.Egregiam corporis forma robur ;ualitudmem nobilitate clietelas:opes;fter bona non acceperutiquae ne que funt in poteflate noflra neque polTefbri faeliciratem prxflant.Sed neque ille quattuor uirtutes;quae prfcipa les exiflimatur tranqliam bommi mente reddut nifi adii ciantur alie tres quas Theologicas appellat 8C in animo fitae funt;Spes;Fides;Cariras:tnfhs eft& i «anxietate mo ratur &C corpore &t animo angitur;& nibilboni opatur q fpe future mrx pnuatus ell.Sme fide ipoflibile efl place re deo;qui efl ultimu bonum bonum Sc finis in quem te dimus,Caritas diuino amore feruenCuriofa efl animaz noflra? SC proximo confulit quem iu.bet lex ut tanq nos ipfos diligamus.Si ergo animi bona cupimus Sc morali bus uirtutibus opus efl SC Theologicis neque m bis ulla efl nobis cum tua lege c6tetio;alia funt m quibus difcre
parmis.Fatebitur tua lex Sc uitam asternam in altero fas culo repcriri &C bis itineribus ad eam puenm.Dicet fide necelTariam ede .Verum non eam fidem quam nos reci pimus ampledetur,laudabit caritate;fed alia eius officia effe dicet q cbndiaus.Sine fpe non poffe bene boini efTe fatebitur;Sed fpei finem longe diuerfum a nodro recipi et.Pax erit m boinibus bellu { rebus.Faceffatmunc haec contetio & quo modo uera & asterna bona ex fide chndi cofeq pofTis dc amms tux confulasre que immortalis ed odedamus;& (i enim buius fazculi quae dicutur bona co cupilcis;& mter mortales magnus uideri uis non tamen animae tuae oblitum te credimus mec ex illoiy numero ce femus ;qui cum Epicuro & alus qbufda delirantibus pbi lofopbts extmgui aimam fimul cum corpore putauerut nec rurfus te line deo ede cefemus ;ficnt olim deGallecis in Hifpanta traditum ed;qui nullum colebant deum & de Pptbagora quem ferut dicere folitum effe no liquere dbi an deus aliquis edet.Quas difputatio adeo impia iu dicata ed ut ab Atbenienfibus audor eius eiedus dt &C li bri in qbus ea continebatur exufti.Podidonius fcripfit Epicurum nibil de deo fenfide;fed ea quas de diis locutuf ed inuedias depelledas caufa dixide.Stulto^bascadertio e ficut inppBeta legimus.Dixit lfipiens in corde fuo non ed deus Haud equidem te adeo rudem exidimamus ut caslum credas redore carere:& banc pulcherrima mundi machina cafu emerfide & omnia fieri fortuito .Sed arbi tramur te deum unum confiteri & in eum credere qcazlii creauitSi terram & omnia quas funti eis:& quas creauit non negligit nec te ignorare cefemus {corruptibiles ede animas hominum & cum e nodris corporibus migrant m alias regiones transferri 51 bonas lasta fortiri loca ma fas adfupphcium rapi quod non folum in euagelio nro
fciiptum efl&f prophetis;fed tua quoque lex idem docet quauis mboc mundo temporalia quaeputatur bona cafu quodam fortuito euenirenon redte arbitratur,Socrates & piato & Arifloreles pbilofopbo^ pricipes de mundi regi mine;de {mortalitate animande deo eadem crediderat quaecbriftiannqanuis aliqua nouaelegisarcbana quaend dum edita erant ignorauerunt,Platonis m epiflolis baec uerba leguntur Xredendu efl autem femper ueteribus facrifq* fermombus nobis afferentibus anima effe fmor talem mdicesque habere ac poenas dare maximas cum 3 corpore fuerit fupata:quodicelligendum efl cum male uixerit Non efl bic locus apud te altus exarmandus qui pro tua lege deum effe mtelligis;qui oia uidet & omnia ludicat & animas corporea molefoiutas pro flas opibus in alio faeculo uel praemia recepturas uel fupplicia nd du bitas Quae cum ita fintftultum effe cognofcis terreis re bus ita aliquem mbereremt celeftia negligat;& dum cor pori fludet anima perdat ;breue efl omne quod uiuimus aeuum etiam fi Matbufale aut Nefloris annos poifimus attingere,Quicquidaeternitati comparatur momentane um efl. Quotus bodie repitur qui centefimu uideat au-tunumi Quotus qui odogefimu fpleat annum^ Vitabo minis ut inquit propheta 1 ipfis feptuagita annis;In po tentatibus aliquando ad odtogmta ptenditur;ulterius labor & dolor,«Quotus iterum ex bis qui nafcuntur ad pfedtam puadit aetatem.Jquam multi monutur ifantesi Quot pueros extingunt morbi :paueiffimi muentutem fuperant, Angufliflima eft vita hominis 8C incerta mille inflant in omnes boras pericula mille mortis facies; Vitae noflraeinfidiantur;minima res curfum noftru lnterru^ pit;alieno bic arbitrio fumus ;uocat nos deus quado uult dC ubi uult & cu mmfe credimus tunc citaur,Pereptoria
*
monitio efbnec licet ^puocsre aut contra nitiiparendiim, eftaltiflimo domino St mllicationis ratio reddenda,Sapi unt qui ita uitam inftituunt ut uocati alacri animo abe ant St coram ludice qui nibil ignorat lpauidi confiftant i die illa tremeda St amara ualde in qua nil amplius mere ri licet :8t omnis fpes ac metus ex bis qua: ad:a iut pedet nec fupplicare iuuat neque negare.Eft igitur de anima curandum qua: poil: banc uitam alia babet uitam in qua uel dolet uel gaudet,Quid prodell: bominr.fi uiuerfum mundu lucretur (inquit in euagelio domfus) animse ue ro fua: detrimentu patiatur aut quam comutatione da bit bomo pro anima fua ,Jbac uiuimus :bac fapimusibac deofimiles fumus.bxc melior pars noftri e rebus omni bus pneciofior.Harc dimiffo corpore in alias regiones e greditur;Corpus in terra iacet Stin puluerem couertit' St ufque ad ultimum maximuqj iudicium fenfu carebit. Tunc uero pro meritis qua* illi cum anima fuere comuia uel ad gloriam;uel ad poenam refurget.Quid Nino pro deft late per Af am impafTe/QuidSemiramidi eius uxo ri/Quid Dyonifio/qd Herculi ad Indos ufque pcnetraf fe/quid Idantbyrfo Scytbie atque Afie mgum impofuif fe /quid Nabucbodonoforo ad gades ufque prexifle/qd Ofiridi dimifla Aegipto per Syriam St Afiam f Tractam duxi fle copias.^Qutd Agamenoi Ilium exuflifTe/quidCy ro Perfaiy Impium coftituifle/quid Alexandro magno ii lud euertifle St ufque ad bipbafim in orientem :St ad Ia fartem fluuium feptetrioem uerfus arma tuliiTWqd An nibali Italiam uexailHQuid ScipionibusKartaginedele uiflWQuid Pompeio orientales reges debellafTe/quidlu lio Ca:fari fubadta Gallia Romanum Impium inuafiffe! Quid Humoiy regi Atbile Panonia Germaniaq? ^ptrita Aquileiam in Italia fubuertifle ,;qd Tamerlano tot Afia:
f
y
Spriaeq? urbes fcendilTe atque auum tuum praelio fupaf fe /qd genitori tuo Amurati fxpe de grecisdaepe de Hu garis triumpbaflei Quid exteris regibus atque Impato nbus res magnas & claras geflifie prodell.Ti abfque co--gnitione uen dei mortui funt;& nunc eoiie animae apud inferos cruciatur /Laudantur bic& ardent illrcequx fa mx uoluptas in cruciatu efTe potefi /qux dulcedo glorix in doloribus /Dura uox ell eo^ qui uel in Tbauro Pbila ridis beatitudmem eiTe dicunt,Non bene cohabitant do lorae uoluptasmec ullus eft in foelicttate rnxror,In cxlo plena foeiicitas efhapud fferos plena rmfcriaicum eo ue tum ell mbil iuuat gloria :qux prxcefTit 8C fama fxculiV Studedum igif ell ut poli obitum qui p omnes Te horas infert certus & incertus animabas nolitis bene cotula^ mus.Prxuemedus e 11 piis opibus dies mortis ;& omnes a dius noftri ita dirigendi ut deo placeamus Jpfe ell enf finis omni um & fummu bonum ad quod afpiramus 8>C ipla beatitudo cuius cupiditas omnibus mortalibus feli: Quxredu e iter ad eam .Id redta fides offendit & opatio iuliitix.qa nec luflttia sfe fide:nec fides sfe iufhria fuffi cit Juft^ex fide uiuit ut fcriptue&: sfe fide nemo e accep tus deo,Tua Lex ut aiunt i fua quenque religioe faluari hominem cenfetTi alioquin calletudeqj uiuatmifi Ma-bumetea traditione relidta ad aliam tranfierit,Dicut 8i in tua lege feriptum elTe,Ell enim fibi ipfi ixpe cotraria nulli falutem patere nili m ea.Nos contra fentfus Slcer ti fumus uiam mtx Coli cbnfhano fi bene agat apertam elTerAit enim ueritas nollra m euagelioiQui crediderit & baptisatus fuerit faluabitur:qui non crediderircon-' demnabitur.Tu ergo fi future credis fxculurmSi uis fie ri faiuusifi animx tuae bene confultum cupiseut fidem Romanae eccelfix extra quam no eft lalus 6i baptifmu re
dpias oportet :His duabus clauibusfide ac baptiflmo api untur paradifi portae illis tamen q appofite ad fidem ui uunt nam fiue opibus fides mortua eft.Euagelio praebe dx funt aures 5i cbrifti dodtrina fequeda quae nullum fal lit.Dices nolle tuae legi noflram praeponere aut Mabume tem reliquere ppbeta magnu.Rogamus ab initio ut be «igne audires titidem nunc petimus ;& nunc maxime at tentis auribus & pia mente opus eft Si iudicio redto qua do ad radicem arboris lfrudtuofaz admonemus fecurim Audi fenem rerummofce biftoriam fidei praebe aures uero cui praro eib in altis aedibus locus♦Caltftenem pbi— lofopbum crudelibus modis lacerum mcuftodiam rapuit Alexander qui ueraloquens diuinu cultum bomini de— negauit & ditum pbiltppi laudes comemorantem lancea transfodit jtiment bomines exempla;& uidentes melius adulatoribus fuccedere quam redla monentibus:ad nu gas fe conuertuti&qux placeant loquutur Antbigonus aliquandomnus ex fuccefloribus Alexandri; q regnauit in Afia inter uenandu mutata uefte relidis comitibus er rabundusapudagretfes bomines in uili tugurio pnodta uit incognitus & combibens de fe ipfo tanq de altero p cundatus aitantes omnia quae fecerat mala ab eis audi uit mane quaefitus atque inuentus cum ueftem allatam 5C regium ornatum uidifTet,date inquit purpuratquam ut primu indui uerum deme mfi hxc node nunq audi-ui & auguftus mortuo varo iccirco fe fuprannodum do Iere aiebat quia no effet a quo uerum audiret,ad paupe res pbilofopbos relegata eft fquifitio ueri qui propterea fapientias amatores uocantur quia ueritati feruiut & no , lunt decipi:turpe eft cui uis bomini errare maxime regi qui fi per fe ipfum non fatis intelligit prope babet magi ftros quos interroget tantum placeat audiremec pudeat
difcere quod ignorat,Tria funt bominum genera ut in quit Hefiodusiprimi & optimi funt qui per fefe omnia nofcunt;bis proximi qui redta monentibus aufcultant, Tertii prorfus damnandi funnqui neq* ipii uidet neque uidenttbus credunt,Sed nullam re penculofius erratur quam in bis quae pertinent ad fidem neque utilius mue nitur uerum .Redte ad antipatrum de Alexandro fcribit Ariftoteles;monens ne pro tot exercitibus uidtoriis quae & fubiugatione orbis terra^ glorietur;Sedcogitet quod fi quis de deo redte cognofcat non minori gloria dignus eft q ipfepro tantis rebus gefhs;tanraque potentia m Ethicis fapientem inquit efTe amiciflimu deo .Sapi es aut nemo exiftimandus elt qui a redta fide eft alienus.In bis uero quae funt fidei neque tuus legifer fatis itellexit:ne que m banc ufque diem fatis didicifh an uero redta mo uente audire & fequi uelis futurus dies oftendet.Sibaec quae ad te icnbimus audiens fignum erit animi ad diice dum parati;ii feceris quae monemus eris ,ptuldubio sa piensmemo bomo fapientiamcontenit;nemoodit;nemo eft qui nolit efTe fapiens; verum prius fapiennae gradus efbnolle errare & uerum quamhbentiflime audire ma xime m bis rebus unde eft homini falus ficut eft religio quae ordinatur ad aeternam vitam. Audi ergo uerum cir ca religionem.Si non fcribimus uerum argue fcribentes & defpice tanq ftultos.Sednoli fallum dicere mfi cogno ueris falfum eiTe,enarrabimus breuiflime abmitio mun dt ufque ad obitu faluatoris cbriftunoftrae legis arcbana Defde aliqua de tua lege dicemus ea que conferemus ad inuicem &C quantum interfit oftendemus.Conabimurq; quantum exalto dabitur :Lucem tibi oftendere per qua pofjj^ ad eam lucem puenire quae illuminat omnem boi nem uenientem i bunc mundum;Cum creaflet deus in
pnndpio cxlum 3i terram Si maria 8i lucem Si folem & lunam Si alia fidera;8i plantas Si berbasSi uolucres Sipi fces 8i quadrupedum genus ac reptilia SC alia animantia pcdremo Adam creauit Si in fuf$auit in eum {piraculu uitx Si pofuit eum in paradifo delicia^ Si fecit adturori um fimile fibi Euam ex coda eius edudam Si data licen tia qua poflent cxterai^ plantationum degudare fruduf ut abdmerent aplatatioe prudetix impauittSi amboscu prazuaricati edent ex paradifo detecit atque in eis buma num genus morte damnauit auflitqj laboriofam uitam Si xrumnis plenam agere. Ab bisppagta creatura buma na cum rurfus .animo rebelli diurnam maiedate contem neret Si in uicta quxque nlaberetaquaijidiluuio deleta e Noe cum coniuge Si fex anis animabus m arca ialuatus ed Si ab bis omnes homines qui modo funt Si pcd diluui um fueru.t origine ducuttTtes filii Noe;Sem:Cam3i la pbet redeuubus aquis in locu fuu humana gentem repa rauerunt adeo ut traditu fitprmsq Noe moreret'quae tuormilia bomtnu ex fuis 8i filioli lumbis exiuiiTetexq--bus etiam iniqui emerferut,Nembrotes filius Cam Si q cum eo f cdtumelia dommi turrim Babel aedificare coepe rune :In ea diuifum ed labium uniuerfx terras Si cofufi oneimpeditum opus.Secura edob peccatum peilimum Petapolitana fubuerfio Si Habraam 8i lotbinueti religio fiun femine Habraa beneduftas funt omnes gentes Si cir cuncifionis padum cum eo pcufTum e,Fuit enim iudus Si placuit deo m operibus fuis cum filmm Ifaacdiuino impio imolare nd detredaffet.Neque Ifaac patris uiam deferuit cui natus ed Iacob qui alio nomine didus ed If rael:& huic duodecim filii fuerunt a quibus duodecim tribus emanariit Js cognito Tofepb putabat extindum magnus Si potens edet m xgypto cum reliquis filiis ad-
eum migrauit.Multiplicatum eft illic iucieomm femen & ingentem magnam cum creuilTent ifrabelita: furrellif fetqj rex alius qui Iofepb Sc opera eius ignoraret grauis simis laboribus opprelfi funt & contumeliis innumera bilibus affedh.Sed miferante altifftmo per manus Mcyfi & Aaron feruitutem effugerunt &C ficco uefhgio rubro mari traie&oper annos quadraginta cibo cadefh uitam in deferto egerunt;& circa montem Synai diuma legem in tabulis lapideis acceperunt,Acquifita eft terra ^pmiffi omsised no tota m manu Moyfi;pofl obitum eius mira bilia fuerunt opera Iofue;& aliorum ludicuunter quos etiam prophetae claruerut uiri excelletissfi Succelferut de fde reges 6C alii ^pphetae f populo dei &C no sfe celefli nuine conferuata eft gens bebrxa &C prophetae quidem mterpe trati legem falubria tradidere praecepta virtutem extolle tes &C uicia effulminantes 8l multa per illos fcripta sunt diuinitus reuelataiqua: de futuris noticia praebuere ,No tamen pauca perpelli funt aduerfa iudei cum lege domi ni contemnerent & in traditionibus patrum non p-mae rent.Coeperunt eos caldei & m feruiturem redegerunt & nunc Syri mune Arabes mune Aegyptii ;in eos arma uer terunt; Multa: fuerunt eoiy tribulationes;multe calami tates ac mi feris. Sed de omnibus liberauit eos dominus cum ad eum clamauerunt & tota mente redierunt; quia cor contritum & humiliatu non defpicit diuina maieftas h^c ut arbitramur comunia tibi nobifque funt;& m Al corano Mabumeteo magna ex parte cor.tsnentur.Verax igitur &i tuo 8C noftro iudicio lex ludeoru verax Moyfes & Damd;& Salomon &Ifaias;& Hierermas & Hrecbiel; & Damel xveraces omnes propheta: domini mera ludeoiy fides ;qui an re cbnftu in lege manferunt Mendaces om nes gentes qua: coluerunt idola ;Notus ante ebriftum fo
um m rude a. deus.Nibd bucufq? contendimus onccdis hxc rufi fallimur omnia:In bis qux fequuntur difcordiat erit,Sed nos i luce ambulamus meque offendimus ad la prdem pedes noftros;& ne de extero tu quoque offendas magnopere cupimus & ultro ne decipiaris Lumen offerimus .Tu creatura det es & ouis eius ;fed errabunda ex tra caulas m alienis pafcuis procul ab ouili dominico lx tiferum capis cibum & peftifera aleris berba.Nos boni pafforis exemplo qui relidis nonaginta nouem ouibus i deferto unam quae aberra uer at fequtus eft.Te quenmus 6C in uiam falutis optamus reducere.Dolemus te virum excellentem nobilitate Iliuftrem ;geftai^ rerum gloria cla rtim:Tmpio magno preditu:Si pluribus naturx dotibus eminetemnon incedere m uiis domini non nofcereman data eius non effe i lege fua:compatimur tibi & tuorum fubdito^ deploramus ifoeltcitatem qui tecum peunr.nec te credimus libenter errare cuius naturam boam effe co fidimus Ignorantia uen te retinet.Tui te parentes & ip fi perignorariam decepere cum ^geitoribus laberis.Sed timenda e fcriptura quxait.Ignorasignorabitur.Quod fi exteris rebus precipuam curam exadam diligentiam: fumum ffudium adbibes ne quis re fallat circba religio nem.Potiffime curadum eff ne fallaris in qua tanto cau tiorem te effe oportet :qto in ea cum maiori periculo delf qmtur extera^ rei^ ignoratiatbxc qux funt teporalia in boc fxculo adimere porcff.Religionis error alterius uitx bona ideft arnmx fcelicitatemempit.Quod ne nbi accidet fi nobis aurem 5i fidem prxfhrens facileadiumento erimus, Audiuifti ea qux de veteri teftamento diximus: Nunc de nouo agendu efbm quo plurimum difcordaus Audi qux fubiugimus fic 8c tue legis tenebras odiobabe bis ut fperamus & noffrx lucem amabis .Duo in ueteri
teflamero uaticinia repiunturiquoi^ alteri illud e,Quia non auferetur fceptru de Iuda neqj dux de femore eius donec veniat qui mittedus efbSiue ut Caldei dicunt mef iias^Alte^ efl quod ait.Cum venerit fandius fandto^ cef iabit undlio ueflra.His vaticiniis predidm eflinaduetu cbrifli Iudeos regnum amiffuros efTe & facerdoriii ficut 6C fadtum efl.Regnum quod rndeo^ fuerat Idumei acce perunt,Regnante nanqi primo berode Antipatri filio ge nere Idumeo & alienigena Cbnilus ex Maria uirgine dei filius natus efl verus deus & uerus homo qui facerdoti um Iudeoiy ad chriflianos traflulit Petro fibi fuccefiore deledto;in quem Pontificis maximi poteflate transfudit neqj ulterius apud Iudeos pafloralis ouiu cura pmanfit dicente domino ad petrumiPafce oues meas Pallor ipfe bonus & pontifex maximus cbriflus pallores deinceps 6C pontifices cbrillianos eiTe non iudeos conflituitiquis Pe trus & alii plures ex ludeis no amplius ludei fumum po tificium accepuntatqj inbuncmodum eeflauit Iudaica vndlio & tranflatum ell facerdotiuiquo fadlo & ipfa lex tranflata eflidicente apoflolo.Qma tranflato facerdotio necefTe efl ut etiam legis tranflatio fiat,.Deus igitur qui multifariam multis9 modis olim patribus i ppbetis lo cutus fuerat ♦Nouifltme per filium fuumquem confli tu it beredem uiuerfo^ per quem fecit & fecula alloquutus bomfes noui legem edidit & noua dedit prxcepta :qbus fer natis vitam merentur xternam Jn tempore igit" quod maltiflimo trinitatis confiho xterno fuerat diffimtu.Re gnante apud bebreos berode:apud Romanos Augufloqe fcente mundo & aduentum domim mirabili:&inaudita prioribus feculis pace bonorate.Miffus efl Gabriel ange Ius de cado qui Marie felicem coceptione & facratiflimu partum anuriam.Sed, ante precurfor natus efl Tobanef
qui pcenitetia predicaret & viam domino prepararet ,Co cepit virgo de fpiritu fando ut prodixerat angelus & fer uata dignitate virginitatis filium fimul 8c dommu pepit Natus eft cbridus faluator odauok3l.edisIanuarias8£ i ipfis kalendis arcucifus eft.iufta uocem angelica Jhefus apellatus quia falutem attulit bumano generiiPlursma de infantia faluatons fcripta funtmec dubium eft quin omnes eius fignis otas & miraculis plena fuerit,Sed oc defio noflrograuitas 8C acre iudiciumea tantum recepit quo certa fut*Apocnfa protermittit»Duodeamusfalua toris annus memoriam habet quia templum fgreflus cu legis dodoribtis diiputauit;& aliqua ex parte fplendore fuodiumitatis oftedit.Sedcircba trigeffimum annu fui gor ille plenius emicuit/Hanc enim baptizatus eft a lo -bannei& ipfe lobannem baptizauit &paterna uox au dita eft.bic efl filius meus diledus in quo mihi bene complacui ♦Conuertit aquam in vinum & inumerabili bus corufcauft miraciilis.Elegit fibi difcipulos fuosquos vocam^apoftoios 8C circuieus regiones & mentes bomi num fanauit &C corpora ogrotatsum;& faciens ipfe quo docebat toto trienio predicauit euagelium per ludeam 6c incinas fpmncias;beatifl!ima uox eius intcnmt quo uita bomm dTe deberet odendit & precepta tum uetera ino uauit tum noua prioribus utiliora iftituit.Abdita & ob fcura quo erant m veteri lege multa reuelautt;& abrtru fos ,ppbera%apuit fenfus & quo de feprodida fuerant palam expofuitiMiftermm fande trinitatis odedit & ut tatem in trinitate mdrtrauit idocens tum patrem itum fi lumirum fpiritum fandum diuinis honoribus ^pfequen dum 5C hos tres unum die deum predixit nd modo mor tem fuamiverum etiam genus mortis & quod tertia die Fefurgeret:& afcenfurus in colum.redditurus eflet in
fine mundi iudieare vmos & mortuos.Copraebenfus efl: & traditus Pilato ficut ipfe uoluit q eu neci daret .Teftef tn eum citati funt nec eli menta mortis caufaiquia peccatum non fecit nec eft dolus i ore eius reptus*Maxf.mu crimen obiecemt quia filium dei fe fecit dc regem ie dixit Sc ppter ueritatem occifus eft.Crucifixus atqj fepufrus 6£ mxta uerbum fuum refiirrexit a mortuis & quadragi ta diebus cum difcipulis comor at us cum eos cofirmafiet 6C corroboraffet atqj m orbem ire luiliffet euagelmm dif femfaturos.Tandem euidetibus illis elleuatus eft dc nubes fufcepit eum ab oculis eo^iafcendttin caelum Sc fedet ad dexteram patris :SC inde uenturus eft iudieare uiuos 6d mortuos 8i reddituras vnicmqj fecundu opera fua.In terea fpiritus fandus ab eo mifTus omnia fuggerit aeccle fias quae neceiTaria funt ad uitam aeternam .Haec noscbri fihani firmiter credimus jbaec eft fides noilra qua cudis gentibus praedicamus;8c imptiri omnibus cupimus,haec ab apoftohs 8c eopfuccejfToribus p fideles manus immu tilata 3c icorrupta adnosufqj delata funt,Haec uos Turei SC feracem magna ex parte negatis,Et fi enim cbrifM ex virgine natum di fandum uirum &dei filium 3C ppbeta magnum 8C mirabilium opum effedorem & adbuc ume tem cofitemini deum tamen dc dei filium effe ificiammi nec libi nec fando fpiritui diumitate coceditis dC trinitate pfona^e in diurnis refpmtis dC cbriili mortem deridetis quem traflatum dc alium fibi fimilem loco fui interfedu arbitramini ;nec eius aduentu i extremo ludicio expeda tis & alia non pauca cbnftiane legis reiicitis 8C pluria cre ditis quae apud nos rifu digna uidetur Sc quae non dimit temus intada.atqj nos qua: credimus non folum exno-ua lege;fed ex ueteri mutuamur .Vos mabumetbi dc AI chorio eius fidem titumo adbibetis ;& bomine mortuu
(ine contefte (ine miraculis feqmini.Nosvtuo credimus Vimt etiam ueftro teftimonio cbridus.Nos deo prefta mus aures di Tignis &C ractoibus 8i (acris ducfur teftimo nits.Quod Ti nos audies mondrabimus breuiter nodrx legis fpledidam lucem ;& tuazobfcuram calligmem dete gemusiSed opus cil pus &attetis auribus;quando fidei (ublimitas attingitur di magni dei pandurur arcbana.se peiocis di manibus fabulis ce prelente exibuifh di lemo res audifti narrationes.Non eft cur hxc grauia contenas aut ea nofcerecufesex quibus tua pendet Talus.Non eft amma nobilis cui no Tit veritatis amonNon edbomoq nolit Taluus fieri .'Audi ergo qui generofus es;audi qu^e te faluare pofTunt ,Q_uid eft inter cbrifhanos rurcofq? co trouerfiaem quo fimul concedimus Iqu^e difcidii caufa/fa ne non alius difeordiae fomes efbmfi quia dimmtate no eadem fapimus.De patre:de filioide fpinru fando conte dimus.Hoc e praxipuu di(Tidium:quo fublatofacile ofa componetur.Attfgemus que fit mter nos de dimmtate di(Tenfiodatius exponemus,Nos in deo tres dicimus e(Te f)fonas:patrem:filium;& fpiritum fandil. Vos vnam ta tum :qua nec patrem nec filium dicitis nec(piritu fandu Sed deum tantumo appellansdcbuc vnicum eiTe dicitis creatorem caeli di terrx di ofum quse in eis TuntiNulla e de unitate conterio non latent nos verba Moyfi dicentis in exordio legis Audi jfrael domfus deus tuus e;Et rur fus ego fum domfus deus tuus q eduxi te de terra egyp ti.non erunt tibi dn alieni preter nieiEt rurfus ego Tum qui fum di fi quaefiertnt nomen meu uade di dic eis.Qui e(i mifir me ad uos:& in cantico Exodi dicitur, Domfus ofpotens nomen eius quae tedimonia unum eiTe deum $C unum dominum mamfede declarant :Si una pdtatem &C unam naturam.Nam deus natur* domfusipotedatis
ed: nome,Fatemur idem quod uos de unitatediuinitati* hic amicitia eft atqj concordia.vobis unus deus eft Si no bis unus. Dicis principium omniu re^ effe deu.Nos ide affirmamus.In quo igitur dilTentimus.Multa funt quae de deo aliter cbriffiani dicut;aliter Saraceni feu Turei* vos deum corporeum dicitis nos in corporeum, vos for tuita effe quae bic in terra geruntur arbitramini nec de bis curare deu Nos gubernare eu qui creauit omnia no dubitamus.vos deum patremm dmimratenegatis;Nos patrem & filium recognofcimus.vos ipiritum famflum ex diuina maieftate reiiatis.nos ponimus Si ueneramur Mittimus alia haec aggredimur in quibus plus ponderis eff.Nos chriftum dei filium dirius.vos negatis .Cur ne gatis iSane quia nec vxorem babet deus ex qua filiu p-creare poffet.Quod fi fuerit vxor ei filiosqj geuerit mu dus qui unius impio regitur inplures diuifus dominos diu liare non poiTet Jn vnitate concordia eft quaj feruat impia.In pluralitate difeordia quar maxima regna fubuer tit.Sed quis tam rudis:tam vecors ;tam clemens ebrifti anus eft qui generare deum ex conubio Si pmiffione fe mina: arbitretur iNon fumus adeo bebetes cbriffiani ut tantum nefax admittaus.Saracenis hoc fuaderipoffet.q deo corpus manus Si caput Si extera membra cocedunt. Nos denmfpiritu m effe afferimus fcorporeu [mortalem azternum Si [eomprxbenfibilem :qui deum fe lpfum ftelli git m mente fua;verbum concipit quod nos filiu dei effe dicimus;nec aliud eff in deo feipfum noffceatqjftelligere q deum effe.Nibil eff enim in deo non deumtdeum aute cuius eff uerbum nomiamus patrem;& pceffum ipfius uerbi generatione filii dteimusmee veritas hxc de uerbo dei apud cbriftiaos tantum illuxit gentiles pbilofopbi ate cbnffi aduetuieadeq? nos afferms nonulli affirmauerut
Si quidem platonici in Tuis libris apertiffime dixerunt Quod in prfcipio erat uerbum:& uerbum erat apud de um Qc deus erat uerbum ;boe erat in principio apud deu Omnia p iprum fadta funt:5i fine ipfo fadtum eil mbil. Et reliqua omnia fer me comprobat de uerbo denqus Io bannes in euangelio tradidit ufq? ad icarnatioem verbi quam ignorarut nodum natus erat cbnftus;& alta le gis mifteria abfcoderat deus a fapientibus butus feculi que reuelauit paruulis.Quod igitur platonici uerbii dei normant & deum effe dicunt,Nos filium uocaus ex deo genitum Sc deum effe fatemurmec ruinam miidi ex filii generatioe timemus .quado unus dutaxat filius etSC pa ter SC filius unumfunt.vna poteHasmna uoluntasiuna maieflas nec uerbum coceptu ab iteileiftu concipiete dif cordat.Obfcura bxc uidebutur.at fi uoies prefto erunt qtu lumen afferant &aptiffima omnia reddat.Et tu fole hunc corporeu cernis qui nodlem abiens & diem efficit redies ;bic ex fe ipfo lucis pducit radios .Hec pdudlio ge neratio quadam eft in fole &C radii folis:fi!ii folis non in concinue uocatur qui fimilitudo quis multifaria inepta eft.Nam folis fspe plures uidemus radios ,Deo vnicus tantum eft filius in eo tamen conueinquia una e Sc folis & radio^ fubflatia:& una eft patris 8C filii diuinitas atqj effentia quis compatio corporaliu re^ nulla fatis cum di uinis quadrare poteft.Sed accipe tefhmbia 8C q ratioem non capis cede audloritatiVVetus refhmentum Sdudeis Sc cbriffianis &C Saracenis comune eft .Eruptauit inquit Dauid ex pfona dei cor meum uerbumbonuiboc e.quod dei filium dicimus Sc unigenitu patris sterni non excar nali coiugio:aut ex carnali Sc bumano coplexu:fedex cor dedeuiunrelledtupdudlum afferimus,Et rurfus filius meus es tu;& ego bodie geui te;bodie dicit quia deo nec
heri pretcriit nec cras iminet:fed hodie fempei* adefi tui prefentia funt omnia*Et itcyt ante luafe^ mqe genui te Vc itelligas quia nd loqnir de Salomone dauidiied deus pater de filio deo qui ante Lucife^ ab aeterno genitus ell: bomo ante Lucife^ nemo fuit;& m libro fapientiae legimus fapientiam dei quae dei filius eft dicentem ;Nundu erant abxfii 5C ego iam cdcepta eram ante motes & colles ego parturiebar ,Nunqd enim pater fine filio fuit:6c ab xterno fuit cum patre filius,Et hoc eft quod in euageiio inquit lobanesJn prfcipio erat uerbum:& uerbum erat apud deum;& deus erat uerbum,Qua: mifieria ,pfunda Si alta cum non incelligem Arius nec mabumetbes com, prebederet negare maluit dei uentatem qua ignorantia fuam confiteri & fuas in eptias imprudeter ingerere q a liop fapientiam humiliter difcere.Stulta baec Scdamnola panacia eft.Deo enim& ,ppbetis eius oportet eredere:8£ fi quid efi cuius ratione non capimus debemus cum pau lo dicere .O altitudo diuitia^ fapientiae St Cciendx dei qi coprebenfibiiia funt iudicia eius &' mefhgabiles uix eius Fatentur iurifconfulti non omnitTqua: a maioribus filis mfiituta funt rationem reddi polTe;SC tamen legi paredu die quia non fine caufia condita fuerit qto minus arcba na dei licet cognofcere iPlurie funt occulte caufe ad quas nulla potuit curiofitas hominum puenire ficut oculi noc tm ad folem 5t ita nofiri intuitus ad ea qux funt diuini tatis,Non eft ergo mirandum Si neqj generationem filii neque fpintus fanda pcdTionem necp crmitatem indiui rutate iteliexit carnalis bomotuel Arriusivel mabuethes fed illud i eis damnabile ac derefiabile fuerit,Quod facra; icriprurae dimmsqj temmoniis non acqeuerut Nam qd opus efl argumetistubi deus ipfe loquitur,De Pirbago rds traditum efi quod m difputando foliti erant dicere;
ipfe autem erat Pitbagoras tanq eius audroritati non li ceret aduer fari qto mmus deoiqm uerax eff&ofs bomo mendax «Sed negabis haec effe dei qua: afferimus t eff imo nsa.De bis pofferius differemus .Nunc de fpiritu fandlo agendum efbcui lex tuadtuinos honores abrogat .Non eff buius erroris mabumetbes inuentor.Arrii.Si Nefto ni SC meedonii.bxc oltm dementia fuit quos facra patrui, concilia damnauerut.Sed eorum virus apud atgyptios SC Arabes aliqdiu latuit Sc poffremo autffore mabumetbe 6c magtffro eius Sergiolate diffusu eff ne mouearis dii uera loquimur.caue ne fequaris cascos. Difce fpiritufac tum deum effe SC tertiam ferre in trimtateperfonam . Diximus paulo ante .Deum patrem dum feipfumcogno fcit uerbum cocipere Sc id effe filiu gignere.Nunc quod fequitur adducimus cognitioi effe annexam appetitiua operationemquandamicuius principiu uoluntase.Inter opationes uero quis uoluntas ,pducir precipua eff ama re Adbibe bic aures Sc mentem erige f deo pfedam & ah falutam fateri cognitioem cpportet;& amorem pari mo doicuius ,pceffus per appetitiua opationem exprimitur ftcut SC uerbi generatio per mtellecffuiSd alia eff operatio qua: intelligitialia qua appetit ltellediu i ex bis complet quat funt quoda modo in ipfo itelligente.Nam ficut fen ftbilia in fenfuuta intclligibilia in ftelledu dicimus effe.
Appetitiua autem complemetum accepit fecundu queda ordinem uel motum ad eas res qux obuciufur appetitui 6C occultum quodda prfcipium fui motus habet.Ea uero quae principio feratur arcbano (piritus nomen acceput» Nam SC uentos fpintus dicimus Sc in feripturis ^pcellai^ Comtus appellatur.Quod non apparet efflationis initiu Refpiratioem etiam Sc arrberiam motum ab inmfeco &C «cculto prfeipio manetem uocamus fpmtum.Atqj hoc
modo congrum quadam multitudine quantum diurna bumais uerbis ludicin poliunt,Diurnus ipfe amor a pa tre fiiioqj pcedens ipirttus didus eft.In nobis duplici ex caufa procedit amor;aliquando ex corporea 5i materiali natura &C is plerunqj fmodus e;6i meti noxius aliquido ex lpfa ppnetate fpiritualis natura:.Cum bona fceihgibi lia dC rationi conuenientia adamamus ;& bic purus eft a mor 8c.laudabilis SC anima: islutans.Ideo corporis amor Sc laudis 8C anime lalutis . in deo corporalis amor Ceu materialis locum non habet;fed ille tantum repitur qui fimplex 8i mtidiiTitnus de puriilimus quem Cpintu Cadtu appellamus .Nec nos imelledualt 5C fando amore qutcq piequimunmfi quod it elledu concipfus.Conceptio aute ut diximus qux ftt ab intelledu verbum efbatqj necefte ed amorem ex uerbo oriri.Amat enim deus quod de Ce ipfo iutelligitu.uerbum quod concipit ltelligedo .Verbu autem dei dicimus filium dei qui & ipfe patrem nomt 6i amat atq? ita fit ut amor ipfe cui (pirttus Cadus eft nomen ex patre filioqj procedat :firqj cum patre fld filio pa riter deus.Nam ficut diurnum mteiligere eftentie diui-uitaas eftuta & amare.& ficut deus fe femp ftelligit ita 5i fe femp amat &C omnia amat dum fuam boitate amat. Rurfusqj ficut dei filius qui eft uerbum dei i natura di uina fubfiftens:patri coeternus eft pfedus.Vnus eft de usiita 3c fpintus fandus deus eft patri & filio coequalis 8C eternus.Et quoniam omne quod fubfiftit in natura i telligibiilt apud nos perfda dicitur ;apud graecos bppofta fis confeques eftjut tres pfonas m dmimtate ponamus quia tres funt fubfiftetes.Pater Si uerbu &fpiritusfanc tus .Neque has tres perfonas dicimus ciTe per effentiam diuerfas;fed per folas rellationes diftfdas que ex pceftio ne uerbi Sc amoris pueniut;atc£ ibunc modu cbrftiana
religio diuinitus llluftrata diftmdas tres perfonas con fitetur in diurnis non tres deos ficut mahumetbes falfo opmatus eft .fed patrem et filium et fpirimm fanctum Vnum effeab aeterno deum afferimus nec tamen ipfum patrem qui filius eftmec filium qui pater eft, nec fpiritu fandum qui pater eft aut filius.Vna e enim patris 8i fi lii 8C fpiritus fandi effentia in qua non eft aliud pater ;ali ud filius:aliud fpiritus fandus quis m pfoms;almm pa tremtalium filium;alium fpiritum findu diuina docete audoritate dicaus.Nec fimilitudo in bis qus creata fut fumme deeft in trinitatis iuifibilia dei.Apoftolus ait per ea quxfada funt mtelleda confpiciutur lempiternaquo que uirtus eius ac diuimtas .Relucet quippe m ama nra diuinx trinitatis imago.Hft enim anima ipfa fubftantia quxda fcorporea ratione predica SC adus quida flue for ma orgaici corporis qua: dum corpus mouet Si regit fui meimtdfe intelligit Si fe diligit.Quibus in rebus quxda apparet memonxatelligetia: Si amoris .Tria hzc ad fe ip fa referutur;quii no eft amor fine memoria mec merao tia fine notitia.Nam quis meminitaut amat quod nefcst mfeperabilia funt haec a femet ipfis;& tamen ^hbeteow &C fimul omnia una effentia funt.& una uita m anima ua Differunt tamen quia memoria non eft mtelligenria uel uoluntas.nec mtelligentia uoluntas fiue amor.Quod fi bxc diligenter infpiaas inuenies fumme illius trinitatis atqj unitatis ueftigium Si quandam imaginem quis im pirem.Quicuq* enim fepiterna & mcomutabilem natu ra per memoriam remimfcitur.Intuetur p ftelligetiam ampleditur p diledionem:pfedo repent in fe ipfo fum me trinitatis imaginemnon tamen non fimilermfed qua lemcunq? ita ut fimilitudine magna muematur diffimi litudo Si fi uus homo meinit intelligit Si diligit no tame
memoria eft: nec intelligentia nec diiecftio.^ed lunt B*c in eo 5i m una fubftafia non funt accidentia in 1 ubiedtis quas poliunt abeffe.Sed fubftactaliter exiftut in anima Si unus homo eftiqui habet hec tria,Non lpfe eft b«c tria. In fimplici uero natura,quae deus eftiquss unus fit deus tres tamen perfone funt ut didtum eft.Si ipie deus e ille tres pfone.Sed illud Tatis ad rem noftra eft;qma tria hec aliquo modo unum funt .Repitur 8C fub alus nommibuf SC alio modo m natura noftra illius fume Si ineffabilis tri nitatis imago .Nam mes Si notitia eius:8iamor tria que dam funt;mens eni nouit fe Si amat fernec amare Te pot nifi etiam nouerit ie.Duoquedam funt mens Si notitia eius .duo etiam funt mens dc amor eius cum fe nouerit mens &feamat,Manet trinitas lalicet mens amor & no tma.&haec tria quauis diftifta iuicem fint.Vuum fame effe dicuuff qi i aio ubftatiiliter exiftut:3ieft ipfa mens quala parens & norma eius quali ples eius mens eni cu fe cognofcit notitiam fui gignit Si eft fola parens fue no titte.Tertius eft amor qm de fua mente Si notitia pcedit dum mens cognofcens fe diligit,Non enim pollet fedili gere nifi fe cognofceret.Amat eriam pl icttam piem noti nam fuam Si ita amor quidam coplexus eff paretis Si p lis nec minor eft proles parente;cum tantam fe nouerit mens qnata eff mec minor eff amor parete Si prole ideft mente di notitia cum tantum fe diligat mens quantu fe nouit Si qnita eft.Cofiderat hatc rationabilis homo;& ui dens tria m una effcntia edeurrere extendit fe ad cotem piationem creatoris 6i intelligit vnitatem in trinitate Si trinitatem m unitate;Sc unum deum colit unam effe effe tiam.Vnum principium ficuc Si patria rea; Si ppberaz atqi apoftoli tradiderat,Sed audiamus iamtandeni ipfos Si diuine legis ueritatem Si teftimoma in medium afferauf
dnc quibus uana e argumetatio.Deum patrem omnes facrx fcripturae cofiteturtSC dei nomen patroitate adom nia refert.Et fi fihum dicimus no poffiimus patrem ne gare.De filio adducta fune teffimoia legistergo St pater oflenfus eft.Sicut faluator ait Philippe qui uidet me; vi det St patrem meum,Nunc de fpiritu fando:quod cepi mus rpfequedum eflJn Genefi legimus quia Ipimusdo mini terebatur fuper aquas;Quis tunc dominus iniit de us fuitfSd cuius fpmtus mfi deii& q 10 modo dei fpm-* tus nili deus'Deus eft quicquid dei cftinec ahud dii ad tniflum eftancdpohtus efl,Simplex St purus deusu iob feriptum efltfpiritus domini fecit me;5c fpiraculil oipo tentis ueritatis uiuificauit me.Dei funt bec opera no bo minis,Quis ficit hommem mfi deusiDeus e igitur fpi ritus dommi;^)pter quod didum eft m piatmis Spmtus domini repleuit orbem terra^SC hoc quod conrfet dnia fcientiam habet uoas.Quts impleat orbem nifi deusiqs contiet orbem nifi deus iCui cadum fedes St terra fcabei lum pedibus eius lSt apud poetastDeum nanqj ire p oes terras tradusq; maris caelumq? ^pfudum traditum e.Eft ne fedes dei nifi terra tpontus 8t aer St caclu 6t uirtus ,pp ter quod fqt Dauid.quo ibo a fpiritu tuo/offendes non e (Te locum m quo fugere poflit fpiritum domini qui efl ubtqjumplere mundu St eifTe ubiqj St continere mudum foli deo tributum eftiDeus igitur fandius ipintus qui bacc peragit St futura pernofcit St praedicit ficut fcriptii eft refponfum accepit Simeon a fpiritu fando quia non moriretur md uideret ebriftum domini,non eft cur de um negeus qui dei effiat opera, non igitur folus pater deus eft.qui non aduerfatur ratioi trinitati pfona^ i ui rate diumitans quemadmodu fupius oflenfum tft.Sed iam trinitatem ipfam St facris codicibus demonflremus
Dominus; verbu & fpiritus .Dominus patrem exprimit in uerbo filium accipimus.Spiritus is eft.que fandlum uocamus &i rurfus idem propheta.ut trinitatem pfona rum in diumitate cognofcas.Ter deum puocat m bene diditoe Benedicat nos inquit deustdeus noffer benedicat nos deus:& metuant eum omnes fines terne. Trina dei confeflio trinitatem exprimit pfonaiu St eum Cubditur; metuant eum vntuerfi fines terrx.vmtas apitur dtumi tatis .In pfalmo.xluii.multo expreffe.Trimtatem minuit cum diat filio.Sedes tua deus m laeculu faeculi;6d poftea fubdittPropterea unxit tedeusideus tuus ideff pater ;fi lius St fpiritus fandius cum feqtur pre pricipibus tu istmifteriu quoqj incarnatiois apittde quo fuo loco pro fequemur;vt Ifaias m uifione fua clamatia fcroduat Se rapbmtSandlus fandius fandius domus deus .Ter fanc— tus ad tres pfonas refertur :St femel domiusiSd femeide us dicitur quia unus edeus;unuseftdormus;Ef rurfus idem uates ex pfona cbnfh loquitur.Et nuc domius me us miffit me;& fpiritus meus.dommus meus inquit.i. pater miffit me fiiiu;& fpiritus eius qui eft fpiritus fan dius.Quis hic non mteihgat trinitatem /no latuit ,ppbe ras boc mifferuI.Poffentalia plura buiusmodi teffimo nia ex ueten teftameto afferri quas trmitatemplane ofte dunt.Planius tame loquutus efl f euagelio domfus q cii mitteret in orbem difcipulos euntes inquit.Docete omnes gentes St Baptizate eas In nomine patris St filii St fpi ritus fandli.Tns nomiauit pfonas;& in nomfe dixit no' in nomibus uteffenrie unitatem m pfona ^trinitate mo ftraret.Et lobannes euageliffa qui de pedlore domini ue nrarem bauftln epildola fua inquit .Tres funt qui teffi monium dant in cado.Pater.verbum .St fpmtus fandius St bi tres unum funt .Et apoffolus Paulus.Miffit inquit
fpmtum filii fui in corda noftra:& alibi,Spiritus eius 3 fufcitauit lefum habitat in nobis,Et iterum ex ipfo mqt & per ipfum;& i ipfo funt omnia ipfi gloria,Ex ipfo dicit propter patenper ipfu propter filiuu ipfo ,ppter fpiritu fandtum,non dicit ex ipfis,aut per ipfos aut f ipfis nec ad didit ipfis glona;fed ipfi gloria inquitiut trinitatem fi-mul 8i unitatem cognofceres atqj bus tefiimoniis &i auc toribus dlurmata defuper cbrifliana religio fuma cum fiducia cofitetur et predicat unu deum effe ;qut caufa ca uCay principium 6C finis omniu reru,Et omfs audior cre aturae &i suraum bonum 8C nibilomius tns pfonas f deo recognofcit 6i trinitate m vnitate ueneratur.cui qui ad uerfatur falutis expte ie reddit & ambulat m tenebris 5i uentas non eftin eo, Iu uero fi fapias ex tenebris emer ges ac candida luce perfufus facrarilfimi trini tat e 5C co-gnofcedo coles & colendo cognofcesmec aduerfaberis fa crofandto euagelio ,m quo legitur Verbum caro fadtum eiiLNegat tuus legifer mcarnatidem uerbi Nam cur m quit fadtus eft deus bomo;vt in ligno crucis paffusiqui alio modo bumaum geus reddimere poterat iNegat tua lexcbrifti necem ;& aiiu fuo loco inter fedtum exiflfat nec deum incarnatum cognolcit neqj crucifixu;neq* mortuu nos utruqj prxdtcamus quia factus e deus bomo:5i paf fus eft propter faluttem bonus bjec fadta eiTe reflantur» Ait emm de feipfb dommus , Venit filius hominis falua re quod pierat,Conilabat pnmi parentis errato hornis nes omnes culpa teneri,Claufa erat paradifi portamec mortalibus patebat m caelum aditus.Decebat suma dei bonitatem bomiem qui ceciderat reparare nec miferum effe perpetuo qui ad beatitudmem pfruendam creatus fuerat ,Sed obfhbat lufiitia dei quae pro peccato fatisfa tidem exigebatidignus erat ifimta poena qui maieflatem
oftederat infinitam;nec bomo tanti erat ut infinitam portet redimere culpam .Stabat hinc diurna mftitia ulti onem petes alline diuma bonitas milerendii e fle cefebat Audienda fuit utraqj uox quia umuerfae uiae domim mi fericordia 8i ueritas.Quare 3t fi poterat deus aliter bua ne imbecilitati confulere cft enim ommpotes hic tamen couemetirtimus modns fuit quem elegit utaflumpta bu mana narura iple poenas foluere fatftus e deus bomo:ut bomo fieret deus. Ventas de terra orta eft;& iuftitia de caelo ,p (pexi t »Coni udta eft bumaitas diuinttati ut accipe ret ex plenitudine bonitatis quod fuae defetftum fupple--ret ifirmitatis,Fuit bic modus ialuadi bumani generis diurnas bonitaticonuenies.Satisfadlu eftiuftitias iimul&C mii'encordiae,Satisfactum eft amori 6i odio,Placuit boc diurnae potetiae qua: omnem defedtti noftrum fua virtute fupat.Placuit St fapietiae qua: mbii frufta nihil non dece ter non tonuenictirtime facit ;& licet neceftkate abfoluta qua necertariu dicimus;fme qua aliud efte non poteft m carnatio uerbi neceflaria no fuerit;Eo tamen modo quo necertariu accipitur id quo couenietius 8t congruentius jmenttur ad fmem dicere non pudet ad repatioem bois filii dei necertariam fuirte.Ego fum deus:ego fum domi ^ nus St non efl: abfqj me faluator,Fx pfona cbriftdmquit Ifayas.Quta non poterat bomo faluare feipfu:& necerta rium fuit ut bomo fieret deus;& deus bomo (aluaret bo mfem;,ppter quod pulcherrie 8t ad propofitu aptirtie in quit ex noftris predeceflbribusmnus in hunc modum.
De mifteno diuinx incarnationis ,Sufapitur x maiefta te bumilitas.a uirtute infirmitas ab aeternitate mortali tas& ad deponendu conditionis noftraedebitummatura iuiolabilis naturae efl: vnita partibili St deus uerus;& bo mo uerus in unitate teperatur,Et quod noftris remediis
OIS
licala Si faciet iudicium difcretionis fcilicet Si difcuflibL mmc difcretiois dam elegit ex mortalibus quos uult Si alios fuo arbitrio dimittit Si i fine feculi dikufliois qua do reddet unicuiqj fecundu opera fua.In diebus iliis Tai uabitur Iuda.t.quicuqj crediderint &baptizati fuerint 'i i erunt,5c habitabit ifrael confideter m ftatu fcilicet ecclefiae trulpbantis Ec boceft nomen quod uocabilt ei Deas uiftus.fc faas cbnftus ex femmedauid natus.No tolum bomo;fed etiam deus eftmeq, alteri q cbnrtobxc uerba conueire poffunt. Accedat* alius .ppbeta.Barutb nomietquiddle aitiHtc etl iquit deus nofter * non exrti ttiabitur aluisaduerfus *um;hic adfuerat omnem mam difiplinx Si tradidit illam, lacob puero (lio Si iGracl dtlsc to (uo.Poft bxc m terris utfus efb& cum bomibus con uerfatus eft,Docent bxc omnia fcarnatioem uerbi &bo mineiVi fadtum dei filium maifeftat .Nunc de morte au di Si eos cum contemto qui ebriftum uolunt efle tranfla tum Si nundum mortuubted fcredibili demenria.Qrcba diem luppremi ludtcu cum omnibus angelis iterficieau putant.O nepbadam audaciam Qc ftultitiam alias inaudi tam.Dimimmus angelos quo^ fubftatia fcorporea efb Si {mortalis cbrildu mterfe&um negant :& aiunt mterfi ciendum. At Dauid ex perfona ebrifti qux no rapui;tuc inquit exfoluebam quia non peccamt Si poenas dedit &;p ah no delicto morte iubnt quod masfeilius Ifaias ofledit dicens.vere lagores noftros ipfe tulit:& dolores noftros ipfe porcauit.Ipfe vulneratus e ,ppter miq^ates noftras Attritus eft propter fceleranoftra.Difci lia pacis nolit* uper eum 5C liuore eius i anati fumus O nnes enim nos quafi oues errammus& unus qfqj m uia fua dechnauit & deus pofuit fuper eum iniquitatem ideft penam ,pini quitatibus omnibus expiandis ofum noflru Si fubditur.

Oblatus ert quia lpCe uoluit & non aperuit os fuu;& pa ulo poti tradidit in mortem anima fui :&cum fceleratis deputatus eft.Ipfe multo^ peccata tulit;5d pro trafgref foribus rogauie.Si uidilTet ppbeta paflionem cbrifti uix potuiffet aptius loqui.Nec Yeremias tacuit domini tor meta qui eum ex ligno crucis ita loquete inducit .O uos omnes qui triiitis p uiam attendite 3C uidete;Si dolor e ficut meus di ipfefaluator defeait.Ecce afcedimus Yero folimana Si filius bomfs tradetur principibus facerdotu 5i fcribis &i codemnabut eum morte;& tradent eum gen nbus ad illudenda 8>C flagelladum &crucifigedum3C ter tia die refurget;& iteiji aiibi.ficut Moyfes exaltauit ferpe tem m deferto ita exaltari opportet filium bois.ut ornis qui credit in eum non pereat fed babeat uitam aeternam SC ne de morte dubites. Scribit euangeliila ,cu accepi Tee ybefus acetum dixic;Confumatum eft.&inclinato capite tradidit fptrini.ppbetae cbnftum moriture SC a mortuis refurre&urum predixerunt euangeliflae &obiifTe i cruce 8C relurrexiffe tertia die affirmant.Certa res mbil ambiguitatis babet. veritati omia confonant.Refurrexit dommus.Afcendit in caelum & uenturus ell iteiy ut faci ludicium in fine faeculi.Tua lex baec nd recipit quia no fapit de ebrifto qux fapere oportet .Cuius alte^e aduentu non folum euangeliumifed antiqui etia uates oftenduc ficut paulo ante de Iberemia diximus .Conteftis eius eil Daniel dices .Ecce m nubibus caeli quafi filius bois ueni ebat & ufqj ad antiquum dieiy pueit.& fequitur 6i dedit potatem di honorem 8c regnum 8C omnes populi tribus SC linguae feruient ei.quibus m uerbis uiri docflores ludi cium ebrifh facile muemunt in fme mundi.Et ipfe ebri fius de ipfo loquitur .Dico uobis qm fecuti eftis in rege ne ratione cum federet filius bdms m fede maieftatis fu*
Cedebitis.dc uos indicantes duodecim tribus ifrael.Et m adlibus aportoloi^ legimus tconrtitutu e (Te cbriftu adeo patre viuo^ Si mortuo^mdtcem. Hsc nos de deo Tenti *nus;b«c firmiter credimus ;b*c falubriter predicamus «ternam meam (pmittentes omnibus qut cbrifto credut & m trinitatis nomine baptizati opera faciunt euagelio digna.Queris que fit irta vita«terna.Qmd illicagat bo mo:qua uoluptate letetur;quo modo beatitudmem arte quatur.Refpddemus cum euagelio Iobams.Hxc eftvita «terna ut cognolcat te uerum deumiSc quem mififti Ibe fum cbriftumrtuma tibi felicitas erit uideredeum i fua natura & eius pfrui bomrate.Gaudia noftre mentis erut bac tauabimusibatc impkbimusihuic fuma felicitas erit hererc deo Si deum cognofeere; Videmus enim nunc per fpeculum m emgmate ut ait apoftolus.Tunc facie ad fa ciem 8c m lubilo certe lob.In fatie domitu uidebtmus lu me & fatiabutur. Cum apparuerit gloria eius Si erimus fioi fimues ficut ait lobannes.Nec oculus uidit mqt Ifa y-asmec auris audimtmec m cor bomis afcedit qu« ,pmi fit dommus diligentibus fe.Et apoftolus non effe condi gnas partiones buius Iscuh dicit ad futuram gloria qux reuelabitur in nobis .Tui lex m altera uita flumia ladtis
J
& melis Si vini ^pmutit Si cibaria delicata Si uxores mul tas Si edeubmas & virginum coitus &angeloru in turpi bus obfequus mmiftem:& qutcqd caro depofeit bonis hxc par adii us Si afim potius q bois eft.Nam quis mor tallis ett b is bibens faciem qut per omnem tutam fuam corpori feruiac.Quis non aliquado m mentis fecertum abut i Quis non pafeit mcelle&u aliquando Si a felibus Tpeculando recedit i At non ert bonoris Si gloriis uolup-^ tas.Multo locundtor Si diuturnior q uenms.An nddul cior ert bene atrte uite laus q abus ipfe uel potus ^ Bibit
;/T*c
faptens atqj xdit ut muat.Tua lex ideo appetenda bdini exidimat uitam ut edat Si bibat*Sicut m hoc feculo ea* neus fuit legifer tuus ita Si in futuro carni (ludendum putauit.Quod neqj getiles pbilolopbi preter paucos ad mififfet inter quos fumma fuit defuperno loco difenfio Alu idoloris priuatione felicitatempofuerunt,ut Diodo rus,Alu m dolentia, vt byeronius.alii in bonedate cu uo luptate comudtamt Calipbo 8i Dinomachus, Alum fcien tia ut Herilis.alu i fola uirtute atqj bonedateiur Zeno Si doyoualu in bonis animi Si corporis Si fortunat uc Ari (loteles Si pipatetici.Soli Arillipus Si Epicurus;Si eoru fcola fummum boum m uoluptate locarunt .Atq? us tua lex coformis e qui fex omruum pbilofopbo^ eat rui fuere Si fetidum .Nec tamen ilii m eo errore fuerut vt banc fe licitate m altero fseculo expedtaret qbus futurae uitae fpef nulla fuit mortalem afam exidimatibus,Nodri pbilofo-pbi fummum bonum neqj m terra neqj m fenfuded i cx lo di m deo quaeredum cefent;& eo factanda Si natura ira indtruit nos ut cadum afpiaeres eo uotis ut omnibus af piremus (lcut ed illud poeticu.Os homium fublime dedit icxlumqj uideredufftt Si eredtos ad (idera tollere vul tusiQuis nefeit finem bis praedare quae ad fmem funt* Omnia baec corporea obledtameta eo repta funt ut fpeci es bomfum conferuari Si in fuum fmem qui ed deus ad duci podet.Quis aut ederet aur biberetiaut pro creadis liberis operam daret :mfi edetu bis aliquadeledlatio/At baec non ed finis hominis,qui ad deum fadtus ed Si mfi ai deum ueniat nunq qefcitmec p carnales deledtatides ad deum fadtus e;nec p carnales deledtatioes ad deuipfu pueitur:Sed quito us magis immerfus ed homo itanto ed ab ipfo deo remotior :Qui alioquinn eo beatior exidit quanto angelicae diuinaeque naturae magis ac mr-
/>
gts adberet mec curat carnalia defideria qui bonis fru ttur fp? ritualibus iicut ignis 8C aqua Timui efTe non pof-£unt dic delicue carnalibus fpirituales no coberet.Trahat ille ad ie humana naturam Qc totam in Te rapuit mec ien tire fmunt quxcaro appetit.Guftato Tpirtru defipit o£s caro:vt inquit unus ex noftris.Tua lex £ paradixo uolup tates admittit ;quas nec Solon nec L gurgus admifdTet £ terra .Quot femdates de cibo QC potu 6C alus uoluptittb^ oriuntur;quas f paradixo nefas fuit nomiare/auc gigni rencur finefme bo£es dc implerent omnia nunq montu ri:aut fruftra eflet pmixcio maris & fem£a: fme frudtu. Quae etiam in hoc mddo damnatur.Dicis ergo quid Cx mmis opus eft Ti non eft coitus.Diamus SC nos qd opus eft coitu fi non eli generatio fpropcer uoluptatem dtces. At batc feda uoluptas eft.et indigni quasparadixu £gredi atur.Ni quo modo illic pmiflaeiTet haec turpitudo qua: bic tanq obTcena prohibetur 1&C tantum propter iobolem aut emtandi maioris mali caufa prmttirur .Hypocrates diurna uir (cientia venereum coitum partem ei Te quada morbi terreni exiflimibat qua: noftri comitialedixerut. Quid igitur ihabens aliquid humani pudoris ut uerbis cutufda getilis utamur uoluptatib^iftis duaous coeundi dc comededi qua: hoicii lue 5C almocomiies iut.gratuU t Non funt ba:c qua: pia mens in cado requirat .Dicis i te^ non erit plena felicitas mparadifo.Si aliquod defuerit ob le&umeti genus .Ergo ut txifhmas cii uarns reb us oblec tentur bomes.Saltatione pifcatione tuenatione; Ludo* Lucro.catu.cibo.potu,ueneri.&: alus qpluribus eadem omnia m paradiTo.tua requires 8C ai uirgdio dices tQu* gratia currum armorumqj fuit uiuis cura £tetespafcere equos eade fequitur tellure repolies Vana ba:c ppbeua eftquam nulla unq ciuitas bene ffhtuta recepit ;N os ut
duximus meritis gaudia Sc fpiVituales delicias querimus* Beatitudo nodra quam expedaus in altera uttaieft ipia dei mfio qua nihil obtabilius inuemri poteli. Videbit .n* beatus anfus 8C quae funt in cado;& quae funt fub caelo qd erit quod eiusafpedum fugiat,qui uidebtt uiden?em ia Quae nunc uidetur obicura de deo:de trimtace;de mcar natione uerbi de (pceftione fandi fpmtus;de facramentis ecclesiae,de ceteris arcbanisitunc apta erunt &c maifeda nullum deerit obiedametumibil requiret ultra plenus a nimus.Nam q ud pleno opus eftirubil illi deeli qui n hil fcupit.Defideria nra implebit optimus ac maxfus dt usm quo omnia bona infunt.nec ullum cupiditatibus nodris relmquet locum.Erit deus omnia momnibus q fme fie mdebitunqui fme fme amabitur dine fatigande laudabi tur ;quaelingua dicere;vel quis mtelledus capere fuffcit illius fupne ciuitatss quata ftnt gaudia/mgeloru choris nitere cum beatifllmis fpiritibus gloriae coditoris afliide re prefentem dei vultum cernere m circufcriptu Lumen uideremullo metu mortis affici icorrupriais ppetue mu nere letanmeqj beantudobumani corporis illic m xpulif erit aut m umoiaut m coitu.Ex redudanria beatitudtmf animae gloriabitur corpus 6i firculitudine eius iduet :ful gebit tanq fol m cdfpedu denteuitati eius nulla reftrtet materia Leuitas 5i agilitas infinita fpana & in idu oculi pmeabit;Nibil erit quod amplius ledi poflit Inuiolabile ent & mpofTibile more animae & ita torus homo exulta^ bit S£ dicet cum ppbeta;Cor meum &i caro mea exulta--uerunt m deum usuum nec fruftra erit differetia fexuu aut ardus aliqui fupfluet;Refurgent vin&feminaeinte gris membris 8C non folii m (petiemded in lpCo idiuiduo humanae natura perfedio mntegrabiturmec tamen afa Ws opationes aderunt nec comiftio maris dC feminae quia
cedabit eaufa ppter quam fueratmtrocfuda ;Erit enim complexa multitudo bominii adeopfimta necent ullus carnalis appetitus ;nec pulfabit temptatio minuet;non pa tebit mfidus locus cum pumtii fuerit ad triupbum.Pax ibi cocufla Si quies Si fuma concordia uigebit,Videsft£ r tuam Si noftram beatitudfem quantum mtereft;N.>ilra felicitas nobiliori bomis parti ideft animae relpodet.Tua udiori quod <df corpusmoftra mentalis efl.Tua c irn iis noftra fulgens 3c mtida tua obfcura 6i faetidamofbra tu angelis Si cdmums deo tpib e.Tua cum fuibus Si alus pe conbusmoftram docti omnes pbdofopbi laudant ;tuam uituperantinfa caelo digna eft.Tua ena terra comprebe ditur,Sed dices mfacris etiam codicibus cofarepirt q «2 futura uidentur Jncxleftt per ufalem,potu ciboqj plena Inquit enim pfaias faciet detis exercitu omnibus populis In monte boc conmuiu pmgue.Et m fapfa legimus.Mts cuit vmum Si pofuit menfam.Etiteiji uemte 8c comedite panem med Si bibite vmm quod miicu uobisJ.it f eccle fiaftico cibauit diu deus pane uitar Si mtelledtus Si aqua fapienti* potauit illum.Si domus apud lucam.Egowqt difponouobis iicut difpofuit mibipater meus.utbedans Si bibatis fup menfim mea m regno meo.Omnia bate 8i bis ftmilia fpualem bibent mtelhgentiam quia de menfa ipfa fapientixmon corporalis uel cibus uel potus aflumi tur.fed mentalis qui (uauiflimus eft:3i mundiflimus Si bic eft que nos expedtaus m futuro feculo. Tanto eft igi tur dignior nra felicitas quanto nobilior Si diurne beati tudtm ppmquior.Sed anngamus nonnullas alias tuat le gis ineptLas quae tum facris litteris aduerfantur.ru pbi lofopbicas rationes excludunt,Dicit legifer tuus,<j teti git eum deus manu fua mter humeros Si ufq ad medu tam dorfi eius penetrauit frigus quod perinde efl.ac si
c«rpcreum eum dfe affirmet quia tadtus non eii nifi p corpus,Nos mcorporeu dicimus deum.Ait emm Ifaias ex ore dei.Gelum Si terram ego impleoiquod non pofTet fieri ficut fi corporeus eflet.Et ppterea dicit fpfalmis da uid Spiritus domini repleuit orbem terra^.Spmtusm-quit domini non corpus domini i8i Iobanes in euagelio ipiritus efl deus Pbilofopbi deum purum aiftum die dicunt pnncipiu omnium re^icreaturse omnino fimphcis aeterne.Quod Ii corporeus effet de^nibil ho^eipofTet au ibui.EHet enim copofitus aut ex elemetis aut ex alia materia & pofterior fuis partibus:neqj fimplex neq* purus meqj origo re^;5i naturas haberet fe ipfoexcellentio res Angelos («licet.Nobiliora enim funt (piritualia qua corporea quod e opfari abfurdu ne dicamus affirere nec Iimul (lare poreft ut caufa caufa^ fu deusrnt pbilofopbi uolunt:& redte uolunt ut copofitus metatur .Effer enim
_ a *° c°P°[\rus & ^um n°s potius diceretis deum qui copofuiffet.Non eft corporeus deus quia copofitus non e' nec mouetur quis m faens litteris di caput di manus & pedes di oculi & digiti & cor & uterus Sc buiufmdi attri buanrur deo.Vtitur emm fpinrus fandius qm loquitur m (cripturis vocabulis quxlunt m ufu p firmlitudtnem quada ficut dicit Ezecbiel ex pfona dei.Ego uifione mul tiplicaui eis;& m manibus ppbeta^ affimilatus fum eis m emm miturale bommip fenfibilia ad itelligibilia per uemredd omnis noftra cognitio a fenfu capit exordium. Atqj idcirco (piritualia nobis m (acris codicibus fub me-tbapbora corporalia exibetur.Atqj ira fit ut ena rudes aliquid captant qui alioqn effent diuma’ fapientiaeminus pddei auditores.Dicit prartetea tuus mabumetbes ofum peccatop caufam e{fedeum:exclamas bis uerbis utitur.
O deus qbus uis bonam;qbus uis malam uiam prebes
Nos mortale peccatu aduerfatioem quadam efte dicimus ab ultimo fmemec poftibile cefemus deum qui ultius fk ms eft uolutate cuiufpia euertereieffet emm fibt cotrari us.Et fi deus oia diligit quxcuqj facit ;vt eft illud iapien ti* Diligis oia qua: fut 3i nihil odifti eoip qux fecifti quo modo confetaneu eft ut peccati caula fit ipfiedeus.Cutdi at in pfalmis Dauid.odifti omnes qui opancur iniqtare Si m xcclefiaftico legimus.Omne excremetu erroris odit deus .Contraria funt amor Si odiumiaudi ulterius f tolle rabiiem tua: legis errore.Si uobis mqt aduerfa incubut incubuerunt Si exteris ;Sunt enim ifti dies cafusSi for-tunx;8i exteris funt lfti dies Si cafus 5i fortunae .Negat diurnam ^puideoam curare mortalia.Nos dediuina (api entia dicimus qui attmgtt a fme ufqj ad finem fortiter Si dilpomt oiafuauiter;Nec fuma: dei bonitati conuenit ea negligere qua: creauir ;p>pter quod iquit apud Marbe um doinus.Omnes capili capitis ueftri numerati (unt. Addit mabumetbes agelos creatos ex flama ignis Si pec care Si merituros efte.Nos eum qjpbeta dicimus. Quod deus fcit angelos fuos fpiruus Si creauit eos ex nibilo Si pbilofopbos nobifeum fentietes b ibeusqui omnes ange loa quos mtelligetias uocat incorporeos dfe dixerilt nec peccatum m angelis repiri polle cenfemus qui deum m elTentia videntem oia utdec Si omnia mtelligut ad pfeifti onem neceflanamec e m eis ignoratia peccati noftri nec fubiedtam corruptioni natura angelicam arbitramur.Tn qua non eft materia qux (xparari polTet a forma:fed ab ipfa forma per fe fubfiftit fcorruptibths Si mmorralts. Origems prxdari Si excellentis ingenii viri;ficut multa extant prxclariftima opera fui .Ita Si nonulli errores p-mnofiflimi repiutuninrer quos ille eft unus qa demoes per dei mifericordiam liberandos efte aliquando a penis
| Qxi.
K
afferuit ,Hunc affecutus efl mabuerbes quifaluadosper Alcboranu malos angelos affirmat.Nos cu Yfaya de otn nibus damnatis fiue boibus fiue angelis vnam lententia habemus;quod vermis eoiji no morietur Si ignis eo^ nd exrtnguetur.Et faluator m euagelio damnatis m ultimo judicio ignem sterni! re^mittit diabolo Si angelis eius preparatum.Quid quod tuus legifer animam humana por tione dic afferit aimae dei ficut nonulli pbilofopbi pa rum periti tradideriit;& mamcbei fecuti funt.Nos bua nam animam ad imagine Si fimilitudme dei facftam dici mus ficut fcriptu eftin Geneft.Faciaus bomfem ad ima ginem di fimilitudme noftra quod de anima didlum non de corpore.Quod fi anima bommisportio efTet dei ;efl*et utiqi deus nec efTet homo no de^quod dicere flultifTimu eft.cum maifeflum fit.Labi bommis animam a bonitate in malmam;aueritatem meroremja gaudio mtriftitiam a fpe m ddperatidem quod a dei fubftantia poenir usalie nummec illud ueru eft quod m ueflra lege traditur ani mas bomtnu ex una produ&as efTe omnes.AfTerut enim pbtiolopbi abextriniicoelTe bomim intellectum.et quod m nato fit fpintus nitx iufTu dei .Et Theologi rationales animas omnes ex mbilo creatas efTedicunt.Et Adam cu f i ft :m uidilTetfoemmam.boc os inquit de oflibus Si caro de carne mea .non dixit anima de anima .Et propheta in pfalmis canit.Qui finxit figillatim-eorda eoru. .Ponitur enim cor pro anima Quia fedes eius m eo efl&deus fibi animarum proditionem. referuauit propter earu digni ratem qut per Yfiiamait.Omnem flatum,ego fecuquod d flatu fpi rituali qut eft rationalis anima .Praeterimus cetum ex fummo fadtum dicitis.Quod fi ueru efTet cor rupnoni tuba aceret Preterimus folem Si luna equales mitto lurtuus & iumtms;tuus fppbera reflatur .Nos
dicimus caelum ex nihilo creatu 8t duo lummaria magna fecide deumiab mmo luminare maius ut pr eedet diei ;flc lumfare minus ut preedet nodtuAd illud trafimus quod in uedra lege dulcidimu &i faluberrimu ede putabo vxo res mulcas ducere ;quod fi deo placuidet;creatoboini ab mmo non unam tantum (ociam prebuidet;fed plurimaf Nec dixit deus reliquet homo patrem 8C matrem &adbe rebit vxombus fuis;fed vxon (ue dixit,Nec amicitia iter utrum & vxorem ede poted uera ubi non ed equalitas. Cum vir pluribus miiceatur Mulier tantum uniadbere at & ei cuius e Jn alias plures didracTus amor.nec ppea nuerus bomum augetur quia plures uni nubant foemie Nam totidem turi priuati coiugio fine prole decedunt :<3C prefemm cum mulieres numero pauciores exidat .Imq mfup res uidetur & naturali aduerfa libertati;vnius vr bts ciuium alios multiplici matrimoio uti, Alios m folitu dine degere ;nec,ppterea laudaia confuetudo q, f ueteri iege.Plerosqj fandtos uirospluribus uxoribusfuidc con iundlos legimus:quia non id ex lege aut uoluptate fece-* runnSed diuina quadam difpefitioe &ad fobolempcrc anda quae crefceret m cultu dei,Tacemus quod de diuor tio pmittitur apud uos contra legem euagelicam:& de a dulterio Sc forntcatide 5i alus fceieribus quae luit atiqua lex decedetur ;& noua prorfus abbomietur.Apud uos ta men conceda utdetur,Non ed omnia tuae legis errata peurraus ;quando neqj nobis feribendi neqj tibi legendi fatis edoai:8d cuipfe pro tuo fgeio multa ftelligts adeo ftulta ede ut nulla podint ratione dedendi,Tota de deo quedio ed;buc oia refer ut ur,Totu f eocofiditiutCridu Ibefum ede deum credaus,Quo concedo necede ed eius legi obedire;& eius uerbis obedimquoma uerax e 8C me tiri no poted Jn eius lege trinitate de qua fupra dixius
m vmtate dtuinitatis cdperius 3i incarnationem uerbi &C ocertione fpiritus fandti & reliqua omnia quae retulius ad excremu ludiciu.Quod autem cbnftus deus fit lam fupra oftenfum eft ex uereri lege atqj^ppbetis: Licet autem ex tua lege quae ,ppbeta & fandlum uirum futile Cbriftum artent ,Si propheta Sifaiftusergo ueraxift ue rax& deus.Nam deum feipfum teifatus eft;dicens.Ego Si pater unum fumus Si qui uidet me uidet Si patrem;3i creditis in deum Si m me crediteun alia multa per quas butufmdi diumitas cbrirti colligitur ;6i equa cum patre & fpintu fadlo m tertas. Bene .eft igitur ut legem noftra ampletrtaris quae uerax ert Si falutans a deo data;Si tua reliquas in qua non ert ueritas neqj falus.Homo illam i tullit peccaris Si ignoratia plenus, Intellexifts quanta ad duxius ex ueten iege teftfoma:qbus deus Sibomo oft n dit“cbrirtus lefus ,8i p nfa falute fuppliao crucis affedt? Audiuirti facrofancrti euagelit atteftationes ;6i iprtus cbri fti uoces quem tua lex fandu habet,Quid igitur obftat baptifmo iquis rp bibet aquamiQuid moraris iIngrede-* re tamtandem (alutis iter cum preexceiientibus uins 3i magnis Im patoribus ad asterna falutem fub cbrtfto pue mes.Diximus de Conftatmo femore;8i de Philippo q re publicam tenetes in Cbnftum credidere .Port Conflationum creati Casfares idem iterfequuu fimt:Sim fide nfa dormierut ;Excepto Iuli ano apofhta qut ex moaco Cadar fadtus trafimt ad idola qme uitam larti more pmittebat* Sed ille in bello Partico penas dcdir:Si fagitta cdfortus in incertum mirta cobadtus ert cadens dicere uicifti gallilee fic enim per contumeliam uocabant Cbriftumifuerut Si alii fafmatici Si beretici qui cadi cbriftiano cefebant nofe nott tamen reifte fcefterutmia cbriftiai nullo polluti erro re inuenti funtrtouimaus Gratiaus Juftimaus.valerius
luftinus.duo Theodofii.Archadius.Hononus.Carulus magnus Ludouicus & plures franci.Ex tbeutomcis tres Ottones.Henna.Aliquot 6£ non paun fub alus nomini bus.Preterius alios reges fama claros;qui uelm galba uei m bifpania;uel in unganamel i alus proufciis cbrifti anis facris miciati fuerut Si m domo mortui ad tuta cre dantur migraffe.Cum bis non efl cur te pudeat cbrifti iugum fubire Sl fub eo regnare;per quem reges regnat Si legum coditores lufta decernuc.Multosiuuenes reges qui te colientem cbriftum bonorabut.Et fi eni aliquado horrebat reges cbrifti nomen & ppter pdola cbriftiaos p fequebatur.Poftea tame ppter criftum idola deleueriit* Honefta baec focietas eft cum qua te uocamus i uiam ue riratis S£ pacis.Illa nibil dignitatis habet cu qua tua lex ideuia rapit .Nam praeter Otbumana^ familiam de qua natus es.& illuftres pgemtores tuos. Quis eft qui inter Saracenos magnopere laudari queat ^Celebratur Sala dignus quidam 6C ab qui pauci nome habent qui res meoria dignas geffere. At cbriftiano^ excellendi ma nomina oes biftorias impleuerut.non funt m Spria 8c m Egppto,& i afia.Gotofredus ;Baldumus Boem udus ;Tancr edus Con radus Pbllipus;5C aln admodii multi q ab extremis galli arum Si germani* finibus cu ingentibus copiis Yerofbli mam petiere ;iterqj libi per medios boftes ferro paraue re.Hos tibi comites damus cum bis te cbrifto uigere cu pimus.Honeftiores bu focu funt q Egyptn efemiaa aut mbelles arabes.Tua origo ficut accepimusSatbica e iter Scitbas milites fuifte uiros m armis claros memorie rra dicur.Qui uedtigalem afiam pluribus feculis tenuerunt Et egpptios ultra paludes eiecemt.non funt comparadi aut egpptum;aut arabes fcitbico generi ;Non eft forti 8& ignauo equa focietas der uitus e quado eoty, legi fubietdus
eft qua: urinam lex efTet & non deceptio ac pr jeftig^u :Cort formior tibi cum cbrtftiais Societas erit .Fortibus utris facile amicantur fortestvirtus uirtuti placet .Pulchra dC {labilia funt mter equales cofoma;fi eadem religio adeqj dei cultus.Age igitur accipe cbrifttaos foaostacape fide & bapcifTmum quod te faciet in terris magnum quoad uixeris:& pofl obitum i caelo beatum reddet. Audifti pro mifTa euangelica 8C quomodo cucfta qua:diximus ueteri legis auctoritate pbantunfed times ne te decipiaus.Re-* cordaris tui legis latoris qui afTerit legem &C rpphetas a iudeis;Euangehu a cbriftianis efTe corruptu tantum de umtate;3c noui teflameti uei ueteris remanfiiTe qaanru in alcborano cotinetur .Exploratum id forfita arbitraris 81 ue^i efTe atqj idcirco teihmonus non adbibes fidenris nec baptizari audes aut m cbriftum credere .Vtina tam bonusfuilfet tu? legifer q callidus tamueraxq uerfut?; tam iuftus q miquus.Totaeft artificiofa & fraudolenta lex eius.Nam qui diuinu fibi abefTe auxilium no ignora bat ad humanas confugit allutias. Cupiebat lege xdere qua: fibi nome daret famamqj etsi per flagitia exoptabat vi beroftrams ille qui dianx epbefix templu incendit 3£ afaduertes antiqua & nouam legem qqbonefta efTet: du ram tame uulgo uideri & feruatu difficilem fua lpfe edi ditiqua: uoluptatem bumano generi amica pmitteret;fic enim facile pofTe fieri exifhmauit ut {numerabiles popu li infuas traditioes concederent .Nam gentiles quis laxi ori lege tenerent q cbriftiani contmetiam:tame &mode fham Qc frugalitate comendabant Sc pbilofopbis aufcuka bant.virtutibus amatoribus neqj fmebat fuos ciues cor rumpi uiciis aut uoluptate marcefcere.Creuit igitur fec ta farracenoi^ licentia uitio^.Placuit vxores ducere quot mallet eafdemqj dimittere cu difplicere cepiffent. baberc
concubinas compiures;&i' omne libidinis genus pofTe uoluu Et k enim aliqua leiuma praecipiutur ;id etiam ad lmtadam uoluptate fadtu. efLNam faraceni die teiunan tes modie q longa tll aepuelatur & bibunt,Nec aliam ob caulam uini ufus mterdidlus eftmifi quia noceret m ar denti terra qualis ell arabia;& maior ell uoiuptas m fri gidis poculis ;boc ergo unum mabumetis inuentu elljvt legem ppagaret fuam;ea precipies quae grata efTent auditoribus rmxie plebibus quae tumetis limiles exillat Nec fefellit eii opinio £ bac parte,Placuit noua lex & bre ui tempore ita coaluit ut multis populis gentibus ac lm guis reciperetur.Cuius fundametam uoluptate ladla fu erunt.Ve^ ficut agricola non mprudes pollq umea pia tauit foliam circunducit & fpe ne deflruat a feris.Ita & mabumetes fuamlege conferuare ac munire ftatuit.Ani maduertit bomo fagax duobus modis fuum dogma,con uelli polle atqj confudi audtoritate fcilicet &C ratioe,Atqj 'aduerfus baec duo quaepoteranc iueiri remedia no negle xit audloritati oppoluit quod pauloante retulimus atiq fcilicet & nouam legem deprauatam ellemec quicq ueri reflare mfi quod Alcboranus baberet.Rationi arma obie cit lubens ne quifpiamde fua lege difputaret ne ue ratio nem quereret in eum qui contra niteretur ferro iudican dum elleiatque buiufmoi vallo ueterator luam legem communuit,Sed non ell bic adamantinus murus neqp ’ ferreus:neque ex uiuo lapide ;fragilis materia elt .Cre- 1 ta &C luto munita domus facile expugnabit";neqj relillet tellis nollnsifacile ruunt edificia m arena fundata, Ag^ grediamur baec tue legis muimenta,Corruptione impri mis facrarum litterarum obticitis.Hoc ei pbadu fuerat qui aflferit.Nobis fatis erat negare fadlumaubet tecum aliter agere & aptam tuae legis latoris calunia ollendere

Lex ludaica quam moyfes 5i ,ppbetx tradiderunt antecj mabumetes nafceretur pluribus feculis fcnpta fuit <5£ multis in locis promulgata & i alienas tranliata linguas nec fuit unus mterpres.Set plurimi rogante Ptbolomeo pbiladelpbo feptuaginta presbiteri legem lterpetran fiit &C conlona dixerut.Aquila etiam & Tbeodotion di Sima cbus 6i alu uetus teftametum traduxerut.Fada eft anti qua lex grsca 8i latina multis statibus anteq rua pmul garetur,Implete funt omnes (cripture moylaica 6i alio^ ^ohetai^ traditide^Aleiandris Roms.atbenis Cartbagfe Siracufis/IbletuLugduni;& m omnibus locis qus inii-
gma effent fiue apud graecos fiueapud latmos uetus tes tametum ex bebraica uentate traduCtu ;<3i habebatur 6i publice legebatur.Quis ille mdeus tam potens fuit qui corrumpe legem ubiqj gentium potuit iNondum natus erat caufa corrupends legis cum nulla effet cum cbrifha nis nudum natis de lege cdtentiomecalios opporrebat le gi aliquid detrahere qui legem non acceperat,non ,ppre^ (equi callemaccepant & laudant.Si qua corruptio inter uenit in ea potuit fteruenire qus apud bebreos remafit non m ea qus mter latmos <5c grxcos uulgata eft; 8c per infinitas diffufa prouftias quanq nec ludaica corrupta eft qus ufqj m banc diem cu grsca Si latma tradutftione cocordat .Difficillima ac pene impoffibiiis fuiffet corrup tio m tot manibus.Mabumeti Leue fuit unum codicem corrumpere 6i illum tanc| ue^- bis tradere qui fibi ab ini tio crediderut.Quod fi multi funt hodie apud uoscodi ces vmus connnentiemon rame idcirco ueritas in eis eft ab uno eim qui falfus erat emanantes omnes fallitatem continet quia non definiit ex amaro fonte dulces riuulli Querimus ex te magne prkeps fi te ludice duo rationu codices afferantur.quomm alter ex altero tranfcriptus
fedem dauid patris ciits;8i regnabit i domo lacob f ster num.Quo modo regnat Cbnftus in domo dauid nifi p fidem iquo modo p fidem mfi p euagelium in sternam Si corruptu eft euagehum.Mendax lingua falfa caliinia Ego uobifcum fum inqt domms ufq* ad coiumationem feculi.Si Ofesppbets uerba ad ecclefiam referutur.Spo fabo te mihi m fide ufqj m lempiternu.& ad pecrum vi cariu fuumqt faluator.Tu es Petrus 8C fup bic petram sdificabo scclefiam mea.& porte inferi non prsuaiebut aduerfus eam.Et ite^i rogam pro te Petre 3i no deficiet fides tua.PrsualuilTent porte inferi&defecifTet fides Pe tri fi falfum effer euageliu quod fequtmurifed manet fi des magni palloris m sccleiia romana qus nunq mueta eft erralle neq* errabit m xternu.magra en m eft;& ma ter ornum fideitu &difaplmaueritans.Caue Mabuetes caue magne princeps ne iequaris errorem Porfiru ficuli qui tus legi confona dixit. Is ex cbriftiamflimo ad ydola tranfiensaitjsedeos confuluilfe quid decbrifto fentiret Et illos refpondilfe bonum virum fuiffe cbrillu :fed pec calle difcipulos esus q diuitatemei attribuerunt qui libi ipfi nunq arrogalfet.boc deoiy tefhmonium tftadelf ido lorum qus tu demonia elle non dubitas.An no intelhgis fraudemian non uides tui legiferi &demonu vnum elfe argumecum ivnam colufionem ivnam fallacia IdC Cbrillo diabolum inuidere eiufqj maiellati & glorie detrahere i Cuius confilio atqj fuafu tua lex edita eft euangelice atqj moifaice contraria,Dices pari modo moifaice cbrilfiani legem aduerfari.Nam qus tuflic Moifes plurima uetac omittes illa qus ipfe uecuit.Nefas itiqus legisarcbana qus diu grauida fuit.mouam i utero gerens.Et cum fla tutum diumo confilio tempus uenitieam pepit.Vidit Ie remias per fpiritum legem banc noua cum ait .Ecce dies
ueniee dicit dominus & feriam domui lfrael;& domui tU d^ fedus nouu non fecudu padtum quod pepigi campa tribus eorum.Sed hoc erit pncftum quod feriam cum do mo Ifrael poft dies illos dicit dominus tdabo legem mea Qc in uifceribus eo^;& m corde eo^ fcriba eam di ero eis in deum.Nouum fedus fquit quia bapciftmus circucifio ni fucceftit 5i lege mea inquit m corde eo^a fcrib im quia uetuslex m tabulis lapideis fuit.Noua p caritatem I cor de bominu radicata eft;& ero eis m deum quia noux le— gis aucftor di fpmulgator cbriftus deus di homo e, Antiq per moifem innotuit time hominem di eueniente pfedto euacuatum eft impfedtum ;nec amplius in preputio nobile um deus;fed m corde pafdtur dicente apoftolo.Si cir cuncidimim mbil prodeft cbriftus tn uob?s nec ulterius cerimonia legis habent locum.Vemt enimillede quo lo quitur m Deuternomio moifes ,ppbeta de gente tuaiSti {citabit tibi detis ipfum ficut me audies di fubdit .Pona uerba mea inore eius;Loquecurqj ad omnia uerba quae praecepero illi.De ebrifto bxc prophetia eft qui loquutus eft ex ore dei.Quod mdelicet erat os (uum in cuius adue tu legalia di cerimonie defitura erat.Sicut apud matbeu icrtptum eft .Lex di ppbetae ufqj ad tobanem propheta-uer ut .Sacramenta eni quae ueteres obferuabant adnuci atma erant futuri cbriftuquae m eius aduentu completa cdlauerut di alia inftiruta funt uirtute maiora ;& uenta te melioratadlu faciliora mumero pauciora:& ficut facer dotiu mutatu eft fub cuius admmiftratione lex eratata Si lege murari opportutt.No igitur aduerfa ueteri noua lex eft.quae m eius uenrre conclufa erat :& aduemcte chri fto di euangelii luce clarefcente patefadta circuncifioi di alus cerfonus atiqs obferuatis ficut prefimtu erat ftne jmpofuit.Eft aute chrifttana lex tanto dignior qiudaica
quanto nobilius ed oraculum dei q hominis .Cognolcis mm nifi fallimur ueritatem & maieftate noftrx legis ;nec utilitatem ignoras.Incipiscp de tua diffidere; di ardesde fiderio d«iputadi.Vellesqj latius cundti dilcutereded ob dat legifer tuus;& tnqrere ue^ ^pbxbet di i terminatur di clamat.Non eft mea lex quae difputationi fubicienda fit. Caue ne quid loquaris arma funt i manu tua;dum mihi credis multum tmpn adeptus es.Qui non audiunt uoce meam gladio conteredi (imt.Enfismeaz legis dignitatem tuetur.In arabia ortus eius fuit ex paruo principio;qua tum creuerit uides.Egiptu meae legi adieci di fyriam Me fopotamiam Si libiam di numidiam 8i mauritania di parte hifpanie di diuitem afiam di dodtam graeciam di forte Ira ciam & nobilem macedonta.Sunt & alie coplunme regio nes fub impio me.e legis quae armis non uerbts quadire funt.Muliebre eftuerba uerbis refellereiviriferro decer tantdi non fuiflec uera lex non dedi flet fupen impio no ftro tantos fucceflus.Amat nos deus di legis odorem (en tiens gratulatur dc (terni t iter uicftorus noltris.Scis quae feliciter m boiles fxpe pugnauifh;& modo in ponto di fe pe in grazaa.En fili quid cogitas/quid moliris tot trium pbis fub mea lege illuftratus /Cbriftu fequeris cuius cui tores ftrauilti totiens & adftermone ufq? occidiffi/Caue ne meam relinquas legem;relinqueris a deo.Credimus bis te uerbis non pa^c6mouen;8d aliquem mede in tua mente timorem ;Sed audi q manis eft rimor omnis q ma Ium facit;mquit f euageho.Veritas odit luce;fures noc tu domos pfodiunt di m obfcuro adulteri latitant ;non adbibent tedes qui peccant.Nolunt depraffiedi medaces Cum bis fentit tuus legifer:ueretur ne difputado fue le gis uamtas innotefeat.veretur ne pudenda fua detegan tur .prohibet difceptan uerbis;armis defendi fuam lege
iubecmec alium iudicem q ferrum depofat,Mukuqj gb natur de fue legis incremeto.Diximus cur creuem.Ple bes uoluptas allexit.Neq* inficias imus multas tus gen tis vidorias partas ;& ingentia confeda bella di tuipiem praeliis clarus euafifti. vicifh boftes non paucos di trium pbafli fspe.fuifh tamen etiam aliquando uidus.Parua cbnftiano^i manus tuas mgetes copias ut ante diximus confluetes apud Sauum 8i danubiu paucis anteanms de leuit;non milites ueterani non duces mbellis ante proba timon um nobiles armis potentes 8i equis;fed pauci cru ce fignati ex agris coiledi iermes 5i nudi;fide tantum ar mati ferro fulgetes di auro tuos fuderuc exercitus .quod fi uidoria ueritatem legis oftendit boc uno praeito iatis admonebare;mquo multi fugerunt paucos tusuidons mbil miraculi habent ad quas nunq fme tuoig pgrandi prerogatiua puentum elt.Sed quid agimusinon bis ar gumetatiosbus ifat reda fides.vicufudi boftesdmpmm teneo di fic licet arguere;vera fuit fub Alexadro magno tot utdoi its liiuftrato di fub eius fuccefforibus religio q di in grscia di in afia di m fprta di i egppto di m Ubia 8i i pfice di in fcytbi.i di in India regnauereumpio per arma quslito .Vera etiam romanoig fides ufqj ad priore Confla tinum qui p orbem fibi fubnceret;3C oes domuere quas oderunt gentes.Samus tamen 5i Alexadrum 8i eius be redes;& Romaos di qui fub eis erar (ludeis exceptis) ido la coiutfl*e:alu iouem;alu martem;alii mercunumonulli follem 8i luam 8i alia fydera.Multi erat etiam ut egyptii qui aialia bruta colebat,Quis nefat inqt unus ex poetis volufi bitmice qualia demens.Egpptus porteta colanCo codrilon adorat :5i quod ftultus fuit almm di porros di c#pe inter numa poluerut ;Prsdare tamen egpptioig uic toris memoratur ficut de Ofyride proditu e qui uidor peragrauit orbem*Ergo di deos egyptio^ recipiemus;^
utram eo^ religionem fatebimur quia uicemtmofic ra tio fuadet neqj (ic mdei fenfere qui uidi ab Atyrus &c ab antiocbo;& a Romanis & m feruitutem dudi non tamen uidojji legem de diis accepunt.Sed uidi angariati dC mil le modis oppreffi m fua lege manferut.Nec nos cbrifliai cum prelusjfupamur aut alus calaitatibus affligimur le gem noftram aut relinquitis aut accufamus;Sed arbitra mur pium deii nos tanq filios ,ppter peccata quai comit timus euerberare quia non paremus euangelio :non fer uamus legem noftr amrnon manemus m traditionibus fandorum patru ;fed uidi fragilitate aberra'us & labimur ut bormes.Ipfe uero lapfum corrigit et plagis multis no ftras imqtates emendat.Cognofamus errata nra:& con fiderantes quaz fecimus minore elfe poenam q deltdu no ignoramus,Si cadimus m bello;fi amittimus regnum lugo feruitutis opprimimur;dicimus cum daniele ,ppbe ta Deum elfe m caelo qui releuat millena ;mutat tempo ra & transfert regna ;ut uniuerfi cognofcant q> domatur excelfus m regno bominu & cui uoluerit dabit illud,No uimus deum & ludeos di cbnllianos poflfe cum uelit;& uoluilTe aliquado alterius fede bomibus fubricere prop ter offenfas populi qui eum ad iracundiam prouocauit. Sed couerfi ad eum non defpamus mifericordia cofequi. Qua muxs enim irafcitur deus ut inquit ppbeta non tn obliu fatur miferen.Pms elt et benignus nec delent cla mantes ad fe,Abfit aut ut pp uidoriam meliore elle cre damus religione uidorum.Sic enim fatendu omnes qui uicerut arbreos melius de deo fenfilTe q ipft uidi.Quod neqj tu diceres neqj tuus legifer qui defenfore fua: tradi tionis in armis collocat ;et omne genus ratioanationisef fugit.Maximu miqtatis mdicium.nonfic beatus Petrus qui doacus a cbrifto dono cadefh regni clauibus & paftor
confhtutus gregis cbriffiani paratum ie ait,Ratione onl bus reddere de ea quaz erat i eo fide;nec aliter Tuos audi tores edocuit & beatus laureatius marar .Mea uox inqt non babet obfcurum ;non habet;fed omnia m luce clare Icunt &C m euangelio non probat dommus eu. q lucerna accendit &fub modio ponit.Sup candelabro ea effe uulc ut luceat omnibus qm funt m domo &C predicari uerba fua per tedta iubet.& de fetpfo dicit .-Ego pala loquutus fum mundo;Deceptores &C pfeudo rppbete m angulis pre dicant 5i uolunt &iurameta taciturnitatis exigiit,Sicut Romae accidit in us qui baccanaha fuadebant*ln occulto emm deo Tuo facrificantes nuilu fla-jitm libidinis obmit tebant.Quodfi alia non eiTent aduerfus tua lege luditia hoc unum {afficere poruit.qun prohibuit eius lator.ne quis m difputatione ueniret.Sciebat enim non equa effe neqj ueraquaetradidei at .Videbat enim nouam& uaecee legem contra fe Rare,intuebatur pbilofopba^ rationes fi bi aduerfas effemec fperauit m cetu hominii aut i fcolis virore excellenti ii fua delirameta poffe defendi, Aninaad aertit bomo fagax& mgemofus m malo .Gentiles qui de os colebant damnatos effe;& lampropemodu diftermma tos nec ludicis locum effe. Quoiy lex tranflata effer,Infa cerdotio ad cbnffianosjcumqj ffatuiffet noua legem ede re qux fibi nomen daret fperauit quod euenit .Iratu de um qui cbriftianis fue legis mandata tranfgrediebatur aduerfus tranlgrt (lores uicffommconceffurum.Atqj id circo fuse legis deffenfione m armis collocauit;quamalio qiitn boibus gratam propter liceciam voluptatu non ara bigebat.Diaboli boc fuit inuentiim antiquus fue nequi tiae hanc ma ferpens excogiraumqui cii uidffet fefe pcul eia:& cbriffianareligione augefcente deleri nec amplius multitudini deo^i locu effe;fed unu tantnm deu adorari
cum patre & fpiritu fando cbnftu Iefum beradio impa te Mabumetis fpiritum excitauit:eumqj fibi rrunifirum elegit omnem ritum prius idolatrafortua paupere mete fupbummatione arabem qui confilio ufusquoruda lude orum & Cbrifiiaoi^ puerfo^anterquosfmt Sergius fpi ritu inflatus ambitionis legem tertiam edidittex veteri & noua conflatam multis feptiis extrifecus adiedis lege diximus quia ipfe legem uocatmos blasfemia potius ap pellabimus.Rugafti frontem aauertifh oculos :borruiIii turbatus es;fubiratus es dum baec dicimus.At fi uerita ti amicus es audienda ueritas eii.Neque tuus legifer fi tibi amicus eft ueritatem interdicet ;quae tanto magis amica efi quato falubrior;& bomini ab ipfa natura coue nientior.Audi uep. 3C difce quo mo fit appellada lex .lege dicunt die pbilofopbi quod ratione praecipitur.& funt q nihil aliud legem effe affirmat q redam ronem a diurno numme dudam.Qmcqdigitur rationi aduerfumefb _e gis nome caret.At tuus legifer ratiotiari de iua lege ,pbi bet di folum arma fuffragari illi uult.Non efi igitur dicenda lex nifi ex illis qua^ conditores apud Ifayam domi nus maledicit.Docet nos Dauid cognofcere lege domini du ei qux ppna funt exponit Attende 6i uidebis.An ma bumetea lex de caelo ftt;& a lumine trada diutno.an alui de.lex dni inquit ppheta immaculata couertes aias tefii moniu domini fidele fapiam pradians puulis.Immacula ta efl lex domini qa mala quaeque cxciudit.neqj libidiem neqi turpitudine ullam admitti tjficut apud eunde ,ppbe tam eloquia domini cafia dicuntur;Si apud Iob legitur, non inuenietis in ore meo iniquitate nec in faucibus me is flultma pfonabit.& apoiioius lex fanda inquit 6i ma datu fandum &i iuflum &bonu.At quomdmabumetea lex imaculata quae fiupra & adulteria:& omnes libidinu
maculas ac feditates admittit iDices quia ieiuia quaedam praecipit Si orationes Si elimofmas.non da'namus baec.ab (it utea maledicamus .Sed inuentore mabumetem efle negamus abfqj mabumete fcribamus baee die bona Jeiu nauit moyfes.Iemnauit beliasdeiunautt Cbriftus;orare 8C fragere exurieti panemfuum;& egenos 8c vagos in do mum inducere multo atiqus eft q tue legis inuetu.Mul ti nos legis latores adopa picatis iui tauer ut .veije adulte rari;formcan;(eruire uetri;& in camo uoluptatu tacere, Solus tuus legifer fter bona coilocat;folusmabumetbes eft qui turpia docet ;8t flagitia precipit;quauisbereticoiy more ut facilius decipiat bona fimul Si malacommifcet. At lex quas domini dicitur ut inquit ppbeta.Aias couer tit.Quo modo conuertit ad fuum creatoreiad fumum bonum;ad ultimum finem. At lex mabumetbea non con uertit ad deumded auernt ab eo.Diat enim deus eftote fandi quia ego fandus fum.Mabumetes vxores inquit ducite & cocubfas quot placet.Nam egoqdragfta viroiy in meis lubis utres babeo;& uxoribus atqj ancilis pmifle ro plurimis.Quid de teftimonio fideli ;cum data eft moy fi lex i mote finai fulgura Si corrufcatioes apparuerur ;& figna de caelo quae ceftimoniu legi praeberet.Lex Cbrifti miraculis admodum multis confirmata eft;dicente ipfo Si opa non fectftem in eis qua: nemo alius fecit peccatu filicet (fidelitatis no baberet;& ppterea de ueteri & noua lege mquit dauid^Teftimonia tua credibilia fada funt ni mis.Et f euagelio marci circba finem legimus .Illi pfedi predicauerut ubicp domio coopite 6i termone conapban te fequentibus fignis .At Mabumetis legem quae figna; quae miracula probat iAudiaus eum fquit;non fum mif fus ntii m mrtute gladii vt qui non fufcepit meam ppbe tiam occidatur aut reddat tributu pretium p (fidelitate
fua *Qutd bot efbnunquit maifefte negat fe miraculo^ uirtute carere,Et fidii falfaq* e (Te onia ligna aemoilrat quae tui legis dodtores i populis predicat i Non babet igi tur tua lex teflamoium nifi m armis ;Sedid non eft fidele ut ante docuimus,Ad ultimu trafeamus &C quo md fapi entiam praeftetparuulis tdeft populis,Tua lex aiaduerta mus,Sapietia ut antiqui tradiderat diufa^e <3i bumanaiy reiy, fcienam cont£et,Eflqj admom lapida di dulcis amore diumitatis dum metibus noftris infhllat:,ppter quod in quit pfalmografus,Qua dulcia faucibus meis eloqa tua fup mei ori meo,Tua lex neq? de deo fapit neqj de celefti busmec^ terrena fatis mtelligit quajputetfupis cura: no elfe,Magna olim Si florida i Alexidriapbilofopboiy Icola fuit,6dmulti p Syria 5i afia uiri doctiflimi claruerut quo rum noma ad nos uf<£ puenerut:& poftq lex mabume tea curfum buit paucillimi ndmantur;qui naturacarcba na pfcrutati excellentes euaferunt.quia non prsftat (api entiam paruuiis tuus ppbeta aut tua lex cuius fiidame tum uoluptas Qi tutella gladius ;Inter nos uero liberalui arttu ftudia admom florent,Legitur publice pbilofopbia & auditur m fcolis tbeologia;nullu dodtrfx geus preter mitut>Gynafia litterali plurdAtalia: ciuitatibuselarfa repiunturmec trasalpes in byfpania &C in Gallia nec in germania SCmBnttania collegiadefunt; Virorum excel lentui qui fipienam preftant paruulis.Eft enim ingens cbriftianoiy cura ut indo&i erudiatur :&C ueritate mtelli—-gant in noftra lege qua: nunq menta eft dtuinitus com prebefam.At legifer tuus no modo metitur:fed leutter fed mdodeTed imprudeterifed lfipide metitur & fibupli fxpe contrarius elbqueadmom fue legis mfpedlor plane tntelligetJnnuerabiles funt eius meptias Sc aniles fabule & pueriles nuge;de quibuslibet bic pauca referre qua: de
exuris indictum praebeat .Exponens mabumetes capitui lum alcboram quod dicitur filiole ifrael.m hanc fentetl am loqtur.Sit laus et qui feruii ab oratorio quod e bel carara ipfa effc domus.Mefcbe ufq* tn oratorium fandte domus Yerufalem nod;e una tranfhiht circba quam be nedtximus deum.O uos boies audite Si mtelligite.Cum abu a uobis uemt Gabriel fero poft pfdmodia uelptina Qux ultfa eld Si att.O mabumetes rnbet deus ut Ce ade as.Cui refpondi Si ubi eum uifamiEt ait gabriel ubi ip fe eft;& lumerum illico adduxit magnitudine mter afinii Si mulum,Elberail uocant bumanae uocis capace Si una non amplius bora iter egi annose qnquegftamiliu;& ait Gabriel afeende animal fidito ad fandtam domii .afeende re uolentem fugiebat mmentu. At ludum flare quia ma bumetes afcenfurus edet miquid accerfitus e inquit.Et refpodente Gabriele accerfitu effemon fmamadidit nifi pro me deum rogartt.Obtuli preces deo meo^p lumen to quod me madente fu mi greflii mceffit pones ungula pedis anterioris m orizunte fui uifus 8i mmori (patio q i(ftus impleretur oculi adfandtam domu jmeniiCoes aderat Gabriel qui pduxit me ad domum fandta f peru falem & uicinam ruptam idixitq* defcendeequonia ex ru pe in caelum afcedes :3i colligato illic mmeto portauit me humeris fuis in caelum Si cumapplicuidemus ad caelum mundi Si ad portas eius pulfauit Gabriel;& quefitum efl qui effer .Gabriel ego fumidi iterum querenti quis te cum adefLRefpodit mahurnerbes;& fubdit Iamtor nun quid uocatusiSC ait Gabriel uocatus:& aperta eft porta Vidi angelos bis geua flecteres oraui p eis:&accepit me rurfus Gabriel Si uexit ad fecudum caelum fuit difla tia inter caelum 8c caelum qtum eft iter quinquaginta an no^.d: ficut in primo caelo pulfatum:diat Si refponfum
pari foiemmtate ad. feptimu ufcp cadum procedit aequam caelo^ diftantiam ponens :& ait in feptimo caelo uidiffe fe an geloiy populum ;& longitudine angeli cmuiqj fftar mu di fuiffe &L aliquos^ mille uicib^exte lore &L inter eos unu aliquem meniffe cuius fpeties centena mille millia effent capita :8L in quolibet capite totidem ora ;& in quolibet ore totidem linguae quae feptfgentis mille millibus idtomati bus laudabat deum:& rurius alte^ angelum offendi iit q fleret & quaefiuiffe caufam flaetus;& cum liledixillet cui pas effe orauit pro eo SL addit.Tunc comendauit me Ga bi ielalii angelo 6L die alii donec fui m confpecftu dei &L tri bunal eius adbefi;tetigitqj me manu fua deus mter bue ros & frigiditas manus eius puenit ufqj ad medulasdor fi mei.bis nugis atqj deliramentis implet mabumetes au res populi.Sed audiamus alteram fabulam m libro cui ti tulus efl: de dodtrma mabumetis. Duo ageh nominant*, arotbes& marotbes quos ille affenr luffu dei in terram defcendiffe.Vt geus bomtnum regerent atqj mftrueret. Tribus mandatis acceptis.Nequaq occideret;alte^ neqt imufte decerneret.Tertium ne umum biberent;Cutnali qdiu rexifent:&iam ex toto orbe ad eos mdicia deuoluere tur.Mulier quadam decenti forma SL ofum pulcherrima aduerfus maritu fuum cam agens fludicni ab eis petiit atqj ut fauentes haberet mdices ut apuc fe pradiu beant multis prasabus inuitat.Non abnuunt angeli .Compara tur fplendidum conuiuium;aepulas SL pocula mulier ipfa mmtftrat.Apponutur fercula multipliciaidL cum bis ui--num quod cum angeli recufarent mftite fepius muliere SL multas adnaete bladitias tade biberut iSL ebriati ufo i bofpita fcaluerut eiufqj cocubitu poflularut Spondet mu lier ea conditione ut alter eorum afcenfum in cadum ofte deret:alter defcenfum.Placet condi&to illa ut iter didicit.
mox afcendit in cadum reluitis atqj irnTis angelis quam deus re cognita iter iidera collocauit cui lucifer eftnome angeli ad ludicium reuocati catenis ferreis m putbeo $ fundiiTimo religati funtufqhn diem ludicu permanfuri cum elegdlet in bac potius uita q in altera pledi.baec fa pietia mabuetisqua docet paruuios*baec eius theologia; baec dodrma dimnitus reueiata.Mira hominis audacia ne dicaus ftultitia feu demetiam.Quotfunt mbis fabu lis derndeda fommaiNon obiurgausiumeri uerba qua do 6C afinam facre littere loquuta (pdiuit Sc gentiles bo uem;Sed quid eft quod una hora iter qnquagixa milia annosi pgitur iMetire hxc 5£ cogita an corpori nundu glorificato id polTlt accidere :quo iuit;ubi fuit ;qd Circuit non adbuc caelum afcederat quibus m locis tantu fpatii peragrauit ;nec lumenm eum tuht.Qu s tulit eum i ude uenit iquo modo uemt l N ibil bo^ dicir «quid peccauerat mmetum precibus ut egeret .Aui non eftlex alia mfi na turae& illi paretfQu d boftiarius i aelo collocatus roga mme mabumetis aegebatiAt no fatis felix erat ifortalTe altius cupiebat afcendere .Aanq non fit illic pfeda oniu beatitudo 8C regnet adbuc ambitio.Diftantia cadoiji ofte dit Sc Iperaiji qnta iit craiTitudo demonifrat qngentoru annoijuter ex caelo f cadu ponit :& pareoium fpifitudme Quidboc quis credat igentiliu fabulis fimile(omnium eft. Aiunt illi Dyonifio^i quedam caidum geometriae fcie tiae nobile m patria fenedam die obufle pipinquas fuus eius duxiiTe ad quas ptmebat bereditas.bascu fequutif diebus mfta pageret meniffe m fepulcroeiusaepiftola-m Dionifiodori nomine ad fupos fcnpta quae diceret eum a fepulcro ad infinita pueniiTe terram:efTetqjillucu{qj quadragfta milia ftadio^.Nec. defuerunt geometra: ut pliius ait q iterpretraretur figmficare epiftola a medio
terra ije orbe miflam quo deorfum a furno logiflimu effec fpatium;& idem pilae mediu ex quo toiequuca coputatio eft qui circuitu pilae idell totius pilae ambitu ducenta qn quegitaqnqj milia ftadio^epnuciaret .Sed armotca ratio que cogit reije natura fibupfi congruerit eodem Plinio tefte addit buic ftadioiy mefurae feptemmilia Heratoftbe nes buiufcemodi re^e iolertilTimus fdagator uniuerfeter reducento^i quinquagmtaduorum milni ftadiorum pro didit .Hppparcus paulommus xxvuii.adiecit.Reperiunf' alio^e fententiae admodum diflbnaemec in bancufqjdiem mortali cuipiam iacts exploratam credimus terre menfu ram cuius neqj feptentrione neqj meridie uerfus cogniti fines funt.At tuus legifer maiora concepit aio qui tanq cadum afcenderit qngentoiji annose itinere diftare caelum a cado prodidit.quomam tata edet eradit udo fperaiy.boc ide alTeruit.Rabp mopfes aebreus geere pbilofopbus qui aqud aegtptios claruit .Ac pbilofopbi quos noftn probant no hoc fentiunt.nec Ptbolomeus alexandrius aftronomo rum facile princeps de craditudme lunaris fperae cu t ua legeconcordat.m qua iter anoru Sexagitanoue & aliquo rum menliu ac die^ pofuit milibus paduu uigintiqufqj feu ftadus ducetis pro quolibet die computatis,Alu uero aftronomi qui baec diligenter mdagauerut fperam folis; plusq fexcentis uicibus fuperare lunare tradiderut.Rur fusqj martis fpera quae fole altior eft ;& longemaiore ba bet ambitum fpiditudme tame multis uicibus fuperari. Itnpbum humane mentis aufum ueruuta fubttli argu mentatioe copraebenfum ut pudeat aliquos non crederet Plurimi baec incerta refpuunt:Tuae legis latori fortasse crededum fuerit :non quia illic angelo bono defereteco fcenderit.Sed qa cum puerfo occiderictquod fi bac deca fidem expetit ;Credius;alioqn cum facra feriptura dicius
caelum furfum;& terra deorfum:& cor regis lfcrutabile eft:Sed alia ocurrius;angelos mundo maiores feuidiffe affirmat.Eosdeniq* corporeos ;fi mado maiores angeli funt.Neceifariu ed aliqua eo^ ptem extra mundu eile At pbilofopbi mudi circuflexu oia contineri dicuntmeqj quicq exterius effe.Tuus legifer quadoaliqdfolito plus abbibit fopore deditus quicqd fomniauir p o uero retu lit;& oia fibi licere putauit:quo errore Sdagelos corpore os Si peccare 8C egere uemaiSC fe rogaffe pro eis dixtt.Si mili fomnoletia tadum fe fup bueros affirmamt manu dei;cuius gelu addorfi medulas penetraueritquxoia fu perius cofutata funt:quid illud patienter audiat q> age li dei vino inebriati fptae mulieris decepti cocubitu ei? appecierut;quas iter caeli edoda ad confpedu magni dei puenerunt;6i bonore accepto iiicer aftra locum obtinne runt;angeli poenas dederunt atqj idcirco vmum bomfi interdidu qui tanti mali caufa fuerit.‘Comemorat tuuf legifer baec:& taq ex penu dei recepta bomibus iculcat Vide q grauiter q uere qptte loqtur poetae figmenta qua: pueris leguntur mter arcbana legis fferit.Pueri no ftri non fine rifu audiunt cur raptas in caelum foemme referuntur;&m aftra comutate quae maior & minor ur fa uocantur.Pign circa farraca boetbe luceres .Credfus pro tua fapientia te tam paruifacere arqj contenere tuas legis figmenta.Sed mirari u<ebementer:q> m dies aliqui relido dogmate cbrifttano ad tuum migrant:& affer en tes iniquanoftramlegem amplexi tuam circuncidunfSC tuis initiatur facris:& qui trinitate praedicabant mune detefHtur;& qui ebriftum cruci affixu colebat & lauda bantmunc derident.Sunt qui boc agiit non dubitamus Sed qui nam bofesiaut libidinis ferm aut ambitionis;# quibus nullus erat locus in noftra lege;fpreti a nobis Si
eiedti tanq mlia & inutilia mancipia ad te trafter unt mec tamen illos lextinguibilis confcientiaz uermis rodere cef (at.Quod fi poiTes eorum itrofpicere corda mtelligeres pculdubio eos aut uitae future fpem nullam habere;aut admom effe anxios quia fontem aqux viux relmquerut Cbriftum Ibeium & nefciunt quo pacfto redeant maius fuu peccatum exillimantes q dei mifericordia;Sed quid mirans.Si ad opes confequedas ad uoluptates exbaurie das nonulli tuae legi ie Cubuciuntinonefl boc nouu neqj dignu admiratione Jdem quoqj et faraceni faciunt iqui fajpe ad nos migrant Jllud efl meorabileilllud flupedu , illud magnope cadebradum q> tot milia populoijicbriflia no mfigmta noiefub tuo impio degut grauia tributa pe dunt ;nunc liberis priuantur ;nunc coiugibus opprimut duriflima feruitute lacerantur»Vexant mille modis nec tamen cnfhane legi renunciant .Quod fitua acciperet mitius ferrent imperium ifierent liberi .honores 6C opes fperare poffet.Sed malunt tollerare feruitutisiugu & m fqualore ac mifena umere q criflu negare,boc flupedu efl & diumu opus Si quod te precipue mouere debet no pauci ab noflralege aberret ;fed q ta multi inea pfeue rent & tanta fit ueli aduerfis conflantia miraculuefbfa cit hoc bonitas legis 5C fecut itas eternae gloriae quam nemo fapiens prefenti poflpoluit .Quid tu hic dices! Quid contrabifcere aut mutire poteris i Vera ell ebri (liana lex ex utero recepta mofaice ex prophetis ex diufs oraculis,Deus aud;or eius e;films dei ea tradidit ex ore dei maifeflata efl.Pura efl Si nitida 6c f maculata & fan &a &perfeda ex omni parte nullam babet rugam nufq deficitmufq claudicat ;m ea qui queritinuenit;qui petit accipit:Sipulfanti aperietur,Ipfa efl fons clemetiaeaufli tiaz culme .pietatis fpeculii ;mafue r. udis & mifericordise
plena g ea martires {numerabiles siit occifi .Senes,lUUC
nes:pueri;matronas;uiduas;virgies;muptaupuelas;crude
lia carnificii non expauere tormenta,Saetes beatos die mortuos qui moriuntur in dno.Permittimus figna & g dtgia quas certitudine cbriftiae legis oftentat quis viros comemorare queat;& cbrifliano genere diuini 5t bu mai mris excellennflimos ^feflores siera mundi lamia fcien
nas fontes,Qiii ufqj ad morte in fide cbrifla pfeuerantes prasckra uoltiina ediderunt ;quas tanq iidera qusda doc trinae humanas leges illuftrant.Et quaenam ullo m loco lex efluquas alte^ habeat Auguftinum.alteruHieronimu alterum Ambrolium.altei^GregoriU*& ne grxcos prxte reamus que religiofum virum unq habuit ;qui Origeni comparari poflitjquis hic m pleris locis errauerit. Q^uis Iobanm cbrifoftbomo exequabitur,Quis magno Bafilio quis Cyrillo.quis Eufebio:qmsGregorio nazarenoinon fufficeret dies fi numerare pgimus illuftres noflre legis dodores fiue uiuos fiue mortuos quis non funt mortui fed nunc maxime uiuunt;&tanq fttlle m firmamento lu cent qui fidem facratdTime trinitatis elucidarunt.Quid dicemus de religiofis domibus m qbus angelica ducitur ufta;& aflidue pro peccatoribus erfundutur preces domo nec unq ceflant laudes ac plalmodie.Benedidusmiflefis apud nos multorum menaeorum dodor 8C pater exti tit,apud grascos magnus Baxilms fequuti funt «Bernar dus abbas clareualis,& Bruno qui Cartufiam mfhtuit Quotidie fandorum Virorum apud nos augerur nu Itu rus,asdificantur fanda monafteria renouantur fada mflituta.Quos frudus edidit Serapbicusfrancifcus exi mius.pauptatis amator in umbria quas eft Italiae pars efi natus quot eudsfcipuli fecuti funtiquotfub eius regula fandiflimi mri floruerat,Antonius pataui iacet miracu
iss clarus Bernardhnus fenefis in aquila .que noftra artas quali aitei^ Paulum predicate audiuit.Nicolai hricaniex tant opa quae oes admiratur.Domfcus in extremis bif parnae natus oris quafialms udper emicuinqui nouurn quamda fadlii Qi nitidu vmedi morem fuis auditoribus tradidit ;& predtcatoiji inftituta regula uiuerfum luftra uit orbem.Multi ex difcipulis eius clarfmieuaierut.Sed precipua eft magni Aiberti fama.qm nullu dodtrmae ge nus ignoralTe creditus eftmec minor eoTbomas aqnas fuit in litteris & fi maior exurit tn fancfhtate.claruit 8C noftro fatculofub eadem regula viceuus by (panus que ncfter antecellor mter fandtos cbnfti confeftores ret ulit & in ordme dtui auguftmi Nicolaus Tolenunaspauloan te inter cadeftia relatus fandiorum agmina Noua indies prole florefcit noftra religio.Quod fi non defunt etia co ciliatores viri findi i deo accepti.& virgfes fmaculate pre cibus aftiduis diurna iram auertentes.nec timemus diui na deefte pcecrionetanris adiuti patrocinus.Tu ergoPrt ceps nobilis qui non es ronis incapax neqj fgemi obtuli colige quat diximus ;& conferuam mente tua;& confule tibi & tuae genti di nolli elTe incredulus fed fidelis.Relm que tenebras Sduce fequere.Intelhgis quo pede claudicat tua lex & quatis fcatet erroribus & q procul auerita te recedit & g> non ell m ea falus noue &i antiq? legis mi micailnfelligis q folida eft euagelica dodlnnaiq uera q fandla;q muda& immaculata M quae tande iter icadum oftendit &i non alia.Intelhgis fi uerba noftra memorie te nes trinitas in umtare;& umtas in trinitate collenda eftmeqj altera contradicit alternlntelligisquona modo pater filiu equali fibi geuiti&quo modo a patre 8C filio fandius procedit fpiritusiq efl cantas & amor:Et fimul colendus eft Si deus eft:& quod filius pro noftra falute
incarnatus mortem tulit :8£ fpohato inferno tereadte re furires quadragita diebus cd difcipuhs couerfatus afcen dit m ciumifedetqj ad dextera patns uenturus tn fme feculi tudicare uiuos di mortuos;quo farto mali ppetui poenam icmis fubibunnboni aeternam beatitudmeconfe quentur:non i carnalibus defiderusmo i cubihbusiaut in pudicitiis;fed i dulcedfe mentis &L caritate cbriili quae Tupat oem fenfum.Anteoia uero moilratum eil no pof fe te ailequi inter Cbrtlliaos gloriam & potetiam qua ui deris optare maxime apud europeos 8i occidetales popu los dum tua inferta perfeuerarts..Quodfi ueles cbriftia nis initiari facris magnam nbi fpern fecimus:& potetiae & gloriae, Memento igitur verboi^ noftro^';&: acci pe fide le Confiliu.Sume baptifmu Cbnfti &c lauacrum fandlt fpi ritus.Ampledlere facrofandtu euageliu;&: illi te totu co mitte:fic tuam aima lucrifiaesiSic turco^ populo bene confuies;fic tuae cogitanoes adimpleri poterutjfic tuum nomen in laecula celebrabitur;Sic te ois italiatofs Euro pa demirabitur.Sic latfae te litterae ;(ic graecaeific aebraicae lic arabicaeific oes barbara celebrabut.Sic nulla aetas de tuis laudibus conticefcet;Stc pacis audior di fonddator quietis appellaberis ;fic te turei animarum fuaij: reptore di chnfhai fuae uirac conferuatorem uocabut.Sini:egpp tu;libies;& arabes;& quaecuqi funt aliae getes extra ebri ili caulas aut bis auditis tuam uiam feqnentur ;aut tuis cbniltais armis paruo negoao domabutur*Et fi nolue rmt fe totum foau m nra lege babere experiuntur domi num m fua .Nos te luuabimus & omnium eo^afTtilen te diuina gratia legittimum pnncipem.Nec funt quae ti bi cum baptiffmo praemia promittutur.bis te bonis diui na pietas pculdubio cumulabit obfequentem euangelio O uod fi refpueris confilia nra peribit tanq fumus tua
gloria :& tu more hominum reuerfus in cinerem totus monere.
vui Epiftola Pii Pape fecudi at nobilem uirum Pafqua le maripetru duce:& cofiliu rogato^ ciuitatis venetia^:.
Ius Epifcopus feruiis feruo^dei,Diledis fili is Nobili uiro Pafquah Maripetro Duci & cofilio rogato^ Cantatis Venetia^ Salutem &C apoftolicam benedidtione Romae cum effe mus ^pmiferut nobis Oracores ueftri cum primu bic co ftituereur legatione uellram affutura .Idem litterae utx ad nos 8C alios milfae faepms affirmat.At tertiu Mantuae iam agimus menfem &C nemo ueflronofe apparet.Scnp fimus nucium mittimus :diuerfis uos mdis excitare eoa ti fumus ut legatio ufa quaprimii uemret;Frurtra ofa cetterunt.Adfunt bic oratores omniii ferme nationum Rogant ut rem aggrediamur pro qua conuenimus.Cas piflemus iam pluribus diebus trablare fi affuittent uri Non adfunt necfcimus cur tam diu differant.Si ageremus de aliquo nottro comodoiaut de aliqua re quae uos non tangeret;non miraremur;Neque enim aliena cura re bommes folennAe nuc ueftra res agitur;Libertas & omnis ftatus uefter in piculo	Turcoru edatibus
obuietur, Albani fefli iunt.Peloponenfcs uinbus exhau ttuRafci a ni 6i Bofnefes ad tureos defecere ;Soli Hunga ri arma tenent 8c boftibus refiflut,Verum bi quoqjpau latim deficiunt .Sunt inter fe dmifi 6C multis belloiy cala mitatibus afflidumfi adiuuentur pttuerare non pottut fi fuccubunt aut aliquas cumbotte conditiones accipiut Vos primi eftis quos arma turco^a arripiat;m uos onis hoftium impetus cafurus eft.nec uos faedera iuuabunt nec padta fides infidelem bottem tenebit.non latent ifta
uosiCur ergo diflimulatis /cur oratores no mittitis :fu£ qui uos excufatiquia timetis mittere priusq res buius conuetus folide ftntiue fi deficiat conatus nortrnvos pe nas detis qui ad nos miferitis.En ammu rei publice que ad romanu pontificem legatos mittere non audet;& ubi ueitra magnanimitas ubi altum cor .Vbi memoria reru quas uertri ^pgemtores pro religione magnifice gefferut Siccine pgitis /quanto maiores ditiores potentiores facrti tanto remifftus fidem cbriftiana' tuemini, Non meruit hoc de uobis cbrirtus deus utfter &nofter qui uobis pro fperitatem magna ufqj m bac diem largitus ert.Gratos uosefTe deceret &C attentiiTimos adiuuandam religionem Non excufatur hic timor ueftermorunc oes qtum uale tis nec dubitant uos fi uelitis folos fufficere ad expellen dos Europa tureos* Quato magis animo pleni efle debe tisicum fedes apportohea uobifmm fiticum bungan ar ma conferant;cum catbelamiSiculi Burgundi Sabaudie fes;mediolanefes;ferrariefes;florentini & omnis ferme Italia auxilia polliceat-/An no irti fufficiut ueftris iud:i armis tureos deledere/Dicetis non nobis conrtare de tot auxiliismon coftat quia no mittitis nec uultis cognofce re quid alii offerat meque cognofci quid offeratis :Loqui mur uobifcu aperte ut m tanta re decet :Dolemus uertri caufa uideus m negocio boc non paiji honori uertrodero garum miDilexius femper rem publicam ueftram 8c di ligimus;&: liqui aliter uobis fuadent mendaces funt neq? uos neqj nos amat queretes diflidia & publica mala hortes ueritaris <5c cbnrtiane fidei pfecutoresiNos nuq cogitauimus aliqua quaj rei publice uertrae aduerfa effet Sed ftatum Si gloriam uertra magnificarequsefimusiSi quiremus uobis uolentibusifed impeditis uoluntatem noftram tam diu tardates ad nos mittere ;cu nulla fubfit
excufatio legittim3;& enf fi ut aliq aiunt oratores ucftri differunt donec melior efficiatur Mantuaus aer;nimia: funt deliciae ueftrorum ciutum qui illa preferre neque unt;quae fenex patitur Romanus pontifex ;quae debiles Cardinales tolerant.quae nobilis Dux cliuenfis;& tot re gum &prmcipum Oratores paruifaciunt;ut rei.p.cori fulant.Male fefe res babent quando m ciuitate non sut qui pro comunt utilitate mortem fubire parati func;& quo mo ibunt ad bellum pro tutella fidei qui mantuam intrare formidat .Credite uin ueneti qui prudetes eftis & uerba cogitatioesqj bominu etiam abfentiu penfitare foleosmo defunt muin qui noi ueftro detrabut;aht uos pluris Tureos qua cbrdlianos facere dicunt. Alii uos lb ium merrioma curare :&i opes ac lucra mundana quaere re;fidem 8i religione paruipedere murmurat.Dolemus de uobis & ueftn potenti ac nobili re publica uulgari. Excufaus uos quantu ualemus.At ultra ueftra mitten di buc moram ferre non poffumus. Vocauimus omnes potetatus italix;adiunt ex regno Siciliae legatiffilius du as fabaudix propedie aderit;Duces mediolani& mutfx uti confidius intra odo dies uel decem aderut.Ide puta mus de oratoribus floretinaiy ;folum de ueflris dubii fu mus.At cum uelimus fine ulteriori mora in kaledis iep tembris ^pximi negocia pro qbus uenimus aggredi :& il lis fmem imponere;bortaur uos ne amplius legationem ueilram fufpendere uelms.Sed mittite cum pleno man dato .& facite ut bonos decet cbrifhaos.Imittemmi ^pge nitores ueftros qui magnas fxpe claffes armarut pro te ftameto dei & magnas ex bofte ui&orias reportarut.Si rruferitis & ea facietis qux de ueftra deuotioe confidius snuenietis Pium Pontifice non minus rei ueftre affedtu qui aliquis unqua fuerit prxdeceffoiji nofiro^.Inueieus
nos ardetes in boc turcop negoaoanuemeus prsimem
qui ueltre gloris ueftnqj cdmodi ^curator erinnec uf uos deferet,Quod finegligetismoftrisqj uoabusrefifte t s quismuiti;cogemur tamen tn boccouentu refiften tiam ueitram accufareiatqj in mediu adducere 6c prsre rita 5C prsfentiajpfe etiam conuentus qum & lpfe maxi mus arq? optfus deus inter nos & uos ludicabit.Cogno fcentqi omnes gentes omnes tribus & Iingue quia p nos non iKtit quominus religioni 3c fidei dbrifhanx turcorii mfultus patieti bene 8c falubnter cofuleret ,Et uos for taile auxilia qus nunc fpnere uideim ultro reqretis;ne que inueietis.Quod deus pro iua fumma pietate digne tur auertere;& in cor ueftrum ponere ut pgenicoiji ue ftro^i ueftigus mberentes ea faciatis quae nos cupimus 5c quae infelices bugari dc alii cbnftiani tureis uicini eredis jn caelum maibus ex uobis petunt,Datum Matus anno lcarnatiois domini cs.Mcccchx Odauo kalendas Septem bns Pontificatus noftri Anno primo;.
Quae fupraferipta futmosipfi didamus ut inteligeretis noois dfe cordi quod requiritur,Siobedietis ecclefis ma tri ueftrae addef gratia capiti ueftro 8i torques collo ue ftro.Si minus cogemur m boc celebri conuetu puidere nequid detrimenti res publica ebriftiana p ueftratn uel contumatsam uel neghgentia patiatur;.
VIIII Epillola Pii Pape fecudi ad Federicu Imperatore ei fuadens ut Officium Capitanearus libi comiffil poti? impartiat Alberto marcbioni bradeburgenfi qua alteri.
IVS Epifcopus feruus feruoiji deuCariflimo in ebriilo filio Federico,Ro, Imperatori Au-gufto falutem & apoftolicam benedidionem.
Occupationibus impliciti perpetuis ac di fficillimis nd tn grauamur ad te fcriberejcuius memoria nobis dulciffi ma efhut cuius extant in nos immortalia beneficia & in gratiffimi eiTemus;si tuis puocati litteris non reicribere mus,Quaeris ex nobis quo modo te habere debeas arca officiu Capitaeatus tibicomiiTum;no eftnoftrum Miner uam mftruere.Tuipfe optime nofh quae dignitati fcubat tuad& neceflitate fidei uides;&piculii in quo dl cbrifh ana religio non ignoras,Vtere ingemo tuo & omni arte nitere.Vc nomi 8d audloritati tuae fatisfatias ;babes con filiarios uirosprudetesiutere eoiji confilus;Erit aput te legatus noffer BifTarion Cardinalis mcenus non rudis bomoJpfius quoqj uoce audire poteris ;triplex cura ur gere te debetiPrima ut pacem nationis tuajpquiras; Se eunda ut cum Hungans uel pace uel fdutus recdcilieris Tertia ut exercitus cogatur qmaior fieri pot;His adas expeditum ad reliqua patebit iter;De fubrogado capita neo q tuas uices impleat fiqueras ludiciu noifruunuiti ut nobis utdetur apti funt huic muneri in tua natione e Eft Albertus germanus cuus;eft Fedencus comes palati nus;eft Vilbelmus dux Saxonue;e Lodouicus dux boua riaeteft Albertus marcbio bradeburgen;e 5c Carolus ba defis;Omnes bi digni funt noftro arbitratu ;Verum ex pientia reni aetas;audoritas;folertia:foelicitas quoque apud Albertum marchtone maior efTe uidetur:& nos m bunciclmaur magisiSiquid tamen tibi aliter uideturco qefceus iudicio tuomuila nos urget ratio mfi ebrirti ca ritas & fidei defenfio:Poteris cum legato noftro coferre aut nobis refcnbere:In omnem euetum faas nos tuum in bac pte ludiciu fecuturos & miKTuros uexilla ecclefia: cui uolueris;Tantum fac ut magno aio res fumatur in manus 6c executioi detur ;Sic enim deus te & filium tuu
t~~ 1: irf arrhenici \ <UM Cictt
MaximiHiami quem filium noftrum exiftfamus felicita bit;& m boc;&f alio feculo bona rux mafuetudini tribu et:Qua: acta funt hactenus p Cardinale fancti angeli in ruam moieftia" nobis quoq* molefta fuerut.Scriplimus ei hepenuero factiones luas reprxhedfas nofti homine Non eft qui facile fua fentetia dimoueatuntoleradus e potius quam irntadus;Paulatim melius diftoluetur no dus quam trucabitur;babet auctoritate in regno Hun garis &C meer Cardiales bibet amicos;5i fama eius cele bns e tora iralia;Si eum modo reuocareus timemus fca dilum:Hiigari fortalfe aliquod miigne malum moliren tur 6C ipfe fdignatus poflec accedere ad nouicatesmec de eftent qui dicerent nos colludere in facto Turcoiji Si men te habere non recta & nos tu i^ptmm fautores afteuera rent Tutius eft tolerare ad tempus & puidere ne noce at;Mdimus Nicenu Germania legatum qui teperabit ofa Si tibi aftiftet;& illi non erit facultas nocedi quis pu tamus neqj nocendi illi uolticas eft qui alioqn te diligit m bacrebugari ea tecum diftentit.Credito nobis;Non expedit modo eum reuocare:Sed cogirabfusin tempore quid rebus coducat Si ftudebfus honori tuomecp pmit ternus tibi nocuentu fieri. Vale 8i ptuade tibi babere po tificem qui tui &i tuo^ curam gerat.Datum Senis die vi .Februarii Meccclx .manu propria 6i raptim*
X . Epiftola Pu Pape fecudt ad Duce Mutina; eum fere pans Si mandas lub excofcatiois poena ut aftignet peu ratoribus apoftolicis facultatemexigedai^decimai^mge fimaiy. Si trigelima^ f oibus loas fusditidis& territorii
1VS Epifcopus feruus feruoi^ dei,Dilecto fi
lio Boriio duci mutins ac Ferraris.Pro feta
Romana ecclefia in teporalibus Vicario:faIute & apoftoh cam benedi&ioem ,N unq fore putauimusut ea nos icri bere oporteret;qua: cefuraaut obiurgationef teahq pre & ferret.na cu baptifmi gratia Si cbnidiaus cbaracfter fi Iui te nobis fecerit Ferranefis uero vicariatus fubditu prebuerit;prius flelias ut ita loquaur e cado cafuras quo dammo Si elemera quxqj confuiu iri credidimus q te fu pbie fpiritum alTumetem aduerfus matrem tuam.Ro. ecclefum polle recalcitrare.Huc accefferat blandiflima uerba qua: tum p oratoresitum p ceipfum ad nos fxpc numero babmfti;inqs omnem reueretiam di fubsecftio— nem pollicebaris,Vultum alacrem ac lucundu prxferes fed facis longe aliter quam putauiusmec tux uel digni tati uel nobditati refpddes;fefe|Iifh fpem noftram Sii a dicium quod multi de te fecerunt ;erroneu oftedilli.Cu dolore lfta referimusnngratu te deo exibes qui te maxt mis5t fmgularibus donis ac gratus cumulauit.Indigna refers ecclefix romanx prxmia;qux tibi nobilem di prx dmitem pricipatu commifit.Contemnis matrem tuam Si aduerfus fratres tuos prxparas fcandalum.Rebelliots erigis cornua & illum imitari uelle uideris qui ait: Pona fedem meam ab aquiloe Si ero limilis aitiflimo.Nam qd aliud eft Romam Pontificis mandata cotemnere quam nullum uelle m terris fupiorem babere fDices quid com merui iqmd egi /quid peccaui/m quo fupbia mea oftefa eft /multa Si magna funt fili qux tuam contumati im Si rebellionem ollendunt.Qmmittimus quanta molitus es in Francifcum olim Ferranefis eccieftx prxlulem quem diu contra mlliones noftras longe a plebe fua remotum tenuifttifrudibus fpoliiftncdtueliis affeatdi:&: quis po Rea puentus libi reditui lufferis.Mille tamen aureos penes te conferuafti 3i mbanc ufque diem conferuas*
Nec mbentibus nobis ut redderes paruiftibOmmittius quam fecifti reliftetiam priusq dilecdo filio Lauretio ro uerelie nunc eledto Ferrariefi polTelTtone traderes eoru benefmoi^ quaz fibi p obitu Iobanis aurilpa uacatia ccn tuhmus,Ommituus alia multa qua: longum ellet enue rarean qbus madatc^ noftro^ tt coteptore praftmftu Ad ea tranlimus qua: ad couentum panent mantuaum Non ibi de finibus regundis non de termio moto no de aqua pluuia arceda non de fepulcbro uiolato ,fed de teli gione feruanda de tuenda fide catholica ;de protedtione cbrifhani nois de falute oium fidelium agebatur :Aduer fus impios tureos auxilia quaerebatur qm lacrofadtum euangeliu euertere nitunturtqui lam no ex Afia folum & Africa;fed ex Graecia quoqj ebrifti legem eliminarunt Et nunc Hung ma muadetes ad Italiam petunt aditum ut per omnem Europa Mabumeteas Ipurcmas inferre poflint.Rogauimus ne te luuenem ac ualidum eo proft cilci pigeret:quonos fenes ac ualitudinarii pgeus,Neue breuiffimo grauarens itinere cum nos longum ac difFki le baud asgre p gsfTeus.Reipondifti te uentu^ fi polles Cumque mm multi exorbe cbrifhant coduxiirenti&di ledtus filius Francikus Mcdiolaneiium Dux & oratores regis Sicilia:, Veneto^.Florentino^ ac ferme ex tota Ita lia legationes adefTentiadbortati fumus ne ,p ferres ad uentum,Refcripfifti propediem te affutu^.Sed rogatus momtusqj iterum atq* ite^ ut uerbis fadta cotungeres cum excuiatione aliam protendere non polles :ad vatici nia confugi fh ac Genethliacos & aftro^i mfpedtores f me dium adduxifh qui magnum tibi malum impedere uati cmabatur fi Matuam intra prafinitum quoddam tepus ingredereris,Benigna pfedto fydera qua: tibi & fugien da ,p tenderent,Increpauimus te liris ac nuciis qui uan»
fequeris aftronomoru iudicia St anilibus crederes delira mentis.Teqj rurfus euocauiusiCotepfifh moica noftra neq$ paternis ldrudionibus prazbere aures dignatus es Sed dum nos mantuas legationes orientis St occidetis au dimus dum principum qui adfunt confciiia exquirimus dum mter diu noduqi cbrifhas: rei negoaa tradamus St omni conatu faluare cbrifhanam plebem ftudemus. Tu Ferraria egrellus quamuis egrotum limulas.Iuuen tute circundacus .Padum tamen tranfis ;& in Emy^ liam profedus totos dies in agris aut feras aut aues agiras;5£ modo equo^ curfu modo fagitta cum squalis bus contendismeqj cedum nifi cum tenebris fubis.Sic te res pu,ftudtofum;Sic te religionis St commun s boni amante oftendis:Ne tamen conuetii cbriftiai orbis pror fusnegligereuiderens;Oratores mififti praedares utros qui tuum munus expelerent bis mandatum dedidi fiue ut aiunt procuratorii! amphlfimuiquo te ad treceta ufqj milia auri nummi!obligari polTe uoluiflijcu res m colui titionem uemfT ntmifum % oibus effet ad bellum con tra tureos gerendum mignam utm peccuix dfe necdfa rana,Placuit maiori parti Italoi^ qui aderat clericos per omnem italiam decimas fruduii St reddituu fuo^-bene
fitio^dudeos uigefimas ofum quae optineret bonorum Principes uero beculares St oes iaicos trigefimas quoru cumq? rpuentum m tempore a nobis prsefcrtbedoiln boc tamfandu tanqjpium di necdTariu opus conferretQui fecus agerent Anathemate feriretur :Scnpfer iit decretu Pricipes St legati quiaffuerut paucis exceptis;Inter fub fcribences etiam oratores tui reperti funtibis peradis Ci gnificadi nobis te piculum euaiifTedam eni exitialis bo ra praeteriilTet St aftra fuum te faluo pegdlet curfu teqj uentu§4 qprimu uellemus iRefpddfus affuturos ,ppedie
Excubationes longe qusfitas attulifhifpremlli nos & ad uentum prfus denegaftuhsc fecifti & iiluimusiputaui mus te corredui^ mutatui^qj mores,Et quoma p orato res magna piniferas uerbis 6t fcriptis fidem habuimus Certa 6i flabilia elle arbitrati qus prfceps nobilis affir--maffet.DxlIoluea matuano couentu cum occurriiTes no bis in Pado flumfe;nosqj tua m nam Sudatoria excepii fes txpofmmus qus mantuae geffa erant de mgeflimis uigdlimis ac decimis ;& an raca efle uelles qus tui pcu ratores egiflent pcontati fumus,Cum refpodiffes place re tibi oia.IuSimus ut 5L lpfe decretu fubfcriberesipam ifh;<5d pro tua c ofuetudfe magnificis uerbis ufus es que nos dc duos quos accerfiueraus fandi Laurentii in luci na 6C fandi marci Cardinales mi^fmodum recrearunt. Credidimus uerba tua ex mente prodire neqj labia cordi eiTe aduerfa putammusffpe pleni 5C afo Isto a te recefli mus.Cum (enas applicudlemus & hic aliqdiu ualitudfs curads gratia remorari ftatutffemusipcuratores &C coi ledo res uiros bonos elegimus ;qui apud ferraria & f re liqua dmone tua Decimas wgefimas:& tngefimas exi^ gerent ;eisque litteras apoftolicas 8C facultates in eam re neceftarias trafmifimus .Tibiq? fcripfimus adexecutoris officium demadatu fauori atq* auxilio effes.Requifitus ab eis ut apoftolitos apices puplicani&executidimanda n pmttteres.Dixifti nolle te primu mderi qui hoc opus ina pes .Inter principes itahs primum effe Ferdinadum. Sialiac regem.Alterum Fracifcum mediolai ducem.exin tertio loco fuccedere fecuturum illo^ exempla.Ea cum
eem;Albertu.m brddfcburgenle oC v^atolutn Dadcnle nuu chsones;Cupere nos ut cum eis concurreres;Declinaffi mox fcmitam Sc omilium pro tuo ludioo iterpretatus
accepiffeus admirati rei nouitate rarius ad te fcripfimus tec^ paterna: Si fuma cum caritate monuimus ne bis di lationibus ac tecbirts utereremeue coditiones in obfer-uatioe reqreres .lullimusqj ut pcuratores ipfi iteru te accederet;teq* hortaretur ne tam pio operi moras nedfe res;bi cum te non facde adire pollent nec eis tui copiam faceres aulicos tuos couenere;6c p mternucios qbusoia credis de noftra te uolutate certiore fecere.Et boc deiqj refponfu de tuo impio accepunt.Te fcilicet nullo modo pallui^ madato^ noftro# executtone nifi poftq conifite nt Siciliae Regem. Veneto^ Si Mediolanefmm Duces ac Florentino^ M sgiftracum Mantuanae deliberainoi fatis feciffe,Iliis autem paretibus:re quoq paritum nisi ali ud noui emerlerit impedimenti.Nam conditionem banc oia tua pmiffa cotmet.Sic enim fcoia Ferrarielis admo netu qua ut tuis utamur uerbis quicqd tgnorarur nufq fcitur ;fic tua dilatio pofb dmtma deliberatione patrato nbus noftris relpoderi madauit.Non uis eife primus q rei publice cbnfbiane opem feras ;fed primu inueniri in ter oes qui auxilia fidei catholica:ncgauttneq* reculas neqj mdeco^ puras .Sic detyderio nro refpo'des:fic fupi oris Si domini tui milibus pares dicproiiTa cuftodisdic magnificis di ampliifirms uerbis tuis latisfacis.r erreus Sbazc patierer ftnos tatumo lxieres;At cum tua rebellio dei offenfio fit Qc totius cbriftiaitatisruma;nam tuo ini quo exemplo multi mouencur:ulterius tamen tuam co tumatiam tolerare non poffumus nili tecum diuina con temnere maieftatem;& rem publica pdere uelimus:pu blica eft enim caufa Si diuina cui te opponis Si dum nobis refiftis dei uoluntati atqj ordiationi refiftis;Impius es qui religioni te obicem facis dniuftus q pmilfa refan disufideiis q fidei denegas auxiliu;Na qd nos petinv
mfi ut religioni cbrirtian* opem feras?Quid rogamus, nifi ut promifo factas fatis iquid uolumusmifi ut fidei Ortbodof* non defis iContra nefarios Turccos qui nomen cbrifti delere nituntur auxilia tua rcqrimus.Dicis forfitan non fufftcienf pecunie meae.Verum ell id qde non {ufficient;fedalu quoqj irgentu conferet.Incipiant alii fubicis rei publice nihil intereft.Tu incipias an alius i At tua magna laus eft fi prior omium tam iand.o operi manum imponis;quxres quid fi alii non iequantur iMt nime boc puradum e£t;quauis eo calu Scafae tua: & glo nae confultu ent 5i pecunia no peribit ;neqj enim ex ter ritono extrahetur aurum mfi poftqconthterit 6C m tuo & in alio^i dominio tatam pecuia^ uim colleda die quae ad ferenda Hungaris auxilia fufficiatmeqj argentu ex poneretur fine oratciji cohlio 6C tuo^i 5C alio^ qui penes nos fuerint.Neque mantuani forma decreti mutabitur Quid igitur refilhs fili /qui i rebellas iqutd fidem fran gts 5i lufmranduiAn non intelligis quatum moliris ma lumfm quo religione piculo ponis i(i te alii lmitaf :adu e de cbrttiiana fide nemo refiiiet boftibus.Turco^ ones erimus praeda & Mabumeti feruire coget" euagelica lex; Nos 8C fi te alioquin diligimus an boc non ddigimus.ini qua eft refpoiio tua imuftaundigna:arrogas:pniciofa; deteflabiks & prorfus reucieda.Nec nos fuftmere ultra decet iniquis opationes tuasiDeo enim magis qua tibi placere debemus;& cum tu deum contenas nos deo fer uire oportet,Non funt ferendi qui fuo exemplo alios in ficiunt:aduerfus quos fi non profunt monitiones in ca ritate fade;Spirituale uibrare gladium necefTe efluatqj bis armis uri qua: nobis luftus 8C mdericors deus contra rebelles largitus efb& qbus ufos ccnfht beatos apo ftolos Perru &C Paulum ;Illu aduerfus Anaia & Sapbira
Ifium contra corinthiutArguimus tefxpe ueiuti filium monitioes noftrae cantatis & beniuoletiae plenae piuribuf te mcibus mterpeliarur rnbil ^pferimus meglexifii & con tempftfti uerba noftra afperior ac rebellor emerfifti Jam non e£t cur te ultra feramus mbil refipis nec fpes eft te # refipifcere nifi cenfunsacpoenis utamm\Nam quelazni ( 1 tas ludicis SC manfuetudo non fiedf c equum eft ut feue ritas 6C ceniuraHi coerceat rigor,Dices imqj nos agere 8C ingratos effe qui aduerfus affine & qmde benemeretem legum feuentate utamur,Soles em* alferere nos tibi affi mtate nidos effeidc multa ex te dona magnosqj bonores recepiffenos fane 6C fi gloriofum putamus cflenfi fami lias mndos effe non tamen fidam & manem gloria qus rirnus neqj affinitatem magmfacimuspoff accepta ium mi Pontificatus gubernacula reperta.Etfienim ex Prbo lomea profapia mater tua nata eft,Cui ges Picolomfea; ex qua nos fecundum carne orti fumus pluribus affini tatum maculis nexa eft.Affinitas tamen ultra perfbnas qux conulguntur baud quanq ,pgreditur*nec nos de fa guinis altitudine ideif de aliena dote glonandu putius Et qui ante nos in apoftolica fede federunt non ftemati bus aut maiori imagimbus;fed animi uirtute claruerut ut pote qui pifcatura &i fordidis nounq ante potificatu artibus uidii parailent. Vtiarn prasdecefforibus noftris ita uirtutibus 8c mentis aequari ficut fangufs nobilitate pollemus.Vtrunqj ut;quis indigni ;dimna tamen difpe fatione vicariani faluatoris &c dorrnm noftriibefu cbrifti
gerimus m terris ;& mtercaufam & caufamJangumem & fangmnemdepram & lepramjablqj pfona^ acceptioe iudicaremiciaqj fubditoijs corrigere & uirmtes cofouere tenemur.Neqj tu muera aut bonores f pperauens neqt emm magnii eft fi nobis m exordio fumtni apof folatus
do na uel prarciofa mififti qui feclis in qua fedemus bene ficecia cetumillia auri numum 6c aplius quotams ex uec
ferendum eft uc in pniciem cbrifhanae plebis nunc aua riciae ftudeas contumatia prartedas.Deus 8C ludicium 8C magifteriu 5C dormum fup te nobis m terra tradidit;& afae tuae curam comtfitmb prurire auribus tuis aut que fint placita in oculis :fed utilia & falubna contulere;atqj imparare debemus.Cura nobis totius doimci gregis im poiita efhNaftrum eft ex agro doinico zizanias malasqj berbas eradicare;bonuqj femen ferereiboceft in pedtori bus lubditoiji fuccilis uicio^ fditibustbona^ artui 8C to tius uirtutis plantare radices ;Si quis noftro non paret impio) {icut in ueteri iegefcriptu eft) mortis poena me retur.Neq* enim minor eft in nouo teftameto fumi po tifias audtoritas quam fuit m antiquo ;quis benignitaf ^ atqj mifericordia maior. Sed no adeo placidu aut clxme tem ede (acerdotem oportet ut peccata fmat inualefcere & dominari portas inferi.Imitandi funt prudentes me dici qui leues morbos leniter curant m piculofis aegntu dinibus amaras &C afpas adbibent medicinas :nec ueren tur crudeli manu putridas fecare carnes ut pio coferuet
tui tamen debiti fuit,Neque tibi decori fuif|et tua in di tione lbonoratu domum iter habere. Verum quis libera Iitatem & magnificetiam illam tuam probans ;no tame
animo mcorruptas.Abfcidendum eft omne quod cbrifii
nocet ecdefiae omnes abufus refecandi omens lobedietias mul&iande atq? auferendae funtimtendumq} fumo cona tu efi: ut iexcbnfli ideft uoluntas dei feruetur in terris* Quibus ex rebus uoluentes animo quampniciofa eft in obedietia tua qua uteris madato^ nolfro^executionem impediens ;mbii aliud boceife aduertfus quam ea quae,p falure populi cbriftiant excogitata Si decreta Matuae fut ueile puertere;& tureis di mnae legis bollibus i nos porta apire cumftaqj naftram religione conculcatioi ac rumas 8i defolatiom comittere.Ne igitur tantum mali tua re-fiftentia atqj contuacia pariat ;voletes ta tuas faluti qua rei.pu,cbriftianas utilitati opportune cofulereiaucftonta te omnipotens det & beatoiji Petri &i Pauli apoftol^dus ac noifdra tibi fub excdumcatiois pcena latas fentettas qua contra te ferimus in bis fcriptismtfi parueris baru. ferte praecipimus & madamusjquatenus infra nouem dies a prasfenratione eai^ tibi facienda computados;quoi^ tres pro prirnojtres pro fecundo,Sd rurfus tres pro tertio Si peremptorto termino aflignaussuocatisad te ,pcuratori bus feu colledtorib^nris plena libertate 5c facultate conce das ut p eos litterae noftre tam cruciata: qua decima^ ui gefimaijs 5C trigefima^un oibus locis tuae ditionis & pu blicari Si exeeutioni mandari tute libere;5d abfqj omni impedimeto ualeat.Et tu nihilomius trigefima 8c conti gentem iuxta formam earudem littera^ di m termino x diis contento fme dimmutiene pfoluas,Sciens quia mfi haec feceris grauioribus edidlis ac poenis tuam contuma tiam oblKarioneqj coercebfus.Cudla priuilegiacudasqj gratias uel. tibi uel tuis maioribus ab apoftolica fede cd cefTas reuocabius Si admbilabfusmeque patiemur q> re bellione utens erga matrem tuam Romana ecclefia 8i de fenfione impedies cbriftianas fidei vicarius teporalis fub
Romano potificatu aut honore aut comodo potiaris.De prsfentatioe littera^ tibi facienda ea^ latori fidem prs flabimus .Expende igitur hsc & euefla diligeter conf/de ra:& quis nobilis es & potens nobiliorem tamen & loge potetiore effe apoflolica fedem fcito.Tu filius es ipfa ma ter;tu difcipulus ipfa magiftra:tu vafallus ipfa domina Tu fragilis 5C more mortaliu cito periturus.Ipfa fupra firma petram ideft fupra chriftu fundata fuiolabilis pfe uerat.Nam quis aliquando fluctuet beati Petri nauigiu ueto^qj uariorum turbinibus agiteturdumergi tamen aut pire nequaq poteft;Confidera diligenter qbuste be neficiis Romana ecclefla cuulauerit:& caue ne repiaris ingratus qui fratri tuo nullateus fuccedere potuiffes ni fi te manfuetudo & exuberans apoflolici throni benigni tas miferatibis fus gratia prsueniffet.Age gratitudine atqj obedientiam oflende Romano prsfuli neqj molefte feras quod te poenalibus comouemus edidis.Inuiti em hoc agimusuuiti tuam diletfoone exacerbausiled urget nos zelus domus dei & publici tuiqj cura boni. At baze quis amara & acerba prima guflatioe uidebuntunmox tamen dulcia fient ac fuauia fi ad cor redies non tam fx culi pompas q chriftum amare &qus furfum funt fape non qus fuper terram coeperis.Datum Senis.
XI	Epiflola Pii Pape fecundi ad ferdinandum Regem comendans negotia Mirabali & petens animueius m re Caflilioms faepius promifli;.
IVS Epifcopus Seruus feruo^ dei.Cariflio f chrifto filio Ferdmando Regi Sicilis falute &i apoflolica benedidtione.Conturbafti 8Cad huc conturbas miro modo mente noftra duabus i rebus
Vna eft m negociis dilecfti filii Iobanis miraballfiquem non tradas eo modo quo ueliemusicum fcias nos eum & familiam fuam plurimu diligere. Alia e fi: de Cafiilione fiepius promifikucuius traditione modo una uia modo alia protrahis:fu|) ambabus rebus mittimus ad te dilec tum filium Antoniu de noxeto fiutiferu nofirum ut in telhgamus tandem mentem tuam;& fciamus quo m$do nos habere debeamus.Nam badeus licet rui caufa mul ta 6d magna fecerfus ex te mbil mfi bona uerba reporta uimus.Dabis antonio fidem f dicedis tanq nobis: & fac ut aperte tuum anium m utraq* re mtelligaus. Datum Macereti die xxix Maii Mcccclx.manu propria,
XII	Epiftola Pii Pape fecundi ad Ifabellam Siciliae Re gmam de bis quaj ad Regem fer ip fer at*
IVS Epifcopusferuus feruo^ dei.Cariflimae m cbnfio filix liabellx Regina: Neapolis.Sa lutem 8C apofiolica benedidione.Sup nonul lis rebus concernetibus fadumdiledi filu Iobanis mira balli mittimus ad te 8i uii^ tuum Regem diledu filium Antonium de NoxetoScutiferum nofirumjcui uelis m dicendis noftro nomine plenam fidem prabere &C ita te habere ficut de tua deoutione cofidimus &nra erga te8C didum Regem opera expofomt. Datum Macereti die XXIX Maii.M cccclx.manu propria:.
XIII	Epifiola Pii Papa fecundi ad Francifcu Cardina ie fenefe ut cardialefanda Cecilia tanqpatre ob
feruet proficifcentem ad exercitum:.
IVS Epifcopus femus feruoi^ dei.Diledo fi lioFraafco Cardiali Senenfi,S,& apofiolica
benedicfhonerruExigetibus eeclefiacneceflitatibus mittis mus dilectu filium Cardinalem fandte Cecilias ad partes Marcbia: 5i regni siciliae:&. ad exercitum noilrum, Volu mus ut ofa executioni mades quas iple dixerit eumqj li^ • cet fine legatioe pficifcatur tanq patrem honores & cb feruesiq tame cito ad nos redibit .Accepfus quas fcripfi fh ^curatori tuo de fadlo tbefauraruiiuus de te bene co tentidaudamus quas opatus es i oppido Saxiferrati pru denter fmgula& diligenter egiilipge ut facis ;& bonum nomen cuftodi.Sic nobis maxime placebis.In Saxoferra *to fiet quod uis zux lurifduftioni comittetur.Nos tame unu de Picolomimbus in ea arce uolumus collocare;De prxfide fiue poteifate facies ut uoles.Datu Seis & fcrip tum manu propria die vi.Augufti.M cccclx;
XIIII Epiilola Pii Pape fecudi ad Cardinale Aqlegine feman qua hortatur eum
IVS Epifcopus feruus feruoijsdei.Diledo fi lioLodouico Cardinali Aqlegmenfnlalutem & apollolica beneduftionem.Cum tuitionem cariflimi filii Ferdinandi Sicilias regis accepimus multo melior eius erat quam bofhs Tui conditio;5C ratio fuade bat ne fine caufe cognitione pateremur eiici regno que conflatuiTTemus regem,Mutata eftres Sc bofhs effedtus potentior ficut fortuna belli uaria eft,Non tamen idcir co mutata caufa indeco^ nobis uidetur eius res miferas no tueri cuius floretes audiuimtis.Neqj ferendu eft ut regnum ecclefia: fmta ecclefia poflideatur.Stat igitur Ce tenua, ceptum bellum &c iuftum non derelinquere.Audi uimus qux per Scarapium tuum nobis in hac refignift eafti.Laudamus confiliu & auxiliu ampledtimurjeftaimi
nofhi' legatum mittere in regnum experientia Sc nomfe probatum nec alius quam tu occurrit melior, Hortaur igitur hanc proumciam acceptes SC ei te accingas :qua re nibile quodnobisefficerepoffisgratius.Neqj Tuberabas quafi egrotum. Podagra enim non etl exitialis morbus Neqj nos tuas manus aut pedes ;(ed confiltii exigimus &i li pedibus opus erit &C manibus Arcbiepifcopus raue nas bac tibi lflrumeta fupplebir.Neqj rurfus res afflic tas caufensifiet enim magna mutatio ut Sc nos Sc Duce mediolam notum erit auxilia totis conatibus fuppedita re;<3£ fuma laus eft res p iitas refhtuere. Viros fortes m aduerfis cognofctmusiSC ardua petit mrtus.Age igitur Noli boc onus honori comudtum maximo fugere ;& ge re nobis in boc quod magnope cupimus morem.Tuuq* animum qprimum nobis effice notum,Datum fenis no na Septembris,Mccccix,manu propria.
XIIIII Epiflola Pii Pape fecundi ad Ferdinandum Re gemun qua dubitantem eum de Pocificts afo cofirmat*
PIVS EpiTcopus feruus feruo^ dei.Carfmo m Cbriffo filio Ferdtnado sictliae regi illuftri Salutem Sc apoftolicam benedtdione.Ex bis quae multifaria nobis tum alias tum nouiffime per Ra pDaelem familiarem noffrum fignificafliiaiaduertimus te dubitare ne mutato in te aio fimus;uel propter Cafli lionisiuci propter Terracmx cafus.Credms no deeffe q boc tibi fuadeantiut multi repmcur qui principum aiof difiugere quam conmgere paratiores funt.Et nos olim tibi fcripfimus uicmoi^ potetatu raro flabilem effe ami cmamiquod tamen nos futu^ minime arbitramur;qua do nec tu imqs delatorib^pnebebis aures ;nec nos uerba
non pbata mouebunt.Ht fi enim aliquando cometfuruS ahquktis pmoueamur non tamen cadimus ex ppolito; ni?re plane cognita.Quod fi Caftilionetes Terracinen-' Tefqj res nonnicbil animi rationis prxbuerut.Nunqua tamen nobis pfuaderi potuit tuam rem non recfte erga nos uadere Jdqj tandem exploratu habemus ;non eft igl tur cur nos uel mutatos efle iudices:uel facile potTe mu tari.Nos te mueftiuimus & coronamus de regno &C ma gno 8C nobili.Nos te regi reato prxpof uimus mos tuam cautam m conuentu Mantuano magnifice defendirqus Nos propter te magni 6C potenris Fractae Regis inimici tias paruipedimus.nos ut Pidnmum tibi retineremus pacfta quae pro Malatefta babtbaus nobis utilia & bono nfica remitimusmos Spmoetum cum magnis copns:& Iobannem malauolta in tuum auxilium mifimus quo^ alter captiuitatem incidit alter necem & altum exercitu in Abrutus lam rebellanti Picimnooppofuimus;nos eti am te auro muimusmos etiam nuntiis & litteris tuas partes ubiqj getum tutati fumus adeoqj fauoribuspfe quti ut belium etiam tui cauta noftris laribus fubfhnea musividemusq* nunc tubditos notdros omni boflili cla de uexari.Quantu pecunia^ expofuenmus in boc bello quatos feramus repraenfores;quot fubiedti tumus 6C pi culis 6C infidus non facile didu eft;baud quac| tot & ran ta pro te featTemus fi mutare animu libuiffet.Stat fen tentia non mutare propohttuQuod ti deus dabit ut bic uicinus nofter ex agro noftro repellatur bolfisatelliget omnes quanti Ferdinandu eiusqi lufticiam faciamus;# tu plane cognofces neminem efle qui caritatem erga te notlram fupet.Quauis bociprum tam opera noftra pa lam oftentarunt.Nam neqj Alfonfus fi uiueret maiora potuiflet oftendere diledionis figna qua nos oftendius*
Scnbereus plura rufi propoilti nodri edoctus Riphaei ad te rediret.Ex eo cogitatioes nodras ones itelhgesTu ei fidem adhibeto Si adbtbeto;& pluadeto tibupfi mcbd prorfus de aio nodro erga res tuas eiTe mutatu .Tantu demorato ut pium (ppoUtum noftrum pofTimus exple-re.Scriptu. Romae mau propria die xxiui Odobris;M-cccclx,Pontificatus nodri.anno Tertio;.
XVI Eptdola Pii Pape fecundi ad Regem Cafteilae Si legionis ;ne fe opponat Cardinali fandi fidiad uilionem ecdeitx legionenfis,
1VS Epifcopus feruus feruo^dei.Cariflimo in cbndo filio Hennco Cailellae di legionis Regi illudri.Salutem Si apodolica benedidi onem.Cum uacaifet m cuna nodra apud Senam ecdefia legionefis prouidimus ei depfoadiledi filii lobanis Car dmalis fandi Sidi.Cuius probitas ac dodrina toti orbi nota e;que clarae meoris- genitor tuus plurimi fecitihxc potedas prouidendi ecdetns p uniuerfum orbe non ab boibusded ab <pfo deo tradita e beato Petro apodolo;& per lpfum eiufqj fuccelTores ad nos ufqj deriuata.Tute nodrae proudiom opponis.Non utens bono confihonec bona excufatio e ius patronatus allegare.Nam fedes nra • in ecdefia^ regtmme nullis biiams luribus aut priuile gus impeditur .Commaris Cardinali nifi cedat eius cofa guineos regno tuoeucere.Idem fecit Rex Angliaeerga landum T hornam cacuanenfem ;fed non fuit fpune pec catum fuum Caue fili haec exempla Si bonoi^ potius regum q tyranno^imitator edomeqj audias eo^ uoces; qui te contra fedem Romanam mcitant.Nam boc e ma trem pfequi ab euangelio difcedere;fmequo faluan neo
potefl.Videquidagasmos reamaus & honori tuo cofuIi mus;ftudebiufq* quoad poterimus faluci tuas adelfe :& bonum flatum tuum adiuuabimus.Atfi pgtsaduerfari nobis non erimus nos in culpa ii tuebimur Romanae Ce dis pnuilegia quae diuma lunt;& a nullo poliunt quis Rege aut Impatore calTari.Fugito omne cofilium quod noftr^caritate a te poflk auertere.Quod fi feceris opti meafaetuae;& tuis lubditiscofultu ibis &c nobis campre bebis ut amplius atq? amplius te amemus. Scriptu Ro--jnse apud fandum Petrum Kalendis Nouembris manu propria & raptim Mcccclx,
XVII Epiflola Pii Pape fecundi ad Cardinalem fandae Ceciliae:qua monet eum ne putet extimatione fuam ede apud fe imminutam ex direptione cu , iufdam oppidi.
i
IVS Epifcopus feruus feruoiji dei.Diledo fi lio Nicolao tituli fadae ceciliae Cardinali The anenfi.Salute 5c apoftolicam benedidionem Magno merore nos affecit concullitqj miro modo mete noftram triftis cafus qui nudius tertius in caflris nris accidit longeqj magis animu noftrum conturbauitiqui coflidus apud Sarnu proxima aeflate babitus.Ilhc enim nemo ceciditnifi qui bolfi ocurrit armatus;bic etiam im belles & innocentes pueri funt extindijbi uidi noflri Co lum arma & equos amifere;bic uidores nomen & fidem perdidere.Gaudebamus oppidum fine fanguie fine prae da in deditionem uenifTe.Et ecce ruptis foederibus feuitu eftin eos qni fefe fpote dediderut.Nec foemmis fua Ccr uata eft pudicitia;nec Ifatibus uica.O nepbasiO pudor Siccme craifacur maximi praefuits exeratus.Et quid alii
faciant /Quis deinceps nram fidem fequetur /Succubmf fe m bello minus damni erat.Sed fic in cadis uifum erat futu^i.Magna ruma facta eftnoftri bonorrs.Per fama ^
& infamiam traire oportet*Nibd imputabimus tibi fi y Ii dilecftnftimeiSamus quantus eft fpecus furentis exer citus.Sape magnis Impacoribus barc acaderut.Sxpe in uito Pompeio exercitus arma tulitmec femp Alexander aut Ambal aut Iuiius fuas copias retmere potuerunt*
Quid miiji fi aliemo^ Ducum turmx tibi no parueruti Credimus t&C fi larfi eft eftimatio tua apud ignaros rerii afim tuam apud ludicem qui cuntfta uidet mbil detriJ menti pafturam.Nec nos bi fumus q ex te detrimenti! anima: reqramus.Scis quia nunqquicq tibi madaufus contra praecepta ccclefix mftiaaeqj.Si hoc fcandaliifequu tum eft quod tuo nomini non mcbil detrahit ;Gaude quia ffe culpa es;gaude qa nos etiam foaos babes.Nam 6c nos omnis populus mordebit ;quis innocentes fimus Ne terrearis,Sufflet apud deum aer itari loeu efteipge ut coepiftncura ut infelicibus oppidais quantu fieri po teft damna refarciantur.Da opam ur arx omnino expu gnetur;fi non uult deditione facere &c bona quae ibifunc redditur dominis:poftunt paupes incola: priuilegus or n.m:& alus mois pro damnocompenfai i.Nos eis omne bumaitatem prxbenda tefemus quado contra rns fafqj uiolati (une.Perge ne timeas impetum fortunaj;haec uir tuti nouerca-eft.-fed ufcit ur pfeueratiaipfuade tibi nos bene de te credere .In magno nunc mari uerfamur.Ha ut undiqj aduerfi uenti & fludlus imefi agitat naue.Du randum eft donec tempeflas conquiefcat;& placidu fiat pelaguS Dabit deus bis e|iioqj finemmalis iduremus SC feruemus nos fecudis rebus :neq? enim mons e fineual le;&: tempeftatifuccedit tranqllitas.Alia feribet tibi nro
nomfe Georgtus noder .Vale Datam Romae apud fan dum Petrum quinto nouembrisiMcccdx;manu ppria»
m/mHUcXVUI Hpiftola Pn Pape fecundi ad Iacobum Sabellu
w > a «i	<JU? 'u™ monet ut dim‘,r° Iacobo Plcmm0 *d
7	,	eccleiiajaeuotionemreuertatur;
IVS Epifcopus feruus feruoiji dei.Diledo filio Iacobo Sabello Domicello Romano .Sa lutem & apodolicam benedidioem.Miferet nos tuae fenedutis q aetate grauiori cofedus bello uexa ris 6C armis.Copatiur doui tuazprarnoibili qua ppe cadi ,	ram cernimus,Condolemus filiabus tus quae^pptT duri
ciem animi tui hereditate magna exparte fraudatur.Na ii pergis obdmato corde mandata nodra refpuere;necef fe ed ut odendamus tibi qptculofa fit m fupiores rebel ho,Inum fane & prorfus mente aduerfa contra te agu-mus nobili profapia genitum,*quae pontifices aliquando genuit.Amamus tui claritatem generis &i te aliquando dileximusifed conpulidi nos i odium tui cum nolles im perata facere,Mandauimus tibi ut milites Iacobi piccmi ni bodis ncdri ex oppidis tuis arceres ;fi timeres autillu aut vrfmos militiam nodram obtuliustquae te tuaqj cu ftodiret.De urfinis quos tibi iniurioios aiebas iuditiam polliciti fumus.Noluidi audire uocem nodram ;diu nof cauillofis refponfionibus fufpedidi.Deniq* cu uideri uel les aliquid agere paritu^ te dixidi;fi Nazaum quod Ni colaus quintus ob demerita tibi abdulit redit uereus;fi dipendium in ducetos eqtes daremus 1(1 vrdnos ablata redi tue re copelleremus.Que podulata obfidetis potius q obfefli uidebatur.Quid ergo miraris fi te urgemus i fi tuam cotumatiam retondimus ICi tuo exemplo altos
monemus ne rebellent.Cogis nos tua ptinaria 8t tada tc ciefiaj contra te prouocas.Sed accolas ipolium i tuos fac tum apud nardim Podiu & fidem uiolatam affirmas;& faeuiciam militum damnas.Fatemurdeuitum eft in tuos bominesudqi nobis inultis ac dolenbus;fed fide frac tam negamus.Oppidani enim contra ius belli poft datos oblides triginta pedites tuos admifcere;& nicbilommus feruare eos nepos nofter Antonius uoluitfferuaffetque mfi Arcis tuae praetectus uulgus militum ecallns figno dato in oppidum uocaudTet; dediffetq; additum. Qui cum elTent praede amdi retineri non potuerunt. An toius dum contra nititur uix mortem euafitiquod fi male ac tum eft in oppido tuo prefecftoituo imputa,Interroga fi lias tuas quae affuerunt:ipfx tibi ueritatem narrabunt; & quanta fuerit nepotis noftri in cuftodia muliere & pa upe^e rufticoi^ diligetia referrent. Iu nunc Romanis con feruatonbus fcnbis:& minas adiicis fuadens ut armeta fua cuftodtat,Melius agas fi tibi lpfi cdfulas:& res tuas faluas uelismeqj omnem ecclefue indignatione experiri temptes .Credito quia non es tu par pdtifici maxfomec tuae funt uires quae fundamera ecclefiaz poffint euertere Romano^ peccora nofter miles tuebitur ;tua mfi Picani nus cuftodiat periturafiunt.at quata iit tn piccintnofpes babeda ia didicifli qui fub eius promiffis podiu amiftfti. Tempus eft fi fapis ut ad te redeas ;pens ut romai te no bis comedent.Fruftra ex alus quaeris quod ex te ipfo ba bere potes,Tuu e fi uelis comedatii te facereitua te fac ta faluabunr.Non fumus nos qui fangufem tuum fitia mus nec tuam domum pire cupms.Quod diximus ab initio belli;& nunc in medio repetimus,Reice Picemini milites 8t pacem babebis.Quento uenia & muenies eti am gratiammos quis idigni vicem dei tenemusuterris
Conuerfione peccatoris non mortem quaerimus,Nihil excufattonis babes quod Picanino fis obligatus;nulla i promiflio qua non tollat milio pricipis;Non licuit te foe dus imfle.in luffo noftro initu auferre debes cu lubeus alioquin iiurius es tuodomfo:&: eccleli* fide fallis.Nec Picanus ita fe habuit erga te ut quicq fibi debeas;Reco le demil ex quo fangume natns ei.Recole qddebeas ec-clefiae;Recole quata ppeiTus es;& finem mifems quaere Quae res aut fi madata noifra obedieter recepisdoqmur tanq pater ;qui non omnino filus oblitus eit.Tu fiitu ,p digu imitare;de quoloqtur euangeliu:Redi domu &pa tris mifericordia potius quam ludicis iram expiri ueliS Nos tibi aquas coditiones nunq negabius.Datum Ro mz manu propria;die xixiNauebris.pdtificat^nn anno tertio;,
XIX	Epiftola Pii Papae fecundi ad Cardinalem Tbea nenfeequa bortafut fora aio millitia tolleret.
IVS Epifcopus fer uus femore det. Diletfto fi ho Nicolao Cardinali Tbeaneft .Salutem dC apoflolica benediblione. Videris ex bis quae feribis opinari aliquos efTe apud nos qui tuae fidei detra bantmon ita eft .-longe fallerts.Nam qui carpi putas la udariseuee nos bi iumus qui de re fimifra credere pelli musmatura ita iubet;ut quibus bentfecius fidem babe amus.Nobis labor tuus cognitus efbnecde conflantia dubitamus.Quod fi Antou copias reuocauiusud fadlu efl ne tempus fruilra duceret;iam enim ex caflris abie rant propter conteaones &C lurgia quae praecefTerat ;nec ullo tibi erant uiui ut accepamus Ex te.Igitur arbitrati fumus eas m campania mittere;ut p boc tepus quo aer patitur boiles ubi uexarent;& boc tibi fcnbi luflimus*
Si non ed fadu negligetiaz dabis non mafcaasJobannem francifcu pucaums Antdio ioaadum;ut e flet qui ei pro re^ expietis cbfuleret .Incauta enim luuentus ed no ba bens redoi em.De bracciais ei! eadem fentma quae tua ne quo pacto recedat mfi nouis fupuenimbus.Nec nos te urfinu fed apodolicu exiftimamus edeneq; tuaconfci lia unq damnauimus etii aliquando nodra praetulimus ut ed mos domino^;te eequu ammara habere decet etii fi aliquando deliremus,Scis emm plus domtm dulcma pode quam ferui prudetia;boni autem feruitoris e;que peccant domi non carpe;fed emedare;& hoc te facere ;p tua integritate minime ambtgtmus;hortamur te ne tur bens fi altquado aut hoc aut illud impimusrquod prae ter tuam mentem IitiExidimas noxium ede quod lube mus;refcribe;temp:i;corrige;muta;mbil nos uolumus quod malum ede lntelligamus.Samiis grauem ede pro uinciam tuam;fed grauia quoqj fubeiida funt onera;& magnas dignitates magne curae dquutur;hoc nos expt mur qbus nodes llones trafeut .lequoq* haiy miferxa^ participem rubeus pyleus reddidit.Fac bono anio quod facis & dura nec rumufculos timeas ;per bonam famam & malam non tibi folumded nobis quoqj trafeundu ed hortare rnagmficu Alexadrum di Comitem Vrbinatem ne fpem noftram fallant.Viutmus fub alis eo^.vrgeat hodes dum tempora ferunt di Sabellum refipere cogat Nos ilii fcrtpfimus ut in his exemplaribus uidebis quas mimmus;vtmam mtelligat.Nam fibi 8C nobis proderit refipies.De xMarchia cognouimus qusefigmficallt;mul ta niala minatur homo tuus nec nos minora expedias nunc nos deo caros cognofdus quado udiqj tribulamur Sed finis miferia^ akqn erit tu patere nobifcum q etia nobdcu regnaturus es,De officio quod pro amico quas ris Gregorius tibi refpodebit;e anfus noder pmidtdes
ruas haud irritas facere.Vale& militia qua: potms ma Utia dici poteft forti aimo tolerato donec ad nos redeas quod breui fiet,Scriptu Roae manu pprta .xx.Nouebris Mcccdx
XX	Epiftola Pii Pape fecundi ad Iacobum Sabellum ut tandem redeat ad Potificis gratia :ut pollicis tus fuerat
IVS Epifcopus feruus feruoiji dei.Ddetftofi lio lacobode fabellis Domicello romano.salu tem & apoftolicam benedidione.Audiuimus aimu gerere te;ut quaz nobis grata funt facias,Id nobis acceptiflimu eft qui te femp dileximus:& inuiti tua loca oppugnauius.Fac ut opa uerbis confonet;& iequere ft dem noftram.Plus recipies tacendo qua petendo.Nobis mens eft nobilem domum tuam honorare ;non deprime re.Sapie tue tua: fuerit ut fcias uti ppoftto noftro.Scrip tu Ros manu fppnaapudfan<ftu Petru.Mcccdx a'no,iu.
XXI	Epiftola Pii Pape fecundi ad Fedencum Impera torem in fauorem Francifcisforcia: Ducis Me diolam pro mueftitura Ducatus,
IVS Epifcopusferuus feruo^dei.Cariflimo in Crtfto filio Federico Romano^ Impatori femp Augufto.Salutem 6c apoftolica bene^ dtdlionem,Intelleximus referete Venerabili fratre nro Epifcopo & Cardinali Niceno;qut apud eft fup re Duca tus Medtoianen nihil efte conciufu ;fcd abiifte nuncium qui ad id millus erat fine fpe ulla &i truncata efte prati cam;ab altera parte cum ftbi mmiu uideatur quod peti tur;boc certe nobis moleftum eftrnec uidemus caufa fuf fidentem propterq boc bonum impediatur .Illud enim
imprimis conflat,Si pecunia qua: petitur exfoluatur ne gocium abfolutum effe.In bac parte qui petit facile pot minus petere.At qui promittit lufta caufam habere pot propter qua non piura pmittat quiadefmt facultates;& nolit pmittere quae nequeat adimplere.Certe fili no fut tantae opes eius qui Mediolano potitur quot creduntur At onera opmione excedut multa ei neceflaria funt qui tantum dominii 8t tam iuidiofum & cum talibus uiciml tueri babet.Nos te rogaus ut bunc virum8i familia fua amplexeris:quee in pofteru Maximitiano tuo 8C tuoiji na to^e natis femp fit obnofia,Tu nunc Impator es vtinara diu unias. Migradum tamen & tibi & omnibus efl q ui
bus multos tibi QC poflens amicos feceris linter quos no ftro mdicio bi quoqj diligedi funtun quoi^ manibus Me dialanu efl Fracifcussfortia & filii eius qui multu in ita -lia poffunt;& m futu^ ut credibile efl poterunt.Multu Impatonb^ad res italas prxflare lombardipoffunt & po tiflime Mediolanefes.Selit boc Robert? bauarusiqui de pofito VmcefUo eledlus impator dum romam pro corda peteret a Galeazio Mediolaneniiu principe pfligatus in patriam rediit fine corona,Galeazius enim Vmceflai ca ufam tuebatur;a quo fuerat Dux creatus.Noftt quoqj ut arbflraur itali» flatu:& q> exceptis Mediolanefibuspa uci ad impium refpiciuntibis etia exceptis qutnd ut fer uentifed ut pdant infpiciut;^ fi mediolanu in alicuius a liquando populi poteftatem ueneritaadum efl de impio in italia nec pauper ecdefia fmedetnmeto erit quaz longe melius cum imperii amicis fe babet quam cum inimicis
uunt m terra,Nec tu poft obitu Impator eris;nec in tua domo femp erit Impiummec tu boc proflare potes:fed ut impii beneficia m tua familia ppetua flnt boc effice re potes lefficiesqj fi dum potiris impio dpfius impii uiri
Optaus igitur ut tui Si noftn caufa petitam fapiusmue ihturam concedas ne des occafione quod alii tuam glo riam uenari poflmt.Non fruftra loqmur imperialis ia alias Genua fracoiy fada;8i Aflenfis Vrbs fracis paret Nec Dux Sabaudix tam te refpicit q fractae regem,Re^ gnum Sicilue nutat;6iquis conamur ecdefia: m eo noen tuerimefcimus tame reij: exitum quonia futuri foli deo cognitio relida eft,Age igitur prudetiflrme princeps no li propter defedum alicuius pecunia: fuefhtura banc ne gare;quae impiu feruabit f Italia &L romax ecclefia: pluri mumconfulec,Si non moueris Fracifcipra:abus moue ant te filii eius qui ex fanguie Pbihppi prodeunt quem tui praedeceiTores mue£huerut,Moueat fe imperiu quod nifi boc feceris ex italia pelletur ;moueat te pauper italia qua: muita corona Si fafces imperii defent;moueant te nodra rogamia qua: pluris efle debef:q reqfita: pecuniae Concede nobis quod alus negas quis tibi plura debeus q poflimus ullo euo pfoluere,Polireo moueat te tuus MaximiliauS qui tibi deo praeftate fupftes erit;6i aliqua Prinapum familiam fibi amicam in italia cupit;quado Si tu illi in italia no parua dominia relidurus es,Nec a lium in Auftria uides qui plura expedet.Nofti quifunt vicini tua: domus Si quod nonibli iui cenfes aliquado ti medi funt.Facito igitur tibi & liberis tuis amicos ;& ute re imperio f tuam tuo^qj gloriam atq» falutem,Nec ne ges quod tantis pi arcibus impetrare nitutur ;cu id quod reqrimus 8i tibi Si impio Si nobis ex vfu efTe cognofcas fempqj plus m amicis pradidii q in pecuniis ponito,Da tum Roma: apud fandum Petrumifcriptuqj manu pro pria.u,nonas Februarias,Mcccdx:.
XXII	Epiiloia Pii Pape fecundi ad Federicu Imjpaorl
bonum animum Tuum erga illum odendens q non pof fet immutari.
IVS Epifcopusferuus feruoij: dei.Caridimo in cbrido filio Federico Romano^: impatcri femper Augudo.Salutem & apodolica bene dicftioem.Scribimus fipe &t multa j> legatos ac nuncios figmficamus quo^ fortade aliqua mole dius accipis;non tam mentem nodram q ueaba refpiciens. Nos illud tui mafuetudim pfuafum ede uolumusmibil nobis placere quod animu tuumoffendat.Scimus qrum excellendi tui debeus:nec unq comittemus ut ingrati repiaur.Si qs putat nos pode aduerfus te irritari maxi me falliturtetia fi aliquado facias qui nolimus & que ue limus neglsgis.Vendicauerut boc fibi tua erga nos meri ta qui nullis iquare obfequiis unq poterfus.Accepimus boc maligno tempore nonnulla parari;& tibi& nobis con trana:qui ut arbitramur cum fuis aucflonbus euaefcet Certi fumus qa no deerisive^fcito nos quoqj tibi quoad uixerfus non defuturos ;idqj tibi ifixum toto pedfore fit Edo ltaqj bono aio difficile ed apodolica fedem & Roma num imperium fimul euertere. Altius fixe radices fut q ventis euelli queant.In fumo pofiti uertice fme uentis ef fe no podumus.Nodrum ed perfidere &C folida uirtute macbiamens maloiy boinu occurrere;Scriptu Roai ma nu propria apud fadtu Petru;Nonas Martias.Mcccdx;
XXIII	Epidola Pii Pape fecundi ad Regem fracoiji ad bortas ipfu ut pragmatica facione e regno fuo eliminet
IVS Epifcopus feruus feruo^ dei.Caridimo in cbndo filio Ludouico Regi francii llludri Salutem & apodolicam benedicdione.Vluete
patre tuo clarae-memoria: Carolo perfonamtuamfemper dii eximus & magnifecius.Nec ulli rei cdfetire unq uolu imus;quae uel bonori uel ftatui noceret.Nunc quando il le a dommo uocatus eit;& tu eius locii tenes no minori te ftudio atqj amore profequeur.Beignatibi lemper erit apoftolica fedes.Tu facito ut uiceuerla in regno tuo Roa na ecclefia mater fideliu in fuo honore fuifq? praemmen tus coferuetur.Neqj ulterius pragmatica fadlio.quae cu deo Rare non poteft tui populi afas perdat .Veniant ante oculos tuos gloriola maio^t tuoija gefta.Qui mirificis bo noribus cbrtfti uicarios profequuti iunt;& pro tueda re ltgioe fepe cum exercitibus i Afiam tradere .Cogita qua to cum piculo fidei noftris ceruicibus;5<: in Graecia &C m Hungaria imminet Tureus :8>C da opam ut pacato qceler nme regno ad tutelam religionis comumbus umbus ar " ma fumi poiTmt;Ad quam rem perfuacle tibi nihil nos praetermiffuros ex bis qua: i nfa potefUte fuer unt .Sup bis latius te ailoquetur Venerabilis frater lobanes Epis copus Atrebatefis quem ad te mittimus.Tu illi tanqno bisipfis fidem adbibeto.Pius deus tuos greflus dirigat:
St tibi femper alTit.Scriptum Tibure manu propria.xv* kalendas.Septembris:Mcccdxi:
XXIIII Epillola Pii Pape fecundi ad Ducem Burgun die ut Iobannem Epifcopu Atrebarefem lftru at quo padto fe habeat regere;cu Rege franciae
PIVS Epilcopus feruus feruo^i dei.Diledto filio nobili viro Philippo Duci Burgudtae.Sa lutem di apoftolica benedidaone.Accepimus clarae memoriae Carolum Franicae Regem na tura: debitum pfoluiflfe;& Ludouicu filiu eius ad regnu
cfTe uocatum.Pius deus & patri defundo mirericordiam oftendat & uiuenti fuccedetiq* filio benignus aflit.No.-uellus rex ut exiftfamus memor erit tua: erga fe carita^ tis qui Extorrem confouiftuMuituqj tuoiudicio tribuet Arbitramur igitur lam uenifTe tepus quo &C pragmatica fandio uenenum terra: ex Fracia renciatur.Et aduerfus Tureos ebriftiana: religiois boftes magnifice arma fuma tur.Pro qbus rebus mtttfus ad ipfum regem; venerabile fratrem lobanem Eptlcopu Atrebatenfem quem tamen prius te ludimus adire;atqj ex te mandata iufcipere fecu dum que fe gerere babeat;q pro tua fapietia nom Regis mores optime nofti;& quo modo fit aggrediendus non ignoras.Tu ergo amatilfimefili 5C uerus apoftolici defen for bonoris mftrue oratorem noftrum;& mas illi oftede per quas ad ea perueniri pollit qua: defyderaus recogno fcatq* tandem Fracia ut debet cbrilh Vicariu 8C defendo religiois totius conatibus aifumatur queadmdm te fem, per optare afaduertius.Reliqua explicabit tibi didus Epi fcopus cui tanq nobisipfis fidem adbibeto.Pius Deus te nobis oi uniuerfe rei pu.cbriftiae diu conferuet.Scriptu manu propria Tibure.xx.kalendas septebras;Mcccc!xi;.
XXV	Epiftola Pii Pape fecundi ad Regem Francoru comedans eu quod pragmatica e regno tollere uellit cui regmi Cypri e regno pulla comedat»
IVS Epifcopus feruus feruoiy dei.Carfmo in cbriito filio Ludouico Regi Fracia: illuftri Accepimus ex litteris Venerabilis fratris no Rri lobanis Atrebatefis quanta eum caritate complexus fis:& qpium erga nos 8C Romaam ecclelia ge ras affedtum.Vtqj ad tollenda de tuo regno coftitutione
illam qux pragmatica dida eft uolenti Qc credo fis anfo Laudamus deum & Tuae maieffcati benedicimus quas tale tibi metem dedit .Nam quid aliud dicere Poffumusmifi c£ ex magnis periculis da boitate liberatus es ;et i bxc te porarefer uatus ut eflesqui fufcepto regno paterno fub latis erroribus libertatem facrofadae Romana: ecclefix in jftaurares atqj reftitueres & maioi^ tuc^ aequata gloria cHriftiao nomini quiete fundares.Benedidus deus q tue perfonx cuftos fuit & spiritum tuum erexit ut cogitares qux pia & omni laude funt digna.Sic magnus Conllan tius;fic duo Tbeodofu;fic Carolus magnus;&plures ex tuis progenitoribus immortale nomen & fextinguibilem confecuti funt gloriam :quta Romana ecclefxam matrem fuam debito funt honore profecutuquoty te ueffrgiis fbe rentem& diligfus totis praecordiis dc laudaus:& omnis te polleritas caelebrabit,Illud autem inter extera comm damus quod abfqj conuentu &C cofultatioe multo^prag mmcam auferre fhtuifti queadmodu idem Epifcopus nobis figmficauit.Sapis certe regem te magnanimu ofte dis qui non regarisded regas.Optius enim princeps td qui per fefe reda cognofit;&oj>itur:qualem te eflecon fidimus :nec feriptura qux ait ubi multa colilia ibi falus non confulto^ multitudine reqritifed confilio^ maturi tatem 6c digeilione qux res m paucis facilius repiuntu** Neqj enim aut boneilas aut lufhcia multitudini facile fu adetur qux uanis affedibus agitata ad peiora femp in clinat cofufioni fubieda eft confulentiu multitudo;Nec bene fe res habet ubi fuffragia numerantur non ponde rantur.Sape enim fit ut maior pars meliorem ufcat.Fa cis quod te decet qui fciens pragmaticam elTe abfqne deo eam eliminare de tuo regno decreuifh ;nec uis m difcept3 tione adducere an fieri debeat qux tuipfe faciedanouift
boc efl Regem efle &C bonum regem:& quem boni amet mali timeant.Nam qui per alios regatur nec p fe intelli gunt quae fmt agenda conteptui Tunc.Probamus igitur admodii & coendaus quae de tua deliberatione circa prag maticamiEpifcopus Atrabatenfis fcnbit bortamurqj ut qus ppofuifti in afo efficere ;cito faaas.Neq* cum poffis hodie benefaceretcras faciam dicasibilaremdatorem dili git deus quae iufla &C bonefta funt moras nolunt ;fac tua fapientia iicut nos cognofimusuta & mundus ofs qpri--mum cognofcatme aliquis dicere poflicidiu noluit;q diu deliberauic:q» fi prolati regni tui Si uiuerfitates aliquid ex nobis defyderatite mediatore ad nos recurrat.Nam fi quis unq Pontifex fuit Gallicae nationi affedus ut mul ti fuerunt.Nos certe inter primos repiemur qui nomen & gentem buiufmoi honoremus &diligaus.Nec unqpo flulatis boneflis aduerfabimurjfctmufqi dignum effe ut fratribus noflris Coepifcopis £ multis deferaus eosqj bo noremus.Panterquoq; uirisdodis & qui dedi effe cupi unt £ umuerfitatibus littera^ ffudia fedanbus fubuem endum effe non ignoraus.Ab bis enim catholica fides de fenditur Si aodrinae lumen propagatur. Age igiffili pfi ce quod in aio geris Si confide nos tibi et regno tuo om nia conceffuros quae ratio & benefias fuadt bit;Ceterum quia Regina Cypri ad nos & regno fuo deieda et Extor ris profeda eft;d£ ad tuam ut credimus ferenitatem pro ficifcetur confihum et auxilium petesmam regnum eius Soldani Aegyptii auctoritate occupatu efl.Et quia ficut accepimus Mabuetes Turcoiy domfus Synopim 8C Trape zunta 6c multas altas Afiae emiratis ac proufcias nuper fibi fubiecit;&: £ Europa nidor ac tumes eo ppofito re uertitur ut ebriftianitate totam proterat 8t cdculcet.Se renitatem tuam rogaus Si flentes petimus ut refpicias in quo flatu efl catholica fides ;quo modo ex uno latere
Turei ex altero Sarraceni urgent.Pone ante oculos tuos lamentabiles cbriftiano^ uoces qui per A fiam 8i Grxcia m medio nationis peruerfe cofhtuti nuferabilibus mofs affligucur.Cogita m quo loco efl: facrum domini fepuU ebrum quod inipicere abfqj Mibumecano^ uoiutate no poffumus.Sandta terra quie nobis lucem fidei prazbuit nuncin tenebris eft*Totus Oriens plenus eA fpurciaa Mabumetea quaj etiam in Europam fuum uirus effudit mde Grecieibinc Hifpama: parte occuputa.Nec dies ulla in qua non multae cbnffiano^ anime pereat;Rbodus in periculo e nobilis infula & maris quonda domma;Pelo ponefus in poteflate turco^i efl: paucis exceptis locis; Io ta Epirus ad eos defecit .Bulgaria di Valacbia &i Rafcia maiori ex parte tureis patet;Hungaria uulnus expediat di mulcis aflidli cladibus non potefl: tatos belli motus fu ftinere.Nec efl: qui confoletur eammmet uidlorem Ma humet em lam fpoliis onetis SCafix uiribus adii.tiemus fane illi genti.timemus di aliis qui funt i boftium circui turnec nos fumus qui fuccurrere pofllmus.Voluimus oculos noflros modo buc di mo illuc:& luflratis onibus cbriffiano^ p umetis ;Nemo regummemo prmcipu no-' bis occurrit q tantae rei fubueire poflitmifi tu folus que pius Deus fui populi faluatorem ut cofidius bucufqj fer uauit mcolumemNec pmifit in manus fe quatrentiu in cidere.Tu dei ope baereditarm regnu. m pace confecutus es mortuo patre;Pbilippus Burgudis Dux clarus SCpo tens tibi obfequentiflimus eft.Catten Duces di Comites regni te domino gloriantur di tibi fme cotrouerfia paret Ex Anglia fi uolueris mbtl ttbL aduerfabitur;Hifpania babes amicam.Qmnes p circuitu te reueretur Si colunt 8i legationes ex longmqs ptibus ac ex ipfa Italia te falua tum di honoratu adueiunt,Magna e hxc glona;magnu
dei donum «Intellexit diuina pietas cogitationes tuas & naulta cognouit i afo tuo ppofita efle ad comune boum Nec dubitaus quin cum effis exui quodamodo a regno tepe tecum dixeris fi paterno m folio aliquado fedeam; quanta faciam tibi deus grata.Certe non patiar tua be reditatem aTurcis dilaniari;audiuit te deus & omfa abi aduerfa reppulinplanauititer tuu & te i auito regno coi locauit exceifumprae regibus terrae.Omma tibi tranqlla dedit.Si quid aliquado intra re deo g mfiffi illa feruato fi non promififfi quod non effc uerihmde recognofce be neficia quae accepiih a domino deo tuo qui te filium re gis creauit & m regnum cum diu extoms fuiffis fuma cum gloria reffitULt.Offinde te gratum dium* pietati & pro tantis beneficus uicem repede.Tolle ut fadturum Oratori nolfro fpopodiffi pragmatica cofhtutionem;& boc fadto quod noneft difficile erige te totum m auxiliu religidis contra Tureos,Stude ut expeditio aduerfus bo ftes cbriffi fiat:exbibe te buius rei ducem & caputmec dubita cundta erunt tibi profperaiboc eft negociu te di gnumutibi baec gloria feruata effimbil eff m quo telau dabilius exercere poffis hereditaria bec tibiproufeia eft nam pugnare cu furcis & uincere &C terram fandtarecu pare & fidem feruare et Romana ecdefia boneftare.Fra 0094 regum proprium e;8d boc tu comodiffime praedare potes.Vera francoi^ foboles fapientia & rerfi expientia praeditus m opuleto & pacifico Qc potetiffimo regno fu--blimatus. Omnium oculi te refpiciuttoes afflida te uo--cantiet nos praeter te non uidemus qui baec poffit praeda re;& ad te unu recurrimus cbnffianefidei defenforem; Tu ergo & a nobis Si, a toto cbrtffiano^ populo rogatus 6i in primis a deo cdmomtus praepara te buic proufttaet ad quam fceliciter dirigendam omnia obtinebis a nobis
qua: a iudo Si pio cbridi vicario;& beati Petri fucceflb^ re obtineri debeant .Datum Romae die xxvi.odobris. Mcccclxi.pontificatus nodri anno quarto manu ppria.
XXVI	Epidola Pii pape fecundi ad Cardinale Atreba tenfem:ut confirmet Regem Franoae m pro^ pofito tollenda: pragmaticae.
IVS Epifcopus feruus feruo^e dei. Diledtofi lio Iobam Cardiali Atrebatefi.Salute di apo dolicam benedtcdione.Fluduati dtu et maxi mts procellis tua nauis agitata eft.Nunc in portu nauigasiPius pontifex e medio tempedatum eri--puit te 8i ex bodiu cuneis trepidantem fuis extraxit bu meris fadlum ed quod non credebas Si Pius fuum tibi uerbum tenuit Si pacem peperit tibijat fi no ed pax qua do ut ais in dubio ponitur quod de pragmatica fcriptum ed 8i pura dona conditionem recipiunt Si tumultuatur et dubitatur an excufationi madetur quod publice decre tum ed.Rurfus promiiTa quadam referuntur Si <% non licet retrocedere.Nd ignorat Cardialis Atrebatefis quo modo podint tda conuici Si fcit non refpondere ultima primis ;quis unq audiuit Regem aliquem fraco^e aduer fari cbridi vicario.Tutrix ed illa domus non oppugna trix apodolica: fedismec Carolus Ludouici pater ad ar--ma unq uemt contra romanu prxfule quis xgre ferret Andegauefes regno Siciliae det urbari:quid faciat Ludo uicus princeps deo amabilis Si mdiciae cultor Si beatote apodoloij: deuotus.Anexpio filio Si amante expedtabius quod ex patre paululu irato non timuimus iLudouicus ed Si Ludouici ex fraco^ domo nunq romanis ifenfi fu ere ponrificibus.Scis quanta ediudicta nraecaufaeiScts
quid tibi diximus abeuntimec iufficiam negabimus nec paucis boneffe tracffacibaduerfus eum qui tuffa offert-nulla fas eff arma fumere;babebas baec quaz diceres regi . & alia multa quae pro tua fingulari doiffiina no sgnoras Miramur cur montium ruina mineris quando affunt quae impedirecafum queunt.Memores fumus eope quae ante fcripta funt fecuritatis plena.Nec poffea interrane fis in Francia rediitffi quid mali ille feminauit jam radi ces emiferat quando priora illa ipledida Si magnifica pie na pacis et gloriae uerba fcripfiffi.Si poftea immutaril eff aliquid tuum eff id corrigere 8i ita efficere ut talem rege experiaur qualem primo depinxiffi quem non podumus non iuffum Si pium credere .Reliqua ex Antoio accipies Noxetano tuo Si noffro.Vale Si uem quia cupimus te ui dere pileatum .Ex urbe Idus Ianuarii Mcccdxi*
XXVII	Epiffola Pii Pape fecundi ad Regem Francoiji extollens eu ob eliminata pragmatica fancione
r
IVS Epifcopus feruus feruo^ dei.Cariffimo in cbriffo filio Ludouico Fraco^ regi llluffri Salutem Si apoffolicam benedidione.Excelle tiam animi tui & pietatem mentis ex multis opibus fcius licuit bacffenus intueri.Sed potiffime diebus proximis quado ex fclitwregno tuo pragmitica elimma ri fancione fic appellata iudifffquaz resdiuinifppemom te principem offendit,Veramqj francoiji fobolem Stchri ftiaiffimii regem declarauit.Non praeteribit deus boc fa egregium fadum irremuneratumec fedes apoffolica im memor erit tanti beneficii.cum magno Conffantino cu Tbeodofio cum Iuffiniano Si aliis dariffimts prfcipibus tuu nome collocabitur:Nos certe te Ceper honorabimus
priceps deo amabilis & gratiffimum habebimus tuas u» lutati complacere;Sicut ex AntomoNoxetano dile&o fit liari nodro qui bas tibi reddet plenius itelliges cui fidem dabis,Cbndus tesus dominus noder dextera fua te pro tegatjTibiqj benedicat & regnu tuu foeliciter,Datu roae apud fancftu petru Idibus Iauams.Mcccclxi ;mau rppria;
XXVIII Epidola Pii Pape fecudi ad Regem Fracoije qua hortatur ne adhibeat fidem fi quis de iua fan^ ditate ad eum mala fuggereret;,
IVS Epifcopus feruus feruo^ dei.Cariffimo in cbrido filio Ludouico Francoi^ Regi cbri dianidimo,Salutem & apodolica benedidio nem,q> te amamus fili totopedoreicjqj tuus erga nos amor reci,pcus ed;& tuo regno conducit 3C Ro manas primaeqj fedi & toti rei publicas cbndiaae,admodu ed utile.Sed hoc multo^ offendit aios qui ex publico da no pnuatum uenantur comodum,Crede filu8<: in tua cu ria 5C in nodra non pauci funt qui te uellent nobis ininu cum effe;& nos tibi aduerfari Jdem multi cupiunt extra nodras curias codituti:& magni 6C parui principes & prt uati bomies.Nam qcunqj nos oderut & te amant mole-' didime ferunt eam caritate qua: mter nos ed.Scietes qa no poffumus non ^pfperariiubi mutuo diligimus;& ofs nodra profpitas illis ed aduerfitas.Ob hac rem fummo dudio annittuntur:& te nobis &nos tibi abalienare:fcri buntque tibi aut per alios fuggerunt diueria mendacia quae male accipias ;& pariter nobis de te multa mentiun tur;& ofa meditatur & machinatur per quae cois nodra diiedio extiguatur;& odia confurgat ad quae mitiganda opus ftt ad eos recurrere ;qui mediado ;tradando;&
fipius fterpoendo crefcat:& magni ac potetes fiant, bec dicimus non fine caufa 6C qdem magna.Accepius enf effe aliquos ex curia noftraiqui ad te aliqua fcnbunt fiue alio modo ad te deferri curat iperque tuam poffmtbeniuolen ttam fminuere.Hec defunt qui pari modo ex aliis locis de te nobis fcribant;Sed nos illis non babeus fidem nec malis eoi^ uerbis monemur iquonia tua uidemus optima opera nec credimus fignis ubi uincimur expimentis;bo taur ut 6c tu quoqj bis audtoritate abroges:q tibi de no bis finiflra referut.Fallaces bx artes funt 8i iniqua fuen ta quibus aliquado Si Cardinales & aliq uiri magni utu tur qui nunq adeo creuere qum cupiant effe maiores qui nec bononbus fariari nec opibus expleri poffuntibi exi-ftimant mulco fibi utiliorem noftram tribulatione qpa cem:& idem de te cenfentibenigmorem te fibi futurii no dubitant fi aliquatulu uexeris q fi tranqlo flatu fruaris Antiquae funt buiufmoi uerfutiajifolent inter fe colloqui & affirmare qui regum latera flipant &C qui romais pon tificibus aflidentitunc fe effe in praicio cum domini funt m piculo & tunc luam potentiam cmcere cum domino rum decrefcit maieftas & aucftoritas ac ex doino^ detrimento fuum quaerunt emolumentu.Si rex inquiunt fra ciac romano Pontifici erit inimicus:& Papa illi non amicus uterq* nos quaeret & noftra utetur ojpa.Magnu erit nomen nof!rum:magnapoteftas;& ab boc & ab lllouoca bimur.Gratias impetrabfus quas optabfus.Simulabius nos utriqj fideles.Nulli erimus pra&icado cocordia fep nutriremus difcordia & arbitri ac iudices diffidentium repiemur.Ipfe metus nos magnos ac beatos doinos ue ro & humiles & beignos reddet,q fi pgant fe diligere u ti faciunt :Rex & Pontifex non eft cur nobis utatur.Ipfi per fefe fua expediet negocia.Nibil ad nos ueiet;nibil no
bis comuicabut.Nullum erit noftrum cmolumetu.Vc^ ut tales homines priuatam 6C damnofam utilitatem Tua malo ingenio quaerunt ita nos bono animo & optimis ar tibus noftram 8C comunem utilitatem querere opportet et bis fraudibus obuiando uincere in bono malum:di rei publice cbriftianae piae confulere.Nam ii difcordemus in uicem no poteriic non oriri multa mala .Si erimus unai mes ut fumus ;& tuum regnu florentiflimu. efficietur;et tota cbriftiamtas miro modo laetabitur vnanxmes autem effe non defmemus fi uterqj noftru ea tantum uoluerit quae funt bonefta et in bis quae lufta funt contentabitui* Nec preftabit aures fufurrombus ac delatoribus iniquis Nos fili amatiflime ex parte noftra tibi offerfus q> ex te nunq aliquid poftulabius aut non iuftumaaut no aequu Et rurfus amplius dicimus nunq tuae mafuetudmt ali quid negabimus quod cum deo poi limus boefte concede re;Erimusqj tibi et tuis femper gratiofillimi.Nec facile de te aliquid fmiflre credemus.Rogamus pari modo et te uelis exhibere maxime circa credulitate ne praeftes fidem crimfatoribus:enam fi fint Cardinales :quia 8C m boc or dme repitur nonunq iniqtas:& fepe fuetifunt aliqui ex Cardinalibus infeftiffimi romais Pontificibus.Sicut et Duces aliqui in fuos reges pfidia ufi funt.Nullum colle gium efl: mallo^ bofum omnino uacuu.Et in apoftoloru cactu ludas muetus eft proditor.Difcute priusq credas; & nibil credas mfi probetur ;ex bis quae ad te mala de no bis figmficatur.Nos adeo tuam ferenitate diligtmus;ut fpoflibile lit aliquid noftra opera in tua contumelia fieri falcem fcieter & appefate.De regno Siciliaebortaur ut ue lis bene re itelligere.Cardfalis Atrebatenfis tibi 6C nobis ut credimus fidelis dicitfe breui ad nos uetuiji& allatu^ aequas codidides huic propter do&rina Sc itegritate Cui
tniiltu babeus fidei.Expe&aus cu defideriofuii aduentu Si ita erit ut lpfead nos fcribit credito nos mbil recufatu **°s q> poilimus facere cum boneftate.Audieus & A treba tenfem & alios Oratores tuos &in omnibus erimus faci les ac benigni qua: mfta fmt.Vtinamutderes metem no ftram& cor noitrum pofTes mtrofpicere gauderes certe talem tebabere pontifice qui tatum te amat.Noli alicjd in malam partem accipere quod per nos fiat;priusc| Car dinalem Atrebatefem ex noftra curia fcribente audieris. Nec uelis bis applaudere qui de tuo 8C noftro incomodo fuum quatrunt comodu .Scriptu Roma: apud fandxi Pe trum manu propria.Sexto kalendas Nartu.Mcccdxii.
XXVIIII Epiftola Pii Papa: fecundi ad Regem Fraco rum.qua eum laudat deefhndtione pragma ticx 8c ^pmiflione auxilii contra Tureos.
1VS Epifcopus feruus feruo^ dei.Cariftimo in ebriido filio Ludouico Regi fracoi^ illudti Salutem & apoftolicam benedictione. Attule ruc nobis Oratores tui exti&am pragmatica fandtione.Et mfuper auxilia contra Tureos amphflima ^miferunt.Vtraqj res digna e tuo genere;& tuis uirtuti bus .Laudamus benignitatem animi tui:& dignu te cefe mus quem fadta fedes apoftolica praecipuis fauoribus 8C honoribus ,pfequatur.Et boc qdem noftri propofiti fep erit.Nec credimus feTuru ahquado m bac beati Petri ie de Pontificem;qui te magis fit amaturus ;q nos amaus tuam probitate.Petierut a nobis Oratores ipfi:& maxfe Cardinalis Atrebatefisiut copias nofhas armigera^ ge tium ex regno Siciliat reuocareus ne militaret aduerfus confangumtd tuum Ducem Iobanne.Cupfus deiydeno
tuo complacere quia dignus es omni bonore 8i omni gr$. titudtne.Sed hortamur mafuetudine tuam utcuram ge ras nodri honoris Si patiaris ut quod petis abfqj lfarma nodra poflimus efficere.q exercitu mifimus in regnum non fuit ut tuu fanguine offendereus.Sed ut uiam fadti di violentia: de regno ecclefi*probiberemus;3irem ad iu fticiae tramitem reducereus.Nunc fi abfqj uia iuris gen tes nodras reuocareus appareret q antea findemus ir\" iudi:qui tamen fecundu iuris uiam procedimus.Ea pp ut tu* uoluntati morem geraus;&: bonore nodru cofer uemus:uifum ed nobis hoc mediu opportunu ut tollan tur offenf*binc mde Si fiant induci* belli feu tregue co uenienbus modis:& q in cuna nodra indituatur iudici um de regno:<5i illi attribuatcui de mre debetur;qa no dra icecio ed partL tu* fiue Regis Renati tuo ituicu om nem fauorem bonedu imptiri.Et cdfidimus q tua fere nitas nd ueiit aliud q quod ludum Si bonedu e.Si pars altera acceptabit iducias fiet iudicia;& ut fperaus caufa tui amici Si confagutnei bene dabit;quia folum habebit locum ueritas.Si ludiciu.St recufabit tunc habebis quod petis et retrahemus getes nodras de regno cumbonedo titulo.Si tui Oratores bibuidet madatum acceptadi tre guas mox eas indixideusded ipfi uoiuerut ad tuam fere nitatem ipfam rem refer re.Et ideo no fiit fa <d* tregue qu* tamen nodro et omnium ludicio parti Regis Rena ti multum fuident utiles:et alteri parti damnofe.Opor tuit igitur rem bac differre ad tuum examen ;et expedta ri refponfione tiiarmmtenm dabunt res dcut folentiter eos qui bellum babet.q fi acceptaueris qu* per nos ref pofa funt Oratoribus tuis;mox habito reipofo picedeus ad treguas indicendas :&fi recipietur fiet opus laudabile ad tuam Si nodram gloriam.Si nd acceptabutur a parte
Regis Ferdmadi ifactemus indubie quod petis Subtrahe mus gentes noftras:&: fi nemus rem i manu tuoiji ut pro fequarur ius fuu ut melius eis fuerit uifum;prouifo q> turibus ecclefiaz non fiat detrimentu. Nec credas fili ama tiftime haec nos quarere ad differeduiquia ut didu eft ex nunc feciffemus iducias uel treguas fi affuiffet tuus co fenfus.Sed quia is abeft oportuit rem differri.Perfuade tibi quia uoluntas noftra eft tibi complacere.Sed opus e ut luues nos q» cum honore noftro id faciausiPoftq fe-mel egredi fuerimus hanc litem no mtrabius utera eam de facili Si ftudium noftrii erit ut defiderio tuo morem geramus Si omnia fugiamus quae noftram poffmt beni noletiam pturbare.Ita hortamur ut tu facere uelis erga nosmec facile credas his qui mala nunciat.Si poftq res hxc compofita fuerit inueneris nos promiffa non ierua re;poteris de nobis ture coqueri.Sed nunq iuemesq ui olenter a nobis coueta.Fac ut qprtmum cocordetur bec materia regni per uiam tam confcripta :Si uidebis quia tibi Si domui tax Pius Potifex femp ero beignus Si gra tiifimus.Nec unq te poenitebit feq hoc confiliu quod da mus.Scriptum manu ppria.diexxvdi! Martii Mcccclxii.
XXX	Epiffola Pii Pape fecundi:ad Duce Mutinae qua honefte reffellitqua:dam ab eofcripta ad orato rem fuu agentem romaz.
IVS Epifcopus feruus feruo^ dei.Diledo fi lio nobili uiro Boriio Duci Mutmaz & noftro in Ferraria Vicario.Salutem Si apofiolica be nedidtione.Nemo uerum de fe rmus audit q publica poteftas quaz quanto maior eft tanto magis falli tur.Experti fumus hoc f nobis ipfis qui podq beati petri
catbedra uel indigni confcedimus praro accepms qui fo hum Sibylle nobis recitaret.Cecidiflemus mter multipli ces adularium laudes;& multa de nobis credidiTTeus ma xima difalfaniTi ex buili loco ad boc fublime Tolium per ueniffemus;&: uerfati diu apud Reges qbus artibus Tau ratis palatus maeretur pcailuiireus.At tu clhus 6i patet* &i auus di longa ferie maiores &i frater fuere prfcipesifa cile caperis adulatis bamo;et mcbil te laudati non credis Probat boc epiftola tua quam mififh Anroio oratori tuo apud nos agenti Jn qua fere tot fune prsclara de te ipfo telfimdia quot uerba.Nibil efl: enim illic quod tn tua pre cipuam laudem non uergatiSC tamen a te didiata depr^c-benditur &C tuum iermoem redolet.Iufnfh ut nobis ode deretur.Legimus eamquamuis longifTima ed non (emel fed iterum.Fuerut enim Si quae cum uoluptate;& qua* cu moleftia audmius qbus abude colideratis coacti filus et inuiti aliquid refpondere tecumqj non adulantis fed pu patrix more agere nullamq* boni pafforts partem reline quere.Vera erunt uerba noftra;& fi fortalfe dura uide^ buntur.Std melior eft amara ueritas q dulce mendaciu Tu fi fapies ut fperaus cunela in partem recipies melto rem.Audi ergo fili 8i gaude quia non impugnamus oleo caput tuumded acri potius ramno lauamus.Qmerelss 6i purgationibus plena efl epiUola turi.Verum nec iuTte quaereris neque rite purgaris imonffrabius ifb per par--tes:bic capitibus adnotansm quibus magis inflas: Ab ini tio aute fcnpto^ tuoi^ illud grauiter ferre uidens quod Antdio legato tuo& Gurroi germao plaeracp dixfus qua: tuo nomini detrabut;& bonore'fugillant:& ponis tuipfe uerba qbus nos ufos dias.Noluus ea repetere ne replica ta cicatricem aperiant ipfa rememoratione duriora .Per ea exiftimas nes ia te mdicalTe no auditu :quod nec deus
Actam fecerit :ac fi uelis iudiai quas fit ordieda tela mon flrare:& nandi artem docere pilces.Nos affidue uerlaur in iudicns;& ubi fit citatio neceffaria non ignoraus.Sci naus quo pad:o notoria:& quo padto dubia mdicaf ,Non dum contra te fentetia ulla .pmulgata eftmec ludicium intentatu necquaerela aduerfustepublice ^pofitamectu us honor lasfus.Sed cu accepiffeus te multa molm aduer (us ecclefias Romana flatum di mimicis noftriscofilioau xilioqj adeffejnec decitent ingetiffimas coied:Liras;8<: id ru mor qui raro mentitur publicus comproba re t.Accerfiui mus Oratores tuos Gurrone di Antornu deqj tuis adtio nibus coquefti fumus,Diximus non placere quascontra nos Si romanam ecdefiam moliebaris :&plasrosq* de tuis moribus reprasbedimusimandaces ut monita noftra ad te deferrent Si te meliorem coarentur efficere,N on tene mus uerba ex ordine qua: diximusmefcimus an bis uo^ cabulis ufi fumus quas m tuis litteris mferuifh Jilud fci mus quotam sbocatiatu nuq te appellauimus quod uer bum in fermde latmo quo utimur non inuenitur.Pofii bile t(k inter conqusredu nos uel infidelitatem accufaffe tuam uel leuitarem non infame te redderemus;aut tuas familias gloriam obfufcareus:quam femj> magnifecius Sed ut emendareus errores tuos;& te reducereus in uia Nam cum illosalloquereur teipfumuidebaur affari atqj monereiut deinceps caueres ecclefiam lasdere Si tuas pa^ rentiaduerfari & ne ,p mitteres quas nolles implere quia in altero (pditionis:m altero leuttacis eft crimen,lubsec quafi iudicia recipis ;& iniufte adum exiftimas q> fine ,p ceffu damneris.Paterna funt basc monita no ludicia.Ser uaufus euagelica legem tdi quod illa in fratre iubet fecii-mus in filio;qui cum te alloqui non poffemus in nos pec cante couenius Oratores tuos 6i femotis arbitris dixrns
qua; de te acceperatis ut te tande corrigeres.Nam quod iliis didaim e pinde accipere debes ac fi ttbi fuidet didtu Tu pinde babes tanq ecclelia adbibuerius quod ad uiti mum referuaus ne uiolemus euagelui.Inique agis qui tuo detradfu honori cenfes quafi te publice criminati fi mus quod minime ue^ eftmeqj m Collegio Cardinaliu unq neqj in alus couenbus de te uerba fecimus mfi ma gnifica dC boefhiTima fuppiicia & quidem acerba &C mor talia uulnera nocitis monita noftra;S<: ais te illa perpeti non pofTe.Cogitaife legationem ac decaufa lfignem mit tereiqus tuam innocentia ollendifTet poilea mutalTe con filium quia fufficeret Orator ad expugnatione itfiufmol 6C prsfertim cum non dubites decem Cardinales etiam m publico Confilforio aduerfus nos pro tua defenfione alTurred:uros & tus afhpulaturos innocens.De rmftioe legato^ tuum fuerit arbitriu.De Cardialibus uide quid dicas .Viri cum graues tum iufti funt nec pigebit eoseti am contra nos ueritati pbibere teftimomu.At fi ueraces fumus libentius pro nobis contra fe ftabuntmecnos eoi^ affertiones recufabfus:& fi pges expiri ludicium conten tabimur ut inter te nosqj rndices fiant .Nam fi te uolue rts expurgare magno labore opus erit;& arte magna.Si quidem ubi macula impreffa ed ad benetergendu multa laborat aqua.Cupis ut te boftem declareus potiusq boc padto tuam exiflimatione imminuiusmam fidei non ta
tum nofh-is ineilet aflemonibus.Nos quis tua opera id uiderentur expofceremon tamen adbuc eo properandum cenfuimusiut te bofhs loco haberemus :fed beneficiis 8C gratiis prolequi maluimus:ut ulceremus in bono malui {icut lubet apoffolus.Sperances q? aliquando teipfum re cognofceres;& Pii ponificis beniuolentiam uti fcires.Cd tra eueit prorumpis m uerba defpatiois plena i&aflens
te perpeti non pofTe fproperia noflra quxfituiyqj modios quibus bis moleftiis ex uariis;fiue amicos fiue mimicos expiri debeas ;& traditurum alteri Ferrari* claues muta tu^qj dominu.Atqj boc efTe magni animi cui carior e bo nor qdommatio.Nimium delicatus es;fi non quis tui domini pferre monita:& fi maius priuari domino q re praebendi .At fi probauerisalienu dominu intelliges quid fit ecclefie fubefle. Quocunqj te uertes poenitentia prae--flo adent.Facis more hominum qbus conteptui efi mire Impium:dant tamen aliquando contemptores poenam. Tu fi fapies no quaeres meliore panemquam triticeus eft Nec fpgenito^ tuorum uefligia deleres nec molefte feres tui domi repraebefiones;etiam fi fuerint indigne nec ma gni animi ludicabis principatum relinquere Si dominari oni fponte cedere :Diony fio Syracufaiy cyrano in arce ab boflrbus claulo & nullam spem retmedre poteflatis habe ti cum Polyxenus foder confuleret ut uelocifTimo equo confcefo intra fmes.Cartbaginefiu fefe recipec danauit Pbylldus qui poflea bifloriam confcripfit aitqj baud ex pedit tibi Dioifi equo uecftu spote extra doinatione euo lare.Sed contra per crura quod adiures fuppetant relue tantem extrahi,Elorifquoqj inter amicos Dionifii non i fimus idemqj poeta dominationem inqt boneftiflimum efTe fepulchrum .Non eft nobis dubium quii boiy fente tia tuae menti magis amica fit;quoruam Polifeni quauis aliud uerbis exprimasetuo tamen ex animo pendent om nia quae dixifh:& cui arbitrii efl ea uelfacere;uel neglige re exitus ipfe oflendetean fis eius celfi animi que laudas expurgationem deinde tuam mgrcderis.Atq* imprimis idcirco nos tibi fuccenfere diiudicas quia nolueris aduer fus proditorem ecclefiae Romane Sigifmundum arma fu mere.qui tibi fangufe iun<flus fitiSi cofuetudine raaioiji
tuoijf pra:tendis qui pacifice cuna uicinis uiuetes;S£ opes* mulcas cumularut di mirifice a fuis fubditis amati S£ ob feruati fueruc.Nos &fi aequum cefemus eum qui vaflal lus e feu vicarius pro faluce fui domini arm i cape;& ma ius efTe umculii mter fubditu di dominii q incer cogrn-tos Si affines .Scimusqj fepe patres m filios;<3£ filios f pa rentes pro flatu fui principis flrinxilfe ferrum non taen propterea tibi fubirafcimuriquia Sigifmundo no mfers bellum homini pniciofo 5i fecido.Neqj boc unq tibi cri mini dedimus:sed illud repradbgndius accufauius accer. be tulius quod omu bofnu fceleratifTimu excomunicatu bofte eccfie declaratu domi apud te faepe babuifh eiqj co municadi di ut nobis affirmacum e petenti ope no dene gafli boc certii efl quod bereticum di anathemate pculTu non euitafli nec timuifh cenfuras nollras.Et quis exeo municationem incurrifli ei comutcans qui a romao pra: fule excdmunicatus eftrno tamen diutnis officiis afhnui fti qua: tua pradentia polluebatur«Inuifibile etl Anatbea di iuifibiles opatur effedlus:tu boc aut no fentiebas;aut non curabas.Nos autem qui fcimus excomunicationem iflar lepra: cotagiofam effe di tui caufa doiebamus Si eoip qui tecum conuerfarenturmec poteraus non a:gre ferre quod in terris ecclefia: maieflas ecclefiaecocemneretur Si eius bofles bonore cumularentur*Hoc doluimus Borfi non q bellum recufares tua: ut dicis lfuetu familix.Nam deo uolente fatis erunt ecclefia: utres ad expugnandam delendamque deteftabilem & abominandam Malace-fla^ familiam qua: non folii ecclefia: romana: dormae fuae led fidei catholica: bellum intulit ;& Turcorn impia gen . tem in Italiam fluduit aduocare.Nec tu nobis alpbonfu regem aut alios comemoraueristquo^ focietate recufa-neris ne belio implicareris.Vide qbelle arguis neuaui re
gt pofTum 5t papa: negare admiltr Rex excufacionem cur no admittat Papa;tanq minor fit Papa q Rex:& minus ecclefix iis obnofius q Reguita rationaris. Admittimus argumetatioes tuas ;quado plus armis q dialericx opa dedifti :& fi nuc arma recufas dialettcam uideris apledti Nefcimus quanti apud alios mometi erit boc argumetu Quod propterea fibi uuk cum te dicis non optare apiia tionem dominii 5i contentari eo quod a maioribus acce pifti.An bellum augedi tantum ddmiicaufa geritur^At id no eft mftum ad res repetedasad uim propullandam ad opem ferendam bis qui pati untur fdigna ad obedien dii fuo principi mile fuunt arma,Qui propter gloriam et Imperium augendum bello manos mfeftat repmcio fa agunt,Sapis tu & iter paucos esiaudadus fi parta tibi fufflciunt ne ultra cupis & pbilofopbi magis q principis uitam fduiftuAt nos ex ore tuo accepfus Iperare te bre ui uentura eiTe in potelfate tuam urbem qua non igno bile quam noluus nomfare & tum quide afFirmafti one te operam fpartiri ut illius domiiopotiri polles qua: tua non eft.Sed mittimus ifta illuc pgimusmbide mutuo denegato te purgas ;Quoin illo non ira rem narras ut gefta elbfi dominico fuerit credendu qui nos inter & te fuit frerpres. Audi quomodo ille ad nos fcripfit qui neqj puer eft neq* fomniator,Ait ille fe fuilTe i domo tua teqj multa locutum de tua ardentillima erga nos caritate 8C inter extera quod admodu cuperes edoceri in qua te no bis polles morem gerere quod nil tibi mcudius elfetiquo nia noftris defiderus fatisfacere:feqj relpondilfe nos bel lo implicitos uecelTario nullius rei egentiores elle q pec cunixquam belli nemudicut fadturum te opus egregi um nobtfqj acceptiflimum fi auri xx millia numum aut aliquid amplius mutuo traderes ;e xcepilTe te id lermonis
alacri uultuiexbiiaratuqj dixiffe quod petentibus nobis boc mutuu baud qquam negares. Suadebat igiturDot meus ne rem mteptara reliquereusiquia certum edet te aurum numeratu^ adeo te uerbis efficacibus cbftrmxe rasffubrffimus acceptis littens.Diximusqj Do mico non bene notum effe Borfium qui dicfta eius pro fidtis habet Subiratus eft Domfcus cum accepit fuum apud nos con temm ludiaum refcripfitcp ne tuas oblationes paruifa---ceremusiquonia aut nulli credendum effet ;aut leruares ipfe uerbum tuum,Quibus auditis figntficaums ei ii ii bi uideretur au^ peteretffare le tamen deceptu iri muD rumqj diffare obftruacia a promiTis.rediit ad te Domi-" cus 6c polfulato mutuo mbil obtinuit confeffus eff er rore fuum & te nobis iquenia fibi notiore effefuis litteris affirmamt.Sic resarta efftu inde excufatione prsetedis quia non muemfti aui^.Facile eft nolentem no muemre.
/'Recordati fumus illius poefics fentenx id bommil geus / reprobantis quibus i denegando paululum pudor adefd t f poli ubi tempus eft promiffa iam pfia tu coarti neceffa no fe a|mut;& timet & tamen res eos prazmit denegare* Et paulo poft Si Rege ubi fides nihil illos pudet ;bic ubi opus eil non uerentur illic ubi opus non eft ibi ueretur b Nemo qui ducem Mutina: auri.xx.milia nunaum no pof fe alicunde corradere cum ueltt dummodo uelit arbitre tur,Sed multum didat a uoluntate uoluntas.Nec fugi entem ludicii poenas filium miffus pater inquirere facile reperiet. Tibi an cordi fuerit mutuu facere nemo te me lius nouit.Nos pudet tedetqj non mutuo ;fed amico care re quem ^bando pdidimus. Sed ad res Gallicas ferrno uertatur:,ppter quas iratos nos ubi affirmas tanq ini--' quo tullerimus animo te francia: regibus effe ^penfio-rem. At hxc refpondes quis ex domo franciae ducas origi
netn 5C oratoribus gallicis faepe bonores ipenderis ex tua confuecudme quemadmodu Cardmahb^^C exteris uiris pradlantibus illae trafeunttbus nuq tame aliquid tra&a tum eflfe per te quod flatui noftro aduerfaret.Es enim Italus nec uelles Fraco^ caufa alique Italum laedere.Con ftanter ificiaris ce Duci Iobanni ;aut Comiti lacoboali quod auxiliu praebuisse;Sc opinioni noftrae quam de tua in G illos affedtione nos afleris concepifC fatafiae nomen mdidirtutanq fantaftici fimus bis enim fantafta uocas. Damus tibi arbitrium ut de nobis loquaris ut libet nec propterea erimus alu q fumus ;Nos de tua origine non dtlputamusmeqj inficias imus mno^ tuopi nobilem 3c antiquam originem effe.Rurfus quoqjamicum 8t regi bus elfe Francias & illis obfecondare nunq damnauimus .r ddmodo Romanae ecclefiae quae tua domina eft non infidi areris,Procul a uero eft opimo tua qui te idcirco difphcu ille nobis txifbmisiquod beigne Gallos oratores excepe ris.Carolus Rex Franaxilluftrisbuius qui nunc regnat pater abfq* culpa noftra magnopere nobis fuit mfefus nec tamen unquam repraebendimus Legatos eius in do mo tua honoratos eOe.Quomodo id nunc damnaremus in Oratoribus ludauici Regis qui de nobis 5c apoftolica fede optime meritus ell 6i a nobis admodum diligitur & obferuatur nec legati eius abfqj bonore praecipuo ex noftra curia recedunt.Dicis te non mififTe ullos ad eum nuntios ne quempiam ofFenderes.Nefcimus quos timu ifti tuipie fcis nos certe uereri i bac pte non oportebat q ^ do 8C nos ad eum mifimus & tota ferme italia mifit.Tu fi non mififti ut ais aliorum certe caufa abftmuifti no no ftra Nam nos te neqj regi amicu efle dolemus neq* du ci Iobanni quem nos minus uirtute quoniam genere no bilem dicunt.Ac quod illi & comiti Iacobo nullo prxfidio
fueris quo uultu afferas ignoramus ,Cum Hercules ger manus tuus quem de pditione Regi Ferdinando faifta apud principatus Italia pala lnftmulafhmunc eide Du ci contra Ferdtnandum militet,Et magna ex parte tuis alatur (lipendiis, Cum fapenumero comiti Iacobo arge tum miferis & tu ipfe audtor fueris quod princeps lare cius eum conduxerit ficut compte tuo^i domefhco^ litte re mflnuat.Sed quid coiecftuns opusefl in rebus mani-* fefh‘s;Siluefler piccimm Comes quafi alter Acbates qui affate (pxima antebanc illius nomine aduerfus nos bellum geffit 8C ufqj ad urbis moenia praedatus e ac ppemo dum Tibur abiiulit infigms latro 8C boftis eccleCix mani feffus:bis diebus tecum i colloqo fuerit quem tu noflri coteplatioe blade allocutus magnifice bonoraifi militeqj conducere arma &t equos emere m tuis terris abfqj ullo impedimeto pmififtuPotes boc negare fi uis;quisextat lutere tuae quibus te colloquio Silueffii efficis metioem fi dicimus te multa trafegilfe cum Sigiftnundo bominu fceleratiffimo;& cum Piccmmo aduerfus flatum noffru & fi non accepimus teftimomu tuu i quo negas non mi rere*Nam tu ipfe fateris quod gentes mundi no credut tibufumus & ipfi in mundo 8c comune feqmur opinione Nec adbuc ceffimontu dei audiuimus in cotrariu quod imploras,Illo audito fentetiam mutabimus ;quia ipfe ue ritas eff 8i mentiri non poteff,Interea non pofluus more bommu uaebementibus non aufcultare come&uris,Sas quod faepe auditus es dicere ;ego frapus fum nec poffum francis non fauere:ferrana fcoh Italiae eff in qua quod nefcitur nusq fatur ;quae uerba cum aliis operibus tuis profedto aliqd figmficat .Cardinalem Atrebatefem citas teflem;& Regis fractae litteras qui tua erga fe officia no fatis probet, Nolumus Cardinalis de te fentetia querere
Regis reprxbefioes pbamus.Vellet enim te aptum effe nec ulla uti diflimulatide;& ita fane dicebat uel cofagui neum uel amicum.Nam q fub pallio preftat opem;nec iatis animofus eft nec fuo facit officio fatisiamicis & co ianguineis palam fubueniendu eft:& magnanimi eft oc cultare quae faciat fiue noceat-fiue pfit.Ingens fpiritus non quaerit tenebras;Leo manifefte irafcitur:Draco oc culte ifidiaturiviltffimi cordis eft more vulpecula^ qua fi p furtum aliquid agere.q fi amas fracos ut ais;& u fa guis illoti es:cur non publice partes illoije tueris i8c mani fefte. fuppettas bellacibus affers/Nemo te accufabit qua do tot funt uincula nec nos damnabfusidabimus amico uemamqui fubuenitamico.Nec irnpbabiusconfaguine umtqut confaguieo opem affert .Et fimul faemus quid de te 1'etiedum fit.Gete^ ue falfa opimoeducaris exifti mas nobis moleftu effe tuum cii gallis cdmercium edici mus tibi palam.Nos eum q nunc regnat m Fracia Rege loco fila habere 5t amare toto peiftore (i quem mortalem amamus.Sic enim egregia fua uirtus & altus animus 8C beneficia quibus romanam ecclefiam cumulauit expof-cunt.Non eft igitur quod opinari queas ingratam nobis effe tuam cum eo bemuoletiam.Illud ingratum nobis e quod ei nd apte faues:&C quod illi caufam prxbes:ut de te non fatis concecus exiftac;qui dum et fimul & aduerfe parti uis amicus uideri neutrius plenam unis gratiam. Hjsc ad Gallos quos ut feruato iure quo teneris eccleftx & ames & obferues hortamur ;quis nec illos ultra cupe crediderius.Nunc de uenetis agendum eft quos te nobis odiofum reddidiffe arbitraris quonia ad eos nauigaueris hc afferis te nihil cum eis egiffe quod nobis moleftu effe debeat in qua re poffts eorum uti teftimonio.Cur iueris Venetias icertum nobis eft quis non vulgarium boinii
neqj laeumtn luter* ad nos dat* fut quas te permciofas ftatumoftro res molitu affirmauere quams Senatus ille grauiflfimus 6t iuftici* tenax tuis fualioibus no aufcul tauerit.De fuo autem erga te amore uel odio mbtl metni nimus nos dixiffesneqj enim illius rei.pu» fecreta noui-" mussnec noftn mons effc incerta pro certis aflerere.Nb efl igitur uerbum noftrumsquod te ueneti punituri fmt mfenfi tuis moribus ut ais nos affirmiife.Tu tamen no Tei qu* nobis Ferrariae de illo Dominio locutus fueris; nos illa nunq uiuenti homini effudimus ne tibi nocere mus;& fcis qa fuafimus tibi uc amicitiam Veneto^ ma gmficares jquoiji praefidio rem tuam feruares.Cur tusi ad eos iter danauifTemus;aut cur mde fuiffemus idigna ti tibiiAn non potes ire quo ueilsiLibertis butus rei pe nes te eft;quis innuas in tuis litteris te no ueitTe ad nos Mantuam ne Venetis difpliceres;3<: tamen eo tepore cu tuum quaefiuius aduentum non Venetos te uerernfed alfra refpondifti;qu*tibi mortem portedebant quo^e mgna prenunciare.Vide q fueris tibiipfi conlfans.Mul tis te uerbis expurgare mteris;qubd neqj cum Venetis; neqi cum Gallisineqj cu alii quibufuis bomimbus aliqd tradtauens in cotumelia aut damnum noflrum;^ accu fas nos quodleuiter credius delatoribus*An fit leuiter credere que tot aflipulatores babent;tu ipfe mdica qpa uloante dixiffci tibi gentes mundi non credere quod fi ita eft quod nos credius cundti credut 8C fi leues fumus om nibus fumus leues qui mudum incolunt.Affens quod in ignem ires corpusqj omne dares flamma: pro ueritate aferuada inocenti* tu* nec tibi flama noceret.Primo to tum corpus igni expimento deuoues;poflea quafi poeni tueritfolam manum offers;ut Sceuol* imiteris exem^ plu.Et ais % non arderetmaus tua igni admota meritas
incendio refifleret.Rede Sceuolam adduxifli.Nam mu tuis delidi confcius eam qux peccauerat manum:foco admouit;paflus eft conftanter exuri bomims coflanria i eo fado non innocentia laudatur:& tufi ita conflans fu ens parem confequeris laudem.Sed cauebis nec qux di cis omnia facies.Per raro enim magna dicuntur anteq fiantfacere uiri fortes q dicere malut.Angeris indi--gnaris irafceris quod te leuem &nugacem Qc uerbofum fiue linguacem ac deniqj parum penfi habente flulruqj dTe dixerimus & odio fpfequamur;Cum te fubditi tui & cudi Italiae populi ac principes nobis exceptis 8C amet et prudetem exiflimlt.St ita eflec no ab re doleres QC iu fla effet querella tua.Verum nos te neqj flultum neque amente unq ludicauimus neq? illa ubi afcripflmus unq uicia qux nomfas quis de tuis oratoribus quefli fimus Nam quopado sbocatiatum te uocauiflemus quod uer bum latina qua utimur ut ante diximus linga non ba bet;Quo modo teflultu appellauifleus aut ametem cu ius aftutias fxpe reprxbedimus;8<: nimias in rebus age dis cautiones atqj uerfutias/De leuitate potuimus aliqd dicereicum de tua inconflantia loqueremur qui promit teres Qc non faceres quod non poteftleuitatinonafcribi* Quod te odio (pfequamur cum exteri ament non rede aismarn quis tua quxdamfadadamneusite tamen non pofTumus no diligere:q bomo es QC creatura dei & mul te in te funt ptes dignx amore Qc laude:& nos ebrifli lo cum tenentes immeriti eundos fideles i ebriflo diligfus & te praderumqui vaflallus nofter es:& ecclefix Romax vicarius.Dolemus tamen aliquando q, non exequeris tu um muusmeqj ilium te exibes domino tuo quem debes Sed odium pcul abefl Qc rancor QC maliuoletia;qux fi au tem alio^i de te uel exiftimatio uel opinio tOC quantu ab
eis ameris non eft exploratu nobis :fed teftis es tu ipfe ti bi:qui & Venetos ce magnificare & amare usbementer affirmas „ Amplecftiur teftimom tuu quaq ex alieno ore tua laus efficacior exiuiffet.Quibus officiis & Duce me diolani fli Ducifla dc Comite Galeacni fis ^fecutus mul tis in mediu uerbis affers:St coli te ab iliis & obferuari 6C magno habere in precio afferis.No imus i lftcias quis non omnes principes ita funt apti ut nos:& illi noftra state uidentur fape qui meliusdiffimulat.Quod Flore tini ut ais prudente & circufpecflu Sc alti cordis fenfusqj magni principem ducantSi ament;& nullam unq tibi de finibus litem moueat 5C fubditos tuos nullo damno nui la cotumelia afficiant audiufus non fine uoluptate tuoq? noi magnam acceffione bine fadtam effe cognofciusiq» te populus ille iter etrufcos occultaffimus admirecur 6C laudet.llia eft emm vera laus qus ab homine laudato rp ficifcicur multo magis ab excellenti populo.De Mantua no principe 5C aia una in duobus corporibus ;ficut Ari^ ftopbanes ait;confetimus tibi:& quod ille pfpicacem &c cautum 8i fapientem 6£ pricipem ludicetituam feqmur au&ontatem.Nec Bononiefes 5C magnificare 3d,pcul ui dentem exiftimare negauenmus.Ac quod te ament non fit nobis uerifimiles cum fuos exules m tuis urbibus fo ueasjnifi occulta eft inter uos intelltgetia;cuius rei tibi iudicium relmqmus.Illud expioratiilimu eft quod de ty rannis Romadiole affirmas es illis ut fcribis carus atq; acceptus.Sigiimudo praefertim bommi pmctofoiScfra tri eius mbil meliori,Quibus uel fauifti contra nos ue! non aftitifti nobis contra eos ut tenebar e. Ve 9: ex comer tio tam facinorofs domus nulla tibi affurgit laus;& ca unus erat bunc locum praeteriifTe;& fi cofanguinitas in terceftit ut ats;non eft efficax teftiomu faguims.Pergis
ad Regis Ferdmadi negocia & plurima dias de patre fu o: 8c de affinitate quaz tuo germao cum illo fuit;& longas explicas rejy abages quo mo te Alpbofus amauerit bonoraueritqj;& munera qua: ili attullr.(£ nunq Ferdi nando nocueris 8i littera^ eius exemplaria nobis roififh in qhus lile te optime meritum de Te affirmat.Ais tame nepotem tuum qui cum eo fuit aliam Regis mentem ad te detulifle;& plus Regi q tuo nepoti adbibes fidei;& ta men dicere foles nobiliffimu Eftenfis famdix iagumem ueracem eflemec fcire mentiri.Si ita eft cur Ferdinandi litteris q nepoti tuo magis credis iSi uera efl Ferdmadi epiftola mentitus elf nepos tuus.Si uerax tuus nepos; falia e epiftoiamec de te Ferdmadus bene fentit.Nos nepoti tuo credfus & Ferdmando ignofcimus ea fcribeti qua: tibi placeat quia non eft calamitofi bommts & in ad uerfa fortuna cdffituti potetes principes :etiam nocentes accufare fatetur potius qua: illi uolut & tolerat & dif fimulat iniurias fiue ut defiftat pfcqrfme ne m ?g s no ceant;et multum ftereftquo tempore qs loquaf .Poftq multa fculcalfi de tua in re ommu gratia nobis demptis dias te more progenito^ tuo^i f bellis qua: Italia agitant neutri partium adbefdTe ipfamqj neutralitatem magnis effers pr^econixs.Na tui fubditt bmc ditati funt pace fru entes:& fepe Italia tuo^ (ludio maiori qui neutralitate feruauerut ad ocium rediit.Subdisq? SC patrem tuu &C aliosantecedo res Ixpe grauia in fe odia excitade cum ef fent neutrales dicentibus bis quicotendebat.Qui non e mecum contra me eft;& idem tibi nunc ais acadere que oes oderut quo^ belli focietatem refugis.Multi ergo te oderunt qui uel Ferdinadum uel renati fecutur firma; qui multi funt &ipfi contcdenres oderunt.Non igitur (olus te Pius Pontifex odit.En q cobxret lfta prioribus
Sed damus ueniam multa dicenti :qui non pot in multi loquiodeefle peccatu.Extollis pluribus uerbis neutrali tatem & rem iuftam ac pneceffaria conaris oftedere.At Solon qui leges dedit Acbeiefibus rem ciuitati pniciofa cenfuit;exdiocp neutrales muldtauit.Stante Bafilteli cd cilio cum germai neutralit item quadam recepilfent.Et ab Eugenio;& ab ipfo concilio repbati fuerut:& funt q angelos quofda ex cslo prazcipitacos aiunt quia pugnate Micbaie arcbagelo cum Dracone ftante bello dubii fue rant nec agno adherentes nec lucifero.Bondienfes quos tibi amicos alTeris eos qui diuifa ciuttate partem nullam recipiut male tranfuerios appellant .Cbrifttanicas tota quafi ciuitas quazdam eft dei m terris qua: cadeftem inquirit iberufalemibanc vnitam efTe conuentc:quod fi di uidatur in ptes & altera ipugnet alteram ei confentien dum e qux iufte induit arma ut fiat belli finis 5C difeat iniq pace tenere:3C parere fupioribus.Ec fi licet aiiquan do belli exptem effe id pfedto non licebit domio tubente ut arma pro fe capiat contra bofte fuum Jn bis qua: pe dent ex gratia & arbitrio poteris neutri auxilia fubmint ftrare.Vt fi Veneti & Floretini uel Mediolanefes inter fe pugnent :quado lfto^s nemo tibi fupior eft:& quicqd ex te petunt;ex gratia petunt.Secus m Papa fuerit;cui uel non rogati teneris ut domino aflilfere.Si modo eius Vicarius es ut non tam ope q uerbo fateris.At dicis no poffe te ppeti mortalia vulnera noftraiboc e uerba qui bus te repra:bedimus:& pemptoriu nobis comminaris edicftumiquafi grandem aliqua fis fadturus mutatione nifi defiftamus te obiurgare plusqi commoueris noftris verbis q nos tuis fadlis agitemur.Eli tame tui arbitrii facere ut uelis &C uti edidto pemptorio cum tuo domino quando eum non babes ut dommu.Facile patiemur te
fequi defiderium tuu fi non poterimus impedire nec bo mmes fmelegeme equi fine freno retineri poffunt.Si le ges contenis difficile eil i officio te retinere qui poflqua aliquadiu acerba locutus es.Deiqj fubiugis uelie te Cei re quo padto debeas nobifcu uiuere;tanq uelis obfeq no bis ii nofcasquae fint officii tutptes.no e q» te multis mo reur breuis e formula.Redle vmito nos nihil ex te quaeri mus nili quod aequu quod debitu e.tu nifi oes quas petis ex nobis gratias obtineas luiuria tibi fatflam putas;nec diiltnguis inter debitum S£ gratiofum :SC cum res ardu as mgentesqj petas fi negantur gratiolas inquis obtine re non potui fi cocedunrur;& quid efl ais parui res eil mibi coceffa qua: nulli plebeio fuilfet negata.Atq? ita fit ut fiue negemus ;fiue concedaus quod poflulas pare ine amus beniuoleaam.Petiuifli ut publicani qui tuo nomfe ab eccleftafhcis uiris uedligalia exegerunt abfolui poffet Indulfimus reqj alieno donauim? azre. Tu boc minimu ducis erranto te munere indignu reddis >Nec pnuilegia tibi coceiTa trabis ad gratia quaeplurima funt. Relinque mus deinceps in terminis luris atq? ita intelliges quot quatasqj gratias a nobis accepis.Non erimus iniurii ti bi fi iuri te relinquemus.Amplificas &C admom extollis quae in noftra laudem feceris uel utilitateiquae uero ac— cepirti a nobis iminuis atqj contemnis,Quod nos lauda ns babeus tibi gratias ;quis non flabit laus noflra nift opibus noflns conuenies fuerit jquicqd fuprauerumdi citur caducu eil:tua tamen pbanda uolutas efl.De vtili tate quam nobis prxfliteris amplo loqui ore non poffu musinon es tamen fraudatus tua laude;Mtfifli ad nos vafa quazdam fiue vitreadiue cbriflalia pulcerrfa que de auro atqj argeto ueflitajquo^i ualor mille aureos nd exceffit;at q ea detulit fecu priuilegia ad te retulit mul
tarum Sdmagnaiy rerum quarti taxa auri dece millia nu mu afcendiffetmbi mbilconftitereigratis eni cutfa tuo antbali tngeio no natu peno tradita funt.Honorafti nos ferarie egregie quide ac magnifice:&cnm mantuam mi mus & cu inde rediuimus nec negamus nos inde tibi ob noxios dfe;<|uis Tine tuo magno dedecore 5C ingratitudi nis nota no poteras tuum dominii non honorare qui te fummo cumularat bonore;Ferariam petens;&in tuas edes familiariter &C abfq* ulla padione uel cdditioe defce dens»Que res tuu nomen orbe toto darius atqj illuftri us reddidit.Nec quisq fuit qui te papae aduetu non raa gis exaltatu exiftimauerit;q papa tuis honoribus decora tum,Nos time officium tuu non dedimus obliuionuneC ppterea fatisfadum liberalitati 5i magnificentiae tuae iu dtcamus.Sed auxfus gratias:& maxime cupiebas qq non fatis ex boneito cupiebas.Epifcopum ferariefem ad feltrenfemtranftulfus ecclefia.non q> aliquid deliquillct Erat enim uir grauis &iufl:us;fed q> eum prtuatis qui busda fimultatibus redloftueri uultu non poteras,Nec fuffecimus ei extraneu quenpia aut ignotu mgratuqj ti bi.Sed elligimus ex familia Rouareila^ quam inter pau cas obferuas Laurentium per te nobis fazpe comendatu imsp excellerem i^litteris &C moribus facraz theologiae fiu dio inter primoOaudatu Optabas Bartbolomeu eiusfra trem Arcbiepifcopu Rauenate m Collegio Cardinalium allui tdqj litteris 8C nucus & ore tuo faqae a nobis effla gitafh.Gegiflimus ut primum facultas data eft ruas ige ti cupiditati more;& ais nos tibi cuda negare quae petis 6C Ci qd obrfes gratiolas fpetralTe te minias dicis & nulli negandas;fortafTe parua exifhmas priuilegia & mdulta qplurima ex noftra cancellaria obtentaiquia nibil folui liberali ter grati fqj ofa coceffa frier e,More hommu
facis ulla pluris exiflimantur quae carius emunturjquac gratuita furit ipfa donatione uilefcut.Tu fi noftra tuaq* beneficia m equilibrio pofueris inuenies te loge fupatii Nec nos hortaberis ut nepotu noftroiy falutem & firma ttientu in tua quaeramus familia:ut ad oratore tuu feri bis.Suades eni ut meinerimus qui fuerit exitus nepotu alio^ pontificii qui poft illop: obitu mox corruerunt.Co memoras uetuftate tuae domus quae per tot faecula dura uitjtutuqi nepotibus noftris refugium f tua domoquae rendum cenfcesud fiet fi te beneficus ,pLequemur;often damusqj te nobis eftecanflimam retribues eni noftris nepotibus,Vis prius accipere dare feneratoris hoc fue nt qui pignus ante capit q mutua peccunia e manu mit tat,Veditores prius mercem tradunt;demde pretui acci piunt,Efto fiat quod admones,Erit ne ,ppterea bene co fultu nepotibus noftris .^Non dicis q> multa expedtare il li ex te queant :fed refugiti ais habebunt m domo eftenfi Refugui eiedtis extorribusq* couenit:exulare illos prius oportetademde apud te refugium mueire,At quod refu giuitedlmea uidtusfoeftitus ue»An quod Moyfes apud facerdotem M idianitam.An quod dauid apud Acbi fili um Maochi regem Getbulncerta eft haec refugii ,pmif fio q, etia fagienbus ex ore canu aliquando feris praebe Currulem nempe refugium noftri nepotes abfte fpera uermt poft obitu nofteum qui nobis uiuetibus & fum rms re beneficiis pfequetibus inturius eis fuiftt. Andre as PtholomeusSi Iacobus pater eius teftes funtaquibus quas minas intuleris tuae littere docent quae in maus no ftras puenere,Alter eo^e frater nofter fecundu carne cd fobrinus eftaalter neposjuec tamen eis pepeiftiaquis co fanguineos tuos appelles ,Egerrime tulifti nos andreaa m tuo territorio ecclefiafticu beneficium contuliffe;& refer
uarnm quide atq? m curia uacans.Reftitiili Si diu itnpe diuiftu <Hiomodo tua noftrts nepotibus elargire q altea eis donari nd pmdifft iSatis boc ldicac qualis poli obitu nollru fis fururusiqui dum unamus talem te exhibes. Nam fi boc fit m uiridi quid fiet in arido iqms nd habet odi decretum poft nos uidtu^te eiTe Si nefas qusd uefp uebat-Multus cli tuus de noltris nepotibus termo Si ar bttraris nos eos uelle reges conftituere;Falleris,N m quaerimus eis montes aureosmec pptereos fpoliabimus Romanam ecclefiam nec ut eis benefiat ueltibuuel alus remittemus cenfus beato Petro debito.Faalms erit boa ecclefite a nobis erripe q recipe,Nepotes noilri ea ferret fortem quam tulerunt aliorum pontificii uei conlangui net uel affines.Satis erit eis fi tanquam priuati ciues bde fle queant uiuerenec ii ubi aequabunt :nec ceteris eftenfi bus quorum nobikras uetulfa eil;3i opes muitte nobis cura eibnd de nepotibus nolfrissquis eos nd negligfus fed de fede apoffolica qute multo atiquior eft;Si nobilior tua domos&ft nd mile audis etiam dirior huic cofulius ;huic prodeffe ftudemus;&: fcrmus qa ficut tu monens Si fuceffore babebis;ita Si nos morituri fumus;5i habitu n focefforem que facrum collegiu eilegerit;& bis erit Ie fu cbrifti uicanus;pater paupei^;*terni regni clauiger; nec nftantiisueriietia beati petri fucceffor;buicberedita tem feruare integra cupimus.Nec maior affecftus tuus eft erga herede qui tibi fuccedet incertus quam nobis er ga fuccefforem quem cerri fumus adeo elligendum effe Nec familia nolira picccldmea uel paup abiqj gloria erit nobis uita fundtis qua: Romanu pontificem unii geuit; etia fi non (umusboc culmine digni.Tu fruere ut libet domus tute nobiltffima fama &C maioiji re titulis ac triu pbis obledta stanni defme nepotibus noftris uel ignobili
tatem uel pauptate expbrare:meinerisqj multoi^ regum parentes fmiTe femos;& femori progenitores aliquando ^egnaiTeinec potentia ulli ulli iter mortales no deficere nec nobilitate no obfcurari.Atqjbxc de nepotibus noftris quo^f te curiofum effe no tnuiti audimus :(i modo uera caritaseft &C non mercenaria»Videns tamen ofa tui emo iumeci caufa dicere ut te magnificeus & reuerteris ad pur gatione 5C;i'teyt atqj tteni obiedta no ta refellis q negas & inftas;ut tibi neganti fidem babeamus;& quonia hoc affequi defperasioffers ad confutandam calumnia qua tibi faifo impofita dicis auri centu milia florenu ueile de poere apud mfarios rda: q nrocedat erariomifi tua fno cetia plane oftendasmec diu manes in propofitoimutas oblatione eueftigio;& depolitum ipfum trasfers fuades; aifq* dece cardinales banc fuma tuo nomine ^pmifluros neqj dubitas qum finguli eoi^ pro decemillibus fe fe obii gent tanta eft tibi de bis fiducia,Quid bic dieamus/basc profedlo uia efl qua te optime purges.bic e legtptfus de fenfionis modus»Acceptamus oblationem tua eo quo fit ordine,Deponito aurum;aut uades datomorecufamus cardinales ;fi non probaberis deliquiffeapune babibis ac peccunia & fama refers tecii & dignus eris que magnis efferamus prazconus»Pulcra resibellii muetum prouide cogitaftidduplex bic periculum fiet Situ experieris quan tu te cardinales amenti nos palam uidebfus an teneas quod policeris»noflra fententia efimeq? tedidla feruatu ruminec cardinales tuaefatisfadluros opinioi.Falli ueile mus;Sed non patieris a deo labi romanu pontificem;ut falfa pro neris accipiat :neqj plus	hxc oblatio habebit
quam altera Dominico fadta de argento :& altera nobis depetenda matua:At qui magnopere petis ut te i priore gratiam recipiamus 3C omiffis querelis te amemus te bo
itaremus & cum alus benefaciamus ;nec ce unu po$er gemus:Cupisqj tande fare quo m te anno limus.Libet tecum aperte loqui & noftra feruare confuetudme.hbe ra eft mens noftra;& quod gerimus in corde promptu habemus in ore. Audi ergo animi noltri fentetiammec uageris amplius incerta pro certis babens.folitl tibi non Sybiliae;fed euangelii recitabfus.Nos neqj te odimus ne que contemmusmec familiam tua liberer iedimus.Sed admiraur pauluiac doleus q? eum no te nobis exhibes que iperaufus;5c quale te elle uf familia tua uel dignitas reqritiatq? idcirco tuos legatos abiqj arbitris feorium accerfitos adhortati fumus:ut te noffro nomie comonc ret ab errore abire &in uia reuertitne pgeres ulterius Romanii offendere pontificem qui dominus tuusell;& cundta qux de te acceperaus illis aperta fecimus .Si non funt uera quas tibi obiecimus redte negas.Sed purgada funt iudiaa &i coniedturas dilloluende &C faciendu depoii tum quod polliceris.Sin uera de te loquuti fumus &iu ffca eft querimonia noftra;nd mulca ex te petimus.Fate re delicium 5i preflo (umus uolenti mores corrigere ue mam dare.Imitare flliii prodigum fua peccata confelfii 8C apponet tibi pater uitulu faginatum;& fiet m tua con uerfione laeticia fimilis ilii quas refertur in euagelio.Sed non potefl: facile aducuut peccaife aliquado cenfceas.Re <fta tibi 8c fumma laude digna cundta uidetur quas agis: Atqj idciro preter nos principes omnes te colere & admi rari magnopere aifens.In culpa funt domeftici tui qui raro uep tibi de te dicut.Multa e m tuo palatio palpas adulattojregum familiaris morbus.Approbat quicquid agis purpurati tui quicquid loqueris admtratur-Alius fapientiam tua:aims eloquentiam tollit in caeluibic te Sa lomom profert,Ille Demoflbenimuc hberalitas tua nuc
magnainitas laudatur.Si quem pledlis iufliua di Ceueri tas magnis effertur preconus;Si abfbluitur etii innoces cletnetiae mi fer lcodiaeq? conceditur.Quicquid mente agi tas diuini ducitur efTe confilu.Si laudas quenpii laudit & illidi rurfus danauens eunde damnant.Ais aiunt ne gas negatjfi dixeris efluo fudac quocunq? pergis femp -inter Ia udam placentiaq? te repens; Verona quoniam ii ben populi efl nunq pergis;bmc tu tibi coplaces.Neqj animaduerteris alium de te fer mone efTe in foro alium i
tbalamo.Si priuato non nunq habitu circuires urbe fco gmtus;& modo m plateis modo m balneis 6i aliquando m piflrims feu tabernis urnariis audires populi uoces fazpe tuus genitor tuufqj frater dicitur fad:itaife;ueru de te ipfocQgnofceres di multa de tuis operibus emenda res.Et ft fhtua tua quae inforo fedet apertas haberet au resjpoffetqj tecumioqui qualis fit plebis erga te iimus non fubticeret.Namhepe ineam tanq fteipfummaledi €ta probraq? laciuntur;ut efl omnis m fuos resflores cd cumax populus.Sed quomaneqj flatu* datus ellfermo nec tu libere loquetem audis plebem;nec qui tecum uidx tant ad uerum te fantur ;officii noflri efTe putauimus de te aperte ad tefcribere quae fentiremus non carpentis de trabentisq? mimici;fed more pii patris corrigens 8C ami tis quem no decet adulari aut mptnguare oleo caput filii Si uera dicimus intelligis quae funtcorrigedaipotes adbi bere medicina cognito morbo di gratia efl indicati habe do qui uoiuit te ignorantem penre.Si fanus es di nulla eges cura gaude confietia tua 3c nibilminus ama qui te admonetiamat enim 8i te ille qui corripit quis corripiat fruflra;fi 216 amaret fineret pro fua opinione te labi cui nulla eflet de tua falutecogitatio.Nos te diligius ut an tediximusiodimus autem ea quae credms in te mala efTe
at(£ iccirco moneas ut illa relinquas fi uera funtdtn fal fa ut ita purgeris ;ne uel uos uel ailios fimftra opinio de te teneat;quia non malo tantu ied mali quoqj luipitione carendu. Accipe uerba noftra in bonam parte;qufs duri ora uidentur ;<3i babeto gratia q> aperte loquimur;neqj figmeus uriur aut blanditus,Si capefces conliha noftra dciedaberis tande in eis.-quis ab imcio paululi! acerbita tis uidentur habere :ut funt omnia precepta ialuns que amaritudine quanda ab micto pre Te ferunt;&ipfos fcbo antes deterrent;poftq uero recepta fuerit;5C confuetudi nem tranfiermt miraode proficietibus fuiuitatem exbi bent;& dulcedine fuggerut mcredibilem*Datu Viterbii nonis Iumi Mcccclxu,Pontificatus noftri anno quarto,
XXXI	Epiftola pii papae fecundi ad regefrancoijt com mendas eu de bono animo erga potficem & de regno Si ciliae ratum fore affirmans quod promifit.
IVS Epifcopus ffruus feruoij: dei Cariffimo m cbnffo filio Ludouico Regi f ranciae cbri ftiaiffimo falute & apoftolica benedidionem» Reuerfus ad nos Antonius Noxetanusfami liaris nofl:erdiledus;multa de tua erga nos caritate ex pofuit:quaz per cupide audiuimus quis alii alia uario ru more aifereret &i praefertim de reuocadis ex curia noftra praelatis tuis;c£ nunq potuimus de tuocalliffimo pedo re credere cum nos te etiam ateq regnares femper ama' uerimus:& pro noftris umbus falnti tuaj confuluerius Illud autem quis potuiffet uerum arbitrari ut plus tu il los exift mares qui te aliquando perfeeuti fune quam nos qui audiums iemper dilextmus toto corde:&plura poffumus ad tua gloria confere multo quam illii Affir
tnauit nobis Antonius te mxta cor noftrum regem elfe qut alta mediteris &i nobis in amore refpodeas.Quare nihil nobis potelf efleiucondius maxime uero id magni fecimusiquod de conuecione Antonio expofuiftneft eni res te nobifqj digna;fi modo caute conducatur fit lecrete conuemetibufq? modis;ut eidem Antonio relpondimus qui de bociplo ad te refcribet «Speramus bona multa fde emergere poiTe &C pro re publica cbrifhana &pro tuaglo ria«Nam S£ tu es ut utdere uidemur q ad magna fis na tusituorum more progeitoru:& nos minima faffadimus & cupimus aliquando tibi ollendere qutetuamque do mura faciaus.L)e regno Siciliae quod Icripfit tibi de mi dato nofiro Cardinalis atrebatelis;& quod tibi retulilfe credfus Epifcopum Ferrarienlemiratum <3i firmu erit;
cum nos tuum & feruatum uelimus & ampliatu «Ample dtere igitur oblationes nollras et fuenies nos no uerba dare fed fa&a.Si quid interi audis no' moueare.Na dii pedent tradtatus uel pacis uel idutiarumfua quifque ne gotia profequtturme compraendatur incautus«Vale m chrifto optime«Die xi lunu McccclxiuViterbn manu.p pria.
It per te fuerit acceptum «Nam ea uia eu quae cum no liro bonore teneri potelf cuius fumus paralium;Nec credimus tuarn fereitatembonon noftro uelle deroga;
XXXII	Epillola Pu Papae fecundi ad Regem franco^ credentialis in Epifcopum Andegauenfem
Ius Epifcopus Seruus femorum dei;Carif fimo m cbrifto filio Ludomco Franco^Regi illullri;Salurem et apollolicam benedidione Venerabilis frater Epifcopus AndegauenfiE
Orator tuus nobis propter uirtutes Tuas acceptdlimus et grandimus fuit;Is ad te reuertitur Speramus benei' formatus de noftra erga te cantate & fmgulan affedtio ne.Rogamus uelis ab eo audire quae fecum contulimus; &abi perfuadere inter principes q bodte uiuat te nobis e(Te cariilimum.Reliqua ipfe tibi exponet quem pro lua nobilitate uera omnia loquutuiy non dubitamus,feri --ptum Romae manu propria;Die quarto Man Maccclxu
XXXIII Eptdola Pu Papae fecundi ad regem Francoiy m qua quaadam refellit quae falio ei fuerunt enarata.
IVS Epifcopusferuus feruo^a dei;Caridtmo in cbrifto fiiio ludouico Francorum Regi il luftn Salutem 5C apoftohca benediflione lit terae tuae quas ben accepimus datasBurdega lis quamms modefhdtme 6C bumaiifime querelam taen plene fuerunt. In bis enim ais uentde ad te aliquos qui afFirmauerunt nos cii tuae obedienae litteras & pragma ticae abdicationem accepimus ;ter clamade guera ufque ad capillos.De qua re tanqua uera dolere te odendis;& fentire uideris nos quaecuqj agimus eo tendere ut confa gufeus tuus Regno Siciliae excludatur/& tu dominio ge nuae frauderis;Quas res multis de caufis indignas dicis Non miramur fili amantiflime inuenin homines qui ta ha dicant aderant auramento confirment.Multi fuut e-nim homfes a deo maligni ;Vt omnes eorum cogitatioes in malum uergant ;neqj homines uereantur;nec deu qui bus &peierare 5C mentiri pronum efhSed miraur nobi le tuum pe&us bis nugis potuide fidem predare ;Nam quantum httere fonant perfuafum tibi ed;nos ea uerba
. dixifTe quaz fupra fcripca fut de guerra 8C id opere imple dicis de duce mediolani 8C de nepote noftro multa. Certe fili dignum erat eos qui de nobis talia ad te detu ierunt comprebendiffe & ten uiffe donec uentate inqui fiuiffes;& pro rei euentu uelpuniuifle uel prermaffe.Na m tali & tato negoctio aliquid affirmare grauiffimum t(i quod poteft mternofqj diicidiuparere,Nos certe ne dii talia non diximusded neqj uel cogitammus unqua ud fommauimusfuiffemufq^admodu ftultiffi hunc Termo nem emififTernus.Nam quis potifex eff qui talia uerba effunderet /Sunt ne illa uerba Cacerdote digna fAn poti us fecuraiQuippe tam leuis fuiffet pontifex talia dices quam uanus & nugax qui ea ad te detulit;acq} ut Teias quibus uerbis ufi iumus quando pnmii de fublatione pragmaticae certitudinem bibmmus haec uentas efh Eleuauimus manus ad cadum 8i cum lacrimis diximus Gratias agimus tibi deus qui boc tempore tam religio Cum 3C nobilem Regem enexiffi in cuius corde pofuifh diledtionem ecclelix tus fandfoe.Da mibi gratiam ut pie tati (ax digna poffim praemia retribuere bxc uox no ftra fuit plena lacrimis quae predulcedme tui doni ema nabant,Vide an bxc cofona Cintbis quaz tibi relata funt Quas aurem publice diximus in tuam laude & tua dous gloriamupfa oratio per nos edita docet,Hortam 8C ite rum hortamur me fufurronibus bis credas aut ta facile aures praebeas:Sed comprebenfos teneas ufq^ ad inqui fmonem ueri ,Nos te amamus & mamficamus & armaturi fumus uita coire,CardtnaIis Atrebatefts &mul ti alii Defles iunt noffrse feruetis erga te caritatis:quod aisde nepote noftrojfcito q> anteq pater tuus morere turper uerba de prazfenti matrimonium cdtraxerat;cu puella xi annorum*.ut nobis affirmatu efl:&debebat tuc
confumari mfi quod in eftate bellis mtedenddfuit.DiIa tu eft ufq* ad feita natiuicatis;& tunc fponfaz fuae cornu nicauic nepos nofter;Quo tempore nondu uenerat Ora tores tui ad nos;nec certitudo erat ulia de pragmatica fublata;Imo omnia dubia fuerunt ufqj ad aduenru ora torum ;Nec nepos noider de confilio noftro matrimotu confumauinquando eius rei arbitnu noluimus unqua nos aiTumere.Sed de uxore diximus ut ageret quaz in fu am rem exifhmaretiquia ipfe eiTet qui de comuge lciret quid fibi conueiret.Ht ita fecimus femper cu. noldris con fangutneispermittetes eis ut nuptias fibi deligeret.Prae-" terea multis menfibus St fere anno ante miferamus copi as militum nollro^ prodefenfide regni Neapolicani/q de matrimonio;aut uerbum ullum eiTet aut cogitatio ul ^ la,Non ergo matrimonium ipfum fuit caufa fauorisper nos ferdmando impenfuSed ratio tuendi bonoris noftri St luris tornans ecciefiaemec tu tibi perfuadeas quod ;p pter nepotes noliros aliqd agamus honori noftro cotra num.Nos non iolemus umi dicere St aliud a gere,Nec i uenies nos mconilantesmecidudemus auferre tuo gene ri Regnum Siciliae, Sed poidquam tua accepimus obedie tiam multa incermifimus;&: de aquila St deabrutio St de duce Sore St alus pluribus tui cauia Quod ii uoluilTe mus agere quae poteramus:audiuifTes alia noua:Nec pec cumae regni tui haec fecifent aut pecuniae contra tureos co gefte que nullae funt,multa tibi diciitur de auro cj idnos uenit propter fublatftioem pragmaticae Rogamus ne cre das omni uerbo;Quia non augentur propter boc reddi tus camerae fqndecf milibus aureis anuarf nec idece milii bns;& qui aliter dicut nefeiunt uerttate.Vide quaeguer ra bine fieri poflit.Sed fi po(Tet;non tamen faceremus maxime contra te qui de nobis optime meritus es,Quod
autem non certatur a bello id eft: quia expedamus refpo ium tuu fuper bis quae ad te mifitnus/Ialia non debent fieri fine modts Sc formis debms 5i cum bonis fecuritati bus ut faluetur honor nofter &C flatus ecclefiae,Quod ac Unet ad genuam contrarium eius efl quod tibi perfua des,Nam nos duci Mediolani femper fcripiimus quod in fido Genu* tibi morem gereret 6c in omn bus rebus tuam bemualentiimquereret;&: m hoc multa funt feri pta noflra;3i muitefuafiones oratoribus iuisfadaeJpfe quoq* iudouicus qut fe gerit pro Duce Giuae bis ad nos legatum mifittcofiiium 6C auxilium petensiAuxilmm di xtmus palam; nos rmnime daturos contra domum Fri ciae.Conrtlmm autem dedimus ut cum tua maieftate fe componeret:5C obtulimus etiam fi ueliet nos mediatores Haec p nos adi funt i fado G nuae poftq tu Regnu fra a* accepiftuVide fi baec funt figna quod te ueiimus ex eludere an non.Quintum autem ad matrimoium fili* tuae id nos magnifacimus & gratias agimus tuae fereitati Non potuit id tradaruquoma ut diximus ante aduetu oratorum tuorum cum alia confumatum erat. Verum debac re latius tibi fcribet diledus filius Cardialis Atre batefis.Pro deo filii ne fuadeas tibi fin ftra de nobismec putes nos utidoks,Quta non funt nobis amicnNatura noifra efl uerax;Dicimus eft eftt&nonnomnec uanaus fermones noftrosi Perfuade tibi quia te diligimus;fi que diligimus bomfem;Cogita ut regni buuis Siciliae nego eia cum tuo 8t nortro honore termmetur;& conuerte a nimum ad rem fidei tuendae contra tureos ficut tibi per Hpifcopum Ferrariefem figntficau.imus,Er utdebis an Papa pius ueraxfit;&an te tuosqj diiigat,Vtmam ertes m loco in quo portemus te alloqui &audire,Certe no di fcederes a nobis mfi optie contecus;Vale;8c noli credere
delatoribus plufqua nobis.Scriptu Viterbiimanu pro pria.die.x Man Mcccclxu*
XXXIIII Epiftola Pii Papae fecundi ad Regem Fraco ru ubi excufat fe de bis qua: acciderut m re gno Siciliae*
IVS Epifcopus femus feruoije dei Cariilimo in Cbrifto filio Ludouico Regi francoi^ cbri ftiamflimo Salutem &C apolloiica beneduftio nerruCredimus te accepilTe quae bis diebus in Regno Siciliae acciderunt aduerfus partes Regis Re natnquxres no ita eeridletefi oratores tui ad treuguas componendas citius iter ad nos feciflent.Vcrunque fit perfuadeto tibi nos neque aduerfis rebus frangi neq? fe eundus mlolefcereiquae altas tibi fcripfimus de mente noffcra tnfadto regni Sicilae 8C oratoribus tuis pariter af ftrmauimusmoii mutabimus.Sed uenientibus ipfis tu is oratoribus cum pleo mandito ad ungue feruabimus quaelumus polliciti.Vcinam qui primo ad nos uenerut componendarum rerum facultatem bibuiffent.Iam res in uado eiTent.Tu fapies es &C iuftus;Cogitabts qua: tuo & noftro bonon conueniant;6c illa profequeris;& ad ea inuenies nos abfque ulla fidltone proptiffimosiSi quis aliud pietati tua: fuadere conabitur a uero erit alienus 8C indignus cui praebeas aures ;Optimus deus feremtati tuae femper propicius adit.Scriptum Pretiae, vi Kaledas Septembris Mcccclxu manu propria;
XXXV Epiftola Pii Papae fecudi ad Cardinalem facftac Ciciliae monitoria de agendis cum Illuftri Co mitevrbmati;
IVS Eptfcopas femus feruomdei Diledo filio Nicolao Cardiali Sandse Gcilta: apottoli cx (edis legato ;falutem Si apoftoiicam benedi dioncmflua fides <3i in rebus omnibus dili getia St circonfpedio liberat nos fcribendt onere quia ubi tu es nos iumus Si ea facis qua: ipfi faceremus nec horta tu indiges:Si qua fune apud nos qux ubi cognita dTe cu pimus ;Scnbit ad te Gregarius Lollius noftro nomine: Non igitur miraris ut arbitramur;fi litteras manu pro pria (criptas biud multas recipis:et credimus labori no liro ce non militum parcere;N une epifiola hxc parua a nobis exarata ad ce uenittjet cime; exemplar litterarum quas Vrbfaa comici fcnbimus adnerfus dolos et maebia menta Sigifmondi proditoris;Cuius artes etinlidus eui tare perarduu efbquts Federia profpeda nobis uirtus eO: Si conft mtillima fides.tame omni ingemo admtendui elimt m officio retineatur ;& ut lpfe oni conatu boiem urgeat;neqj fmatprotrabi bellum ;quomam neqi poli ui doriam ipium deleremus.tu Icis q.jx «lis. dicenda funt 8C naturam eius callesfVtere tua industria ;& accelera qma xime potes ad btilf exi tu; neqj aut uenetos aut alios uere aris:Nam ueneti nobis aialfimi funt Si noftri caufa coi tem Carolum denuo conduxerutun qua re fruftrataell Si Sigifmondi expedatio;& Duas Mutiediligentia:Nuc oratores Regis franci* uenturi funt;& mbis quoq? fpes Sigifmundi (ita effiut m induciis qux de regno faciende tunc cocludacur decipitur;neq* enim de noiins fubditis aliorum erit iudiau;In regno res noftrae fupenores fut: Curato qcitius fieri potelf figifmundus pereac;& euer-~ ius comes fennat quod neretur; Vale ;& faepenobis feri bito;Dux Mediolani ut nobis figmficat mittitComm au, ri nuntii fex millia ;& Ludo m co maluicio m Aprunis mille
Scriptum manu propria apud balnea Petriolenfia ndts Octobrts Mcccclxu;
XXXVI Epitola Pu Papae fecundi ad Federicu. Comi tem Palatinum repraebendens eu q> arma Di etbero umxerit &C edixerit ne quis apotoli cas litteras m fuo dominio publicaret
Ius Epifcopus feruus feruoru dei Nobili ui ro Federico Comiti Palatio facri Imperii ele cctori falutem.Quod te dilectu de more fili um non uocamus neqj benedcimus tibufa ciunt opera tua qui ut ecclefiae Magutmae boa ad te tra beres aduerfus apotolicae fedis madata Dietbero priuato 6C anatcmatizaco lugere arma no es ueritus &C ulterius publica edidta ponere ne quis litteras noifras m tuis ter ntoriis uel publicare uel exequi audeat mortem ei comi minatus qui conrrafecerit.q» mbii et aliud <J primae fedi &L lefu Cbrifti uicarto rebellare; Quibus ex rebus quis nolis ipfo tamen mre excomunicatus es:& extra ecclefia Cbriti factrusmeqj diilectus filius appellari potesmeqj benedictionis capax haberis inec te tua tuetur edicta &Ci bibitioes quibus apotolica decreta probibes ad te defer n.Non flumina no montes non muri aut aliae quaeuis munitiones excomuicationis ad te aditu impedire potiat Dei flume et apotolicu anathema:cui nulla poffunt ar ma relitere.Ta longam epitola ad nos fcripfiti ;ut excu fares quod fecitt.Sed qti momenti fint quae dicis Deus nouin<5£ tuipfe fas;nec nos ignoraus Judicat te confae tia tua.Quae te caufa moueritDietbero tuo prius immi co auxilium pretare icon tra luticiaomnes intlligut.Po tes multa dicere ;Sed ueritas m fuo loco manebit jpetis
ne credamus mimicis tuis me ue tibi caulam nemus qu» rendi remedia qbus defendi poffis;& arroganter aliqua & per minas £ubned:ere uideris,Nos folum apibus cre dimusfEt ea que palam mdemusmon poffumus no cre dere.Tua offendo notoria ed 5i mamfeila rebellio,Si te uolueris emendare;& ut bonum fihum decet;apodolicis obedtre prasceptis;Vtemur pii patris officiomec redeun tem filium aipemibmr;Qum potius tutulum fagfatii apponemus ficuc m euangelio erga filium prodigum fe cille legimus bonum patrem familias jv^od fi perges apoftoiicam fedem impugnaret eius decreta contemne reffeties maiorem effe rommam eccieliam quam uel tu fismel quicunque alius tihi opem afferre uoluerit;Pru dens es dC nodi quas poffunt aduerfus te fieri ;& plane m telkgis quia non poteff umci uentasiSd quod miude a^ genti nuiia fatis tuta poffunt mueniri prefidia,Datu. Ro mx Anno incarnationis dominicas miilelimo quadrigen tefimo fexagefimoprimojPotificatus noftri ano quartoi
XXXVII Epidola Pii Papas feeundi ad comitem urbi natem :ut folita uirtute perfeueret contra figifmimdum,
IVS Epifcopus feruus ferucru deiiDiletfo filio nobili uiro Fedenco Comiti motis feltrt coptarum noftrarum duci Salutem & apofto licarn benedidtionermSi uerus ad nos fermo peruemt fidem tuam quamuis incorruptibilem multifa nam multisque modis corrumpere adorfus eftamquus ille proditi oum magider & toti us impierais confumatus Artifex Stgtfmundus malatefta uerus perdmois fihus <q ut accepimus 5i tu aliquid nobis figmftcafh ,poft<| tua
eximia uirtute& tuorum militum lireuitate apud Seuo galliam m campo mdtus profligatus Si turpiter fugere coadtus eft nuntium ad te mifit rogans ne uelles aliena cauta regno cum exuereeAducies quod ii nos eu ad coqui nam & paranda fercula redigeremus ;Tu quoqj tandem multo fieres taffimtatemq* tibi pollicitus elidi aut eum nobis recociltares auc pertequi cellires.Samus qfapte ter iiuko refpadmsi&qprudenter eum confutauens. Non e(i cur lapientem admoueamusallud tanni horta mur ;ut forti animo perfeueres;urgsas;tniies;nuiia occa fionem omittas perdedt boliisibelioq? liudeas quatotius fmem imponere :& nos ad te ipfum tetemmo mimico 5C infidiatoreperftdoliberare;cumquo nulla poffunt certe quietis muentri foedera meq? arbitreris qquam Rex Fra ciae nolier amicus inducias m regno Siciliae querat;<3c Si gifmundu quali amicum uelitcomprebendereinos unq paiTuros q de noiiris fubditis alius fit aut arbiter aut m dexiquam fedes apoliohca quae modo apud nos eli.Per ge igitur Si mnce atque attere prorfus & confutanto Cee ieratum Sigifmundume&in eo uenenum Itaiix extfgui to*Quod li feceris ut fperamuseerts no nobis lolum ue rumetiam fuccelforibus noiins omni tepore carilTimus Et nos tuam probitatem bis praemiis profequemur qua: cum alit tum ipfe tu magna exilitmes,Neque enim nos ut Sigifmunaus ementitur mobilitatem odimus fed ma los Si infideles nobiles atque tpfms Sigifmundi fimiles; qui matrem Si dominam fuam romanam ecclefiam ,pde re nonuerentur Fatemur quoniam illos corrigere quan tum deus conceflerit no negligemus,Te uero di qui tua imitatur opera;totius amamus praecordiis:Si quo ad no lirae facultates patientur uita comitebonorabfus et ma gnos efficiemus ;baud ignari duabus rebus imperia reti
neri poena fllicec er praemio Sigtfmudus illa mdice muda tu hoc per quam dignus baberis.Data apud Petriolum & manu propria feriptum nonis odtobris Mcccclxii
XXXVIII Epidola Pii Papas fecudi ad Ducem Vene tiaru :uc fibi fauori iit aduerfus Ssgifmu du;aut falce luftum bellum no impediat.
IVS Epifcopus ieruus feruo^dei Diledio fi lio nobili utro Cbridopboro mauro Duci Ve netia^ Salutem 8t apodoltcam benedidtoeui Superioribus diebus profligato apud Seoga liam perditionis filio Sigifinudo malatefia fecrerarium tuum apud nos agentem Nicolaum Sagundmu hortati fumus noflro nomfe ad te fcnberetmt ad proiequedam uidtoriam de bofle miquiflimo nobis fauori dies aut fal tem luflidimu bellum nodrum non impedires;Refpon dit tua nobilitas ut bono edemus aimo;quia fuccedum, rerum noflrarum nullo patdo retardaturus edes;Sed no das potius deiiderustecdformem exiberes ;Gratidima fuic nobis refponfio tua quae a tuorum praedecedbrii iu di di bonedi cultorum u effigiis non recederet Secuti fu mus uiftoriam m huc ufque diem fazlici cur fu,Et multa abftuhmus bodi uel eaftella uei oppida.Nunc uero acce pimus Dominicum malatedam qui non ed fratre meli or Si qui fe nofirum 8c romana ecclefiasparuis operibus boftem declarauit Multa dicere de tuoerga fe fauorepa lamque affirmareitua fibi praefidia non defutura;Cum & ipium &i fratrem m tuam protedfidem receperis.Du rum eft boc credere de tua 6i domini tui moderatione ac pietate.confueuidi ecclefiam obferuare honorare colere Idem facere maiores tui qui multa &i magna bella pro
religione fufceperunc:& Alexandrum ternum praedecef forem noftrurn aduerfus iiuriam Federici primi Roma norum Imperatoris protexerunt S£ aliis ispe romanis praefukbus in luis neceflitatibus opem tulerunt,No pof iuus nobis perfuadere neqj id utro fimile elt, Ie nue be retias fafmatias ab ecclefia praeafis aduerfus ecciefiam auxilia praeda re. Quando non folum adtuuare tales,fed alloqui poena eft anathematis'Credimus uana efTe quae boftes laditant & ut alTueuerunt fuam caufam rueri me daciis.Non tamen nos fugit elTe aliquos diurni timoris expertes qui tuts auribus multa fuggerentes magnope re fhideat in eam te partem trahere ut bofhhus noftris opem feras;ut funt plures difcordiarum fatores;& qui pulchram Italiam pacatum iri ferre no poflunt,Dilecte tn cbrlfto filific princeps deo amabilis:Hortamur te ne bis aures accommodes ;ne decipiaris;Nofti quagraue eit mdiciam impedire:&damnatis de herefi patrocinari; Sigifmudus bereticus eftqui mortales afTentihumanas animas & refurredione mortuo^ negat;& ut talis dana tus eft,Vxores interemit adulteria dupra mceftus facri legia prope infinita comi fit jfedioribus etiam fcelenbus inquinatus,Quot proditiones fecerit non ignoras Jn fa cratiflimo pafcans die quo uel fcelerati homines deuotio nem aliquam fentiuntiquattuor transfugis amputauit manus; Viduas ac Pupillos fuis exptlauit bonis no^ lumus percurrere mille nefaria fcelera eundi capitalia quoru fi umi aliquis ex tuis ambas admififTet m re pu bkca tua optimemftituta nullo pado uiuere permittere tur;Similis ei ed frater ;aur paulominus fceleratus;excd mumcati ambo fiant ;& prmari uicariatibus ; AI ter fente tia;alter ipfo fado fecundum pontificales conditutiones terrae quas poflederunt ad camera pertinent:& deuolutae
funt «Hortamur te ne nos in uendttatione noftri itins impedias;neqi diumx ultioni obuiam pergas.Non nos ttialateftas infequiur.Deus eft qui de fuis proditoribus utndicflam querit.Noh dei tudicia perturbare.Audi qux uulgo dicuntur.Cunclti bommes manus ad cxlu tedunt ^eo9 gratias agunt ;qui tandem fceleratu Sigifmudum in poenas rapit merius.Qud reris de tuo domino dice returdi profedttonem aduerfus ecclefiam tam perdito^ bomium quos eundi oderunt fuiciperesiAdde nulla ma res Turco^ magis tuuare pofTes qua malateftis fup petias rmttens.Qtpmodo enim nos aduerfus Tureos m tendere neruos poifemusun lufhflima expeditioe noftra per te impedituDe fubdms noftris agirur fdulnobedie tes 8c rebelles & proditores filios;ut Deus&iura uolut; puire pergimus,Et quis eftquide noftris fubiedtis ludi tio noftro aduerfan debeat iCogita de te ipfo qd tibi utde returifi tuam m tuos fententiam molare aut impedire aliquis conaretur.Euagelica milio eft 8C naturalisme ali is faciamus quod nobisipfisfieri nolumus,Plura fortaf fe dicimus q oporteat; Quando incertum nobis effcanea fadturus fis quxboftes ia&:itant;Et uero fimilius effte nobis 5i apoftohex fedi potius q bofttbus fautu^.Nam bine laudem& gloriam conlequerisdllmc nd mii probra et animae damnationem :6C cundti te efle dicerent ;qui bel
in re fidei animu tux nobilitati expofmmus fi ea uia no fuccedet: experiemur aliam .Intelleximus te legatum de rebus grauibus ad nos mtfTu^: Videbimus eum 3c audie mus iucundoammo 8C noftras cogitationes aperieus ei; Rem fidei fimul tradlabimus;Videbit ipfe & uidebit ois
lo Italiam inuolueresme aliquando contra tureos expedi tio fieret QC plura exorirentur mila qux mente coniedU n potes.Deus meliora pmittat.Nos fili boc ano noftru
mundus quia per- nos no negligetur chnfttanaereligiois defenrio;e«am fi corpufculum noftrum Sc fanguine po nere debeamus. Tantum tua refpubhca nobis aifit neqp uanas induat fufpiciones quas maleuoii fuggerunt;nfa mens eft eritcp uita comite cum tuo dominio uoto con cordi uiuere & Italicae paci confulere quae uix haberi ali quando pot'nt:nifi uenenof* fpmul* Malateila^ extir pentur,Datum Petrioh fcriptu manu propria die.xxvmi Odubris Mcccclx;i;Si qua de terris acquTitis uel acqre dis de manu Malateftaru imecfta t(h tibi difficultas ;uel aliunde aliquid m mentem tuam uemt quod fimffcrorfu accipias,Hortamur diledlionem tuam id nobis aperias. Ita enim tu* reipublicefatisfaciemusmt plane intelligas nos ilii effe affed:i(]imos;& cdmunis boni zelatores,Seri ptum manu propria ut in litteris,
XXXVIIII Eptftola Pii Pape fecudi ad Impatore ubi dolere dicit de quodam cafu Imperatoris & renuntiatione Capellam fui*
IVS Epifcopus feruus feruoiji dei.CariiTiof chrifto filio noftro Federico Romanopi im peratori Augufto:Salutem 8C apoftolica be nedidtioem,Gallus capeilanus tuus cum ad nos infoelicem tu* circuualatiomscafum attuliflet.Ha ud facile dixerimus quo m*rore quoue dolore fuerfus affednNec maiori fuccubuiflemus anxietati ;fi nos ipfi r eodem periculo fuiffemusiEt emm propter *tatemqua pr*cedimus 5i locum que tenemus fdigm filii loco te co limus dL propter beneficia quibus nos «imulafhutanq patrem amiriffimum ueneramur& obferuamus;Et qs pater effifiC aduerfam filii fortuna no dolet iQuis filius
& non angitur calamitate patris (Referebat gallus te ut enn® i arce daufum ab impiis ciuibus oppugnan;Bom bardis & omni tormento^ genere concun muros;Imple	fl ;;t
proflas:adm°ueri febrias comuseinufqj pugna mifceri ulneribus ac iangufe mulro rem geri;teque fidi forti animo fortunam (erres &L munitionem detenderesdpe Samen falucis unicam habere in rege Bobmi® huc folii potre improbos Vienen cboercere;teqae Ubertati redde re.Rogare igit ne aduerfumen quauis bereticum (e de claralletmiris poenas flumfaremus;0 ffcelix suum no ftrumiO inopem germanum;o miferam cbtillumtate cuius imperator nid ab beretico Rege faluari no poteft Cremt bmc dolor noAertbt quanuis indignum putare naus beretia bommts contumatiamnon cobercere Jndt gnus taen arbitrati fuus te tn tanto difcrimme conflatu tum non admuare;St potutflemus ad ruam liberatione nolfri exercitus mittere duces;aut ipfi uemre;nibil no bis fuilfec granus.Sed quis tot montes ;tat flumina tot dmerfa dominia penetraret (Sera erant auxilia noftra 6i uanae fpes.Scnpferamus uicims principibus ut ubi ope ferrent Jgnofcebant omnes ;fuccurrebat nemoaclinaui trius caput:& tmeaufa cefuras aduerlus Bobemum co gitatas fufpendimus;5d quscunque optauit Gallus a no biscoceflimusibremi 5i litteras dedms;mbil negauius eorum qu® ad tuam liberationem coducere fumus arbi trati.Interea 8C fratrem tuum in te arma uertille accepi musicum Viennefibus delirante unii ex obflefloribus perfecutoribus ulq* fui fanguims fadlum efle.Quodad maiorem cumulum noftri doloris acceffitilncrepaufus eum «piftolis noftrts quis mbtl profecimus.Quis dicat quanta fuerit noftri mentis amaritudo (dum pendet ai mis mter fpem liber andis & capturae metum mulla dies
nobis non icerbiiTima tuitidonec tandem boaie te iio<2f cati redditum intelleximus fcribente forcunauro.Refpi rauimus Si tecum ipfi Liberati fumus :quauis non ea li beratiois formula fit qua fperauius. Arcibus fuis ufus eft Bobeus;Neqj te perire uoluitnec uincere.Auftnales inter fe odiis certare perpetuis optat.Vt concendetium arbiter exiftens dominus tandem fiat;fed benedidlus de us qui non eft palTus m manus impiorum te peruemre bortamur fili ac monemus ne frangaris aimome mefti cix fuccumbas;3C fi dura perpetius es 3i mdigna ;nec pri mus tamen nec folus fraternas mfidias incidiftidPrimo rum in orbe fratrum alter interfecit alterum fraternas acies alternaqj regna profanis decertata odiis fcnbit fta tius apud Romaos fraterno primi maduerunt fangut ne muri.Parricidiis nulla regna caruemnnquid atiqua commemotautmusMoftra astas plena exemplorum eft filius patrem 3i pater fihuman franciajm cafteilaif are gonia perfecums eft.Ht tum Baioaria duos ludouicos patrem 3i fiini grauiffiimis mterte odus decertantes me rmnifti.De commuis boftis aceruo tuam accepifti portio nem,Confide m dommo 3i bene adtum effie tecum exifti ma:quando peiora non incidifti mala.Omnes qui pie 5i lufte umere uolunt perfecutionem panuntur:odit mun dus quietos principes ;raptores.Sanguinarios ifcelerem qumatos omm:8i mfidelesiac tui fimiles amat.Tu quia mitis es melesque quiete Si bene umere;mundo aduerfa ris Si mundus aduerfatur tibnSenfifti eius uulneramo turbetur animus tuus.Beaa inquit dominus qui pfecu donem propter mfticiam patmntur.Er tu certe beatus ensi ft pfeueraueris ufq* m finem mfti Si boefti cultor Si bos praffientis feculi fludtus taqua maris contepfens Qijod ut efficias bortamur ac reqrimus;Manfuetudmt
tua: femp affuturi qua pius Si mifericors domnis ut co fidimus nunq deferet «Sed in anno nouo quem eras mtt tnabimus nouis Si melionoribus fucceflibus tuos diri get greffus,Datum Romae apud fadtum Petrum pridie KfJanuam xpontificacus noftri anno quinto.
XL Epiftola Pii Papa: fecundi ad Epifcopum Torna ce fem fe excufans ad qnerelas Ducis Burgundue de praefidentia inter Cardinalem Atrebatbefem& ne potem duas; Si de quibusdam alus mdafterns»
1VS Epifcopus feruus feruorum dei «Vene rabdi fratri Guihermo Epiicopo tornacenfi Salutem Si apoftolicam bentdi&ionem.Bene accepimus tuas litteras quas de monafterio fancfti Vedafti ad nos fcripfiftnnon mfta eft duas quere Ia;Cardmaiem atrebatenfem no praetulimus nepoti fuo quem mfTimus cedere ;& monafterium ipfum Arcbiepi lcopocommendammus. Alterum monafterium non pu tauimus e re anima: noftrae illi di mi ttere« Difpenfator es fatis Arcbteptfcopo eft Metropolmcam ecciefiam &i prio ratus duos;& iandft uedafti nobilem &C diuitem Abbati am reti ere, Atqj id fuit fena tus noftri ludicium: Atraba tenfi Cardinali non recompenfae caufa commendatum t ft;dimiftiim mdafterium,Sed quia Cardinalis eft ei po tius qua alteri datum.Et femper apud apoftolica fedem plura permifla funt Cardinalibus qua epifcopisiFateur Burgundia: Ducem de nobis Qi fede noftra optime meri tum qui mmqmobedientia uacillamt ;no feruauit prag matteam ;nifi m regno Francis Si ludo luco regi de tolle da ei fupplicauit:& contra Tureos uoluntarium feofteri dit;8c nunc aduerfus palatinum ecclefis romanae rebelle
auxilia rmfiflfe dtatur:Sc alia prope infinita funt eius me rica. Verum propterea non credimus fapientia eius arquu, cenfere ut a nobis miufta reportet & animam noftram m periculo ponattnec fu* beneconfulat.No eft confidedus ecclefi* ftatus;nec monafteria cumulatim uni tradenda fint prsfertim muem nodum fatis difciphnaco. Illud ma gis mirabile effc quod ais ducem amarulento aimo ferre m cauia Sufaten latam efTe fencenttam;boc uaide alienu eft a luffi principis iudicio;Cur eim nolit dux mfficiam fieriifi fumus mdices tudicare tenemur;&i milii facimus mmriam noftro utentes officio fi (altem redteiudic3mus Si non fumus mdices nulla e(t fenrentia noftra;5£ fi boc moftrabitur corrigemuserroutn.Ac delirant Colonien ecclefia.Ilkus erit peccatum cuius opera detiruetur,Nos immanes erimus.Nec ob eam caulam ducis erga nos u! ia eft mfta cbqueftio.Caete^ quis multa ime illius erga ro manam eccleitam merita;non tamen miriora meum fuc nofira beneficia 6c tute fas qui ad preces eius aduerfus Caroli Regis Franci* uoluncatem ecdefi* Tornacen prae fedtus fudfi.Scit leodien qui non fine indignatione mul torum rogante duce promoti funt.Tacemus decimas; ta cemus alia multa duci conce(fa;qu* 5C fi merito obtinuit fenfit tamen m illis apofiolie* fedis gratitudmem &fen tiet m futurum.Quod fi promouimus Cardinalem atre batenfem:& cum magnis fauoribus cumulaufus;fi plus illi aliquid attribuimus q duci inderetur ipfe £ culpa eft Duxffi peccatum eft qui eum quafi fratremtquafi filiu; quafi feipfum commendauit.Polfremo de monafterio et cdcefo f dimifent faciemus quod Duci placuerit .Dum modo Arcbiepifcopi non incidat manus ;quia non ditftat id nobis contcientia.Ec fi continget aliter Cardinali pro uidert Jubebimus ut dimittat boc;&fimiliter duci more
geremus ;Cm di modo m ecclefia Atrebaten morem geffi *nus;quanuispro alio fummo ftudio quereretur.Cupi mus emm 8i dua di fuis omnibus re grata efficere ;que fingulariter amamus.Miramur quod de rebus turco^ tam (era eft fua reipdfio:Vtina no redeat i fumum fpes noftra.Vale di bxc omnia duci tu ipfe legito ut fint j) refpofio ad fuas litteras,Datu Romi quito Kf Januarii Mcccclxu,Pontificatus nolfri anno quinto,
XLI Epiftola Pii papae fecundi ad Ducem Burgundiae petes ab eo itentione fua i caufa ecclefia: magutis
IVS Epifcopus fcruus feruomm derD ledto filio nobili uiroPbihppo duci Burgundi* Sa lutem di apoftolicam benedicffionem.Scripfe raus fupioribus menfibus Cariffimo in cbri fio filio Federico Romanorum imperatori Augufioiqua potuimus accuratius ut caufam defenfionis ecclefiae Ma guntmae amplecti uellet;ac operam daret liberationi ue nerabdis fratris nofiri Georgii Epifcopi metenen;6c di lecflo^ filiorum caroli marcbioms badefis di udalrici Co mitis Vertembergeniis qui fuperiore azfiate rebus ad uerfe gefiis a Federico Comite Palatmo Rbeni capiti ex titetunt,Requsfiuimus C uam feremcate ut aggredi uel let bxc opera i quibus di laudem;5<: gloriam fibi parare pollet.Refaipfit nobis nuper fua fublimitas ammumqj fuum promptum quidem di optime difpofitum demon ftrauit,Adieat autem mter extera nonnulla de peruerfo propofito palatini perdi<fti:eumqj accenfum corra bono rem nofirum;& apofiolicx fedis elTe figmficauinquodqj pofi inducias N urembergae initas mter ipios idem Pala tiniis afiu& dolis nonnullis principibus fiiprxlatis ac co
munitatibus ie comungere U colligare nixus efi eo cati liliomt apoftoiicam imperialemqj dignitatem pro fua di nabdi libidine confudere&peffundare poflic.Suadet Im peraror obuiandum e(fe tantae iniquitati	ad conferua
tionem utriulque dignitatis unam 8C expedita mam prae ceteris nobis obtulit qua una opera occurri pofllt mali gmtati palatini &t comphcumSC liberatio Epiicop! meteh akorumque capciuorum ^pcurari .Ea efl ut nosfmul cu lpfo Imperatore communi nomine nobilitati tuaeiautdt iedto filio Carolo nato tuo contra palatinum 8c Dietberu de IfernburgSd comitem de Batblembelbemboge;&: illis adherentes ac fequaces Capitaeatum committamus. Lit terasqj apoftolicas cum cenfuris & poems opportunis ad cobercedu rebelles Scbolfes concedimus.Piacuit nobis dc placet imperatoris con!ilium;ldque ampledti aimo de cremmus.Sed quia nefcimus quae Iit f hac re mteno tuae nobilitatis deliberauimus prius ad te Icribere ut nobis fignifices quidtntendas.Nam li nouerms tibi cordi bac rem elTe alacri animo Capitaeatum buiufmodi ut Impe racor cenfet deferemus.Nobis enim gratum fupramo dum futurum eft;ut nobilitas tua aut filius tuus onus ipfum alTumat;&: ut affumere uelit affedtuofe hortamur ac requirimus ;Id etiam polfulantes ut iuper boc tuam intentionem nobis notam facias,Si enim acceptadum du xeris nos confefl: im litteras apoftoiicas ad te trafmitteus Confidentes nihilominus quod propter boc non deferes religionem ebriftiana quin ei cotra Tureos ut faepe polii atuses auxilia opportuna lpfe praeftes.Erit igitur prude tiae tua: examfatis rebus id confla capereiquod dignum fit tanto principe :& quod tibi ac domui tuae laude & glo nam afferat.Caeterum ex ipfis Imperatoris litteris laeto aioaccepfus eudecreuiffe noftra praeferam conteplatioe
concedere tibt regalium mueftituram;Caper quo tn rote fauorem fjepms ad. celfitudinem Tuam fcripfifle metrum ttius,Et no folum boc facere deliberafle:fed etiam affini tatem tecum contrahere ratione fui filii 5i filiae tui nati; ac tibi uicariatum Imperii i terris gallicams ultra Rbenn concedere ftatuiflfe.Quod profero nobis di gratillimu Idque fereitati fu* ac generofitati tu* profperum;5C foe lix die optamus ad pacem & prepetuam confolationem utriufque noftrum ac fedts apoftohe* Si cbrifha* religio ms conferuationem Si augmentum.Datum romasxmi, Kalendas februarii Pontificatus noftri anno quinto,
XL1I Epiftola Pii papae fecundi ad Arcbiepifcopum Ia nue monens ut abffineat ab illo Ducatu 8C magi ftratu temporali,
IVS Epifcopus feruus feruo^dei.Venerabi ii fratri Paulo Arcbiepifcopo 8i duci Ianuenfi Salutem 5i apoftoheam Benedibhonem.Duca tum patri* tuae 8i libero auium decreto te af fequutum fcnbis;Eumque per noftram beneduftionem fraternitati tu* flagitas cdfirman.Admirati fumus con filium tuum qui eius ciuitatis temporale regtrne accepe ris:qu* fuper omnes italas nouitate gaudens:femper nu ratdemper m motu efbnec ullum diu redtorem duceue patitur *Ec tu anno fupenore quanta fit tuorum ciuium coflantia m te ipfo didicifh;qm cum ab eis ad buc ipfum principatum fmiles aflfamptusmon tamato magiftratu imuifh;q depoere coadtus fuifti .Nobis quidem eodem fere tempore di afumptio tua & depoftto nunaata fuit. Quid nunc futurum fit ignoramus ;buc accidit rei noui tas.Nan fi poreft idem bomo Si ducis di Arcbiepifcopi
pfonam gerere {‘anguinis modo abfit effuiio.Nefcimus tamen an Arcbiepifcopus Ianuenfls ante te alius ducatu inierit iNaximam e fle caufam oportetiquae banc nouita tem induxerit jforfitan experti Ianuenfes miufta e fle re gimma feculartaiatque mde tot mutationes oriri putan tes ad te confugerut;3<: faflidio quodam faecularis Impe ru experiri aliquando {acerdotale decreuerunt;fi forfita mflius ac mitius gubernentur ;Magna efl tibi bene agen di neceflitas impafitamtfi retffcam lufticiae uirgam tenue ris mfi uim prohibueris mifi paci 5i ocio contuleris mifi. modum paruis cupiditatibus impofuerismfli tetpfum& tuos ftipatores in boneftatis frena redegerisjnon flabit poteftas tua;breui dormaberis;ato regnii amittes;encie ris non fme tuo 8i facerdotalis eminentiae magno dedeco re;fi tamen eliciaris & non peiora tibi accidatiut funt an te oculos exempla domeftica.Vide quid agas ,No eadem efl facerdotalis 6c faecularis imperu norma,Paternam dl omni clatmentia plenam eflepdtificalem admimftratione oportetmon tprani eam.Multainfaeculan principe ferut bommes;quae abborret in ealefiaflicoiquae i laicopufilla Buleuta aeflimantur delidtaun clerico maxima & grauifli \ maiudicantur.Sacerdotes quorum uita ueluti fpeculu inferioribus eftmon foium a malis operibus abflmere; fed omnia decimare conuenit quae quoquomodo praefe fpeciem mali ferunt uide quem gradum afcederis;Si po tts es pie 8c lufte fperareiac no fubditos foium fed te tpfu cboercere,Si uales uirtuteirrumpere miquitatemaSi communi utilitate quaarendamon pro tua libidine exple daaducatum accepifli.Si ad tutandam religionem cbrifli anam aduerfus impios tureos animum geris:& m eam rem corpus tuum deuouere propoms;<5t miuriam ^pxi mi non quaeris .Confidentes rite;6<: fecundum leges tu*
ciuitans;pnncipatum bunc ad te delatum	quod
Ut polliceris utiliter populo tuo praeeris .Illum tibi Si tu ts ciuibus;SC uniuerfe rei publice cbnfttanxun nonune fandtae trinitatis benedicimus.Datum Romae apud ian «Sum petrum fub annulo pifcatoris pridie Kf, februari as Mcccclxui .pontificatus noflri anno quinto.
XLIII Epiftola Pii Papx fecundi ad regem Fracorum monens ut pfeueret m deuotioe ecclefiaz roanx
IVS Epifcopus feruus femorum dei.Cartfli mo m cbrifto filio Ludouico Francorum Re -gichriftiani(firno;Saiutem Si apoftolicam be " nedidhonem.Pius 8i mifericors deus qui te Regem conftituit SC m uerttce gloriofitTum Regni coloca ^ uit ab ecclefiae rdanxdeuotione Si caritate quae tua Si om nium fidelium mater e A alienari non fmetiquauis mul ti fmt ut accepimus qm rectum 5i pium animum tuum a redto itinere inde-uia conatur traberemon uerentesme tiri Si falfa fuggereretut «os tuaz fereitati lfenfosSi ini micos oflendant.Sed no eft tua puerilis mes/qux tanq . folium buc & illuc diuerfo flatu trabat iSi ad omnem ue tum fefe uertat;Solidam Si conflantem erga nosddedho i nem tuam efle non dubitamusiquando & nos ipfl in ca ^jritate non fufla mconcufle perfeueramus.Nec aliud ab optimo Si maximo deo cux ferenitati praecaunqua uscflo ' riam Si fcelicitatemcum falute corporis Si ammx;uttan ^ dem te adiutore diredtore ac duce aduerfus impios Tur -cos cbriftnm confurgant arma :Si perdita Graeciam atqj Afiam cum faero domi uoflri lefucbrifli fepulcrorecu -perent.Quae cum ita fe habeant non defunt tamen qui F figulos dies (iniftra de nobis tuis modefliflais auribus
mfufurrant;& ala de regno liciii* cum derogatione nc? fln nominis uerba faciunt.Aid nos te tuam quegentem odiffe fallo garriunt.Alu alia luggerunt qu* tu* mafue -tudii putat efTe moleftiOima.Et nouiflime quide ad nos delatumed: Cardiale Atrebaten referece te Si cdmditum elTe quod nucius nr Epifcopus legidenfis apudcarilTimu filium noltrum C^llell* regem pro caulis nollris agere tuis defiderus iefe oppofueric;& conuetidem a tqj amici ciam inter te Si iplum regem conatus fuerit impedire;^ qu* res atmum tuum coturbauent.Audiuimus b*c no Ime difpltcetia lingulari ;quando bis artibus tuam erga nos bemuolentiam imminui'pode uidemus.Nelcimus canlTime fili legionelis opera tam procul a nobis agetis/ Nec de rebus mcertis polTumus relponderecerta Jiiud dicimus m apoftolico uerbo nos talia illi nuqua rnadalie aut fnuilTe.Nam cur nos pacem 6C unionem iter cbrfti/— anos reges & tpla tam illulfna cbrtftia* religiois lumina conuemre impediremus ;qu? nibil aliud defyderamus q nollris diebus aduerfus ifideles nollris ceruiabus Imi nentes foelicia mouen armaiQiiod fme pace fidelium fieri non poteil.Sae cum accepillemus bac hieme pr*re rita mter te 5i calieil* regem fubortri difcordiam;& bei lum timeri mox legatum de latere ad partes illas tranl mittere decreuimusidiledtum filium Cardialem fandi* Sufann* utrum dodtrina di integritate pr*llantem,Sed renuciato quod induci* fadt* elTent i Aragoia Si quod breut conuenturi elTetis diftulimus:fperantes eam coue tionem cocordiam proculdubio parituram ;nec potuifTet legatus m tempore ad conuentum proficifcf.b*c eratin tentio nolfra fili:ut fi conuemretis Si unanimes pacem ampledtaremim laudaremus deum.Sm autem legatum iplum nibiiomfus mitteremus unidem Si pacequ*fitu^
Deus nome bine mentem:& fi mentimur peccatum pu niat;Et quomodo nos tam impii fuiftemusut pacem in ter maximos reges interturbare coaremuriAut quomo do tam ftulti ut confideremus uolentes tantos priapes conuenire pofte difiungere/Abfit a tua boitate hxc de no bis opmio;quia fi no fumus fapietesmon tame prorfus alieatia mete reperiemur.Epifcopus legionenfts fi talia egit per fefe id egit temerario confilto ut multi funt qui credentes fuis dominis placere;admodii diiplicet.Nos illi aliam commiffionem nullam dedimus mii de decimis perquirendis dc fubfidio contra tureos,Corrigimus eu nunc noftrislitteris Audituri excufatioem fuam.Si pec cauerit no ibit fine ultione*Exeplum babet in oculis Epi fcopum Interanenfemjqui apud Anglos indigna 8c fibi no commifla perpetrans ad monafterium redaftus eft & dignitate pontificali pnuatus.De regno ficilice no eft quod purgare conueniat^quando ad nos eius regni mdi cium pertinet i dire<5tum habentes dominium ;& ita con fidimus a nobis effe proceftum ut nulla cuipiam iufta fuperfit querela;& quod treugae non babuere locum in culpa fuerunt oratores tui qui noftros imediatos fubdi tos compraebendere uoluerut;& borcuem bereticum om nium fcelerum artificem proditorumqj regem &L impe ratorem icludere conati funt;quem nos nulla fparteme liorem Tureo putamus Sigtfmundum malateftam .Rela tum quoqj nobis eft nonnullos efte qui generale concili um apud tequaerunt.Non eft nomen concilii nobis exo fum cuius res falutaris eft &findta quando ad bonu fi nem quaeritur &rite redteqj geritur .Verum ftante uico potifice maximo lefu ebrifti uicario in ecclefia unita mu! Uus eft conuocare concilium nifi papae 8C ab tpfo quaeren da eft mdidtio concilii;noua regibusfipfeeft enim caput
ecclefiae:& paftor dotnici gregis; Si ommu paflor paflo^ idefl: omnium Epifcoporum Epifcopus.Siquis aliud tibi fuadet fcito illum errare ab utero matris iuxudeft mili tantis ecclefia:;nec tu illum audias cui fme peccato afcul tare no potes»Cogita qui funt illi qui taha ex te flagitat di an fua qua:rant;an qu«e funt lelu cbrifh.Andegauen fes nofci quia priuatas res agunt;nec tuam animam te porali fuae proferunt utilitati .Rex Bobiix qui ad te uer bofum legatum mifit;fi tamen rex appellandus efl: nup fe publicem couentu Pragenli declarauit bereticu;dtces fe uelle contra praxeptum noldrum fub utraq^ fpecie co municare quia id efletad falutem neceifand. Timet mic proceflum noftrum;d£idcirco concilium quxntat;ut te pus labatur ulnoms.ldem Fedencus facit comes palati nus qui ecclefia: maguntinae pluria caftra eripuitiS: fra tnsfilium per fraudem prtuauit eledtoratu lmpem;& dominio fuo imperatori multis modis iniurms Si mfide hs fuit .Accedit &Sigifmuudusaufl:nalisqui m fancflo die pafce fuum Epifcopum & Cardinalem manu armata tnuafit Si captiuauit Si uindidtam ueretur patrati facio ris qui funt aiu tu ipie nofct.Cudti priuatas ,pfequutur caufas diprefertim nonnulli tue nationis; Epifcopi qui propter te nobis mimicantur;exiflimantes nibil sibi uti Uus elTe <J mter te nofque difcidium elle.Tua fapientia confciderabit omnia Si zelum expendet eo^;qui tibi res nouas luadenc :Si de concilio multa loquutur ,No aufcul tabis caecis ;in tuo lumine uidebis luen ;Si noflro deftderio ftudebis aliquando fatisfacere;quod tibi anno proxime decurfo Ferrarienfls Epifcopus declarauit *In illo enim adhuc perfeueramus Si m tue fereitatis ope plurimum confidimus pium orantefdeum ut tuif adionibuf pro fperummbuatfucceflil;cdfidentes te redte ambulare Si.
mbtl magis qua dei omnipotens gratia quarrer e quam tuae manfuetudim fua mifericordia abude largiatur ob nixe precamur «Scriptum manu propria Romae apud fan itum Petrum quinto nonas Maias Mcccclxui.
XLIIII Eptftola pii Papae fecundi ad ducem uenetta^ a quo petit confiliu de expediride cotra turcu.
IVS Epifcopus feruus feruorii dei, Diletfo filio nobili Viro Pafquali Maripetro Duci Venenarum,Salutem SC apoftolicam benedi dtionem;Qux praeparet Tureorum domfus ad tnuadendam perdendamque rehgioem noftram ebrt ftianam:multis ex locis indies redidimur cemores.Nec te latent eius conatus qui faepe nobis fcnpfifh ut de re medusqbus fibi refiibpoiTet cogitaremus.Multum b<ec res nos angit quia cernimus periculum.;^: non fcimus i uemre refugium.Cbriflianaz uires certe multo maiores funt qua turcoru;fed illi uiti funt;Nos diuifullli umus iulTu prxfto funt.Nos multorum expectamus confenfu priufq poflimus m unam defeendere fententiam;Nos Mantuam i uimus ut in commum ebriftianorum couen tu de tuttoe catholicae fidei ageremus uel haberemus cb fenfumomnium quomodo resfuccefTcrit pudet dicere; Negledta res fuit;quia nec prfeipes ope ferre uolueruc nec per nos tpfos ad tantam belli molem fufficientes era mus;Interea Turciis boftes fuos in Alia perdomuir;Et fortior mde reuerfus a tergo tutusiVnganam & alias uiemas gentes muadere parat,Nec ammusilli deeft.Ica Iiam6c alias nationes paulatf fibi fubiiciere;Neqi id erit arduum fi pergimus alter alterum non iuuare;Doleus tantam effe m populo cbrtftiano uel ignorana uel defidia
Omnes propria curant nec uidentc^ pereuntibus pubh' cis priuaca etiam corruunt.Sed quid agamus;Non eft boc malum quod noftris uiribus auerti polTit fNon eft: Romana ecclefia qua: Tuo aere tureos uaieat debellare. Nec faluetur ebriftiamtas quanuis aliquado ifli aliqua doilli fubueniaus qui minimi funt;dum non polTumus bungans fubuenire;quibus maiori auxilio opuseffc.Fru ldra medicus uulnus pedis aut manus curat ;6c morbum cordis aut capitis negligit;dum cogitamus cbnftiamta tis diferimen &C commune periculum aimo uoluitnus nd polTumus non triftari non angi non totis affligi praecor dns.Sedquid agamus iRogati prmcipes;Rogaa populi ut fubueniant religioni cbriffianae.Nec Tinant pefTudari Orthodoxam fidem obaudiunt .Si clero imponimus de cimam non polTumus exigere ;St lubemus indulgentias publicari dicunt omnes idquaedus caufa fieri;Si petius mutuum non inuememuscreditum;Quid igitur reftat mfi de casio auxilium expe(Rare;Sed uult dominus omnia noflra expte fieri; & tunc fuam opem no denegat;Obq rem dum magis ac magis cogitamus fi quid per nos fie ri pofTit ad communem populi cbriftiam falutem uenit m mentem;ba:c uiaquam bremter expdemus;Dile<ftus filius nofter Philippus Burgundiae Dux iapride uotum uouit;uelle fe aduerfus tureos propria m ptrfona profi cifci & bellum gerere;Si uel Imperaror uel rex Francia: uel alius princeps ad tantam expeditione idoneus fimul iret;Stataduc uotum quia nullus princeps magnus ad eam rem ie obtulit;Decr euimus eum requirere ut uoto fatisfaciat;Et ne fe pofTi t excufare offeremus &ipfi per foam nofiram 5C ibimus cum eo;Nam (i uoluerit accep tare;& in Venedis ingredi mareexpedtabimus eum An cde;& ibi comngeur ei cum illis trireibus quas poterfus
armare SC omni potentia noftra,Ec ibimus lecum aut in Albaiam aut i Epprum aut in eum locum de quo melius uidebiturJnterimbungari tureos in Rafcia uei alibi m uadent;Quibus non'dubitamus Imperatorem daturum, inducias,Non eritqum duxipie Burgundtae ad dece nui lium bomtnum pugnatorum fecum adducat .Rogabfus & Regem franciae;ut fi non poiTit ipfe uenire falcem ali quem nobilem prfeipem cum Duce Burgundiae mittat; quod no credius negaturum Nas ex territoriis ecclefiae ducemus quos poterimus ;Et ulterius alios reges SC pnn apes auxilia bonis ut mittant rogabimus Epiicopis uero 6i alus ecclefiafttcis mandabimus ut g utribus fu is & ali quid minus fuppetias afferant Sperandu eft <% per bunc modum SC ex Italia SC ex alus nationibus non paruas poterimus copias nobifcutn adducere,Namquis ille erit tam durus;uel princeps uel epdcopus qui romano pon tifici proprium corpus offerenti auxiliu neget;pro ebri fti nomine defendendo,Verum quia magna res eil iefii ebriffi Vicarium fuam fedem relinquere 8C ad u er fu m fi dei boffes nexilium crucis deferre neceffarium putamus ante qua boc uulgetur ita prouidere ut tali modo poffius exire qui fit ad honorem dei;& falucem cbriffiam populi 6c boftium noftrorum confufioem & extermmium;boc autem futurum exiftimamus fi rex Franciae auxilia pro mittat;faltem decem milium pugnatorum ;fi dux burgu diae i propria perfona uenerit ;fi dominia uenetu apte bel Ium Tureis indixerit :8c cum claffe potenti nos affociare uoluerit;& fi demum ita territorium ecclefiae dimittere poterimus quod i abfentia no fit periculum;boc ultimu non multum difficultatatis babet Jnuenientur eim per facile modi quibus prouideatur,Etiam aliquid medita tumeft;quodfuo tempore aperietur .Nuncifta tria funt
exqutredaiut fcilicec ueftru 8c regis francix 8i duas Bur gudix uc prasmiffum eft habeamus auxilium .Nam line his non auderemus tacum aggredi negoaum Jftis habi tis confidimus multos concurfuros:& futuram rem pro dei honore alias inauditam ;boc pratcipuum eft quod nobis occurrit;hoc cogitauimus unicum effe remedium quo cbriftiai poffint exercitari,Mon petimus aliquis contribuat pecunias;Nolumus alienum aurum qui no lfrum offerimus corpus*Nemo poterit dicere quia quas rimus queftum,Libenter ponemus animam nolfram g faluatore chriftoiefu qui fua pro nobis pofuit m ara cru cis:3d utina digni fimus g nome iefu mat tyrui pati;baec eflcogitatio nolfrafili dileftiflime hoc confcikum hoc me dium per quod cbrifham ad tutelam fidei ualeant excita ri-.Commulcamus boe tecum 5C fecretiflimum eife uolu mums donec fit tepusqj offeratur ,Si tibi &i tuo grauifTt mo confilio placet certifica nos per tuas litteras quod ue niete Duce Burgnndias in propria perfona 5C rege fractas auxilium de quo fupra diximus offerente cumdafe ualli da nos ueiis alfociare fme aiTocian facere :& nos tuo &C ii loiybabito uotiuo refponfopublicabmsfolemniter tranfi tum noftrum.Legatos mittemus quocunque opus erit; indulgentias dabimus & alia queuis neceflana facieus; & tibi in tuis territoriis omnia concedeus qnas digna ui debuntur .Tantum elf q> a nobis in hanc uiqj diem pro comuni falute potuit excogitari »Si meliora muememus confilia non refutabimus bxc fex ex nolfris cardinalibus fub magno filentio aperta funt;& ab eis laudata,Horta mur te ut basc ocultiflima fintmeque alus comunicentur qusfme quibus res concludi no poteit.Nam nos hocor tari nolfro no fcribimus;ut fecretius negotium fiat.Ni multis decaufis non expedit hoc ante publicari qfpes fit
pofTe fieri Cupimus ut q celerimetuis litteris nos cerno res recidas An confilium placeat:& an tuum dominium ea facere uelit quae petimus.Nam babito tuo relpdfo ad ea que reflabunt ;fi id placebit abfque mora nauabimus operas quamuis cariflimi in ebrifto fili noftri Caroli fra ciae Regis oratores qui ad nos ueniut propediem fint af futuri.Non tamen eos in boc negocio; duximus expedi dos;Cum fciremus nibil in bac re ipfis efle commiffum duod adpropofitum faciat.Et noluimus medium tepus perdere;Erit necefle ad eum mittere.Quod ita demum faciemus fi banc noflram cogitationem tuu graue ludi cium approbauent.& fuas partes obtulerit .Datum ro mae apud fandum petrum die vui Martii Mcccclxi.
XLV Epiflola Pii Papae fecudi ad EpifcopumTornace fem laudans eum de bis quas aduerfus tureos £ fe quebatur.
IVS Epifcopus feruus feruorum det ;Vene rabili fratri GulielmoEpifcopo lornacen Salutem & apoflolicam benedidionem. Vidi mus te & Fracofordix Ratifp6ae;& i multis germano^ conuentibus aduerfus tureos cbnftianam re ligtonem mfeftantes totoferuere pedore:tequepro inde ualde diieximus.Atcum diledus filius Philippus burgii diae Dux anno fuperiore per nos rogatus fidei ortbodo xae opem afferre puleberimam fpem rei benegerendas p aduetum fuum nobis prebuiflet demde fubticuiffetata ut rem prorfus neglexiffe uideretur.fmmus 6d de illo SC de te baud paip ftomaebati -$L illi fuccenfebamusnqui fuo non faceret uoto fatis £>C te in amo noflro accufabamus qui euu non implores officium neque illu de fuo debito
commoneres :nequ e nos de flatu reru certiores faceres? putabamus ab eo uiroiqui fueras in Germania te longe mutatum;Sedrecreafli nos modo tuis litteris quibus et moram ducis expurgas i rem optime mcobatam re fers .Laudamus & ducem &C tuam frater mtatemiborta murque ut cepta perficiatis.Scribimus Dua queadmo dum ex exemplari quod prefentibus introcluiutneiplae cognofces.Legito excellentiat fute litteras noftrasi ad uerbum interpretatori reliqua facitoiicut de tua probi tateconfidimusnta ut breuiducem carnalibus oculis in tueamur quem mentalibus aflidue cernimus i una ,p ficifcamur i boflem deo propitiate uicftores euafuri.Pri mogenitum ducis noftris uerbis ex corde falucabisique lntelligitnus fimdem patri creuiffejuir tutis & religionis amatorem mobilem borboii Duci (Tam quam dignam ora ni bonore reputamus commonefacito ne fratrem a dei feruino retrahat tquoniam ultor eft demius miuriarum luarum & parentum peccata puit in filiis.Si natos amat fuos rebus omnibus bonore det prteferac.Beneuale feri ptum Tibure fexto idus Iulias Mcccclxm;
XLVI
Epiftola Pu Papx fecudi ad duce Burgudite mo nes ut feruet quat proiferat ei aduerfus Turcos
IVS epifeopus ietuus femorum dei.Dilecflo filio noftro f cbnflo lefu Nob li uiro Philip po duci Burgundis.Salutem & apoflolicam benediiflione Cum uideremus annofuperio re mentis noftrx oculis quanta immineret ebriflianat re ligioni pericula nifi tureorum armis ac furori qprope re occurreretur.Miflimus ad te uenerabilem Fratrem noftrum Laurettum Epifcopu Ferrarienfem;qui noflra
tibi confilia patefaceret:3C tuam opem imploraret .teque de uoto com;noueret .Refpondifh ut principem nobilem tt religionis amatiflimum decebat.Velle te defiderio no ftro fatisfacere dixifti;rnifTurumqj menfe odobrio lega tos ad nos qui de re tota tranfigerent Recreafli nos tuo refponfo fpemque nobis pulcberimam prjebuiffcufidem euangelicam tuispraefidus aduerfus mbaumetiam impi etatem faluatum lri.Expedauitnus oratores tuosmon uenere m tempore.Cecidms magna fpeidolufus.-nefaui mus quo uerteremur.Perfcrucati fumus aliquorum ah orum principum animos .Non inuenimus qui fponfam cbrtfti ecclefiam facramque religionem confolaretur.Co cfti poft fua deiideria uadunr publice falutis oblitr.iterea faeuiflimus tureorum princeps maumetbes congregatis ualidis exercitibus terra marique cbnftianum populum cruoelibus lacerauit modis:Lesbon infulam nobilem noi cbrfliano parente muafit;Cepit:dirripuit;& lfeltces om nes animas m Afiam tranfportauit mulierum 8t puero rura .-uiros autem palis affixit.Mifit deinde in bungaria & i Valaccbiam fuos duces & maximas i tulit clades fide libus populis;NouifIime uero bofnamingrefTus efl,6C ta quam tempeflas horrida cuda uaftauit opida munitifTi ma expugnauit;acprotriuit:Regem omni auxilodeffitu tum i captiuitatem adduxit.regno uniuerfo potitus eft. Regina mops atque mfelix dum tureos fugit cbnffiaos nequiores muenit a quibus capta detinetur:ut quidam putant :Turcorum principi ad ineundam gratiam dono danda Difcumt omnem Illirici oram abfque aduerfario uidor exercitus:Trepidant uicint omnes & qui minus potens funtprius fefe deduc qua adeantur.Dux Stepba nus a filio muadicur qui cum potenti manu tureorum aduerfus patrem bellum gerit ;& magnam ei parte agri
ademit.Ragufei quis moenibus altis atqj cradidimis urbem munierint impetum nihilominus tam ualidi ac ferocidimi bodis formidant nec putat fe refxdere pode.Implorantque moedi & anxii undique auxilia, Scanderbeebius inducias cum bode pepigit ;quanuis plxriqj aderant eu ad tureos omnino defecide:Quod nondum exploratum habemus .Veneti quanuis pote tidimi fint non tamen metu uacat;cum bodes uires animo uoluut;cogitant quae podint inuemri remedia quibus modis tantus impetus declinetur praeparant arma uiros naues 5C alia ad bellum necedaria:fadluri extremum pro religione conatum:!! a reliquis ebrifti an s no deferanturibugari quoque quantum podunt tantum conantur & fuis pedtoribus tanquam parieti bus reliquam cbridianitatem defendunt:trepidant ta men fcientes fefe impares ede tantis bodium uiribus Cundla in metu condituta funtmec fpes badlenusul la data ed: quae podit labantes retinere animos quafi dormiant cbridiani principes:ita ruinam fidei ortho doxse uenturam expediant ;omnes ignofeunt & nemo fuccurrit.Tu primus tnuentuses caridime fili & prf ceps deo amantidime;qui nos & reliquam cbridianita tem in hac animorum conferuatione tantaque tribu latione confolari ac recreare dignatus esiqui per dilec tum filium lucam nucium nodrum ad te midum lit teras ad nos dedidi generofidimi animi tui fdicesdn quibus oratorum tuorum tardiorem midioem excu fas:& te prorfus midurum infedo adumptionisglori o(x utrginis marije affirmas :fadturumque omnia p nodro defiderio ad expeditidem cotra tureos obeuda
Petifqae ut in eodem tempore legationes Italijeapud nos babeamus;cum quibus res ipfa defenfiomsfidei uotiue ac foeliciter trafigi queat iquonia ad sila te prx paras:qu*per Ferrarienfem Epifcopum pe nuimus i Benedidus deus & pater donum noftri lelu cbrifli pa ter mifericordiarum 8c deus totius confolationis qui confolatur nos m omni tribulat ioe noftra nec delent nos f tempore malo* In tempore apciftimo aduenerut litterae tu* prtufquam uenena ulterius ferperent mor tifen ferpentis,Retinebit baec tua deliberatio nutates animos;3£ omnium mentes confirmabit quae labare*
quomodo umebamur. Laudamus mirummmodum animi tui conltantiam ac magnitudinem ,qu* perfeue rat m propofito fuo & quaedeo uquitnullopado uult efTe irrita mec audit confdia inconrrarium data .Et qs te non magnis pneconnsad caelum tollstiqui unicus es muentus boc tempore aflidsonis fidem ebnfhanam defenfurus*Qui &i li aetate proueda excufan pefTes a pud bommes domi manes 6c reflat aeui inter cogna tos & cariffima pignora traducens;matus deo ferutre Sc cum laboribus &i anxietatibus maximis pro fando euagelio decertai*e*Digna b*c mes tuo genere dignu propolitum Francos illos unde originem ducis imita ris qui nullos pro fide cbrifti tuenda labores nulla pe ricula deuitarunt:atque ideo deus eorum regnum in pofferos continuauitiPergefili amandime age ut pol liceris praepara te ad tuum aduenrum.Sume arma & fcutum <Sc uem in auxilium populo aeuEflo faluator cbnilianitatisJn periculo coftituta eft religio nodra
t
ntfi adi uues: turei Boflinam occupauereex quo regno & bungaris Si Germanis imminenti m Italiam fibi portam aperuerut.Nam breuis elt ad forum Iulu tra (itus Imminent Adrianco marn& ciuitatibus ueneto rum qus i litcore Dalmatiae fits func;quas fi occupa uerfc quodabfit;ckufum elimare uenetis;& bnis na utgatio in terdidia; quoniam uenetus claffes fine reigi bus Sclauomcis armari non pofiunt;Occurredum efi priusq ilia fian t. Danda funt auxilia u en ens &bunga ris:q nift tua uirtuce parentur difficile eli aliunde ope afferri:Nolii quibus cladibus italiaaflidia elim ficilis regno.Nolii Germanorum conflidiationes;Hispania Si Anglia ualde remote funt prouincis;Sifuis domelii ds dilfenfiombus agitantur .Sols galis quieCcunrqua rum uires tu ipfeafferre potes cum fauore carifTimi filu Francorum Regis potentiiTimi Si cgriliiamffimi; * qui fi nolit exire regnum poteli tamen multis alus modis expeditionem in tureos muare.Dux mediolani pro fua animi magnitudine ut confidimus non deerit buic operi;nec Dux Mutins qui alias Mantus magni ficentiflimefe obtulit.De genuenfibus parum fperare licet quibus e opus auxilio aliorum,Florentini florent Si poliunt fi uolunt plurimum afferre prsUdu:& uo lent ut credimus cum uidermtrem feno gerimec reli qui potentatus Italis auxilia denegabuntiexcepto re gno fatigato nimis atque prorfus exbaulio.Mitte lgt tur fili legatos tuos ad res firmandas ut polliceris prspara te quantocius ad ueniendum;Nos legatioes itahs ad tempus defignatum ad nos uocamus:nec du bitamus affuturos;Intereadegacu delacere Cardinale
lufculanum ad uenetos mittimus:qui cumfenatue» rum de rebus neceflfams tranfigat oftendac animum noftrum & fpembonam faciat ;Noli dubitare ;iuuabic deus caufam fuam nec fmet fuam Ipofam perire;Nos fdi quxtunque figmficauimus tibi per Ferranenfem adimplebimus :exponemus anima pro naflrts ouibus quae cbrifh funt dc bonum illum paftorem imitabimur Tu & nos aerate graues ponemus uelame ante oculos luuenumprmapum;& fortaiTe multos excitabimus: Eido certus fili ;quamam tu & nos 8c bungari & uene ti etiam fi alu faleatrperficiemus cum laude &i bono re dei boc mftiflimum bellum:quta uernet multi fine mandaro prmapum.;& m Afia erunt motus multi 6C-ln grecia;& manus dei erit nobifcurmquae uinci non potefl.Expediamus cum defiderio tuos oratores ;&:tu um aduencum;fadtim omnia quae noftro incumbunt ofFiao.Mifencors deus qui tuae menti la netum mfpi rauic propofitum corpus tuum incolume & animum perfeueratem in fuo feruitio cuftodiat.Scnptum ma nu propria Romae, vi nonas Iulias:Mccccixiu:pontifi catus anno quinto.
XLVII Epiflola pu Papae fecudi ad Regem portugal
lix monens ut preldet auxiliu cdtra tureos*
1VS Epifeopus feruus feruor^ dei .Carifli, mo f chrifto filio A.lfonfo Regi Portugalliae illuftri Salute & apoflolica benedidhoe;Itu ri fumus in bellu cdtra tureos bocipfum per nepotem noftrum anno fuperiore figmficauimus Ituri fumus non mtfixm,Corpus noftrum quanuis debile buic exptdmom & deo donabmsrnon pugnaturi
neqj enim uires ad boc afliintiSed oraturi pr*lto iter»? rimus & alios adhortaturi.Menle maio proxio diledtus filius nobilis uir Philippus Burgudiae Dux ad nos cum claiTe ucturus eft:c u eo iter fgredieur .Veneti quoqj claf fem ualida adiugent;& bugari terreftri itiere tui cos ag gredientur;fcisqd olim uouens 'Nobis euntibus non li cet tibimaere doude necelTitate falutis obligatus cs;tan quam princeps & tanquam cbrifttausidefeniaom lacro fandta: religionis rotis uiribus tuis ailiftere.Ob hac cau fam remittimus ad re procuratore tuu de noliro ,ppofi to noftroqj defiderio plene infirudtuupfum audi;& uora noftra exaudi .Fac ne fme te tuisqj auxilus m ra landtam 6i necedanam expeditionem ^pficilcamunquando de tua fmguiari uircute3<: anfo generofo pra;ceteris orbis chri ttiai Regibus praecipua gerfus fiducia.Noli fallere opinio ne noftra;Quod fine preiudicioaniae tuse & nofs tui mi gno dedecore fieri no pollet Scriptu Romat apud fandtu Petru iu nonas Odobris Mcccdxiii.
XLVIII Hptflola pii Papa: fecudi ad regem cartellae p fuadens ut nolit deefle in expeditioe pro fide;
1VS Epifcopus feruus feruoi^deiiCarifTima in Cbriido filio Henrico caidellat Sc legionis Regi illuftri Salutem &c apoftolicam benedi tftioem.Ituri fumus cum Philippo Ducebur gundiae dt cum uenetis contra tureos ificuc audies ex Suero eapellano tuo uiro probo;hortamur excelentiam tuam ne defis nobis; Sed boftendas m boc opere taim la d-to nobilitatem animi tui& regni gloriam ;Sicut de tua lingulari uirtateconfidimus.Scnptum Romae apud fan dtum Petrum die v Odtobris Mcccclxiu.
a
XLVIIII Epiflola Pii Papa; fecundi ad Francifcumsfor ciam Ducem Meaiolani mones ut perfonaliter proiicifcatur contra rui cos •
IVS Epifcopus feruus feruo$: dei.Diledo fi / lio Nobili Viro Francifco Duci Mediolai, Sa lute & apoftolicam benedidicnem Quar fcrip ffiri fumus abfentes multo liberius prafenres diceremus • 8C fi non tanta terrarum fpacia nos difiungerent ccnuetre at que alloqui ruam nobilitate nullo padoneglexiffemus -Digna enim res eff qua; uerbis p,onus quam litteris agite turrAt cum praefenria corporalis negetur oris oficiu fup plebit epiftolaquanuis interrogaranonrefpondebit.necfe ipfam tuebitur impugnata/niti noffra: pennonis benefias & ingenii fin bonitas fpem afferret non confidereus fcrip tis impetrare quod quaerimus fQuid hoc fit fcire quapri mum aues;exponemus cum fiducia ;deiiderium noflrum piafque cogitationes aperiemus Amanti filio.aduertearq^ aures benignas adbibe Cbrifhanus es.cbnflumquedei fi lium colis cum patre & fpinru fando regnantem ;unuque deum in trinitate perbonarum trmirarem in unitate di uiratatis adoras .Multa & magna ab boc ipfo deo confecu tus es bona.Quaecunq? in te maxima & optima funt.dei dona effe no ambigis;libet paululum lffa pcurerre.Quis tibi parentem clariffimum sfortiam mter belli duces sui frculi principem dedir;Deus:quis fe adolefcenrcm exercip-tui cum patre inimica rapuiffet uda profecit ‘Deus ;Qms tibi uidortam de Braccio tribuit :Deus:quis tibi aut Flore tinos aut:Venetos:aut infubres:aur ligures:auf rranfalpi— nos gallos totiens fupare concef?it:Deus:quis tibi uxore formofam prudentem nobilem fecundam &' magni prm cipis filiam coniunxit:Deus:quis tibi Mediolanu. fubegit l
Deus;Quis te fratribus bello claris honeftauit/Deusiqs te pulcherrima fobole donauit/Deus; Quis tibi ualidum et honeftum corpus mdulxit/Deus .Quis te ex mille peri culis liberauit /Deus:Quis te ad fexageflimd uita annum perduxit/Deus :Si uelimus beneficia numerare quar in te bonitas magni dei cumulauit longiores fuerimus quam inftituimus.Tu illa melius nofti ;Cuius adolefgentia ad rei militaris fcientiam nonalieis praeceptis :fed fuis imperiis non offenfionibus belli fed uidoriis non fhpendus fed rriu pbis efl: tradita.Qui alienis copiis cu ahqdiu prafiufles pluraque bella geflifles qua alii uiderunt alusque pugna do mades tibi tande militare ftaruifti et pro, num duces exercitu laborado:uigilandounfl:ando:uincendo ad regnii ufqj peruenifh:Ducem te uocat populus.Res ipfa regem te efTe declarat.Hi eni' praefides regno quod logobardi olf tenuere.Ciuitatum numero populorum frcquentiapoten tia quoqj & opibus pluribus regfs fublimius arq* praecia rius ultra citraquepadum regnas floremque illum Irabx obtines: cui Gallia cifalpma fuitolim nomen Nunc lobar dia diciturtlnter chrifhanos principes magnus & clarus haberis ;Inter homines noftri faculi:unu te fcrtuatidimu condi pra?dicant:omnia fuppetunt tibi que mortales opti ma ducutmec tu ltanefcius es ut hxc tibi arribuas qf tua uirtute quadra ex alto cocefla funt.Sine bonis qua* pnfd fortunae dixerunt mos temporalia uocamus: multos uidi mus uirtute prarftanres,Benignis te oculis refpexit deus qui tibi & uirtute largitus ed;&: uirrutis amplifl*ma prae mia Sed quid tu fili pro tot tantifque beneficiis largitori omnium domino retribuidi/quid fecifli ut gratus mdere re /Cauidi ne deum oTendere/an potius tato licentius ui xifti :quamo fortuna tua fuit maior /No1 i aegere ferre si liberius tecu agimus;accipe patris uerba in bonam parte
Nofce te tpfum & qua gefTeris in banc ufqj diem mente reuoiue .Gratas ne filius an contumax atq* rebellis fuidi deo cum Romana-ecclefi a bellum intuli di .*&patrfonmm Beari Petri fuafidimec dimifidi nifi coa&us/ Quot te du ce rapina incendia ;cades ppetrate funt/Quot raptauirgi nes/Quot matrona uiolat^e/Quot urbes incefe/Quot £a craria direpta atqj diruta/ Et quam fecifh pro tot offendo mbus emendam / introfpice confcientia tuam;uide qs fue ns 5c q duxeris uiram.Si cadus :fi modedus:fi abdinens fi iudus:fi praeceptorum dei cudos bene ed,At fi lapfus es fi legem dom ni contempfidi ;debitore te ede nequaquam ignoras Cogita ut didoluas aliquando debitu iduplex tibi farisfactedi ratio incumbitialtera pro peccatis quorum tu ipfe cbfcius es raltera pro maximis & innumerabilibus bn ficiis que tibi a deo collata funt,Tempus ed tande ut fanf facias ;Sexagedimum exegidi annum,Quantum fuperfit aui incertum ed.Nemocradma die fibipromitterepoted Nefcis quid uefper uebat.Impodibile ed fene diu uiuere: dum tempus aded didolue debitum,Prafens iam ppemo dum uita effluxit: Inquire alteram priulqua ida prorfus deficiat nifi dum uiuts in boc faculo de altero cogitaueris torus monere Jn tenebras mitteris extiores nuq uifurus luce n nifi dum luceprafenti frueris :opera lucis feceris: nifi delicfta expiauens qua comifidi ;& digna gratitucline pro fufcepns beneficiis odenderis;caue ne uoceris ad iudi aum pnufq fatisfacias occupa tempus quod aded:occa fionem qua obiicitur arripe:obieda facultas ed qua fad le poflts & debitum tuum per{o!uere:& uitam aterna acq rere.Quaeris quo nam pacdo:uia imprompta eft:quam fi renueris non folum anima tua:fed gloria quoque con fij1es:cuius nomen per omnia facula manfurum ad ones gentes illudre perueniet.Si neglexeris infamis fies;deo&
hominibus odiofus .Cogeris facere qua: fuadebimusmifi & nominis 8C anima: detrimentum perferre uolueris.Ex pedas cum def/derio hanc tibi uiam mddraru idbuc ue nimus.Philippum Burgundia: Ducem nodi Regio Fran eorum fangume natum ditiiTimus ac nobilidimis prouin ciis praefidentem nulloque nodri iaeculi rege minoremus audita Bofnenfiu drage regifque gentis eiufce mifernma nece;5C q> indies tureorum uires inualefeunt jebridiano rum debilitatur ;nec iam finitimis Tureo populis animus ed arma capefcere mifertus cbridiana: religionis ne prx' da Turcoi^ fiat ne Sandum euangelium conculcetur ;cor pus fuum in expeditionem aduerfus blasfemam gentem deuouit.Legati eius ad nos midi aderunt eum ,pximo ue re aut in itinere moritu^ aut ad nos uentuip.Vlterius g nr a uoluntate flue in grxciam fiue in A fiam profeduru bellum tureis illatu^ huius te fequi uiam optamus quod hic fadu^i fe offert udem ex te defyderius.Arma in tur cos induas cupimus;Non es fenior eo.Quodipfe pollice tur recufare non potes idimidio breuior tibi fupered uia nec nos tefub alio quouis Imperatore militatu^ quaeriuf Dux eris & moderator exercitus.Nec philippus quanuis nobillidimus & altidimo fanguine natus ducatum tuum dedignatur .Qui uero expetit ac magnopere defyderat in tureos pugnaturo te fibi ducem fore:Salutem cbridiani populi quxrit non gloriam fuam.Nouit quantum in bel lo ualeat audoritas atqj felicitas Imperatoris quantique te faciant in armis cum ciuesicum bodes no ignorat cui ad res militares bene feliciterq* gerendas diuinitus quae dam femper adiunda profperitas fuit.Vnum te ede con fidit qui ducere fcias exercitum ac reducere qui hodium prxuenire confilia noris atqj ones infidias euitare;Notu ede in tureis tuu noen non dubitat.Quod fi te pradentl
in caftris acceperint non miis audoritate tanti uiri qua i robore magni exercitus terrebatur .Recte ab oratore fer ptu e ad adminiftranda bella uaebemeterptinere qd boftes quid fodi de noftris imperatoribus exiftiment cum opini one non minus famx quam certa ratione moueantur homines: Quibus ex rebus optat Philippus optamus et nos maxime expeditioni quam paramus in turcos;ne cor pus tuum ne te ducem deneges;ne ue tuam audoritatem faelieitatemque fubtrabas .‘Pricepf que funt digna princi pe cogitabit mqt iapiens.Ampledere hoc munus tua uir tute digniftimum gloriofe princeps,Nulla res e in qua te poftis aut laudabilius aut gloriofius exercere.Refpice fta tum cbriftianitatis;Confidera quas nunc eft ebriftianare ligio:& quje olim fuit,De fandis apoftolis ^ppbetauit Da uid quod in omne terram exiret fbnus eorum;& in fines orbis terrx uerba eorum nec mentitus eft.Difteminatum euangelium omnis impleuit terras;Cbrifto totus paruit orbis. Vide quo fumus redadi;Vix agulu Europa ferua uimus.Hierofolyma perdidimusin qua lefus pro noftra falute crucem pertuIit.Sepulcrum illud facrum que ledu in quo propter nos uita noftra obdormiuit in domfo fpur ci & foetidi Mabumetis obieruant cultores quxftuiq* tan tum caufa noftris oftendunt, Miferima condicio cbriftsao rum:qui domini & dei fui fepukbru rafi Saraceni permit tant uidere nb pofTunt. Antiochiam in qua fedit beatus Pe trus anteq Romam peteret,& Damafcum m cuius agro creditur Adam fuifte formatus:& feptem Afise duitates quibus prardicauit Iohannes apoftolus:& omnem A fiam Syriam: M efopotania m ;Perftdem; Mediam ulter ioreiqj gentes Mahumeteus occupauit error.Qui natus in Arabia Egyptum infecit :& Alexandriam beati Marci fedem euangelicae dodrinx fcelicem olim fcholam optimarumqj
artid 3C omnium littera^ nobile iacrarium corrupit .Cire nem perua(it;&: Emulam Romanas urbis Carthagine om nemque lybyam decipiens iufta Mauritaniam Gaditano tranlmiflo freto in bifpamam ufqj penetrauit ;Cm ufquc i hanc diem pars Beticte paret quam nunc Granatam uo eant,Ex afia quoqjm Graeciam Mabumetea tranliuit infa ma nec tantas impedire blasfemiasibellelponto licuit con tendentibus de imperio gracis cmili duTenfione craiTanre patrum no Irorum memoria turei Galliopolim;& Adria nopolim;multafqj alias duitates ;& in Tracia & inTbefla lia 6C Attica :5C i reliqua grastia occ upau er e. NouifTi me di ebus nodris orientalis imperii caput ac tocius grasaas co lumemConifantinopolis in tureorum poteifatem perueft quam pnfci nouaromam appellauere patnarcbaliiede at imperiali tbrono gloriofa quse ante hoc tempus a cbnfha no nomine nunq abhorruit ;nunc non fine magno dedeco re noflro amilla eftmeqj hic noftra calamitas finem habu it.Bulgariam totam pdidimus & Rafciam & Seruiam;&: quicquid terrarum ab Adrianopoli Sauum nfqj Amnem ac Danubium mteriacet; Valachi queq^ ultra Danubium quahitimon paud ad tureos defecere.Ex altera parte qua notiilima noifris mercatoribus fefemana infundunt; Peloponefus anulla eif .Arx Gracias quondam uo ata & Acbaa;& Acarnania Se Epyrus &L Macedoniae maior pars & hoc tadem ano probpudor ;Bofna capta efl & lesbos abf que humani fangumis effufione abfq* contumelia chrifli ani nominis abfqj miuria magni dei fancta,que trinitatis hxc fortafTe gelfa dixerit aliquis mendacium eft In capti uititecondantinopoIitana.Conffantino Imperatori abici fum caput bafhc luffixum per ciuirate.A: caftra delatum eft nobilitas caefa ;Sacerdotes crudeliter laniatt plebs uenu da:a;5c ad feruitia in Afia milia,Sacrae uirgines incedaraj
marronx ac puellae ea paffie qux uidloribus Iibuerutifacra loca fidara atque dirupta.Nobile baete Sophiae templu Iuftiniani Celaris opus toto orbe memorabile Ipuraciae tnabumetex releruacum: imagines dei ac fandior ii delete diurna Sanmortalis trinitas publice blasfemari Crucifixi fimuiacbrumperderifionem in caftra portatum fputolu to atque omni fxditate prouolutum nec minora in alus lo cis perpetr ita.Rafciams principibus quos uocantDefpo tos 8c uti oculi optimates gentis fuftixi palis.aut grauio ribus affedti fupplicus.Non eft memoratu facile.In fub aftis prouincns quatam exercuerint turei fxuiciam qta m cbriftiaos immanitate fint ufi.Catacufmu. inlulaednm apud Mit/lenem crudeliter trucidarunt.atqj Italici gene ris puberes omnes acutis transfixere palis.Grecanicam plebem uxndidere fub baftabn Bofna quoqj Stefani re gem qui falute padlus fele dederat bofti.Mahumetes ipfe bumano langume infaciabilis:& omni beflia truculentior fua manu obtruncauit & cum eo nobilem patruum pari crudelitate peremit. Virofqj omnes potentiores comecit in uincula in foemims nulla modeftia ufus eft an faens nui la reuerentia populus inferus tutem addudus;Vaftata re giocdiuina & humana pariter deleta ;bxc fadla lunt nris diebus:& tacuimus ac tacemns.Quid lam reftat nifi ut in Italiam ueniatur.non multum itineris ex Bofna f foru Iulu:nec ualde difficilis aditus.Carni funt medii:nccpete tes populimec altis tuti fluminibus;nec afperionbus clau fi montibus.Si uelit itinere terreftnItaliam inuadere tur cus non eft ,pcul abeft.Si maritimo fexagita millia paffii um .aut amplius paulo ex Aulona ufqj Brundufium naui gatiopatet.Quid tibi uidetur fili/paruane cefestqux cri fttanis intulit tureus mala Afutura ne cernis pericula/nun qd prxteritas ufdicare fmrias decet ifuturafqj prxcauere
an impune cbridianx religioni tureus illuferit diuinuqim nomen blasfemaueriti Quanuis non e fi diuina maiedas quae laedi polTit aut minui ;nos tamen blasfemias dei atqj fandorum inultas ferre non decet,Multa in ueteri tefta m;nto exempla leguntur :quae nos admonent illatas deo contum dias uindicare.Non tulit finees adulterante zam bri in zelo domini fcortum atqj ipfum interfecit ;nec Mat tatbias facrificantes idolis tolerauitbebreos:cum feptefi Ius robuftidimis Antiochi (pfanatores deiecit dicens meli us e(Te mori in bello q uidere mala getis fux ac fancdoip. Non effc uerus chridianusmon ed fidelis non ed dignus honore qui fine mentis conturbatione diuinas blasfemias audit,Si clientulus fi fubditus noder fi libertus fi feruus molatur irafcimunarma capimus; ufdudam expofeimus &C pro contumelia dei non cdmouebimur fSi propinquo;!! amico aliquid agri fublatum ed uires cum eo lungimus; atqj omni coatu dudioqj recuperare perdita nitimur,Eu quantum agri quantu pofTefionis quantum imperii domi no nodro ablatum ed chndo lefumec de recupatione co gitamus ingrati filii fumus & hereditate domini prorfus indigni qui tanta defidia atque torpedine quaeilli funt ab lata negligimus Quid perdita comemoramus i Vtinam fol liciti edemus feruare quae redant Jn agulum Europa re dadi fumusmeque hoc tueri conamuiuVrgentindies tur cnmurus noder hungaria quatitur hac expugnata Ger mai cladem expediant & Italirquanuis ad nos ut diximus aliae portae pateant.Nulla dies proterit quae no aliquid au ferat Euangelio,Perimus in horas & non fentimus.Laetar gum patimur dormientes morimur,En fili:en princeps nobilis potes ne ida audire;& non animo cdmoueri fMini me quidem te adeo ferum aut ferreum ede credimus.
An -ens ut arbitramur haec audiens;nec potes de comuni
falute non cogitare; Verum de comunibus rebus comma cogitas :& quali de communi foi te fis unus ea fadturum te polliceris qua: faciant alii. Non hoc uolumus plus ali quid exigimus;ex uiro lingulari lingularia petimus ex ra ro rara.Philippo te focium cupimus in exercitu te uidere pradentem ducere copias ordinare acies;fignu prelii dare boltes inuadere urgere profligare ac prorlus delere dely
deramus hiiic te muneri accingas oramus hunc laborem SC qua: Iunt in eo picula praecaur ne fugias.Sic te deo gra tu oftendes;Sic tua peccata purgabis ;fic fama apud onef clarebis :& nulla unqua artas de tuis laudibus conncefcet Dices te fatis glonx naflum fupiortbusbellis;extare uic toria.^ tuarum multis in locis trophea qua: te fama fuper aethera uehanttquat clariflimae gefleris .-permulta fomniii ore uerfare poetas St oratores in tuis calebriclis laudibuf defudafle namque publice hiflorias St poemata legi de tu is operibus ardua,Bella quae hadtenus genifti fihtquanuis tibi multu peperere laudis :quae fortitudfem patientia ui gilantiam celeritatem induflnam cofihum rcaccerafq* uir tutes tuas patefecerut.Plurimiu tamen ab his diflant quae nunc gerenda proponimus In ii Iis priuafa utilitatem fec tabaris an iftis comunem inuefligabis Jn illis temporale regnum quaefluifli in iftis aeternu adipifceris Jn illis non fuifli line peccatodmflis ab oni peccato mundaDeris.IIla cupiditatis fuerut ifla religionis erunt ulla hommum ifla dei quunuis praeclara funt quae geflifti hadleustleuiufcula tamen uidebuntur ad ea comparaiquaenuncfaciendapro ponimus :quae no folum feciiTe fed uoluifle facere beatitu duiem praeftat.Quantu. diuina praecellunt is.tatum bella pro chriflo fufcepta ea fuperattquae hominu caufa regna di cupiditate gerunfur.In his uerfarum pleno te ore;& q nue muuntjSc poflea laudabut.Ad haec fenedlute forralTe

A
oblides- Sinite me ia fum grauioris statis inqes;qetem > cariofa membra depofcunt;non Ium aptus ga es, fbora cem ferre non polium. Deo gratias agimus qui tibi hanc excufationem ademit;diumo munere iofpes es:& optime ualesimulto te feniores militauere MaflimTTam ferunt ex tremo tam fenio nullo adiutore confcendifTe equii 6c mue ra obulTe militaria ;Sigifmundum Csfarem uidimus fu pra feptuageflimu annum caftra fequen' em .Quid uetera aut externa qusnmus:In familia tua extant exempla;Mi cbelettus patruus tuus florenti ni dudor exerdtus ad no nagetlimum annum miiitado peruemt.Ncn excufat stas Ducemimorbi excufare poliunt anni no poflunt.Militis afluetos homines equo infedentes magifquam ledulo m cubantesmorideledat:atq*idcircofmelagonbus plsruqi uitam finiunt.Deficcat malos humores labor necardetis finit.locum efle doloribus;& fortafle tua nobilitas;fi pro fua confuetudine militis mfudafletdaborefqj cafhorum pertuliflet neqj ad urbanum ocium fe redegiflet fuperiori anno sgrotatione illa caruifles qus te prope exammauit * Crede nobis fili longe fanius m negocio uiues quam ocio Caftrenfes labores ac us gilis exercitatio fudor & quas in ter nutritus es ;statemqj fere omnem duxifli militis mo leftiae.atqj anguftiae diutius te in uita conferuabiit.No li accufare fenedutem qui non es Philippo fenior.Multi in ea aetate in qua es caflra iequuntur;& princeps qdem Tarentinus multo te natu grandior & hoc anno & fupiore fuit in caflris .Ille in profana priuaraqj caufa exercere fa tigareq; fenium non recufat & tuin comuni diuinoque opere fenedutis obtentu excufatioem prstendes.Tuumin genium tuam induftriam tuos oculos qui uidere omnia in bello (olent;non tui corporis robur tuaf ue manus que rms confulere moere imperare tuu erit Iuuenes lacertos
exercebut & fortia pedora oblicicnt boftibus,No!i nega re nobis praecelfum animum tuum;abftt excufatio fenee tutis,ubi cu fenibus eft eudu. Erimus Si nos ii deus de dent in bae expeditione ptxCentesmon folum aetate uersl etia morbis graues.Stat afus caicie nram huic militiae cb fecrare;& futile corpus ei reftituere q dedit,Nibil ualeus i belio.quis nefciti Spedare praeliu. poftuus pugnare no poftuus ;nec dignitas nfa eft cui competat ferrum ftrfge re qui eius locum tenemusicuididum eft a domino mitte gladium tuuin uagina.Principes fxculi enfem exercere ; noftro iuffu debent moftrum eft pugnantibus pro religide benedicere diuinumqj implorare fauoremj&boc quidem fedulo faciemusjn monte aliquo aut ex alta puppi ipeda bimus praeliantes;& inftar Mopfi precibus;& oratioibus incumbemus:dum tuae Philippus acies ordinabitis;^ ro buftiftimi milites manu conferent,Ibimus crucem domi praeferentes;Sequemur Sacratiftimu cbrifti corpus;ianc torum reliquias adduceus in boftes cbnftianar religionis caput Si ornamentu Si fupprema maieftas ibit mbellum. Quantus fit fidei zelus iquantaue cbriftianoip curamuc palam fiet,Si non fequentur cbriftu domini qui ebriftiai uocantur apparebit eos falfum induifte nomen,Nos taen te comi te; ac Philippo iter agemus,Ibimus in hanc expedi tioem ne dubita,Senes fequemur fenes.bellum hoc fenu appellabitur;# hanc notam noftri feculi regibus ac prm apibus furemus ;ut exeutibus ad bellum pro religione Ce mbus iuuenes domi manferft meorabile in pofteris opus forfttan Si aliqui uerebuntur infamiam iuuenes Si noftra caftra fequentur plura de hac fenedutis excufatione dice remusmifi qifpeda eftet animi tui generofitas,Cui qua; maxima funt;& claritudinem pra fe ferunt,haud diffici le fuadent Necnon tuu iudicium formidaus ;Coftliarios
tuos Si uxorem Si amicos Si liberos non te lpfum timeus Scimus egregiam mentem tuam (enare nobifcum;ardua cupis Si aita.nec animo tuo quicquam maius eft;Sed ade runt confiliamfaderunt Si amici,v^uid agis maxime pri ceps mquientiquo te is perditu m grxcii nauigabis l iur cis inferes beliumiSC regnum tuum nobiliflimum atque opulenulfimi tanto labore qujefitum boflibus diflipandii • relinques ibt quis illud te aoiente tuebitur /Vxon ne com mittes an filio rnunq fatis in foemina pradidu fuitifilium adoieicentia prohibet ammmiftrare.An nefis quot circun flat lupi rapaces l Difficile cufloditur quod a multis qua: rirur.Ducere te.florem militiae oportebit.Quis fines de fenlurus domi manebitimfidias nofti finitimarum genti unv.Se unde timendum fit;tute melius nofli.Caue ne dii alienas opes tutari pergis aittas tuas:& liberi tui pulcher rima foboles m pem regni nati educatiqj domo tandem eiebti panem mendicare cogantur.Si coipus tuu fi teipfii paruifacis at lalretn liberis confule.qui te habiturum in hoc bellum nunq amplius uidere fperant;& iam lam te si mul ac regnum amilille uidentur.Hxc fuggeret tibi non dubitamus magna pars eorum qui latera tua flipant;& q tuo fauore lauti facfh funt acpotetes.Ex purpuratis tuis alu expenfas formidabunt;alu labores ac penculaipauci erunt qui talia confulentes non ftbi magis :quam tibi con fulant ;quanuis de tuo periculo non de iuo fefe axios ofte tabut.Sed age bone prfceps expendamus hxc cofilia.Nos tantum ab iliorum opinione diflamus ut qua: illi formida da putant tutiflima cenfeamus;uec uereamur affer ere pri cipatum tuum (ecuriorem futurum in caufa dei te abien te qua fi domi delitueris,Remanebit uxor tua nobiliffima mulier :quam fubaiti omnes colunt Remanebit Galeari us (pes unica gentis infubriLim.magnanimum ilium Si
fapienaflimu olim ducem proauu fuum nomine referes Cuius meoria ex cordibus longobardo^ deleri non potert Vnde illis timor forrttan ex Francia: At rex ille francoru cuius cbrirtiamrtima propago diciturmunqua eo erroris adduceretur ut regnu tuii inuaderet dum cbrifto militas cauebitur quoqj & buic parti fecuritas tibi ab illo fiet.qd de Venetis dixerimus/An bos uereri oportebit iquorum faluti coniules irem Venetorum ages & illorum arma tfe bis i Non coberet irta fimul nec uero confonant.Quin po tius fi quid rubiginis eft mter Senatum Venetum ;& tua excellentiam fi quid fufpiaonisisi quid limultatis totum boc tuo itiere auferetur,Obligabis tibi & pofteritati tua: Venetos .'aeterna erit illorum erga tuum genus caritas ac beniuolentia:parui labore tempus in multos annos tuis porteris confules ;&L quid erit timendum domui tuae bine Venetis inde francis fecuritatem ^pmittentibus /Adde Flo rentinorum uigilias ac diligentes excubias iquoija perma xime interert in tuis tuorumq* manibus feruari Mediola num Illi fubibunt curam ne quid detrimenti per abfen tia tua res longobardicae patiantur .Illos tuis filiis adiutores patronos ac tutores relinques.Illi no minus de falute tuae domus qua tu ipfe folliciti erunt.Ipfe praeterea deus oni potens domlus norter iefus ebriftus tuorum filiorum curtos erit; tutaqj tibi familia & faluu principatucoferua bttrnec cufuaagites caufa reliquet ipfe tua,Sed aere alieo grauatus fum ais; ratos fubire fumptus nulla ratione po tuenm.Imo uero baec unica uia ert qua portis dirtoluere debitum tdiminues fumptus no augebis.Quamplurimi te fequerur fuo aere militaturuDeus ipfe tibi admget mi lites;multis modis licebit ad boc bellum pecuias quaerere Scis quae Mantuae meditata fuere;& illa & alia m mediu uement rtaerta cogitatum tuum i domino 6Cipfe te enutriet
Non deed argentum deo;cuius funt omnes thefauri ter ra Jnuemet ecclefia quo pado necedana ubi fuppeditet. At du^ ed inquis dulces relinquere natos;&am atam co mgem & urbis opulentdlima delitias;aduetus regno uo luptaubus regni carere non potes ;Non petimus haec ita relinquas quali nunq recupaturus.Carere ad breue tem pus bis te comodis uolumusimoxqj ad ea reuerti *Dulci ora funt inter milia gaudia uoluptates commedat rarior ufus:pod laborem graulTima quies ;fuauidimus pod ui gilia fomnus. Sitis potum approbat;dbum fames;mar ce Iit in ocio uirtus.Redeuti ex bello eunda tibi & fuauio ra uidebuntur 6c meliora;Si reuertar fquis.Quid fi mo nar ireda m calum ibis peccatis exutus omnibus.& nui la pridina fordis mqnatus macula.Beatus qui uel f bel io ceciderit uel iturus ad bellum in uia fuerit morte pre uentus ;Pari apud deum lance ponderantur & qui caufa eius tuentur;& qui tueri totis uiribus adnituntur;VoIii tatem infpiat atbereus iudex magifq opus,At domi uel les mori tanq molius offa cubet manibus tumulata.fuo rurruuana ldbec; facilis iadura fepulcri ;confuIendii ed anima magis quam corpori.bac ubicunqj moriaris tatu dem babet ad calum uia;bonefta mors quarenda ed no pompa fepulcri ipraciofa incofpedu domini mors fadoi^ eius iSandos domini ede nemo dubitat :qui p tedameto eius moriatur qui pro religione pugnantes in bello cadut. Si omnibus qui patria auxerint muerintidefenderint cer tum ed ede in calo diffinitum locum in quo beati auo fe piterno fruantur qnemadmodum pbilofopbi tradiderut; quid de illis dicemus qui pro republica ebridiana tueda; pro fide catholica amplianda pro fando euangelio confer uando animam fuam pofuerunt 'Quis dubitet in caledi regno cu bfidimis fpiritibus lucidas bis fedes c odi tutas
efte.Credendil eft facns eloquiis, quomi nec oculus uidit nec auris audimtmec m cor bommis afcediuqua: ,pmifit dommus diligttibus ie.Et quoniam no iunt digna: pallio, nes buius feculi ad futuri gloriam qua* reuelabitur f no. bis.Cauefill ne uei uxor te do ni retieat.uel liuoip cogna
ris lubente dno cito recuperabis dirm.Ta :8i amplius xfer ni regni pmifTionem acapies.Si hanc iuftione neglexeris dimittes tamen aliquando 5C uxorem &L liberos ;aut ipsi prxmorietes te dimittent Regnu quocjj relinquere opcr tebitmec recupauoni locus erit;Incertum quo fis iturus Nam qua: (pes futuri regni eiTe poteft ei qui uocatus ad regnum ire contempfit i fumemus tibi iili;timemusuae bementermili audias uocem dei qui te ire m tureos lubet lam fenes es;ut ais quiro uixifti diutius tanto minus fu perat uitx,Emerenda eft altera priusqifta deficiat iCaue ne decipiaris ab bis qui animam exungui cu corpore pu tant;& alterum negant feculum.credendum eft femper facris uetenbus quefermonibus deumefte dicentibus ;ci opera bominu bona pra:mtat mala punit ,& impios igne urit inextmguibili:pios indefeftibili luce donat ibeatosqj reddit,Quod non folum nfi theologi docent ;fed philoo pbot^ quoqj ptritiiTimoip libri confirmat, Confule tibi Si noli cum foeliciter in boc mundo utxeris in alio mifer ei i e m quo fine termino uiuitur.Sed opinaris fortaftedinial limu tibi offerri bellum ex quo uidor nequeas aur bono ratus reuerti.Audiuifti multa de tureis & impio Mabu metis quod terra mariqj late pateat;quod {numerabiles exercitus cogere turei foleant;quod Afia* dominentur &' graicix quod auri & argenti diuites facile defpdenu fuu,
toru.vp cantas;aut regmdeiedabile culmen.Noli pro dec graue ducere bis ad tempus carere qua: tandem inuitus quando uoluent deus cogeris relinquere.Si nunc dimife
expleant,Qmd ualebunt noftrae uires ais aduerfuf tanta imperatorem i Dicemus breuiter iquanuis magnam ei te Mabumetis potentiam non negamus ;mmor eft tamen q famaferatur;excedit rumor uerummumerofos fatemur exercitus cogere poteftmerum imbellis populi :&prorfus effeeminati .Graecia qua: quodam robuftiftima fuit;& ori entis impium uendicauitiommum hodie gentiu uiliftima Si abieftiftima eft.Afpaticos mulieres potius q uiros dixe ris Jnermes ad praelium eunt;parma tantu & arcu muni untur.non cataphracti equiuilunturmon galeatiequites rara lorica cernitur rarior thorax;enie recuruoicehmqi pugnat quauis robufta turcoi^ Qorpora dicat nuda (ut ta men aut armis tecffca debilioribus.Quid faciet miferi uli noftrorum equitum cohortes inciderint Si a'peras fti i o baftafqj acies fcurrerint MptiiTima caedi turjac:! tanqua pecudes macftabuntnr.In mari non eft turcoi u.n c .. as qux Venetam ferre qneat .Tn terra bugaros formidant Quid faciant cum latinos & ncftrar fplendorem militiae uiderint Hacftenus cum gracis pugnauere SC inermibus populis ubi ad noftros uentum fuerit fentient quantu di ftent a mulieribus uiri.Quid quod in Tracia Mpiia tota que graecia;& ubiqj citra Helleipontu ad u ena: i ui ci sut lbofpites pauci pro multis;necdiligatur a fubditis.Quis enim eum diligat dominu qui fu a religionis eft boftis iSi a quo miferrima premitur fermtute lOdere graci tureos Quod ft fpes eis fiat recuperandae libertatis facile noftrif armis illos eiicient.Recens capti Bofnenfes ferui;Rafciai cito ab eis deficiet. Albani prxfto funt nobifeu arma con iungere*Maritima claftis modo unam promnetammodo alteram infeftabit.bungari per Rafciam & Bulganam pe netrabutiSunt SC m Afia uiri potentes Caramanus Cily cix r/ranus SC alii cumplures mabumetis inimici q eum
a tergo ferient.Non fuffident utres eius totfcca tueri mec tantis apparatibus reipondere. Vexillum trucis chrilha naque figna certiflimae copiae fequentur ;Hungarof^ ;Bur gondorum: Veneto^;Albanorum; Xueqj fi uenerisSno ftrae & illota qui coadti feruiunt turds quamprimu pote runt iugum excutere:Alios praeterimus qui fuopte mge mo eaam non uocati uement;cum increbuerit fama te si mul ac Philippum cum uenetis hungans ac Remanopo tifice expeditionem pro religione parare uerebirur.Ludo uicus franciae Rex:qui fe chriff liiiTimum uocitat i eo exer citu Culos non apparere francos qui pro ebriffo pugnatu rus egreditur.Pudebit eu pudebirqj caeteros reges cum tu eas ac Philippus & nos umificae crucis fignum praefera mus.defenfioni fidei auxilia non praebere. Venient plures qua credamus:alios religidis zelus adducetaalios cupido gloriae:& magna uidendi auiditas trahet.alu cudomi tuto e(Te non poflint fub ipetie militiae honeftum fibi exilium ehgent.Quoidam inuitos militare domino reges cogent ne domi feditiones excitent.Non deerit chnfto unde suii poflit parare exercitum atque fupplere.Accingere igitur fili:& i hanc gloriolam expeditione te ipfum q totius prae para; neqi hoc bellum euites;quod nos te debiliores aditu ri fumus & Philippus te fenior mgrefTurus.Efto gratus dnopro beneficus tibi collatis.ConfuIe aimae tuae dum te pus habes.Redime peccata quae commififh hoc tam prae claro facinore quod tibi proponimus.Ampledere oblata gloriam ;ut hanc tantae laudis hxrediratem tuis reliquere pofteris ualeas.Confule periclitanti religionis hoc bella ta necefTariu uolens libeniqj fubitoan quo ii te duce prae bueris certam nobis uidloriam de immamflimo Dracde pollicetur domfus.Si abfueris neicimus quidnam ipare pofTimus.S magna tui nominis timemus infamiam;nec
dubitamus quin domini & faluatoris tui indignationem incurras .Confoiare nos :& umuerfam cbridi eceleda conce de te deo in boc fandidimo bello.Sufcipe demandata rpui Ciam laeto animo;qux tegloriofil in terra faciet :&i deniqj regnaturum adumet in caelu .Filiis uero tuis;& natis nato tum & qui nafcentur ab illis regnum perpetuo confirma bit.Mifericors deus qui tuos in hanc ufque diem feliciter greilus direxit ;& in cuius manu funtcorda regii. :det tibi eligere quod luat uoluntati dtplacitum.teque tuamquedo mum bene cudodiat .Data Romae;,
L Epidola Pii Papae fecundi ad Blancamariam DucilTa Mediolani ne obdet uiro deliberanti ire pro fide;.
IVS Epifcopusferuus feruorum dei.Dileda: filhe Nobili mulieri Blanca; Mediolai Ducidie Salutem & apoftolicam benedidioem. Virum tuum aduerfus impios Tureos arma fumere lubet deus boc ei Icnbimus uide ne obdes periculosi! ed diurnae uoluntati reddere:periclitatur ebridiana religio; Indor ibus bodes affunt prope ad radicem pofita ed lecu ris nifi uigilamus nifi forti animo reddimus bodi adii ed de nomine cbridiano.Spes magna falutis in tuo uiro dta ed*Si fumpferit arma Se fcutum dudoremqj Ce chri dianis praebuerit liberabit dominus :in manu eius popu lum fuum;&: immamdimu Draconem conteret.Quod d fpuinciam banc recufauerinnec diurnae uocatioi paruerit exteri quoqj fe fubtrabent:impedieturqj fua culpa chria na; fidei expedata defendo.Quod de fua magnaimirate; haud quaq putamus;Cui femper magna & prxclara cor di fuerunt.Te ipfam ueremur ne uiri propodto aduerfe ris ne retentes ire uolentem obiiciafqj more muiiej^ mille
periculaiamantis eftab amata no pofte diuellnconcedms lfta coiugio nec miramur acerbam cibi futuram uiri ab fentiam;Sic maritalis expofcit affedtio:Sed maior eft cbri fti cantas,Si plus ui^ quam deu. diligis no es deo digna In euangelio baeclegifti.Deo nihil negare oportet.Caue ne tui aoris caufa uirum adeo feiungas cdiile boc e flet non amare. Noli efte impedimento bis quatdiuina maie ftas ordinat. Recordar e quot accepifti a deo bona :nec ue lis ingrata utderi.Deus buc tibi que diligis uirum dedit Audebis neproparuo tepore repolienti negare;Conceftu in multos annos in paucos menfes concedenti non pmit tes iCaue ne cadeftem maieftare offendas m cuius manu e uiy. tuu auferre cu uelitmibil ei negandum eft qui poteft cogere.Sine ueniat coiunx tuus & ea factat qute lubetur Sine deleat peccata fub boc itinere(\ix faluti confulat, eris tu quoque meriti fui particeps :fi pro fermtiodei ma liti abfentiam tequo animo tuleris :Propone tibi &coiugi ■moriendum efte aliquando ;5c quod artate prouedi ambo diu ftmul efte in boc faeculo non poteftisJFugit uita mor talis:<3C quafi fumus cito euanefat .Quterenda eft altera quae neqj moleftias habet neq; finem,Illic tbefaunzandu eft illuc afpirandum ;Si uirum tuum in proninciam fibi decretam iufTens ire:aut ire uolentem no lmpediueris & illi & tibi optime confules:ambopoft banc uita cu cbrifto regnabitis:Alioqn& nbi & illi timemus,Hortamur igit ne uiri ma impedias me abfentia parui temporis f uita fu fhneas .Redibit ne dubita cito ad te glonofus gaudebisqi tui 8i fui caufa:ambo in boc opere cdeftis uitx praemia cd fequimini:& qui fuiftis in boc mundo fcelices in altero eritis beati.Pius & mifericors deus i aio tuo ponat que fu* funt beneplacita uoluntati.Data Rom*:,
LI Epiffola Pii Papa: fecundi ad cundlos cbriftianos ut ^pficifcatur fecu in expeditione contra tureos,
1VS Epifcopus feruus feruoipdei, Vniuerfis qc fingulis cbriflifidelibus, Salutem 8C apofto Ucam benedidlioem.Ezecbielis ,ppbete magni fententia efl, Venientem gladium mfi annun tiauerit {peculator animali quae perierint fangume de ma nueius requiredum fore. Quod uenn fandffe memoria: prsdecedores nolfn Nicolaus qui tus 6c Ca iffus tertius ab eo tempore quo tureorum efferata rabies Conflammo polim expugnauit uenturum ad interiora cbriflianitatis boflilem gladium clamare non cefTauerunt.Commonere cbnflianos principes ac populos qto in periculo efTet nra religio :nifi occurreretur boflibus priuiqua amplius fua lefcerent.Suafere ut arma fumer ent;defenfione catholica: fidei fubirent ;furentibus befliis obuiam irent nec fmeret immanem Draconem Mabumetem fideles deucrare afas Videbant ferocem illius animum occupata C offantiopoii minime quieturum cuius inexplebilis effer dommandicu piditastnec dubium quin orientali fubadtoimperio ad cc cidentale afpiraret. Annuntiata eft in tempore futura cala mitastfed non eft credita .Non fuerut auditae fandiorum paftorum uocestutiles admonitiones mraapertrafiuit au retcbnflianus populus bungan tantum fub Calillo uigi lantes arma ff#npferunt:qui de tuendo regro foliciti :du fuos fines obferuant cuftodiunt noffros.Ex lpfis bugaris ac tbeutonibus & aliis uicmis non pauci quanuis magna ex parte pauperes & fecundum faeculum ignobilesunditi uero in confpedtu dei cruce domini afumpferut & magno in boffes fpiritu perrexerunt;quorum potiffime aufibus apud Albii graecam qua noffri Belgradu. uocant.Turcojp
ingentes copta? rpl!igata? fuerunt ;& Mabumetes ille terti bdis ac ferox turpem arripuit fugam.Nationes alia: tan qua nihil ad eos vorcop/ fada pertinerent in fuis iedibus quiete manferunt.Nos deinde ficut domino placuit qua uis indigni tanto muere Callido fuccelTimus qui mox in apodolatus initio Mantuanum conuentu. indiximus :In quo de cornum utilitate comunibus cbridianoi^ confilus ageremus.Venit in mentem quod per Ifapam fcnbitur Super montem excelfum afcende tu qui euangelicas syo exalta in fortitudine uocem tuam qui euangelicas ibera falemiexalta noli timere,Didum id nobis putauimus.sa tisfecimus ut arbitramur pracepto,Affuimus i tempore , praefinito non fine fumptu & labore graui odendfus fide libus cbridiams uulnera fua;& qua padi fuerant,& qua paliuri indebantur ;mfi feipfos aduerfus tureos defende rent.Clamauimus quafi tuba exakauimus uocem nodra audiuit omnis ecclledajied no exaudiuit uerba nra.Non fuit plus ponderis nodris quam pradecefTorum uoabus frudra conati fumus incallu abiere labores .Interea qua tum creuerint turcoiji uires difficile didu ed auditu mi ferum.Amari potico ufqj ad Amnem Sauum & ab ageo pelago ufqi ad Danubium nobilidimas inter tacentes pro uincias fua podeffionis fecere.Tranfiuerut 6C ipfum Da nubium Valacbiaqj magnam partem occupauerut.Pene trauerunt & fauum atqi agros bungaria enge lateqj ua dauerunt.Hoc anno Bofnam inuaferunt uniuerfumque regnu Cibi fubicerut &C infulam lesbon,Quanta uero cru delitate in fubadis urbibus ac ^puinais ufi fmt horret ai mus dicere Jn condantmopoli graco.y. Imperator obtrun catus ed;& caput ada fuffixu per cadra delatum Radia nis principibus eruti funt oculi.in lesbo multitudo pube tum palo transfixa in Bofna regem qui falutem padus
ftfe dederat cum patruo Tuo Mabumetes ipfe buano (an guine infatiabilis Tua manu ut fertur iuguiauit. Quis no biles uiros.quis jCacerdotescbmemorauerit ad cazdemrap tos /Senes ac luuenes in plateis immaniftime trucidatos \ Vbique eruor cadorum uifusiubiqj morientiu gemitus auditus :N ulla reuerentia matrona^ mulla uirginu, Faedu relatu eft: quantum boc geus bominu in libidinem fit im merfum;cui omnes abominationes gentium pfeudo pro pbeta que uenerantur induIfit.Quid de facrofadis eccle fus dixerfus/Teplu illud Sade Sophiae Iuftiniai opus to to orbe memorabile Mabumeteis fpurciais referuatum eft,Reliquafacraria aut dirupta fut aut polutaialtaria dif leda atque protrita,Imagines fandorum delete aut luto fedatx nulla Saluatoris cbrifti aut gloriofiftime matris eius ftatuta fine fmgulan probro dimifta simulacru cru dfixi per derifionem in caftra delatum faxis SC luto peti tum 6c tandem in cxno relidu.O domine deus uenerunt gentes in hereditatem tuam polluerunt templum fandii tuum pofuerunt morticinia ieruorum tuorum efcas uo latilibus caeli carnes fandorum tuoru beftiis terrx.Effu
derunt fanguinem eorum & non erat qui fepeliret.Qua uis non poteft laedi tua maieftas nec tua gloria minui de cet tame ieruos tuos decet nos miferos cbriftianos qua: tu am ueluti in cotumeliam fiunt totis coatibus auertere at que ulcifci .Non tulitfinees adulteratem zambri fed zelo incenfus domini Madidi te Scortum & illum iterfecit.ui dit Mattbatias facrificantem idolis bebreum 6i doluit:
Sc contremuerut renes eius & accenfus eft furor eius fe eundum iudicium legis :& infiliens trucidauit eum fuper aram.Sed quis eft zelus nofter /qua: cura religionis /Blaf fematur fanda trinitas;conculcatur euangeliu ;facra pror fus abiiciutur noftra;cbriftianu nomen fuditus eradicat
Se {obticemus l Nemo ert qui pro comunt, fafute arturgat Stat mater ecclefia dolens Si gemens & non eft qui confc letur eam.Et quid dia de nobis poteft infelicibus cbnrtia nis mfi propheticum lliudrFadi fumus obprobnum uict nis noftns iubfannauo 5l illufto bis qui i circuitu noftro iunt»Maiores noftri bierofolyma perdidere:&omne Arta ac itbyam nortro tempore Graecia ert aiffa;& Europae m$ xima pars Jn angulum orbis redama cbriftianitas ert dei domini nolln lefu cbrirti fepulcbrumirt sarraceni ue lint uidere non pofFumus quaertus caufa nobis illud orten dunt .Pamarcbales fedes ueneratu digniflimx Conrtanti nopolirana Antiochena Alexandrina & bierofolymitana lugo feruitutis opprerte aut a Sarra cenis occupatunaut a tureis non fine dedecore atqj ignominia cbnrtiani nomi nis Roana eccleda matre omniu fideliu ac magirtra qua beati aportoli Petrus Si Paulus fuomartirio dedicarunt nunc nobis eripere Mabumetes interminatur Si faciet ni li tande excitamur a fomno;&: conatuseius rtudemus eli dere. Ve nobis cbnftianis principibus;ue uobis ut quid nau fumus uidere contridicnem pepuli noftri;& contri dionem (aera religionis iuidemus fratres nortros f maus mimicorum rapi ex diuerfis excarnificari fuppliciis & nd monemur. Videmus indies cbrirti anoijz prouincias ab in fidelibus inuadi Si no angiurifed in domo qefefus Quot jam regna ab euangelio funt alienafQuaj gens ia no be reditauit terram domini & nen obtinuit {polia eius fSiue orientem refpicimus :fiue meridiem rtue in ardon uerti mus oculos :ofs ecclefia: comporttio ablata ert.Ancillam ui demus qua* fuit libera:& domina gentium.Ecce fanda no rtra Sc pulcritudo nortra Si d antas nortra magna exparte defolataert.Coiqmnauemteam turei &i faraceni Sc alisefe dirtima: gentes.Quid nobis adbuc umere inirt cogitatis
de tata infamia furgere ac priffinum recupare decorem I comouemur uadbementer dum talia mente uoluius Angi rrtur cruciaur nec Animo poffumus eiTe quieto mfi prin cipes cbriffianos pro tutela facre religionis aduerfus im pios tureos arma fummere uideaus ;Pafforalis officii nft eft quis nefcit/dominici gregis curam gerere:qui eius lo co fucceffimus cui didtii e a dno.Paica: oues meas .Oues cbnfti fideles populi funt;bis confulere nos oportet .bas rptegere 6C totis conferuare conatibus ne lupoip aut alia.y beffiap' morfibus pateant .Sed qd agat mfoelix paPcr ubi lupoi^ muerabiles turmx gregem inuadur.tiiuffiq’ caes infurgere latrare ac defendere caulas obaudiut ac diffu gtut hxc fprxfentia^ conditio nfa eft .Turei tanq lupi & immanes beffias oliue doinicu ideft cbriffiana plebem la cerare conant & lacerant. Vocamus in auxiliu prfeipes ta qua cuffodes ebriftianx plebis;aures claudut nolut audi re uoce paftoris poft fua qfqj defyderia pgit.Quid age mus /Soli ne lupos boc e tureos aggredieur /no fut uires nfe qua: tanta uim ferre queant,Nimiu creuit turco^po tencia non potefl eofu impui deleri mfi cbrifhaop: magno conatu:magnifqj claffibus 5i exercitibus.Non bet apofto lica fedes undeifta conqratmif ebriffiai reges cbnffiaiqj populi opem afferat.At boc eis badenus fuadere no potu imus .Couentii fecimusdegatos miffimus oia teptaufus qux uifa fueriit ad excitidos afos p tepore neceffaria .N 5 p fecimus .Quomodo nunc pficteus i Quid ergo *N egi i geus ne fidei defenfione /Minime qde paffor bonus inqt m euagelio ueritas afam fua dat p ouibusfuis .Mercena rius aute 6C q non e paftor:cuius non funt oues pprbc ui det lupii ueniente & dimittit oues & fugit & lupus rapit & difpgit oues.Admoueur bif uerbif qd nam ageredebe amus extrema ofa tentanda funtp falutednici gregis Jn
grauioribus morbis grauiora adbibent remedia medi ei idem &C nos facere eonuenit.Non decet paflorem fuas oues relinquere mccurrere lupis oportet etiam fi fit ama pro grege ponenda,Paflor bonus lmitadus efl dominus noder iefus & optimi prxceptoris ueftigtis inherendum qui uerbo quod docuit opere adimpleuit'Alios hadenus exhortati fumus defenfionefidei fufapere atq? in bellum ire mifluri legatos 8C alia faduruqua: noflrx falcuitates fufferre pollent imafuri pro netefli ratibus ecclefix apud fepta oum quae reflat nodum expugnata;Nunc maiora promittemus :& quando aliter excitare cbrifliano^ torpe tia corda non ualemus nos ipfos periculis cbiedabimus noflrumqj caput aduerfus tureos offeremus i bellum;& quantum nobis ecelefia romana SC patrimomm beati Pe tri miniftrare poterir:tanmm pro fide catholica protege da exponemus:& profundemus m boc irfere,Nec foli $ ficifcemur in boflesiclariflimo genere natus & amabilis deo princeps Philippus Burgundii’ Dux m bac expediti onem uenturum fe offcrtinon fine deleda militum mati 8C exercitu ualidotpotetis & clari ueneroi^ ducis ingens 8t formidanda claflis fupioribus mefibus m graetiam naui gauititotamqj fere PeloponnefTum ui atq* armis eripuit boflitlflbmumqj pemufulx qui fexmillibus paffuu mter duo maria patetjunded ut aiunt diebus excitatis muris ac tumbus claufit:memorabile fadum &C inter prarclara ueterum opera numerandum ,Hxc eadem claflis ut pro miflum efl nobis non deerit,Spondet quoq* 8t exteri Ita lix potentatus pro fua religione & rn commune bonum affedione prxcipua;& tam fando digna opere auxiliaifa nente nobis alriflimo maritimum bellum feliciter abfol uemusiquoniam non funt turei pares in pelagouenetis Exaltera parte i terra pugnabunt bungari genus bomid
m bello ferox :& qui ia tureos uincere didicerut.Inclytus rex gentis Matrbias iam coronam & pacem f regno cofe cutus ingentes potertt armare atq? in prxltum ducere co pias.Hxc nobis certilTima funt belli pradidiaicum bis ibi mus:cum bis dei pradium decertabimus.Erunt&albani nobifeum 8C multi per Grxciam utfperamus:& alias bo fh fubiedtas pu indas a tureis dtficietes caftra noflra fe quenturtcbnfbani enim funt oderurqj Mabumetemibo fti parent coadti metuiquinon efl: diuturnusmagifferof ficii:ut primu fpes libertatis affuerit aduerfusifolentes dominos cornua eriget:nec deerut inafia motus ut funt in omni gente atqj in omni prouincia.male pacati bomi nes & nouitarum cupidi qui tempus expetant,Non erit facile tureis tot locis occurrere:diffici!e defenditur quod undiq»oppugnatur,Quod ii qs fnumerabxles bofhu co pias effe dixerit :ne putauerit m cailris fidelibus pare nu me^ ccgipoffeirefpondemus multum inter fefe difhre homines & alios natura imbelles effe alios feroces uirtus (pedanda ed magis quam niierus.Non ei1 i multitudfe uidoriabellitde cado fortitudo conceditur.Tam facile deo efl in paucis uincere q in multisiNoiiracaufa dei efbpro lege dei pugnabimus Jpfe dominus conterret boftes are faciemnoflrram. Audimus fufurrare aliquos non defunt qui murmurantes aiunt.Quid ages in bello fenex xgro tusffacerdosMcn eil bellare tuu nec potes nec debes feri re gladioiqui loco eius fuffedus esiqui prxeepit domfus ut gladium in uagfam mitteret .Reges tuo iuffu tenetur enies exerereituum eft iufta bella gerentibus benedicere Fatemur non conuenit nobis effundere fanguinem qui do p alios poffumus iufhcias fideiq? neceffitati fubueire Quod ft religio in periculo efl:& abfque noflrono poteft ferro defendi ;no e(l nobis uetitu quod Samueli& Helix
inuemrur fuifTe permifTum.Sed non e£l boc propofitum noftrumiut gladio pugneus i bello.Nam quo padto flrf xerimus enfem qui uix manus ad benedicendu populii polTurous eleuare‘Oratione pugnabimus;ndferro prxci bus admuabimus prxliantes nd barccbns,Erimus f alta puppfaut in aliquo monte propinquo dum prxlium ge retur prxliabicur;5<: nris benedicemus boftibus uero maledicemus iquemadmodum de Moyte legitur in bello Amalecbitarumiquo orante mcebat IlrabeLCeflante ora re fuccubebat.Orabimus Si nos fine ftermifTione g bella toribus noftrisiboc prxlfare poterimus ibocfxdulo facie mus.Cor confridtum Si humiliatum nodelpiciet domus Pollemus Si hoc ipfumdomi manetes faceremcc minus ualeret prxces.Sed non elf fola oratiois caula quinos (p priam fedem reliquere cogit Si in bellum trabic:ut alios excitemus pgimusrexemplo noftro inuicare quaplurios (ludemus.Sequent Si nos uenerabiles fratres noftri fan dtx Romanae ecdef x Cardinales.quemadmodum ad boc ipfum qui ualidi funt fponte fe obtubrunr :Sequetur Si Epifcopi complures Si alii minoris ordinis facerdotes ac clerici non oraturi tatum ueruetiam pugnaturucures ipfa poftuIauerit.Expertas quoqj belloiy Si robuftifiimas militum cohortes Si fortia pedtora luuenum ex agris ec clefix ducemus ad prxlium qui ucbis oratione pugnati bus ferro pugnet Jbimus extenfo dominicae crucis uexil lo facratissimum ebrifh' corpus prxcedeti&fandterum reliquiarum arcula.Saluatorem m bella uadentem feque mur lpfi ebeerebimus.Ipfi prxees afiiduas porrigemus; ab ipfo falurem implorabimus.Miferebitur noftri ut ar bitramur piiflimus iefusmec populum fuum inbofhum manus uenire permittet;cuiusprxciofifTtmus fanguis i ara crucis effufus a maligno nos bofle libcrauit.Et quis
erit cbrifhanoiy tam feri tam lapidet tam ferrei peddoris qui audiens Romanum pontificem beati Petri fucceifo rem domini noltri lefu cbriffi Vicanum aeterna: uitaz cla uigerumipatrem ac magildrum uniuerfo^ fideliuicum Sacro fenatu Cardinalium cleriqj multitudine in bellum pro tuenda religione proficifcetem libens domi remaeat Et q poterit excufatio quemquamluuare/Senex debilis? xgrotus in expeditionem pergtt:& tu iuuenis fano ac ro bufto corpore domi dehteices. Sum mus facerdos:Cardi naIes:Epifcopi:cleria praelium petut:& tu miles tu baro tu comes tu marcbio tu dux tu rex tu impator i sedibus propnis ociaberis /Siccine peruerti bominum officia paci eris /ut quse funt regum facerdotes agant:& quse nobili tati conuemunt fubire cleru oporteat.Neceffitas ire nos urget quia non pofTumus alio pacfto pro diuinslegis de fenfione cbriffianorum animos commouere. Vtmam &C
hoc modo commoneamus.Non pergimus in bellum tan quam noftrifit offiai.Sedquoniam aliter confulere fidei non ualemus.Nefcimus an boc fufficiens remedium erit Mandauit dominus beato Petro ut ritubates fratres fua conuerfione firmaret dicens.Ego rogaui pro te Petre ut non deficiat fides tua:& tu aliquando conuerfus confir ma fratres tuos.Quod petro didtum eft Sc nobis didium intelligimus.Confirmare fratres qui titubant debemus Confirmabimus uos fratres & fihos ut iperamus ac pro fedtione noftra & ita non prsEualebunt porta: fferi aduer fus ecclefam dei nobis cdrmiTam.An denegabitis nobis auxilia ueftra;& caput ueibrum patrem ac magftrum in boftes profiafcentem fideles cbrifham deferetis /En qua ta gloria uobis erit crucem domini ;cum facratiflimo cor pore icfuJpfumqj romanum pradulem fine ueftris prse fldiis in hoflem pergere;Nofcite reges ac prfcipes officiu
uedrum idcirco gladmm germsmt ecclefiam fideq* tuea mini atqj ut malos Si impios boines debita poena coercea tis.Et qui nam homines peioresiquam turei reperiiitur Qui fide fanda: trinitatis abiicietes Si faluatore cbridu uerum deum ede negantes abbominabiiem Mabumetis complexi legem in onia fcelera ,piabuntur:& ia maximi orbis partem fuisNefandis ab ufibusfcedauerut;&lege conantur euangelicam didipare.Aduerfus bos gladium dedit uobis diuina maiedasn bos illum exercere debetis ac diuinam ulcifei contumeliam:An non pudet tam diu; ta foedam gentem ;tam turpiter in cbrifhanos ede crafla tam;An bellum non fatis iuduminon fatis necedarium: ede putatis aduerfus nationes qu«e conuenerut diiperde re uos Si fanda ueftra/Accigimini lam tande:& quoiam fine nobis ire non uoluidis lite nobifeum. Sumite arma 6c (cutum 8i uenite in auxilium nodrum Jmo uero in au xilium ueftru & uniuerfa: rei publica cbridianar.Exem piu de Philippo recipite :quem nec domefhea: deliciae qui bus proutneue Cux plurimu abudant ncc fuorum preces nec itineris longitudo aut diffieultasmec fenedus ipfa 8C propofito fufcipiedi cotra tureos belli ufq; f bac diem dei icere potuerunt.Neque fauente domino m futurum dei icient.Imitamini hunc nobilidimum principem imemen tote profeflioms uedrauquam in baptifmate fubiiftis.Co gitate quatum deo tenemini Si quatum proximo reddite uicem pro fufeeptis beneficusleftotc grati altidimo qui uos creauit ex mbilomec animalia bruta aut lapides fed bommes rationales efTe uoluit.Et cum primi paretis cui pa damnati edetis ac mancipia fadi demonumimifit fili um fuum in firmlitudinem carnis peccati qui morte fua mortem uedra deleret.Stupeda & inzeftimabilis caritas: ut feruum redimeret filio non pepeit.Dominus lefus in
cruce pro nobis inter latrones pependit ilnnocens agnus cum (celeratis deputatus efbSpeciofus formaprxfilus bo mi num euerberatus laceratus ab impiis deformis appa ruit, A planta pedis ufq? ad uerttcem no erat in eo famtas neqj (pecies neqi decorum,Sic placitum patri qui rppter peccaca noftra tradidit illum propitiatorem enim ppofu it eum perfidem in (anguine fuoilmquitates noftrasipfe portauit;5c liuore eius fanati fumus;qui cum inimici ef femus reconciliati fumus deo per morte filii eius.O cru delis cbrifhae:o lgrate o metis fopsipotes ne foec audire St no afo comoueri (no cupe p illo mori qui pro te mor tuus efl.De bonore illius agitur qui te de diabolica ferui tute prazciofiQimo (anguine (uo redemit:de cbrilbindine difcepatur:de fide catbolica;de bapttfmoide emeteris eccle fta: ficramentiside Sacro fandto eugeaiio.Aduerfus ba:c omnia turei militat ;ba;ceuertere ac prorfus delere conat St tu nihil contra moliris (Quid agis inbers (redde tegra tum deo:& cogita quoam padto creatori redeptoriqj tuo aliqua ex parte fatisfaaas.-quomam peccator es redime tuas iniquitates bac tam fandta St falutifera profedaone. An diurnas bonitatis domini St patientie 8t iongammita tis eius contenis(an ignoras quoniam boitas dei ad poeni tentiam te adducit (Caue ne fecundum dunciem tuam:
St impoenitens cor iram tibi tbeiaurizes lduricisSi reue lationis iufh ludicu dei:qui reddet unicuiqj fecundu ope ra etus.Conuertere St agito poenitetiam ab omnibus ini quitatibus tuis St non erit tibi ruina ;propterea expediat dommus ut mifereatur tui;pronce preuaricationes anu quas;& fac tibi cor nouutn St fpintum nouum St ueni; milita pro domino ne morte moriaris teterna,Cogita de proximis tuis St fratribus ebriftiaisiqui uel funt i capti uitace tureorum dura feruitute opprefli uel captiuari i
dies afqj m fermtutem rapi ueretur.Si bomo cshumani tas ce trahere debet ut opem teras bommi fdigna feren ti.Si cbriftianus pietas euangelica qua lubeur proximos tanq nos ipfos diligere.Confider a proximorum tuorum cbrifti fidelium «rumnas in quos turei defeutunt.Fdu e complexu parentum 5C infantes ab uberibus macrum eri piuntur molantur uxores in tonfpedu ui rorum. Senes tanq inutiles occiduntur uuuenes tanqboues aratro lun guntur &C terram uomere uertunt.Mderere fratrum tu orunuafFer opem tam dura ferentibus,Quod fi ntbtl bo rum te trabit at falcem de tua falute cogita nec te tutum idcirco exifhmes quia manfionem fortafTeprocula tureis fortitus es.Nemo ta reotus eftjquin repenri queat .Si ui anum dimifens m periculo qui ante te ^pximus eft igni; dimittens 8C ipfe fimiliter a mano qui retro te habitat. Tales oportet nos efle m alios ;quaks erga nos illos cupi mus inuenire.Nolite auxilia gallorum fperare; Fbeutoes nifi 6C nos bun garis ;nec nos galli bifpanorum :nifi tbeu tombus opem fertis -Qua meiura metieritis eade remeti J etur 3c uobis.Nec propterea fibi quifpiam bladiatur quo * niam principatu polleat aut regno;Confhntinopolitaus 0 imperator SC Trapezuntius :& Rex bofnauSi Rafcue domi m & alii quamplures principes capti & crudeliter occifi; quid fit exped-mdum edocent.Nibil tam contrariu Ma
eunda fubmittere lfudet.Si potefhs talia ferre principes ac populi chnfhani manete domunec iam de iiubuerteda formidabili tureorum poteria cogitate.At fi fer ude iugu orretis.fi contumeliam dei & proximi tolerare nequiris ft pudet femiuiros Afiaticos Grascorum gente;quod nuq
bumeti qua nomen regium,Orientis adeptus lmperi um ad occidentale fefhnatmouam erigere Monarchiam conatur.Vrn tureorum imperio ;& uni Mabumetee legi
antea fecerunt fubegtlTeteoqj fuperbiaz prorupide ut Eu ropam libi totam breui tempore parituram fperent.Si cor uirile uobis ed;cor nobile :cor altum ;cor ebridiaum (equimini uedigia patris uedmfequimini cadra nodra; ueite f auxilium fidenueite i auxilium fratrum uedrora opponite uos murum pro domo deucogitate de uedra (a lute:de uedra gloria molite permittere ut fine uedris au xilus proficifcamur m turcos:Mittice iubfidiarias acies: rnuateebridianum exercitum,Quanto fortiores ibimus tanto citius a uxiliante domino cum uicftoria reuertemur Nec puteus infuperabties tureos ede;Vma pedunt S>C Cx pe utdh fuerunt.Quantum ualeretarma turcoiji Belgra dus odendit.Mmor ed tureorum potentia quam fama feratur.Imbellem atq* inermem multitudiem ad prarliu, ducut quam tanq pecudem gregem didipare licebic;nec lpfa tureorum agmina grauions armaturx ufum didice re:raras loricas rariores tboraces induuc:nec galeas mo re nodro lucentes odendunt;rara teguntur corpora fer ro acinace utuntur 8c arcu;parma fe protegiit;& galeris pilofa quadam materia duraqj contextis.Quod fi latias inciderit acies rigentes calibe ferratasq? balbas & catafra <dos equos &C manu balidarum fagittas ftelligent cu mu lienbus fe baedenus pugnademunc cum uirisede certan du.Diximnsqux nobis certa proida funt auxilia;6t qua ta Ipe undoria: procedamus .Quod Ci uos quoqj coniunxe ritis arma & auxiliares addideritis turmas multo alacri ores ibimusmec dubium quin orientales ingredi prouf cias tanto maiorem ad nos concurfum muemamus dede tium fe populoip quanto ualidior fuerit noder exercitus Si mouebimini uos ebridiam occidentales Sc animarum uedrarum padorem fecuti fueritis:mouebuntur &mul ti ex Graecia atq^ Alia cbndianuquiuerum edecbridi ui
mmim Romanum pontificem non dubitant Jam dudu fio fuit m oriente Romanus praefui: Vt primum mtonue rit aduentafTe lattnam clafTemRomanum uebentem prae lulem innumerabiles turmae non dubitamus ad tufendu beati Petri fuccefforem cum fiaetu Si lacbrimis facros of culaturi pedes accurrerent;feq* 3i fua permittet ei.Hac {pe freti Venerabiles fratres ac filii dtledlifiimiibis rati onibus perfuafubis con filiis motu Venerabilibus fratri bus noftris Cardinalibus boc ipfum fuadentibus corpus noftrum ciiciemque nollram Si leniles ac debiles ardius buic fandtae expeditioni confecra m us :dominoqj commen damus.Satuetes circa nonas lanias quae proxime inflat Ancbonam petere atqj in eius portu nauem confcendere & cum ea dafTe qualtenm noftro Si alioru fumptu pote jrimusmftruere Adriaticum ingredi pelagus;& ulterius redloitinere aduerfusboftes fidei profici!ci:non dubitan tes quin Pbihppus Bnrgundiae Dux maritimis armatus copiis ad idem tempus praeito afTitiVenetiqj uahdam claf fem de qua didtum efl expeditam m mari babea‘t;&: tam ille qua ifti fefe nobis eoiungatdub uexillis ecclefiae ac ut uice crucis figno aduerfus impios tureos audtoredormo faeliciter pugnaturi.Cruce fignatiaute qui fuis aut mitte tium fumpnbus in bac pia expeditioe militaturi funt& nauigia aequo praecto ad traiiaendum Veneras babeant curabimus:Eapropter uos omnes Si (tngulos Cardiales Patriarcbas;Arcbiepifcopos;Epiicopos;Abbates Si cuius cuque conditionis utros ecclefiafficos :religtofos Si faecu lares:qui de forte domini effedlt efhs. Vos quoq; Impera torem ;Reges iDuces Marcbiones ;Comites ;Comm ui ta tes;Birones;Nobtles:Milites Gues:&alios quofcunq? fidtles;fiue m urbibus commoremini ;fiue in agris per uifcera mifericordiae domi noftri tefuebriftnper paflioni
em<? qua ubs redemit :per iudtcium extremum fquo fta bitis ante tribual eiusiacceptun unufqmfque fecundum opera lua;per fpe uit« azterna: qua repromifit domus di ligentibus fe;obnixe monemus requirimus &t obfecraus ut qua: commode potefhs in banc iandtam expeditionem noois auxilia praebere non differatis,Sed in tempore pr<e dicto ad nos mittacis.Veiat per ieiplum qui ualidus eft £>c commode poteff Qui uenire non poteil mittat alium aut aiios mxta uires luarum facultatumffi neque alium potell mittere de bonis libi a deo coilatis;quancum (ecu dum conicietiam fuam poteifper fideles manus m banc expeditionem conrribuat.Aut fcifhs repoat ;quaz ad boc opus in fingulis diocefibus confhtuetur.Nec dubitet qs pnm magna praemia confecuturos a domfoieos qui boc tam ianctum opus ac tam necelTanum pro fuis uiribus adiuuerit.Mantfeftum enim exploratumqj ell omnibus qui iacrofaniflam religioem fidemqj orthodoxam adiuue nnt auxerint detenderint certum elie in cado diffinitum locum m quo beati xuo fempirerno fruantur,CredendiI ell femper iacris uetenbufqj fermonibus;poft banc mta migrandum eiTe m alteram afferentibus;& qui pie f boc foculo uixeruntdegemqj domini feriiaueruntun altero uitam beatam (me fmecolecucurosialios uero miferam Infallibile propbeticii illud eif quod nec oculus uidit nec auris audiuitmec in cor bommis afcenditiquaipromifit dominus diligentibus le;& quod Paulo teife :non funteo digne palfiones buius ixculi ad futuram gloriam quaz re uelabitur in nobis.Uiftiflimus retributor dominus: qui nec bona fine pr«mio;nec rnala fine poena proterit. Confidite in deo & non cofundeminudate de bois ueftris ei qui dedit uobis &C centum accipietis pro uno;& uitam «ternam poffidebitis.Quam ut certius confequi ualeant
qui noflm exhortationibus obedi entes boc fandtu opus & neceffariurn tuxta poflibilitacem fuam adiuuerft *Nos onampotentis dei mifericordiauac beatorii Petri 5i Pa uli ApAltolomm eius audontae eofixi ;de plenitudine po ^eftatis caelitus nobis cocefTe omnibus uere poenitetibus &C. ccnfdTis qui m banc expeditionem nobifeum uenerint aut p bungarii uel aliam uiam cdtra tureos arma protif lerinb& per annum aut ad minus per fex menfes;fi am piius non potuerint m bello perfeuerauerinti pleiflimam omnium peccatorum fuorum remiflionem & uenia e lar gimurilta ut pro faasfadlionedeludorum;&: poenae quae fuerat imponedaifuccedat labor itineris ac militias nec fa cerdos aliam poemtcnam confit entibus im unganqui uen turi funt.Volentes eos qui ut praemiflu efl: ad boc fandu, opusproftafcemur;omnem gratiam & indulgentiam co fequt qui nofirt praedeceiTores ^pfitifcetibus m fubftdiu terrae fandfe di m anno Iobeko Romam petentibus dare confutuerunc.Non dubitantes quin aimae illorum quos ad bellum boc proricifa bona mente contigerit cum bea tilTirms fandiorum patrii dc angeloru. dei fpmtibusipoft banemtamm cadefttbus fedibus collocentur:& cofortes
mperpemu cbrifti facta: sterna felicitate fruant.Quod fi forfitan anno non exadto ipforum aliquos poft iter ar reptum in profecutide ta pii dc tam fandi operis ex bac luce migrare contigeritfVoiumus & concedius ut tales nihilominus profatam indulgentiam integrahter confeq tur»Sirailiter & eos qui commode uenire non ualetesiali um uel alios fuis expenfis fecundum fuarum iunum fa cultatem tranfmifermtiuice fua ad annum u«.l ad minus ad fex rnenfes in boc bello militaturos ita ut non folu mit tentes indulgentiam & gratiam buiufmodi confequant fed etiam nuffi ut omnis aetas dc fexns di cuiufcunque
profeffiois homines buius fandi* indulgentiae participes effe poflit .Volumus utperidn* quorumcuqj moafteri orum feu locorum religioforum marium uel mulierum cuiufcunqj ordinis uel profefiionis exiftant:qu* pro fin gulis decem fuppoficis clauftri fui unum bellatore deftfa uermt bac eadem indulgentia 8C gratia plenarie gaudeat &C miiTus lpfe gaudeat Jdem concedimus et induigemus untuerfis ebrifti fidelibus qui non ualetes per fe iinguli alium mittere duo fimul tres ue aut quatuor aut plures ufque ad decem unum miferint qui uice eorum m bello pugnaturus aut aliud opus utile fadturus fterfuerit.Vo lenies ut ipfe pariter grati* particeps fiat:fi per annum aut ad minus per fex menfes contmuauerit aut pofl iter arreptum in uia deceffent.Infuper qui commode ueuire aut alium per le uel cum alio aut alus mittere no ualens quantum per ebdomodam cum familia fua exponere co fueu.it m arca £ fua duitate uti. dioceli cbbanc caufam cd ftituenda impofuerit indulgentias buiuimodi pariter af fequatur.Volumus autem 5c apoftolica audloritate man damus ut quicunqj buic open tam fandto fe obligauerft falutare fignum uiuific* crucis ueftibus imprimant;& £ bumeris fuis illius memoriam portent cuius paiTioneab *ter na damnatione redempti funt Jpfum imitantes cui ad noifram redemptionem euntufadlus efipriciparusfu per bumerum eius:& qui nos admonens ad fedtanda ue fhgia fua.Qui uult inquit uenire pelf me abneget femet ipfum;& tollat cruce fuam 6C iequatur me.Ne uero b*c noftra profedio 8C ipfum profedtioms tempus fideles po pulos lateat mandamus omnibus &C fingulis per totum orbem metropolitanis £ uim eius qua nobis debet obedie ti* ut ipfi primum in ecclefiis eorum cautata miffa fole tu fpiritus fandli 8i couocato populo bas noldras litteras
publicent ;6i m circuitu ecclefiarum proceffiones faciant; demde copias earum audentias fuffraganeis fuis quan tocrns mittantullos monentesmcSibocipfum i fuis eccle fus cum deuotione Si diligentia faciant caeterum in tanto cbrifhanae religionis difcrimme quantum a tureis in pras fentiarum cernitur imminere;nulli dubiu elfe debet quf cbnftiani omnes tam reges Si principes q alti potentatus Si priuati bomines addefenfioem caeolicje fidei &c fanda; legis cuangelicaz;Iuxtapoflibilitatemfuam;cum bonis Si corporibus fuis de neceftitate falutis uiriliter affurgere; Si mdefineter allidere teneantur,Eapropter fideles ipfos lefu ebrifti cultores,Vniuerfos Si finguios cuiufcunque darus Si conditionis fuerint;fiue pontificali fiue impera toria uei regali praefulgeant dignitate;barum feriemone mus ac requirimus ;8i i uim promidionis fadlse in facri fufceptioe baptifmi;5i uim luramenti praediti cum digni tatum fuarum mfulas fufceperuc;6i per obedietia nobis debitam eis Si eorum fmguks mandamus utbac fanda expeditionemiad quam prored:uri fumus non fme maxi mo corporis noftri difpedio modis quibus poilint quam cellerrime adiuuare Si promouere fedinent;ab illo cuius caufa agitur exuberantia fufeepeuri praemia :<5i m praden ti uita Si in futura,Negligentes autem negligentur Si iri extreo iudicii die minime mter illos mueient;quibus dic turus ed dommus.Veite benedicdt patris mei percipite regnum,Nam quo padx> cu cbrido regnaturus ed ;qui temporale regnu:aut delicias aut uoluptates pro cbrido non uult reliquere icum dicat ipfe ebridus m euangelio» Qui diligit patre fuu Si matre fuamaut uxorem aut fi lios plufquam me;non ed me dignusiConfiderate ida fi deles cbridiani Si mente reuoluite dilgeter;ne ignorates ignoremini;6i tandem pcenueatmd adiuuiffe in periculo
confritutam lefu chriBi religionem 3i fidem.Caueat fibi qui tales fuerint,Tu uero quicunqi fueris chriBian* fi deltsiqui pro tuis facultatibus expeditionem contra tur cos obeundam adiuuerisdBenedidus eBo in ciuitate & be nedidus in agro;benedidus fructus uetris tui 8i frudus terr* tu*:frudusq? iumetorum tuorum Si armetoru Si gregum: benedida horrea tua;oi benedid* reliqui* tu ae.Bencdidus eBo lngrediens &i egredtens:Detdominus inimicos tuos qui confurgunt aduerfum te corruentes m confpedu tuo;& mittat dominus benedidio- m fuper celiam tua:5<: fuper omnia opera manuii tuarum;&abu dare te faciat omnibus bonis ice conBiiuat te in caput Sc non in caudam,Tibi autem qui uoles audire uerba noBra non folu adiuuare opus fandiflimii ad quod anhelamus negligtsiuerumetiam uolentes impedis aut deterres no folum nomfTima illa tremeda examinis die coram redem ptore tuo cui omnia dedit pater in manus ad fempiternu fupplicium eB expedanda:fed mifera mterim per omne tntam timenda calamitas:IuBum eBenim uen denudi cium JuBe ultiones fu*,Confiderat femitas pedum tuo rum;nec falli i faciem poteBiparatam uero bonorum 6i malorum operum gerens mercedem :nec iu remunera tum quod bene nec impunitum quod male gcBt ns cfTe permittet,Fidelis autem populi fui Si fand* ecclefi* fu* 8C legis fu* catholicam caufam perturbasiubicunqi eris inuemeris ab eo & qu* dium* uoces iniquis denunciat erunt tuo capiti horis omnibus trepidanda:ne uidelicet maledidus fis in ciuitateimaledidus in agrorne mittat dominus fuper te erufiem &L fitim 8C increpationem fom nia opera tua:ne egeBate febri di frigore te percutiatine fis femper calumniam fuftinens & oppreBus eundis die bus;& Biupens ad terrorem eorum qu* uidebunt oculi
tuime det tibi dominus cor pauidum & deficietes oculos &L animam maerore confumptam:& ne fit uita tua quafi pendes ante te;& ne timeas node ac die:& non credis ui tae tuae.Aduerfus uerobaciram dommidei tuupoteftas nulla tua momen nullum tuummec terreum priuilegiu poterit pra2ualere,Sagittae eius acurx penetrant ad ltima cordis:& carbones defolatoru animam nocentem exuruc Vos uero infelices piratae & infelices iatroes ;cjui uel ter ra uel mari diabolo militantes in cbrifhanos latrocinia ex ercetis:fi euntes ad banc fandam expeditionem;fi rede untes ab ea impedire capere uel fpoliare quocuqj praetex tu eritis aufnuos inquam cum adiutoribus ueilris:aim fautoribus ac receptoribus:anathema eftote &ab ecclefia cbnfti penitus alieni. Vofquoqj qui fciecer bis uaenditis aliquid emitis ab bis aliquid portum aut loca eis conce ditis cum eis publice uel occulte communicatis pariter a natbema eftote.In uos aute umuerfitates locorum &C ci mtatum:mandamus per ecclefiarum praelatos interdidi fententiam ferri. Nolentes ullum primlegium fedis con ciliorum ue quecunq? uerborum uim babeatmos ab bac poena defendat etiam fi de uerbo ad uerbii inferi uel par ticulatim illud exprimi & reccnferi oporteret.At tu domi ne deus qut nofti corda bommum & renes eorum fcruta ns;& mbil ignoras eorum quae fiunt.Si bene agunt cbri ftiani principes priuatiqj bomies fi de tuo bonore follici ti funttfi defenftoni fidei non de fune; ii expeditioi quam pro tuendo euangelio praeparamus qu* praedare poliunt auxilia non denegant ;adiuua eos dirige greffus eorum: diefque multiplica jretribue mercedem pro benefadis:cd ferua eis regna 6i principatus patrimonia & poflieiliones auge: & tandem ad pinguia pafcua tua & diuitas mefes accerfito.Quod fi corde fduraco fua potius qua tua qua?
rentes priuatas caufas magis quam publicas curant:aua nci3E Rudent :uoluptatibus ac delicus indulgent &c nos ad tua bella uadentes noliit aiTodare;aut auxilio iuuare cu pofTmt quin potius opem ferre uolentes impediuntiaut conuertere illos dome 8C lana quod inftrmu efbaut quod noxium eft ne noceat cohibeto.Angufhas noftras afpicis pie deus de excelfo fandto tuo;& nofh quia prster gloria nominis tui;&: praeter falutem gregis dominici nihil ali ud quaerit uox noftra.Memento domine icfu cbrifte quo naim beato petro & fuccefToribus eiusclaues regni casio ru tradidifti:uolens quacunque ligarentur ab eis in c< ra ligata efle in cadis 6c qua: foluerentur foluta.Ecce afiu’ beati Petri fucceiTor impar mentis auctoritate non mi indignus Vicanus tuus rcfpice ad prxcesnoftras:&: exa udi nos de alto folio tuoibenedidto qbus ipfi benedicius &c quibus maledicimus maledicito,Ne memineris iniqui tarum noRrarum antiquarum:cito anticipent nos mife ricordix tuxiadiuua nos deus faIutarisnoRer:& propter gloriam nominis tui domine libera nos:& propitius eRo peccatis noRris propter nomen tuum:Da felicem cur fu ceptis noRris; Vitio fangumis feruorum tuorum qui effufus eR a tureis introeat m confpedtu tuoiaudi gemi tus compeditoru;& redde inimicis noRris feptuplum in fmu eorum '.Improperium lpforu quod exprobauerut ti biiRefpicefuper populum tuum benignis oculis;fac nos ire cum profperitate ad bellum tuum;ac reuerti fcelices Da nobis uutoriam de tuis boRibus ut tadem recupata Gneciaper totam Europam dignas tibi cantemus laudes tibique perpetuo feruiamus;&: omnis terra te adoret & nomini tuo pfallattn facula feculorum:Datum Romj.a pud Sandu Petru anno {carnationis dbinicaj;Mcccclxui xi.kalendas NouembrisiPontificatus noRri annofexto.
LII Epiflola Pii Papa: fecundi ad Ducem Burgudiae ut no interponat tempus ad eundum contra tnrcos
IVS Epifcopusferuus feruorum dei:Dile do filio nobili Viro Philippo Burgundii Duci a deo dato;Salute & apoftolica bene didionemiEpiidcla: ru* de clade Veneto^ ac de dieta regum ,de que dilatione tux pro fedtonis ad nos mifleiquanuis heri dc nudius tertius ha bunde refpondimusdibet tamen hodie iterum refponde re:ut in rebus agendis qua: celeritatem exiguntdciasnul lam interponendam eflemoram. Audi ergo haec pauca.SC illo tuo iudicio diuimflimo diligenter expendeiac percipi to ueritatem:qua: ut ex tuis litteris accepimus haud qua qua fincere ad te delata eft.Neque enim qui de Venetis in Peloponefo profligatis rumor ad mercatores i tuis re giombus agentes perueit;uerus extitit ,Iadura fatemur aliquam obfidentes Corinthum Venetorum copix acce perunt ;ubi uulneratus Dux exercitus paulcpofl obiit, Praefedus claflis timore quodam mam perciuTus taqua infinita: hoftium turma: ad fe debellidu uenirent;fimul que imbribus & frigore uexatus;murum quem fumptu maximo & mgeti celeritate ad Iftbmum erexerat contra dicentibus focusamicis relinquere ilatuit;coiledifque machinis & omnibus armamentis in claflem fefe recepit: ■&C aput neapolim in portu nauales copias cotinuit, Equi ratum pedeftrefq? focios mtra Peloportefumper h/berna diftnbuit.Quod poflq Venetus m fena tu recitatum effc quanuis ignauia pra:fedi multifariam damnata fit: non tamen depofuere patres belli gerendi cura,Sed.tanto acri us atqj maioribus fpiritibus nauadas bello operas decre ueruc quato cu maiori dedecore res pulcehmma: captas
pra:fertjs p focordiam Si ignauiam de fer u i flet. M; fla (ut lliico equeftriumac pedefti lum copiarum fupplemeta;S£ defundo duci fuffedus alter.Prxfedi quoque claflis qui per ignorantiam Si pufiilammitatem abfque borte fugif (et hortem Antiquata potefhs;& m eius locum fubrogi tus alius audontate animo Si rerum experientia maior Vrfatius Iurtmianus Senatoria gente natus;& nrer pri mores apud Venetos honoribus Si opibus excellensique profectum recens armatis triremibus iam m proumaa peruemfle:5i claflis imperium fufcepifle putamus quam fupra quadraginta triremium efle tradunt,Non eftigit cur uereare m tempore prartcripto uenetos paratos efle non pofleiqui iam parati funt:Si maus per fmgulos dies cum horte conferuntJiludqj fummisdefydems flagitat ut tua 6i nortra claflis quamprimum eis adjugatur ne (o li tantam belli molem diutius fuftmere cogantur quod eflet eorum rei publicas grautrtmum atque intolerabile, Port defertum Irthmum intelligetes turei qui per Boeria &L Atticam propinquasqj regiones morabantur murum a Venetis erredtum fine curtode reanfifle Coadis ur nut Quindecim millibus militum Pelopoefum ingrefli Argis petiere;arbitrates prima in curfione muitione potirnSed a praVidio Veneto Si hyemantibus ibi militibus praeter opimoem turpiter 6i cum damno repulfi funt,Quidam captos a tureis agros:& deinde a Venetis qui arcem reti nuirtVnt recuperatos aiutifama: nondum uentas equata eft.Turci ab argis Neapolim petiere ubi colocatam in rta tione claflem diximusiconcurfum eft hic femel Si i terum tertioqj on decradate Veneto cu tureis prslium:Ter co mifla pugnaiter turei ab oppido reiedi funt laduramqj non paruam tulerunt,Octingentis fuarum defpderatis ex Venetis quipauciiflmi ceciderut bis adis no placuit
euros plura temptare orca munmdesjfed agros popula ti pecora Si homines quotquot menerunt abegere;Pem fulamq? reliquem t;bec ex litteris admirati funqui fecun dum locum m clafTe tenet Senatus uenetus accepit;Non cft igitur tam turpis belli facies in graiciam cbriftianaijc partium quam tuis mercatoribus depidaefl .In pannoia uero atq? in iilirico res noftras multo fuperiores funt.Ca riflimus enim filius nofler Mathias bungaria; rex cum exercitu profedus i Bofnam profligatis boftibus qtiicu que obuiam dati funt omnia recuperauitiquaeano fujna ri magnus ipfe lurcus maferat;Proipera funt apud bu. garos ommamullis inter fe difcordus;agitatur cum Im peratore reconciliati fandam ut appellant cororsamab eo uendicauerant ;folemnia cordattonis propediem celebra da ferunturtNulla per circuitum bella timetur mfi tur eorumjAduerfusbosmbil obftatjqui proxima aeftate ua lidiflimum cogant exercitumm campum fpleni ac flo rentes exeant:Non parua eft bugaria regni potetia qua do unitum efl: Si cocors ut in pradentiamm;Quod fi au diant bungari tenosque ac Venetos in bello efle contra tureos Grxcafque oras;uexare nadi quod femp optaue runt arripient cupide occafionem Si animis ingentibus ex altera parte tureos ferientmec fment babere quietem Eritqj dura res Mabumeti mde terreftes copias :bine ma ritimas propulfare.Nec deerunt bungans auxilia ex ui cinis regionibus.Teutones ut arbitramur exortatiotbus legatorum noflrorum quos ad eosmiflimus:«S<: Poloni fo cias manus lungent Si m tanta cbriflianae fidei neceflita te fubfldia non denegabunt.Ipfi uero bungari ut cornu nis fert opinio poflq acceperint Romaum praTulem iefu ebrifti uicanum ereda cruce cum facro fena tu i tureos profedum elfe nullis poterunt edidis mmifque domi
retineri. CunCti fignum eruas accipiet 6c armati utruqj poterunt boftilem terram muadent difficilius probibebi tur miles qua cogetur.Nec icalia noffra nobis crede fili tantoTiegotio defes ertr.Plura aderunt nobis auxilia qua forfitan exiftimes.No deerit f caufi fua fibi domus :Ali os 2:elus fidei trahet:Alii ne fiat m fames;uel fuiti (eque tur;Non fcribimus tfta fine caufa;Cum te uiderint Roa num apphcuiife portu mirabilis fiet accefio populorum & lamiam fe(e multi praeparant qui erunt nobifeum m tempore accinti:ut claffem ingrediantur.N^c cbiTis ipia noflra ut m domino confidimus contemnenda erit :necp ultra tempus praefixum differetur .Non eff igitur fili cur moras profeCtioni tu* adducias:tanqua res in Italia mi nusprouifas arbitrere.Aut uenetos parum inftrucftos i termino putes;Omma prxfto erunt <3C gaudebit cor tuu poftq nobifeum fueris;5C antiquum illum ueneraruqtie dignum Veneriarum Ducem cum fuo Seatu nobifeum usderis nauigareiSc ordinem rerum atqj animorum pro ptitudfem cognouens.Quibus admodum aduerfa effet dilatio quam poffulasmocuit eni femper differre paratis Quod uero de conuentione regum feribis deque pace p petua aut temporanea;& auxiliis qux ineuntum concor dix promittuntur quanms magnifacimus;&: pacem illa totis defyderamus praecordiis.Non eff tam e eius mome ti ut profectionem tuam aut impedire aut retardare de beatffi quidem te remanente ad conuentionem ilatutam 5c pacem tractanteucertum e(i an uon compos fias.Na & in conuenm praeterito & faepe alias fruftra de pace tra Ctatum eft.Illud certum & exploratifftmum cft.quod te ad prxftitutam diem non ueniente murmurabunt natio nes fidemq; tibi & nobis abrogabunt:Hungari fptm po net Qi fornffe tureis qui mulca proitcunt aufcultabunt
>-»»
Veneti quoque rebus filis confufent:quos turei magnis 5C aftlduis pollicitationibus Cohcmre non definunt:Nol !ent in bello remanere foli dicent duo menfes petuntur i For fit an uiginti fient fi non feruatur primus terminus nec fecundo locus ent;Qu?d praeterea menfe augufio p dent aduentus/prius fugiet xfias quam ueniatur ad bo ftes;Quid agat m bperne clafiis/totus nobis peribit anus Hsc fecum pefitmtes; Veneti nec tibi nec nobis credent & quod m rem fuam fuerit cogitabunt non fine periculo ebriftians: religionis; paucos muenias qm fidem impe no prseferant.Non funt tibi omnes fi miles: qui propter religionem tuenda nulla coactus neceflitate lolo dei amo re florentiffimas opes & ampltlTimum regnum dimitte re decreuiftnpopuli 5c mortaliu turba maior facilius ftde quam principatum relinquunt,Ideo fi acceperit mulncu do populorum ftatutam diem negledtam e;!e facile cotur babiturmec de ulteriori proftdhone Ipem fufcipiet;Depo net feruoremqua erataccenla ad obeundam m tureos ex peditionem .Deponet arma apparatusqj omnes abucient Qc in te nofque culpam referens damnabit nomfa noftra neque deinceps nobis etiam mratis fidem praebebit Jnte rea turei cornua erigent:pedefires equefirefqj copias ap parabunt .Naues inftruent;&: omnia p circuitum occu pabunticuda eis obedient fine iaboredlne negotio fubiici entmon refiftentes.Infame erit in grarcia &m Afia nome nofirummec remaebit Angulus no boftipan ns:b«c cer tifiima funt detrimenta.necnon euitabimus fi manferis domi ad pacem tradtandam ut incerta confequaris bona certiffima parieris emergere mala.Quod non credimus tuae mentis efife qm bonus es 8C fapiens:Si polles ad trac tadam concordiam mterefleconuentui:& ad nos in tem, pore profictfci fuaderemus ut maneres ;quod cum fieri
nequeat profe&ionem tuam rernandoni praeponi us;bo? tamurque ut uemas neque moreris,Cum deo res agi tur deo uouifh;deo tu nofqu' ac Veneti expeditionem in tureos promifimus tempusque praefmus quando efTet exeudum no eft deo nega ia £ ies:nec nos eius opinionis fumus ut te deo nolle feruare promifla exiilimemus;qui conuenta hominum nunq ia fregtlTediceris,Rogant te inde Francis Si Angliar Regesiut ad conuentionem rema neas :de pace adturus hinc Veneri;bmc Romanus ponti fexibinc lefus cuius in periculo lex poftta eft;ut uemas SipromiiTa adimpleas hortantur,Eltge quibus magis pa rere uelis.Nos te deum bomimbus praela tuiji non dubita musrbellum cum tureis fi non ueneris non fiet& ordia ta peribunt,Si non manferis poterit Si fine te tua tamen ordinatione tuis confiiiisrtua prouidentia pax Regia trac tari arq? concludi.Nec inutilia erunt eorum auxilia quan docunqj uenerft nobis.Tureorum bello impliaris tumes ni fi remanfens concordiam tradaturus deficietibus me diatonbus inter Reges pacem non habituram locu; neqj auxilia mde contrahi poffe.Nos fi domi deftfearis ni que uemas ad prxftitutam diemtcuncfta qua: in Italia Sc £ bu gana casterifque m locis contra tureos paratur peritura timemus maifeft amque cernimus cbrillianae fidei ladlu ram.Vtrunque malum ;urrunque fugiendum.At cum duo fimul incumbunt mala ita ut alteni incurrere opor teatiprudentis bomis eft eligere quod mius noceat mius que certum flttNemo qui fapiatex duobus periculis fua fponte maius certiufqueingredithln francia Si Anglia di fcordes reges de dominio & fortafle de gloria contendunt In Graecia Si Hungam mter Cbriftianos 8i turccs :non folum de Imperiotuerumenam de hbertatetde uitaide fi de ac religione certatur ;In altera contentione quicunqufi
tticerit dbnflo femtetnn altera fupantibus Tureis Cbri flo renuntiare Si Mabumeti parere fideles populos opor tebit;peribit euangelium 8i omnis noftra religio coculca bitur.Quod mente uoluens tua nobilitasamifla pridem Conftantmopoli expeditione in tureos uouitiquae in bac ufque diem per annos decem Si amplius dilata eft;fate^ mur (me tua culpa,Verum non fme damno cbriftianaj rei publice plures enim interea prouinciamegnaque non parua m tureorum poteftatem perucnereiSi ffmita ebri flianorum multitudo bellocaptam feruitutemMabume tis redaefla eft.Nunc fi differas ulterius Si promiffa in te pore negligas adimpleremec tu culpa carebis ;qui minori &i incerto malo praztuleris maius Si certiusmec nos mfa miam euitabtmusiqui uulgatam Si omnibus populis na tiombus gentibufque promiffam profecflionem noftram fme te perficere non poterimus,Circofpetfla efl Si proui da tua nobilitas;mbil horum ignorasiper te ipfum onia noftunec eges monitorie,Hinc honor urget jSicbriflianx: religionis utilitas atque neceflitasmt quamprimum ue mas .Inde regum prarces te retrabutVerum non fme pe rioilo tui decoris Si communi damno;Cum nequeas illis morem gerere;St qux deo ^prrulifti feruare;Generofitas ut arbitramur ;Si animi tui fortitudo ad bonefliora pro penfior erit:Hec habuimus quae ad fcripta tua refponde remus;Nunc curare tuum efl ut opinioni quamde tua probitate arqj conflantia fideles populi fibiperfuaferunt fponfionique nobis 8i deo fa (fla: non defis.Datum Rom$ apud Santflum Petru.x.Kalendas Februarii,Mcccclxuii Pontificatus noftri Anno Sexto,
OPVS fpreflum Mediolani Per Magiflmm Antonium De 2/irotis Parmenfem;,Mcccclxxiii»Man,xxv;,

f <

X
c

\



















>. ' .

.
'

“•---e •••'	- -



'
■ ■ .
/
.




■
i	‘	.	-


/
I- ■




J :S	i
	
	
" -	*
	
- • •	




:?SgSS8

. -s''



■i


v
■




,
'





' ;;

■

.
i