KRALJEVINA JUGOSLAVIJA UPRAVA ZA ZAŠTITU Klasa 47 (1) INDUSTRISKE SVOJINE Izdan 1 avgusta 1933. PATENTNI SPIS BR. 10201 Chaplin William, inž., Guerbilsky Serge, inž., i Rateau Alexis, inž., Pariš, Francuska. Uredjaj za blokiranje navrtke. Prijava od 24 aprila 1932. Važi od 1 septembra 1932. Traženo pravo prvenstva od 24 aprila 1931 (Francuska). Predmet ovog pronalaska jeste pločica koja cmogućuje da se naivrtka može blokirati u odnosu na svoj zavrtanjski čep, na siguran i stabilan način. Pločica po pronalasku ima rupu takvog oblika, da u svom najširem deki ova rupa ima prečnik veći od prečnika vretena za-vrtanjskog čepa tako, da se ovo vreteno lako može provući kroz ovu rupu. Naprotiv, u svom najužem delu rupa ima š.rinu malo manju od prečnika zavrtanjskog vretena. Na ovaj način, ako, kad jie već jednom zavrtanjsko vreteno uvedeno u rupu, pomerimo pločicu poprečno tako, da vreteno zađe u suženi deo rupe, ovo vreteno biva ukiješteno u ivice otvora, i pločica se ne može obrtati u odnosu na zavrtanjsko vreteno. Tada je dovoljno, da se pločica učini nepomičnom u odnosu na navrtku, da bi se sprečilb svako eventualno- obrtanje navrtke u odnosu na zavrtanjsko vreteno. Ovo utvrđivanje pločice u odnosu na navrtku može biti postignuto na potpuno proizvoljan način. Tako, na pr. može se na strani pločice koja blizu najvećeg otvora rupe, predvidetii izvestan rub koji može biti obrazovan ili ranije, ii biti izveden prostimi previjanjem ivice ploče, kad je ova već jednom postavljena na svoje mesto i kad je zavrtanjska matrica pritegnuta. Isto se tako može predvideti i kon-tra-pldčica. Pronalazak će bolje biti objašnjen po- moću priloženih nacrta, na kojima je radi primera predstavljeno nekoliko oblika izvođenja po pronalasku. Sl. 1 pokazuje jednu od pločica po pronalasku. SI. 2 pokazuje izgled odozgo u primeni. Sli. 3 i 4 pokazuju jedan oblik izvođenja u kojem je ivica pločice snabde-vena jednim jezičkom koji je namenjen đa se povije uz ivicu navrtke. Sf. 5 pokazuje izgled odozgo jedne piKočice čija rupa ima malo drukčiji oblik. Sk 6 je -izgled odozgo jedne pomoćne pločice. Sf. 7 je vertikalna projekcija jednog oblika izvođenja po pronalasku. SI. 8 je izgled odozgo koji odgovara si. 7. Sli. 9 je sfičan izgled jedne varijante. Sli. 10 je izgled jedne druge va-rijante pločice. ST 11 je presek jedne druge varijante pločice. St. 12 je vertikalni presek navrtke sa poluloptastom osnovom, koja 'e snaibdevena uređajem za blokiranje pjo pronalasku. SI. 13 je horizontalni presek koji je izveden po finiji 9—9 iz si. 12 pre no što je organ za blokiranje bio stavljen u svoj aktivni položaj, i sli. 14 pokazuje izgled organa u položaju koji oni zauzimaju kad je navrtka- blokirana. Sk 2 pokazuje izgled odozgo i u opštim potezima princip pronalaska. Pošto se na zavrtanjsko vreteno 5 postavi pločica 1, iznad dela koji treba da se stegne, pristupa se pritezanju navrtke 4. Kad je ova Skoro potpuno pritegnuta, pomoću proizvoljnog postupka (na pr. udaranjem čekića po Din. 20. ivici e) pomera se pločica 1 tako, da zauzme položaj koji je predstavljen isprekidanim linijama t. j. da se jako nagllave krajevi otvora rupe uz zavrtanjski čep 5. Kad je ovo učinjeno, dovršava se priitezanje navrtke 4 i pločica se priljubljuje uz ovu navrtku. Ova veza između navrtke. i pločice sprečava navrtku da se obrće nezavisno od pločice, a ovu da se ne vrata unazad u položaj koji je predstavljen punim linijama. S druge strane kako se pločica usled zaglav-Ijenosti ivica rupe uz zavrtanjsko vreteno 5, ne može obrtati oko vretena 5, navrtka se takođe ne može obrtati i prema tome se ne može odvrtati. U obliku izvođenja si. 3 i 4, pločica je učinjena nepomičnom u odnosu na navrtku, t sprečena je da se povrati unazad usled povijanja ivice, koja se nalazi na strani najvećeg otvora rupe, uz jednu ili više strana rupe. U ovom primeru, ivica je snabdevena jezičkom 2, koji olakšava njeno povijanje. Da bi se navrtka učinila nepomičnom, postupa se na sledeči način: Pločica se postavlja na zavrtanjski čep, koji se provlači kroz široki deo rupe, zatim se postavlja na svoje mesto navrtka, posle čega se pomoću udara čekićem po ivici e pločice, pločica svojim uzanim! defom rupe naglavljuje na zavrtanjsko vreteno, zatim se priteže navrtka i pomoću ludara čekićem se povija ivica 2 uz jednu ili više strana navrtke. U odnosu na si. 5, pločica 1 je snabdevena otvorom 6, čiji je jedan kraj 17 uži od drugog kraja 15. Ova dva dela 15 i 17 spojena su zidovima koji konverguju po-čev od širokog kraja 15, po izvesnom delu dužine rupe, do tačke 16. Počev odatle ovi zidovi ili slabo điverguju kao što je predstavljeno, ili su paralelni. Na ovaj način, kad je osovina zavrtanjskog čqpa jednom prešla liniju 16, pritisak prestaje da se uvećava. U ovom trenutku ovaj se pritisak ili vrlo malo umanjuje kao u slučaju divergentnih zidova, ili ostaje konstantan, u slučaju paralelnih zidova. Ovome rasporedu je cilj da se iizbegne da pločica dobije težnju da se povrati unazad, i da čak i ako se proizvede mali povratak unazad, stezanje ne bude umanjeno već da ostane konstantno. S druge strane ovaj raspored o-mogućuje, da se pločica potisne tolikO1 da vreteno zavrtanjskog čepa dospe u dodir s dnom rupe, št0 sačinjava kontrolu stezanja. Na priloženim nacrtima je radi primera predstavljen jedan otvor čiji zidovi konverguju samo na jednom dehi dužine rupe počev od njenog najšireg kraja pa do tačke 16, a paralelni su ili su čak i malo divergentni od ove tačke pa do kraja 17. 1-pak treba razumeti da pronalazak nikako nije ograničen na uređaj za blokiranje čiji je oblik rupe predstavljen na nacrtu u si. 5. Naročito, protivpločica koja je predstavljena na: sf. 6 može biti upotrebljena u kombinaciji i sa drugim pločicama čiji je oblik rupe predstavljen na si. 5, kao i sa pločicama čije rupe imaju proizvoljan podesan oblik i koje su namenjene da budu naglavljene na vreteno zavrtanjskog čepa, na pr. oblik tipa koji' je pokazan u sl. L Kao što je pretstavijeno u detalju na si. 6, sretstva za utvrđivanje pločice 1, u odnosu na zavrtanjski čep 5 i navrtku 4, mogu se sastojati iz jedne pomoćne pločice 13, (koja će u daljem, opisu biti imenovana: protivpločica). Ova protivpločica je snabdevena u primeru si. 6, kružnim otvorom čiji je prečnik prvenstveno malo veći od prečnika zavrtanjskog čepa tako, da ova pločica može biti navučena na vreteno zavrtanjskog čepa. Protivpločica .13 je priljubljena uz stranu pločice 1 koja nije u dodiru sa navrtkom 4, kao što! se vidi na si'. 7. Ova protivpločica služi za utvrđivanje pločice 1, kad je ova poslednja pome-rena poprečno u odnosu, na zavrtanjski čep, tako, da ovas bude jako zaglavljena u uzanom delu pločice. Kad je pločica 1 dovedena u ovaj položaj stezanja, ivica 14 protivpločice je povijena prema gore uz stranu navrtke 4 i uz stranu pločice 1, koja se nalazi: u blizini uzanog kraja otvora 6. Pločica 1 je tako učinjena nepomičnom u poprečnom smeru u odnosu na zavrtanj-ski čep. Osim toga, pošto je gornji deo i-vice 14 jako priljubljen uz bok (jednu ili dve strane) navrtke tako, da zauzima njen oblik, navrtka se ne može više obrtati u odnosu na pločicu. Način funkcionisanja uređaja je sledeči: Najpre se na zavrtanjski čep postavi pru-tivplc'čica 13. Zatim se postavlja pločica 1, puštajući da vreteno zavrtanjskog čepa prodre u široki deo 15 rupe 6 tako, da se ova pločica postav,Ha uz površinu protiv-p'i'očice 13. Zatim se postavlja na svoje mesto navrtka 4 i pločica se pomera poprečno tako da se vreteno zavrtanjskog Ičepa zaglavljuje u uzainom delu rupe 6. Ovo se pomeranje izvodi s leva na desno u primeru sf. 7 i 8. Leva ivica protivploče 13 se zatim povija prema gore kao što je pokazano više ili manje uz odgovarajuću ivicu pločice 1 i uz jedan ili više odgovarajućih strana navrtke 4. U obliku izvođenja koji je pretstavljen na si. 9, otvor 6a protivpločice 13 umesto da je kružan, ima izdužen oblik,a ,njegovi zidovi konverguju u suprotnom smeru od smera konvergovanja zidova otvora 6 pločice 1. Sa ovim rasporedom protivpločica je poprečno zaglavljena! na zavrtanjskom čepu 5, na isti način kao i pločica 1, samo u suprotnom smeru. Njena ivica se zatim povija prema gore, kao što je već opisano u odnosu na sii'. 7 li 8. U obliku izvođenja po si. 10, protivplo-čica 13 je postavljena između pločice 1 i navrtke 4. U ovom primeru, pošto je pločica pomerena tako, da steže vreteno za-vrtanjskog čepa, središni deo 14a se svojom ivicom 14 povija prema gore uz strane navrtke 4, dok se krajnji dolovi 14b ove ivice povijaju prema dole uz bokove pločice 1. Najzad, rupa protivpločice 13 može, u slučaju kad ima kružan oblik, da bude iz-lozana, tako, da se navrće na zavrtanjski čep, kao što je to pretstavijieno na si. 11, koja pokazuje jednu protivpločicu ovog tipa, pri čemu je njena ivica pretstavljena u povijenom položaju. Naročito se može, ■ da bi se lakše izvelo lozanje rupa protiv-pliočica, složiti veći broj pločica i da se lozanje rupa u naslazi izvede jednim potezom. Pronalazak dakle naročito predviđa ovaj način proizvodnje protivpločica. Za navrtke čija je jedna strana polulopta-sta, kao na pr. navrtke koje stežu obrtne Abčkove kakvog automobila na njihovu glavčinu, pločci se daje oblik poluloptaste kalote koja zauzima oblik navrtke. Po dia-metralnoj ravni se u kaloti izvodi otvor koji je u vidu slova V. Otvor je pretstav-Ijen na si. 13 u izgledu odozgo, pre naglav-Ijivanja na vreteno zavrtanjskog čepa. Dimenzije otvora po dužini jesu takve, da kad je otvor doteran do dna uz vreteno zavrtanjskog čepa, ovaj zauzima položaj koji je pretstavljen na si. 14. Da bi se obezbedilo uklještenje vretena zavrtanjskog čepa u otvoru kalote postupa se na sledeči način: Kalota se naginje u odnosu na osovinu zavrtanjskog čepa talko, da ovaj prolazi kroz široki deo otvora i da prislanja kalotu uz ležište nartke koja je izvedena u delu koji treba dai se spoji, kao što je pokazano na si. 12. Zatim se otvor kalote pomera napred prema zavrtanjskom vretenu da bi se o-bezbedilo njegovo zaglavljivanje. Može se raditi na sledeči način: Navrtka se priteže; njena strana koja se naslanja na ivicu kalote prinuđava je da se obrne da bi se smestila u ležište za navrt-ku; pri ovom kretanju otvor se pomera prema vretenu zavrtnja i vrši zaglavljivanje. Da bi se kalota pričvrstila za navrtku, može se usvojiti jedan od gore opisanih u-ređaja. Na pr. produžiće se ivica ka’ote na jednom delu obima jednim, jezičkom c (si. 12) koji ima debljinu kalote i ovaj će se poviti uz jednu ili dve strane navrtke po njenom pritezanju. Naravno da pronalazak nije ograničen na oblik izvođenja koji je ovde pretstavljen samo radi primera, već da se u punom svom obimu odnosi na pločicu koja se za-glavijuje i koja imai otvor u vidu slova V i može da se učini nepomičnom u odnosu na navrtku na potpuno proizvoljan način. Oblik izvođenja dakle pokazuje samo jedan od primera utvrđivanja pločice. Patentni zahtevi: 1. Uređaj za blokiranje navrtke u odnosu na zavrtanjske čepove, naznačen time, što se sastoji iz jedne pločice (1), koja je snabdevena otvorom (6) čiji jedan kraj (17) ima dimenzije takve, da se u njega može slobodno uvući vreteno zavrtanjskog čepa i čiji drugi kraj (15) ima širinu koja je manja od prečnika zavrtanjskog vretena (5), pr čemu su ova dva kraja međusobno vezana zidovima koji imaju podesan krivo-linijski oblik tako, da, kad je pločica postavljena na zavrtanjskom čepu i kad je poprečno pomerena, vreteno zavrtanjskog čepa prelazi iz širokog dela u uzani deo rupe i nalazi se zaglavljeno između zidova njenih, a pločica se po tome čini nepomičnom, u odnosu na navrtku, na proizvoljan način. 2. Pločica po zahtevu 1, naznačena time, što je učinjena nepomičnom, u odnosu na navrtku, povijanjem, uz stranu navrtke, njene ivice (2) koja je susedna širokom delu otvora. 3. Pločica po zahtevu 1, naznačena time, što je, u odnosu na navrtku, učinjena nepomičnom pomoću protivpločice (13) čija se ivica povija uz ivicu pločice (1), koja se naiazi na strani najužeg otvora rupe, i uz jednu ili dve strane navrtke, pošto se pločica poprečno pomeri u odnosu na zavrtanjski čep tako, da se navrtanjsko vreteno zaglavljuje u užem kraju rupe. 4. Pločica po zahtevu 1, naznačena time, što je otvor njene rupe tako' izveden da zidovi konvergiraju najpre po izvesnoj dužini, počev od širokog dela, a zatim su ili paralelni ili su malo divergentni tako, da zavrtanjski čep, pošto je jedamput progresivno stegnut konvergujućim zidovima rupe i pošto je prešao tačku maksimalnog stezanja, nema više težnju da se vrati nazad. 5. Protivpločica po zahtevu 3, naznačena time, što je u njoj izveden otvor kružnog oblika sa prečnikom koji je malo veći od zavrtanjskog vretena tako, da se može navlačenjem postaviti na pomenuto vreteno. 6. Protivpločica po zahtevu 3 i 5, naznačena trne, što je njena rupa izlozana tako, da se protivpločica može navrtati na zavr-tanjsko1 vreteno. 7. Protivpločica po zahtevu 3, naznačena time, što njena rupa (6a) ima sličan oblik pjločki (1) ali je izvedena u suprotnom smeru. 8. Pločica po zahtevu 1, naznačena time, što se može primeniti na navrtke sa polu-ioptastom osovinom, a u kojoj ova pločica ima oblik kalote koja je snabdevena produženjem (c) koje je namenjeno da bude pcvijeno uz navrtku. 9. Postupak za proizvođenje protivpločica po zahtevu 6, naznačen time, što se vrši naslaga izvesnog broja protivpločica (13), pa se po tome sve odjednom tozaju_ 'V, h***'*»»t*.**tm%,-,****''■.. I v.- • '■* -..... •,> \u A \V« T-, C 9 \ S . . ^ \ _ mmmmSa 'r'