POLITICUS,
STRICTIM
DOCTRINAM
administranda:

REIPUBLIGE,

QUAM AJUNT

POLIT1CAM,

COMPLECTENS ET EVOLVENS.

STUDIO

Francisci Alberti
Pelzhofer,

S.R.I. Lib.Baronis deSchbnau, S. C. M.
Confiliaui, <udiciorum in Cainiola Asfefif. Czia-
rei V icedorninatus Confibarii riovinuae.Te-
ftnini infenoris Camiola: Commilfarii,

& olim Statuum dcptnati.

&> r-gi igHHI-

AUGUST/E riNDEL.

Apud Laurent. Kronigerum,
& Hxred. Theophili Goebelh.

Typis Petri Uetleffji;-,  1706.

VERO

HISPANIARUM

H&REDI,

CAROLO III.

REGI

CATHOLICO,

Vitam, Vidoriam,
Triumphum!

L Acon  ifte (ut čredo)
tantam obtinebit
partem apud Maje-
Jlatem Tuam  favoris
Regii, quantam poflidet au-
guratae Vcritatis: če vel in
)(2 hoc

DEDICAT10.

hoc fe jačtabit, quod pedi-
fequum aget ad triumpnales
currus, qui expečtant Tuam
Majeflatem Regiam  m Hilpamac
undequaque Regnis. Stri-
čte Ibauitur meus Lacon,
non folum ex fuae gentis
indole & more, fed ctiam
quod hujus fseculi ingenio-
rum five lubtilkas, fivc feli-
citas paucis malit, quam
multis intelligere. Quid
igitur dicam V dicamLaco-
nice, id ci l paucis muha. Tu a
Čilim Regi<e Majeflatis nomen
excepit jam templum aevi-
tcrnse mcmoriae, intra pau-

cum

DEDICATIO.

cum tempus, & cum tanto
ftupore, ut ii fe illa revo! vat
in praeterita, non habeat ex-
cmplum tanta: refolutionis,
fortitudinis refignationis,
longanimitatis, magnani-
mitatis (iffio audaciae) qua-
lem tua Catholica ac Rcgia
Maj efias  vel in hoc, cum ad-
miratione omnium gcnti-
um exhibuit,quod inprimo
vere ^tatisTux,afinu augu-
ftiflimorum Parentum T uo-
rum, a deliciis amantiflimae
Patrise, te commiferis in in-
certos Oceani flučtus,in ex-
ternorum fidem, in terram

X 3 hofti-

DEDICAT10.

hoftiJiratis, Colo DEO & Fortun a
cornite.  Hoc revera feculo-
rum miraculum eft, homi-
nibns quaii incredibile &
ablčonditum , mirandum
magis,quamimitandum5 &
nifi in Jafonis tempera re-
ipiciamus, inauditum, nun-
quam vifum.

Sed vere felices fuere Tui
aufus, 6 imperterrite, Ma-
gne Rex ! Platonem non
amplius audio, qui audaciam
inter vitia numeravit. Dico
quod fentio : Audaces For¬
tunu juvat. An  Vcritatem hic

do-

DED1CATI0.

eloquar, an filuero ? Tu il-
lam infallibilem fecifti. Et-
enim velur extorris, inveni-
fti Regium in Lulitania ho-
Ipitium, in mediis Oceani
nučtibus holpitatricem, &
fortunae Tux Cvnofuram
Annam Reginain Anglise:
Patrii autem Hilpanise lares,
quos amillbs ex Gallorum
ufurpatione exiftimafti,ecce
ipli uitrb in linum Tuum
ruunt. Magnates quoque,
Proceres,Clerus, Populus &
Regna ipfa fufpirant, & ad
Sohum vocant Hilpano-
AuRnacana (quaiis Tu es)

DEiDICATIO.

Sobolem. Barcellona Te
fenlit Domitorem, excepic
Vičlorem,adoravit procla-
rnatione puhlica Regem Suum,
Quid ampliusV nihil: quia
Lacon fum, & uno verbo
complečtor omma,cumTe
Miraculum Orbis  dlCO. Tu
quippe exiguo temporis,
led iongo locorum inter-
vallo,quae nobiscaptu erant
impoffibilia, fecifti poflibi-
lia. Tu genuinus pullus
Aquil<e Auflriaca  tačtus, nulla
curas tonitrua,nulhs in alto
poiitus metuis maris vora-
gincs, nulhs diftincris peri¬
ca-

DEDICATIO.

culis j usque dum inaudita
magnanimitarc evohveris
in nidum illum, jam dudum
Augtiftiffimo Tuo fanguini
debitum, videlicet Monar-
chix Hiipanicae apicem.
Quem Tuše Rcgiae & Ca-
tliolicx Majeftati demiflis-
iime aggratulatur, ad genua
Tua Augnftiflima provolu-
tus,Lacon meus.

Hune iufcipe Magnc
Rex, in perpemum monu-
naentum mcae demiflisfimae
devotionis , eumque fub-
inde audi, qui licct pauca
lo-

DEDICATIOi
loquatur, loquitur vero ve*
riora.

Kegias Catholic®

TuseMajeftatis

"bevotiffinui &oh/iq#e>t*
tijjimm

Franc. Albert. Pelzhofcr,

S.R.I, Liber Baro de SchSnau.

Ad

Ad Ledorem.

L Aconice tibi Ioquor: ut vel indc
(čias,me non famse, non glorise,
loqui, fed prodefle tantum velle.
Ut omnibus Lacon meus placeat, vix
fperare aulim: qux vero fuggerit ille,
ut omnibus probentur, vix čredam e-
tiam,nifiVeritatis amantem nancifca-
tur Lečtorem. Omne quod tibi lo-
quor,meum eft,& novum nihil (nihil
quippe fliper terram novum,quod non
fr it, dixit Sapiens) lat tibi, liloquor
ex Tripode. Nihil hic acceffbrium,
nihil de cortice: totum quod eft,nu-
clcum & meduliam expečta. Tu ri-
rnare,penetra. Optimam mercedem
inde habebit Lacon , fi quod limavit
attentius, & collegit operofius ; tibi
id paucis efFatus fit,

Vale,

Ad

Ad maledicumMomum.

Z

fluat, & tacito livar male carpitur

Hune premere innocua mentie in amnt
parat.

Atnlmis hac gelida efi, non tant um incen-
dia fopit’^

Sedfacit, ut nullus Jit tihi, A-fome^vigar,
Confcia mens Verijola efl tutela Laconiez

Frater cam innocuo nil fupereffe fiias,

Ad Zoilos.

r S 'U mea ne carpas^ melius fidiZoUe^ firi-

•*- boet,

Non tgo te carpam-Jt meliora dabie.

CA'

4. 4 1 44 .t .4444.4144
■eto sto ias  sto sto e/i e/s sto s to eto ato sas  sto eto


CAPUT PRIMUM.

De Politica & ejus Admlniftrfr-
ioribus.

Alio noinine Rationem
Status dicunt.

Hanc multis errofibus & fiagitiis
obnoxiam redčit hominum vel natu¬
ra depravata, vel imbečillis.

Irnpii gnidam iliam plane fčparant
a lege DEL

'Qttidquid autem in natura, quid-
quld inhomine, quidquid in Politica,
& guidguid in Regnis& Imperiisver-
A titu^

Olitica eft Sclentiamedio-
rum <fundantium,confer-
vantium, & augentium

3. L De Poliiica

titur Sc agitnr, totum id fubalternu®
eft legi divina:.

Cynofuram qui hanc non fequitu»
aberrat a fine ultimo < qui eft vita as¬
ter n a. >

Abfurdum id Ariftotel is Eth niči Phi-
lofbphi Ethica pronuntiat; ubi resdi-
vinte imperantur ab humanis.

Sicut enim Sapientise non imperat
Prudentia, fed illahuic; itarario Sta¬
tus & otrinis facultas Civilis, non im¬
perat legi divina:, fed huic famulatur
lila.

Qui feparat rationem Status ab ea,
qua: DEI eft; neceffe habet, utaifir-
smet & conftituat illam efle Dtemo-
uis. Mediumnondatnr.

Non debent illa exEpicuri aut Ma¬
chiavelli p end defiimpta dogmata, 1 '
tum Sančhflimis Politlces aphori-.
fmis confundi. Veritates hi funt: illa ?
Sophismata.

Tantum* Politica differt perverla •
Status ratio,quantum voxjaeobama-,
nu

& ejiu Aiminiflratoribus.  j
cu Efau, quae fefellit fenem Patriar-
cham Ifaac.

Speciem illa boni habere videtur,
led tanto periculofior, quantd minus
fiifpedta eft fraus, virtute obtečta.

Nulla Scienria, nulla ars exceilen-
tior, & humano generi nulla magis
neceflaria eftj quam’Politica regulata
acoelo.

Hujus fi ilia legem non futcipit, ni-
hil ea magis impium, perverfuinquc
dari valebit.

Politicam fundavit DEUS & natura.

DELIŠ: quia omnis poteftas huma¬
na eft a DEO, adftričba rationi & legi
lupemaz.

Natura: quia hsec innato appetitu
fertur in communionem Civilem,quai
, absque Politica non iubfiftit.

Qui Politicam a Religione dividit,
ut fibi incompatibilem: Rempubličam
vult habcri difciplinam fcelerum,

Quidquid Regndntes habent , a
DEOhabent: Poteftatem, Regnum,
vičiorias, pacem &c.

A A Da-

4 Cap. L De Talnica

Datori fint fupplices, qui ea tribue 1
re & tollere potefi. Iple datRegna,
temperat, auiert & transferu

NomenPoliticivulgo eft in aboml-
natione, velut petra fčandali; acquid-,
quid male committitur, vel fiibdole
agitur, id omnePolitice .fieri, quidaffl
male arbitrantur.

Sed non omnes difcernuntPoliticani
a peiverfa ratione Status, necPoliticurt
ab improbo Statifla.

Politici haudquaquam mereturno-
men, qui tantiim tempori, aut perfo
nis fervire, connivere, fimulare, fat
lere, ad inftar Vertumni ad omnetn
horam fe fingere, & cum S. Sanda
Religione ludere ndrit. Amphibiufl
hoc eft, & monftrum iniquitatis.

Infames illi Politici,qui cum regimi
ne & munere publico artes fbfpečtas-
flagitia & fraudes conjungunt.

Etiam inter certamina vltiorum
viri cordati fidem integram, nomeji
que viri boni confervant.

Politicus ex Etymo: o

no<

& ejM /IdmmiflratoribM.  f
non aliud, quam homo Civilis dicen-
dus, qui Reipublicze gerunda: ope &:
confilio pradtd cft.

Vir Politicus capacitate, arte, &ex-
perientia polleat. -Sit cautus,non ver-
iiitus; Conftans,non contumax; Ju-
ftus,nonfeverus ;gravis, nonfaftuofus;
dexter,non prceceps; plus aliis, quam
fibi natus.

Quatuorin agendo habet fcopulos:
faftidium, contemptum,iram, ac ni-
miam celeritatem. Quidquid ex nor¬
ma horum refolvit, minime politicunr
eft. i

Politicus prius efto bonus Ethi-
cus. :

Viris juftis & in Ethica fundatisas-
fiftit DEUS fingulariter, in publicis &
Politicis negotiis.

Bonitas ifia moralis eft fupra myr-
rham& alben,qu£e redditStatiftamin-
corruptibilem coram DEO & homi-
nibus,in vita & morte.

Politicus, qui rem nullam privatim
qu«rit, haud abducit unquam men*

A j tem

6 Cap. I. De Politica
temaRepubiica, fed iisdem femper in-
nititur prinpipiis rečti, honelti, &
caufe univerlbrum.

Nulla indePolitico culpa, qudd fe
obtegat: & licet noa dicat, qute fen- ,
dat; lateft, fiagat, quse rečtaliint.

Simulatione & calliditate itautitur,
Ut non habeant innocentia &veritas,
quoddoleant.

Virtus Politico nunquam male pro-
deft, torti videlicet utrique lubječto:
in adverlis fortitudine, in fecundis
modeftia fe contpicuum re^d^t.

Politicos viros celebres nuncupat
ipfa Sacra pagina, confilia ijiet\ntes
cum intelligentia, ducentes populum
conftantibus confiliiis, & intelligentia
Juriš popularis.

Verum ficut difficilehucusquefuit r
formape aliquam Rempublicam eX
norma Platonis; vel pratoretn ex
mente Ciceronis; vel b elli ducem cx
Xenophontis prceceptis: ita vix mi¬
nus difficile eft, invenire homincm
Statiftam, qui omnibus numeris abfo-

Iptarn,

ejw AdmimflratoribfH. j

latam Civilis Sapientia? theeriam, &:
praxim fuiffet aflecutus.

Raras aves hse in terris noftris: ve-
nia omnium hoc afievero.

Qud quis in Republica majorem
dignitatis gradum elbconfecutus, ed
DELIM colat ftibmiflius: & ad fe-
quentia advertat.

Omnis Civilis adminiftratlonis fiin-
damentum eftrečta ratio, qua innixa
Respublica,bona; qus vero illa caret,
mala habetur.

Omnia deinde prolpera evenient
Reipublicte, colenti venim DELIM.

Opibuš in Rebuspublicis nullus efl;
veniš DEI metus,in iis necelie eft ex-
tare .vel fommas Magiftratuš crude-
litates in fubditbs : vel fubditorum
uiter fe feditiones: vel externorum
hoftium in eas Respublicas bella gra-
viffima; vel fepe haec fimul omnia.

a  Salus univerforum,in bend ordina¬
ta Republica fuprema lex efto.

Borne leges funt .Reipublic® ner-

A4 vus:

8 Cap. I. De Politica

vus: at injuftitia & effrenis licentia,Rei-
publicoe eft tempeftas periculofiflima.

Prasftat Rempublicam publicč effe
felicem, tutam & divitem, quamfin-'
gulos & privatos, Nam illa felice,hi
quoque fervantur: his autem beatis,
illaque mifera> uterque periclitatur.

Plebs opprefla, & fpoliata, fe &
Rempublicam facile venalem habet.

Miferjdma illa Respublica, qux nec
pacem ferre,nec bellum potcft*

Tria peiTumdedere Romanam Rem¬
publicam : proprium commodum» 1
juvenile conlilium,&latens odium.

Pereuntper incrtiam,&perlabores
furgunt Respublica;.

Duo venerandam reddunt Rempu¬
blicam: yisfori^fdr dami  concordia^Stre-
nuitas nimirurn adverfus hoftes exter-
nos, & mutuse promptxque invicciu
civium luppetiajr

, Anima Status popularis eft aequa-
bilitas intercives, & pro conditione
cujusque, fuushonosj locus gradus-
que aflignatus.

Ho€

& ejM ddminiflratorilitf.

Hoc partium eft, in Republica di-
verfarum, juftum quoddam inter le¬
te temperamentum,' ne una pars al-
teram opprimat, aut nimium poflit:
hoc Jenocinium eft, quod facit, ut o-
mnes fint contenti pr a? lenti rerum
fiatu,.

Summisdiu ftareRebuspublicisne-
gatum: Currunt hae fuam periodum,
ficiiti cxtera omnia. Diis ferme xqua
Romanoruni poteftas, tune penit,
ciim fumrna fuit.

Magnte Respublicae Rite libčrtati, fi
nimia fuerit, fuccumbunt.

Nunquam ed perveniant,utmagni-
tudine fuS laborent,

EtqutERempublicam maximčcon-
lervant, funt ferme ejusmodi: Bona-
rum legum inviolabiiis authoritas,
Magiftratuum in munere obeundo
prudentia, diligentia & alaeritas: po¬
puli erga Magiftratus oblequium: Ci-
viutn inter fe concordia & confcnlus:
Magiftratuum erga populum paternus
»nimus & cura.

A f Ac-

10 Cap. L De Politica,

Accedunt: Juriš cuique lui tuta
pofleflio & confervatio, privatarum
iamiliarum rečteiinftitutio, honefto-
rum morum obfervatio, pauperum
civium puhlica cura.

Pite cirteriss Unius Religionis cul-
tus & Zelus.

Treš funt in univerfum Reipublica:
forma?: nam cumftas nationes & ur-
bes pbpulus, aut primores, aut fingu-

11 rcgunt.

Noh modo difficilis eft, verum eti-
im parum diuturna, cum ex una for¬
ma in aliam mutatur Respublica; ni-
fi firmisfimis prsefidiis nova illa for¬
ma conftituta muniatur, ut illi pau-
latim cives afiuefcant.

Omnes Reipubtica? forma non cor-
rupta?, bona? fiint, & illa mihi opti-
ma videtur, qua? obtinet. Omnis e-
nim mutatio hic eft perniciofa.

Tam diu vera; Reipublica? forint
in fuo fiatuperdurant, quamdiu,qui
in iis prir funt, omnia referunt, non
•ad fuam utilitateirivellibidinenjj fed

ad

& Adminifiratoribm. tl
ad ipfius Reipublicse commodum &
lalutem : ftkpie fincere& non fifte.
Fičta qu ippe per fe quamprimum con-
eidunt.

lina fola & pura forma Reipubli-
coe concipitur facilius, quam datur: &
fi datur, in longum vix perleverat.

Exduabus vel tribus recle commix-
tis fpeciebus,refii'tabit ftabiliorR.es-
publica, quam fi fimplicitate & puri-
tate unitis conftet.

' Romana Respublica tune floruit
maxime, ciim divilam habuit potefta*
tem in Confules, optimates & popu-
lum.

'Optimates in utramque partem at-
temperant Rempublicam: nepotefta-
_te Confules excedant; neve iibertate
infolefcat populus.

1?opulus in officio continet Optima¬
tes, ciim hi contra conlenfum illius,
nec leges condere, nec majores Ma-
giftratus creare, aut prorogare Vale¬
nt; imperentquepopulo,non utfub-
dito,fed ut ihferiori: &ea quidem le-

A 6 ge,

12 Cap. I. De Politica

ge, ut Optimates rationem adminiftra-
tte Reipublicse reddere teneantur.

Naturam infpice, orbem peragra:
Zc  comperies, ex diflimilibus reftč
compofita 6ptimaeHe;ajebat Lipfius.

Elementorum fibi adverlantium
temperatura univerfam naturam con-
fervat, nutrit & dele&at; Diflimilli-
in Mufica voces, in atquam Har-
moniain cohjunčtas/, concentum e-
duntAngelicum.

Exxquatio jufta graduum, officio-
rum, honorum, civium , militum, di-
vitum,pauperum,fummorum,imorum,
imperantium denique & obieqtienti-
um; Rempublicam reddit harmoni¬
jam, potentem, confpicuam, etiamfi
quxdam, etiam natura neget.

Quanta in lacunis Venetia, in ari-
do folo,6c fteriii pelago Genua,inhor-
ridis Alpibus Helvetia, & quam po-
tensinpugillo teme Batavia!

Induftria, dexteritate,labore, uni-
ute, difciplina in immeafum crevčre
Respublicse,

Res-

(^ejitsAdminifiratoribits.  15

RespublicaOptimatum optimos vult
fui Rečtores, idedque paucos; quia
optimi pauci funt,

Optimi corrumpurttur corrupta
in abufum poteftate puhlica ( quo nil
in Republica deterius) quia corru-
ptio optimi peflima.

Corruptionis caufe plerumque a
prapotentiaOptimatum: a fimultati-
bus intcr fe: a diu continuatis hono-
ribus: a livore denique & ambitione
fuamtrahunt originem,

Minuenda potentia in temp or e,
quamin abufum tranfire fufpicamur.

Aditus ad honores prtecludendi, (1
quibus eos rurliis reddere grave foret.

' Simultates tollu ntur, vel fublatione
caufarum , vel feparatione perlona-
rum, vel ex pradčripto extequata po¬
teftate.

Uluddicam: Eam regendi formam,
<iua , pauci immoderata aučioritate
Rempublicam gerunt, paucorum fem-
perTyrannorum fbre.

Hi tanto erunt uno Tyranno pčr-

A 7 ni-

[a  Cap. I. De Politica

niciofiores , quantd pernicies omnis
capitalior ac nocentior erit multipli-
cata, quam fola.

Ab lis, qui de Rcpubliea fcripferunt,
Democratia minus laud,atur,quam ubi
adunum,aut adOptimates omnia re-
feruntur.

In Democratico ftatu utilitas populi
potiiis, quam Jus: libido, non tequitas
fpečhiri, & vincere utpiurimum lb-
let.

Cumpopulo, an aliis, quam furio-
fis,exponitur juftitia: trutina? SicAna-
charfis perftrinxit Athenienfes.

Invidiam fibi accerfit in ftatu popu-
lari,qui iupra popuiarem pompam con-
fpicuum le reddit.

Indš oftracilmus, inde petalifrnus,
apud veteres non tam vitiorum,quam
ftepiflime virtutis lupplicium.

SpiricusDemocraticus in feplerum-
que egenus, abominatur divites & fa-
ftuofbs.

InDemocratia,ait Xenophon, te-
nuiores potiiis, quam divites &Opti-
mates

& ejw Adminiflratoribus,  iy

mates clavo Reipiiblicjeprxficiendi,ne
Reipublicaehujusforma ftatim everta-
tur.

In Democratico ftatu,usque qub
Magiflratus populo ornnes non fiabji-
ciantur,quietis haud ulla (pes eft.

Multorum capitum (enfus (unt va¬
tli, &in hac perturbatione vix con-
ftans judicium.

Status popularis ne corruat, prxfi-
diis eget fortillimis, interquae rnaxi-
mumeft: Ariftocratise qusdam leviš
mixtura.

Democratia libertatem magis curat
quam DELIM, opes, arma,honores: &
tamen ex immodica libertate plerum-
que prolabitur in fervitutem.

Statum fiia quemque informatPo-
litia propria. Status non, led pro-
Vincise dicendac, qute altei ius Regi¬
nini & Politike, vel ut membra fiibje-
funt.

Omnis Politia cbnfifl.it in refto or-
dinc imperantium & obfequentium.

Or-

16 CapJ t  De Polit sc a

Ordo ifte legis effeftus eft, lex re-
giminis, regimen imperii.

Status concipi non poteft fine im-
perio, ordine & lege, quippe h'£c con-
ilitutiva Status funt.

Omnis. ftatus fiiam formam habet:
hxc fpecialitatem fuam participat ab
ordine, ordo a lege, lexab imperante
autuno,autpaucis ,aut pluribus.

Multum intereft,optare talem Fop
mamftatui,cujus ipleeapax cft.

Non gen? quaevis idempatitur frse-
num, non idemcommodum quemvis
refpicit fhitum.

Hoinines vix dant formam ftatui,
fed connexio qusedam caufarum natu-
ralium, & prsefertim extrinfecarum,
qute tam diu agunt, laborant, feque
impendunt, ut ftatum eo ducant, vel
reducant, ubi ftare firmiter & quiefi:e-
re valeat,

Ided Status mutari fiepč legimus,&
tandem firmari comperimus.

Status difuniti, fi fe fuis viribus tue-
ri neaueunt,vel periclitantur,velgra-

vis-

& ejtu Adminiflratoribus. V?
viflimis incommodis impenfisque fub-
jiciuntur.

Omnis Status comprehendit fex
praecipua munia: Cuttum D£l, Di-
cafterium juflitix,arma, opes, artes,
alimenta. Quibus correfpondentto-
tidem clafles hominumCIerus,Ma-
giftratus, Nobiles, Cives, opifices,rur
ales.

Status motu raptus infaftigium de-
dufti, citius pereunt T . ficuti omnia
violenta & prtematura.

Nihil natura repente perficit: ha-
bent in principio omnia fuos nsevos:
qui finegledi,ruinampotius, quam fir-
mitatem rebus invehunt.

Non foliim acquirendo, fed magis
confervando: non tam augendo,quam
emendando: pluscavendo,quamprae-
fumendo: a?que prsevidendo, quam
providendo firmari Status, certum eft.

Nullum fortius five munimentum,
five pradidium Status concipitur,quam
Unio Civium.

Fafciculus in triplumjunctus,diffi-
cild

1$ Cap. T. De Polit ica

cilč ru.tnpitur; fimplex a vento quovis
rapitur.

In .magnis Statibus juvat interdum
parva negligere commoda, ut liceat
confequimajora: arin parvo ftatuad
qusevis relpiciendum.

Lino vigilandum o culo ad omnes Sta¬
tus motus internos, ne extra orbitam
primi Regiminis fe moveant: altero.
inlpiciendum; quid agant vicini, quid
amici, quidfoederati, quidhofi.es?

„ Omnis ruina Startnim precedit a
violato ordine rede imperandi &ob-
Iequendi.

Id tamen refunditur in duplicem
caularn: extrinfecam, & intrinfecam.

Caula omnis mutationis Status ex-
trinleea precedit ab inimicis; qui vel
jam in Statuftmt, velferis.

Hi utrobique adlaborant, utvincu-
lurn oblequii folvatur inter Imperan-
tem & oblequentem: quo foluto, ne-
ceife eftfolui Statum.

Caufe interna: tres funt: injuria,ti«
mor, & contemptus.

Magna-

& ejitf AdminiflrittoribiM.  19
Magnanimusnon facile committit in-
juriam, laciliustolerat,

Propriae vilitatis nota eft: ablmpe-
rante fačta fubdito injuria, vel calu-
mnia.

Rex Philippus occifiis eft a Paula-
nia, olim injuria affečto a Rege.
Illius filiusAlexandervix ultricesHer-
molai offenfi manus effugit.

Metus reciprocus inter Principem
& lubditos, malus cuftos eft perleve-
rantke Statuum. Subditi tam me¬
todi, quam metuentes meditantur
pracipitia.

Ex contemtu fenfim deficit Impe-
rantis Majeftas, tandem prolabitur.

Contemtus vincitur gravitate,& in¬
tegrirate ; Sicut odium, innocentil
& connive‘ntia: vel invidia, magna-
nim.itate,& liberalitate.

In generosa mente fenfibilius ma-
lujneft, contemtus; quam damnum
quodvis aliud.

Animata irnago Rex putandus eft
DEl : DEOS in t&rris regnantes ap-
pel-

20 Cap. I. De Politich
pellat Scriptura: quia illius vicarit
funti

Nemomagis mortalium DEO cor-
di dccuraseft, quamReges,Principes
acpopulonimRcctores j propter fimi-
litudinem illam poteftatis Supremse,
qvx in fe quid divinum eft.

Omnis poteftas eft a DEO, & qui
poteftati refiftit, divina? ordinationi re¬
fiftit.

Injurius in coelum eft, qui Regem
contemnit in terris, cujus cor in ma-
nibus Domini: quemque Homerus
fingulare DEL donum hominibus da¬
tum appellavit.

Jure divino & gentium,Regi debent
fubdici obfequium; nec his illenegare
audet ullo tempore juftitiam, confili-
um, prote&ionem..

Hoc enim fine creati funt Reges:
Jusdicere populo, confulere pubKco,
& ab infeftis tileri.

Regnum, Imperium, Principatus
ineorefidet,qui ejus ab/blutam habet
poteftatejn.

& ejtuAdminiftratoribuf.  M

Id proprium Regum eft, nemi-
nem praiter DEUM pati judicern.

lllius Majeftas non commenfura-
tur amplitudini Statuum, vel potcn-
tiat virium; Sed independentiaz po-
.teftatis,& libertatiimperandi.

Inexiguo Regno Rex tantse pote-
ftatis eft, quants maximus Monar-
cha Europa:.

Principio rerum, gentium , natio-
numque imperium penes Reges erat.

Ccepcre illudCainus ante: Nimro-
roduspoft diluvium, & ferme fine se-
mulo.

Commoda univerforum, imperan-
tium beneficia, fecuritas obfequenti-
um, prima -fiiere Regise poteftatis ru-
dimenta, &cornmunionis civilis cau-
,fe.

Semper erit felix Imperii Politici
ftrudura, cujus bafis eftReligio. Hac
negleda corruet illico, quippe deftitu-
talapide angulari.

Sub DEO primiim curvari debent,
qui portantorbem.

22 Cap. I. DePolitica

Regi no n tiibtiit charačlerem. Go¬
ro n a & Sceptrum* fčd phemiMme-.
rita,&prsefentes Regiaz ačtioneš. De-
cet enim Maximum in populo, Opti-
mum effe  coram populo.

Examinatur &probatur dignitasRe-
gianon fecus, quam avijim Prinčeps
aquila, converfisin folem oculis.

Prima Regnantium farna, five bo¬
na, iive mala, femper erit magna, &
nonnffi cum regnante emorietur.

PIerumque evenit, ut quiPrincipes
famam hominum contemnunt, iidem
etiam contemnant virtutes;& pršci ara
qušepiam,dum vivunt,agere negligant;.

In novum Principem omnium ver-
tuntur oculi, omniumque fpes,velur in
orientem folem.

Felix Princeps, qui tantorum vo-
tis correfpondet. Felicior, qui in
meridie non languet, & iri dccidente
vitre idem eft, qui in otiente fuit im-
perii.

Prre csteris Clementia’ farna no-
vum imperium inchoantium, omn.es
in

& eju-s .Adminiflratortbui. 2$

in amorem & ultroneum ob(equium
abripit: omnemque antiquorum Re¬
gam authoritatem conciliat bono
Principi.

Primus eflo conatus Regnantis, a-
moris fundamenta ponere in animis
fabditorum.

Facilius fuftert populus Prtncipem
vitiofum,dummodd ciementem &af-
fabilem, quam virtuofunl & diffici-
lem.

Morofi Principes, qui a fubditis non
videntur facile,&in aula deiitelcunr,
utferaeincaveai tsmulum brevihabe-
bunfforis in campo.

Novus Princeps initio Regni in pro-
ceres., populumque morofus, feverus,
omnes in fe concitat,& fere dejicitur,
velocciditur. Exemplafunt utriusque
paginae.

A novo Principe & nondum fatis
c onfirmato,nihil inquempiam, popu-
gratum,autpotentiorem, quantum-
reiim 5  vi aperca tentandum acer-
biiis.

Difli-

24 De Politi c a,

Diflimula,fiindulgere non potes :par-
•ce, fipericulumdeiiit. Oftenfusquan-
tumvis graviter, prius fecuritati tuae>
<]uam vindi&ae confule.

NoviPrincipes modeftius, & ex pa*
.ftislegibus fefe gcrant.

Principi fecundum JegeS imperanti
major acceditgloria, quam ex quacun-
que alia Regnorum acceilione.

Periculofisfimum quippe eft,abuno
ad alterum extxemum impellere Rein-
puhlicam.

Obliquandum potiiis ad vim inve-
terati moriš, ut fenfim fecundum leges
prudentias, cum moderatione atque af-
fabiiitate, affuefcas fiibditos in murt
morem,

InnovoPrincipc,invidiaRegni,qua-
fi pneterjus occupati, facitomnia iH !
infida & infefta. Itaque tutiflima eft
Regum fecuritas, legitimaadeptiPrin'
cipatus ratio,& ex omnium confenfi'

Externos Reges vix ferunt .populi’
metuuntur, ututagant, quafiinReifl'
puhlicam aliquid aufuri.

Cofli'

& ejM .AdnriniftratoribiM..

Communiter, cum inveftiuntur,ju-
rant Reges, de non abolendo, quod an-
tiquitiis conceftum eft: dcnonabali-
enando, quod innexum eft Coronae.

Argumentum inde clarum: eosAd-
miniftratores efle Regnorum, non
Dominos.

Qui imperant ferviunt lis, quibu$
imperare videntur.

Nunquam funt a faftidiis,a negotiis
liberi, nunquam fui: intenti tinualu-
ti publicit curandas, quam fua: invigi-
landtc, auribus occupatš lingui con-
tinud foluti,manibus Temper ad capu-
tam,oculis in excubiis, pedibus in non
interrupto motu: toto (piritu anheli,
Ut fuorum fubveniant neceflrtatibus,
šicregnare, fervire eft.

Correlativa funthonor&labor,Re-
gnum & onus. PIanxitSeleucus, ex
Regni unius faftidio. Pl anxitAlexati’
dcr ex plurium non tam Regnorum,
9 u am mundorum defiderio; ciim plu*
resampliiisnon effent,quosvinceret.

Amplisiimas licet ditiones contine-

B ant

25 €ap. I. De Polittcb
ant Imperia <3c Regna: eorum Solia
nihilominusita arčta funt,utnunquam
capiant duos.

Omnis Poteftas fomma, efl impati-
ens confortis : nec facile inter duos
ejusdem Reipublicae Reges convenfc
Unum Imperii corpus unius animo
regendum.

Regna quidem duos poiTent ferre
Reges; fed Reges nolunt fociosferre.
Eorum quippe intereft, omnem Pote
ftatem ad unum referri.

llnus,veltres &pc: nunquam duO
feliciter regunt. Quia duo boni fie
ri poffunt mali: at duo mali nunquan)
fiunt boni.

Ex paftoribus fecit DEUS primos
Reges, Saulem & Davidem: ex agri-
cultura & venatuevaferunt primi Ty-
ranni ad imperium , Cain, Nemrod
•4c Eiau.

Feriebant iftiterram,utproduceret
Šermen, & fručtus: feriebant belluaS
c  feras,ut ipfis in paftum fervirent.

Paftor non ferit gregem pvium,fed
diri'

& ejns Admmifiratoribu/ t  27

dirigit,educit & reducit in ovile: exo-
iierat lafte, pellem non detrahit, fed
deglubit lanam, ovium nimirum far*
cinam,utriusque & gregis &c  paftoris
commodo.

Difcite ex hoc,meiPrincipeš, quid
veftri juriš, quidmuneris fit!

ReX David aliquando edixit: fi mei
Hohiuerint mihi donjiftati, immacu«
latus ero. Qui^autem ifti dominato-
res Regum funt, ut inurere quirent
maculam Davidi, Soli fulgentisfimO
Reipublicas? Quis Momus hoc aude-
bit in coronatum verticem?

Ita eft, meiRegnantest Dominato*
res veftri funt ilii animi affečt iis, qut
vos remorantur a virturis tramite, <3c
a veftro munere.

Ipfum regiuin nomen ftimulat ad
aucupanda nova Regna: Glorij cupi-
ditas (rcdiiisAmbitio) nec tnajoretn>
nec fibi parcm tolerat: amant fulpici
& tim eri; nolunt reprehendi, nec vi-
deri erraffe.

Metuunt infidias,qua?que fufpican-

B » tur,

Cap. P. I)e Politica.

tur, obfervant parium potentiam & £-
mulantur: nequeunt iibl quidpianl
negari, opponi , nec plane diffcrri.

Spelonga, difficili, dubiaanguntuft
& plane fe pnecipitant*

Nilqua.’runt magis follicite, quarrt
longJEvam vitam: faa magis,quam pu-
blica intendunt. Inclinant deniquč
ordinarie in quibusque, rnagis ad re-
rum exceflum, quam adxquifibrium.

Non regnant, fed ferviuntrqui ejus-
modi affettibus,non regulatis,homa'
giumprteftant.

Porrd aditum ad Regntim aperiC
vel Klečtio, vel Succeflio, prout CuuS
cuiquegentimos eftj&ufus,

Succeflionem imperavit DEUS, ubi
Davidifucceffit Salomon & deincepS'

Idemapud Per(as,Medos, AffyrioSj
Indos, Grsecos, /Egyptios, Turcas ,Hi-
fpanos, Gallos, &c.  & communitet
mos obtinuit;

In Eleftione, imperaturus omni¬
bus, eligi debet ex omnibus: inSucces-
fiofl«

& ejw Adminiftrittoribitf.  29

fione autem minori difcrimine fumU
tur, quam quteritur Rex.

Maxime inEIedivis Regnis nonet,
pediunt crebrse Regum mutationes:
ne una turbetur, aut mutctur Status
forma & ratio.

In Succesfivis Regnis magis eft ab-
folutapoteftas in Principe, quam inE-
ledivis. Quia in his pl ermnque prte-
fctibuntur leges regriaturis.

Caveat Eleftus a Praedecefforum
Regum liberis, Prteteriti>facile iiuur-
gunt.

In Regnis Eledivis, qud feditiones
vitentur, fatius quempiam ex primo
ordine virum boniim, & de Republi-
£a fingulariter meritum, Statuum fen-
tentia deiignari, etiatn adhuc vivente
Principe, ad Imperii fiicceflionem:
quam incertum relinqui, quis eo mor-
tuo fiieceHurus ilt.

Magnis attarnen fcatet hoc corru-
ptelis & penculis, nifi ex Regnatrice
dotno ide delignetur.

Felicior iila Respublica,qute impera-

B 3 tu-

j© Cap, J, De Tolitici
turos Temper in cunis habet. Ho-
rum certitudo multorum elidit fpes &
semulationes.

Defignatio novi Principis, illiusque
dignitatis ab eodem acceptio, fieri de¬
ber casrimoniis, more,&loco folitis:
& eo prafente, tiim puhlice DEO, turu
eleftoribus grada: rcddendae.

Qup autemmajoremhabeatpoten-
tiam Princeps, tanto minorem libi in*
dulgeat licentiam; qud potentior iUe
eft, quam fubditi,ed potentiores hi C'
funt, fi illelua potentia abutetur.

Quia pauci hoc crcdidžre, jarnplu*
rimiperiere.

Diuturna potentia,fi itipra quam ne-
ceflaria ell,exerceatur,vixad ultimuti’
exiftet fecura. Qup illa rariiis, tanto
cxercetur diutitis.

Potentia uiurpata in odium fubdi'
torum, plerumque deperdit viresfuas:
quia a renitentibus, & invitis vix tu-
tum quidpiamhaberipoteft»

Fragilis potentia, quce ex fe non
fiiftiner. Alienae alae fenfim & fucces-
five decidunt^cumillis Icarusipfe.

&ejnsAdmiftiflratoribiu.  sp

Potentiam magis fuftinent confilia
temp erata & m edia; quam difficilia &
violenta; in his jačlura.* eftpericulum;
inillistaltemfinediterimine, (pes emo-
iumenti.

Ne temper confidat potentice iiiae
Princeps: Omnia quippe mortalium
opera mortalitate damnata funt.

Inter peritura vivimus. Princeps
es: Sed cogitate effe etiam hominem.

(^)Re&oremtepotuemnt,efto in il-
lis quaii unus ex ipfis: Curam illorum
habe,& (ic confide,ut omni cura tui
explicita, recumbas, & teteris propter
illos.

Ne elevctur cor tuum in fuperbi-
am, nec declines in partem dexte-
ram, vcltiniftrain; ut longo tempo-
re regnes ipfe,& filii tui. En tibi, ex
oreV eritatis,metho dum plane brevem
firmandi Principatus.

Rex eft conftitutus ob eminentiara
Virtutis, ait Ariftoteles: ubi htec rc-
fplendet, promptius femper eft Sub-

(4) Eccl.32. v. 1.

B 4. dito-

;2, Cap, I. De Politica
ditorum obfequium : & vinculum
quoddam melioribus parere.

Bonus Princeps nihil differre debet
jibono Patre. Filii tibi funt Subditi
tui: alendi nimirum puhlica reruffli
tua dexteritate invečtarum,abundan-
tia: avertendi a malo, & corrigendi
fine odio: exemplo magis, quampra>
ceptis trahendi: educandi a tenerisin
promptum Reipublicae obfequium:
exčitandi Ipe glorice: promovendi eX
merito.

_Deniquebonos Subditos facitbonus
Princeps; & boniSubditi funt corona
Regis.

Moreš imperantium,ut illi funt, vel
corrumpunt, vel tedificant Subditos:
hi regulam ab illis accipiunt.

Cumviderint illorum five Virtutes,
fivevitia; imitari adlaborabunt: fed
magis hjcc, quam illas.

Confpečbiora funt femper in Prin¬
cip ibus vitia, quamVirtutes: quiaeX
fomite natura magis traliimur in illa?
quam has curainus.

Regnan-

f-T ejui AdmiK>'Pratoribns.  55

. Rcgnanriiim exempla ad paria alli-
ciunt Subditos, Tacite prpmittunt
impunitatem, immo multis criftasin
ipem pramii erigunt,

_ Sic fenfim criminibus paratur ličen-
tia, & Salvus Condadus malefadis
ponceditur. '

Snbditi videntur approbare opera
Principom, cum illis fimiha agunt.
Similitudo amorem gignit,&abamo-
re gignitur.

Pi incipale inftrumentum regnandi
eft,Qognofcere genium &naturam fu-
,orum Subditorum,

Ornnes (juidem natcimiir liib uno
Ca:lo homines; attamen fua cujus-
que climatis, & fingularis temperies,
.ac exinde genii humani diverfa incli-
Jiatio, diverii moreš. Haec qui rede
.dijudicat, fadle imperat.

Ided niaxima in regendis Subditis
perfonarum habenda eft ratio : nop
omnes idem patiuntur frenum. A-
lii comitate & duleedine, aliiin ',’irga
ferrea, alii exemplo ■> alii fpe glori«

B f vel

54 e*p-  z. De folitica
vel mercedis,alii ministantum,alii non
nifi fuppliciistrahunturin obfequium.

Utnimirum illivel ingenui,vel per-
vicaces; vel ambitiofi,velmercenarii:
vel meticulofi, vel defperata? emenda-
tionis iuerint.

Media? claflis Subditi faciliiis regun*
tur, quam potentcs, & miferi; hi
©xnecesfitate,illi ex faftu,fepenumc’
ro impeiium detrečfant.

Singulare Imperium abhorrentSub'
eliti, & faciliiis omnes, quam finguli
obediunt. Oves vix fingula?, fed greX
univerfus fequiturpaftorcm, auditqu«
promptius tibiam.

Effrenes Subditi plerumqueprQ gC-
nitore habent fiirorem, & pro matrc
inftabilitatem,

In rebus ultimis ex delperationefii’
rit Populus. Unitus leonem agit,di»
vi (us capram.

' Concordes & unitos Subditos me*
tuunt mali Principe«, boni fovent. Sa-
tellitium iftis funt, excidium illis.

Magnum illud eft Priucipis enco
miuiB'

& e^nAdmtmJlratoribM.

mium, dequo dici poteft': Amat,&a-
matur aSubditis.

Amari fi vult Princeps & refpici,
prior amet,& refpiciat fiios Subditos.
Quod (i obtinuerit,etiamUfurpatorem
illi libentiiis fcrent, guam natu~alem
Principem.

Promifforum fides fervata Subditis,
Religionis conftantia, nulla in Sacris
immutatio, ideramos,idioma, & ami-
ftus, patria matrimonia , nova (pes
commerciorum cum exteris, invefta
abundantiajuppriciorum raritas, fre-
quentior beneficentia,t£qua inomnes
Juftitia, patriotarum prx externiscura
& adlimatio,ejusmodi funt, qux eti-
am Tvrannos ftabiliunt, legitimos vero
Principes in immenfum provehunt.

Haecce firmiora regnandi initru-
menta funt,quamarma, opcs, ftedera,
&qua?cunque alia.

Qui populum iuo Imperio addice-
ie,vel fibi benevolum effe cupit, opor-
te^utillum fiiblevet in iis,ubi maximč
deficit & dolet: quippe populus nihil

B 6 diju-

jS Cap. I. De Politica

dijudicat ex jufti norma , Ted ex fen-
sus illecebra,

Prafentia curat populus , futuris
vix affligitur nec explorat Curia? ne-
gotia, ubi abundantiam invenit in
fbro.

Neo-acquifiti Subditi rard perfeve- ]
rant in fide,nili certa commodahabe-
ant a novo Principe,quibus continen-
turinofficio.

Facile' inducitur in mentibus Subdi-
torum, oblivio praefentium novoruffl-
que imperantium ; & gignitur defi*
derium antiquorum: quam primurn '
ceffant fperata commoda, vel fub-
tračta,

Principes, qui imperant inique &
injufte,segrefibi obfequentes Subditos,
aut benevolos habent.

Infperatce, inufitata?que clades Sub-
ditos, perplexos, & nutantes reddunt.

Tune maxitnein fpem erigi a Prin¬
cipe debent,perpollicitationes, &fub-
ornationes quorundam, qui authori-
tate populari pollent, noruntque pe-

ricu-

& ejiu Admniftratoribus.
ricula imminuere, & populum in ad-
veriam opinionem flectere.

Ut novi Subditi facilius nobisaflue-
fcant,noftrumque ferant jugum; erunt
oneribus & tributis antiquis levandi,
& affliUis& calamitofis ex arario pla¬
ne publico fubveniendum, ut fciant
in einolumentum liiurn eos mutalTe
Fortunam,

Naturale eft Subditis, libeitatem
defiderare, prtefens jugum excutere,
credere, nova omnia eil e meliora: tan¬
dem infolefcere, inlultare poteftati,
quam plane exiftimant contra naturam
elfe inve£tam,&meram ulurpationem
Potentiorum.

Eadern autem vox, qute dixit: Mi¬
hi data eft omnis poteftas in Coelo
&in terra,Cubjunxit: Potentes domi-
nantur in terra: quafi digito oftende-
ret, vicariamin terrls Prineipum po-
teftatem efte,cui ex lege D£I tenen-
tur Subditi obedire, & non ex fola
lege Politica,vcl Gentium.

(^) Lexdivinajubet:Si#bječHefto-

B 7 te

€<np.T. DePolitic/T

te five Regi,quafi prscellcnti,fiveDuci-
bus, tanquam a DEO miflis, quta fic
eft voluntas DEL (c) Non refiftite
Poteftati, fed obedite, ficut Chrifto:
nonfolumbonis, fed etiam dvfcolis.
(«0 Qui poteftati refiftit, DEI ordina-
tioni refiftit. (?) Principi populi tui
non maledices. (f) DEUS regnare
facit hominem hypocritam, propter
peccata populi. Hsc non tam divi'
ns Legis monita, quam prscepta
funt.

Subditi interfeftores fuorum Prin-
cipum, ut omnis stas docuit, non
multum fupervivSre, neque fiia mor-
te deruncti funt : aut comprehenfi
& damnati, autalio adverfo cafu pe-
ričre.

Succeflbres in Principatu, fi non in-
terfečiionem, interfečtores certe fein-
per odiHe conftat: tradito Principi-
bus more rnunimentum in prsfenSi
ultionem inpofterum.

(c) Eph. j-, v. j. (d~) Rom. 13. v. 2. (/)
K»d. 22. v. 2g. i>. 30.

Sap*-'

&ejus j4dm'niftratorthw.

Sapientes Subditi nunquam impe-
rantium iras in (e provocant, fed po-
tiiis nocituram potcntiam vitant; hoc
primiim cauti,ne vitarevideantur.

Biantis rebula fiiit: amicitiasnimio
fplendore nitentes, & quidquid coli-
tur conlpicuum, fugito.

Tuto agunt Subditi, qui nec au!<r Ui-
bricum teruntfrequentius, nec arcana
fcrutantur Principum fagacius , nec
taftaeorum examinant curiofius; fed
intenti officio, prompti ad obfeouium,
ed tantum connituntur,qud julfi.

Nihil acerbius ferunt Principes,
quam Subditcrumexpoftulationes,ap
beneficiorum infe collatorum jaftan-
tiani.

Non qualecunque obfequiurh, fed
modeftum,humile,efficax, decet prte-
flare fubditos tuo dotnrnanti.

Facile rebellant illi Subditi, quibus
in pace conditio & fervitus gravior eft,
quam in bello.

Ut quisque populus, vel privatus,
*naxime fe dignum libertate & immu-

4 o Cap. I. De Politica

nitate putat; ita maxime infidiatur ei>
qui libertate illum privavit, numerat-
que momenta omnia, quofe inlibefr
tatem fando, infando jure afferere va-
leat.

Non eft permittendum in novo
Principatu, ut Civcs five Subditi, ni-
mium diu armis & bellis afluefcant:
nam inde ferocioresfiunt,acmagisdo»
minandi, quam obfequendi avidi,

Novasarces & munitiones extruere
minime concedendum eftSubditis:In-
folcntice popularis magis funt Afyla:
quampraetextahoftium repagula. Te-
ftis priori avo Gallia in RupeSa* SulpO'
čti utinofficio contineantur, etiamat-
morum geftatione exuendi funt.

Nullus Princeps a fuis Subditis jufte
puniendis arcendus eft : & qui id a-
git,parem in fe legem ftatuit, ne & k
pfe fuos Subditos delinquentes punirC
pnefumat,

Ante apertum indičbumque bellum
minime licet,alienos rebelles Subditos
in fuam tutelam accipere.

Quan-

& ejut AdminiflratorihM.  q.l

Quanquam Subditi rebelles funt
puniendi; non tamen ea pcena, qua;.
vel eos ad defperationem adigat, vel
aliis, fi nos offenderint, perfuadeat,
nos fcmel offenfos, implacabiles fore,
adeoque nihil aequi a nobis impetrari
pofle.

Immd fi bello recepti funt, quan-
tum fieri poteft,aliquo beneficio conci-
liandi funt, quo fuum errorem agno-
fcant.

Recidivi rebelles in virgi ferreare-
gidebent: nonitaalii: fed necilli,ni-
•fi obfirmato Regno, & fačta cum vici-
nis & hoftibus pace.

Magna Subditorum rebellium, ad
placandos Principes fuos ratio, & via
eft, fi ftatim eos poeniteat, & armato
Principi contra fe venienti, omnia pa¬
čiš & fubječtionis figna oftendant.
Ut uxor Nabalis ftupili, Abigail, fre-
menti Davidi obvia, muneribus &
fiibmiffione iram fedavit exacerbati
Regis.

Sublata a regnantibus olimdata pri¬
vile-

4 2 Cap.I. DePoliticA

vilegia, conturbant ita aliquando po-
pulum, ut non vereaturie prsecipiti-
re in machinationes, fibi, Regnanti)
& Reipublicteperniciofiifimas.

Magna autem velaniaeft, cum fub-
diti,volendo confervare privilegij
periculo exponunt , ea plane per-
dendi. Tantundem hoc eft, quam
quaerere pacem, Sc  quxrcndo amitte-
re pacem.

Succeilithoc Batavis: centumaliis
male cedit.

Eodem modolmmunitates valde in-
segualesinterSubditos, quiftibuna le¬
ge Sc  fiib uno Principe vivnnt, ftepe
caufant difcordias & civiles feditio-
nes.

Noverca Pacis eft inajqualitas inttf
Cives.

Privilegia & etemptiones fundan-
tur quidem injuftitia diftributiva,mul-
tiim tamen abrogant legibus, & non
foliim fingularitates odiofas indu-
cunt, fed ctiatn confundunt licitun 1
cum illicito, eatenus, ut non videa”'
tuf

df ejus Adnwtifcratoribw.

tur amplius res ličita: vel illicitse ex
natura fua ■> fed arbitratu Princi-
pis.

Multi Succeflbres i ndolucre pratde-
cefforum prodigalitati, in indulgendis
inprivatos immunitatibus.

Non tantopererefert,turbatopopu-
loqua:dam gratiofa concedere, ut fe-
ditio fopiatur: ficuti. Medici folent
febrili atftu laborantibus modicum go¬
lid® propinare; fed confeftim opor-
tet,vel fenfim (uttempus & occalio
volet) fedato ®ftu remonftrare fedi-
tiofis, quid illis conveniat.

Jurafuprema Majeftatis communi-
care Subdito,eft quafi venum expone-
re Majeftatetn Inaperantis.

Tantundem difcriminis fobit Prin-
ceps ex ultroneo confortio Solii, quam
ex ®mulatione & infidiis hoftium.

Indignum temper fuit-, Subditos,
( quorum gloria eft in obfequio ) ja-
ftando lua Privilegia }  inlultare Prin¬
cipi,

In

44 Cap.I, DePolitica

Ingfatitudo fiimma eft, npn veli«
fateri,ex quo fonte illa promanant.

Parciiis mei Principes indulgetC)
quod pofteris veftris verti valebit in in;
juriam,& f brte jam in prtefens officitrfl
communi,

Monopolia, ac alia fimilia, 'quxpri’
vilegia funt Principum, nequaquaffl
tranfeant in ufijram pri vato rum, &rui’
nam univerforum.

Privilegiorum prodigalitas nun*
quamceuabit, nifi conferendi ratio»
Virtus & merita fuerint Subditoruifl'
Ad mercatum ire cuique licebit,ubi au*
ro emitur, quod alias Virtuti & meri’
to debetur.

Magna Status Ratio eft, nofte depri-
mere ilios Subditos, quos metuit Imp e '
rans: & evehere, quifibifaceftere ne«
gotium minime aufjnt.

Semper obtingec , ut eleves, qu° s
voles; fed difficihus eveniet,utilios de-
p’-imas,finolint.

Sicui potentia plus xqua imminu-
enda eft, modice,ac non uno femel i« 1 '
petui

& ejM Admlnifiratoribui,  4j"
petu, fenfim & non repente,praecide
magis,quamtollc. .

Quos fbrmidas, cunčtanter cum lis
age: fulpeftos, palam cole, clam ob-
lerva, nunguam eleva: fidos amicos,
etiam perfaltum promove.

Neutrales Subditi rebcllionem fa-
piunt ; quia tenentur efle partiales fui
Principi«,

Ordinata Subditorum in fiaas claffes
atque munia diftributio,eft elegans pla-
fte Reipublica? harmonia. (g) Sta in
gradu tuo, dice-bat Angelus Domini
ad Danielem. Hoc omnis tetas tutum
magnUmque judlcavit.

Sicut autem omnis deleftus peri-
Culoius & aifiicilis eft,itaperfonarum
Cvehendatum maxime. Ed vix attin-
git ratio &pe, liepiiis experientia de-
cipit.

Magiflratus Virum facit & oftendit.
a ’ilevadunt boni, qtios metuebamus
^alos; aliimali, quos fperabamus bo-
nos.

Jdan. io, u.n.

Ma-

46 Cap, J. DePoliticA

Magiftratuuminitiameliora funt: S
nis inclinat.

Omnemunus fingulares exigit do
tes; omnibus non ima lorica quadrat

Virimagni parva negligunt muM
& ex voto non adminiftrant: affun>
ti ad magna, oftendunt leminoresrni
noribus, & pares majoribus,

Cives non applicati, cadavera futf
Reipublicae; otiofi, malarumplerun’ -
que feriarum authores; retracH, coffl'
modis fuis&reifamiliari infeiviente$ :
boni, qui fua agunt fine offendicul 0
publico.

Optimi, qui prtefunt pr ofunt Rč 1 '
publicce: fed magni plane , qui fir.itj>
Magiftratu iiluftres magis,quam di v) ‘
tes evasSre. n

Novi magiftratus fiepe perdidc^
Respublicas antiquas. Vetus experiei>'
tia prafentis Regiminis eit conferva*
tio.

Rectores Magiftratuum ftellce qu^'
dam funt Reipublicce; fed Sol ip* f
Princeps 3  aquo in illos diffundi® 1

& ejm Adminiftratoribiu.  47

omne lumen Poteftatis ■> & ab his
illi debetur omne obfequium fubmis-
fionis.

Boni Magiftratus nunquam fejun-
guntcommoda Princip is a commodis
Reipublicoc, nec hujus emolumenta, ab
illius emolumentis.

Virtutis pramium honor eft: & e-
meritiViri nihilferunt acerbius,quam
cumvident,indignosinhonore confti-
tui. Sed fciant ifti: Principum arbi-
triafundari in poteftate a DEO acce-
pta, quietiam fepčinfirma mandiele*
git, utconfunderetfbrtia.

Nihil poft ipfutn Principatum ma-
jus eft,quam fervire Principi. Nun-
quam enim non participatdedomina-
tu, qui afiiftit dominanti.

Nec minor felicitas Regnantis eft,
tali miniftro inniti,cujus integrirati tu-
to fidere, ad cujus excubias ftcure
quiefcere, & tantundem illi,quam fi-
bi concredere aufit.

Bonum Miniftrum pollere oportet

48 Cap. L De Politica
veritate Jingu je,  integrirate cordis, &
ačrivitate manuum.

Amplius: etiain inter cceteros effli-
nerePrudentia intellečtus in opevan-
do: Memoria nondacileoblivioniob-
noxia : Sagacitate in penetrandp:
promptitudine iu refpondendo : Vi-
vacitate in agendo: claritate in refol-
vendo: gratia in diflimuJando: Mo-
deftia inreliftendo: expciienria in tra-
ftando : denique prctfcriptione bo-
ns famae,utde ejusfide & integrirate
paJamconftet.

Magni illi Regnorum Miniftri,
licet iint privati; potentia tamen talo
efle opottet, ut ipfi Principes efle pof'
fent. Nemo quippe artis precepa
dare novit, niti iple vel Artifex ■> vd
artem calleat.

Qup magis tamen fe ab illa potefl'
tia ad ačtum fubtraxerint illi,tantb ft'
curiorillos manebit fadorlim glorij
& minus periclitabitur atithoritas Re'
gnantium, & falus Regnorum.

Duos fčopulos evitare MiniRiis a{>'
pit-

& <jus Admihiflratbfibm..  49
prime expediet: Principum videlicet
offenfam: & odium tam Principum
quam aliorutn*.

Primus pognat contra reverentiam
& officium fubditi. Altersemulationes
& perfecutiones fibi accerfit,qua;fem-
Der graves funt imperanti & Reipub-
licae.

Miniftri offendunt fuos Principes
in tribus: vel in paflione: velincon-
ditione: velinftatu.

In paflione: fi eorum animi incli-
nationes non promoveant,ut Senecaj . r
& alii probiores miniftri, fubimprobis
Principibus.

Inconditione: fi eos excedantme-
i ritis & gloria,aut gequaliferme authori-
tate, ut Seianus Tiberium.

In ftatu: fl malefibi commifla re--

• gant, aut minus feiiciter; utDuxAl-

• banus in belgio. Si caufam feditio
1, nisprajbeant^ ut Cardinaiis Granvel-

• ianuši Si rebellent pland ipfi,ut O-
*angius.

i' OdiumincurruntMiniftritamtemu-
i< C lo-

fo Cap.I.DePelitica

lorum, aliorumque; ex nimia poten-
tia, taftu inlolito,contemptu inferio-
rum, & ex cftentatione nimia) au-
thoritatis. principis: Cum felice>
rerum fucceflus non Imperantis meri-
to, fed fibi attribuunt: cumingratoi
fbvent, promovent: cum,exlubiw
fuo agunt, ncgiečto regnante.

Nunquam offenfb. Principi Hdat
Minifter,.nequeifti.oftenid ille offen'
dens..

Nullatam leviš injuria eft,qutePrin-
cipem non graviter offendat : q ul3
Magni non poftknt,non minimisgu 1 '
busquefedh.

Irnperandi diver&~ provinciis,
disjun^is, maxknum onus eft,
impares funt unius Principis hiunern
nin Prrfcčiorum & Rečtor.um cuc*
Sc  delegatione. adjutiL EtiarmAd^
vocavit in auxilium Herculem.,

Spiritus Principum nimiuni i n ;
tendantur, extenuari fenfim ne.c,eff f
eft. Tutiiis ad majora Imperii neg 0,
tia. refeivantur ,,. remifsa.ad offici^
pat

&ejut Admmiflratorilus.,  p
parte curarum. Pretioia, rara & cha-
ra, fi alidrum copia eft, majori neces-
fitati merita refervamus.

Praefe&urte duplicesfunt: Limita-
nex, & quafi extern.ce : domefticae, &
qua(i interna?; videlicet in vifceribus
Regni. De his non tam folicitus flt
Princeps,quam de illis.

Limitanece fiibiacent diverfis pericu- -
lis. QuiaPrtefedi illcrumlonge funt
a Primo Mobili, vicini hoftibus, qui
infidiantur eorum integrirati : ple-
rumque majori authoritate pratditi,ac
gente limitanea (quae regulariter fe-
rocior, novarumque rerum avidior

■ e ft) potentes, ac ex his omnibus ad
1  revolutionem, mutationemque Status
’ prociives.

Ejuslnodicircumfpefteeligidebent, *
1S  eit tales pneficiantur, qui probatK funt
ftdei, pares, & non fupra, quam par

i- ftt,gerendis rebus.

l f  jded facultofi fint fub Principe fuo,
habeantque multum, quod deperde*-
ei re podelit; uxorati, & prole non or-
1'' C i bi:

p Cap, L De. Politica

bn-aetatis inaturce,nec.amplius infra 1
giiitatem preme: non infenfiluo Prim
cipi:non moribus turbulenci & p®
eoces :■ nec munimentis, caftellis,opi-
busque nimiis in ea provineiaprovifc
externimagis,quam domeflici: nequ*
ullo fanguinis vincuk) innexi vicini*
ibi potentiis. ■

In locis periculafis periculofifliffluii
eft Pi2efedis& Reftoribus authoritf
tem concedere, fivenimiam, five.lon'
gam. Htea diffieilč deponitur,.
vix fbbrie exerc.etur.

Circumfcripta ■> dependensque/
primo Mobili Potellas, vixTapitur
excentrico&

Sulpečti provinciarum Reftor^s
praetextu vacationis, aut honoris aVO'"
candi: fivero notorie rei?; oppi-imeH'
dicorifeftim: ne ex mora aut diUi® 1 *'
Jatione exafperetur morbus, nullo p°
flea curandus f  erro aut igne.

Tune primo revellantur Prarfefl®
mm exc£flu3,.cum pradedurae dep c
jiuf 1

& ejits AdminiflratoribtfS.
nuntur. Ided olina Syndi<catus erat
frequentior.

Improvife officialium mutationes
confervant officia in fiatu, quo fuSre:
alias mutilanda certo, fi fcirentur de-
ponenda.*

Provinciarum Reftores,qui Te dura-
turos in officio exiftimant, non ita ex-
coriant Subditos, quana illi, quoruna
potcftas brevis eft. Dsemonia ciim
jam ex obfeflbrum corporibus egredi
debeant,tunc illa torquent terribdius,
&evomuntpeffima quxque.

Neceflarii funt ConfiHarii Principi
i adfuftinendum Imperium: Verumll-
non excellant prudentia, fi fidc ca-
i Jeant, fi experientia deficiant, magis
i'*prxcipitant Principatum,quatn fuiti-
i' nent.

i' In rebus arduis nil quidem utilius,
)■ fed etiam nil 'periculofius eft, quam
petere confilium: neque minori pe-
» ticulo caret, fiio tantummodo ftare
J eonfilio, ficuti <5c omnia agere ex ali-
D eno..

C;

Mulci

7-4- Cap. I. De Politica

M uiti Confiliarii confiinduntconfr
lia. Nequemultos habe, nec unumj
led neque unicum.

Tantomagis abfblutus eftPrinceps,
quanto minus neceflitati qualicunque
adftringitur: an autem non fe adftnn*
gat, fi unicum confulit?

Ejusmodi Confiliarius trahd
Principom , non ducet: arbitrabit®
in illum, cum le unum necefTaiiu®
fciverit. ■

Magna felicitas eft,uni tantiimppj'
fe inniti: fed rara,quia in magnis W
rarior eft conftans modeftia.

Confilium qu®rereSapientisefW a ‘
reamici fidelis: a fublimiori peteri'
vel ab unico accipere, obligationfi 15
exequcndi inducit.

'Principes maturi & experti, tnult 0 '
rumaudiuntconfilia, ciim paucis iu 31  '
aut ciim lino conferunt, foli decet' -
nunt, & refolvunt.

Hincvarii funt Confiliarii: ni^ 1 ' '
rum, particularium negotiorum, bd* ! 1
serarii, Juftitiae Civilis , Criminalis ■<
itetf

&giuA<hniniflrat6ribM,

item externi, ut provinciarum Prsefe-
&i, Judiciorum afiefibres, Urbium
Senatores, sediles, &c. quiomnesvel
Magiftratus, vel Camerse, vel Regimi-
nis,vel Judicii puhlici nomine compre-
henduntur.

Confiliarii Status omnium fupremi
funt& proprid Supremi Status, Prin¬
cipi , in materia concernente totuna<
vel in fuis partibus, Imperium altum-
queDominium; ..confiliis fuis fideli-
ter afliftunt.

Inter hos quidam pauci Conferen-
tiarii dicuntur, ciim quibus Princeps
auditis aliorum confiliis, vel antea,de
fiimmarei deliberat.

I  Hoc Confilium eft totius Reipubli-
c& vigor vitalis, & Corpons Politici,

• ficut Princeps eft Caput, ita ilkid ani-

* ma ciimluis potcntiisjMemori^intel-
'■ leftfi voluntate; ea pland ratione,

uc  Confiliariis rerum omnium, qux ad

I Statuin pertinent, memoria, & in-

Ii telligentia : .Conferentiariis intelle-
i fttis Sc deliberatio: Principi volun-

J C 4 tas,

)'6 .Cap. I. De Politica
tas, Judicium, & ,executio jure attri-
bui valeat.

MiitareConfiliarios intimosvix ex-
pedit Principi, propter arcaila,quorum
confciilunt. Suipectos.tamen audiji
non fequi: convictos vero de mala fi-
de palam,ad omnjuin exemplum, mul -
čtarelicebit.

Unius perfidia ConfiKarii potiš dl
Integra conturbare Imperia, & ex(po-
liare Solia.

Non femel accidit, ut unius Min 1-
flri aftus, pluribus fittiul Principib uS
noceret, longasque fecum calamitatf 5
traheret, v

Tales deprehenfos relegare ide 111
cft, ac buccina canere arcana lili fe¬
tus : extinguere potiiis, aut perpetuo
(jarceri includere ejusmodi fatuos
ignes,tutius erit.

Amoventur autem Miniflri,v el
quod minus capac.es videantur a prin¬
cipi©, vel quod abutantur ciim tem'
pore, vel quod tandem gerendarfe
remiji mole opprimantur,& oneri vi¬
dea*'

& tjus /idminfratoribus.

deantur impares,atitRegnantibus ncn
femper eadem confiliaplaceant,adeo
ut nuper gratisfima, nune repudiea-
tur ciim naufea.

Haud tara funt Principum incon-
ftantiae exempla. Deteriora plerum-
que eligunt, cum inftabilitate aninai
laborant.

Praftat fervare eum,'qui integrirate
fua pnefcripfit; quam qua?rere eos,
quiprimd incipiunt ufu capere hupe-
rantis animum.

Fidelitas jurata Principi , arcana-
rumque taciturnitas, antecellit omnes
alias dotes Miniftri. Poffunt quip-
pe alia omnia, prater hscduo, fup«
pleti ab aliis Miniftris,vei ipfo Prin¬
cipe.

Caeterum dotes Confiliariorum
lunt prudens & maturum (nonScho-
lafticum aut juvenile) Judicium,con-
junflum longže cxperientite rerum tam
domefticai-um quam externarum.

Item peritia & exa£ta cognitio Rei-
publicx,five Itatus ipfius quoadarma,

C f j, opes,

Cap. J. Ds PolAica
opes,leges, fčedera amicos, hoftes, vi-
cinos &. ftbditos.

Ac.cedit Vigilantia in eventus o-
mn.es, amor gnidam fenfibilis & partia-
lis erga Principem, &: pandam: vera-
-citas oris,& integritas animi,finefimu-
latione,autrelpečtu alienaeaut privatc
rel.

Rečbe fuafit ille olim: in limine Se-
natus deponendam efie diflimulatfo-
nem & fimulationem, commodufl
pro.prium, iram , vindiftam &c. R e '
ctius (iiafifletjiiuno verbo paffionem
abjiciendam disifler, quce omnis redi
confilii novercaeft.

Confiliapeflima funt, quce privatus
aiTcctus dičtavit.

Nullum fincerum confilium expe-
ftandum ab ilio, qui hoc fine intereft
Confilio,utfibi fuisque profit.

Malum indiciumeft, quandoMini'
ftri, yixaflumpti ad minilicrium,con-
feffim ditefcunt, fuosque augent in
immenfumj quafi harc ratio minift 6 '
rii eflet.

Habef

& ejiu Administrator ibu*.  f9

Habet ad invidiam noftram Gallia,
exemplum in Villa Regio,qui quinque
Regum Minifter, & trium plane in-
tiinus & familiaris: inde tamen nullis
opibus ( prceter folum avitum patri-
monium) fed meritis obi.it illuftrior.

Rečti Confiliarii non afluipunt cu-
ratn aliarum Coronarum (muko mi¬
nus penfiones) licetciim proteftatio-
ne non prajudicandi fao Principi.
Quia proteftationes ejusmodi &pč
contrariantur ačtui. Mercenarii lili
iiintsnonfideles Miniftri.

Neque aucupentur adulationibus,
fuggeftionibus, calumniis, conniven-
da ( utinam non auxilio plane ad ne-
fanda) fui Dominantis gratiam; fed
re&o confilio, fine Veritatis palliatio-
ne,promptitudine obfequii, & merito-
rum affidua comparatione.

Affectus privati Principumfaepe in-
eptos eligunt & peflimos, reličHs opti-
m, is & emeritis.

Purpura magis ridicula m reprelea
tat finaiam.

C 6

<s® Cesp.f. De Politi cH

Proborum merita fibi (ufliciens prar-
mium funtjfi fciantur negligi a Prin¬
cipe.

Princeps facilb decipitur, qui ex il-
lorum duntaxat confilio pe.ndet,qui'
bus jamlongapofleffio eft inanimum
& affedus Principis.

Affečtus particulares falcinantPrin-
eipem, ut fuis credat omnia, nonpd-
us difcufla aegotiorum veritate,quani
' tuto illi palliant, qui dominantur ani-
mo Principis-: trahunt-infelicem, non
ducunt: cogunt, nori dirigunt.

Principes nequeca_’ce, & improvi^
alieno, neque fuo. contumaciter, ft a '
re debent confilio. -

Caveat Princeps , ne ambitiofo$>
eontumacesdmmaturos,infenlbs, ftu*
pidos,garrulos, inezpertos, intcrreiTa-
tos, indignos, ad Conclave arcano-
rum (uorum admittat.

Jarde deminiftrojudicat,tnereatur
honorem, nec ne? ciim jam adcptus
cft. Neque lufficiteligere minimum
eKmalis, led optimum ex bonis.


Futura merita non ejtpendas priss,
quamprsterita: Honornontamcdn-
fiftit in gradu, in quem quispiam po-
nitur, quam in meritis , cum quibus
illum attingit.

Princeps, qui indignos ad Confula-
rem dignitatem, fuamque familiarita-
tejf>extollit; idem plane agit,ac ille,
qui rsagniftcis fablimibusque bafibus
imponitftatuas pigmteorum.

Tune cognolčet illos imparesmu-
neri,cumfuo lučtu, & illotum turpitu-
dine,ubi ridebuntur ab aliis. Ut Lu¬
kovici XI. barbitonfcr.

Ab utroque magnum periculum,
Fed magis ab illo: quia Subditi contu-
rnaciam Principis non tantopere ode-
rc, quantum doloias Miniftrorunf
luggeftiones execrantur. FeruntPrin-
c ipernqualerncunque,Confiliarios to-
lerant nequaquam.

Qui proprio, cum poteft, alieno &
bono confilio, nititur, facile fallitur.
Confer oitines errores, quos a condito
®undo commisGrpregnantcs: minus

C 7 errafle

Č2 Cap. I. De Politica
errafle comperies’alieno, quam fuo
confilio.

Excaxant privatas cupiditates oculos
noftros, ne videant fua pratcipitia in
proximo veftisfio.

X '•11

Bonum confiliumnon meretur lile
Princeps, qui confiliariorum Arin-
git fauces, aut eorum linguas inllru-
it, aut nifiplacita &.grata-, vixau-
dit alia.

Confilia Principum funto liber&O'
piniones liberas,fuffragia 8c  veritasli¬
beralne dillimulatione, line paliionti
finerefpečtu.

Immo in captando confilio obtegat
fe plane Princeps, ne Confultores pt-
netrent animi fui fenfa: alias vel tace-
bunt, vel ad falivam loquenturDomi-
nantis.

Facilis deliberatio eft, ubi fine pari
fupereminet unus. Unius iftius rt-
fpcčhis corrumpet.omnia bonacoB-
filia.

In quibusdam rebus tacere pufillani'
teitas eft; aiiis quibusdam Ioqui>
te-

&ejw Adminifiratoribm.  65
temcritas: aliquaenon admittunt con-
filiamec volunt, necvogant.

Beati Princip es,qui bonos nafti funt
Coniiliarios: beatiores'hi,li liberum eft
illis, veritatem loqui.

Bona confiHa (ubminiftrat etiara
Synterefis : fed optima invocatum
N umen divinum, in rebus prafertim
arduis,&qua(i defperatis.

Confultisfimum tibi habeas Prin-
ceps, cum Moifc ingredi tabernacu-
lum, & ad trutinam Cceli examina-
re eventus.

Omne confilium datum defupcr,o-
ptimum.

CumCoelumconfiliaverfat, felices
plerumque eventus refultant.

Melius fuftinentur Imperia mediis
confiiiis, quam violentis & periculo-
fis- Nam vix feliciter cadunt, qux
temerd fuCcipiuntur. , , ,

Acuta& iubtilia confilia,quia difH-
cile executioni dantur }  magis fufpici,
^uitnlulcipi debent.

Co*’

64 Czp.7. TDePslrtick

Confilia fpeciofa & apparentia, te*
ipfa inania funt. Qui multum occu-
patur In accid.entib.us , taro attingic
Tubftantiam.

Confiliacalida& audacia,prima fpe-
cie larta, tradatu dura, eventu
funt.

Au daces Fortuna juvat,in acquiren-
do, inconfervando deferit. Impru-
dens confilium cft, unde majus da-
mnum, quam utilitas exfpedatur.

Cundabunda confilia ad tempu*
deliberationis magis,quam executi0‘
riispertinent.

Inter ancipitia &difcriminailla,u^
de ijefilire non datur; extrema confi-
lia meliores fiicceflus,quamm'ediafof'
tiuntur,

Tempus confultando confometf’
cftoptimas occafiones rerum gcren-
darum otiose negligere.

In cdnfdiis dandis pravalet pr^ s
1  Theoris. Confilia fiquidem pr^ cl '
pue confiftunt in rečto fblidoquejtf'
dicio , quo aque pollent viri exer< :1 ,'
t*Ci

& e its Admmiflratoribtu. 6  f

tati,quam fpeculativi, ut innuitStagy-
rteus.

Nemo dicat, tarda effe confilia,
qux inter negligentiam & praecipiti-
um medla funt. Sclida ( potiiis di-
xeris) & tuta, quia in nulium extre-
mum declinant.

Medio tutisfimus ibis, ubi ad dexte-
ram impingere,vel ad finiftram errare
poiTes,

Ubi periculis noninvolvimus bona
confilia,ex mora Validiora fiunt.

Nulla major confiliorum authoritas
cft,quamabexperientia rerum,

Sufpečta funt .confilia, licet efie bo¬
na videantur , quse ab authoribus ho-
, ftibus provenlunt.

Ne credas eonftliis eorum, qui in
(  executione feip,fos periculis exi-
. munt. Optirna potius confilia čre¬
de, in quibus confultores ipfi pericli-
j S . tantur.

j. Si te Summum Miniftium fato na-
Jr  turx perdidiffe contingat; ejus cce-
■j. ptn, aut relija confilia ne declines:
ti) nec

66 Cap./. DePolitica
nec benevolentiam recufabis fuis fa-
miliaribus.

Edam manes dcfunctorum Hero-
um metuunt lioftes; fi eorum me-
moria in luperftite Principe collapfi
non fit.

Quantnmvis in vitam redire neque-
ant; nunquam tamen totimoriuntuft
quorum confiliis adhuc ftat Respu-
blica.

Non ceftimant (čmper pro digriicate
foos Conffiarios Principe«, niii ciiffl
jam iliis privanrur: led mdio fuotunc
tarde iapere difcunt, aiiena

Sapientia delti-

tiari.,

CAPUT SECUNDUM.

De quatuorFulcris Poli-
tices.

O Mnis Imperii,Regni &Princi-
patus quatuorangularia fulcra
funt; Religio, Juftitia, opes,
&arma.

Plima & omnis Communio ho-
niinum a Religione ccppit. Neque
ulla fub Coclo gens.tam fera extitit,
tamque barbara, qu® Deitatem ali-
quam ut crederet, licet qualis eflet, U
gnoraret. . /

Quod Chriftiapa fides nondum va-
Uit, docuit Natur® inftin&us. Acces-

deinde a Majbribus traditio, tan-
dempraefcriptun) divinum, ex quibus
ttibus omnis coalefcit Religio.

Rerum publicarum ipfi primi fun-
datores niliil expeditius ad con-
. ti-

fig 'Cap^f, jDe ^uaittor
tiuendos homine-s in oflicio reban-
tur, quam religionem D.eorumque
meturn.

Hinc illam :plimT61ybins inventura
mere Politicum afleruit, Quod &•
liciter cedit Num® Pompiho ciim
Romanis, licet ille Atheus credeba-
tur.

Roma armis,& Religione occupa-
vit, & fimdavit Imperium: hac ftios
eontinuit in ordine domi, dccjusipc-
cie ad ardua quxque animavit. Uljs
fr®navit gentes faris, &hac rationeia
immenfum -erevit.

Ita nimirum guod natura hominf
bus infevit D'ivinum,profanavitPoliti'‘
ca in pr®textum regnandi.

Non tantieft,quod Ethriici Princi*
pes, iumine ac cognitione veri DE*
deffituti, Religionem in foum ufam
Cofiverterint. Illud magis miferan*
dum ! a Chriftbnis quoque Sacra pro*
fanari,^ Religionis ipeciepatrari ne*
fanda.

Fulcri-s Političen. 6<)

OfFendebatur olim DELIŠ ob vicr-
fetam Religionem- faRam , & acerbe
puniebat ejus profanatores: Regem
Nabuchodonolbr, Dionyfium, Alia-
tem, Cambyfem, & mille alios. Si
enimnonultusfuifiet.,. evanuiffet fen-
fim metus Deorum, ex hoc contem-
ptus Religionis, & ex contemptu
occupaffetAtheifmus univerfum mun-
dum.

Et hac tempeftate nullam majo-
icm, lacioremque Haerefim, in Chri-
ftianitatem (etiamCathoIicam) irre-
pliRe, quam Atheifinurn, exiftimo.

DELIŠ omnis mundiaiis Poteffaos
Supremus Princeps & Dominus eft.
Rcligio ergahunc radirefie debet,un^
de Poiitica fuum fugit nutrimentum-
Confeftim contabefcer arbor illa pul>
eherrima Reipubiicce, fi ejus radicem
n eglexeris..

Nihil’ magis conjungit fubditos
principi-,, quam una amborum Reli-

: nihil fundat, firmatque ftabilius
potcftatcmj. nec venerabiliorem

red-

7© Gap. II. Dequatxor

reddit illum guidpiam aliud,quamfi
Subditicredant, oc videant Imperan-
tem Coeli amicum effe-

Hoc.fine' aucupabantur Religionis
famam Tyranni, fimu!abantqueZeluni
illius,ut«ejus fpeciecohoneftarent in-
juftčpatrata.

Divila Religio divid’t Subditoru®
aniinos. qui divifi ruinam Status infal-
libiliter portendunt.

Malsetjuidem fant omnes inter Ci-
vesfačtiones&collifiones; fed pefl>'
mre illre, qux originem trahunt a divi-
fione Religionis.

TruculentiornuIIa rabies eft.necif'
reconciliabilius odium,quam quod
Religionis Zelo procedit.

Contumaces nec ferrum t
nec ignis: neque parentum movet
commiferatio, nec bonorum jačbi'
ra, nec Patrih delblatio: neque jura'
ta Principi impedit fides: quin offlR 11  j
poftponant pra:text^ Religioni, gun® ]
sum pertinacia in extremum tuefl' (

Fulcris Politices.  71

Luduofaubique etiamnum veffigia
fcedantur, ubi ciim Veritate coliu-
aabatiirhserefiSi

Tamdiii Gallia lugubre erat bello-
rum civilium theatnim , quamdiu
ibi a Rcgibus tolerabatur. haerefis: Hac
extirpata, quam illa florens,quam po-
tens fitr. clade fua expertum. Imperi-
•umeft.

Nulla divifips peričulofior eft Rei-
publicte , quam quae. hanc dividit a
DEO. Varietatem Religionis fequi-
tur mutatio Status,- veliit umbra cor-
pus..

Htrrefes fua ihc”ementa & decre-
menta ea rationehabent, utplus vel
minus illis connivent vel favent Prin-
cifias.-

Hmfium inventores, funt com-
muniter viri Epicurei,; vel qui nolunt
iapere ad. fdbrietatem. Sedatores :
gens & populus novorum femper a-
mans.,Defenfores: ipfiplerumque funt
Principes magis ex fuo commodo,
^uarnZelo.,

Nun-

p Z- Cap. II. Dicjmttftor

Nunguam illi afliftunt noviš inRe-
figione opinionibus, niti intercedat
ratio ftatus.

Sola gčnsPopularis & fimpl'ex agi-
turpuro Zelo Religionis illius, qua®
cumnatalibus lufčepit, vel inter ledi-
tiones haufit.

Miniftri vero Herefum non alia de
eausa, quam vel ex pertinacia, vel
ambicionenovae dodriuae rvel ex odio
cselibatils, & flričbioris difciplinse, vel
exmetu amittenda? prtebenda: &a u ‘
thoritatis- apud fuos.

Nobilitas & Magnates nihil minus
curant, quam Religionem, fedmer il¬
lius diffidia in libertatem Te afTerere;
fiiaque commoda quaerere connitun-
tur: ut inBohemica,Belgica, aliisque
revolutionibus vidimus.

Principes ipfi lupremi Regesqu e
(prseter unum alterumqueSeptemtn-
onalem) non alio fine ejusmodi f°’
vent, tuenturque novitates; (
ur vel fecurius imperentjvel quodii’' (
hient bonis oliin Ecclefiafticis ■> ve
quod

Tulcris PolitiCCf.  7?

quod ea fperent, aut plane ufurpent;
vel quia disguftati a fede Apoftolica
durum illis videatur fiibeffe difcipli-
na: Ecclefiaffica?.

ILec  deme, emenda,concede,con-
ieftim coalefcent omnia & entunum
ovile, & Paftor unus.

Aded nimirum fragili,& materiali
tantum, furidamento innititur Idsre-
fis: ubi vesa Religio Spirltualibus ful-
ciri debet Piincipiis, & omnia tem-
poraba pofiponere Sterna: Saluti.

Ex rnunere (funt enim propugna-

I  tores <3c defenfores Ecckiis) incurn-
' bit regnantibus, no'n foium fuis Sub-

ditis praidicatioae j\poftolica perfiia-
l ’ dere Veram Religionern ; led eos
‘ e  <pioque veiuti Ghrifto tcedifragos,
1- urtus compellere , quaqua vi pos-
’. e  bunt,& arte ad gremium Ecclefix,un-
exierunt.

.fH Incentores, ferefiarcha«, & reci-
L. divosplane fuppliciis: maniieflos &
j c °atumaeesRelegatione: materiales,

J D GG-

74 CapJI.T>eP I nAtfim

occultos & gidetos autperfuafione^ut
diflimulatione..

Ab Athenierdibus difce: hi fiatu®
poenis. externas Deitates abigebant, ne
ex illis nov« in Religione opinionc\
©durgerent..

Ided in. fuppličium traČtus Socra”
tes vir optimorum mo rum, folum,
quod.meditaretur, nnn introdiisiffeU
novos DEOS..

Ab iisdem morti adjudicatus fufc
Anaxagoras,& cum ipfb Demagorasj
& etiam Evagoras: illi quod in Deo-
rum numerum repofuiflent Alexan"
drum MagnuiTtt. ifte quod eundem 3 ',
dorafleu ,,

Et hoc quidem non tam Religiot$
ftudio, quam ex ipfa rarione Statu s:
Omnis quippe novitas in Republ> c ‘ l
fiiipefta eft, quia plerumque dividit 3 '
nimos Civium, &ex divifione con-
turbatRempubllcam.

Zelofo Glori« divin« Principi nuff
quam deerunt media inStatu fuopr 0- ,
movendae: Religionis & fopicn^

M

Tnlcris PolitičeS.

hanefis, nifi gulečem Reipublica?,seter-
namgue Sal utem minus ae£timet,quam
aligua commoda privata.

Arius ol im in. oriente,Lutherus po¬
lica in Germania, Calvinus in Gallia
modicce primum favillae extitere: Sed
diffimulatie a Regibus & Imperatori-
bus; mundum fermetotiam incen-
dio do&inae oectipatunt; ut fe non
tandem noverit, an Arianus, an Lu-
theranus , an Calvinianus, vel' Chri-

I  ftianus efietr.

’  _ Eo~um culpa hoc accldit, quorum
intererac impedire & fopire glifcens
walum r  & malč diHimularunt, vel
.j plane noluerunt.

Interim mi Princeps, fi Zelus do-
’j m us DEI comedit te; age: Zelum
■ definiat Sčientice & Charitatis limes:
3 ’ alieguin irrationali .furori proprior e-

I1  quam Virtuti.

. Major injuria in-DEUM vix con-
’ cipi, poteft, quam Concedere palamli-
Eertatein' Religionis-

Hoc. aliud non eft, quam libcrta-

D 2 tem

7S Cap. TI. Tfe cptratnor

tem eoncedere peccandi, DELIM blas-
phemandi,Sacra omnia conculcandft
& perdendi tot animas.

Hcerefe enim eft crimen fcefe
Majeftatis Divina:dignius ultione
publica, quafn qu4ecunque alia inju-
ria. - 

Expende hsec, mi Prineeps: nec
pra:cox lis in concedendo, ubi tanta
Numinis contumelia intervenit.

Aftamen inter duo mala inevitabi'
fia, fi Religionis libertatem tolerarc
minus eft : aequum erit lene, quaii>
eunque, n e'quar vera eft,plane inte-
reat.

Interdixit iple Chriftus difeipufi 5
fuis evulfionem loliorum, licet cam-
pum occupafTent: quia ita immix»
tberefnamentojut evellineutrum pol'
fet Iblii m.

Zelus DEI inutilis eft, nifi feienti®
DEL regatOT? Ubi totius periculun*
eft, non cenfeturpars negligi, cumEO'
tum confervattnv

Onu#

Fulcris Polttices, .

Omnis Hcerefis ex natura fua au-
thoritatem impugnat Dominici Vica-
riiin terris, ejusgue Sediš Apoftoli-
cx: hae enim fubfiftente nihh probat
illa; & credentes/iu 'hanc, nonaudi-
unt illam.

Potefcts Pontificia eft univerfalis
non folumin Ecclefiam fibi concre-
ditam, fed etiam In univerfum Mun-
dum,quoad fidem, & qux'fpečtantad
Vitam ceternam.

Non tamen in temporalia, qux Rc-
gum & Principum funt,nifi guatenus
ordinantur ad Salutem animarum.
QuiaPontificificuti datx funt Claves
^egni Coelorum , ita Principibus
poteftas in temporalia & terrena, di-
cente Domino : Ego conftitui te in
fregem, &c.

Pofuit tamen etiam (tiperhumeros
Pap£ Principatum, id elhPatrimoni-

S. Petri, quod ampliflimum in Ita-
• Statum componit. Hujus ille ab-
'°lutus eft Princeps Ecdcfiaflicus, &
Rfnporaljs.

i  D 3 Ne-

78 Cap.IT. DeqnMtior

Neque ’ exiftiment Prinčipes, mini-
me competereSacerdotio Dominium?
Nam ut de Numa Pompilio •> qui ReX
& Pontifex Roma; fuit, fileam: non-
ne in lege Natur« Melehifedech Rex ,
& Pontifex nominatur in Genefi ?
Norine Divina-ordinatione feditMoy_-
fes, ut judicaret Populum, ipfe pri-
mus Dux&Sacerdos inllrael? Nonne
jam ab anno Chrifti 699. ex donatione
Ariperti, & Pipini, ab anno 757. fuere
Pontifices Romani, Domini tempO'
rales ?

Ex Cathedra Apoftolica, in materij
fidei, quidquid decernit Papa, DivinJ
Juriš ert: &aliquomodoVerbum DEi*
Theologis dicitur.

Ule a nemine judicari, neque depO'
ni valet, nifi ut lapliis inHaerefim: r 3 '
lis tune ab Ecclefia declarari valebir-’
Sed hoc ipfo definiteffe Pontifex.

Cunčta judicaturus, a nemine
judicandus, nifi deprehendatur a
dedevius: Tune Coelumejusjudicf
pit

'Etdcf-is 'Politicti.

bit reatum vel innocentiam , ait-gni¬
dam ex Patr-ibus.

Idem con&mat Concilia oecume-
nica, gua» fic con&mata nungibamer-
lorum diicrimini fubjitiuntur: Secus
autein-omnio fijbjicipoflunt,&jam er-
rarunt fepius.

Deiiigue folurn Ramanum Ponti-
ficem, tanguam fliper omniaConciiia
poteftatem habentem, Concilioru,in-
dicendormn, transferendorum, ac dil-
folvendorum .plenum jus & potefta-
tem habcre,nbn tantum ex S. Scri-
ptttre teftimonio , dičtis SS. Parnim
ac aliorum Romanorum Pontifi-
cum; (ed propria etiam Concilio-
rum confeffione, manitefte conftat.

Ad Sedem Apoftolicam de guali-
bet naundi parte appeBare folitum:
a b illa autem nemo appeilare prsEfu.-
guia illa habet Glaves Coeli &
terrce.

Immd neguit Summus Pontifex
committere, negue Goncilio, negue
Ulli domini lupra le poteftatem,fiveju-

D 4 dici-

Jo Cap. TI. De qftat<wr

dicium coačtivum; fed tantum arbi-
trarium, ut ille vel privatus doctor,
vel privatus homo eft.

In rebus tamen extra fidem, qux-
ve fadi funt, errare Papam poile,pa'
lam eft.

Arbitrarium improprid dicitur Ju-
diciutn: Cujus lententiae, fi recta
fuerit, nifi obtemperaverit Papa, fa-
det quod non debet, non autemj
quod non poteft.

Ad ejus Solium Ipedat creatioEpi-
fcoporum, Collatio beneficiorum : r e ’
rumque omnium , qux Spiritualita-
tem (apiunt, p er totum munduim
juxta morem tamen antiauitiis trans-
adum, & in hxc usque tempora ob-
Jervatum.

Habent quippe Regna aliquas
fpeciales immunitates,ut Chriftianis-
limum Galliae, Apoftolicum Hun^a'
rite, <5c Catholicum utriusque Sicito
&c.

In omnibus, quas Juriš funt pofr
tivisjudicat, interpretatur, dilpenftf’
abro'

Tulcris Foliticu,  §i

abrogat & revocat: Non tamen ea,
<]ux abfolute funt Juriš divini.

Atq; hoc totum expoteftateClavium,
quas a ChriftoaccepitPetrus, e tpoft
Petrom de manu in manusSuccctlori-
bus in Cathedra , continua ducento-
rom &triginta< duorum Pontificum
ferie extraditse funt,eadem plane con-
ditione, natura & poteftate, qua Pe-
trusinveftitusfuit.

Omnis authoritas, quce conceditur
Ecclefite, cedit ^n majorem gloriam
Regum &Principum,non (blum,quod
illa hprum mater fit, eosque per Sa-
crum Baptilrna genuerit; led etiam
quod illuftriores & probiores Impe-
ratores-jReges &Princ : pes,temper & u-
biaue, iilius authoritatem manutenere
conati, concellis infuper in Patrimor
nium illius amplitlimis ditionibus.

Pontirex,licet non infidelibus Sara-
cenis & Ethnicis Principibus prafit,
quiaiftiintra ovile nunquam fuerunt:
praeeft tamen omnibus in Chriftiani -
late Regnantibus & Dominantibus,

' ° D; quia

gl Cap. II. De ejttatuor

quia ille Paftor , ifti Oves funt; quas
ex munere fuo regere debet,jubente
Domino.’ Petre, amasme? pasceo-
ves meas.

Aded, ut fi caufa Chrifti & Eccle- ;
fiaz id -exigat, poffit eos Regnis &
Imperiis exuere : ut multis faduffi
eft: an perperam? judex Ccelum eft

Fruftra hic erigunt criltas tcrrens
Potentia?, contra hanc cadeftem, ad-
verfus quam nec porttE inferi (taceo
mortalium vires) prtevalere poflunt;
Nune Capitolii faxum immobile eft-

Jacebunt iilce conquaffatce,fi teffle-
re recalcitrabunt, hac integra. Hu'
justerminus eft confummatio mundij
ubi Regna alia omni tevo tolli, fubver-
ti, & concuti vidimus.

Interim Ecclefis manfuetudo non
patitur, ut ad ejusmodi extremitateSi
& Regum,perquos crevit,degradadO'
nes, privationes, atque cenfuras terne-
reprocedat^

Cenfurs namque Pontificum, five
jufta five injufte, licet Imperantibu 5
me-

Ffdcrif Politfca.  gj

metuendiefincj videant tam en illi,ne
feipfos Ugandi ac folvendi potekate
piivcnt-Ji hanc pro lubitufuo,& non
pro fubječtorum moribus exercitent.
Chriftus ftatuit, ut omnes omnino
mortales (uis Miniftris Spiritualibus
fubjicerentur, iidemque Regibus pare-
*ent; non tamen utramque Potefta-
teni Spiritualem & temporalem fibi
fubjicit invicem, utrique admensa’X-
quali authoritate , ad funčtiones fuas
proprias & immediatas obeundas;
neutri alterius interitu permiffo. Hxc
exaequatioPoteftatum harmoniam in-
ducit in Chriftianum mundum, DEO
hominibusque gratum,

Regulam hanc habeant Regnantes
Chriftiani, ut Pontifices etiam malos
non centemnant, propter bonos. Ma-
lida adhxret perlona:; Authoritas
Charačteri: cademque plane inmalis,
quse in bonis elt.

Subditi boni ferre debent malos
Principes,non tolkre t ita boni Princi-
■pes ferre fatagant dyfcolos Pontifices,

D 6 non

$4 Cap. II, De epuatuvr
non judicare,non condemftare,neq;|
invadere. '

Papa quia univerfalis eft Pater o-
mnium Chriftianorum Principu 111 ’■
non ilie magisuni horum,quam alten,
adhaereat , nifi apud omnes fideffl
perdere malit. v '

Arbitratur ille inter diflidia & col-
lu&ationes Principum; pacemqu e ;
ut in Ecclefia (it ftabilis, ex Chritb
exemplo, qui eam dedit mundo ve-
niens, & reliquit abiens, fummo Hud i°
proč ur at.

LIbi duocaveatzne affe&us &coifr
moda iiia fuorurnque fequatur: Hd’
uti Sol elementorum contrarias qua'
litates ad
ducit; it

unicus, moderetur, & temperet: nofl !
tamen, quocunque refpečtu autps 1 '
tialitate , diflidentium Reguin alil '
mos magis exafperet, aut com 1110 '
veat. -

Secundo, ut Arbitrum agat, non J u '
dicem: quia fi Confcientias moden 1 '
tun

juflum temperamentuin te-
i ille inter allra mundi Sol

Jrttlcru Politices.

tur, ut judex,non exinde judicare de¬
bet Regnorum, Regumquc dillidia;
fedcum illis comiteragere, utPatrem
univerfalem decet: providcndc, con-
ciliando, perfaadendo.

Nemini efto dubium, poteftatem
Spiritualen! praeeminere temporali;
attamen non titulo Dominationis, fed
dignitatis: non fecundum ordinem
fubje&iotiis, feddirettionis.

Duo funtluminaria in Mundo, ut in
Coelo Sol & Luna: ita in terris pote-
ftas Sacra de profana. Quaeque fuas fin-
gulares fundiones habet: nec una al-
teram impedire,fed fibi invicem opi-
tulari debent.

Nonnecontra naturam fbret, fiSol
no£ti,& Luna praeflet diei ? Quida-
liud cenfendum, fi Principes ad Spi-
ritualiaSacram enta conficienda fe con-
ferrent; & Sacerdos fecularium ne-
gotiorum tenebris confcientiže fux fe-
r enum obnubilaret?

Non abfolutum eft Pontificis in
temporalia dominium, fed reftri&um

D 7 ad

§6 Cap.//. De <]Hatttor ,

ad fuas regiones; diffufum tamen fe-
cundum quidin ditiones Eeculariuni
Principum, in ordine ad finem lupcr
naturalem,qui eft Vita aeterna.

Neque Principi liberum in Sacra
Jus eft;. ablit: fed infpeciio qutedatn»
idque tuendimagis 5 quam cognofcen-
di causiL

Erubefcant ufurpatores recipročen
neque enim vobis, o mei Regnantes,
permiffum eft edere panem propofi-
tionis, quia facer eft: neque, 6 Patre 5
beatiflimi, vos terrena plus tequo de-
cent, profanaque Jura, quibus Mufl-
dus crucifcus eft.

Major olim Irnperatorum & Re-
gum authoritas in res & negotia Ec-
clefiaftica impendebat, quam Pontin-
cum in Regna & Principatus politi-
cos.

Sed vix inhcerendum eft rudioribu 5
fecuiis, ciim utrinque muka perpf
ram iačta funt ambitione, & ufurpf'
tione immodicte poteftatis, aeque i n
Sacris, & Politicis Principibus.

Fulcris Politicu.  $7

Cujus tam facilis abufus eft, ut ip-
fi Veteres agnoverint, Summumjus,
futnmam ene injuriam; & Sum-
muin Imperium exx-q tiare Tvranni-
dem.

Ciim horrore lego Arnulphi, Ca-
roli Crafli, Ludovici Bavari , Adol-
phi, Philippi, Henricorum, prseci-
puevero & Fiidericorum diflidia, &
iaftidia, qute tune intercefščre inter
Sacerdotium & Imperium.

Regulam omni controverfiai fol-
Vendas,dedit ipfe in Čarne DEUS : da-
tc D E O quaf'D EI funt, & quai funt
Cxiaris,CxIari.

Et hstcLaconicč de Religionc: jam
ad jufl.itiam> alterum Imperiifulcrum*
tranfeo.

Juftitia & Judicium duo eardines
funt, in quibusvertitur orbis ifte Poli-
ticus.

judicium difcerriit bonum a malo,
®quum ab iniquo,juftum ab injufto.

Juftitia fuum cuique tribuit, ad nu-
nicrum arithme tieum; & ex a?quo di-
ilribuit

&§ Cap. II. Decpattior
ftribuit poehas & praemia, ad propor-
tionem Geometricam.

Hinc illa duplex efle cenfetun
Commutativa nimirum, & diftributi'
va: utraqueteternareddit imperia, & <
immortales Princip es.

Inomnem terram exitipfius fbnuš,
, nec facile tranfit cum aura , fi farna &
gloriaPrincipis ex commendatione Ju-
ftitite refbnat.

Ctetera difparent omnia prster
hanc; & hasc comprehendit omnia,
quse inuno Principe laudabilia, & bo¬
na dici pofiunt.

Comprehendit Prudentiam, in de-
lectu jufti pras injufto:

Temperantiam ex obfervatione le*
gis,quae pars eft Jiiftitice:

Fojtitudinem & Generofitatetn,
quia Juftus non curat refpečhim p er '
fonarum.

Mifericordiam & clementian-hdu* 11
foccurrit affiiftiš: Liberalitatem J cu# 1
merita expendit oinnium.

Trafl'

Pulcris Politices.  89

Tranquillitatem animi, guiaVir ju-
ftus femper idem eft, fibique fimilis.

Ideo magnos appello, quos juftos.
Si te, mi Pnnceps , utjolim Archida-
mum, compellabunt Magnum: Re-
fponde ciim hoc: Major fum, fi jufti-
or.

Jovis ftatua apud Trojanos auricu-
lam ulicam habuit, fed tres oculos.
Jovis fimulacra funt Regnantes, quia
ut Jufti nomen mereantur, pltiradifpi-
cere, & penetrare debent,quam audire
& credere.

Ubi Senfiis dominatur Rattoni, ibi
nulla Juftitiaeft. Utilitatis ratio per-
vertit Juftitiam: iilius ratio fineratio-
ne eft.

Ju ftitia Regnantium non ita (implex
efle debet, ut quandoque caliiditati
nonvaleat mifceri: dicente Domino:
tftote fimplices, ficut columbte, Sc
ptudentes ficut ferpentes : ubi pru-
dentiam Politicam intclligi tradunt
fatres.

Mixtacum calliditate Juftitia, tria

rs-

90 Cap.1T.. Detptatitor
reguitit: ut in defenfionem propriafflj
non offcnfionem proximi fit

Lir evidens. cogar necesfitas & rati®
ReipublicK: ut deniq.ue ad menfuraffl
fit i neque exiiiperct naturalena aqui-.
tatem.

llbi ratio fiibjicitur pratpotentiie?
atque id cenfetur honeilius, quodva-
lidius ; ibi juftitia convertitur inia -
juriam.

Non ille plus Iiabet rationis, q ul
plus habet fortitudinis; &d ille pl uS
habet fortltudmis , qui plus habet ti'
tionis. Poteftpremi Ratio, nonop'
primi: prefla quandoque gloriofi^
refiiltatjUtPalma.

Non teftimet Imperans Juftitiam
magnitudiiie luarum viriuin; fed M
expendat ad normam illius.

Non ided prstendat RibječKone 11 ’
aliorum Prineipum, quia fiitepotenti#
refiftere non Valent. Leonina fbl£ £
httcjuftitia, non humana.

Vis rumpit juftitiam, Senfiis illarn
cbrrumpit. Omnia violenta ftatera 1 ?

illi'

Ftikris Fotikca..  -ga

illius inclinant in tranfirerfiim. Qme
autem arridentgenio, plane escsecant
pmne judicium, ut ciim Paride non
videat emcjlumenta Principatus in
Žunone; nec artetn regnandi in Pal¬
ače; fed folamturpitudinemanhelet
in Venere.

Plerique adorant Juftitiam, non
propter biiancem Jufti & tequi; fed
propter enfem, quemilla geltat in vin.'
dietam.

At reda Juftitia enfem geftat pro-
pter biiancem, quo ejus tequitatem.
tueatur, illumque ftringat in eos,qui
in ftatera appenfi.,minus habentesre-
periuntur.

Nondiu apud Romanos viguit Lex
Cinica, quae Caufe dicenda: negabat
mercedem : Sic enim peribat fme
Patrono innocentia. Sic proflratse
jacebant Caufe optimae , quia a nullo
defen&. Ided e terris emigravit A-
ftra?a,quiaeius patrocinium nemo as-
furnebat.

Injuftus non minus Princeps eft,
qui

^2 Cap. JT. Deqttafnor

qui non tuetur Juftitiam, five puhli¬
cam, five privatam: quam qui fer-
rum femper geftat, & nunquam fla-
terain.

Injuftus eft, qui non expendit re¬
tam caulas, fed primas quasquč oc«
cafiones arripit ufurpandi aliena.

Exarmata Juftitia fe tuetur inno-
centia fiia ; nec fuccumbet, nifitur-
piter cederevelit armatse potentia:-
Tempus quippe ipfiim , quod in mo-
mento Repe multa diflblvit, vel mu-
tat; in jufti pradidium inopinatas ad-
vehit vires*

Bona: caufe Špes alas addit, ut ad
vičlrices aquilas per medios holliura
cuneos evoiet.

Jufti nomen obtinebit, fi legumut
author eft Princeps, ita fuerit obfer-
vator: & quod in alios ftatuerit, ipi®
primo fibi ftatutum exemplo ofte n '
derit.

Nequaquam IsedetfoIiiMajeftatenh
fi fupplices excipiat,pauperes, afflidos,
orphanos, etiam importunos.

Fnfcris Pdfiicet.  9>

Si fummum Imperium infra a?quita-
tem habeat, fi iple oppreffos audiat,
fijudicium ferat,fi praepotentcs cohi-
beat ac coerceat.

Qlim Regeš hoc fine creati, nimi-
rum\ dicereJus populiš,& turpiatol
lerefačta.

Majus encomium nequit obtinere
Jufiitia, quam fi parata omnibus, fi
brevis, fi magis aequa,quam acuta, fi
venalis noneti.

Pars Juftitiae Commutativae Leges
funt: Princeps ipfe Lex animata,
quam fequi oportet: Caput &author
Legis, cuiobtemperandum : Regula
& Cynoiuraagendorum,qu£c univer-
fos dirigit.

Non fatis eft, martnori inicriberele-
gem,G hujusvis & affedus flaccidior
eftcucurbid.

Non tam cumulandae, quam exer-
ce ndx fimt leges: quiaubi multsele-
B es ‘, ibi corruptaeftRespublica.

Rfgnantes funt fupra leges, nonea.

ratione, ut illas non obier-

vent:

94 Cap,II. De eptatuor

vent: ted ut eas tollant 9 ,mutent, de-
rogent,utCilus fert puhlica,& confue-
rudo. loči.

Transgreffio illarum eft makr>fcdre-
formatio &pd neceflaria:: quia cim'
tempore mutantur morbi Reipublic®
& iis quoque nova remedia cxpc-
diunt.

Non idemmorbus omnes Respubh'
casoccupnt; nec.una temper. lex ntf'
deri valet, omnia illius.vitia..

LegumntAuthor,ita-ultorPrihcepS
eft: Inutiiiter perlvadet, qui cogc
re neqirit,aut nonvult..

Minus malum eft perdere' hort 11 '
nem , quam legem deftruere; Utw s
ille, & privatus eft: Lex univerfalis&
puhlica.

Indivila a Principe legis- authori-
tas eft: hujus tetneraria prtevaricatior
illius contemptuiri' infert.

Vix tamenaliunde major acceditl £ '
gi authoritas, quam ciim legis. lator,
quod prsecepit, iptefečerit..

LaudatRoma Romuliim, quodpr*'

inu5

"Fidcris Političcf.,  9T
mus feges condiderit: fed magis ja-
dat Grascia Lycurguin,quod quae le-
gibus fanxerit, fačto ipfe probaverit.

Nemo perfvadebir aliquid facile,cui
ipfe contrariatur opere..

Exemplum Principis fbrtisfirnum
eft 'imperiumlegis. qui prtevaricatur
ipfib pravaricantes cum fuo pudore
mulftat;.

Regibus. non funt quidem,prarfcri-
pta leges; at prtefcripta eftratio & ho*
nefhs, ex quibus Lex omnis conftat.

Lcx(l non eflproportionataadVir-
tutem, lex non ef.;: at fatis propoiti-
onatur Virtuti , fi. Civium corrigat
«xceffus,3tvitia..

Antea nofie oportetRegni&: Status
fui naturam & genium, neceflitatem
& commoda, ut condignas & appro-
priatas iilileges ferrevaifcat Princeps.
. Alfe leges in Regnis opulentis, alfe
megenis? alias ezigunt Leges'gentes
proces,,alias volunt populi mitiores:
^ in acquifitisalfe m fuccesfivis;

alfe

9 6 IT. Deqfiafffgr

alfe in ele&ivist alfe in novis Rcgnis
proficiunt.

Gentes barbara: allici debent: no¬
va & acquifita Regna novitates non
tollerant: In eledivisplerumque ele- ■
&js  potius legem accipit ■> qua®
dat: in avitis & fucceflivisliberiusfe-

runtur, & obiequiofius ftdcipiuntuf
leges.

Attendendum quoque ad forma®
& Ipeciem Kegiminis : alfe quipp e
feruntur leges in Statu Poliarchico,a-
Jfe in Monarchico,

Acerba fiatuta,&' novitates odiofa 5
(licet reipla optimas) non facilefan-
ciat Princeps, nifi lit armatus ■>
vix apud populum libertati alTfe'

tum.

Inquifitio S.officii ( res infolitap'
lemannae libertati) concuflit nobniS'
fimam partem Germarife, Belgi c - lS
terme omnes provincias : ita trt /
exinde in libertatem afferuermt,non 10 '
liim excutro Dominio Hilpanico,
etiam aLjurata hde Catholica:

Fnlcris Politicesi-
alias cultiflima htecgens nunguam eo
fe praecipitafFet..

Leges impoffibiles , verbum inane
funt, quia impoffibilium. nulla eft. ob-
ligatio.

Omnis autem Iex duplex eft>Natu-~
ralis, & Scripts: illa di&amen dicitur
rationis, quibusdam etiam Confcien-
tia : Scripts vero vel divina, vel
Civiliseft; utraque intabulas redaoa..

Divina rurfus duplex : Moralis,
qua: concernit moi;es hominum,uteft
Decalogus: Ceremoriialis, quae circa
ritus facros verfatur.

Civilis vel eft'mutabilis, vel ftabilis.
Stabilis cam-iploRegno crevitjatgue
eft fiindamentum Status immutabile,.
a deo ut hac pereunte, ad minus inte-
r eat forma Regiminis.. Sic dicitur
«xSa!icain Francia, & Caftellana ia
Hilpania.

Mutabilis, eft omne refcriptum,aut
“atutum Prhicipis, vel Reipublics;-
quod fertur in falutem particularem
v el univerlalem Communitatis; &ad

E cxi-

Cap, II. De cptatuor
eslgentiam temporis & necefljtatis
publics, fanciri, mutari, tolli, a®'
pliari poteft.

Leges Civiles normam dant agen’
di in Republica:- hinc ere&a tribun^
lia, ubijus dicitur, & conftituti J u '
dices , ut cogirofčant, ferantque ®
dicium, quid exlege vel contralege 1 ”.
agant SubditL

Leges. quippe absque Magifc*®
veTJudicedunt. velut arjr tranfiens,yel
Campana fine tono, vel utalius
Lex ime executione,,eft.campan^‘ lie
piflillo..

Maximimeriti eff, juflam pronnntj-
are Senre-ntiam,. Ncn enim liofflir®
(utdicebatRex Jolaphat) tedDEl
ercentjudicium-

Abfinea munere JudirisiliLdef 11 ’
bus Sapiens dixin Mendacei filiL 10 '
mirnim inftateris..

MentiuntUB Juffitiam -« qpi' e' 11 ”
praeflare nolunt^vel: erubeteunmn 3611 '
tiuntur;. quia. eam„ cul. debetni ° 01 '
tribuunt.,

Fnlcrif Politicet.  99

Ignis devorabit tabernaculaeorum,
qui inunera accipiunt; aitjob. Ad
aurifplendorem caligant oculi, ne vi-
deant Solem. Juftitiae..

Cognolčcre perfonam in Judicio
non eft bonum,ait rurfos Sapiens, in
proverbio.

Maledičtum. Judicium , ubi ambae
refervantur aures uni, & claudnntur
alteril

Ut Sol non alius inopi aut locuple-
, ti, led omnibus-sequus & communis:
ita Jpdices, haud fpečtare- perfonam
debent,. fed rem; non conditionem,.

• ledcaufam;

‘ in-.caulajuftitfeifiintercedbtrefpe-
' ftus amicitise, non dic.enda eft. amici-
tiajfed conjuratio.. :

' Feftinata. Judicia impetuofos & in-
i' c urios.ind‘icantJudices-, ;  preeraftinata
corruptos.

” Boni. Judičes potiiis interdiim pet
’■ a micos tentant pacem, quam litigia
i 11  tt^ltiplicant.

. id. iis, quce perperam agunt mali

t
c
i

ICO Cap. ir. Decjuatuor
Judices;. non irafcendum JuftiH 2 ’
quas femperuna eft;. fed ejus corru-
ptoribus-, qui eam turpiter profil’
tajuBU

Sequantur Jovem Rcgem Atbena-»
rum noftri J.udices: & in montc 0;
fympo (ubi aer defecatisfimus n-- 11
turbinšaucauraeinconftantiaefubjev®
habetur) fua conftituant tribunali^ 0
opprelli & innocentes cum fiduc ;i
eos adeant, fecuri,dejuftitia,in tami*
ero loco^nullius vindifta:,. nec. priva®
Htilicaris , »nec reipečtus perlon?.® 01
obnoxio.

Ignorantiajudicum proftituitj 11 ^,
tiam, reipedus humanus corrumP 1
illam, avaritia adulterat.; vindidap' 3 ’
ne calcat. - )

Judices cautos, fagaces, patien^
impavidos, modefbos, pacatos,
ces effc oportet, inprimis autemj 100 '
cia fit cingulum lumborum eoniind'
Ilaias olim opravit.

Digniffirna ilia-Prihcipum aflioj 1 ' 1 '

fiemake.aliquaildo per otium '

Fulcris PoliticeL.  101

ftratibus, & dicafteriis Judicum; ibi-
que audire partes, & examinare defii-
perjudicum fententias.

Nullus quippe Magiftratus a red-
denda fui muneris ratione immunis
eft.

Regis officium eft, pauperum au¬
dire querelas, iisque Jus dicere.

Ciim autem hoc non vacet femper
agere Principi; faltem in demandan-
do hoc fuo munerc, non perfonas
fefpiciat, non fibi charos & intimo? de-
Hgat; fed ipfius muneris, ac eorum,
quos ad illud aptavit, natura & indu-
ftris?, rationem habeat.

Non unus Judex duntaxat (it, qui
■ bitim de quovis negotio ultimam fe-
ratfententiam: fed plures fint appella-
, donum gradus.

fi Ad Judicis manus utilius cooptan-
i- dir divites, quam inopes.: puriores
enim illi fbturi a corruptelis,quam
ifti.

d’ Ufu tamen co/npertum , quando-
?i' quo ditiores , tanto avidiores
d' E j eflc

j ' .. - ' ■ ” ■ -X Z

11

.A "v. ' a • ' • /•

102 Cap.II. De cjnattior
efTe, & tam in inope frarnari poffc
cupiditatem habendi, Virtutis amore;
quamin opulento taxari,iinustasc|ia

Denique nec muJtiplicitas Judicuni»
nec Caundicorum numerus,nec innu-।
merabiliurn legum Chaos, nec litigan-
tium inceflabilis pruritus,firrnantjufti-
tiam,vel Salurem procurant publican>
quin potiusnon minus, quam multta'
do Medicorum & nofocomioruni,^-
Id valentem & pland-in&maiu indig 1 ',
tant Rempublicam.

Bonus Princeps per le potius,quaip'
per alios, vel duntaxat paucos &di-
gnos expendit, & dijudicat ‘Subdito*
rum fiiorum diflidia.

Componit ea magis xquitate,quafl’
exafperatper apices juriš.- perfu* 11 ^
illos caufarum non advo.catos, aut ( uC
Jura vdcant) SacerdotesJuRitis- ‘ ed
Mammoniftas peflimos, & carriifi ceS
illius.

Ufu quippe compertum
bundam plus annuatim contribui

.liciu*

Fulcris Politicu.  102

litiumcaufidicos,quarn in (acra&pro¬
fana tributa.

Tu proinde, mi Princeps, ininue
lites, per poznaš irremiflibiles tem er č
litigantium.

Tolle procrailinationes earum,'per
Syndicatum Judicum & Magiftraru-
u m: puni puni dolofas captiunculas,
& cavillationes caufidicorum: telegi
•n malam horam omnes illos malefe-
1'iatos fuggeftores & authores,
. Sic brevitate firmabis Juftitiam, &
integrirate confervabis Rempublicam.

Jam a legibus & Judiciis 5 ad prxmia
& poenas, qute etiam pars funt juftitiis*
copimigro.

Ars modicanon eft,noffe reftepra:-
taia diftribuere. Modicaprazmia,li re-
piicata,magis & dihtius obligant^uam
''ind ,quod unotra&u dantis oxhaurit
nberalitatem.

. Non donat, qui non.benedonat;li-
C1 tum eft fčenus,quod ex reinunerati-
°ne(ibicomnarat Princeps.

Muko plus donavit Caligula, quam

E 4 Ju-

ioq Cap.If. Dequatw>r

JuliusCjtfar: ramen a liberaiitatefanao-
fior ifte,quam ille.

Modica interdum prannia, magis
eonteftantur 'debitum, quam magnjK
quia ifta non tam videntur pramia>
quam exfolutro dobiti.

Magnum inter munera & prstnis
difcrimen eft : Jicet utraque ex un0
liberalitatis Regi« fonte Icattiriant. 

Munera Hami funt-; guibus cap 1 '
mus, immo iapimus alienos animo 5 -
Prannia foli virtuti debentur.

Donom ■minutt & co-rrumpit vii'W'
■tem, pramium illam confervat &■ aU "
get. Munera 'fine rnerito dantur-,
reddunt homines otiofos : P* - ® -
mia Heroieos aftus coronant,
excitant bonos Cives ad egtcg 14
qua?que pro Republica exantlanda.

Munera accipereidem cft,ac po 111 ' <
ceri illud, propter quod illa dantu£
Samfbnis Mater confidenter dixit: 5*
DELIŠ voluiflet nos occidere, de m 2 '
mibusnoftris holocauftum & libair> en '
janonaccgpiffet,


•Fulcvis Pslitices.  lO,f

Munera, qute nondum meruit., fi
quispiam accipiat, venum exponit li-
bertatem fiiarn donatori. Ided mo-
nuitin Exodo Dominus: Non accb
pies mune~a , qu$e etiam exc£cant
prudentes, & lubvertvnt verba Jufto-
rum.

Pra:cipuč vero merces, ab eo, qu;
jubere poteft; vifn neceflitatis habet.
Compedes invenit, qui beneficium ab
imperante accepit.

Priiicipes £ emunerationibus šmpro-
borum, vel fua cooperiunt vitja, vel
pcrficiunt eoriim ope.

N-ero, ut primos llrbis Nobiles in
vitiorum fuorum feque!am pertrahp*
re t; triennio unico guingenta talenta
a uri in eos profud it.

. Cumverd exhaufiflet fua; adlatro-
cinia converlus nočturna, fupplebat
defeftum rapinis.

Unus Ludovicus XI. Francke Rex,
P'bs auri infumpfit in corruptelana
e Xternorum Miniftrorum,Caroli Bur-
guadi, Joannis Britanni, Eduardi

E f An.

io6 Cap. II. Deguatatr

Angliae, & Renati Sicilise Regutn,
quam in omnia Bella, qux tod viti
geflit.

• ‘ITi *

Auro pacem Temper liabuit, coln-
dentibus fe invicem aliis. Auro ex-
csecavit omnium Principum oculosi
& alienos Status fua: Corona: addi-
xit.

Auro corrupittotiusJLuropa; tidenb
& ab extemis Aulis Primos Virosfoo
Minifterio mancipaviu

Facere arnicos fibi de Mamtnoni
iniquitatis,ars-<juidem fubtilis-eft,
Temper non iaudanda.

Plus dep erdit'Princeps,quam lucra-
tur; dum, quod miikis abfiulit; in
unum vel a!iquos conferL MultO'
rum odium exfuperat uniusvel alterr
us amorcm.

Et illi ipfi, qui ciim aliorum inopi*
& ruina niblimati funt; cadunt pl £ '
rumque vičtimse odii puhlici.

Prolufiones magna? Principum caU '
faat intolerabiles excorfiones Subdi'
. to«

Fidcris Politica.  107
lorum, ut fepenumero experta eft
Gallia.

Largitiones nimias JSguuntur rapt-
na?.

Eadem quippe ratione ( Fcilicet pet
fcelera) implentur setaria Principum,
<jua exhauriuntur.

At non omne munus, -nec omne
pramium confiftit in auro & argento;
led in ticulis etiam, & Magiftratibus
publicis, qui proprie debentur meri-

Graeci & Romani -, ut mercedem
diftinguerent a prsmio : non diftri- 1 -
buebant coronas aureas Sc  argenteas,
fed gramineas Sc  guercinas.

Internum g’oris gucerebant tune
Etneriti; Sc  in virtutis fibi complace-
bantmagis arftimatione, quam infiil-
gore auri & argenti.

Negatus Catoni Con(ulatus,quem
pt&mh ioco integriraš merebaturviri;
& conceffus Gabmio, ob hujus mitio-
lts , iiiK) [everiores moreš, fenfiraim-
pleyit Urbcm luxu, & mille vitiis.

E 6 Gra-

fuffečtis in irnperio Cieone a

108 Cap, H. Pccpnatuar

'Gravioii morbo riunguam iaboia-
vit Athenarum, Respublica; quamu-
Bi prte flantisfimis vir is Ariftidi & Pe-
.ricli indixit exilinm: Ničite infibSt I
fupplicium., & Socrati cicutam mifcir
ir; iiiffe&is in irnperio Cleone &
Thrafilio, muko minus de Republik
prom eri tis -hominibus.

Miferanda etiam noftra cetate te®;
pora, in quibus favori omnia,
Virtuti deierri vidcmus.

Oiim nulla fupra Nobllitatem rari-
ar c^aritudp fuit: nune vero nafeun*
tbr Nobiies inter noftem <5u.diemi ' u£
fungi.

Primi Nobilitatis chtjrafterfe^ar^*
numC:omiiumque,Tion dantur airipi*"
tis Viris itrenuis, fed nummofis.

'Gioriae meritum non jamVjitus e **’
fed nunimus: O turpitudo! i

Mirum revera eft: quo,d nondun* i
ullus cxtiterit’Princcps., qui in Ib’ 3 . 111  .
virtutem Nobilitatis decus contul'- 5 ' |
iet Semper enim vel geneilm, ve ' .

ina-

Fulcris Palitscet,  109
matrimoriia, vel opes, vel dimile ali-
quid externumrequiri videmus.

Veniš honor neminem fugit, quem
Virtus comitatur : Vera Virtus ne-
niinem relpuit, qui fe illadignumfa-
. cit.

'Quemadmodum aucem Virtus mc-
retur praemium, ita a prcemio nemo
cxcludi debet, cui Virtus patroci- .
natur.

OjJanti quanti fiifpirant,qui mcrcn-
turj-nec tamen refpiciuntur: quorum
^odeftia jam diii expcčhit praemiuna,
fcd ipsa diuturnitate forte oblitera-
tum.

OHm Romanus Seriatus ante por-

Urbis’excipiebat ex bcllo reduces
pvantes vel triumphaptes 5 ne vide-
hcet moraulla pratteriret inter meri-
tuip & prtemium.

' Semperlabonlius mercmur, quam
obtincmuspnemium. Cimi illudau-
te n} inaitate jam fra&a confequimur,
^ajus martvrium eft, illo non pofle
diii Irui, quamplane non fruL

IIO G.ip, II. De epMtuor

Meruerat Regiam vkginem Mi-
cholem David ex pado , čilim occi-
diflet Goliathum: VičJorkc attamen
prsemium non tulit, nifi centum pras-
putia o.ccilbrum PhiliftaeorUm rursus
Sadi obtuliflet.

Aliis Sola gratia, & a Principe en-
comium,gratius exifl.it, quam Mvd«
omnes divitiae, vel Pačtoli thefliuri..

Mul tis fatis eft,merita fua intelligi a
fuo Regnante.

Rudiora Virtutis elementa funt pr®-
miadchonorumSpes: quia hatc, cce-
ca illa D EA etiam confert; fed magno
plane difcrimine.

Fortuna etenim quodtribuit,quan-
tocyus flaccelcit: Virtusquodmeruto
immarceflibile eft.

Qui citodat., bis datztarda prcemia
extenuantmcritorum pretia. Qui k> n '
ge differtmercedem; oblivifci terme
opera: exhibitx creditur.

Mardochams revelaverat Eunu*
chorum in caput Aflueri conjuvatio-
uem: ifti poenam mox.culeiunt,prtf'
mium

Tulcrif Polil; ca.  m

'mium Uletardiflime. Aded Principes
vindičteenunguam, beneftciorum mox
oblivifcuntur.

Virtus aliguando fibi ipfa pramiium
efto. Gloriofa fui rnemoriapofteri-
tati idiota, exxquat omnem tempo-
mlcmmcrcedem. Alternitati laborant,
qui Virtuti.

Vetefi ramen & noftro.ievo, Virtus
n on ita dulcis eft, ut nifi melle illita
C id eft 'Spe pnemii & mercedis ) ex-
iatiare vaieat Virorum eximiorutnvo-
ta « Simonides etiam abIparchc, Se-
n eca .etiam aduo Principe reeias opes
habužre.

. A prxmiis ad peenas: ad paitem
nimirum Tuftitix vindicativa: , de-
Icendo.

Hx magls, guain illa neceflaria funt
ln  Republica: Virtus enim fibi ipfa
merces eft, vitia autem coerceri de¬
belit.

Cum ipfo Mundo coepitLexpcena-
b s:  ubifub poena moitis vetabaturfru-
^us de lignoVit«.

Apud

IT2 Gzp.H. DetptafKor

Apud omFiesgeKtes extabantpoenxi
nonita leges: qux muitis feculis po-
ftea,primum Grcecis, deinde Romanis
cogriitak

Sublatis pcenis , quid aliud effe
Mundus, quam vitiorum omniuffl
chaos,& improbitatis diffufe latam■te*
gimen.

Primi Rerumpablicarum fimdato-
res nunquam tot ftatuerunt metin«
pramia-, quot malefa&is fupplicia.

Leges posnales demunt vitiis pabu-
lum; alias hsec in pogum exardefc£-
rent inextinguibflena.

Major aci peccandum calcar n® 1
eft,quam licentia peccandi: difiiB" 1 ^'
latinpublicorum criminum , vel ip‘ s
im punitas.

Interrogatus Anaximander a Cico-
ne: Cur tot & tanta vitia maliqy®
moreš irrepstre Mundo ? reipondi^
Quia nullas aut rarce pccnce..

Primum errorem committit re us:
fccundum, qui illum diflimulat: ter-

pulcrii Političen  113

timu, qui non punit, ciim debet, &
poteft.

Delidum prseteritum: prtefentium
eft & futurorum prtEfagium. Primum
aditum parat ad lecundum , & hoc
fequuntur plura, utannuli incatena.

Non amant Subditi Principem, qui
non expendit merita eorum: Sednec
faciie obtemperant, fi videant demc-
t  tita non mulčtari.

Midti innocenter condemnati
fcnt, led jufte plexi: quia alibi con-
pMerunf culpam, quam occulto DPI
jndicio fic expiare debuerunt.

Nunquam foerent veniam injufte
damnati.

Qo.os Injuftitia condemnat, aduta
de iiliseft : quia-plerumque vičtimae
‘Unc priv ati commodi, vel vindičte.

Jufte condemnati faciiius perdo-
nantur, quta non tanti habetur ratio
pdbbci, quanti flimulus privatarum
Pafiionum.

^Ibi Integra communitas, vel ejus
^agna pars in poenam trahitur, ftt

pa»-

114 Cap. ff. De q a ata or
paucoriim poena, exemplum in o-
mnes.

Si omnium errores' punire deberent
Principcs, & bmnia compenfarc me¬
rita : acruin (dret de Mundo, & o- t
mnes propemodu exhaurirentur the-
fauri. Quis enim eft, qui le non ali-
quidmereri exiftimat ?

Nunquam puniat Fiinceps per fe
fed per alios: .prtemia vero dargiatur
ipfe folus. • v

Qu,i committunt errores,. caftigem
turilli,noneorum dignitas: niiifchaec
vel chm errore compatl nequiret, vel ।
earum privatio, ipia pcena eiTet.

‘Bonus Jvkdictis non eft, qui quan-
tis medetur, tot etiam 'occiditz N eC
Princeps, eui aiiter Subditos emendare
nelcit,nificataftis & foppliciis.

Nec ramen ideo inter mittenda Sup-
pHcia, fed-providendum, ne occaiio
feeleribus & aditus in Rempublicam
praebeatur.

.Deli&i commiffa punire necefl*^'

Fnlcris Politices.  n- }

tis eft : ne committantur impedire,
majcnis eft glorite.

Omnis vero ratio dičhat, ut reus pri-
fcsaudiatur: Hoc natura: beneficium-
e ft- ut fe quisque defendere aufit.

Ipfe omnifcius, omniumque vi-
ventium Judex DEUSyprimum mun-
di delidum non punivlt, nifi audi turo,
vocato in judicium Adamo.

Commune apud Romanos odium
meruit Galba, quod Cingonium Var-
ronera, ocPetronium T urpilianum an-
'te Jbppliciumnon auduflet.

Licet®iwC£npes fint, innocentesha-
benturubi reis negatur tdefsuflo &
patrocinium.

•Poente capitales dilatae femper re-
Peti: infli&a:.nunquam revocari poP
tiint.

Vix tam jufta ferri potefl Sententia,
pt po&njE p-radpitata*executio non lit
■tnjufta,

SubTTheodofio capitalem executio-
in quadragerimum diem remo-
ra-

II6 Cap. II. JDeqnafucr

rabatvr pientiflimi Principis mite i»-
dultum.

Non ejusdem gualitatis omnia de-
ličta funt: in guibusdam mora non
expedit, fed eareddit acerbiora, vel
periculofiora.

Aliter in criminibus privatis-, aliter
in publicis•: aliter in causS. fl.atus, ali¬
ter in notoriis, aliter in Rifgečtis, ali;
ter in dubiis,aliterin corfefli^proced*
fblitum eft.

Humanum eft criminibus privatis
(compati, vel ea plane difiimuiare: at
publica puhlice mul&anda vcniiintj
®e-in moremabeant.

Crimina confefta & notoria, ficut
probatione non indigent; ita fufpe-
cta & dubia, cauta in,quifitione op u6
habent.

In materia ftatus peena prolonga'
ta, (čepe brevis eft Reipublicsr ruina.

In iis deličbis, ubi fimpl.ex voluntas
poenam aliquam; efEcax capitalern
meretur.; extemplo., non cunčtan*®
procedendum.

Sta-

Fitlcris Pbliiicu.  117

Statiftis plane confuctum dubia
pro certis accipi: Sufpečta pro com-
miffis- haberi p ubi periclitatur tota
Respublica.

Atrocitas aatiquarum pcenarum
temperie indiget: Sufficiat,tollere.

Canis morcuus non mordet: nec
fublatus maiefačtor amplius opere aut
exemplo nocere valet.

Exeogitata & immania Supplicia,
Judicts magis- vindifltam,quam juftiti-
am lapiunc.

OfFendunt Spedatores magis info-
fita Suppliciorum genera-,quarn delin-
Pentium delida.

Inventores horribilium lupplicio-
rum, fermeea primi luftinuere.. Plena
ejusmodi antiquitas monumentis.

Carceres illi imrnanesGallia?,lubLu-
dovico XI. inventura, erant Epifcopi
Verdunenlis; fedjufta DEI ultidne
primus ille, primo & noviflime faftO'
Ca rceri intrufus a Rege,per decem &
4Patuor anaos lquaiorem & horro-
rem

ii§ Cap.II. Detjfiatuor

rem ejus pertuIit,infeIiciorPerillo,ex
tam diutino tormento.

Impoffibile eft, ut Princeps, qui
horrore (uppliciorum perceHit o-
mnes,- non percellatur iple metu ali'
quorum.,

Non amant Principenr fiibditb <p’
eos non punitut.filios,(edperfeguituf
ut hoftesl

Caftigare fine amore, nore eft ačtus
Principis juftr, fed vindicativi. Ip&
animalia npn maftantur ex odio,fed
ex neceflitatc conlervandae vice b u '
mana;..

Dclinuuentes (licet fčelerati) h°'
mines tamen (untr & tantum ob com-
munioiiem natura? humante compa 5 *
fione, quantum ob eorum.' demen®
animadverfione publica digni.,

Peccatis. iralči oportetnon: pet'
cantibus..

Tune vero nocet maxime rigor «
nimia Severitas, quando vitioruin
lignitati non pares eiTe videmure

Intempeftiva. remedia. accendu^

Fulcrit Toliticet.  119
deli&a. Ut enim antiqui morbi mo-
deratione magis & dtaeta, quam me¬
dica mami fuftinentur; ita inveterata
Reipubiicte mah, exa(perantur ma-
gis, quam tolluntur per importuna
hpplicia.

Sunt quxdam delifta, qua_’ com-
HiifTa diihmulare; quxdam qute non
obfervare antequasn commiflaqute-
dam qu2e nondum commifTaobfer¬
vare oportet..

Virorum eximiorunr, utmagnaad-
ndratio, ita. difh’ci’is‘Centura; fed o-
mninm difficillimum eftSuppIicium.

Ciim krditur Majeflas imius; ca:-
^rorum Regum communiseft caufa:
W neglečfa, eorum- Solia exponit
hpplidis.,

Scimus; coronatos Vertices jam &
olim procidiffe; ante pedes camifi-

Quod. illis accidit iniquitate fortisj
voldsacci'derepoteft,veftra fupinadis-
hnulatioiie maii exempli..

Crirninis.lirfe M^eftatis (quo atro-
cius

M

120 Cap. IT. TJequamor
cius nullumeft) tutela aut patrocini-
um,magis conjuratioeft.

Ejusmodi crimen non expe&ari ) fe 1
pueveniri debet celeriter.

Achim tune eft de illo, quisqy tf ;
prxventus eft.

Prineipes abfoluti fiipra leges
non alligantur,ubi in crimine ‘
tis, intercedit notoreitas fadi, adfo r 'f
mam proceftiis.

Fuga, exilium,in criminetefe'M* 1 '
jeftatis idem operami, ac excaten a '
tus canis, vel ieo cx carcere
Gaveant fibi Prineipes, ab ejtisipo
belluis, & in tempere fibi proip tC1 '.
ant- " .

Nolite tamen fecuadurn
(monitum eft Spiritus Sandi; vel’
interpretatur M. Gregoritis ) n ° j
ex Sufpicione, ex vano ruiriore^G
malo temera? natura: ufujudicar# 1
juftumjudiciumjudicate..

Non torquete leges, non feni 3  j s
torquete,, ut innocentes torgjA 3 ^

L

Fiilcris Politic&s.  HI

Sitveftra maxima farna, Clementiae
noinen.

Čredice: muka funera mortalitatis
efle ir dičia: & continua Supplicia,Ty-
rannidis (acrificia.

Igitur temperanter vos,mei Princi¬
pa ’ parvis peccatis vcniam date: ma-
gnis Severitatem adhibete: nec fem-
P c r pcena,.fed fepius pcenitentia con-
tenti eftote..

Ab expedita Juftitia ad Arma te
provoco, mi Princeps.

Ordo quippe naturalis hoc exigit:
Sufcipiendi belli authoritatem atque
confilium penes Principem effe.

Arma rede conftituere, eftvelleSa-
'utem omnium cuftodire.

Principis munuseft,tuerifuos: Im-
oeciliis nontuetur, fed fortis.

. Atnec fbrtitudo fine viribus ; nec
v kes fine armis. Ided omnis Regno-
rurci, Imperiorumque tutela latet in
Ptitfidio b ellicie virtutis.

^tmonun fbrtitudo, ut virtus fit,

F ma-

lil Cap. II. De epuatnor
maneatque: longe temeritatem repel-
lat,& injuftitiam.

Ut temcritatem eflugias,bellum non
facile fufcipejnec certam pacemcum
fperata vičtoria commuta.

Nullum ram felix bellum, quo non i
potior fit qutecunque pax.

Nequaquam licet inbello bispecca-
re,necproprio damnofapere, quiai>
reparabile erit.

Quantumvis tuiš viribus confito
non tamen debes certa pro incertis m 1
difčrir>en ponere. |

Armis &bello crefcuntRegna;
eisdem quoque pereunt.

Medio ibit prudens Princeps : nec
provocabit arma, nec metuet parati^
Sicque temeritatiš- & pufillanimi tatlS
devia declinabit.

Prima fua incunabula Respublic®
Imperia debent armorum dexteritatf>
qubus olimpotentior in debiliorem ”'
biafferuit dominium. Unde Reg! 10 '

rum fei mčomnium origo..

Rudiilla setate hic gentium mos fait-

Fulcris Politica.  I2J

nune non potentia podor, non vires
majores, fed. Tuftitia eft Armorum
cautfa..

Pro eo, quod habuifti fiduciam in
munirionibus, &.in thefauris tu is; tu
quoque capieris: ait Dominus. (/?)

O mi Princeps, ideo jam non vici-
ffi, quia de tuo prtefumprilli. Qui pra>
fiimit de. viribus liiis, antequam pu-
gnet, profternitur.. An ogantia tua
uecipiette..

Potentia utendum,£um necefle eib:
Jureprius experiendum,quamVi: Pax
anteBeilum quaerenda, otferenda>pro-
curandak.

Nihil quippe aequitati tam contrari-
Ul natqueinfeftum: nihil juri tam ini-
m icum,quamVis. <

, Nihil exitiofius Regnis & Givitati-
°ns: nihil minus civile & humanum,
quam conllitutu & compofita Repu-
^icaagipervim.

. Felix Prineeps! quem ita armat di-
^naoapientia, ut pro thorace Juliitiam

F a in-

Jerem.  47.

II4 Cap.II. DecpMMor
induat,& pro Galeajudiciumreftuit
accipiat, & fumatfcuturn inexpugn»
bile a-quitatem.

Per hoc tamen> Chriftiana difci;
plina non culpat bella, fed nuihJ
majorem. Juilitiam. cxigit,, quain.i |1 'i
Jais.

Ubi ctedes horhihunv,; &c  Rcgio-I
num, pernicies atque ruina contro-1
veren ur,. ibimaximam oportethabcrt
Jhflitiam, & inelučlabilern tantum ne-
eeflitatem fequii |

Etiam Viri Idrtes modefti funt ;
ihter armorum ftr.epitus aajuitatein ceH
lunt. An Jofuejan Davida anMacha-,
bxi,_ non hidre.Viri bello fbrtes>,& a ‘\
men jufti ?.

r ortitudo , quas- per bella tuetur
a barbaris patriam;. vel defendit d e ‘
biks contra potentiores; vel a latt°'
nibus & ufurpatoribus focios.: pl 013
Jud. iti a eft.,

Pro Juftitia. agonizare: ( ait divine'
Ecc]eliaftes,).&.usque. ad.mortem c 0-

Filter is Politic6S. IZf

ta pro Juftitia , &DEUS expugnabit
pro te inimicos tuos,

Elbi autem dominandi fola libido
arma induit: vix ea Coelutn felicitat:
lm o c um exaltaveris qua(i aquila ni-
dumtuum, inde detraham te, dicit
bominus. (/)

Melior eltSapientia,quamarmabel-
licaiAphorilinus eft divin® veritatis,«*
pud Ecclefiafticum.

Idqueprobat: Hanc Tub Sole vidi
$apientiam,& probavi maximam.

. Civitasparva,&pauciin ea viri.Ve-
nit  contra eamRex magnus, & vallavic
eam, extruxitque munitiones pet gy*
■Him, &perfe6ta eft obfidio. Inventus-
que eft in ea virpauper ot.lkpi2ns ) &:
“beravit urbem per Sapientiam Riam::
& dicebamego,melioremefleSapien-
tl am fortitudine.

, Parobol® hujus e&vpon .Archime-
des.

;*Sytaculas obfidebatRomanus exer-
cituš: Cives intusAmpotes, nec pares

JF.? tan-
CO Jerem, ^.

116 Caf. II, T)e ^uatiior

tantae potentke foris. llnus Arčhi-
medbs qui.efcerejuftitcives, fequetu-
endse urbi obtulit imuni & folum.

Obiidionem trienjlio (iiRinuit, &
multotiesper fuas machinas-non foliim
hoftiurn fubmerfit.onerarias navesjed
etiam vitri Solaris seftu integrasdelevit
phalanges Romanorum: Sicque unus
pauperqueSapiens confiidit totamp? I
tentiam Romanam.

'Sic non magis corporls robotki
quam confilio prudentte bella g e '
runtur. . . ।

Sic non minus eft, arte & con® 01
fuperare, quam gladio.

Quantis difcriminibus, quotv.^ V®*
natibu-ejsmtcmpertum: higeniunni 1
belloplurinjum pofle.

Mihi tantundem eit, callidis con*
filiis & machinationibus holtes op-
primere, quam palam .& produčti 1 '
cie.

Non femper aperto'Marte,.ubi c«?« 1 '
mune omnium pericuium eft,fed oC '
cultis confiliis ,prcdčinditur hoftis^r

Fnlcrif Polttrces.  1.27

Vi&oria obtinetur tanto gloriofior-,,
quantd fuorom Sanguineminus cru-
enta.

Čredo jam divino Sapienti: Guber-
naculis (vel., ut feptuaginta legunt,
confdiis ) trattanda .efle arma, ( kj)
Et, virum fapientem etiam fortem et
fe, Sc virum dodum robuftum &va-
Hdum : quia cum difpofitione gerit
bellum, & erit falus, ubi muka con-
filia,

Pacem.colete,& tatnen temper para-
r earma; pacisque temporeea cogita-
quse beni funt: fapientis & providi
Principis.

Aftum eft, hofte prafente Amicos
qtuerere; aut imminente, parare.

Arshellandi,fi non praduditur, cum
faerit neceflaria,nonhabebitur.

Difce in otio, quid te ačturum ve-
usin bello. De cubiculo in aciem,
deumbra ad folem durum eft egredi:
^ccorpus afluetum findone vix lorica;
■°nus fubibit.

F 4

(k.J Pr<w,2,i.^24.

I2g Cap. II. Decfuattur

Pax non contradicit Armis, fed pet
hax confervatur illa.

Si quando accefferis ad expugnan-
dam civitatem, offeres ei primum pa-
cem, precepit Dominus in Deutero-
nomio.

Apud juftos Principes non paran-’
tur bellacupiditate aut crudelitate/ed
Pacis ftudio geruntur: ut.mali coef-
ceantur,& boni fubleventur.

Nonquceritur Pax,ut Bdllum exet-
ceatur, fed Bellum geritur, utPax ac-
quiratur.

Infipiens eft, movere bellum,fi n°;
rente fiatu liceat retinere pacem. Si
autem neceffe eftpericula adire ex j u '
fta& legitima caufa, magis reprehen-
dendus eft is,qui f ugit periculum^uš®
qui (uftinet.

Multum olim miiitiadiffcr.ebat a l 3 *
trocinio: nune ho c ilii congenituif’
vel plane unus utriusque partus eft.

I nterim alia Numinis mens: Qua fl '
do obfederis civitatem multo temp 0 '
.re, & munitionibus circumdederi$>

.ut

Tulcris 'Politices.  129

ut expugnes eam; non fuccidasarbo-
res,de quibusvcfci poteft: nec fecu-
ribus debes per circuitum vaftare
Regi onem, quoniara lignum eft •> non
hotno. (7)

Militare,non eft deli&iim; fed prse-
dari,latrocinari, fornicari, & ex libi-
'dine quseque agere,plane leeleftum eft.

Divina Providentia, ciim militanti-
bus iua ftip endia conftituit, prše dari in-
terdixit.

Neminem concutiatis, eftote con-
tenti ftipendiis veftris. Ita quidem
Johannes Baptifta: fed arina vix fer-
Vant mo dum,

.Non facile armantur Principes .,
quin armari fciantur a vicinis. So¬
la armorum-farna nobis vel accerfit
pericula,vel aliis incutit metum.

CallidioresPrincipes,armorum cau-
fas veras obtegunt,velalias prx’texunt,
ut fufpendant alios,nec fe fufpe&os
, -ffddant.

Philippi II, Claflis illa immenfa to-

F-f tam

(0 Dcfit.  20.

,i^o Cap.II. DecpMfrfor

tam fiifpendit Europam, cuiinde futu-
rum periculurn? .doacc preeter opinb
■onem Angliae oram appelleret. Sed
ab immiti ftučhium.elemento ingens
ifta machina disjecta; mox<in princi-
pio magis- adverfanti&Fortunae ..cladeffl
pertulit, quam heftis.

Sapientis non eft, vellecertare, &
in aleam ,periculose fe. committere:
quoniam vincere non eft in noftra p°”
teftate.Eventus belli incertus.

Ssepein parvis momentis magnica-
ftisintercedunt.

Errant, quicunque in belio omne®
fecundos cxpečhmt eventus.

Bellorum iucceflus omnes,boniaut
mali, primum a viribus vel earum defe-
čtu: deinde ab occafione,quam vel ca-
fiis offert, vel ratio aperit: demum 3
Juffitia ean & dependent.

Si bona fiier.it caufa pugnantis (cie-
fieris omnino paribus) pugnte exitu s
malus effe non poteft: ficut nec
nus judicabitur .hnis, fi caufa non bon«
prsceflerit.

Bel”

Fulcris Politicvs.  ijt

Bello malč inftituto,neceffe eft Prin-
cipes maleaudire,& culpari obdamna.
Nihil guippe tam capax malignitatis,
fermonumque liniftrorum, quam bel-
lum,nonexfbrtuna geftum.

। . SicmaleaudiitFridericusPalatinusi
' « fpe corona? Bohemice cum Auftriacis
Principibus fe implicuit, nullorum
certus auxiliorum, neque ex Gallia do-
mi occupata, nec ex Anglia, quse nega-
bantur, neque ex Belgio vix fibi tune
compote; fed folisllnionis viribus con-
blus, qu£E Bellua multorum capicuna
magis illi nccuit: doneč vičtus, omnis*
9 Ue  potentise expers,per ludibriura
ptoclamatus fuit fblftitialis Rex.

Omnebellum fumitur faci.e,fedsf-
gerrime finitur. In ejusdem potefta-

initium ejus & finis non eft. In-
cipere cuivis, etiam ignavolicet: de-
P°ni,cumVi£tores vennc.

Sapientiseft, a Bello abftincre, eti-
graves belli caufas habeat.

. Bellum nemo juftereprehendit, fed
caufas. Nocendi cupiditas, do-

F G  mi-

ip Cap. II. Dequatnor

minandilibido, mera xmulatio, &£-
ftus glorite humana, immodicapoten-
tia, alieni aviditas & ulurpatio,
qua his fimiles caufte bellorum ,fint>
juftisfime culpantur.

Boni malique Principes, caufis di-
verfis, ftudio pari, bellum .omnes ra-
piunt.

Tune juftum eft concurrere ad arina, .
oum locumapud hoftem invenirene-
quit Juftitia.

Bellum debet efle neceffitatis, 'fl e  ।
obruamur neceflitate,& confervemut
inpace.

Inutile cum iis, qui quod amittaM
nonhabent, bellum geritur.

Studium abolenda: infamia?, caufa
juftiflima belli eft. Infamia auten 1
cenfenda eft, fi ab ed cladem accipia 5 ’
qui lupra te non eft. j

Utmodeftiaeftquielcere, fi non af- !
ficiaris injuria : ita Juftitia eft,cum in-
juria afficeris, bellum pači ante^’" ’
re ’ ir

Juftum eft ucllum, quibus necella-
riunh

■Fulcris Političen.  133

rium: &pia arma, quibus nulla nifi in
armis relinquicur Špes.

Bella gerimus ob eam caulam, ut
inpace vivamus; & nego ti a fufcipi-
mus, ut aliauando .in otio commore-
mur.

Nullum bellumper feiplum optan-
dum eR, fed Pacis tantum caufa fufci-
piendutn.

Ita bellum, mi Princeps, fufcipe,ut
nihil aliud, quam pacem qua?rere vi-
dearis.

Male quceritur belli tantum exitus,
non illius caufa.

Eventusbelli, velut tequiflimus Ju-
dex,unde Jus Rabit,inde dabit vičto-
<riam.

Ex omni occafione captare caufas
belli, nonjuRe Rcgnantis, fed infidian-

Ubi caufam Principi fuggerit vel
a tnbitio,velavaritia, injufium liafcipit
Mum.

Ir  eum,quijtireagerc, & fatisface-

t 7 re

TJ 4 Cap. II, Dequat»or

reparatus eft,nefas eritBellumiurnere)
tanguam in injurium.

'Prceftat arduum & difficile bellutn
evitare, honeftis conditionibus hofti
conceflis , guam fe cupiditate vindi-
čta, in incertum Martis difcrimen con-
jicere.

Aut bellum a Principe non fufcipi-
endum, autpro dignitate gerendum:
alioguin cadet in faorum odium,& ex-
terorum contemptum.

Bella temere guterentibus, & fo*
ventibus, multa fepe infortunia acci-
dere,mulo£gue clades, & fipe fatum
uiti mum, ut Carolo Burgundo,& cen-
tum aliis.

Hoftis nunguam eft contemnen-
dus-, tametfi imbecillis •: ciim vičbo-
riam per Virtutem liceat femper con-
fegui.

Principes imbecilliores, vel impat 3 *
ti, potius honefto Pacis & Amiciti«
nomine, cum potentiore hofte,.fi gu?-
fieri poteft, pacifcantur, guam obltina-
tione animiinarmis perliftant, in gui-
bu«

Fulms 'PniitMi.  i|,

•bus vel (uamimbecillitatem, vel.me-
tum prodant.

Ciim .Principibus, quibus in pačite
nul la fides eft, magis expedit bellare,
>quatn tranfigere. Fruftra enim eft,pa-
cemfperare a perfido, & .periculofum
•ab armis defiftere, nunquam quieto
vicino , aut infidiante temper. xmu-
lo.

Bellorum caufa illa Nurriini magis
e ft accepta, ciim Principes fines In¬
es defendunt, & hoftes prius nulla
laceflerunt injuria. Hoftes vos fen-
•ftent Madianitat, ait' Dominus, quia
& ipfihoftiliter .egeruntcontravos.

Juftum quoque eft, amicis & fee-
derafis opem ferre: Sed non in causž
turpi, autinjufta., neque ex prstex-
tu.

r  dnjuftus autem prxtextus eft; ex
Sociorum tutela, avaritia ferri inalie-

& fua magis protelare, quam fo-
Cl °rurn confervare pomoeria. Sic
ierme terrarum omnium .potiti Ro¬
mani.

In-

Cap./f, Deijitttttior

Inopinatas invafiones, quaqua lic«
retundere arte. Perfe exemplo fint:
qui metuentes virtutem Agefi-
lai; muko auro corruperantGnrcos,
ut illiob domefticos motus inpatriaffl
revocaretur.

Sicut Chriftianus Princeps inducia¬
rum mentionem nunquam repudiare
debet; ita eas auro emere & pacifcb
ut inde cladem avertat a Patria, nih«
adverfus Regiarn dignitatem agit.

Ludovicus XI. non gravate pad^ 5
eft Eduardo Anglite Regi quinquagi £S
milie aureos, quosper totum noven-
nium induciarum lingulis annis pen-
deret,

Ciim belli calamitates prsEvidentUt
pentuplo majores effe pretio paft a '
rum induciarum: an indignum eriti
minori fubjici malo, ut avertaturm 1 '
jus ?

Nullum tantum pretium eft, Q u0
majus non fit, ciim hoftis di.ftip, er " r ,
a Vidorice curfu, & illibata ferv atur
patria.

Ifl-

Fulcrts Politices.  IJ7

IndiMce fubječtionem non inferunt;
fcdex opportunitatetemporis majores
vires, quibus magna fecuritate licebit
belli fubire aleam,& cum fbenore recii-
perare. amifTum pretium.

Armorum juftitiam corifeguitur Sci-
e ntia militaris. Ha:c autem in pro-
videndo , agendo & finiendo bello
confiftft.

, Fornrer agendum: ut gloriosč fi-
bias. Multum providendum; utfor-
titer agas. Diu apparandum; ut ce-
lerius vincas.

Providendum primo de nervo
belli ; Sine illo claiidicabit hoc.
ClaudoEum namaue naorbus in ner-
vis eft.

, Bellutn marmisfolisnonvertitur,fed
'n lumptibusjper qua: efficacia reddun-
tor arma & utilia.

Alterum eft commeatus, cujus de-
ftctus non habet remedium. Mendi-
Citas _.quippe ad oranem alefperatio-
■^crri vocat armatos.

Fa-

Cap.II. Decjfiatffor

Fames intrinfecus pugnat,&vincit
fepius ,£uam extrin(ecusferrum.

Alexander inguiebat: Miles non
facile timebit, fi veftitus,armatus, cal-
ceatus, fatur,&aliquid habens in p£'
nuI<U

Tertium,Arma: Inftrumenta nimi-
ram belli, machinse, tormenta, globi)
& centumtalia; fine quibus nec ex-
, pedicum, nec promptum eft bellum.

-Fruitra praecurrit miles, fi impedi- ।
menta (equuntur tarde.: Quse tune
proprie impedimenta dicidebent, curo
iliisdefi.itutus aut niliilagit, aut plane
perdit.

Error vix alius hoc frpqucntior eft;

& tamen vix alius minus emendatur
unquam,eripientibus fe interen optinns
eccalionibus.

Quartum Miles, ejusque dilcipHna,
robur, magnanimitas,.fides; uniete mi¬
lite m dotes.

Diiciplina militiain continet: i" 8
dilapla , latto.cinabitur magis., quam
bellabit.

Triler ir Pdlitices,  139

Plus Ducem fuum miles tirne#.,
'fluamhoftem.

Melius eft parere belli imperatori,
quam hoftem occiderc.

Coeca &. firma obedientia eft vitalis
Spiritus difciplinae militaris.

Effrasnes milites impedimentum
m agis funt, quam praefidium. Ho*
Mtibus il!i tantiim metuendi,nonho-
ftibus,

Apage,qui inpace preedas, inter ar¬
ina fugam medTtahtur: inter vina, in-
tG r fympo(ia vičtorias canunt: in hy-
bernis leones, in praeliis lepores a-
-gunt.

Ducum fepeavaritia diffolvit Difci-
plinam-militarem,- & milites in latro-
nes commutat.

Gens gentem prsecellit in bello, &
P^ga Coeli non tantum. ad robur
corporuin, fed etiam animorum fa-
cit.

, Lqcorurnafperitas durabilioresred*
homines. Sub.divo & in labori-

bus

140 Cap.//. T)equaMor

bus enutriti, facilius fijftinent belli in-
commoda.

Viros iilos redimo, quorumartus
induravit natura in patientiam, difci-
plina in obfeguium, .fides .in condair
tiarn.

Quibus non aurum , non argen-
tum, non pyropus, fed fcutum di-
vulfum,.fratta galea, Erifis acer, fa-
cies vulnerata cedit in ornamentum.

Ateas hoc modo tčriplic 'Phffipp 0 ;
Tu imperas Macedonibns bellandi
peritis: at ego Scvthis, qui cum fa¬
rne, liti, Aquilone pugnare nove*
runt. n '

Tutius tibi deinde fit (fi copia 1 ®'/
domefticos armis erudire, quam
nos mercede condijcere.

Mercdnafius miles venalis eft:
dem venum exponet pluspdllicenti.

Mufa id acčinit: Nullam fideip>
pietatemgue effe viris, qui caftra fc'
quuntur : Sed venales manus:
que fas maximum, ubi maxima ® er '

Fulcris Politices.  141

Eos adlego in veros milites, qui
nihil magis verentur, quam turpem
lamam:; qux dum eos prohibet fuge-
re, faciet aliquando vidores;.

Hcec ramen, tantinon funt: ■> nifi
militiae Dux fupergrediatur omnem
privatam- conditionem, ;  tampruden-
da, quam.magnanimitate; tam inte¬
grirate, quam fbrtitudine; tam fortu-
n ^quam confilio;.

Si Duces fe ihvidos bello exhibe-
, invidus; etiam, m il es futurus.

Urrerniges fine.Navarcho, ita mi-
Utes fine Imperator e 'parum-agunt, ci-
riapericulbm..

Be!ii Dux authoritatem maximam
feveritate- communiat: Omnes cul-
pas: militar.es: militari more muldet:
oec credatur erraritiiim.ulli ignofcere.

In fedibus & hybemis, pcenis &ti-
otore corrigat : in expeditionibus ipe
oeprttmiis faeiat meliores.

' Unus.imperet omnibus: aliqui of-
ncib confilio afliftant: Omnes ob-
^perentadiomnem nutum.

Plu-

142 II. De quatuor

Plurimum nocet multitudo impe-
rantium,quiaa multis Regimcn incer-
tum, aut pland nullum. " Turpe mul-
ti Duces, milites perpauci.

Longa Experientia , & utriusque
forturio cafus commendant Duccffl-

Circumfpeftio deinde in agendo;
Vigilantiainrtbfervando; aftus &cal*
liditas in provenienc!o ; Prudentia in
cavendo, vigor in opprimendo.

Nolo Fabiurn cunčlatorem, nifflis
videlicetpropinquumignavio. Nolo
MareelIum,necTerentium,necVarro-'
nem :  audaces plus aequo duces,
meritati afluetos.

Mediosvolo: qui extrema reriitn
evitant: qui periculis profpiciunt, &
ea declinant: qui norunt vires ex g u '
as intendere, &nimiasmoderari: qu>’ ,
ve ex alea dubia faciant certam.

Prte cseteris iama rerum geftaruin
(cjuo in omni Imperante adverius ho* |
ftes validiflima) fijmmum efrinbe" 1
Duce- encomium. \

Satis bonus habeatur Dux, cujus i*
piuin ■

"Fulcrii Politices.  145

pilim nomen metuunt hoftes, cujusve
Fortunam illi fepe experti cum fua in-
Krnecione, qualis Scanderbegus e-
rat.

Nam etiam fortunse farna belliDuci
non minus neceflaria eft , quam ipia
Authoritas,reique militaris peritia.

  Fortuna quibusdam fortuitum, no*
bis donum providentiflimi Numinis
eft- lila interim non- omnibus , fed
aliquibus alliftit.. Anexmerito, an
alia occulta ratione ? ( quia etiam im-
probis illam maxime favifte palam eft)
nobis incertum, foli Numini id liquet,
cujus judicia. abfcondita, femper ta*
m en jufta;

Interim tu črede: DEOS laboribus
ornniavendere,&fbrtioribus adefie.

Ided cumSaluftio concludo: In bel-
lica Fortuna magis afpečhis habendus
Peritia, & Audoritatis, quam Virtutis
Sinonim.

AltcraScientte militaris pars,videli-
"etih agendo, comprehendit opera-
bones Martiales,nimirum aggredien-
do

144 Deqaatuor

do, congrediendo, infiftendo, perfe-
quendoque holtem..

Circa hxc advertat Princeps ad
gutedam.

Nonlicet in bello biš peccare. Er-
rorin beliomors eft..

Autvires aliquado augendhs,autmi-
nuendam. audaciam;,

Sin minus fidis numero copiaru®
Virtutem accuratius.fpečta: idagC’
ficque inftrue,ut opportunitate locb
temporis , aliorumgue. flratagema-
tum ; finguli compluribus lufficiant

Ita V itelius ih :  bellb Belgico,
Caftriotus Dux adverfas Turcas, ftani
militiam opportune inftruebat, ut ^‘
pe unus Epirota contra quinquagint a
Turcas ruto pugnaverit, infuper ob;
tenta vičtoria, fugatoque aut plan £
deleto hofte, & relatis opimis in Ep 1 '
rum Spoliis.,

Nec ante multos annos Badenb?
Dux Ludovicus, ad Croati® Jimi te5 ’
tribus Germanorum millibus decerta-j
vit contra quindecimTurcarumrr | dli- i ’ 1
campumqueinfeditvičior.

Fulcris Toliticts.  144

Non aeftfrna numerum & linguas,
Ted manus & teh. His opus hic,non
illis.,

Fortiflimusindifcrimine erit exerci-
ttts,qui ante difcrimen fuit modeftis-
fimus..

Ita femper agat, feque moveat ex-
ercitus, atque ita provifus fit, ac fi 0-
roni momento hoftis adeflet.

, In labore, in otio, in fbmno,infta-
none, omnique hora ad praelium ex-
peditus videatur, prcefertim vicino
hofte.

Occafiones prttftoletur, nunquam
eas negligat, hofti nullatenus quie-
tem conccdat>quotiescunque eam tol-
kndivel turbandi fas & vires.

. Qua:cunque fbrtuna fe praebcat,
fltfti debet-in pradentem ufum &ho-
tam, inde capi confilia, quibus ple-
niiTique licebit arbitrari in eventus,&
fatura-compendia. •

. boia apparatus militaris farna, plu-
rinia fine fanguine confecit bella,in-

G cuf-

146 Ctp. II. De quatnor
cuflb in hoftes Panico metu: & ex hoc
veldeprecatobello, vel arrepta fuga-

Majori apparatu egent externa bel-
la, quam domeftica j, maritima,
<ampeftria.

Sedembelli figere in alieno folo,ri¬
bi emolumento eritmagno,. & hom
detrimento maximo.

Qvoties experta hoc eft Germanu
in Sueco & Gallb,qui in inteftina noft?
produčto exercitu , noftris fe vifcen-1
bus faginabant, noftrisque viribusn° s
opprimebant.

Magis St  fblertius a tergo cave^'
dum, quam a fronte.

, Nune de pralio, cum hoftibusco n '
ferendo, agamus.

Ego vero (inquit TrivultiuSib^ 1
€xpertisfimus Dux ) illud maxim°' t
rum bellatorum firmamentum p er P^
tuum femper efleajo;quod&ipfc
veram efle comperi: nunquam ■> n 111 !
magna rei bene gerendae o^cafrn ,n ‘'
vitet, vel neceffitas cogat,pugns ibr|
tunam efle pci'iclitandam.. ‘

FulcrisPolitices.  I47

Ciim magna multitudine hoflium,
prasfertim eo abfente, qui famrnam
armorum tenet, nifi £Equo loco, aut
opportunitate data,Legato belli Cxfar
dimicandum non permittebat.

Aut inopia,aut cundatione,autvici'-
fitudine temporum, aut praventione,
aut terrore, melius eft hoftem dOmare,
quam difcrimine pugnae.

Hujus vivum erat exemplum Tu-
rennius Heros, ciim noftra fepe cla-
de. Sic Orangium vicit Dux Albanus
ad Gettam fiuvium.

Dubius praelii femper (uccefluseft;
<]uia plus in ho c fbrtunap oteftatisha-
bet, quam virtus.

Interimfumma fbret dementia,pro-
fpcue rei gerenda: facultatem fegniter
dimittere.

Imparatum aggredi hoftem, laflum,
Pabulaniem, fomnolentum, diftra-
U 1 ®, eft Vidorise certum prasludi-
vm.

Hx ufu prcefenti,ex opportunitate
fitfts, cx aecidenti, prteteropinionem

G a res

148 Cap. II. Decpuataor

res plerumquemagnce in bello fucce-
dunt,. five. profpersE, fiveadverfe.; i

Neceflitas fepe. ante rationcm.eft;
nec linic expečtare. ?  nec. tejnpora le-
gere.

Subita conterrent hoftes, vifitata
prtEvidentuf, pravila vilclcunt.

Quo genere depugnaturuslis,ig n0 *
renthofl.es; necontrarem^di»ait£®
elu dere arte moliantur. *

In omni pugna,.quod.tibi prpdefi;
adverfario. noc.et: quod. illum juVat,
tibioHicit. , '

ContrateeHeincipis, quod ex ej uS
arbitrio,aut fuafu lufcipis. Večeri a-
dagio : ab hofte nullum. co,nfiliu®>
nuli um auxHium.

Difficile. vincitur, qui vere pote".
de fois, & de adverfarii viribusjud 1 !'
čare.

Nunquam ad' certamen publicu®,
perduces militem, nili cum. eum vi- j
deris Iperare vičtoriam.

Campcis opta; fi eqpitatu poues :  <

TtilcruPolitica.  149

fi pedite; angufta loca lege,montuo-
lcabrofa,paluftria.

Semper cura, ut prior aciem inftru-
a $ypromptumque te pradio exhibeas.
Plus quippe anirni eft inferenti peri-
CMlum, quam propulfanti.

Satis citd incipit vičtoriam, qui re¬
bus omnibus providit, ne vinca-
fcw tUr -

Gloriofa erit viftoria,citra domefti-
cum fanguinem, ant propullare ho-

l  ftem,autcxdere.

Ided externum potiiis? & meree-
narium militem eertis pcriciilis ex-
pone.

Interim aggreflio omnis,citra re-
fpeftum peribnarum, fiat per fbrtifii-
toos. Omnia prima metum gignunt,
lwt fiduciam.

. Muka magnis Ducibus ficut aggre-
> -dienda non funt; ita Čemel aggrellis
| non dimittenda. CteCareiii illumcon-
I tPmnlare •io.vičtum: Ja&a eft alea:

Rubiconem tranfivimus.

G 5 Ma-

1J0, Cap, JZ. J)e at utr

Magna fiquidem.famie momentain
utramque partem fiunt.

Situs rede inventus,locorutnque i
tergo & latere fecuritas, augebit tuis
conndentiam, hoftibusimminuet.

Amplius fepe prodeft locus? quam
virtus ip(a.

At fi fitus, pugntegue locus,fi folis
fulgor fi tormenta hoftium tibi d’
venentur, neexponas te difcrimini.

Tamdiu agminibus fludua, cedft
recede, obverfa, move in hoc 5 aliud-
velatus; infifte: doneč nancifcaris
occafionem, fine difcrimine con«'
gendi.

Sin minus; adhortamentis fuppta
militemque erige exneceflitate in vir-
tucem ? cx viitute in-fpem Vid^
ris. , ,

Acriuspugnant,quibus certum dl-
fcrimen, exigua fpes pacis cum hofti'
bus, aut venite- reliqua.

Ita Cives Harlemenfes ad
mam indignationem,multifariis inj^'
riisj Hiipanuin militem ftudiosd in > e
con-;

FalcritPoliticef.  151
concitarunt.; ut, fi fe dedere vellent,
neguirent id,ob atrocicatem criminurn
defperata venia.

. AMcprxlium,guanq‘uam virtuti ml¬
etem, & in oranem cafum inftru«
&is agminibus confidas; taipen utili-
'ter preces mifcebis, alloauendo, ex-
hortando, laudando cunttos.

Super omnia valebit exemplum, g
te, ut Ducem, periculorum focium.
feras,

•&grč continebuntur tuorum inter
arina manus, fi ex victoria viadidam*
panter <& predaš ofteatabis.

Crefcet tuorum animu$,fi ex infidi is,
Vel inopinata occafione quid fortitcc
feceris. Si hoftibus res adverfe cos-
perint obvenire, augebis.rumore.

AdVičtoriam plurimum conferet,
utlečtisfimos de eguitibus & pediti-
bus referves poft aciem , ad quaeque
inbfidiapraeparatos.

Ouifuoerveniunt, terribiliores funt
temper hofti iis,quiinmanibus funt,&
pugmmt.

G 4

Ip Cap. II. Ve^uamor

Pars magna vičtoriee eft, ininiicufls
turbare antequamdimices.

Spem non ditbiam rei bene geren-
dte poiiicentur: Caufa inprimis jufta,
fidus ac veteranus miles: tormenta&
machinaz pkirimic,re&eque dilpofi® 1
locus jEquiflimus, vel in rem tuam
commodior: & nullius jdemum rei,
praterquam communis Salutis,fois>

N e moveare hoftium ,clamore,non
impetu, non humero : inania ha?c
funt, umbrse fbrmidinis, non cau-
fe.

Sta firmiter in .primordio •
nee fegnis tune, nec praccps efto/
doneč evaporet fumus furia: hoft 1 '
lis.

Tum age .viriliter, dnfifte fortiter :
^rdorein animi oculis, vultuque .p^'
fer, (ed magis manu & tclo-

>,Cum :te impavidum cernet. holta j
ipfe timebit. Ubi minus timoris^ a '
bueris, ibi minus periculi: ।

Grede, fed impavidus : Eventus o* ;
-mnium prxliorum,inter initia, cop* ra

Fulcris' PoliHces.  ipj

fflos magis fuifle, quibus Viftoria de-
bebatur. Vidimus hoc nuper inDo-
ftawerdiano & Hochftetano geminis
prseliis.

In trepidatione aiit inclinatione tu-
e rum, ne te perdas ; fed contra au-
dcntior ito, nec animo deftituaris fa-
cM

Octurfa paventibus: retinecedett-
tes: Llbi plurimus labor, repara: Lin¬
de aliqua Špes, infifte: confilio, rna-
nu,voce, monftra te Vi rum.

Sipars exercitus vicerit, <5r pars a-
lia fugerit, ut fepd contingit: tune
ultro permitte priorem, de etefis ho-
ftibus, fpolia capere : fiigitivam iti
ordinemredigere: Uuamque bucci-
ois exultare, quafi vietoria plena po-
titus. Terrebit tanta hoftem fidu*
cia.

Scientia militaris tandem relucet
etiarn in finiendo belkx

Včlenim vičbus es,vel vicifti? Vi-
«U.sr acerbiores fortunae fručtus non

G f  tibi

#4 Cap.thBeqn*twr

tibi cumula: patere,.& fpera: difpet«
lbscongrega,tutiora qua:re.

Ferociores excladc, modeftiores
fticre ex Vičtoria Romani; in utra-
que fbrtuna fcmpep impavidi ■> con* I
fiantes, & omnium imitatione di-
gni. . _

JEtiam victus arma, fi poflibile »t,
reftaura :' Occafiones qutere, capu:
Strne in oceulto infidias, & quocun-
que modo poffis ( dnmmodo oppo r '
tunč) irrumpe audader, & exultan-
tes vel prsedantes hottes disjice>neca;

Exu!tantibus tune fommum eft d 1 *
fcrimen , cum fe fecuros exiftin’ ant ’
Formido illis incufTa perplexos reddetj
& fbrtuna, qua?audaces juvat, repetet
^tbiHlis Vičfprise ftubtum.

Stepe jam fiifi acies, vi&ores di-
fperfos, & fua commoda fequentes»
reparatis viribus fuga vit, ant delcvit J
ciim pro felicitate fuperbius, jdeP'
que incautius eflerantur naenteS^*
mau«.

Fulcris Polita a.

Is tnihi tanguam fortis, & inviftus
Dux probatur, gui inter fuos diffusč
fugientes, ipfe infigni manu, voce>
vulnere pugnat,pugnamq; reparat, fii-
ftinet: & diim vincere neguit, invičtus
temen animo,ab ipfis hoftib’cenfeatur.

Cato rebus deploratis, cum Arniči
hortarentur, ut ad Cscfaris clementi-
am confiigeret, refpondit: Catonem
nec vičtum, nec captum e(Te; gui fe
per omnem vitam invičlum prcelti-
tiffet.

Interim res fatis mifera eft,advei>
fum prselium commififle. Optimura
tune erit, aut vicinos colles petere,aut
feintra Cua munimenta, usgue dum
poHibile erit, cantinere; modumgue
omnem operire, fi gua opportunitate
teparare gueas deperditam gloriam,
teihurando vires, excutiendo metu#',
cladem minuendo,cladis authorespu-
niendo,& cajteris abfcedentibus,per->
liftentes in diferimine prsmiando.

l^eniguetantdmagis te fortemere-
^e>guanto minus te adverfa frangunt.

G 6 At

1(4 Capill, De^uattar

At fi vičifti: viam, qua fugiunt h»-
ftes, vel prše,dude, velaperi: ut tem-
pus, utvires ferunt.

Integris viribusprimumlicebiti al-
terum exp.ediet, guando vidor etiaffl
cladem tulifti.

Qui difperfis fiiis inconfulte lequi-
tur, quam ipfe acceperat, adverlaiiš
vult dare vidoriam.

Cave, ne pra:c6x hi prcedam eas-
Stepe obftitit v incentibus,pravimi in-
ter ipfbs certamen,omifTo hofte fp°'
liaeonfečtandL

Strpa ex occafionecrefcitaudacia 5 &
visavičtorisfegnitie, arma reaffumunt
vidi.

In(pera'cainterdurn,obtcnta jam V1 ‘
doria, major eft. Vidoria cladibus
mutatur.

Vidoria omnia damna tegit^pK^ 0 *
ritorumgue oblita naslonim, fcmp#
nova meditaturluera. •

Plima in bello ex hoftibus nrtedam, 1 '
litibus data, eos in rcliguum belluma-
cuit (Scanimat.

Fi-

'Tulcrii Poliitcet. ' IJ7

■Fints belli Pax eft; fed vičtoriac
tnerces prseda: corum nempe bono-
uim, quse in hoftium poteftate antea
fueranr.

Una Vičtoria parit plures, fi prima
K&e utaris.

Vincere fcivit Annibal; Viftoria
uti nefciebat. . AdCan nas vičtor,fi fii-
gientem hoftem fequebatur,in urbem
ipfam cum hofte irrupiflet.

Non minoris virtutis eft, parta vi-
Soria bcile uti, quam hoftem vin-
eej-e.

_ Multiplicabis, fi moderaberisvicto-
riarn, non in eos fevicndo, qui contra
arnia ferredefiftunt.

Siegregium eft,hoftem vincere ;non
minus gloriofum, infclicis fcire mhe-
reri.

Cneus Pompejus Tigranem ‘bellp
fijperatum, certis rebus unperatis, in
priftinum iortunte.ftatum po-fuit; te-
4'Je Dulchraim efte judicans: Et vin-
tcre  ftcgcs,& faccrc.

Decet Rcgnantea, etiam in bellis

7 me-

1,8 Cap. II. Detjuataor
meminifle Clemcntiae: Barbariča fr
veritatis eft, fevire in proftratos.

Sed rurfus ita temperanda eft Cie«
mentia,ne nobis fit exitio. Fit enim
non raro, ut hoftis fugam, immo fub«
ječtionem fimulet, quo redintegratis
viribus acrior infurgat in vičtorem.

Malis, te fbrtumc pceniteat-, quaffl
vičforijE pudeat. Vičloriafikičtuofa,
fi impia, fi contra patriam,.fi contra Re-
ligionem, fi contra naturalem Princi-
pem,magis cladesdicendaeft.

Vičforia magno fuorum fanguine
empta,potius calamitas eft. Cadme-
as abominare vičforias.

Prudentiflimi Imperatores non m
multa clade hoftium, fed in faluteat-
que incolumitatd fuorum militumvi-
ctoriae decus poluere. Sufficit vici*
(e. Vičtorice finis Pax eft , non ita
profufus contra humanitatem omnem
languis hoftium, qui in torrentem a-
bit,& vafaniam magis,qua*^
fapit; prxfertim in Civilibus, & Cfr 1 '
ftianorumbellis.

Vičtoriam fic concludc; Opus ni-
im-

Fulcris Političen

tnirum poft illam efle moderationeac
temperantia: ne quis profpero fbrtu-
nx curfu fiat infolentior, & ea dein-
de ccnfilia fequatur., qux ad przccipi-
tium deducunt: id quod non paucis
magnis Viris accidifle -conftat, ex vete-
rc&novahiftoria.

Ab Armis, ad eorum finem,qui Pax
eft, progredior.

(w) Acquie(ce ab armis, mi Prin-
ceps; & habeto pacem: & inde ha-
bčbisfručtus optimos. (») Diccum
Pzechia Rege adElaiam: Fiattantum
Pax & Veritas in diebus meis.

Et revera ii Principes, qui pacem
negligunt, fiunmam in natura huma¬
na felicitatem non agnofcunt.

Priinum omnium bonorum in ter-
ra pax eft, & tranquillitas populo-
rum: quam Principes inprimis cu-
y e pt, fi antant fuos, & amari volunt
a fiiis.

Populi anteni foliti vivere bellis,
pne-

i

Cap. IT. DecfHatunr
prada vel latrociniis, diii pacem ferre
non poflunt,

Pax,quae nimio pretio emituT,exin-
degi.ie hoftepotentiorefačto: noneft
Pax,.fedpačtio fervrtutis.

Qvando ea non reddnntuF, neque
recipiuntur,qua’ conventa funt: Ma*
chinationem magis črede,quam Pa¬
cem.

PiateKtus pacis multos perdidit,
(pesque ejus dfefellit; ciimpaci fccce*
dens infperata calamitas,incautos ob¬
rnit., fopitosque; quos experrefto 5
inveniens , non ItefifTet.

Ab hsereditariis hoftibus, a perh*b s
vicinis, a reconciliatis inimicis, a de-
jeftis foiio Regibus , ab eemula gente
nunquam finceram, minus longam pa¬
cem expeda.

Bellum Pax auldem fequitur, melip 5
prxcefliffet,bello iter obftručtura.
hil quippe inianius, quam fpe incer-
ta retnedii, in aperta vulnpra fe* c
offerre.

'iFtilcrii Politicet.  iSl

Pacem inter diflidentes invicem
Principes tračnic,opus cRAngelicum:
eoncludere, plane divinum.

■De pace tračtaruri, prsefertimArbi-
tri & Mediatores, caulas odiolas bel-
li? damna-quoque, & injurias prseteri-
tas non repetant accuratc, neque illis
diu inliftant.

Per injuriaruin quippe & fimiiium
tnemoriam recrudefcerepofTent anti-
qua inter diflidentes vulnera, &iorte
redurefcerent non-pridem remolliti
iBorum animi.

Ejusmodi Paeis tiaftationesbcllico-
fi Viri sgre audiunt 7 maluntque magis
bellum, quam pacem.

Et revera bellum femper praftat
Pači.; (1 hajc vel turpis, vel inanis
eft.

Illud vero tempus prsefentisfimutn
Pači tranfigendse reor, quando uter-
^ue dilltdentium adliuc fibi confidic$
paresque,vldentur: alias. potiiis initur
letvitus, quam amicitia; diffiqiliš ad-
Riodum inter impares.

■Im

l6z Cdp. II. De afuatuor

In fancienda pace id conftituatur>
Ut deinceps incidentes conrroverf®
induciis dirimantur , aut per arbitros
componantur, antequam claflicum ad
arma intonent.

Sic induckE,five armorum fu Ipenlia,
tam in tračiatdone iParis, quam -ubi
defuper fiiborirentur, difficultates, U’
tilis omnino eft, & plane neceflaria
de ip(b JureGentium. Quod enim
Jure confici.poteft,armis ne tranfiga-
tur.

Cognatr autem induciis infidi®
funt. Quosdam. bello invidos iudu*
cix fecfire. Multa per ilias hoftili ter
fieri, Gallico nuper bello vidimus.
Deplumata eftAnuila Imperii non 3'
lio,quam induciarum tempore &
textu.

Indučiae hofli fpatium largiuntut
colligendi vires majores: -licentiusa-
gitandi confiiia: liberius contrahendi
auxilia: tutius explfčandi alperius co-
natus: ferocius progrediendiiri b e *-
lum: & (ubi modicaftdes efl,autnulla)
ia-

pulcris PoUtices.  163
inopinatius obruendi aemulum, indu-
ciarum mandragora confopitum,

Nihil autem Pacis religione antiqui-
us, Idem juratiE pacis. reus, ac con-
temptoreftNuminis, taro Folpes, vel
noa diu.

Rumpunt pacem, nonqui bellutn
primi movent, fed qui per infidias,
toederum tempore, arma capeffunt.

Pacem violant? non quidepellunt,
fed qui priores inferunt injuriam.

Pacem infringunt, non,qui dcferti
aliena.qu£runt ausdlia j fed q.ui foeios
non defendunt, quos ex fcedere tenen-
tur.

Nondum vacat calamo ab armis re-
cedere, doneč materiam etiam de fe-
didone, & beTlo Civili, quod omnium
fataliflimum eft, expediamus.

Seditionemajo : ciim res, difeor-
dantibus vel inter fe,vel in majori parte s
veleum fuo Principe Civibus, ad arma
Vocatur.

Con.fiftit autem principaliter in pro'
curautibus, deinde in fequentibus:

non

1^4 Cap. II. T)e qiMiuoY

non tarnen in defendentibus bornim
commune.

Seditio duas, ex una ,'Respublicas:
vel biceps Regnum: vel plane Anar-
chiam, ideft, totalem rerum omniutn
publicarum confufionem Sc  Chaos
guoddanvinducit.

Enim verd,ubi domeftica quies fe-
ditionum motibus-flučtuat; omnis
prilece confuetudinis authoritas de-
mergitur* piusque valet, quod vio-
lentiai turbines diffipant, quam quod
fuadet & praicipit Civilis mode-
ftia.

Medii civesab utraque fiičtionc pa-
i tiuntur, immo perduntur : partim
quodnihil tnliflentiftis&illis: partim
invidia, quod ha&enus .fiiiflent inco-
lumes.

Apud feditiofos diffidere inter fe fe
obfervarealios,& omnia Gdpiciose de-
pravare, fapicntiaeft.

Amant prttcipitia-> feaue^nvi.cfm
pr-aacipitant; ut non videant,inde le de-
bilitari, exponique alienai.prsedae.

Col- '

Falcrh Politicu.  l6f

Collifiones quippe Civiutn nonfibi
fflercantur vidorias, verum aliis.

Omnis feditio centra Jus divinum
eft,quia reliftitPoteflati, a DEO ordi¬
nata?.

(«)Poena? ineludabili fubjicitur,fcf-
fragante oraculo: Time Dominum,
Sli mi, <Sc Regem: & cum feditiofis
no n commifcearis,quiarepentinus ve-
niet interitus eorum.

Rarum,aut prope nullum ab bmni
®vo,usquehaec tempora, qui Batavis
‘uit, felicis fueceffusex ieditione ex-
crnplum vidimus.

Ati exiftimandum, ur mutilum ca-
pitc corpus diu fpiret vitalem hali-
tum?.

Vte Reipublicx,ubi tot fenfus funt,
qu»t capita: Vje  Regrio, quod ab u-
nttate recedit: Va? fingulis,quirerum
‘uarum tantum fatagunt.

Nulla Civitas tantis floret opibus,
nullae tantte copite Regnum propu-
gnant; quas feditio,civiumquecoHi-
^unis difcordianon conveliat.

(?) Priv.  24. Se-

ifc6

Cap. II. Deqxataor

Seditio tanto deterior eft belloj
quantobellum deterius eft pace.

Seditiones interna nasedam mala
funt; quse qud ex inf eftioribus & oc'
cultionbus caufis progignuntur, eb
difficilius curantur, & perniciofius
graflantur.

Seditionum autem cauftefunt varia’,

Accidit plerumque in feditionibus
ut-unde plures erant, tandem omnes
fint.

Earum quippe omnes caufc fem^
commentitiat funt,& merus pratextu s/
reipfa omnes obtečham illum finein
habent, vel libertatem,vel dominant
libidinem.

Pnrcipuum peftimorum incitamen-
tum, Respublica divifa.

Acerrimi illi feditionum fomen- 3 ’
tores,homines vere languinarii>fc« € ‘
rc & metu veccrdes, mifcent cunčta :
modo palam turbidis vocibus, modo
dam occultis ad Princlp^nj fub J lte '
rarum pnetextu machinationibu« >,
doneč commotis utringue animis e^'

FnlcrPPolitices.  167

citetnr fcantum diffidium, quod vel
totum ftatumi concutit, aut evertit.

Libertatem & fpeciola nomina
pr&texunt : inferunt querelas <3c
ambiguos; de Principe fermones, &
alia qua?que turbamenta vulgi.

Nihil tam regno perniciofum,quam
fi populus addilčatinDominum palam
obnitL

Magiftri & incentor-es hujus fiintCa-
t Hinteillr,Bruti, & Caffii,.homines vl-
delicet vel obserati, vel defoerati,
palam flagitiofi, vel Satyrici ge-
sio^rel otiofi.

Nunquam adeo preperet ad tan-
tamcontumaciam multitudo; nifi ih-
citata a paucis quibusdam, qui non
Ib J um honores } qpos quieta Republica
defperant,fe perturbataconlequi poffe
arbitrantur : fed etiam quia (celeram
Vitiorumque fiiorum impunitatem
Tcrant,peccando ciim plurimis.

Origo omnis furoris popularis pe-
aučtores eft>reliqui contagione in-
‘aniaiH;..

Jn

l68 Cap.II. Detjuatner

In tres omniho caufas feditiones
refundit Polybius: vidclicet, quando
fubditi fiios Rečtores culpant, & irgrd
fuflinent: veIrebus,qutE aguntur,of-
fenauntur: vel fpem rerum majorum
animo concipiunt.

Ex prima caula exitnios Status in
Helvetia perdiderunt Auftriaci.

Secunda commovitLufitaniam con-
&a Philippum, excuflb, ut illa ajebatr
jugo Hilpanico. Haec & tertia tur-
bavit BeJgitun,&in immenCum evexrt
Bataviam,

Ariftoteles ait: Minores ut fiant
qual£s, a?quales ut fiant majoresd CG1 ’
tioncm-faciunt.

Viri populares moventur infeditj 0 '
nem,propter intcqualitatem pofieffi®*
num : Viri Ariftocratici & ^P rl ’
mates, propter intequalitatem-hono-
rum.

Utrosque , vel impellit inopia, v®
ambitio** Quia paupenqrcs fempc r
bon-is, invident; vetera o dere, nova-
queexpetunt: Ambitiofi veropleruff^

*

TulmsPoliticei.  10

<jue privatim degeneres 5 nihil fpei, ni-
fi per difcordias habent. In turbis
| pravifuminihabentur.

. Ex caufaprapotentiae: ciim poten-
, tioram unus,vel plures affečtant fum-
' Riatnlmperii..

Ab iftis maximč periculofa Seditio':
Affinitatibus enim fplendidi, opibus
ttirnidi ,ab externis Principibus fulti,
tomultum ex tumultu, bellum ex bel¬
ic- ferunc, ut exclufo legitimo Princi¬
pe, folium occupent. Ita olim O-
tangius in Belgio, Palatinus in Bohe-

olim & nune Ragozius in
Hungaria.,

I-ibcrtatem iftiRegni deprcedicant,
et Regem evertant: Si everteriat
’ iplam libertatem aggredientur
' Regnum. Ita Cromvellus ex Re-
|£ida tr Coronarum ufurpator fa-

, Ex violati-one item privilegiorum,
c ^tnunitatisiJR.eligionis: ex ccntem-
■ Piti quoque Procerum, & Magiftra-
^tun inferiorum: ex impofitione o-
c H nerum

170 Cty.II. DtcpiAMtr*

nerum iniupportabilium, & ejusmo-
di, culpa imperantium quandoque
commiflis, creari feditiones,cum ma-
gna convulfione Status,jam fepecom-
pertum eft.

ExMetu etiam,aitSaluftius; ciim, ।
<jui poenas formidant ob maleficia
commiffa , infiirgunt in Rempubji-
cam.

Interdum Regnantes ipfi,aut ex n>
mia fevitia, aut plus asqua indulgen-
cia, commovent populum. In Virg a
teneri debent Subditi, fed non feiitd«
SitillaVirga direčtionis, quam depi®'
dicatVates Regius.

Omnis leditip in quavis Civitate &
Regno curari poteft,fi ejus čaufeto*-
lantur : alias remedia fient difljc.
ora, quam iuerint principia Seditio*
nis.

Communiter autem caufe, pralet-
tim adverfus Reges & Monarcha 5 ’
quae in Manifeftis publicis allegantun j
videntur efle merus pra.ič\’tus (nuiw 1
modo enin licetrebellare, ficut ncc

Re-

FulcrisPolitices.  I*l

1  Regem occidere) fed alia fubeft ratio,
3 U£ e  non profertur, quia indigna, in-
jvftaeft; nimirum afte£tatio,vel ufur-
patio Principatus: vel->ob deli&a com-
miffa, defperata venia. Utraque in
' fflodernum rebellem Ragozium con-
'ncidit ; qui non pridem felonise
convičtus, damnatusque, nune plane
oceupat e geftit Regnum, ex prtetexta
Hbertatc; vetere utique cantilena fe-
bitioforum hominum,

' Raro,quae turbant incitantque ple-
Dfrrheadem, cum nobilitate, feditio-
caufa eft. Ubi tafnen cum plebe
movetpr Nobilitas, aut ex illa aliquis

■ Ptimarius potensque, vel aliqui,Ma-
Š^ates nempe & Primores Status:
n °n profeeto partis fublevands, aut
111  con .>mune conlulendi gratia; fed
ut  »mbitionis & in Regem con-
^mach, ftudia faciliiis, & ad oculum
" ^nocentius curent, dum curare pu-
’ , bcam a 1 impliculo populo caulam ex-
3 Wantur.

0  Ided difficilis horurn eft medela,
< H A do-

17-1 Cap. II. De cjuatHor
doncc fccuris ad radicem ponattir,&
radicitus ex(cindatur ambitio illa,
liipra privatam Fortunam Fe ex-
tollit.

Salamandra non nifi magnisimbri-
bus čomparet: Aliqui cum virtute
exccllere non valent, ex conturba-
tct Reipublicae tempeflate corufcare
geftrunu

Adverfiis ejusmodi Seditiones T po-
tentiora remedia adhibenda. Bello
tandem certandum, fi obfequium dt;
trečlant. Ex(čindendi omnjno, 9 U1
folium petunt.

Nunquam talibasfpatium pcenire 11 :
tfce concedendum, quia inde fčelt' 11
accrefcuntvires.

Non refipiičunriili, led moraš ca-
ptant, ut rnagis turbent Rempubb'
cam,, ac ftditiofa auxilia conq ul '
rant.

Ali quoties in hoc peccavit Cie*
mentiaAuflriaca!

Seditione inRepublica^ populari or¬
la ■>. non eft optandum x  ut pcrditis

Fulcrif Politicef.  175
tois Pax fiat: Sed ut htec ex recon-
ciliatione, dum adhuc viribus pares
iuntjconcludacur. —

Atrarumhoc contingens eft: fre-
^ucntius dum fe invicem fatis at-
triverint, laflatiS jam viribus, quie-
fcunt.

Seditionum adverfus Principemre-
ftedium eft, fi cives nee inopia nimial,
nec  ingentibus divitiis laborent.

, Cunčtari in dilčordiis Civilibus,
'dem eft, ac patens incendium am-
pliiis promovere. Feftinatione po-
dus, fačto magis, quam confiilto o-

Princeps, qui fua vel incuria vel
facilitate coetus, confilia, & fecre-
confultationes patitur; proximd
‘Uatn authoritatem difcrimini expo-
Uht 0

Solent enimvero feditiofi homines
faftionis fiite infignia, nomina, vel
H u ®dam aliajndicia (ut Geufii fece-
runt in Belgio) prtemittere. Sed
•M^cenas fiiafit Augufto: ut nec no-

H 3 mina

174 //. quatuor

mina nova quidem, aut aliud quid>
ex quo oriri,aut 1 overi poteft inter Ci-
ves divifio, ulla ratione dillimulet, aut
permittat; led mox au.thores limite
impoftur« palam njulftet aut rek'
g ec - ..

Seditio antequasai adoleleat,mit!0-
ribus conliliis flefti poteft. Vel a'k-
quio, per interpretes gratos vu'g° :
vel generali diplomate condonando
culpam: vel dividendo fa&ionem 1
vel opponendomajorem: vel autito-
respeiquemvis,oblato prscmio, opprt*
mendo: vel promiflis lačhmdo ■> iep 1 "
endo : vel armis quantocius, adhuc
imparatos, lubigendo omnes.

Incipientia fačtionum premend*
cavenda, praroccilpanda , omncsqu e
lubito Magiftratuum & potentiorun’
diflipandse uniones, vel contentioney
tollendi palam, clam,arte,Maite, ••
bus vel metus, vel prima favilla Sede
tioni injefta.

Omnemalumfialcens facillimc op'
primitur r inveteratum fitplerun^ 5 ,

Fidcri-s Politicei.

robuftius , diffimulatum infolenti-
us.

In principio qucecunque, leviš
funt: tentamina magis , quam fa-
cinora. Ec Imperantis vires temper
niajores, quam primi motus Seditio-

Aut (pes vana pacis, ant fiducia ni-
®ia,aut fiipina negligentia, aut limi-
taneorum Ducumignavia, aut Mini-
ftrorum partialitas, ex procraftinatio-
nereddit adultam feditionis audaciam,
amplius fine difcrimine infringen-
dam.

Quoties id noftra aetate accidit, &
Q ondum (apimus Phryges 1

Primas obftrue vias: non fide Re-
gno femel infido: Armatus femper
’bi efto, inertni illo: Leones magis in
caveacoerce: Senfim preme libercati
a fluetum populum: In herba oppri-
jne zizania: Sic in principio finies ma-
'um feditioisfe.

. Auguftus unico afpe&uA&iacasle-
S l ones 5  in (editionem commotas ■> ex-

H 4 ter-

1^6  Cty.Zf. Dequnttut>r
termit. Magna operatur pnelentia
Principis.

Mennius tumultuantempopularem
Romam brevi oratione compofuit:
led plus valet apud populum Suada,
guamapud Pri moreš,quorumin turbi-
do orane lucrum eft.

Omneprincipium grave, fed reme-
dium facile,licetaliquando tem ere fus-
ceptum.

, In praecipiti quippe malo, tcmera-
ria interdum remedia non imperij
adhibentur.

Populus facilius componi potelb
cui le non immifcuit Nobilitas , aut
hxc ex partibus Principis eft.

Secus ilii ab hac fomenta & flabel-
la maxima, vires item: & prxtcxtus
ille Nobilibus communis, ut hi qu®'
que in populum refundant,forte iajr
innocentem,reumque Iblummodo ex
Nobilium luggeflione. t  . |

Immixta plebi in fedit^onem Nobi-
litas,vix fine Corona: penculo comp?' (
nitur. Patalis haec Principibus Sedi- ।
£10

Fulcris PbUticu, Vff
tiocft,prxcipuč infidiantibus vieinis,
aut opem & confilia luggerentibus ma-
gnis Potentiis.

Ečivpon hujus prtelens eft Hungi-

: vicino ex Polonia Sueco, & ex
ThraciaOttomano: Suggerente con-
filia, opitufante armis, auro, milite; &
fovente, perque fuos Emiffos dirigen¬
te Gallo univerlam Ragoziante r-ebel-
lionis machinam.

Ubi autem fola plebs popularibus
foriis agitur: facilius, ac fine difcri-
’nine, paucorum poena in primordio
fedatut; vel deinceps ipeciofis pro-
miffis emollitur: vel authoritate Prin-
cipisque prsefentia componitur: vel
teutuis cladibusconficitur: vel, utfas-
PČ accidit,publicx calamitatis faftidio
c °nquiefcit.

.. Populo fiquid magnum eripuifti,
>Hique gratum: mutato clypeo, indul-
gebis aliud quid minoris momenti,ad
pandam feditionem; ne videatur ille
fibi ex toto negligi.

Ex indulgentiu autem omnitnoda

H r in-

17? Cap. II. Dequatuor
infolefcit Seditio, viftoriam inde fij-
am reputans.

Intempeftivum fuitPhilippo confi-
liutn Operii, ut demortuo Reque fe-
nio Gubernator? Belgii,rediret rurlus
tantum munus ad Senatores Patri«.
Nam ex tune fecuta Provinciarum
deledio,brevi aperuir: Indulgentiam
hanc magis obluifle Belgio, quam pri-
ftinam feveritatem.

Seditiones & motus Civiles ex cau-
la Religionis, five a Nobilitate, fi' re
aplebe & populofufcepti, pierumqu e
diuturni & Regnantibus faftidiofi fu nK
ut in Gallia expertiReges fermeiupra
fieculum fiint,varia fbrtuna magis do-
mi, quaam fotis occupati.

Religionis Seditio raro foliReligi°'
ni fiiit exitio: leti quotics mo¬
ta eft ha:c Sacra Anchora, toties flu-
čbuavit fimul authoritas Principom.

Regna omnia & Dominatus, natu¬
ra fua libcrtati human£8*odiofa, p‘ u '
rimum continet Religionis reveren-

FulcriiPolitices„

. UbiexReligionis abjedu confiden-
tiores fačti Subditi; omnia audebunC
in fuos Principes r iegem dabunt Le-
gislatori: imperium dettečtabunt Im-
peranti.

Hserefes quippe ficut inNumen (ime
foedifragcE, ita illius excuflojugo,ni-
«il impedit, quin fenfim excutiant ba¬
nana Imperia.

Mache animo tamen,mi Princeps!
Zarito acerbiora tibi ex Religionis
Seditione pericula, tantb majora &
Ccelo fiitura prscCdia. Črede: Con-
nde. Non eft abbreviata manus Do¬
mini.

Religionispatrociniumprimum Re-
gnorum eft firmamentum. Ipfi bar¬
bari hoc firmant fulero ftiam potefta-
tem. Secede animo ad omnes Gen-
tes&primam Deorum čaram ubique
'pe&abis.

Hujus jacčura nullo aut opum, aut
Jmperii addfermento compenfar; va-

tandem irremiftibilis in eos

H G

I§O Cap. 17, Dequatnor
feviat,qui coepSreSeditionem: Sicu-
ti prasmiis cumulcntur UH,  qui eatn
compofiiere.

Quid fi idem movit,& compofuit?
Qnodpriuseft: puni. Movere ma-
jus malumeft,quamcomponere. Mul-
ti tales forent, qui inturbidarent
Rempublicam, utpra:mia inde colli-
gerent, ex navata in malo opera.

Unde orta eft culpa, ibi confifat
pesna. Auth.orum liippliciamuldtu-
dini fintexempla,ne inpofterum cul-
pana contraciam major fequatur ani-
madverfio.

Contumax fi diu fuerit populus^d
Nobilitas: lervitute majore prenaatuft
ne amplius infolefcat.

Hcec  deSeditionibus; FačHonesac-
cedunt: qux a Seditionibus differunt
ineo, quod faftiones non impetan £
puhlicam poteftatem, utillaj ; fedmu-*
tuotantumfe collidant ; feque invi-
ce.'< odere qx cemulati/ase.

_Divcrfit fa&iones,quKSedfcionetn
non'movent, aliquando tolcrarcexpc-

Futoris Ps>litic&s.  J gl

dit in Republica: quo ex his illa red-
datur temperatior.

Magis populo funt faciioncs exitio,
quam imperanti, nifi ex illis puhlica
inopia emergat.

Ars vincendi omni bello major eft,
■omnique farne peior; fačtiones exci-
tare in Republica, easgue interlecorti-
milčcre.

Cum fe domcftici.s armis jam lafia-
verint, vel copia erit opprimendi o-
ttnes fimul, vel fuccellive.

Bono Principi .id non licebit, nifi
in hoftes fiaos, vel domefticos,velex-
ternos.

Populi beHicofi, & opulenti, nifi ex-
erceantur faftionibus & cemulationi-
bus inter fe, graves fiunt Princi-

. Ad aliorum fačlionesgaudentVici-
n i, exultant Potentes.

Omnium Regnomm,Rerumpub!i-
caium &: Inj^enorum mutationes,&
G xtremos caliis praceflerunt inteftina
diffidia.

H 7 Fa-

Ca}. II. DetjuatHor

Fa&iones, qute externGrum auxilia
' fibi comparant; fčrrum acuunt (ui la¬
ti ul timi.

In adverlante fa&one tibi amicoS
& fautores quxre, corrumpe, &
in ufum tuum,quaqua poflis ratione,
converte.

Fačliones magna plaga funt Princi-
pis, qui neicit iis uti ad commoda
lua.

Ad tertium hoc armcrum inRepu-
blica fulcrum, Ipečhit Legationutn,
&: foederum ratio, quam paucis Laco-
ni expedire etiam licebit,

Legati oculi & aures Regnorum
funt; alius dixit,honeftos explorato
res.

Jus Legatorum, apud efFeratiflimaS
etiam gentes,(ančHslimum.

Legati munus inertne eft: manda¬
ta, non arma defert: nec offendi, n eC
ofFendere valet.

Qui interimunt Legatas, Jus omnt-
um nominum ofFendunt.

Si vero Legati naoliantur hoftili a ’

&  aut

Fnlcri4 Politicct.

aut in crimine Majeflatis deprehenfi
Gntjcharačterein Legati violant,peenis
obnoxii, ut privati. Legate rum enim
immunitas licet (ančhrjuftitiatamen,
&n£tior non eft.

Legati, qui tempere, & prtetextu
legationis, aliquid fevum machinan-
tur, cohiberi, & puniri quidem pof-
fant: honeftius ramen ad luos remit-

ciun querimonia de ca Lcgatoruin
•njuna.

'Satis erit, cohiberi: fatis, providis-
fepericulo: poena commigret cum

Reorum & facinoroforum excm-
•tioni eliberationique,pradertam vio-
entte,non fe immittant faelleLegati;
•cer a [yla prabeant. Quippe ciim
n °n videatur immunitas Legatis con-
cciia, in ruinam Rcipublicte, aut in
Relerum receptacuium.

Neque Principes prudentes alie-
nos Legatos,<nec verbo, nec fačto,
nec poc f Cj ncc  p eff  alios oRčndunt;

tam

Cap.II. DecjtMtnor

tam in perlona eorum, quam fiio-
rum.

Sat habujt,fub A!exandro VIL Ro¬
ma, quod componeret cum GaHia>
in Legato luo graviter laesa.

Principes fiquidem , in trachndis
mutud eorum Legatis,squilTimumha-
bent Talionis sequilibrium, ciim pat
pari referunt.

Si quam Princeps injuriam veretur
fiiis Legatis, tamdiii valebit akerius
Principis Legatos obfidum detinere
loco, doneč apud alium liiis conMa¬
tur.

Principes providere debcnt,utido-
neis hominibus luam Perlbnam, fuam-
que authbritatem ac negotia,apudeX'
teras gentes,committant.

Totum quippe Principom reprO'
fentat Legatus, in alieno folo : to¬
tum agit: hujus nomine auditur, &
audit: ejus eftprototypon,oculi> aU '
res, lingua& manus.

In Legato genus requirct Princeps«
laltem mediocre; non rhechanicum>

aut

pidcris P olitices.  i gj

plebejum : negotiandi peritiam
plusguam ordinariam : facundiam
PKtcipue & Suadam čomitem: Saga-
dtatem cum obtečto pečiore, ore-
claufo : Prudentiam cimi ma-
gna fama conjunčtam : easque virtu-
Ce $, quce nonnifi in Viris regno aptis
TCperiuntur.

£xterna quoque foečtabit, ne emit-
tat ridiculos &irionftruofbs; fedquos
na tura largiter excoluit,nec inludibri-
U| n fabulamque fbrmavit.

Et ficut Imperantes providere de-
diligenter, quibus homiriibus
r ®gium boe munus committant: ita
quoque lili, qul mitcuntuis
e xplorent (iias vires, ne maximum o-
nus imparibus viribus fiibeant.

Oganti hic offenderunt, Majeftatis
fernae in hoc rei, quam apud exteras
gentes, nullo fui Principis honore
proftituerunt, vel male, vel inutiliter a-
g £ ndo contemptim habiti.

Extra praeCcriptum Principis quid-
H u id aget Legatus ( quantumvis opri¬
me)

i§6 Cap. II. Deauatuor

inč ) Syndicatum fe mereri credat.
Illius eft ftatuere ac jubere; tuumcK-
cipere & exequi.

In dubiis, fi tempus ftippetit,Piin'
cipem liium omninoconiulat: Occa-
fiones tam en proficuas pra’terlabinofl
dinat.

Liber fit animo, non anxius: pr 2 '
fertim ubi res connexa? (int cum rnan-
datis; nec contra iike, (ed pro (fi cet
improvifas fuerint) faciant.

Tanto magis , ubi inftručtioni in*
fertim: Cartera tuce Prudential coni'
mittimus &c.

Nunquam difcrepetLegati &Prfn-
cipis feniiis: neque ulla utrinque in'
tercedat diffidentia, aut negotiorum
occultatio, autper alium tračlatio.

Legatus aut non mittendus, aut
mifTus revocandus, autipfi nihil ce-
landum. Unus utrique animus, una
vox,unus fonus fit oportet.

Ambigux tamen itFčerdum inflru-
čtionis uliis eft, ubi lupcr rebus m a :
gni

Fnlcris Potitica.  i§7

gni momentipada ineuntur, vel mali
res exempli & facinoris jubetur.

Id vero hoc fine : fi quid perpe-
ram atque inconlulto inCoeptum, aut
indultum efle, poftea experientiado-
cuerit; reCciffio jure poftulari, & in
Legatum fumma verti poffit.

Duas agit perfonas Legatus, fuam
& Principis. In puhlico luam exuat,
& Regis perfoiiam induat, cum ofnni
decore, Caerimbniali, olim confueto
conrpareat, nec latum uriguem hic
prstereat.

CtEterum gentis, apud quam degit,
m oribus, carimoniis, titulis le aptet,
9^ntum licet & expedit. In Reli-
gionisnegotiopatrios moreš accuratd
obfervet, nec mutec.

Negotia' Legationis fermone ex-
ponat; promina vero fibi ■> leripto ex-
cipiat.

Quod verd promitcit Legatus, ita
Promittat; u.''Principi fiio facile pa-
te at, fi opus lit, evafio.

Secretorum Legationis tenax efto:
tu-

18 8 . Cap. II. De qteatuor

tutoque omnia agito,ne fallaris.- im6
potius fallentem iallito.

Tuaoccule,cum aliorum expi(caris
fccreta : modica pande ; ut maxima
fciaš. Sed cave decipuiam, rie prs-
danspraderis,

Legationis feries Sc mandata expo-
nenda nemiai, quam ad quem mitri-
turLegatirs.

Si interea ille demoritur; nonlic*;
bit tam en aiteri,nifi confulto
mifit.

Importuno tempore adeundi Pd n ‘
cipem, exiguum conferet emolunien-
tum. Satius expcčtandum, quam eX
voto non agehdum.

Ut invenies Principis animum, lta
voccm& refponfa.

Aliis intentum, negotiis obrutunh
feftinantem,ne unquam accedas.

Prajfens jam Principi>ad quemmil-
fiis, caveat Legatus , ne fibi excidat j
fed auantalibet Majeft-iJP coram, rib 1
conftet.

Pranneditatus effabitur, & integre;

e«

pulcrii Politicej.  Igg
eatantum, quaj legatioriis funt: nec
enim alia licent.

Nec addat,necdematin iubftantia-
libus: quantumvis quxdam meliora
viderentun Obfequium voluntPrin-
eipes,non arbitrium.

In fedendo, Principis fui prceroga-
tivam aflerat: Et ubicunque ejus Au-
thoritaš periclitatur;, ne leperdatLe-
gatus , fed indemnitati caute con-
fiilat.

Sine Refponfis non facile fe di-
®itti finat Legatus: minus dedecet
® e gare aditiun, quam non dare re-
f ponfa.

Refponfum minax renunciare fuo
Principi, non in fe fufcipiat Legatus:

& qux fiafceperit, fi odiofa, ne au-
8 ea t, quia. Angelus eft Pacis,

Prindpes modice reipondeant,cx-
ter a ad Miniftroš remittant..

Apud hos ficut negotiorum omnP
llrn  tumma,, Legato maxima cu-
^5 opus & labor, ut officio non de-
negotiis fit par ?  cautus,.obtečtus, -

fa-

190 Cap. II. De quatnor

(agax, promptus, torus in toro; nul-
lus fibi; omnis pro Principe, cujusvi-
ces portat.

Equidem čredo: Legati Principom
quales funt, tales Politicorum nego-
tiorum eventus.

Religionis primam in tranfigendo,
fi de ea quxftio fit, curam habeat-
pofthanc obverfetoculis utilitatem fui
Principis, quat unica Legationis toti-
ns Lcx eft.

Mandata quantu ! mctinqueliberaLe-
gatus obtinuerit, femper tamerr ea lic
interpretetur: ut pro comijiodo&ho-
nore mandantis intelligantur.

Mandato generali ea non intelh-
guntur,cjute peculiare mandatum exi-
gunt.

Mandata transgreHis Plato lacrilC'
gium imputavit.

Adeo juxta tenorem Infl uSio-
nis, o-portet negotia tranfigere cum
Miniftris externis, ut ifti videant,Le-
gaturn Principis fui ene Miniftrum,
non Rečtorcm aut Arbitrum.

In-

Fulms Politicct,  191

I Interea Princeps forte protelatione
' utetur, nec relpondebitconfeftim per
Miniftros; lactabit potius te promis-
fis dubiis, & ex occuito per alios
Legatosaget cum a!iisPrincipibus,qui
ačtatecum, nefciant; inquiret,con-
faltabit.

In ejusmodicommixtis negotiis,ex
altisfima Sphasra exigo hominem,qui
novit IvEcce praefcire, prtevenire, dis-
ftnulare, penetrare, opponere, tem-
perare, inque omnem partemita ver-
negocium, utexinde femper lili
Principis commodum eveniat.

. Suntqui ante fadum fapiunt; qui
ln fa&o,quipoftfačhim: Legatus fem¬
per.

E^dem, qua adverfarii, methodo
P r ocede: Non pande arcana inftru-
ftionis: occultis viis, & per cripto-
S^phiam, ac tabeliiones proprios, re-
le ra tuo Principi machinationes ad-
^erfas; fuggere, confilia, ant pete:
Etterim largire iatenter,inquire J  in-
tre-

192 Cap. H. Deqnatuor

trepidumque te in ejusmodi implicitis
mcnftra.

Indeliberata nunquam rcportant fa-
mam prudentia, fed cafus & fbrtu-
DcE.

Prudens Legatus nec prcecipitat
confilia cum periculo; nec cunftatur
cum faftidioMedia fequitur, & fe«
euritati undequaque prolpicit.

Legationes confequuntur foedera:
quorum religione nihil antiquius dix 1£
Ariftoteles.

Caufa origmaria fčederum efl a yi'
rium diffidentia, & majoris. potenti®
metu.

Ssepč a dominandi libidine. R' 3
defenfiva funt, htecoffenliva.

Ut te defendas,aut hofte fortiorei'
fedebes, autfbrtiores habere amico 5
& focios.

Ut multa aliena occupes,vix unu 5
multis fuflicis.

Adjuvareimbecilk^jCharitatisttb,
potentem,elationis.

Fulcrii Politices,  193

In pacifcendis fčederibus, etiam
viri cauti, dum cavent, vix cavent.

Qui fe arčtiiis, ac multifaiiis foe-
deribus implicant,fepd inviti rapiun-
tur ad injulla: vel unius ruina peri-
clitantnr coeteri.

Magna intercedunt in utramc|ue
partem,. quae fuadent fcedera, & dis-
luadent. Foedera a multis icta,
vix ad finem omnes in fide confer-
vant.

Ubi variae funt cupiditates & varii
fines fbaderatorum,facilč perturbatio-
Hesaclufpiciones, imo mutuse collifi-
ones exoriuntur.

Vires certiflimce funt,quse propriae:
alieno? vel remotae,veltardac, vel exi-
gUK: vel plane nullse, ubi periculi a-
lea cft.

Principes impares, foederibus fe
m uniunt , ut potentioribus pares
fine

-fimulatio v« illibata diu , inter
Pares potentia Principes,finet;elfefče-
aera.

I OH*

- 194 Cap. II. Decjuaimr

Qui inter Potentes fe medium ge-
rit,nullius gratiam meretur, omnesque
oftendit.,

Qui nemini invifus cft , nemineffl
habet amicum: qui neutrius, nullius
efo.

Nullum vinculum conjungit. m»-
gis foedera, quam omnium foedera-
tonam vel aroualis utilitas , vel me-
tus.

Unde affulget utilitas, eorefpiciunt
omnes Principes : ubi imminet me-
tus; omnium coneutitpečlora,coni-
movetque ad propullandum commtt-
nepericulum.

Foedera inter Respublicas Poliat'
chicas aut mutuus m etus, aut mutua
a:quitas confervat, eaqueredditfirma;
acdiuturna.

Foedera inter Respublicas cade^
Gubernationis forma utentes, inv*"
fta, £tternaque funt. Specimen hu-
jus, tot&culis deder^Heluetiorum
pagifemper fub eodem foedere in-
vičti..

,• Ea ।

EulcrifPolttices.

Ea vero fbedera interReges & Res-
publicas femper fimuitatibus obnoxia,
r ai'O firma, aut diuturna.

Rex &c  Respublica natura fua pu-
gnant: ideo diflimilitudo eorum in-
ftabilem reddit amicitiam.

Diffidentibus opinionibus, mori-
bus, voluntatibus, diflident etiam o-
pera.

Commune concilium,quod de fčede-
ratorum inter fe controverfiis judicet,
decidatque; eft op,tima illibatorum
fcederum conlervandorum, & cxpe-
ditisfinaa ratio.

Ciim hofte communi foedus con-
^here^antum eft, ac infringerefbe-
commune: quod maxima injufti*
tiaeft.

Honefte a foedere recedit, cui fbe-
dus & fociis non eft fervatum, aut vio-
'ari tentatum.

Bomitius ad Philippum aliquando
^xit: quando pfnon me habes' pro
^enatore, nec ego te pro Confulc ha-
1 2,  beo.

196 Cap. II, Deq!MMor
bco. Fides fi uni non a?qua, nec £
qua eft alteri.

Fcedei a Temper cum effečlu intel
lignntur: non iatis eft ea contraheie
niti impleantur: foederari parum eft
ubi renuimus periclitari.

Perfidi ac ioedifragi habeantur ilii
qui multis technis, Sc  commentitiii
pi.ztextibus fe fuaque confilia fi« 11 }
lant,’nec integre focderatis apen -
unt: ant cum hoflibus colludunt,<b
gniores proditorum, quam focderato-
rum nomine.

Foedera lanfla funt, fi.  ftncera/ij 1 }'
fla, fi fervata. Arrnis caetercrumcaft 1 '
gandus, qui ea ex preetextu minus fi«'
cero, vel ad fpeciem tantum pacifa'
tur» vel plane rumpit.

Bonum eft fcedera facere, fed
ei (dicebat magnus quidamPrincepS’
cujus nomen retfceo ) qui ea fervab
aut non fervat,

Non fervando ultterem habet DE¬
LIM Sc  hominem: Servando fe e« er '
vat,utalienas roboretvires.

E*

Fulcrii Politicu.  197

Experti id olim Albani, Vejentes,
Campani, Samnites: quorum nomi-
na fcitnus: no 11 terras, non gentes
nolčitnus, quia foederum & amicitice
lenocinio ilie£ti,Romanorum Domi-
nium, primitus in Te exiguum,fubie-
ie.

Aded foederum.pericu!o(a eft pa-
&io, <5c dffficilis fervandi ratio.

Uni ft te conjungas fbedere, plu-
fes offendes alios: unus offenCorum
interdum plus damni adfert, quam
*pei habere potes a mulcis tibi fbede-
latis.

Aliena defenfio nunquam tam fin-
cer a,tara etiicax,tamque prompta eft,
ftuam propria.

Segniter accurrunt foederati In tH-
telam ; fuas util-itates commenfurant
ex peditioni: aut nova quasdam prx-
tendunt, aut vetera non Ičrvant: in-
te rea labuntur optimx occafiones,&
Patitur JuftusH lndefealus , dereli-
aus.

Pracipuum hodie foederum paci-

I; lce»-

T98 Cap. II. Vequawor

fcendorum cotnpendium eft, Jiquili-
brium Politicum.

Omnes Respublicse eavent, ne Re-
ges & Principes.fibimultum viribus
prceponderent, asquamque potius ha-
beantpotentiam/

Mutuus metus non fin.it mutuafli
potentiam crefcere. Ejusmodi collu-
datioperpetua erat inter Carolum V.
Cxfarem,Francifcum I. Gallia?,& Hefl-
■ricum VIILAnglisc Reges.

Inter potentes armatos ad illuffl;
quem futurum Vidorem exiftiinan t ’
accednnt minoris fortunžc Principe 5 :
fepe fuo malo fato.

In?equaiium ? foederum vix ftabiie
eft fiindamentum.

Te Potentiori, fi cohjungas te, 3 ^
-Ciienseris, aut Subditus. Te opp rl '
met tandem,opprefib altero.

Imbeciliiores femper habeant fufp e '
£ta potentiorum avxilia. Ad ocul L11T1
•illisdibi reipfaprdfpibinnt.

Vidoria tua, quam ab hofte tuo ob-
tjnebisjlubibit jugum amici.

Vulcris Političen.  199

Tune pražTertim Potentiorum Au-
ftoritas & fbedus, debilioribus magis
eft diferimini, quam praefidio, cumil-
lifefe cum tuisautfuishoftibusrecon-
ciliarunt.

Natura: ordinetn efle exiftimant, ut
fortior dominetur in infirmiorem.
Vero namque verius eft, a majoribus
alto Temper fuperciliorefpici, autpo-
dus deipici inferiores.

Romana Respublica per fbedera, &
atnicitias imbecilliorum in fervitutem
redegit vicinos, & remotiores Reges
Tibi fecit vectigales.

Ex fbederibus crevBre Rcgna, ex
Regum Regnorumque confoederatio-
'Hibus coaluere Monarehia: & Domi-
natus. An nature, vel fati_ impulCu
plurimorum libertas opprimi debeat,
Ut inde exCurgat unitas imperii, &
cotnmunis omnium fervitus?

Ideo in fbederibus pacifcendis,non
tantum ipfis pri,''n is bellorum Autho-
tibus , verum etiam eorum Sociis, u-
trimque cavendum eft confiaiendum-

14 que:

2.00 Cap. II. Decjuatuor

que: ne illi vel inter fe conciliatibel-
lum adverlus hos moveant, vel fe ad
alios utrorumque bodeš adjungant:
ficqueproipidatur debilioribus adver¬
fus potentiores.

Rečte hoc eevo  magnarum Poten-
tiaram fčederibus includuntur debili-
ores Principes & Status. Alias v®
iftis!

Illi populi accipiendi in foedus, &
hoftibus eripiendi,qui amid plurimuiB
in bello prodeffe , vel inimici noče#
pofiint. „

Vires hoflium maxime iiifringM ul
Socios ab iiiis alicnat.

Multum nocuit Alcibiades Lace-
dcemoniis, cum ab his Tiflapherne®
avertifler.

Nonmodicum attrivit Gallitt vire 5
Sabaudus, ab iiia confiliis Ctcfaris 3'
verlus. r

Non contemnendi, non perfi« e
tradandi, minus viobjidi, veteres So¬
di , cum nova fbedera contrahimus-

Ma-

FulcrisPolitices.  aoi

Magis exulceratur, quo antiquior eft
fides.

Diffideiitiam n'e palam ferant Prin-
clpes in veteres focios, ni experirive>
lint hoftes.

Non qualescunque Socii, fed po-
tentes aflumendi: quorum foedusao-
bis non fit onerofum, fed auxiliare.

Vetus Bucolicorum ad Politicos
tranfivit proverbium : Ante circum
tpiciendum eft, cum quibus edas,
aut bibas; quam quid edas aut bi¬
bas.

Tedi apud alios efle poftumus, fed
m foederibus pada aperta fiinto, &
dara; non fimulata? & beta.

Sitnulata & fičta contra fidem &
Juflltiam pugnant: Obtečta fimulta-
tes  generant, veram peftem co.niocdc-
r ationum.

, Ornniumfoederum milium prseftaa-
dus eft, quam ulfl omnium comma-
Jps eft utrfitas,«wmmune periculum,
u dem mares, arina paria, <5c mens non
diflidens.

I r

Anu-

202 Cap.II. Decptatuor

Amicitiae, Societates, fčederai pares
qujerunt, aut faciunt.

Arcanum eft ex Sacra Tripode ;
Qui tetigerit picem, inquinabitur ab
ea : & qui communicaverit fuper-
bo, induet fcperbiam: pondus fup er
fetollit, qui honeftiori fe (Vatablus
legit, honoratiori : feptuaginta int®'
pretantur, potentiori fe) commu nI '
cat : & ditiori te ne focius fiK'
ris.

Adeo a?qualitas ficut. concordff
Civilis eft prsefidium, ita inxqualit a ?
foederatoruin pondus eft gravi« 1 *
mu m.

Societates & fbedera cumimpib R e '
gibus fačta, <5c diuturna non funt,& n0 '
.cent magis.

GrajcicE Reguli finalenrtulere S®'
vitutem, & exciderunt fuis ftatibuS’
per confeederationes, cum nimia Ot-
tomanorum pote^fia temcre fu^- 6 '
ptas. H

Non ita,.fi magni & difliti Reg eS
faciant. Sandfcedus Gallo-Turcicutf 1 ’
ifl

Fulcrv Politicet. jq;
in perriiciem Auftriacorum pridem
fufceptum,jam durat perdiii, & profii-
itmultum Gallisejicet nocuer-it Chri-
■ftianitati. Notanon repcco.

Ex omnibus foederibus nullum eft,
quod difficilius fervari valeat, quam
quod eft inter Imperantem & Subdi-
tos.

Nil cequč Principum mentes e*xul-
cerat, quam cum fuis Subditis, & a
^uibus injuriam acceperunt, paciiči,
autplanč compelli.

Calamitofumhoc fcedus eft,praepo-
fterum, invifum Ccelo & Mundo.

In Majeftatem proterve iniiliunt,
qui hoc agunt; apud omnes genteg,
plus quam rei Itefe Majeftatis.

Nec enim Vafallis, maxime Subdi-
tls i foederum faciendorum authori-
tas cum cequalibus : nec armorum
Jus ; nec Belli Pacisque authoritasul-
la Gencium, autNaturae lege compe-
• tit.

Quartum falcrum Politicae admi-
uiftrationis Opes dixi publicas, quid>
16 quid

204 Caf. II. De«jitatu«r

quid contradicatPlato,Chryfippus,Di-
ogenes, & alia leverioris antiguitatis
•oraoula.

Plato e fua Republica aurum exu-
Lire voluit: &eadem Chryfippi &Di-
ogenismens fuit, exiftimantium, vini
guandam inefle opibus corrumpendi
animum.

Acceflit u(us &experientia,quano-
bis perlpcčlum eft, arduum plane
efle, & fačtu perdiflicile , integrira-
tem mentis fervare in magnis opi¬
bus.

Lycurgus, cur interfečtorum ca-
davera fpoliare inhibuerit ? caufi®
edixit: Ne milites ditelčant, neve
corrumpantur, & minus fbrtcs red-
dantur.

Vitia obteguntur Opibus, ut vel^'
mine inopia.

In egeflate populus Romanus vt-
ftor Gentium fuit :> x vičtus fuis tam
vitiis, quam arin is, ctftn abundaret.

Omnis plenitudo qua?rit exitnm:

Mul-

Fulcru Polittces.  2,cy

Multis attulere inortem divitise, re-
quiem vero omnibusabftulere.

Ita quidem: Viris fbrtibus, homi-
nibusque privatis vixopus eft opibus:
Sed Reipublicse opus eft, ut fbrtes
bello domique viros-opibus fbveat,ha-
beatque homines privatos in ftiumu-
ftirn.

In omnibus: Opibus eft opus; fi-
n e quibus haud quidpiam rede fieri
poteft.

Nune & olim, rerum nervi funt o-
pes.

Opes Reipublicse caufa expeten-
dadunt: Quia in hisfita eft omnis po-
tentia.

Pofidonius dubitabat, an prarftaret
Rempublicam opulentam , an Cives
divites cffe ? Refolvit , Rempubli-
cam.

Ego ajo: hos& illam. Cives qui-
dem moderate: /Rempublicam,ad o-
n iaem poftibilit^čcm.

Quantar Civibus, & privatis viris
ex pedirent opes ? fcifcitabatur ali;

I7 quan-

zo6 Cap. II. Deanatuor

qliando Plato. Sed refpondit Ari-
ftoteles: tantae, qux* nec infidiaspa -
rerent, neque re-rum neceflariaruffl
inopiam.

Qupd ergo ad vilam privatam atti-
net, non nimias, (ed mediocres ope$
habendas ftatuit Lycurgus, cumSto-
icis Philofophis.

Ethici dixere: Opnm tuarum non
tam abundantem poffellioncm, quain
moderatum ullim, qurerito.

Virtustibiante numos fit: nec pet'
ftringant Edem boni Viri,nec anirnum
occupent opes.

Cave, ne non illce tutt fint? fcd tu
illarum: nequeilketibi ferviant, fedtu
ipfis.

Multo plures iunt, qui habentuf’
quam qui habent: multo crebriorcft
quos Propheticus carpit Spiritus :
ros divitiarutn; quam, divitias Vii'°’
rum.

Aurum & argentuAa, & cxterahu-
jus mundi bona,ad animam non lp c '
dant : Nec tamcn bona lunt, nec m 3 ’
la.

Tulcrii 'Politicu. z&f
'la. tifus horum bonus, abiifiis ma-
lus : Solicitudo pejoi\ guadhis tur.
pior.

Feiix, qui fimul opes, & mcntetn
habet.

Tantas autem, ait Stagirita, Prin-
cipem & Respublicas habere opes
convenire, quantae Regno tuendo,&
confervando lufficiunt.

Divitice & paup ertas, antiqui & ma ■
gni Reipublicse morbi! Divitiže ( in-
quam) iike nimiae in hominibus pri-
vatis, quae infolefcere faciunt Cives, &
Seditiones invehunt.

Paupertas Reipublicse , qua hoffi-
bus eft ludibrio-, & fuismetipfis im-
properium.

Ex rerum ufu plerumque accidit,
ut qua: pecuniarum defečhi remotaad-
hucpericula averti non poterant,in
cumbentibus demum malis defperato
remedio facile -.bruerint Rempubli-
cam.

Qui primus pecuniam efle rerum
ner-

20 g Can."II. Dequattt9T

nervos dixit; is prcecipuead belin®
relpexiflevidetur.

Nemo Virttite, ve! Fortuna tnaxi-
mus Imperator res prasclaras unguaffl
beiio geliit; fi eumjicetartibusmi¬
li tarib us- abunde inftručtum, pecunte
(propria beliatorum inftrum.enta)de-
feruerint.

Ex Stoapland dixit ille Philofophus:
Pneclarius efle pecunia, quam arini*
bellare.

Multo quippe commodius & faci-
lius auro argentoque hoftes , quani
ferro ac viribus , in ipfo belli dilcH-
mine, (uftinentur.

,/Eftuantcm Martem jam multoties
aureo imbre attemperavit Jupiter.

Monitum Philippi Macedonis: H a '
ftis pugna argenteis, & omnia vin-
ces.

Experientia noftro xvo dočti: Ni-
hil tam munitum cfe, quod expu§n a '
ri non podit, dumm^do Clitellariu«
auro onuftus illac afcendere vale'

'Ftilcru Poli tiču.  209

Tu autem , mi Princeps , divitias
duplici nomine colito: nempe ut a
magnajadurate & Regnum expedias:
& ( notate Principes ) uttuis parcas,
& fuccurras.

Omnes divitiat & opes public« pro-
fluuntatuis,,& p er tuos.

Fontem hunc aperiunt Civium &
Subditoium vile era.

Ex illorum abundantia abundat se-
ratium.: illorum (udore nutriuntur
Magiftratus,MiIes, Clerus, Nobilitas,.
^pfi^ue Imperantes : illorum labore
luftinentur omnia incoramoda Rei-
publicte,

■Ubi terafiumpublicumomnino de-
e ‘tj vel eft tenue, ac invalidom; ibi-
dem rerum pratclard gerendarum fun-
damentum deficit. Linde neceflario
publicum atrarium habendum eft, &:
^lud etiam pro magnitudine Imperii,
&cceptorum confi'iorumque ratione,
c opioium & lodupies.

Frster ordinarium dZrarium, quod
Publicis ordinariis fumptibus eft de-
fti-

210 Cap 'II. Decjuatuer
ftinatnm, aliud quoque ad extraordi-
narias clades ac calamitates fublevan-
■das, feoriim (ancleaue refervatunij
in quaque Republica effe oportet.

Hoc Thucydides afi’everavit ? exufu
omnium antiquorum Regnorum, &
Rerumpublicarum.

De Modernis palam eft: aereomnia
agi,.3ere^uxcunqtiefieri, in bello,pa-
ce, domij & fbris.

Ejusmodi jErarii puhlici difpenfatio
penes eum efto ,qui fupremam &K e '
giafn poteftatemobtinuit.

Ad ordinarium terarium re&e in-
fertur moneta feu pecunia, quae di-
fpenfatur indies in Sumptus p«'
blicos.

Ad 6xtraordinarium tutius lamin«
aurese & argentese, ne contrečbetur
aurnm argentumve., ;iii'*quosvis utu 5
<haud dilpenfabile.

/Erarium publici<rn inftar lienisen 1 1
nanj ut liene crefcen&j ,decrefcunth u ' I
moreš in aliis partibus corporis:
ad plenitudinem conficiendi « rarl ‘ I

'Fulcris Politices,  211

necefle eft, ut ftibditi conferant luas
vires poflibiles.

Eatamen ratione,ne plane tabe fcan t,
auc interrnoriantur.

Odit communis Salus eos paftores,
qui nefciunt ovestondere fed deglu-
.bere.

Odit eos olitores, qui una cum
herbis ipfas radices & ftirpes evel-
•lunt.

Odit eos Prinčipes, quibus Subdifei
jachrpmantes, & ad extremum delo-
■'ati, implere coguntur seraria.

Tiberii (peffimi guidemPrinčipis)
aflertuai optimum: Adulterinum eft
aururn, quo‘d ab eXhauftis Subditis,
pet injuftas exa<ftiones. corraditur.

Fifci nunquam eft mala caula, niti
lub bono Principe.

Tributa , ficut omnium Gentium
jure ac ufu fundari firmari: ita nil
rpagis libertati oontrariari, fi nimia
lunt, vero verids eft.

Ex tributis rerum fordidarum <5c
^inutiarum, fames lila auri immenfa,
quas-

212 Cap. II. De cjuatanr
quascunque Regias Virtutes obfcuro
velamine obducit, ut ideo optimuse-
tiani Princeps videatur effe pefli-
mus.

LimitaneK provincia?, hoftibus pe-
ricnlisgue expofiuE, tributa nec ferre
poffunt, neque darevolunt. Hoco-
lim Frifios & Il!yrios fubtraxit Roma¬
no Imperio.

Prseter ibiita tributa, amplius iridi-
čhi’ decimž, vigCfima?, .centelim®’
capitationes; plusguam ipfa fopp'-> c13
perftringunt animos popularium-
Ha?c luunt pauci, ilht omnes contim
gunt.

Rerum mobilium, guoties vendum
tur , decima , -exhaurit pedetentm 8
breviffimo intervallo fortem ■& p iet:1 '
um rerum, ut,poftea reaflumerem er '
catum vix concedatur.

Intervmuntur infolitis vc£tigalib u ‘
commercia , unicujji in omnibus i er '
me Urbibus civium gsimentum.

Errant , qui putant, aeraria
publica augeri ex tributis inib; 1 '

Fulcris Pdlitices.  21]

tis. Dic: Semel aučto, deinde ex-
haufto aerario,an reparabunt illud ho-
mines obirati, inopes, exhaufti?

Ex gravibus impofitionibus nun-
quam exipedent Regnantes diuturna
compendia, fed Regnorum ac Statu-
um extremam egeftatem, & longam
calamitatem.

Ibunt ad finitimas gentes commer-
ciorum commoda,reličta vobis domi,
& hominum folitudine,& opum pau-
pertate.

Si vos, 6 mei Principes! Themi-
ftocles eritis, & pro. exigendis tribu-
tis comites habueritis Deas Svadam
& Violenriam: cogitate veftros fiibdi-
tosAndvios elFe \ qui,ne tanta con-
tfibuant,duas etiam advocatas habent
E>eas, paupertarem, & impollibilita-
tem,

Pauper dare neauit: & impoflibili-
, timnullacft oblig^cio.

Paupertas in 'uelperationem prola-
i bitur, & impoflibilitas in contumaci-
ana.

Hor-

^14 Cap. H. Decjnatutr

Horret animus ad .tantas, a primi
tributorum inftitutione, in htec usque
tempera, ac toties recidivasex delpe-
ratione populi tragoedias, feditione$)
RcgumRegnorumque priecipitia com-
memorare.

Subticet nomina calamus: quia o-
mnia prope Europae Regna,pri'nis&
noviflimisaevis, luaexempla. domi ha-
bent,qu;r abhorreant.

Credite: Qui fiiam jačturam irre-
parabilem videne, amiffisrebus; nec
ad pericula pavent, nec vivere seft*"
mant. Terribilium terribiliilimum cft
furor populi.

Nulium e Coelo infortunium,n u ''
la ab hofte clades, ira populum com-
Kipvet , quam immodica tributoruna
&vedigalium,per poenaliaedičta, p°'
ftulatio. <

Et fanč in Belgio, in Lufitaniž , in
Neopolitano regno^patuit, quam -- cl ' e
telumadrebellandumtributafint^ui 11
graviora populiš aliunde comnaotis im-
perantsf..

OpP'

pulcris Politices.

Optima publicarum augcndarum
opum ratio eftjpfa Parfimonia Prin-
cipis; adminiftratio rečta bonorum
Coronse, JuKus puhlici & privati abo-
litio, libeitas commerciorum,mecha-
nicarum artium inftauratio, modera-
tib foeneratorum, integriraš mone-
confervatio pacis puhlica?.

Hcec & plus & juftius cumulabunt
^rarium, quam quxcunque monopo¬
la, autimpoftura? foeneratorum.

Omnigenis fuperahundabit divitiis
^espublica, cujus Princeps magis cuni
Salomone amaverit Sapientiam,quam
avaritiam.

Relegatis ab Aula ( cumMarcoAu-
relio ) adulatoribus, parafitis, Jenoni-
bus , ibeminarum proftibulis, fat bene
aabebit rerarium, cujus ejusmoditur-
pis fex ipfam medullam exfugin

Lugent & exfecrantur Subditi,quo-
ru m labor, fudor languis ad inania
^nvertitur. «'

Omnibus tollere, & dare uni vel
paucis,dolor & lučtus eft univerforum.

In-

21$ Caf. II. Decjaataor

Injuftum eft, guod diflipavit pro-
diga, repetere avara ab innocentibus
manu.-

Per fcelera rurfas replent ajrariunii
qui illud evacuantper fcelera: &fe-
quuntur largitiones immodicas, rapi-
nte.

Publicis neceflitatibus debentur
publicae opes„

Credant Prihcipes,quo minus rem
nummariam, cum Henrico IV. Fran¬
cise Rege, confiderint privatis hoim-
nibuy, tanto m agis abundabunt illn-

Res bituminola eftpecunia: rariu^
rarisgue contredata manibus, mjnu 5
inguinat confčientiam, & non&cu e
keditpublicum..

Regias nequaguam dedecet
quandoque tradare rationaria publ 1 '
ca ; quce primus olim Orbis Nfon- 11 '
cha Auguflus (quo nemo nec anip 1 '
tudine Imperii, wc abundantia r £ ' (
rum major fuit) inftngulos annos if'
fe perluftravit. (

InDeumremque puhlicampe cC . ,
ti  r

Cap. II. De cjnatiior Fulcrit Politices.  217
Principes quipublicas Subditorum o-
pes, vel unius adminiftrationi abfolu-
te, vel pluribus fine delečlu commit-
tunt.

Exigit munus hoc Viros integros
vita, ac jam tantce tetatis, cui parfimo-
nia naturaiitcr adhairct.

Nimis poterites, locupletes, & dif-
ficilis cenfura’ Viros vix fine periculo
huic muneri adftruis, ficut & inopia
jnagnalaborantes. Hos ad rapinam
ipfa tentat inopia; illi vero praefcri-
pfiffe fe putant,quafr non egerent,cum
naaximb rapkmt.

Medios velitPrinceps intermagnas
divitias, & communem pauperiem.
Sed praccipue eos, qui in privata vita
pKvluIerunt, quid adturi in puhlica.
| Qnifuam domum. non rede regit,
n ec reget unquam alienam rečtius, ■>
autpublitam?

Unicemadhuc fiibjungo: Ubi Gri-

1  peculatus igaoratur; aut nimis
Pene, autpeffimefiibfiftet Respublica.

Stabilita jam fiilcra, cui omnis in-

K niti-

21 g Cap. UL De Virtutibus

nititur Principatus: Religionem vi-
delicet, Juftitiam, arma & opes vidiiti
Princeps!

caput tertium;.

De Virtutibus Rtr
giis.

J Am , fi Baconi liceat Virtutes Re-
gias rečte exprimere, .te. form 3 "
bo.

Ab affabilitate ordior, quse apuo
Summos & imos non quiclem eadeff>r
eosdem tamen parit effeftus, An 10 "
rem,videlicet, univerforum, & ben^
volentiam.

Reciprocus affe&us amor cftjan^
& redamat, nec fcit amare, nifi am 3 '
tns..

Princeps qui fe a^bilitate allog' 311 ’
& popularitate morum omnibus OM® 4 ,
municatjomnes fe rcddunrilli.

AmO'

Regiis.  2.19

Amore & affabilitate nundinanti
multiplex obtingit lucrum.

Carolus V. conciliabat fibi milites
Hifpanos inclinatione capitis; Italos
taftu humeri, Germanos exporrefti-
one dexterae ad ofculum, omnes in-
nata Auftriacis affabilitate.

Delicium fuorum fiiit, & tamen
terror hoftium, ub’ique Eftypon Re-
giidecoris.

Philippus II. conviftos audiebat
patienter,refpondebat clementer, tra«
ftabat humaniter, condemnatos fola-
batur, delifta, non homtnes mul-
ftans..

p  AbCalom,affliftos prae foribus Regiis
praeftolans, excipiebat benigne, & ut
Sacer textusperhibet: Sblicitabatcor-
da virorum: (Hebrad legunt: excor-
lt  dabat filios Ifrael ) Ita nimirum affa-
oilitate alloquii fibi parabat aditum
ib V' CCt  P 1X1Tlatur ^ ) a< ^ P aternum  $°‘

&  ; Affabilitas non minuitreverentiam,
conditionem; nongenerat con-
i K A tem-

2^0 Cep.HI.DeVjttoribtu
temptum, nec odium: non tolfit aefti-
tnium nec obfequium.. Quia affcčhi
vincitraHe&im qui neičit obfequi
nifi ex aroore, nee. revereri , quam
Iponte.

Pa!maris error eft exiffimantiumj>,
affabilitatem alloquii,frontisque aper-
tft adverlari decoro Regio.

Hitalesmale fibi confcii, verentnr
publicc taxari, auE vilipendi, quia
rofi.

Altum fupercilium non temper fu-
fpicitur, fepius. defpicitur,

Tarquinius, fentina omnium -čeie-
rum; fuperbustamen (blummodoap'
pellatur: quia populus magis abhor-
teta faftuo(o,&tumido Principe,gp 3 ®
a:fcelerato..

Paria &maidra commifere alij I®’
perantes, anse & poft TarqiiinW®’
nemo ramen tam graviter prxcip |ta
tus: quia nemo magis ob
tem (iiain tam poptrJo invifiis fiiit

Affabilitas multos compefcuit '£ e '
gicidas.: multos in SoliofuftinuitlT'

rRegiu. . 221

rannos: plurima cooperuit iridigna ia
Regumm®ribus.

Vocem vultumque affabilitatis ex-
cipiunt liberalitatis manus. Vota fi¬
ne opere funt inania, & Voxfinema-
nibus.

Non (blum :  longas manus habere
debent Regnantes, quibus remotifli-
mos trahant in fiipplicium: fed eti-
am largas, queis abunde fiiccurrant
miferis,& -Virtuofos fbveant.

Ciimbis viciesmille in amicospro-
fudiflet Auguftus, dixit ad Tiberium:
Manus mese ad porrigendum erogan-
*dumque ufitatiffimai.

Liberalitas proprie Virtus Regia, &
Regum quxdam Ipecialis Juftitta eft,
qus communi egeilati providet,& me¬
rita compenfat. •

Virtutem illam dico/mediam inter
duo Regii indignifiima vitia, ava-

’ ritiam & prodigalitatem.

Liberalitas neč injufta tapir, nec ne-
Ce fiariaprodigit: erogat guodpoteft,
' nonfupervires.

\ K? Qjh

L

222 Cap. III. De Pirtutibus

Qui multis donat, non multumdo-
nat: qui multa donat, .non diu do-
naf.

Exhauriuntur fontes, & aqui£ in
plurimos rivos divi&.

Singuli nunquam ex(atiabuntur: i
Res puhlica prius deficiet.

Nihil largiendum, etiam meriti®-
rftis, ti auferendum eft egenis,autin-
<nocentibus.

' Virtus Virtutem deftruere non de¬
bet.

Ad privatos fpeftent tria illa,
AlphonfusRex adconciliandos horm-
nesolim ftatuerat.

'Vas nimirum vini,galerum capit 15 ’
Sc unurn charta? risma. Vinunu ut
adventanti porrigant hofpiti : Gale*
rum.,utdcponant Išepius tranfeuntibu 5
inreverentiam: &chartam, ut ftn*
bantre(cribantque amicis.

Alia manent Principes, quibusiui
populi in le,(uumqueRegimenpron}-
ptam inclinationem & amorem exci*
tabunt

Regiii.  22 J

Principum benevolentia inomn.es,
fecundum quod expedit,&: poflibile
eft. Hac fe Principcs qua(i Deosred-
dunt hominibus ;quia divinum eft da-
re, humanum accipere.

Melius beneficiis Imperium cufto-
ditur,quamarmis. Amor Civium,li-
bmlitate produftus, tutiflimum fatel-
litiumeftRegnantis.

Obrnutefcunt thefauri reconditi; ubi
a perti, divulgant lamam Princip is i«
extrema Mundi.

Homerus Solem finxit cccitimanum:
tališ efto SolinSolio,Pnncepsbenefi«
cus in ontmes.

Si largitione femper nequit; fiip-
pleant bona confilia, promiffa, & fal-
tem bona verba. Triftem denique
(ubditum a te nunquam dimitte.

Secundum benevolentia: adminicu-
cum Civibus tuis, quafl pa-
rcns cum liberis vives: Si pat entiam
mcdiocriter ofteatabis: Si nec reve-
r entiam terrore, nec humilitate amo-
K 4 te«.

224 Ca^.lJI. De Virtutibm.

rem captabis: ,fi paritionem exiges,
non fervitutem.

Rex ello, non dominus : nonfer-
vos,nec dominationem; fed Rcčto'
rem te,& Cives tuos cogita.

Tercium ad captandam benevolen-
tiam populi, eft Clementia, quae luo-
rum non fitit languinem•,. Ccclum-
que imifatur, quod fepius corulčat,
quam tonat: & fi quandoque tonat,
femper non tamen fulminat.

In primo cataclifmo omnia vire n '
tla abiumpferat divina Nemefis, p r£ "
ter unicam,Olivam 5  Glemeatis ^ nl '
bolum: quam columba fuo Dom* 110
Noemojnovum Mundi Imperium c®'
pturb,pr®tulin

Ut velinde pofteri.Imperantes d 1 '
fcant: Novum (&quo.dcunque)I< n '
perium occupantibus, utilem effe  Cie-
mentia lamam.

Nihilmagisin atnorem comtnov et ’
etiam perfidorum Hominum anin^ s ’ I
quam.fi ,ex.fola farna nofcant, v-'

men'

Regi is.  22^

mentiaminRegno imperare, prte vin-
■ dieta.

Qyantos illa reduxit'a latrociniis,
ab hoftibus, a feditionibus, a pordita
vita, ad meliorem frugem, fidumque
obfequium.

Scmper reminiteuntur, ferse etiam,
nonfolumhomines; eorum, qui fibl
faluti tuere.

Divinun# quoddam opus eft,pceni-
tentesijecipere,vel ulla re Imperantes
propius ad Deum accedunt, quara fa-
iute hominibus danda.

Omnia quidem fcire Principom o-
portet, non tamen omnia refequi.

Parvis peccatis veniam: tnagnis mo-
deratam poenam ftatue, nec pcenl
temper fed faepiuspoenitentia conten-

Interdumdifltmula: &maluerisvš-
deri inveniiTe bonos,quam feciffe.

Nihil refert, fi ad Cleinentiae
commodum,Prir.ceps interdum tran-
Uliat Juftitise Vindicativx terminos,
dumraodo citra periculum ftatus: qux

K < ex-

215 Ca^III. De KirtutUfM

exceptio orani exceptione Cemperma¬
jor eft.

•Mala fiippliciis benevolentia popu¬
li ijuamtur: longeque valentiorin ani-
mis Subditorum eft Ciementise lama?

quam pdenarum terror.

Ad hoc ad hoc connitere fedulo,
mi Princeps: ut amorem apud popu-
lares, & metum apud hoftes habeas.

Cfaantum BenevolenritE popularis
incitamentum eft Beata illa Civium
vita,quse refultat _ex abundantia pu*
blica,& permiflione aut connivent |a
quarundam rerurn, queis redditur fa-
cile, dulce ,Sc  moderatum Impe rl '

um.

;Firmiftimum namque imperiutn
quo obedientes gaudent.

Populo autem nec quidpiam ls°'
us efte poteft, quam abundantia: r e '
rum copia fit, qute fant neceflari^-

Fatigari non vult plebs annona^'*"-'
defečtu, five caritate.

LaudatiftimaPlinii ad Trajanutn *•
poftrophe fuit: Urbis annona ?

opibus, tua cura, usque illu-c redun-
davit,ut fimul probaretur,& nos/Egy-
pto.poflc, & nobis TEgvptum carere
nonpoffe.

Ludi puhlici, fpečtaculorum oble-
fiamenta, minuunt faftidium prcefen-
tis Impcrii, nec afpirare finunt ad ali-
ud,aut confpirarecontra hoc.

Voluptatibus (teftatur Tacitus) Ro-
manos plus adverfus Ribje etos, quai»
armis valuiiTe.

Modcrata onera, tributa,jufla, mt-
inmodum firmant Subditorum
fidern.

. Ingrata imperantibus, argrč cuiTrtt
in obfequium Populus.

Indulgentia guoque antigui moriš,
nnmunitatumgue veterum,faciet Sub-
ditos Zelofos purpurse tux culco-
res.

Uti Solem umbra, fic indulgentem
e °nfequitur Principem Atno-r po-

Cave attamen, ne indulgentiam
c ®«utet;ur licentia; & antiguos mo-

K6 res

22$ Cap. ff[._ De ^irtuti^ns
res nova liberalitatis infolentia cor-
rumpat.

Auguftus in fua vota flexit Popu-
lum annontE abundantia, militiatn
ftipendiis , omnes dulc edine otii &
pacis.

Auguffi antecefTor Julius Ctefar
faftu iuo contrarium dedit exem-
plum , fibi odium apud Populuni;
apud Patritios plane nečem confci-
fcens.

Otium autemin Republica illud
bitrare, quod ad honeftam volupta-
tem, corporisqne guietem fpectat.
Alias nihil agendo homines male a-
gere difcent*

Renj compleftitur ipfe apud liaian}
Prophetam regum Rex,ubi tria,veluti
amoris reciproci ille.cebras, fuo pop u ' I
lo promittit.

Sedebitpopulus meus in pulchrifJ- ■
dine pacis: in rabernaculis fiduciaM 11  !
reguieopulenta. • . |

Primnm fecuritatem internatu i«'
dieat,quam habet Populus ex mutua

Regii*.  2.2 q

inter le concordia, hancque obtinent
ex Juftitia & xqualitate Imperan-
tis.

Seeundum denotat pacern exter-
nam, quse ipla .benevolentia Populi
erga Principom flabilitur.

Non fic excubise, nec circumftantia
tela, quam tutatur amor; nec infefta-
turfacile, quem fic amant.

Tertium indigitat abundantiam re-
rum otjmium,.cujus.prima cura efto
Principis. Hoc magnete trahe.ani-
m °s, <8c invincibilis eris.

penique ab eo, quod placeas Sub-
ditis tuis, omnium ačHonum tuarum
efKcacia, fecuritas & eventus depen-
det.

Prasfats Vittutes populari benevo-
lentia dignae funt; led omnium Vir-
tutum Iplendidiffima eft in Principe
fides.

Sine fide omnes caeterse R.egum ac
Pi incipum Virtutes caligant.

Fides fumma eft lummarum rerum
fai 'nutas, & i n de Rabile & ceternum

K 7 facit

2 JO Cap. III. De Kirtutibtu

facit Itnperium,.&Principem .Imperio
dignum.

Fundamentum Juftitice eft fides.;
dičtorum, conventorumque unica a-
aima Cdnftantia & Veritas.

Neque ulla unquana res magis ve-
hementiusqne continet Reinpubli-
cam, quam inter ejus membra invio-
lata fides.

Fidei perpetua eftcomes nivea iHa
Simplicitas, quaj duplicibus non vec-
titur.

Omne ingenium multiplex actor-
tuofum rečlisfima &c  fan&isfima fides
averfatur.

Fidelitatcm non aliter fejungimus*
fide, quam ficuti effečtum a caufa.

Fides in fecreto mentis refidet,fide-
litas in eo, quo d agitur, apparet.

Fides , ne corrumpatur, excludu
omnia commoda, & quidquid mer-
cenariumeft: nec curat cataftas,nec
cunda adverfa, dummodo ia fe fi^'
fiftat. et

Šibi mcrces eft unica gloria, <] u °,
nul-

»uUo ienocinio, nec tormento fran-
gatur. Multos illa immoitales red-
didit, farna apud pofteros a?terna’g!o-
[ tiar.

Antigui ornnes , pratcr barbaros,
fidem colebant ut DEltM: ut vincu-
; iutn amicitia?, ut nervum Juftitise, &
ut gluten humana: naturae revereban-
i tur.

litinam nune etiarn htec defide fo-
tet mens hominum. Sed,quod ve-
hementer dolendum, perpauci bane
Deamadorant, & circa hocnatura &
humanitatis Numen maxime eft homi-
uurn infreguentia.

(  Laudatisfima res eft,cum aliis omni¬

bus, tumViro Principi
talem cognofci, qui fas

. Liberrimus omniutrrDeus, nullius
J«digus, a fe, & independens ; nihi-
•orninus fidei le fubmifit, ut fecer te-
‘iatur Vates: Erit Juftitia cingulum
iumborum ejus, & fides cinčtoriuin
senum ejus,

Pm-

: fe videlicet
fidemque fer-

2$z Cip. III, De Kirttttibm

Principes &c  Reges noti folum cb-
ligantur ad manutenendam fidem.pu-
bficam, e-x lege naturali, fed etiam ex
miinere Regin, giiia dant & recipi-
unt fidem.

Ex nullo accidenti magis alterantut
populi, milite«, fubditi, quam cum
fe a Cuo Regnante deceptos vident &
experiuntur.

Aftertum Regis Alphonfi eft: taff-
tuie valete debete Principom Ver’
bum fimplex, guantum privator«”
h ominum. Jus jurandum.

Turpe eft, fidem fallere,viro priva-
to; in Regibus longe turpius, quos
effato divino,plane non decet labium
mentiens.

Rara tam en per hsec temporafide$ ;
vix alia illius, prseter verba,fubftan-
tia.

Ipfi Regnantes, cum tot homin urn
millia Imperio regant, vix fepe unuif
reperiunt, cujus fide niti poslini

Fides inter civiles difčordias

':Rigiif.  2.^

at,& reperitur n.ulla,ubi omnes diffi-
dentia regit.

Quotidie difrumpuntur fčederasSo-
cietates, ac ipfa Jura (anguinis,ex
utilitate rnagis, quam ex. fi.de arfti-
tnata.

Nune qui foedera rumpit, ditatur:
qui (ervat eget.

Negligitur jurata Principibus fides
& oblequium, honosque patrice, di-
vifis in feditiones & rebelliones par-
tibus.

.Miferis & calamitofis parum fidei
inefTe, non femel repertum eft.

QutE dein.de in magna hac pasiim
malorum multitudinedincera mens,fi¬
des, <8c fidelitas?

Solet etiam tarda magnis rebus in-
efle fides.

bacile promifla concidunt., quae
exigere liberutn non eft , fed pericu-
lofum.

Sape fit, ut.fides, '& focietas defe-
r atur potentiorum metu.

Karo jam mortalium.pečtora ita fi-
de

254 Cap. III. De Dirtutibm

de obtečhi funt,ut in adverfis & pe*
riculis, contumacia in fide perfeve-
rent.

Integra nunquam manet fides, ubi
magnitudo qusftuum fpečbatur.

Denique utinihil preciofius,nihil'
que firmius efte debet: ita-exilius
quidpiam, aut fragilius boe svo non
eft,quamfides inter homines. v

Verum fides violata, cuicunquc
fuerit data, tandem a DEO punitur.

Nihil re]iquum quod perdat,habeti
quifidemViri boni amifit: dixitEA‘
nicus Philofophus.

SedampliusSacra; litterse: Vx
plici.corde, &labiis fceleffis.

Os quod mentitur, occidit ani-
mam.

Haac pcena quidem Spiritualis «
Sterna eft; fed tcmpoi^Icm ferun 1
quoque fidei violatores.

Impoflibile eft enim, injuftuniiP® p
jurum & mendacem potentiam h 1 *
mam retinere: ait Demofthenes.

•Suftragatur Veritas e Ccelo :

Regiis.

men impiorum putrelcet. Ceflare
• facit DELIŠ memoriam eorum a ter-
ra. Nulla hsereditas peccatoris.

Accedit, quod divina Juftitia com-
muniter in fidci violatione Talionis
poena utatur.

Jus enim exigit,fagittas ftaudis re¬
dite in dolofum verticem (agittantis.

Henricus III. Francise Rex, contra
fidem datam, eximium optimumque
Ducem Guifium ad fe,fpecieconlilii
vocatum confeftim obrnit, <3c ficario-
nim manu confecit, ipfe poft feptem
menfes ( ut faftum ) a paupcrculo
Munacho, vix alio quam a divina
Nemefi inftrudo, ex inopinato con-
nciendus.

Sic fepe in Magiftrum redierunt
fcelerafua.

Primus hotno, qui fidem violavit,
totam naturam humanam peflum de-
dit, & mundi delicias convertit in
fpinas & tribulos, fervus peccati ex
lrn Peratore Mundi facius.

Ide«

2)6 Cap. III. De CirtatibM

Ideo data fides oimiem. dcliberati-
onem.excludat.

Ciim quocunque eftfacultas pa-
cifcendi, illi ipfi.eft etiam fides fer-
vanda.

Si licitum fuitpacifci, xquuniquo-
que eft obligari.

Etiamfi fides toto orbe exulet 5  Re-
ges tam en illam teneaiit , quinullo
: metu, nufta poena, nifi Virtutis & fi-
dei reverentia,ut eam prarftent, cogi &
adftringipoflint.

Ipfis hoftibus legitimis , fi hi ca®
fervant, nefafc erit negare fidem.

Non in. omni Vičtoria honeftas eft :
• & ipfam, nifihoneftate quxfeami vt '
floriam turpem reputa.

Omnes.Principum aftiones coi®-
tari debet quxdam Magnanimit^ 5 ’^
contemptus vilium coniiliorum.

Parmenioni quaedam prxter de c0 '
rum Regium, puritatemque fideiiua-
denti, ■ repofiiit Alexander : Ag el ' ein
id quidem ,,fi Parmenio eftem,vei‘ u111
Alexandro s  neutiquam licet.

Rigiii.. 257

Venim an non expedit interdiim,
fallere fallentem,fraudemque repelle-
refiaude?.

Vetus illa Naturae regula : aequa
menfura remetiendum, qua menfum
fuit. Jus Gentium voluit ličite of-
fendi ilium , qui prior illicite often-
dit.

Verumrurfus aliud eft,teneri hofti
fervare fidem : aliud,hoftem circum-
venire fraudibus.

. Ubi fides hofti fliper r& certa & par-
ticulari datur, omnino fervanda eft,
doneč ille fervet: Connexorum quip-
pe una eademque eft ratio: fecus in
fcparatis..

Hofti foedifrago , fa?piusque teme-
ranti fidem,fi defuper conveniat, mi-
nimefas erit contravenire conventis,
per hoftem ftets quo minus con-
Ventorurn fides fervetur.

Idem arbitrare circa hoftes priva-
tos, non  legitimos ; quales funt
pradones puhlici, fubditi rcbelles &
fcaiofu

Stan-

2J8 Cap.III.DeVirtntibut

Stante fiquidem inter te &hos Con-
ventionefpeciali,ad fidem folam,quae
anima eft illius, attende; & nonadea,
quai Conventioni extrinfeca funt.

Alias,ubi Ipecialiter conventum non
eft, tam hoftem qualemcunque vi a--
perta offendere, quam pet fraudes
decipere minime imguumeft. >

Dummodo bellum juftum Rifcipia-
turj.aut aperte pugnet quis, aut dq-
lis & circumventionibus, nilad
tiam -intereft.

Ipfa ittema Veriras precepit Jpfu^
ut poft habitatores Hai infidias pone-
ret;

PublicK utilftatis ratio non vincit
honeftatem , nec. fidei facramentuiu
refcindere valet.

Malus foafbr Principum eft f Spof'
taCIearchus ille: qui Regnantibusad-
ea, quae concupifcerent, expeditifli-
mam iridigitavit viarn, fi fidem falle-
rent, fi pejerarent, fi mentirentur.

Errarrtj quibus id, in quo violatut
<equitas, non magnum 5 illud auter^

Regis.

quod ex eo paritur, permagnum vi-
detur.

Errant, qui fidem dictis nunquam
praftant, nifi expediat.

Apagc Gum pefte hac Veritatis!
illud vero exSacraTripode,crede: per
injuftitias & diverlbs dolos Regna
everti.

Summa dementiaeft,in eorum fide
rpem habere,-quorum. perfidia toties .
deceptus es.,

Fraus cum omnibus fceda eft, tunr
Vero iis 9  qui majori dignkate prsedidi
ftmt; irnmo foedior ■> quam injuftavi-? •
olentia.

Quia vis jwrepotentix, quam fors-
tuna dedit,infertur: fraus vero abin-
fidiis injufti propofiti graflatur.

Bonus Princeps rerum potiusja-
&uramfubit,quam bonae fidei. .

Rudolphum imitare Cjdarem : is
ueario fe in nečem Ottocari,qui Coeia-
ti&maximus hoftis fuerat, offcrenti, re- •
^ndit; Etfi froftis -eft Ottocarus,mi¬
nus

2.4 0  Cap. III. De ffirtutib-M

nus tamen efficiet, ut prattergredii-
mur fines Juftitice..

Nonnunquam tamen (ait quidam
ex Patribus) contra officium eft, fi-
dem fervate.

Promifla fervanda non fant,
non fant his, quibus promrfifti,utiliaj
necfi plus noceant illi, cui pollicitus
fis, quam profint.

Multa invertit lapfas temporis, ca-
fasque adverfi, ut quaedam minus la-
lutaria fiant, qux olim fuSre falubfa
& utilia. ,

Injufta promifla fab obligationem
non cadunt.

■ Agefiiai refponfum nota: Si juftum
eft,quodpetis,faciam: fin minus,n^'
quaquam faciam ; non enim prom 1 ' 1 ’
led dixi..

Decet quippe petentes , ut ea tan¬
tram a Principibus efflagitent,qu^*V 1 ^
jufta & honefta: Sin minus; ftttu s
efl: promiflis non ftare, quam peccars
in leges Juftici^. t

Reolis.  241

Alienapromittere cum damno ter-
tli, non meretur fidem; quia id non
minus injuftum eft, quam inauditum
condemnare.

Quod prius negare valebasprecan-
ti? id poftea. fine turpitudine, fi pro-
milifli,refčindere nequibis.

Coada promifla, quat' fine jačtura
magna exfolui non poflunt, vix fubfi-
fiunt, quia libera non.funt.

Qupd.contraDeum,animamautRe-
ligionem promifilim creditur, vincu-
lutn iniquitatis,non.fidei eft Regice.

In turpi promiflb muta decretum:
incaute pollicita ne facias: turpis eft
omnis promillio, quae fcelere. adim-
pletur.

Promifla nimia dubiam arguunt fi-
deni. Pleiumque primum jaftata fi-
des., violatur poftea.

Ptomifia ambigua fraudibusut plu-
timumfunt obnosia: diffide illis, non
fide.

Promifla a Principe expra<fticata,
(■■l qua: ex intervallo vergere nofeuntur

L in


24’ Cap, IIJ. De Virtntibtu

in contemtum Sc  fraudem Principis;
Religionis,vel falutis publics ? vim ndd
c-bligantis nullam obtinenr.

Sic PhilippusJI. centra fidemprius
datam ? noluit deinceps Beigium evacu-
are milite Hifpano, cum comperiflet,
id ab Ordinibus eo fine, a fe exprafti'
catum fuifle,ut meditatam feditionem
tutius inchoarent..

A* Nullum ena« vinculum ad adfein*
geodam fidem,jure jurando majus ar-
aiusquc eft. Quia diras imprecatio-
ncs continct adverfijs fallentes..,

Jus jurandum antkjuis Jovis jjran-
dum fuit; hoc per fiimmum quipp e
DEUMi concipitur.

Juraturi ad aras accedebant, &
D«itates invocabant: Jovem t  Apo" 1 '
nem-A Themideim Jovemut jurisj u '
randi exadum judicem & arbitrom-
Apollinem ut.Solem Veiitatis, qui’ 3 '
nima & unicus fpiritus eft Juraip ef ]‘
ti : Themidem Juffitis pr^fiditi 1 -
cem, quia Juramenta: ex Jullitia ob'
,!ganu  Igi-

1-

J-

La Mo-

Regiiš.  34?

Igitur Jusjurandum hos habeat
comites: Judicium,Veritatem & Ju-
ftitiam.

Si ifta defuerint, nequaquam erit
Juramentum,fed perjurium.

। Jure jurando hrmatur inter Regnan-

tes Pax, inducioe, fbedera: praeftaritur
homagia a Subdito Imperanti: Stabi-
iiunrur Regnorum leges fimdamenta-
les,per jurata promilla Principi« fuis
Subditis.

Viri Piincipes malintV"eritate,quam
■ ^-eligionehdem fiiam obligari,ut non
miner (it in verbo Regio authoritaSj
quam in juramenti notula, aut Capi-
, tulationis formula.

’ , A jurato non plus accipitur,quam

' C firnpliciter a bono viro promitti-
y  i tur.

Qui fallere nonerubefcet,necjuraG
” erubuit.

. Probis viris, Principibusque non
:i- juratis.čredo : levibus ne juratis qui-
b' dem.,

244 Cfp.III.DeJfirtHtibM

Morunr probitatem Jurejurando
firmibrem habere oportet.

Apollodorus ajebat: Quijuramen-
tuma malo vira  poftulatdnfanta

Thales dicebat.: Qui audet dare
venenum,audebit & eum peijurioin-
ficiari.

Pejerare paratus,jam: perjurus eft;
qtnji DEUS magis mentem,quatn os
judicat..

In dolojumt, qui aliter aget,qp a1 ^ !
promittit: eum pajurkim lit, nequi'
ter decipere credentem.

Juramenta interdum vindičtas &

ter decipere credentem.

Juramenta interdum vindifl^i
perverfi animi, velamenta funt; n oa '
Juliitia,fed ejus pra:textus.

Quod Rex David Juramentu^ff’
fanguinis effufionem:, non.. imple vlt ?
major pietas fuit,.quam Jurisjurand 1
religio..

Inciderat pius Rex in jurationcni
temerariatn fed maluit non fa cC1 \
quodjuraverar, quam injuftumvotum j ,
fiifb (anguine adimplere.

N ulla Jurišjurandi religio -erat, cun>

Regiit.  24;

'Herodcs primum Novi Teftamen-
ti Piiofphonim .decollalfet, led libi-
dinis fiiit merces',& vindidie palliata
rabies.

Non malum£xequere, quodjura«
ftij fed culpam fatere, quod male ju-
■raveris.

Numini illudunt, qui jurando ho«
iriines circumveniunt.

Odit tenebras Sol veritatis ; & fa-
cra Themis prietextus & coloresnon
admittit.

Foedera illuforia, conventa ambi«
gua, pax fpeciofa, promifla cavillato-
fia, per iusjurandum non redduntur
jufta, fedfacrilcga,

ClepmenesArgivisIeptem dieratn
' inducias ore pačtus, nočtes mente re-
lhinxit, & node teitia, cum fopitos
taique fecuros vidifTet, interemit 0-
^nes, diditans: de Diebus padus
[um, nodes non addits funt in jure
Jurando.

Appofite Ariftoteles ad Alexan-
^uin: JusjurSndum li quis extenu-
L 3 are

L

246 Cap. IH. Dc 'KirtMibiu

are voluerit, convincitur credere: fr
cinorofos a Diis non cerni, negue fr
crilegos puniri.

Ita nimirum haud pauci JDEllM
proftituunt, qui illum doli,fraudisque
teftemvolunt.

Nihfl ohftanc facrte dir??, nihR
Jurisjurandi religio male volenti-
bus.

Ubi fides mentis dec-ft, afturn defi-
delitate erit operum.

Rečte Numa maxiinum Jusjuran-
dumRomanis ftaruit fidem.

Juftosasgue, ac bonosPrincipes
čeat, ut ad Conventa,& pubiicoi' utn
negotiorum traciationes, eos mn ’ e ^
adlerant, qui funt Jure jurando fl 1 '
miorcs.

Benevolentiam populi, ac proip 1  '
forum fidem, eon(equitur Autliori'- jS
Imperaatis: imo periilas hxc  cotf 1
paratur. ।

Nihil poteftas imperiumque K 0 *
grunti um valebit, niliprius valeatA 11 '
thoritas.

M

Regiif.  247

Authoritas comparata apudSubdi-
tos, prbitratur ablblute in omnia fine
repu! iii, fine murmure, ubi,quid,quan-
tum,&quomodocunque velit.

Majus tali Principe, & excellentius,
excelfiusve,vix fub Ccelodatur.

Authoritas Principis eft Coloflus il-
lc, qui ditEcile evehitur, evečtusdif-
ficilius ftabilitur , nifi fundamen-
ta ponat magna Virtus, magna fbr-
tuna, ma^nus animus, & maxima
farna.

Omnia, qute confpicuum aliquem
reddunt in oculis hominutn,in fundan-
ds Authoritatis Regise compendium
•appritne conducunt.

Vetuftate imperii coalefcit exifti-
matio, <5c longajvitate Regiminis prx
fcribit Princeps ut magnus, ut Capi-
cns.ut Pater patrite dicatur. 

Privataj fortis homines aliud nihil
in quibusque Cuis actionibus, quatn
qua:ritant cornmada fira.

Principum longe diverfa fors eft:
h ls  duseaue ut in gloriamfamam,
tt L4 esifti'

248 III. DeffirlHtibtu

eximationemque cedant , necciTe

Amor populi in Principem, J-u-
jusque authoritas, .boe unico difiš-
rune: quod ad amorera (ufficiat nie-
diocris Virtus: authoritas vero not
firmatur, nifi ipfii Viitutis exccllcntia
.& perfeftione.

Quaevis nam gue Virtus eamboni-
tatem in fe continet, ut _amabili$ &
d.efiderabilis (it: ejus autem apcx &
perfeEHo exiftimationem qua(i irup e '
rat,&reverentiam; .exquibns conBa-
tur Authoritas.

Regna & Imperia adminiculatiV 6
conferuntur amore; led exiflhnapO'
ne, farna., & authoritate princip 3 '
liter.

Hoc enim olim fine Regcs crcatb
ut Jura dieant popuio , ut impcre nr ’
regant, tueantur, ialutemgue prof u '
.rent omnium ; quod (ecus, aut ciD 3
opinionem maximam de iilis con.cC'
ptam, haud fieret.

.Famx inferviat, quisquis ad ina^n* 1

Rcgiis.  249

■Afpirat: illa in novis cocptis vaiidillj-
maeft.

Agricolam imitare, qui -famam
Cupra vitam extollebat, non igna-
rus, prout prima ceflilient, tore uni-
verta.

Modeftia, clementia, beneficentia
amoi etn : Religio , pietas, probitas
bonigue moreš reverentiam: Magni-
ficentia, fbrtitudo, aitesgue belli &
pacis cxiflimationem : hxc autemlt-
mul omnia authoritatem conciliant
Regnanti.

Hanc vere augebunt quxdam par-
ticulares regulcc , quos (i Imperans
fequitur, imperabit cum authoritate
maxima r diu felicicerque.

Inlingua ejus fapientiadignofcatur,
& fenfus &. fententia t & termo illius

I poteftate pienus lit, & imperatoria
brevitate.

  Gravitas morum fic coraiteturPriti'
. Cl pem,ut illi nec rigidi videanturper
ar rogantiam, nec fordidi per auariti-
am » nec defpiciant fuos proccres per

L f tu-

;ayo • Caf.ILL.DeVn"tut&M
fiiperb’am,nec ex converfatkme, *
familiaritate infra Regiam dignitateni
■contemptum lihi pariant.

Ciedant Regnantes, fe vetutlunii-
naremajus temper conipici & obler-
vari, fuasque aftiones in exeinp'um
trahi.

Piebeja ingenia exemplis mag 18 ’
quam ratione capiuntur.

Sepi aures tuas fpinis delatoribu 5 ’
adulatoribus, fufurronibus : Ling^
quippe tertia, multos commovii, “
difperfit illos de gente in gentem. ,

Vanefcet Augufti honor, fiprofflS
«uis adulatoribus vulgetur.

Argenttsm Sc  pecunia eft comniU'
nis omnium pofieiTto ; at vero q j0
honeflum, qucd viicuofum eft, 01 '
eo laus, &gloria, DF.Oruna eft, 3 i‘
Polybius, aut eorum, qui Diisp r0!i ?
mi cenfentur,quales lune Princip 05L
Poteftates mundi, quorum prim 3 cn '
comia,& authoritatis patrocinia
virtus & honeftas. ‘ f

Semper idecn vitx tenor, ac

L

Regiii.  2fl

'utriusque fortuns anguftias & favo-
res retentus animus, fidesque met«
infra&a, admirandum plane reddic
Principem, & intempeftiva -qua:que
fuorum coercet.

Extrema fuge, atquc ex potentiat
legibus malis media, quam nimia.
Omnis quippe rerum perfečtio con-
■fifi.it in medic. Extrema inclinant,
fuperflua nocent, nimia vertuntur iti
vitium.

Impotentiam fui nunquam edat
Princeps, nifi periclitarivelit fui refti-
mium. Vel duntaxat, fi naturam fu-
am moderari nequit,habeac ejusmpdt
miniftros, qui publica negotia Heg-
mate,magis quam Špiritu Elix expedi-
a nt, fuppleantque fui impotenten
Principem.

  Continuus afpečlus minus, e Ion-
gmquo autem magis, verendos facit
ftegnantes.

Utrutnque extremum eft,vcl nun-
quana videti, vel femper. Obvia vix

L 6 xfti-

Cap. IIL, DePirtmibiu

?ftimantur,Iicet pretiofa: rara,quam-
vis obvia,in pretio funt.

Etiam.fera animalia, fi claufa tenc-
.as, virtutis oblivifcuntur : Principe«
humariitatis; Subditi obfequii.

. Aut neceflitas., aut utilitas puhlica,
aut Juftitia, & paupenim mcerent!-
umque niiferatio, aut Religio,aut pic-
tas, aut puhlici officii ratio, aperiata-
dituin ad Principem, ut accedant &
tangant Cceptrum Subditi, cui debent
oblequiunx.

Tibi derejičhas eft pauper: Orpha-
no tu eris adjutor.

Alienum longe a te .fit, mi Pein-
jceps,ut.uni tantum ex omnibus addi-
čtusvivas; fedte ipfum omnibus,tan-
quam per vices/partire.: palam lacien«,
unum te efle, ad quem referri onjnia>
& veliš, debeant.

Major inde -Principi gloria,&
mationedigniusjfinoverit iple podu«
Status,trarjligere negotia,; quam p er
interpretena.

. Retrahant Ce imperantes fcurris &

Regat*  2 J J

•adulatoribus.; non iis, qui vel Reipu-
blica?, vel Juriš ergo fulpirant faciem
Principis. v

Occulti fuorum arcanorum Prin-
cipes magis fufpiciuntur, quam qui
recludunt pe&us, omnibus faciles &
nudi.

Vias Regnantium quis intelligit ?
Coniulto fint illi ambigui, & premant
magis, quam divulgent iiia. Arca¬
norum sequa reverentia eft ac fiifpi-
cio.

Nec arcana domus, nec amicorum
| cotifilia, nec machinamenta militum
unquam vulganda-

Imo fapienti Principi .non.fine ufii
, fiicrit, introjpicere omnia, nihilque
I fibi mcognitum velle: & minutiffima
\ '}uaeque in materia Status expendere,
e xquibus magnarum fepe rerum mo-
tus oriuntur.

. Magna authoritatis acceflio Prin-
! cipi eft ex metu,Ted non illo , cujus
j mmentainfiuflat crudelitas,ufuipatio,

L 7 in-

4 ^ a p- Di Vfrirtibiu

injuftitia.; verum qui progignitur ex
veneratione & reverentia.

Vereri debent Principem Subditi,
no n deteftari. Virga & baculus Da-
videm Regem conlblata funt: ut ipfe <
teftatur. Virga Jullitia- caftigabat
eum, fed baculus Providentis luften-
tabat.

Ita in hoc fe gerant in Subditos
Principes, ut ipfi DEUM in fe vo¬
lu nt.

Principis feveritatem falutarem eflš
oportet, non crudelem.

Timor quidem amore potentioreft,
ad firmandam Authoritatem; tatuen
ii ille immodicus fu«rit, refblvetur m
odium,autcontemptum, geminos au-
thoritatis Regiat hoftes.

Sicuti impunitas & poenarum p#'
citas, nimiaque indulgentia & facth-
tas, impugnant authoritatem pub')'
cam; ita poenarum escogitataacerbi-
tas, frequentia, vis &c  fiaror, moruip-
que auileritas }  amorem & reverend'
ainimminuit.

Re-

Regi*.

Refpeftum fingularem habebunt
illi Principes, qui per fe merita cota-
penfant,poenas per alios irrogant.

Nihil de Authoritate deperdit Im-
perans, cum illam moderate commu-
nicat aliis. Lux nonextinguitur,qux
communicatur. Lucet ut ante»quam-
vis alienam fačem accendat. Cave
tatnen netuatn extinguas, cum aiie-
nam fupra xquum ilhsminas.

Cum Subditus umbram agit, &
Princeps corpus, uterque adimpleat
officium: & ifte dando, quantum au-
det; & ille accipiendo,quantum licet.
Si quid amplius? augebunt invidiam,
& dimmuent refpečtum.

QuodpropričK.egium cft->nunquam,
nec uili,aur nullotemporecedendum
c °nimunicandumve.

Magnos illos Principes communis
prodam at farna,qui non tam fbrman-
^r a fois,quam fuos fbrmant.

Praeftaret mori, ajebat Alexander
Magnus, quam precario imperare.
Hle precario imperat, qui fe fuaquc

pau-

Cap. IH.

paucis,aut .uni, ita committit«, -ut fo-
cii videantur Solii, Imperii conforte«-

Sic olim nomen erat apud Dortii-
tianutn , vis autem omnis penes
alios.

zXdtum de au&oritate eft.-> guamin-
voiant privati.

Authoritatem fuam nunguatn di-
rcrimini exponet (apiens Princeps-
Connivebit aliguando magis, ut con-
tineat; quatn pratcipitabit, ut amittat
cunda.

Non omnia ftatim exequere ub>
vereris, ne’ ex voto fuccedant. pii-
ficileiuio traftu convellere, autim-
mutare omnia. Oinndam ex tem’
pore dilpone, quxdana rejice in ten>
pUS ' " er;

Non tam terrore, quam amore r>w
authoritatem comparant Principe 5
apud gentes externas & devidas,inde-
guecompendia magna accrefcuntRe*
gnis & Imperiis.

Quid aliud cxitioLaced«monii5,
Athenienfibus fuit, quanquam arin 15

pcllerent, ilifi quod viftos pro alie-
nigenis arcebant.

At Roma: conditor Romiilus,tan-
tum Sapientia valuit, ut plerosquepo-
pulos eodem die hoftes., deinde Ci-
Ves habuerit.

Malus Viftoriarum cuftos efl &-
vida; malus Authoritatis Regisapud
£xteros propagando: illex eft, crudele
vel imjnoderatum imperialna.

Authoritas, quxinon crefcit,decli-
n at: quaxcum Imperii magnitudine
adolefcit, cum illius interitu ieneičit,
iatialeam mex (ubitura.

frecrdčit quoque illa,cum a,primo
tenore regendi deflečtit. .Non mirum
Htde, fi cum mutationc Imperantium

Subditi fe & afFedos iuos mu-
tent.

Quia vitio malignitatis humana:-, ve-
teraTemper in laude, prtefentia in fa-
ftidio funt,; caveat Princeps, ne fobdi-
tl ’ tsdio prajfentis Regiminis, publi-
c am convellant authoritatem, non
vetera, uuam. nova moiiturb

2JŠ Cap. III. De VfrtntibM

Arbitrium belli & pacis , cumhoc
inter Jura Regalia maximum lit, fir-
mat etiana maximc authoritatem in
Sobo.

Nunquam deperdent authoritateifi
illi Principes, qui ipfi fiimmam rerum
curant,quife fuorum Civium clvpeos
agunt ■> qui manu fualegiones foluunt,
& externorum auxi!ia comparant, o-
nemque Status poteiitiain ipfi co in '
prehendunt & dirigulit.

Nequaquam comparatur authori-
tas 'ignavia, luxu, otio & ludicrisjft«
vigilando, agendo, ferendo profpc re
onrnia cedunt. Ex merita decus,nul-
Iumexotio.

Ex amicorurp,Confcederatorun? 3C
Clientum multitudine in imrnenlun 1
augetur authoritas. Imperantiin’ 1
non aureiim iilud Sceptrumeft,q u °.
Regna Regesque cuflodit, fed c®P 1J
amicorum Regnantibus Sceptrum v e '
rilllmum tuti'iimumque.

Amicitiam Juftitia.* prcetulit An* 1 ?'
teles: quia fi inter omnes fbrct a 171 f

Regis. 2^

citia, non opes efiet Juftitia. lih fi-
bi ipfi fufficiens proriidium eft, non
ita hxc.

Oprime audiunt a fijis fubdiris illi
Principes,qui hoftium confilia prasve-
niunt,& a fuis Statibus avertunt belli
incomrrtoda.

Diviia intsr plures authoritas immi-
nuit Regium iliius fpiendorem. Nul-
vires tantre funt,ut divi& non pro-
, labantur.

1’rimogeniturte Principum confer-
^t RcgnatricesDomus, ac ipfa Re-
gna, ne contifiuatls diviiionlbus tan¬
dem nenaini fufikiantin tutehm.

Ita Rcgnum DELIŠ tradidit Joramo;
eo , tjuod'effet primo genitus.

Romani certe in hoc pr<£ omnibus
gbrioii: longe enim a domo bella-
bant, & propugnaculis Imperii So-
ctorum fortunas., non fua tefta tue-
•bantur.

Regum cxquifita Sapientia eft, aftu
[ es  esteraas moliti, procui hoftem ha-
«ere.

Šemi-

260 Cap. III. DrVirtutibut

Semina odiorum jacienda, & orane
fcclus extcrnum.habenduna cum teti-
tia, vultTacitus.

Prudentis .ciTe Ducis, inter hoftes
dilčordia.’ caufas ferere , dixitVege-
tius.

Urgentibus Impefii ihtiš, nihil jana
fbrtuna.praftare majus poteft, Q uaffl
hoftium difcordiam.

•Ingens Principi decus,citra doine-
fticum (anguinem beilanti.

.Nihil ajque bonum Principom an-
xium habcac, quamne compafitatur-
bentur.

Lxtebitur in fuo Regnante pqp u '
lus, a quo ifle viderit pacem Sapie n '
tia hrmari, & beli aru m imminenteo
curasaut ignolcendo tranligi, aut au-
thoritate (ha componi; vel fi a>i £er
nequit, paratis viribus mox disjici aui
repelli.

Magni celebresque Principes rar®
neutraies, fepe arbitri, clientcs nun-
quam funt.

Arbitrari inter Coronas,Monarcna^

id*

Rtfii-s..  261

O
fcpibneutrales ex propria imbecillitate
metuunt: Clientela mediafervitus eft..

Ad imperantesmonitum eftTaciti:
utpraftent fe femper Aibitros rerum,
jure acnomineRegio.

Plurimum ad Authoritatem Re-
gnantis confert, fi is a Subditis- habea-
turpius,& charus Superis.

Ariftotelis haec mens fiiit: quafti-
poftea eventus fepe docuit.

Non prolabitur Majeftas Religione
fi-iftentata , neque ab hoflibus metus,
ubi a. C tel o prasfidium eft.

Gloriofi Principum tituli funt: Pius y
Juft’; Plus inDeumjuf lUs  in homines.

Utrumque providentia commendats
qu®non leve ad Authoritatem mo-
m entumadfert.

Providentia, felix prudentice par-
maximum Regia: poteftatis offi^-
ciumeft. Magnus quippe ille Prin-
^ps, qui ita Imperio fuo providet,ut
ulum deinceps nonpoeniteat.

Abfiirda in Regnante verba fiint.:
1116  pcenitet, non putabam.. Sicutb

' loco

2.G1 C^ip.ni.DeKirtMihM
loco Feci, Vidi: imbecille illud: Le¬
gi, audivi.

Nihil prodeftcognitio,nifi & fačtio
fiibfequatur. Nxm quod putas te (čire
fcis, fi ačhas deeft..

Qute bona, quce mala funt, difcjpi-
ce: honefta ab deteriorfbus, utiliai
noxiis eliger pr čet eri ta perpendej.fi 1 ’
turaprovide;praefentia ordina. Nun-
quamin craftinum differ, quod hodie
utiiirer agere vales.

Multa pratftabit tibi' facere, ante-
quam occafio praster labatur,velqua>
ratnr,fi fačla funt.

Egregii hi effeftus Funt previden^
tiče privatce. Erunt etiam. pubiic«, ■’
ad trutinam Salutis cčmrnunis expe°'
dantur.

■ Animalceta gucedem tempeftit cS
prcevident, qucedam doinus deferu nt
ruihxproximas.Miferandumprofet(p’
fi illi,quibus prceefie datum efi, ne‘ c }'
antdifčrimini iiios fubtrahere, & eV1 '
tare prtecipitia Status..   |

Rex:in(ipičns perdet populu® ' u '

263

um, & Civitates inhabitabuntur p er
lenliim prudentium.

Providere nihil aliud. eft,quam fub-
dita betic difponere, & ad (uum finem
ada:qu3tum perducere. Hictotum ar-
fisopus.eft.

Principis fiquidem munus unicum:
unicum. prolpicere & publicis confu-
lere commodis..

Non- folis viribus tcquum eft inniti:
jnterdum, & fepe fepius exfuperatil-
lasprovidentia dagacisViri.

Muka quie natura impedita fuere,
Confifio. oc prudentia expedita vidi-
mus.

LaudatiflGmus Princeps ille , qui
j cunčta pnevidet,quive ipfe novitcon-
ulere,quod: ihrem lit.

Non.licet dormitabundum efle,qui
chvo aflidet. Nullum pefagus tam
^aves habet tempeftates,quam orane
^ e Rnum puri cula. Mbx in Smeš ap-
; PT, t ’. qui ad clavum non rečte vi-
gilat.

Naufragium hoc erit ineparabiie:
quia

2,64 Cap. III. De J/trtutiliM
quia cumPrinccps. errat, non nilio^
mnium pcrnicie delinquit.

Nihil in Cau (a Status & Regni mo-
dicum, quodfi.neglečium, non ingens
reddatur.

Ideo maximo Imperio* masimam
curam inefle dixit Sa!uftius>

Providus Princeps Janum induatr
& non fblum ii^Sceptro, utJEgypu* s
folitum fiiit^iedetiairi. in feonte & oC '
cipitio oeulatus fit.

Sciant, qute fint, quce fuerini c ] lKU
ventura;

Futuris medeatur ex pnefentibiisr
& pradentia expendat ex pr^teritis-'

Qui futura longe profpicit ■> ,P nl1 ^
quam eveniant; tanquam de ipecula
providifle creditur.

Animus cavere qui- fcit, fcit tuP 1
aggredi. . .

Nib.il fortuitunr providentia pa *' ,
tar, refpicit in omnia tempora,
fat,reverfat omnia,ne cafiis in culp- irn  l 1
tranfeant.. , •

H

Retii*.  aSf

Jofeph jEgyptiacus prte Rege Para-
®ne extinxit. lept ennem farnem xEgy-
pti>quia in, tempore. prarvidit.

Pricviliš, ut in rem faciunt,vel po-
, pet obftacula Princeps, vel aptabit ea
>n fuum. uliim, vel parabit remedia;

j nunguam luis fuorumque periculis,
fcinper alienis cautior.

Providi Principis eft, in difficilibus ’
taoieftisgue confil is,eam partempro
facili atque optabili ducere, qute ant
necelTaria lit, aut qux periculi mi-
nus habere. videatur.

,p.utis,quamacrioribus con(iliis,f^
dlius, tutiasque tam. adverfa ferun-
pnsguam fecunda reguntur: tam Prin»
jipis authoritas quteritur, qpam con-
i^vatur.

Invičta leges neceflitatis funt;
fericula plcrumque ex noftra. incuria
' lut defidia»

' | ^ato difcriminibus impares (umus,

1  J!}® providentur in tempore, & con-

;prudenti expenduntur, (uffedis
exlagacitate remediis.

M Non

CapJILDeVirtutibus

Non ramen univeria Sapicntte h«-
manx; etiam aliguid divino: ( noftro
calculo omnium piane rerum eventus)
finendum.

Miferentur laborum noftrorumCtf-,
lites, & tempeftive feccurrunt afHi# 1S
rebus.

Jam mukotiesnutantern,-& ^ criT,c
cadentcm rcrumflatum divina temo

dia repararunt.

Opišita providum, iagacem, &F C '
nitus divina? curae innixum ,Pri nCl '
pem, aut non iuipiciec, aut non re *
verebitur?

Eo deinde connitatur Impcran^’^
vel pet fe fačto commondrer, vel p«
fuos Miniflros aut emiflarios, eam °'
pinionem de ie. populo iinprimat’ u ‘
univerfimhabeaturtališ, qui non 10
lum, prsfentis fbrtunae dignusr e J tlS .
gueretinendce capax ;,fed etiam q u,)l
illius augendm, & in apicem p rove
hendx proximus fin .

Quemopinionemtanto faciliu 5 in .,
primer,; fi, populus, illunr crec ‘p lI fl ’

Regiis. 2(fy

Principem tam religiofum, piumque;
quam adomnes eventus cautum,pro
vidum, magnanimum, munificum, te-
quumque in merita & demerita.

Externa quoque Authoritatem Re*
> gnantium tanto magis promovent,
quanto- minus interna videntur vel
c creduntur, quam externa.

Htec vero confiftunt prcecipue in
moribus externis, ačtionibus, potentia
■' frfortuna rerum.

Primum eft Corporis majeftas: qui-
dam enim magnorum operum non
alios capaces putant, quam quos exi-
ut mia fpecie Natura donare dignata eft,
(J Gravitas morum, & magnificentia
o- omnis apparatus dom eftici-><k.f oren lis,
in templo, curia,campo, apprime con-
0’  veniunr Regnanti.

Pia communiter rigorem aliquem
00 pne [e. f ert . | 1XEC ac j venerationem &
v£- relpedum cogit.

Utraque mifcenda Cuavitate aliqua
.ni' modica,’& popularitate, quas infra de-
d 11  cus Imperii non lit.

M. z A«'

268 Cap.JII. De Vtrtutlbiu

Authoritatem quoque nieturabftra-
čtio moderata y & ccntemptum evitat)
quem parit farailiaritas..

Continua inter populares prcefentia
tegre cuftodit illud. opinionis de Pri n ‘
cipe auguftum.

Abfentia Venerationem magiscoor
eiliabit, ubi ratio puhlici pteefentia®
non exigit.

Externn ha?c ex animisSubditorui«
brevi dilabi comperimus:. atpr^clara
iacinora Piincipum,.ficuti anima, i* 11 '
mortalia funt.

Eorurn lama temper manetj& crefci £
in fucceflivas States..

Etiamnum locpiuntur flatuKr rn a , r '
mora,& coloffidicet olla taceant,qu ld
quid pro republica niagnum exceifu m '
que patfatum eft.

Sicuti omnia Principum laudareA
dulatorum eft raos; iti fbrtun^iuoo'
dam privilegium,uc.exigua: etiam q u£E ' I
dam ačliones in. iis videantur r° a ' |
ximaj..

Sempcr feliciter caduntjovis ta*"'

Regis.  269

| H : Temper res Magnorum cum farna
& admiratione conjunčhe.

Quffi in privatis latrocinia dicimus,
in Regibus f leroum molimina deprte-
dicamus.

Ačtiones Principis, fi in univerfo-
ru >n falutem collineaverint, temper
I plauCum habebunt a .populo; venera-
tionemque tanto .majorem caufabunt
‘"is ■> quanto minus a Principe lila
popria commoda quxri viderit po-
pulus. 1

Quidquid Regnantes agunt, fit (u-
P r » privatam forcem.; item pramedi-
tatum, di geftum,atque ita fecurum, ut
nec effettum fruftrari > nec repitliam
pati queat.

Vitia prius corrigat Princeps iua»
aheaa cum authoritate punire va-
leat.

Turpein alieno oculofeftucamnon
, Pati, in proprio trabem ferre.

Ut quis puhlice icrpens contagium
I t0 *'at; non toleret in proprio finu le-
Ptain,

M; Prti-

2^0 Cap. III. De I^irtutiitu

Prudentes Principes aut declinare
debent vitia, quae in oculos cadcre
pofTunthominum ( quodeequifii mU ®
eft) aut ita recondere; ut non ■vtete'
anturcum ruinaaliorum, & propr^
authoritatis.

Fačtis,& egregie autolim,autnune
geftis pro republica, iplendorem qu£-
rant Principes, etiam ex pubiicacoiu-
mendatione.

Nec aberit modefta quxdatn ja&nO'
tia, exemplo Romuli, qui cum fa# 15
magnificus, tuni fačtorum oftentatoi
haud modicus, hoftium ^poliaipfa-’^ 1 '
tim eceforum Ducum, fabricatis adhoe
aptefetculis imponebat,& in Cap iC0 '
lio appendebat.

Ut magnificam opinicnem Ii fl P e '
rantes temper contervent, aug^ aflt '
que, necefte eft, ut in aliqua excdftn-
ti Virtute (quodCaro!i V. ad Ph !ll P'
pum monitum fuit) (e continuo e*
erceant, fuipenfis in illos admira a ° n ”
■fobditis.

Decet Principi, Subditos ant ^j

Regin.  271

mn vita deli de, & laborum esperte;
fed e<x guod rebus providcat, omni-
ague pro falute puhlica ultro fub-
eat.

Sat occupantlmperantem tam Bel-
lii quam Pacis artes, nec unquam de-
eftbene agendi occafio, quinonfibi
led omnibus vivit.

Nullacxotiogloria; nullumexGy-
nscei defidia decus; nulium i fcurris
& parafitis emolumentum; fed o-
mnia gloriofa Dii laboribus ven-
dunt.

Veram quemadmodum impoten-
tena defidemque Principemnemo re-
lpicit,nemo veretur; itapotentibuso-
mnia cedunt, omnia afHuunt, omnia le
inclinant.

Nili potentia fulciatur, corruet o-
ra nis Majeftas. Vame namque funt
fine viribus irse; &: fragile Solium,
quod non luftinetur vel I Sociis,vela
divitiis, vel ab armis, vel ab omnibus
finaul.

Omnia fimul immenfam redctant

M 4 Po-

2J2 Cap. III. DeVirtutibut

Potentiam ; fed minus moddlte
niii viribus vel modum imponat, vel
dominandi nova (iti ad alianon pro
pereč.

Sociis (i inniti geftiunt PotenteSi
eaveant: ne in caciucum parietem i n '
clinent, ex cujus ruina fuam ferant ja-
fturam.

Ssepius focii invexere pericula^uaffl
abftulere,diminutis porentia' vinbuSi
quippe djflracHs in varios.

Irrefragabile eft.: Omriis potenti«
nemim efle opes,his quippe conler-
vantur oc accrefcunt vires,arnicb ar ’
ms, & li quid magnificum in R e P u '
blica eft

Adoran.t Subditi parfimoniamP 1 ' 111 '
■cipis, quia ex illa munificum Iperant
in omnes^ & quo magis fibi p sl f
cum, eo minus avaruna in bona p 11 '
vatorum credunt.

Arma ad Potentiam tuendam G ° n '
fervandamque neceffaria fone i 1T1 P e '
rantijline quibus nec augebicp ornCC '

Rcgiit. Vfa

ria,necaudebit quidpiatn magnutnag-
gredi aut moliti.

Ab armis fecuritas puhlica: ne¬
mo quippe aut provocare, aut infidia-
ri audet illi Regno aut Populo ,
<juem intelligit promptum armis , &
expeditum ad propulfandas inju-
rias.

Conftrifto ferro non crevere res
Roman«. Non fegnibus co nfili is,nec
timidis tuta uspiana habetur Majeftas
Regnantis.

Semper periculofum, magnitudi-
nem fuam fola juflžtiatueri.

Armis opus, ut cotitineat fiios,ut
terreat vicinos, ut firmet .foliura, ut
audeat qus£que iuis viribus innixus. 

Omnia denique: Reges, opes, Cf-
ves,regna, Religio, poteftas,authoritas
htent in tutela ac praaidio bellicat
Virtutis.

Ea(utpaucis (uperiora compleftar)
a utho.ritatis Regke ftabiliendae eft ra-
tio > ut non aliter fubfiftat, nifi mode-
rato regimine, Virtutis omnigen« fa-

M f ma,

274 &*?• Hftutibus

ma, providentiaj in omnes eventus a-
perto oculo, facinorum clarkudine,
confiliorum fagacitate, bellorumde-
clinatione,ac Šociorum,opum, armo-
rumque comparata potentia.

Llnum refiduum,quod Coelitum do-
num eft: Fortuna nimirum, externa
rerum quarumcunque.

Infantibus, ineptis, perclitisque ho-
minibus fepenumero , vel ut donni-
entibus,in finum volarunt Corons&
fceptra.

_ Nemo neget,eximiam quoque<jlo-
riam ac imperantibus authoritatertp
non minus fortunse quam Virtutis cfle
beneficium.

Virtus quando ibia eft, n on cogn°'
fcitur: afteclam fi Fortunam babct, ab
omnibus fulpicitur.

Nemo infelicem focium quamt$
nemo cumquo concidat.: omnes bea-
ti efle volumus, nemo mifer.

Quibusdam etiam venti tempelj'
.tesqueot lecundant, nunquam ab ad-
veriafbrtuna deceptis. ,

Sed

Rediti.

Sed tune caveant maxime, cum in
niaxima Fortuna funt, reverenterquc
babeantillam, ne velur umbra fefiib-
trahat.

Regnorum adminiftratores magna
Fortuna egent, quia eorum authori-
tas unica felicitatis proles eft.

Ifocrates magna imperia magnam
Fortunam dixit, quafi iHa fine 'hac nec
oceupata, nec ftabilita, nec conferva-
ta  cenleantur.

Alexander, cum plurimum Virtuti
debuerit,plus tam en debuit Fortune,
^uamfolus omnium mortalium,in po¬
tekate habuit. Quoties illum amor-
te revocavit? quoties temere inperi-
c ula ruentem velut perpetua felicitate
P 1- otexit.

Ex Stoa Ule Phiiofbphus, pro lege
"laniliaperorans,fic concludit: Mul-
ad amplitudirietn & gloriam, &ad
res . ma gnas bene gerendas, divinitus
^djun&nn Fortunam videri.

Felicem Principem amant, foipici-
^ut, reverentur lubditi; hoftesvero,

M 6 non

276 Cap. III. -De JTtrmtibia
con tam ejus e.rma,armorumque cau-
las,quam fortunam metuunt.

Magaotutn confiiiorjam arbiter &
judex, funt ipfi eventus rerum, quos
fetiš adfčripfere Gentiles, indultris
Politici, nos tEviternte menti, qut
in orbe ludit nobifcum, velur cre-
pundiis.

Felicitas eft munus a Sunimo DF° :
non omnibus datum, plurimis nega-
tum.

Ule plasmavitnos: an figulo fe°P*
ponetlimus& tetra ?

Ciijuscunque enim DEus fortunam
mutare conftituit, etiam confilia co r '
rumpit.

Si inlpiciamus can.fis fecundaSi
credeinus fortunam dari, & qua?qu, e
fbrtuita efle. Si caufam vero p«'
mam rerumque omnium expenda-
mus, .nihil tune nobis videbitur F’’ - '
tunatum, quod non .provifum - n !'
hil ibrtunjE, quod non ordinatio dl*
vina.

Oupries rcbusincidentia interv^ciu-
uiE’

. Regis. . 277

unt, quje exfuperant omnem intelle-
ftutn humanum.

Extreme perfequebatur Hircanus
Herodem, nec viribus , nec authori-
tate,nec dignitatelibiparem: & ta-
men ex hac ipfa perfecutione, prajter
epinionem aut meritum , obtinuit
Herodes Tetrarchatum, ex fecunda
Ptincipatum, ex tertia Regnum ipfum
patria?.

Nafci magnum, & mori parvum:
Vocari ad .Coronam, & damnari ad
x ’incula., compendium conficit ex-
tremce miferia:; quam nemo hačle-
nu s tulit fbititer , nifi qui infcm-
^abilia Judicia D E I reverenter ha-
»uit.

Ab Ethnico Catholicum hoc: Non
^pnfilio prudenti, nec remedio lagaci
ajvin« providentis-dilpofttio lubver-
^bvel refermari poteft.

lila interdum tam fuaviter & fbrti-
^ er jin pondere & menlura ordinatam
exhibet, ut illuc, quo illa jubetjre
v Meauiur<

M 7 To«

178 Cap. III. DeVirtiaibM

Totum itague., quod Fortuna five
bona five mala dicitur, eft Mcns
illa Sterna, five Numen iplum di-
vinum, jam nobis propitium, jam
adverfum ; ut meremur, vel deme-
remur.

Si DEus omnia inhoc mundocon-
tra vim rationis,& prudentis huma¬
na: ieges fieri finerct: quis aliquid
crederet aliud exiftere, nifi mere ibr-
tuita& cafualia?

Si vero ex prudentis & difpofirio-
nis humans norma cunčta cederent,
nullo in adverfum dato fortuitoca-
iu; quis non humanam prudentiam?
velut divinum quid, ceftimaret & a '
doraret?

Necefle igitur eft Tertium quidp>-
am efie, quod omnia attemperat,r e '
git, dilponit, & in fines fiios ordinat;
reličtis in fuo nihilo Fortuna & 0111111
cafu fbrtuito. .

Nemo Coeli Juftitiam inculpct, "
illa quandoque mulčtet innocentes,a
abfolvatreos: quia excedit nolfrum

Jtegis.

intelleftum ifte Providenti« divin«
proceflus.

Longe differunt hebetudinis noftr«
confilia ab arcanis divin« providen-
d«. Apparent qu«dam nobis; &
non funt. Caligant oculi noftri ad fi¬
nes illos occultos.

Minatur aliquibus per felicitatem
©(ternam DEUS cafus & praecipitia:
alios per pafiiones & infortunia ed
Lbvehit, unde non metuunt la-
pfiim.

e Quanti fugiendo in media fata ru-

Nihil novi molitur DEUS: ejus
judicia ab a?terno peračta (unt; ex-
Plenda in tempore ab hominibus,vcl
trenda.

Qui.d igitur? an ideo omnis labor
Va nus,cctaftus,inanis, irrita confilia,
P r udentia nulla? minime.

Confilia namcjue recia dirigit ipfe
7blIS,nec confundit humanam pru-
d e ntiam,regulatama Coelefti.

Euripides dixit: qui fe ge-
runt

Cap. III.De

runt prudenter., illis fors e Coeiofr
vet,

Etiam improbos, G  juftos« fbituna
(uporna comitatur: Horum merces
eft in tetra, guarn non naerentur in
Coelo.

Summatim omnia: Prudentiamre-
gulariter fbituna teguitur; quia non
nifi prudentes ea reete utinorunt.

Superi laboribus omnia vendunt,&
fortioribus temper afliftunt.

Omnia profpera eveniunt colentJ-
bus Namen, adverfa Ipernentibus.

Sic laborem proteg uiturfbrtunaA
pietatemlelix fuccefius, iic hutnanam
prudentiam, divina diipolitio.

Ethaec illa fbrtuna eft, qux Princi-
pes evehit ad folium, vičtoriis cum u '
Jatin triumphum, & authoritatem fr-
mat in decusperpetuum Majcftatis> 3 '
pud DELIM & homines.

*?■?( 2,§I

W> U5 iAl Ito M z-s <M ŽZ> Z'Z  IA5 4A5 V  J eAS SAS

CAPUT OUARTUM.

De aliis Virtutibus guajifufpe-
clis.

A  Lise quoqueVirtutes funt,seque
Regnanti neceflarise, licct vitio
conterminse.

Ab Aftutia ordior: de aliis dein-
cep 2>

Principem magis aftutum voLo,
9’Jam. (implicenaj ob.tečjtum quam
a pertum.

Aftum genuit Prud.eJ.itia •, nec ille
differt ab hac,nifi lubtilitate occulta-
^jnrationum, citra vitium tamen, &
“dcijafturam,

ARu majores fines, & facilius affe-
9 u 'tur Princeps, quarn armorum fra-
8°^e,3cdubio belil eventu.

.Plus dolet idus ab aftutia., quam 2
V1  aperta.

Sub-

Z$Z Cap. iKVe aliit Pirtutihni

Subtilis aftutte ratio eft, noffe bel-
lum jačtaie , & pacem inttrim q'J2-
rere.

Aut arcanum 'iilud Romanis ulita-
tum: Pacem in Urbe , bellum pro-
cul habere.

Ablit, mi Princeps,irt aflum dolum
putes, vel aftutum dololum.

Alius Polkita tervat , dolusnecfi-
dem relpicit,nec ftat promiliis.

Aftus inter tepta JuftititE clauditM’
& pmer opinionem aiTequitur hnem>
absque quo puEvaricatur legcs divin#
& humanas.

Doius per quxvis mediajufta? > n *
jufta, &pra»ter rationis Gpnofuraffl a
git omnia, perperam mentiendo? c>
villando,fallendo.

Quts intermalas artes computab 1 *’
quod Patriarcha Jacob, expofito p e
coribus variegato ligno , plures o' c
Iucratusfit,quam Laban J .

Aut quod Dafius, hinnitu equ'
teprocurato, regnum IPerfi^

fiffrettii.  28}

Benedika Jael celebratur in Scri-
ptura divina, quod Sifaram hauftula-
«is fopiverit , ut illum tutius ferreo
clavo occideret.

Imo Plato & Xenophon dixere:
j etiam mendacio fallere hoftem,pro-
pter SalutemPatrix,(apicntis efle.

Lato fenluhic intellige mendacium;
non enim pro vero mendacio, fed fi-
ttilitudine illius accipitur.

. Ejusmodi aftutia?, qualem Jael in
Sifaram , vel Judith commifit in Ho-
Lferncmdundantur in \ eritate.

Qu.c enimVerltas major eifepoteft,
guam procurare Salutem Granium,&
exitio tueri paaiam : ficut major
‘alfitas effe neguit , ouam derogare
Saluti omnium,propter intereffe par-
ticulare.

  Aftutia per fe non decipit, fed de-
C1 pitur ille,quinimium credit.

Effedus interdum prius apparent,
A^am videantur caufe. Aftu tune
ri ncipi utendum,pr2eveniendum, di-
'etteudum.

Ra-

Cap.JVt Dealiis Virtutibiu

Raro iti materia Status ita res feha-
bent, ut apparent: Colores fent,
qui videntur: liibftantia intimius ha?-
ret.

Prselium guoddam mentium
guando unus lua confilia occulere,al-
ter penetrare tentat. Utringue ato
opus.

Tiberius fbcium Imperii indefinen-
tcr a Senatu precabatur, nori ea qui-
dem mente, utpro rev.erehtia exau-
direntur ejus preces., fed ut, quod
metuebat, £ accideret, obfifiereva'
letet.

E contra 'Senatores , guibus p] 115
guam penpečb-a erat Tiberii aftutia *
fummopcre verebantur, ne ille 0 P‘'
naretur fe ab illis intelligi: igiturp r0 '
fufis ad fpeciem Iachrytnis dcpre ca "
bantur focium, cum illis unus fuft ce "
■ret Tiberius, moderator, & arbrt er
Romani Imperii.

Sic aftu aftum eludebant: fed tt° B
absgue periculo, guia magis opi nl °'

nem Cafarif inferebant , cum eiftn c-
vellere nimiurn conabantur.

Satius erat diflimulafle : quia- ni fi
diflimuiatio- cooperiat aftum aftus
non efl; fedres inanis, vel plane lu-
dibrium.

Leporem dormientem aperto ocu-
ksrepradentat diflimulatio.

Non illa femper dormit,cum dor-
mire creditur: opertus ocul us pra.tex-
tl iseft(bporis,quo alios eludit.

Quodnon facit; id le facere adli-
Jpulac, & quod facit,fe non facere dif-
fimulat-

Omnium aftionum Politictrum,
pra.*ter folum Confilium, diflimulario

1 e A condimentum.

rutiflimum inter pericula- priefidi-
Ur >nSctempcftivum eflAriadnx filuirb-
ex  ' a byrintho rerum perplexarum raa-
°uducens Prindpem.

Regnanti nofle diflimulare tam
| ^^Pf-flumeft^uamrečte regnare..

bcifcitareLiviam,quai animo impe-
£a bat Augufti, dominatoris mundi :■

Unde

Cap, [V. De aliie KirtHtibut
Linde tantum fčemina:, in tant Uf!1
Virum imperium?

Reponet: quia alta diflimulatione
nunguam affedavit puhlica, licet eo-
rum cupiditateflagraret..

Ided vocata ad omnia; rerutnd £ '
inde magis arbitra,quam confcia.

Nuditas non minus- mcntis^ti; 1 .« 1
capitis aliquando indicem eft.

Non exiguam adfeit reverentu®
Principumr moribus & ačtionibuS’‘‘
;; Oh, propatulte omnibus funt.

Verum loqui Synterefis pra?cip i: ’
al iquando r eticer e, pru dentia.

Muki mortalium rerum cver> nlS
plane felices fortiti lunt, ex didi® u '
latioiie medianam caulaium. .

Quomodb Cvrus liberaHetPerw s '
Tyrannide Medorum, nili celaiRtk
confilia Aflvagi ?

(haomodo Dion Tyrannum P"
tria ejeciflet Dionyfium, fi if £e
cognovifTetartificia? , ..

Cor obtečlum non eft, nifi a 11  ■
gua obtegatur? haecguorarius 1°9

tjiiafi fafre&is.  287

tur, vel magis obvia, minimo impin-
git. Cum primum difcurrit, hoc ip-
fo judicat,& ex hoc indicat animifui
fenfa.

. Intempeftiva benevolentia, adula-
tio, fubornatio, arcanum diffimulatio-
nis referant..

Produnt fe, licet diflimulare fibi vi-
deancur,qui fcire aliqpid, aut vellefe,
ultro, vel mcticulofe vel ardenter ex-
cufant.

Temperarnentum illud' diflimulan-
Uum optimum eft, quod ex affabili-
ta te,eodemque agendi tenor e, &.fe-
. ^eritatemorum conftat.

Nimirum: ur in diffimulante muI-‘
tpirr appareat affiibilius, diffimula-
r io nequaquam, ;  & fecuritas parum-
per..

Tria commoda relultant regnanti
diffimulatione;

Unum, eft indormentatio eorum,
4ui obefle pofTuntintentionibus..

| Alterum libertas agendi; quam ille
em per habet, qui obtegit fua confi-
lia,

Cap. IlC, De aliu Vrrtittibm
lia, libtr in quantamlibet partcm fe
flečtendi.

Tertium: diHimulatio fubtiliter pe-
netrat in aiiorum arcana, & velur ali-
u d agendo: aiiquando etiarn, quxdam
in fpeciem confidendo, alienos rima-
tur fines & confilia.

Vetus Hilpanorum diverbium: ti¬
rnim mendacium plures general Ve-
ritates,.

Sapientis Principis eft,diflimular e
interdum injuriam, a potentiore im-
padam.

Quod mutare, exequi, autpun^f
citra periculum nequis, tutiuS difli-
mula..

In principioveraditu Regni, rnui»
diflimulare Regnantem oportet, IU
penitius cognofcat fuos, illive cr|
dant, nefcivifle Priricipem ea, qu:£
los emendare convemebat.

Si v-iribus valet, nunq.uam difiin 1U '
let ea. Princeps, qtite metuit, aut
tu ere videri poffet.

In exceffibus notoriis, tam lf *'

CJS

eis quam moralibus C quam diu illis
paies funt) Imperantibus diffimulare
non expedit: ne diffimulando vel
metu ere videantur, vel ignavia: ar-
guantur.

Infbrtunia fua, qux palatn funt, G
Princeps occultat,aut diffirnulat,ma-
gis auget.

Uscpe dum vero non innotefcunt,
°mni pollibili modo occultanda; ne
Ve!  animo concidant Subditi, vel in
Partes abeant, vel ipliim Principem
dtteftentur.

Interim minuenda farna damni,re-
oaovenda pericula, providendum de
‘ecuritate libi.

fteceffitates publicrc raro cHffimu-
lai 'i poffunt , citra damnum publi-
Cl| m. In tempore potius ferenduna
re medium, quam ex diffimulatione
ultimum evpcčtare prscipiti-

hgrata fibi Princeps magis disfi-
m ^et,qu am .prohibeat-, quiainveti-

K  N

i

2,9 ® Caf.  /K J)e aliis Vir tat ihte

ta magis nititur five fufpicio,. fiveo
riofitas hominibus>innata.

Duos in hoc disfimulandi genere
fcopulos caveat Princeps*.

Primo,ut non continuo &. ex pro-
fesfioneutatur disfimulatione/edraro,
& eum necefle duxerit.

Simulatio in omni re vitiofa eft.
tollit enim judicium boni Viri, idque
adult.erat,ait Ariftoteles.

Alterum, ut non advertatur disfi-
mulare,. fed fciat iplani disfimulatio-
nem,five propriam five alienam,di s ^'
mulate.

Simiam in p.urpura non prsfefc-
rant Principes, led fimiam fiib purpu-
«a reeondant.

UuobigueerravitTiberius: is nun-
quam nec fignum. illius monflravifr
gpodrevcra voluit,. fed oppofitorum
temper.

Renuit concupita : odiota fi^i
expedic l  nunguam. ille. fiiit , 9 U1
erat.,

. - ■ • Ea-

qua[i fifflieEiis. nji

Ramam disfimulatoris veterni ob-
ttnuit,&inde omnium odium.

Rečte quidam illi, trgre fufcipienti
delatum Imperium*, in auresTugges-
fit: Casteri quod pollicentur,tarde
praftant,.tu quod prarfias, tarde pol-
liceris.

HvpocritžE potius ejusmodi funt,
quarn disfimulatores Politici.

Disfimulatio prudens. conjundaeft
v  erecundise, ideoque tara..

. autem fine rubore & perfričle
ln  Omni a&ionefimulant,committunt
'»endacium infignis fačtorum exteri-
°tum,ut ajuntTheologi.

Malus ubi le bonum fimulat, tune
®ff pesfimus..,

Simulatio falfi repugnat pntccpto
ne gativo Juriš naturalis Ne fallurri
dicas. Quodtantundemeft,quam,ne
facias.

Temperamentum' Senecte fequere:
pciet fapiens etiam, quae non prbba-
' )l Rut ad majora tranfitum inveniat:
nec  relinquet bonos moreš, fed tem-

N i ‘ pori

2,92 Cap. W. Ds atiis Virtutibm
pori aptabit; & quibusalii utunturin
gloriam aut voluptatem, utetur tile a-
gends rei caufa.

Totuin vertiturinhoc; ut Princeps
prius cognolcat caftis , quibus fe de-
tnde accommodare & aptare fciat, ci-
trajafturarn animtc.

Sapientem non uno Temper gradu
ire convenit, fed unavia; nec fe  fflU-
tare, fed potiusrebus aptare.

CatoM. quafi quocunque locona-
tus luiffetjortunam fibi ipfe faftur uS
videbatur.

Non tantum illud fincerum cft’
quodpatet omnibus ; fed patentiuul-
ta minus, quam qute leguntur fin c *r'
ra. Qux vera funt, occulere, disfi-
mulare, retrahere, noflri juriš funt«

Mentiri non debet Princeps,taccr«
ramen ipfi perrniflum eft,

Sapiens ferviet tempori, fed Vir 01 '
te ialva.

Illud eft Sapere, fi,ubicunqueopu s
fit, anjmum valeas fleflere.

In čarne degens DEus ftnxit &

gius ire; nec tamen ideo improbita-
tcm profeiTus eft.

David foiuhvit infaniana,Solon fu-
roreoi, Abraham Ccelibatum; quo-
rum nemo reprobatus eft.

Circumeunt potius Navarchi,
quamre€ta irent cumpericulo inpor-
tum.

Paucisomnia: Princeps fecretutn
luumftbi habeat: fidem apud alios:
verfatile ingenium in quocunque ca-
iudoco & Fortuna.

A(lum & disfimulationem conlequi-
turdididentia & co nfidentia: utraque
vitio eontermina, imovitium ipfnm,
C CKcedat.

Media autem inter ertrema Virtus
ramus non contemnendus Pru¬
dential Regise, ad rečic gubcrnandum

Aurea eft omnis mediociitas, five
** c  inter ignaviam & audaciam, five
l nter conhdentiam & diffidentiatn,
pr^fumptionem & defperationem,te-
^eritatem & pufillanimitatcm.

N 3  Con-

294 De aliis Virtutibu*

Confidere dft certam fpem conči-
p.ere, perducefidi ad finem dcflinata.

DiHidere eft credulitatem depone-
re,ea exfequendi-> quse fub prcefentem
ačtionem cadunt.

Utrumquefe, & alios refpicit. O«
mnis quippe, qui confidit, aut diffi-
4it; vel fuis viribus vel aliena ope
luftineri vult, aut ea fe deftitui putat.

. Ambo damnat lex divina: five con-
fidentia in prasfumptionem evanefcaJ’
five diffidentia in defperationera & vl '
litatem animi dejiciatur.

Qui confidit in cogitationibus fuifc
impie agit : & maledičtus qui confidit
in homine. Delperantes autem tra-
diderunt fe in operationem immundi-
tice omnis,ficque in perditionem.

Temperamentom utriusque a ma-
gno Viro: Expedit magis,bene tin^-
re-, quam male fidere: Sc  utilius eft’
ut homo fe infirmum cognofcat, u c
fortis exiftat; quam fbrtis videti ve-
lit, infirmus ut emergat.

, Confidentia, ,qux in pnefumpt 10 '

qtiafi fafteElit. z^

»em abit, tumiditate fua coeca ; fui
fuorumqueprodiga, nec pericula, nec
ho (tem expendit; fed praeceps, ut fe-
ra, ruit in ferrum & vulnera,.rerum
momenta folum fuis viribus & imps-
tu dimetiens.

Diffiidentia vero illa moderata, Sc
media inter pufillanimitatem & auda-
C! atn, nunquam contemnit hoftem;
nec tantum viribus, quam Virtuti, in-
duftris, & confilio attribuit: omnia
undique pericula praemeditatur, prx-
c avet, & pari fortitudine decertat,
quam cauteia.

BonoPrincipi in rebus trepidis per-
fagium eft ad fbrtitudinem, & fiduci •
atn erga Coelites : malo ad terneri-
tatem, vel defperationem, & impio-
rum confilia.

Laudo eos Principes, qui omnem
hiam potentiam certo , ac impartiali
pondere exatninant, tantum fibi arro-
gantes, quantutn a contemptu & info-
lentia diftare fatis eft.

Elephas grandis eft Sc  occiditurfLeo

Cap.H r . Dealiisl^irtfitibi«

fbrtis eft, & occiditur; Tigris foitis
eft,& occiditur: Cave muitosjifin-
gtilos non times.

Ipfče namque vires, opes, milcs, fi
nimia funt , gubernari haudqua*-
quampoffunt: quodautem guberna¬
ri non poteft, nec diu perdurat.

Multitudo £xercitus, qux Darium
cboperire videbatur, potius oppres-
fit.

Nihil tam magnurn, quod jam non
periit. Non fe nofcunt illi PrinU'
pes , qui le Jiimium pofle exif l '
mant : vel cum blandiuntur l’bi o c

magnitudine potentix,magis de ex-
pendendo, quam de confervando co-

grtant.

Hinc bella aflumunt difficilia 5 inju'
fta, prrefumptuola; exiftiinantes .inču;
gnum eHe, ii non omnia minora^

maximo lubjiciantur.

Quanti nimium confidere in n !1S
viribus, & illis ipfis conciderefaut a-
lienis!

Multum prsefiimpfit Poinpejus,curn

tjuafi fajpeafh. 2^

ille objedantibus fbrtunam Cadaris
ia Italia,refponderit: Simul ac Italise
pul(avero folum, exiilient aflatim e-
<jueflres pedeflresgue' čopke.

Peffimus exitus, Magni Herois
Čonfudit jadantiam.

Temeritatis (ubiti ac vehementes
fant rnotus & impetus, quibus (emel
Principum mentes concuflfa, nec fuis
periculis amplitis profpiciunt, nec ali-
ena eonfilia jufta ttftimatione profe-
'pi valent.

Sapientes Principes, qui belli re-
rumgue dubiarum eventibus diffi-
famt, in ipfafecuritate animum addif-
ficilia prseprteparant, & contra omnes
fartunte injurias & difcrimina, fe for-
dter communiunt.

Animus,vereri qui fcit>Tcit quoque
fatoaggredi.

Quileviter fibi & afiis diffidunt,res-
que omnes lagacius circumfpedant,
c ptnmuaiter extra telorum jadum,&
c itra periculum verfantur: necfein-
v olvunt temere negotiis,unde fe faci-

N j- le

Cap.IK. De edin l r frtntibw

le nequeunt extricare; & e portu alio-
rum Ipečtant naufiagia.

Veram , ut omnibus omnia coiih-
dere, eft vel focordiam -fuam, vel in-

fcitiam profit-eri: ita nulli; eft,omn®
imprudentia: , feipfum £OHtuff^ lX
damnare.

Eueliones & mali Principe«, nem]'
nem exiftimant probum, neminem /■'
dum; oranes fulpečtos,verfipelles, 1( ’:
gratos, invidos arbitrantur, quiaip‘‘
tales funt.

Titubans, abječtus,vilisque Prin fl '
pis animus ad leviflimam qu:mn] ue
auram perceilitur, mala qualibet l u '
fpicione perftringitur; ac dum ^' e
ritatis negligense"ft,totG pečlorcmefi-
dacia haurit.

Confidentia fiquidem non folap
fumptione & arrogantia ; et ‘
am credulitate nimia corrumpiw r '

Credulitate plus arqua move nttl
Regnantes fiepe in iirjufta, indig n31
proterva, difficilia.

Qui credit cito,leviš corde eft',

ijuafi fafteEfa.  2,99

qui male credit, male judicat: nun-
<]uam rečic faciet,quisquis citd credi-
derit.

Credulitas magna imbecillitas ani-
mi eft,qux cuique rumori avidasprae-
bet aures; mox (intim pahdit, ac tan¬
dem apetit praecordia.

Verbum Čredo apud Jurispruden-
te $ non plenum facit teffimonium.
Credentibus non creditur.

Regulariter, qualis Principi cupidi-
tas, tališ eftaut credendi facilitas, aut
nsn credendi pertinacia.

Timor facit crcdere imposfibilia, &
atnor qutecunque grata; faKa ne fint
Vel vera.

Facileeft falli; fed nulla r^e facilius,
quam cum faciliime creditur.

Credulitas muliebre vitium eft,ani-
•'sfuperftitio, fabula virorum pruden-
tum; regi® mentis dedecus.

. Oprime fecum agit, qui fufpicatur,
>ta tamcn>ne omnia tem ere negligat,
led omnibus fecurum fefe pneftet.

^ncredulitas rerumnotitiam in nos,

N 6 non

;co Cap.ir.Dealiis^irtfttibtu
non a?que neglečbum cpnferre de¬
bet. dicebat illuftris quidam Poli-
ticus.

Nec enim fapicns Princeps primi«
& levisfimis auditionibus movetur,
fed aflumpta prudente diffidentia,cau-
te dičba examinat, & lente trutinat,
antequam audita exequatur.

Eos fapientiEe veros nervos arbitra¬
ren Credere ad ocuium omnia, feda-
nimo dubitare de omnibus: rumina-
re fubinde omnia, & cavere fibi in o
mnibus : raro confidere, q.ua? occub
ta rrianere poflunt: parce loqui, ubi
interponi debet fides.

Confidenter, jcum Apolionio Thy-
anieo, aflevero: Seeure ae tuto re-
gnabis, fi  multos honoraveris , pauci«
vero credideris.

tltrumque quidem in vitio eft:
omnibus credere, &nulli.

Stupidi Principes omnibus; maji
Cfredunt nulli : fapientes nec omni¬
bus, nec nulli.

..j . g o n-

quafi  JOI

Confidunt ifti & credunt, Ted paa-
cis: iisque cautela, nefallantur.

Credunt viris probatu: fidei,incor
ruptique animi: fidunt fuis magi-
quatn externis: confidunt autem il-
lis maxime 9  qui una periclitantur.

In manibus oculoshabent, quoties
eas porrigunt ad confirmanda pafta
& foedera, aut iis fubfcribunt Regiam
«dcm.

Decipi Temper metuunt; fedtimo-
r emfagax providentia tollit, parata in
°mnes cafos. '

Hoc illud noftrum diffidere eft:
noffe cavere fuis.

Vigila igitur, mi Princeps! & me-
^or efto, ut urbana quadam diffiden-
Ca caveas tibi ab aliis, quos tam prx-
ponere, quam prseterire periculo-

Cave, ne te ullius perfidia, deftitu-
conffliis,mediisque inveniat;qui-
illatn antea prsevenire, quam con-

Oeinnare queas.

Necr^edas foederarisvieinis,fed quo<

N 7 quo

JO3 Cap , 7P7 De aliii Viftntilms &c.
quo modo,(Ive diverfionibus,fivepe-
cunia, five promiffis diflblve foederis
vincula, quae tibi paratur in fervitu-
tcm.

Nec domi praftoleris hoftem,pi£'
vene belli (edem; oblerva ejus con-
filia, fed non (equere: cum parvo ih-
fcrimine potius pacem qua?re, qii’' un
cum dubio eventu bellum fečtare.

Cave tibi tam ab eminentibus Vip
tute & potentia, quam ab improbjs
& vitio infamibus: ex optimis p 011 '
culum tibi, a peflimis dedecus.

Ne fidas prodiioribus, ne rebelli-
bus,ne reconciliatis, ne offenfis? b c
magnis , affinitatibus prsiertini eKt er '
norum confpicuis.

Ne credas magniloquis, &
fimulatis: ne partialibus , ne intei ' c
temulis, ne praetendentibus , ne r etl '
divis; neque iis qui neutrain par ccn
fequuntur.

Omnium autem primum &
mum Cave: ne cuipiam diffidcre
dearis. Vult enim libi quisque

-H( 3°3

du & guandogue praefEita infidia-
tori fides, mu.ta.vit inlidias in tute-
'lam.

CAPUT OUINTUM.

Prinčičem agere., q_a<e omit-
tere decet.

P Lutarchum audio monentem:
Virtutes Principum profer fine
adulatione, vitia cum difcre-
tione.

Et Tacitus meus dučtor eft , gui
cum Othonis, Galbce & Vitellii vitia
Icrinfifie debuiflet^proteftatus eft: Mi¬
hi Otlio, Galba, Vitellius nec benefi-
cio nec Virtute cogniti.

Ego guogue protefton Omnem
Principem legitimum ■> quam diu re-
■gitjbonum efte.

Et Neronem meliorem dico, quam
Se-

504 Cap, K qx<£ Principetn apere,
Senecam; & Caracallam, quam Po-
pinium. Fuerunt quippe illi Princi-
pes regnantes, adeoque melioresfu-
isfubditis.

Plato & Hierocles dixere: quodlin-
perium & Imperator proprie nonali-
ter,quam fub indolejufti, honeftiq ue
intelligi concipique poflit.

Optimos quippe decet eligijhaben-
que tales, quam diu regnant.

lili funt noftra Numina, vel laltem
Numinum Miniilri in tenis.

Nemo magnus fine aliquo affl^tu
divino unquamfiiit.

Nullam inde Hsrefim profiteoi«
quia Sterna VeritasNabuchodonofo-
rem Rcgem, vita moribusque perver-
fiim, fuum tamen pronuntiat M** 11 ”
ftrum, & elečto Rio populo prscip It-
ut plane orent pro ipfo.

Omnes quafi Principes intendnoj
efle boni; & pars major corum ve
impeditur a Subditis , vel tempo 1 ' 1111 ’
viciflitudine corrumpitur.

Non femper iidem funtSubditi’ ne '

tjUA ornittere decet.  5° J
<pre eadem tempora,nec temper Prin-
cipes efle poffimt Cvri, nec Julii, nec
; Trajani Julius non habuit Cvrifub-
ditos,nec Trajani tempera.

PrincipatusVirum oftendit,non pri-
Vatus ftatus.

Erravit Roma, cum ex privata vita
Galbx,(pem oprimi futuri Imperij coa-
cepit.

Major privato vifus efl Galba,dum
privatus f uit: & omnium contenlu
Ca pax Imperii, nifi imperafTet.

Magnum illud Principis elogium,
dici pbttii: niiuquam rečte
fecit,ut facere videretur; led quia a-
liter facere non poterat, omnibus vi-
fcis humanis immunis , fempei- fortu-
fl3r n (uam in poteftate hab uit.

Qui novit eJigere, quod melius in
P^olperitate, & quod tutius in ad-
\erfitate : qui expendit magis mc-
r >ta bonorum, quam -preces amico-
r brn: qui Regem agit,non privatum:
S u ’i talem agit, qualem efle optatpri-

Clau-

;o6 Cap. C. qne Principem agere.

Claudii temporibus Mimicus fcur-
ra dixit: Inuno annulo bonos Princi"
pespoffe delčribi atgue depingi.

Epičteti in Principem Epitheta funj 2
Pater mitis, aequus, magnanimus, li¬
ber.

Ejus pfimum munus oftregere.: al-
terum, Jus dicere: tertium, omniu®
curare lakitem.

Si vis mi Princeps 'benetegere, te
•ftibjice rationi: Muitos reges, & JF
čte reges, fi ratio te rexerit. Ab iH a
dilces, quid & guomodo .pegendun 1 '

Si cunctiš dominaris,tibidominetut
ratio.

Ut benc regas,regnutn a te incip e -
ut bene confulas aliis,confaletuis:
dici queas Princeps, monftra te el' e  I
Principem.

Regnum Philofophum exigit Pt* n J
cipem, fed non diatedicum, ^. at
maticam, aut Phvficum : exigit
men'Ethicum in Ria perlona;
nomicuminfua familia ; Politicum “
fuo officio. i

Omnes

qu<t omittere decet.  307
Omnes Artes .& Scientiae conveni-
unt Principi; fed iilae magis, quse do¬
cent regere fe ipfum., fuam familiam,
faumque Principatum.

Vacuumte afrečtibuseffe volo : ne
te vel Odium impellat ad iniqua: ne
judicium corrumpat amor: ne ad illi-
cita & probrola te .trahat libido: ne
a d vindičtamftimiilet dol or: ne te ad
aiiena follicitet cupiditas: nete inbel-
h prajcipitet invidia & aemulatio.

, Cum primum remiferis, aut inten-
deris tuam poteftatem, non exiftima-
beris amplius Princeps : fed aut fer-
v ies, aut dominaberis; cum tuum fit
tantummodo regere: eoque autcon-
temptum tui, aut odium (quar duo
Peflima funt vincula Imperii) tibi
c °mparabis.

. Regendi modam fingulorum mo-
ttbus decenter accommoda: Cumin-
v *tis nihil magnum fufcipe: Nemi-
ne tn facile extra orbitam fui genii
coge.

-In committendis ncgotiis, muniis,
e«-

jO8 Cap. K i]u£ Principem agm,

expeditionibus , non merka tantun’,
fed qualitates & inclinariones ex-
pende.

Curri probis moderate, cumfiipi-
nisvehementcr,cum audacibus acer-
be, cumtcmerariis caute,cumpotenti-
bus diflimulanter,cum cautioribusle-
viter agito.

Semper ea prius animo expendas>
qua: manibus ačturus es-_ ad Reipubl'-
ca. 1  bornim.

Nulli te fubjice; nec dominare de-
{potice. Hsec duo Regiminis extre-
ma fant; ideovitioia.

Nuuquam te alteri des,ut tui čopi'
am non retineas.

Liberum band crRimo Princip 6 ' 11 ’
fi queinpiam timet ex fiiis Vafallis* ,
tui providdat, ut vel ametur ab onM 11 *
bus,vel tollantur metuendi.

Nimia libertate metuendatn tuo-
rum potentiam ne alas. Potenci® a '
vitx adjacet audacia in quxque-

Nunquam offendas potcntes 5 aut ar-
morum peritos: nec charos pop u '°’
arca*

qn& emittere decet.  309

arcanorum confcios, negue te credas
gratuito a te offenfis. Injuriarum
m emoria firma , beneficiorum debi-
Hs eft.

Coriolanus a Romanis, Alcibiades
Athenienfibus offenfi, multumne-
gotii dederepatria:.

. Neminem eo provehas, ut ver eri
W potentiam debeas. Neque illi
talem Prsfeduram committas, quam
armis & fanguine repetas. Veftigia te
terreant Fridlandi.

Majoris momenti negotia,qucc per
te  potes-non tračtaperalios. Coniul-
to tamen agas.

Niinquam tibi difficife fit, adVi-
rorutn prudentum confilia , cedere
1 inftituto. Pertinacia fapit ambitio-
ns  puluerem, non amorem Salutis pu-
blicjc.

Arrogantia illa Principum eft ad-
jpodum periculofa, ubi tantum fuo
tenfiiabundat; ctim fic ad pracipitia
i nergat. ’ F

uiterim ex nulla alia re majorem

lau-

,io Cap. V,. cjua Principem agere-,-
laudem & gloriam venetur Princep$>:
quam utMiniftri humilitatisverfus ip-
lum, & in Leges obfervantise , infe-
rioribus quibusque palmam prxripi-
ant.

Itamonuitin fiio BafiliconeAngli®
Rex filium: Miniftrorum aures hifce
vocibus perpetuocircumfonare opor-
tet, ntilla ab illis erga te officia magis
grata , nulla obfequia magis eX;
pedita proficifci pofle, quam fi i” 1
& perfonas fiias legibus fubjiciant,&
inferiores etiampro ea,qua valenc,au-
čtoritatead eandem obedientiam per-'
trabant.

DeoproximiorVirtusnon eft,qu a ^
regnare cum Juftitia & xquitate. Hi c  )
apex eft tute Vocationis,. hctc |
unica Regii muneris.

Semper malueris, fi in tuo arbitt 10 1
flierit, xquitate quam fanguine,cau la
quam armis, retinere aut a te,ant o' 1111  f
parta. .

Leges ekufii temporum mitiga?
qpas neceffitas puhlicaaut

' j

epta omittere decet.  ju
commodum jufTcrat leges, firmata pa-
■ ce abroga.

Vetufes confiietudines- ne temere
tollat Princeps, quantumcunque bar-
barae videantur, dummodo in aperta
štia- non declinent-

In Rebus. extra peričulum Status,
eftofemper tardus ad puniendum.

OportetPrincipem non folum nihil
bcereperinjuriam, fednee facere vi-
derii Nam privatis quidem homini-

i bus fatis eft,nihil deliaquere: Princi-
petn vGio decet,nequidem efle (ufpe-
wum deličti..

Prius fe emendet Princeps, quam a-
1  ! 10 S: Nulla(ententiaefldamnands,qui
' 'pfedamnandus.

1  Si ex identitate culpce vereris repre-
frtndere pravaricantcs, tu illam vitte
’ Statične prius 7  elue,

' , Bonus Princeps nunquam pruden-
i tiam ca[ui, ; nunquam judicium teme-
titati committit..

j ^ T unquam inclinaad turpia confi-

lia,

JI2 Cap. V. cpta Principem (igere,

lia,quamvis optima relinguere tibifn-
tegrum eft, neceflitate id exigente.

Licecviribus validus lis, eastamen
ad injurias c^terorum non exčrce-
bis.

Leges furta minora mulctant, at
DEus Judex Regum, uiurpatores fla-
gellat.

Qgamdiu unitas tibi in Virtutibus
erit, nunquam objicientur tibi vida:
nec erit qui dicet, te impuliffe laben-
tem in clades Rempublicam.

Omniirm cura falutem, ut pater fi-
liorumj.fi non univoce,ialtem a?quiv°'
ce: finon,ut ratio particularisjal-
tem utratio univerfalis exigit. . .

Si noluerint efie filii, nec eris iHl*
pater: manebunt illi fervi ■> t u  bo-
ftiinus.

Maturius in rebelles & leveriu 5 ’
quam in arma palam minantes,vindi ca '
Minis Subditorurrr audaciam n un '

quam laceflas,fed paratis viribus.

Cave,ne tam rigidus fis,ut curntalis

omittere decet.  513

Espedit quidetn meram Subdrtis
ihcutere, ne mala agant: centra ma-
lum, fi ifti metuant fibi fortunisque
fiiis, per adiones Principis.

Metus Majeftatis, non crudelitatis,
autTyrannidis tute fitfulcrum: Illinc
erit in reverentiam, hinc in odium.
Ulam conciliabunt egregia facinora:
boe incutient raa icelera.

Si variis imperas Provinciis & Re-
gnis, ex (ingulis unum ■ ant akerum
a pud te habeto,qu i gentis & patriaj ne-
gotia cureu-

Fiduciam, amorem id augebitPro-
vinciarumin Principein, videntiumfe
non negligi; •

_ Amicos & in Confilii communica-
ttonem admifToSoin omnem ho ram,ut
Vertumnus, non muta.

Nifhquam asifer Miniftris & Ma-
$nat : bus totam poteftatem, fed per
Wtes iininue tempera, ut ultimo,md- -
a illil|sfit»

N eque tamen bonos viros (tibi au-
invifos)ejusmodi cafibus obje&a,

O at-

314 C*/’. V. Ve qud. PrinCifem agere,
atque difcriminibus, ut. illis neceflario
pereundum (it..

Non.fis. ex illis PrincipiBus, qui>
ubi alicjuem perdere volunt, tanien
non id propter quod vere dolent, led
honelliorern aliquam caulam fux paf-
flonipraetexunt r  eamque obtentui in'
illius fcilicet perniciemquem ode*
runt, aflumunt.:. ficque.in iis,qux ta-
potentiflime laciunt, fpeciem aliquam’
Aducuntrečfi..

Non debeshujus autilliiis efle ho
ftis, ex quo pater omnium efle. me-
ruifti;.

Prima potius tibi gldria^ in tuorum
animis effe«.

Si reni' magnam aggreflus es ?  n° n
tam- fuge invidiam,- qpam- qP^ re
fplendorem' & potentiam , qum ta
vidiae- luminibus,- fua mole, ometa-

Ih? adverfis- nunquam diffide: £ n°
intrepidus;; & velut proftratus atw c ^
Eeira-. Antsus relurge , majora mol 1 '
■turus..

Ne Gsž  exlllis,-qui ftulta. diifin ,uI> .

. tio^

epiAomittere decet.

tione remedia potius maldrum, quam
mala differunt.- Quippe confitenti,
conlultantique luperfunt opes vires-
que: litta vero omnia-fingens pericu-
lis indonnit,cumfuapemicie.

Malorum' femina,ne incremento
proferpant, inprimo ortu opprime.
Sicut tempore maturelcunt omnia,ita
protrada confuetudineamplius ingra-
vefcuntmala.-

Ih propinquo Sutnmze rei difcrimi-
nc Socios^eKoIora: Qui una pericli-
&ri volunt,fideles funt.

Armis in alieno Regno motiš, ma¬
stne fi vicina funt , potius eft, ut te
immifceas, aut alterutri parti jungas,
a lioquin in pradam vidoribus futu--
rus.

In omnibus bellis hoc črede: quod
n on vi&oria, non vulnera, nonpar-
ta  ■>- fed: belič caula Principetrr ccro-
nenv..

Imperii domicilium ne' facile’dele-
imitare.Philippumll* qui fecutus
e uTiberium.

O»’ Ra-

Cap.Jf. iffi^riKCipetK^ere-,

Rationes Tiberii expofuit Taci-
tus,laudatas tune. velut.ex prudentis
fonte emanantes ; invalidas contra
guas.vulgo Civitas jaftabit.-

Interim problema manet: an Suffl-
mus Pri-nceps., relido imperii doffli-
cilio, ad componendas feditiones aH-
re, & opponere tumultuantibus Im-
peratoriam Majeftatem debeat. Sz-
pe id feliciter, fepe ex aquo nonfuc-
ceffit

Tune denkpae Princeps, ffi*
gnitudinem tuam ftabilem ; f'undatara-
que dicam, cum te in fummo faftig' 10
non magis pracHe quamprodefTe->au-
divero. Bonus enim Rex puhlici
Servus.,

Hoc cogita , quod a Subdrtis non
•aliter differas, quam fola. Poteftatf •’
Caetera tibi graviora funt, quam i« 15 '

■MajorJabor,major cura, &ro a J 01
ratio reddenda.

Repeto; & tu Credas: Si bon 115
fe, regnare .ribi l črvine erit...

-qu& emittere decet*

. TiKEvigiliae omnium quietemtu-
eri, omnium otium tua .cura fupple-
re-j omnium delicias tua induftria
procurare, omnium vacationem tua
eccupatio juvare ; omnium egeftati
tuamunificentia fubvenire; omnium
laborem tua prxmia compcnfare de-
bebunt.

Ad 'tuam, 'mi Princeps, curam
pertinet providere , ne clariflim®
ramife propter inopiam intereant.
Nobilitas corRegni eft; at populus&
tivcs membra magis ferviiia.

Tuum eft noffe tuos.: tuum, de
cunčtis difponere , non vulgari qua-
fed exa&i rerum omnium no-
titia.

Tuum eft,, omnium Populorum,
'Piibus aliguid cum tuisSubditis cora-
^ercii intercedit, origines, rationcs
^ivendi, belli pacisgue inftituta pene-
bare.

Tuum eft, expendere omnia mo¬
menta temporis, ut occafioni prx-

O 3 bend

JI? 'Cap. K fluaPrinCipem agere-)

benti fe nunguam defis. <Cum
ex lUnico momento negotiorum fa¬
rna, vis, & focceflus plerumgue pen-
cdeat.

Frinceps aut ufurpator, aut intim
ius, aut electus, aipiret ad regias ,nu-
ptias prcedecefforum.

Ita multi fapienter retinuere .ufur-
patas Coronas. Ita Darius ex priva-
to homine Rex fačtus, Cvri Regi« &
Uam, Regalibus nuptiis Regnum fibi
firmaturus,.thori confbrtem fecit; ut
non. tam in extraneum translatum.»
quam in familiam Cyri reverfum vid?-
retur.

Sagax sPrinceps ,nunquam finit, ci¬
fra fuum confeniiim, Regias Virgin^
aut Matronas, nec fanguinis Reg 11
Principes, in quascunque abire nup H '
as. IntereHe magnum Statushic ver-
titur,.cui providcndum in funilib uS
maximc.

Matrimonium aegualitatem flagit at ’
ubi eam non invenit. Princip atuS
t ay-

emittere decet.  jig
autem natura (ua ,excludit teqqalita-
tem. Regi nemo cegualis.eft: unus
ille maximus.

Eos, guimatrimonia Regiarum Vir-
ginum affečtant, plerumguc invadit
cupido regnandi.

Jam tune futura moliuntur,incerti
prafentiunu

Primus .foetus, quem in gratiam
maritorum tales foemince edere vo-
lunt,Regnum eft.

Negavit Tiberius Agrippina: mari-
tum, ocenita ratione Status dučtus;
quam nec Tacitus penetravit, inquš
en s: Carfar non ignarus, quantum ex
Republica peteretur: ne tam en of-
•fenfionis & metus manifeftus fbret, fi-
refponfo quemque inftantem re-
linquit.

Arcanum Status eft: Ne foemina
e x Augufta domo pro arbitrio nu-
bere permittatur *, cum talibus ma-
ttimoniis yia ad Imperium .fterna-
•tur.

O Mul-

310 Cap.pr. qu&'Pri>iCipem rtgere-)

Muko autem minus, vel faltem
non facile,cum Subditiscontrahentte
nuptiae ve! affinjtates. Conlliterunt
hae jatn muko fanguine, ac regnorutn
depopulatione, mutatione & ruina
regiarum familiarum. In quodcunque
te vertis Regniim,videbis affatiniin-
firma JuraSanguinis, ubi de regno
controvertitur.

Atnec veto folum matrimoniacum
•privatis , Ted etiam -eum inficielibus,
•aut fufpcčkc Religionis.

Non facile impunisabk,qut.hic eX "
orbitabit.

Davidis illa Geffurea quantos ma-
iorum montes per Ablalonem lup?
invexit Regno! quantam -fapientil’ 1 "
luo Regum Salomoni infamiam a? 0 '
ftaticse Ge.ntilium filii£.--in thorum R e '
■gium induxerunt!

Dilparitas matrimoriti thorurn
dit faciie & Regnum, infafcinat Jud 1 '
tiain,corrumpitconfcicntiam,exca:cat
Regnantem.

Accedit, quod ejusmodi Imperan^'

qtta ominere deset.

um propinqui 51 per ipfas focminas, de-
rivant omnemfbntem Regke grada: in
Ce,aviditate aliis reličta,

Sic olim Romse omnesLivise amici
fenferuat illius potentiam, auticvatio-
nepericuli,aut acceslione dignitatis.

Cum veroillafatoiundafuit', ince-
p!t tune primo Tiberius dominah:
nam incolumi Auguftaadhuc erat ali-
4’aod perfugium, quia Tiberio invete-
ratumeratin Matrem obfequium.

FoeminarumRegiarum iaAula fug-
geftiones temper validae funt, & re-
gnantibus onerofe: aliguibus in bene-
fcium,plurimis in prsejudicitim.

Livia novercalibus odiis premebat
Augufti\Sanguinem, ut Tiberium Cii*
ad Imperium proveheret.

Caveant Regnantes, neAugufta, ac
S-egia feboles, -Principalesque neces-
ntudines unquam honoribus Regaan-
tls  plane adxquentur.

verum quidemeft, quod majeftas
lr pperantis etiam in Sanguine & Ca-
toilia fua radios explicare debeat: Ced

O f mo-

- Cop^ cptt Principem opere,
modus adfit & moderatio: nimirum
ut fulgeant illi velut Planet«; fednec
fint caligo Soli. -/

Tertio genitisdapiens Prin.ceps .vix
majoris „confequenti« Prxfečturas>
maxime pr« ante genitis committit.
Sint potius illi a Solio procul, <de-
tinendi honoribus & oblečiamentis.,
& Regio Appanagio.

•Cum Imperantes deliberant xum
fuis conjunCtis,non alium in.confilium
adhibeant, ,quam propriam fecuriw-
tem, natur« ipfi impofita legene fr
nat illis, qwod velit, fed quod .expedin

Providus .Princeps,ut in Jamiliafo*
deinceps permaneat Principatus, ope¬
ram dabit omnem poflibilem.

Id.ad Au.aoritatem,Majeftatern , aC
fecuritatam Ipečtat Imperantis.

Felix Imperium , ubi dici valet :
Plena Cadarum domus: fauftum<] uC
eft Regnum , ubi liberorum nunierus
adfert moram privatte ambitioni.

Adoptio in partem fubfidii venit, 1 *
natur« infirmitatem lupplet providep'

cjHAotnittertdecet.  pj

tis confilium; quandoPvinceps non
vult Succeflbrem efle in incerto.

At Tune magis expediet, quxrere
in famiiia fua, quam in Republica.
Quoties.alterum boe Tentaitum, toties
fucceflere revoluriones Status. Ex-
emplo eftPolonia.

NequeilIudPotentix folum fuaeftu-
dio, quam puhlica* Salutis caufa, quia
temper prajftat fuccefiio elecUone, fi-
cut pax bello.

Et quis,<riifi minus expertus, irefra-
gabitur: Reipublicieinterefle,Imperi-
um in domo Principis continuari?

Arduum ac nimis fiibjectum tbrtu-
nx eft, Ji rixis & contentionibus de
Hegno, & privatorum hominum info-
lentia: janua aperiatur.

Hacbenus nunquam cum quiete
fransačtum eft; ubi a Regia famiiia
tranfiit Ptirpura in privatam.

t  Infolefcunt fticceflii fcelera, & glo-
r *antur, per funera & exilia Regiac
ftirpis, infcendifle thronum.

Quatuor prarcipue ibntcs, unde e-

0 6 ma.

524 Prinčičem ngerfa

manant regnantium vitla, afteverant
Plato & Ariftotel es inter Phil ofophos;
Saluftius & Tacitus inter hiftoricos.

Nimia licentia primusfbns eft. M
tibiPrinceps giorue ducas, ut cum o-
mnia pollis,non tamcn nifi laudabife
Veliš.

'Qui de regno licentiam aucupatub
non fe Regemnoverit,fedTyrannuni.

Quis enim tulit illam iegem dedi-
centia Regum ? non lex naturse, <ju>a
ignotumtune Regis nomen.

'Non lex divina, cui illa repugnat,
Nonlex humana, guiahornines in ob"
ieguium nati,.totarn ramen fervitutem
non patiuntur.

Mmor licentia eft Principis, qua®
privati hominis. Nonmihi Rexeft,q ul
nonmelior &juftior eft omnibus.

•Nulliminus, imo,quod olim lie ult ’
jam Regi non licet.

JuffaPrincipumnonhabent eaten uS
aucloritaterh & seftimationem legiSi ut
etiam aliguid contra Jus naturas, auC
4iyinum jubere poffintac fancire.

omittere decet.  pf

Grave eft nomen abfoluti Imperii:
atque id etiam in mitiore Principis
genio met-uendum venit.

Neronis initia optima, poftea quam
donainandi licentite alfuevit, finis ,pes-
fimus.

Temperamentum luggero-: Opti¬
ko quidetn-Principi tuto permittipof-
fe omnia; at bono non omnia; malo
autcm.planc nihil.

Alter fbns eft, Miniftriperverfi, & a-
dulatores. Ex innocentia quippe in
iinprobitatem -prolabitur Princeps,im-
proborum conluetudine.

Pvrlarum Miniftri, cum Cambyfes
qua:reret: an kx aliquaprohibeatma-
trimonium cum forore: Contra omne
Jus Gentium fuafere: Ntfllam qui-
detn legcm fe reperire, qux permit-
tat fratns cum forore matrimonium;
reperiffe autem aliam legem,qua.’per-
Wtat Regi Perfarum facere,quse velit.

Adeo leges,corruptis moribus,Iudi-
brio funt.

Adulatore« Aulici femperidpero-

0.7 mnia

Cap. V. Principem opere-,
mnia Sacra & dira jurant,juftum efle,
quod a Rege Subditis praHčribitur.,li-
cet naturalejus, &c  pudor .ultro con-
demnet.

Quibusdam omnia Principom,ho-
nefta & inhonefta, laudare mos eft:
dicebat Tacitus.

Vultum nimirum & verba Scenfc;
habitum praefenti fbrtunae convenire
omnino xleber.e., exiftimant.

Adeo femper magna: fbrtunse c°-
mes eft adulatio.

Sandum puhlici Boni nomen,muh
tis (celeribus obtendunt; quafi utili*
Reipublica?, hoc ipfo honefta eflent.

Tanta eft perfiiafio nominis Reip u '
blicoi apud Miniftros perverfos^u 3 ''
omnia .pro ea perpetrata, ex ipfo lfl '
cremento ant voluntate Civium, R ern '
puhlicam augere fatagentium, ^ cri '
ciflimum Juriš honorem accipiant-

PeflTmum Veriratis venenum
dulatio: ideo ficut illa ab aulis exub r '
ita hcec ibi primas tenet.

Regium illud a Ludovico XL

° ritas>

cjfm omittere dccet,
ritas, guam Pater meus animam agere
•dicebat, ego vero., & guidem intefta-
tam, mortuam elTe puto.

Antigonus lacrificia immolabat, ut
effugeret adulatorum lagueos, ingui-
ens: Hoftes .cum cognolco,mediocri
diligentiacaveo; at ab amicis fucatis
& perfidis nequeo mihi ipfe cavere ,
DEO protedorc' opus eft.

Jta eft,mi Princeps ! Vix, nifi divi¬
no fcuto,obteges animum a Miniftro-
rumperverforum lenociniis,Sc infidiis.

Sed tua culpa, qui adjucunda laeta-
ris, ad gloriola evanefcis, auantumvis
falfitate leateant.

Vis non falli? Confcientiam tuam
€ xpende magis, guam adulatorum
cncomia. Solius Confcientiae tribu¬
nal nullis verborum technis circum-
'ctibitur,

Vx autem vobis, gui dicitis malum
bonum, Sc bonum malum. (p) Vie du-
plici corde, Sc peccatori terram in-
^edienti duabusviis. (<?) Per terram
l ntalligit Vatablus Aulam,

(?) c.s. Sjr. c.  2. T er«

328 Cap. Principem opere,

Tertiusvitiorum fbns^divitfc pluri-
mce; guibus abutuntur Regnantes non
inSalutem puhlicam, fed in peflimos
ufiis & fines.

Ex hocfbnte redundant faftus,#-
mulationes, injuftabella, avaritia, pio-
digalrtas, ingluvies, libido, & centom
talia, quse proftituunt 'Principem, &
communem egeftatem inducunt in
patriam.

Ubi Principem cogit neceflitas ad
amplificandosreditus, infinitus ipliiin
impetus capit, ait Malvezius, adhuc
longius, adhuc latius tiominandi.

Nemo bellum lufcipit,ut opescoif'
paret: fed opcs bello coni'iimit,utam-
bitioni & žemulationi (atis faciat.

Divitias imperant Principes,fed t 113 '
eno (udore & labore eas compai' 3l1t
Subditi: Illas nenri funt Reipublic 2 ’
non tuarum voluptatum illex,autm°’
rionum &adulatorum merces,aut ib-
cencivum injuftirix & ambitionis-

Aurum adulterinum exiftirna,fi cc^ 1
Subditorum lachrymis coflcduiR^ j

■ cjUA omittere d.ecet.  339

Non tibi liceatinprivatosufus con-
Ferre, quod in publicos deftinatum eft.
Sequeturimperii diflblutio, fi prcefta-
tiones, quibus respublica fuftinetur-,
tn vanitates expendantur.

Pompa Aulicorum & faftus in hu-
merospopuli recidunt; &qux abillis
in luxum profunduntundamna & ca-
lamitates funt pauperum Civium.
. Divitiarum & publica: pecimise,non
dlefručtus eft,profufio 4 ; fed difpen-
Jatio in communem Siibditorum uti-
Hcatem.

Ditare magis Regiutn eft, quam di-

Nihil -gravius fert pepulus ■> 'quain
p tributa uia in ufus inutiles infumi
‘ntclligit* &qut&fuafit neceffttas, ea
cefTante continuent.

A magno viroiOominseo veritatem
audi: Nemo eft omnium Principum,
9 Ul  Jus ■ habeat, vel teruntium unum
ex 'gendi a. fuis, prseter conftitutum.
3?nuum cenfurn; nifi cum Clero <3c
ts °bili6a,te Populus aflentiatur.

3JO Cap. V. cjn£ Principemagere-,

Quartus fbns, ignorantia videlicet
rerum puhlice gerendarum, ignaviatn
metum, contemptum, odiumevomit
in Principom.

Regem ignorantem, dixit Franci-
fčusl. afinum coronatum. Perditur
Respublica non minus afino, quam
Troja quondam equo.

Plato optavit magisTyrannumlap'‘
entem, guamPrincipem optimumd^
ignarumrerum publicarum.

Ariftoteies dixit: Sub ftupido Prin¬
cipe plurimi no.cent Reipublic«
Tyranno unus ipfe.   .

Omnia mala.exempla ex bonis 1Ql '
tiis orta funt; dcdaibi Jinperium , a “
ignaros, aut minus bonos pervenit;
novum illud exemplum ab dignis# 1 '
doneis,adindignos &inidoneos tran-
fertur.

Indignantibus amicis,quod Alexan-
der Cof inthiDiogenem accefliflet’ 11 ’ 6 '
morabileillud.edixit: ni Alexander£ s '
fem» Diogenes <efle -veličin. .

linicam malum dnfcitia» tunic 11
bonumScientia.

oniittere decet.  331

Nullus efl, quem. oporteat vel plu-
■ravelmeliora (čire, guarn Principem;
tcujus doctrina omnibus debetprodef-
•le fiibječtis.: ait 'Vegetius.

Maleagitur cum Domino, quem vii-
licus docet: .pejus .cumPrincipe,quem
regere debent Subditi.: p.effime cum
Iniperio,ubi ejuspenes multos eft arbi-
ttiiam. Omnia licent magnis, Principe
ignaro.

Non refte medeturcorpus lanabile
Medicus,.cujus temperamentum non
cognofcit: .ne.c Princeps valebit. pro-
delle regno fuo, cujus.incrementa &
decrementa, potentiam , vires, opess
& leges jgnorau

Ignorantia in Regnante eft.peftis il-
w,qua feip(um inficit, occidit multos,
corrumpit omn.es, difpellit amicos,ter-
r efacit S'ubditos,& enervat Status^

Ignorantia prxcipitat confilia,teme-
rcfufcipjt b.elia, male difpenfat opes:
amicorutnjudibuum .cCinulo*
fabulaSubditorum; :&?chaosvi-
borum omnium, fi.ac.cedat licentia.

Idem

5J2 Cap.K^UdtPrinCipem itgere,

Idemeft,imprudentem ac ignoran-
tem effe;uterque temper male de re¬
bus judicat, & deliberat pejus.: cuffl
Juftitiam adminiftrare g«?ftit, prolabj*
tur in crudelitatem., ex magnificentia
in profufionem.

IgnGrantia conjunčba potentict,pes¬
ter temeritatem, inconftantiam, inju-
ftit iam, arrogantiam, etiam nunquatn
capax eft boni confilii, quia vel niffli-
um credit, vel plane diftidit.

Nullare facilius deperdit Princeps
authoritatem, ac ipfom Statum, quaifl
incapacitate reg endi. Gum enim mul-
tos fibi fubftituit,ditrolvit Prineipatuffli
qui unicate-regiminis continetur.

Sutpicaces tiint temper Princip 65
ignorantes: quia contemptibilestunfe
fem per fecontemniputant. Neqoeftt-
lar,fi dixero.: Scientiam in Principih
magis f brmidari, quam l  potentiam.

Inter majorcs poenas>quasjuftus D e '
us infligit Mundo,eftignorantiadmp e '
rantium; ita vaticinante Ezechie‘ e '
Dabo te in mantis infipientiuin. g

cjn& omittere decet.

Porto regnantis non tantum eft, illa
agere, quse exregio,£uo munere debet,
fedetiamilla cavere, quae. ejus tam per-
fonam quam poteftatem dedecent.

Omne nimium in Principe vitib-
fum eft:. five iUe fit impius , live nimis
vel aniliter pius (optime enim orat,
qui pro republica laborat.)

Sive in Špiritu Elias feratur, fivaZe-
lum mollem auttepidum habeat: five
cunftetur usque ad ignaviam,five pras-
cipitetnegotia usque ad temeritatem:

Sive fe retrahat cumTiberio usque
Gapreas in folitudinem, five vagetur
cum N erone per compita,& proftibula.

Utrumque minirne Politicum eft,
ant omnibus omniacredere,aut diffi-
ftere plane omnibus:. autnemini quid-
P.iam committere,autuniomnia.

Regium non eft, nunquam parcere,
ant temper: totamSubditis adimereli-
^ e ttatem,aut totam permittere^: fem-
P, e i' accipere, nunquam dare: pačia
nonpacra; nonpacta,pačiavelle. Sive
denique.remittere .a poteftate fua,five
Nabriti, ' Nulla.

35 4 Fr incident'agre,*.

Nulla poflunt dicijufta,<]ut£ nimia'
funt:: Nulla utilia,.quK non -honefta:-
Nulla honefta,quxVirtutirepugnant,-
& rationi..

VirtustantumcOTnplečtiturmedia
& irrmedio femper vis, vigorqye re--
rum-omnium eft.- Extremainciinant
indeterius^

Omnia igitur extrema cavebit Prih--
ceps* Sapiens;; & ftateram tamVirtu-
tis, quam Poteftatis tractabit- ex xqao !
&jufto..

Exceflus omnis ih genere moris,aut
illi fliper invehet contemptum, aut o-
dium fuorum.-

Privatis honainibus fatiš eflft nihil de- •
linquere: Principibusne quidem fiilp«* -
ftis eflelicet;- Dicebat aliquando fapi'
ens lila Livia,adAuguflnm marituni &
Gasfarem..

Non fatis eft, autvideri, aut efle pto-'
bum ;.fed efle tališ & videri debes. Sci-
a$snontemagislatere,quam Solem.-

Difficile eft-Subditis,, Principe* 11
habere, fub quo nihil ulli liceatp p e '

* i '

qM »mittere decet.

Jus vero, eum, fiib quo omnia omni¬
bus..

Cave ne,dummalis ignofcis, per-
das bonos.. Sed nec minus caveto,
ne adultisvitiis impar habearis..

Poteftas ipfa Regia, etiam inter ex-
trema ignaviai &crudelitatis media
confidet..

Cumprimum ih illa five exccdes,five
dfcclinabis,.vel tuorum eris fabula vel
hoftisnonampliusPrinceps, fedfer-
vus vcl Tvrannus:' illeex:vilitate,ifte
ex abufa & ufurpatione..

Potentia unacumPrincipibus nafci-
tur;- non\ Sapientia. Hanc, licet. con-
fečtari, illam moderari deber..

Fugiebat ftudiofe Ludovicus XI.do-
£frinam,necea Delphinum' imbui vo-
lhir,quia exiftimabat,fibi illam impera-
tUrams intenco immodice artibus ne-
fhriis Status,quas ille in omni vita ex-
ercitabat:.

Summum Jus & (ummum Imperi-
Um, eftfummainjuria,<Scfummacrux.
fta antiqpi dixerunt..

Cap. P". qae Principem agere,

'Ht non utendum imperio, ubi le-
gibus tranfigi poteft: cogita non quan-
tumtibi commiflum^fed quantum ti¬
hi permiflum^

Rigidius imperanti inviti anirno
funt ad obfequiaSubditi, licet veloces
opere: remiiSus autem jubenti pare-
tur meHus,quia animo & opere.

Poteftas Regia,quae fuper homines
quidem, hominum eft tamen. Meiri-
neris te.Regem efte, & hominem.

Regem. etiam &,civis, & fervuS;&
fatelles,& ferpen$,&(agitta, & cicuta
occidit,quia unus &homo eft. •

QuodnamRegnum eft,ajebat Seni¬
ca, cui paratanon fitruina, & procul-
catio,& Dominus, & carnifex.

Acfepe quidem prtEteropinion^
& ipfampoflibilitatem. Qnisaliq u:!l1 '
do fbmniafTet,ab Anglis.occupanda? 1
totam.Gailiam ? & (uit: ant a G^‘! !S
Hifpaniam ? .& eft: aut oifrn a Scytb lS ’
Vandalis,Gothis,Lo ngobar dis, m eiI
resEuropzepartes? &erant.

Jure timeant illi Principcs, q u ° rl1

cjua omittere decet.  337
prafidium adverfus Subditos eft folus
enfis. Suie etiam populo mantis
Cunt,& unicum Principicaput. An-
giia><& alia nonpauca Regna,etiamnu
erubefcunt ejusmodi tragcedias

Ad minus,mi Princeps',fi vi Regnum
Occupaftiabftinc deinceps a vi, niti
vi-tua: perire veliš«

_ Divini aliguid Princeps habct, ubi
timeri- vult, ut nos bene agamus: e
contra pl us Diabolicum ( afierebat Vir
gnidam magnus) ubi metni propterea
Vult PrincepSjUtipie male agerepoflit,
r  Nec evercitus q.uidenr (idem dice-
aat) illum Principom def'endet,cuide-
fendendonon Cufficiunt pauci. Pauci
autem Cufficiunt, ubi eft amor multo-
tum: Multi tune pauci (unt,ubi odium
°tnniumin amoris locum fuccedit.

Idem enfis , qui in Imperantis tute-
obftringitur>in imperantem ftrin-
:|’P f >‘eft,- ( ibi ejus avaritiam expugnat
^Gisliberalitas.

I MalusPrincepsaliquando aMagna-
^usvult provocari: luggerit caiifiis

P ut

Cap. K. qna Principe m afere,
ut offendatur, fetatur propter acce- i
.ptas injurias,ut eas ultum eat. Sinullas
invenit, ipfefibi fingit. Omnia videli-
cetin prxtextum juftce indignationis-
Non ita bonus Princeps, qui adju-
ftam vindičtan nunquam mifcet doffli'
nandi,ufurpandi,autrapiendi,libidih-

Vera enim caufa multum differt ab
apparenti:. libido illa ad res & fbltu-
nas ipcdat, vindičta ad perfonas.

N atur a J us conam un e gerieravit; u-
furpatio Jus fecit.privatum,.ait D. Ani'
brofiuš.

PeflimumPeriandriadThraIybuludi
ednfilium,quod deinde Tarquinius fi-
lio fuoScxtoIcifcitanti,quid agerefcUt
non minorisauthoritatisGabiisS'extuSi !
quamparens Tranquinius Rorte efiet; '
nontamverbo dedit, quanifadtoo-
ftendit.

■ Rex fi'quidem veiuti deliberatur«?’
in hortum abiit, infequente nuntio n-
lii,ibique iumma papaverum capita,iP'
žb fpedante, baculo decutiebat.

Nonhacc Laconisfuntconiiliajd 011 1

qiM, omittere decet.

ex tripode oracula; Sophismata vero
funt Tyrannidis, ex inopinato facilia,
fucceflii difficilia,eventufemper infau-
fla. QuisviditTyrannum fenern? quis
feram ej us in Throno progeniem'? Ne-
mo,nemo, ait Thales: idemque tefta-
tura feculis experientiaomnis.

Si cypreflb,.inter arbores primati,re-
fecas omnes frondes, tuncus mane-
bit: Si aliauas & 4uperfluas,fi indignas
&vermiculofes; ampliusvirefčet. Ita
& tu črede deRegno tuo,ejusqueOpti-
matibus..

Tantam crudcliratem,&publictc rei
amaritudinem, norunc mali Principes,
V el utPbarm aceti tat pil ul as,a qu ib us ab<
boiret guftus infirmi, auro obtegere.

Sextus ita egit: bona .nimirum in-
tcremptorum & exulum inter piebem
&populum dividens.Quaprivati com-
®aodi dulcedine feniks"rnalorum pu-
bliconim adimebat; doneč tandem
de libertateGabinorum ačtum fiiit.

Opprefla libcrtace,pietat°m la Di-
Vos (lugus in pelle agnina) mduxit 3 &

1 ! 2 G

^40 V. Princtpcm agere,
in monte Tarpejo Jovi templum fi-
cravit; quafi Diis grates reddicurus
pro fceleris fortuna-

*» Tyrannorum iilre artes funt, popu-
lum fibi devincire per oppreflionem o-
ptimoru. Ule enim populi genius eftut
non facik c nd i queat,fi bene habeat.

i  ' ! ebi lemper fimultates. fant cum
Senatu, & Nlagifliatibus Regni’. Nec
©ffenditu • eorum oppreflione, fcd de -
vincitur maxlme,. fi. in partem prtedar
vocetun.

Hoc difficileeft Prihcfpibus,quibu s
cordi eftNobiliras,.velur robur Regnb
& Procerea inamore« velut. arcano*
rum conlčiu.

Principes cum Nobilibus facile, n0,T
itaTTranniconveniunt: iftis obnitun'
tur IHi clam vel palam, & xmulantur>
Difficilius autemPrincipes cum.pld’9’
faciliusTyrannE Boni, autem. Princ 1 "
pes cum iitiisque.

Et ego obfequio Principes ilios ip'
dignos reor, qui ignorant artes,q 111 '
bus, fibi populum obflringant..

qn& omittere detet.  341

Gravifiime icedunt Rempublicam
Regnantes, fi privatorum commoda
habeancanteBonum publicum.

An priftabat unum Jonam fervare
(quem fato divino jam hians expe£ta-
bat balama) quam univerfos remiges,
&tot hominum večtricem navim ; nau-
fragii periculo lubjicere?

Leges majoris faciunt falutem omni-
um (m quam junice collimant) quatn
fbrtunas & vitam cujuscunq;: ita Prin-
. ceps errabit infigniter, fi eandem cum
legibus Pernicam gradi noluerit.

Rex ex integro noneft,qui particu-
larium fenfu ducitur,ubi ratio publjoi
periclitatur: .ant enim limet,aut inju-
fteagit. NeutrumReges decet.

Ira Principum temper gravis eft <5c
feralis, quiaauthoritacepollet. Inpri-
Vatis il!ajaculum,fcd fulmen eft in Re-
g’bus, obvia quceque comminuens,fine
refpe&u.

Magni Viri habent ardentemiram:
^harctantoimplacabilior eft, quan6»
' iu perior.

P 5 FeH-

342. Cap. K cjtiA Principem

Felicitas iracundiam nutrit,-ubi aures
fu perbas aflentatorfi turba circumfepit-

Irajufl.itiam,non operator, fed cor-
rumpit. Ne occidas, mi Princeps,dum
irafceris. Nouerit Juffitia,fed homici-
dium: non corriges, fed opprimes.

Proverbium guidern divinim* eft :
Sicut freinitus Leonis, ita & Regi«
ira: & ficut ros fuper lierbamj ita &
hilaritas ,ejus.

Excandefcens Principrs animus, h
immitius tračtet Rios; licet ftatim de-
ferveat,fuisguefe blandum reddat: ed
tam en certillimfiprognofticum, e.vhac
ipfadaeilitate citius comoneri Subditos
inmachinationes contraPrincipem.

Si jufte irafcitur Princeps (irafcimi-
nienim, &,nolke peccare,admittunt
Sacne litceras') iram tamen recdndafc
& Juftitiam obtendat: Legis tam ob-
tentu,quam praefcripto procedat: n&-
que fe vi at, fed puniat.

Certifivmum eft, in Principe vulg 0
magis obfefvari iram, quam in privališ .
furorem: & hunc magis in illo,quam in
his v^laniamifhfe amentia. N on

'tjtiA omittere Hecet. 34%

N  on diftinguunt in Imperante iram
■injuftam abjufla., fed tantum culpant
fiatfi ipfius.

Silentium obftinatum, fixi interram
* oculi, furdse ad omnia folatia aures,
& pudor intuendx lucis; ingentem
molom irarum ex alt® animo cientis
Principis, indicia funt. ,

Accedunt verba horrida, jufla im-
portuna, confilia crudclia , prsematura
fiipplicia,immeditatae refolutiones, ab-
;  rogationes, & mille talia, qux fedata
ira averfatur animus, deteftatur ratio,
& erubelčit Regia dignitas.

Saulem contemplor Davidi infen-
fiim: furentem magis, quamiratum:
collidentem dentes,mordentem labra,
exalperatum fronte, ore fpumantem,
nar ib us fumantem; exagitatum ali-
quoties intcrdui a dtemonid: Sica
promptum in cujusgue ctedem. O
quam turpis iflhtee in throno figura,
a 'Jt beftia magis.

■ Contemplare etiam fačla: Ule quip-
peob Davidem,quem infenfe oderat,

P 4 quia

J44 Cap. K qu&Princtyem agere,
quia apud Abimelechum fugiens ille ia
nofpkiofuifTet,Regi;eirxignarum,non
folum hofpitem iplum, led Nobeatn
etiam holpitalem urbem incendit 5 civi-
bus o mnis fexus & aetatis ferro deletis. >
Fuitque mlferabilis lila eo calamitofi- /
or,aitSabeilicus,quodquinque & ofto-
ginta Sapientia & divinatione ilkiftrcs
Viri, Abimelechi innocentis caiifa,p f -' r
iram Regis Saul ,extremo žuerint af&-
cti fupplicio.

Ira Regnantium implacabilis'in
Iperationem agit ‘Subditos ; quipp, e
qui riullam gratiam, nullamque xqu*«
ijtatem, autveniam Iperare poflunti 111
machinationes le prcecipitant, cum
peficulo Status.

Eodemargumento, quo Ariftotel^
AIexandrum, ego te placabo, rrii Pr in '
ceps: Excandeieentia & ira non inin}'
pares,fedin meliores exiftere folet j
bi vero nemo par eft. An Leoni dl'
gnum irafci Lepori?

Pacis negotianunquamrenue,h ce  .
etiam parvafueritlpes, ea concluden-

qu& omittere decet.

Princeps pacificus in amoribus eft
fuis & externis; encomium, fi non a-
liudcompendium, -lucrabitur ex illa
pacis promptitudine.

Verum accedet & compendium:
hoc enim pačto liberum tibi erk, ad
hoftem mittere, qui fub umbra nego-
tiorum rimabuntur hoftis confilia, Sc
tantum quantum penetrabunt.

Plutarchusirj.de laudat Annibalem>
arte hac contra Scipionem exercitatis-
iimurn : Cujus orationem eleganter
exponit Livius.

Nontamenejusmodi fervidnt inla-
qucos & inlidias: quia fagitta vulne-
tans lingua eorum, pacem cum ami-
co fuo loquitur,& occulte ponit in(i-
dias: dicebat Jeremias Propheta.

Stabilius fedantur irce Regum, cum
offenfionibus nondum abolitis,perfo-
ualiainter eos impediuntur colloquia,
& transadiones injuriarum Miniftris
e orum,nihilprivatiml2efis,cdmmittun-
tur.

Firmius diflblvuntur bella,cura k-

P; qua-

^6 Cap. K que Principem afere.

quales adhuc pacem faciunt,non quan-
do altera pars pluraobtinens, alteram
cogitpacis.conditiones petere aut ac-
cipere: led cum modefte offert pa¬
cem, etiam dum poteft pugnare, &
vincit moderatione atque man&etu-
dine, prteter cxpečtationcm.

Interim intračbandapace temperet
fibi Princeps, ne ejus adipifcenda defi-
derio nimio feratur: argumentum
quippe eflet exiguarhm virium, & no-
varum hoffibus anla molitionum; ut
aclveititSaluftius.

Pacem tune extorquentPrincipes ho-
neftam, cu Palladem habentarmatam.

Bellum oftendite, pacem habebitiss
videantvos paratosad vim,jus ipfi re-
mitteat. Vox erat Manili -Capitolini
ad (iios.

Nunquam ita antta ponebant Ro¬
mani, utnon mentem retinerent ar-
matam; neque inibant pacem, quam
non ferro extorqt!cre valerent.

Porro Principes nunquam deficiant
in iis rebus,qiiibus libipepererunrfa-

mam>

qtM omittire decet. ‘ 347

mam, exiftimationera,gloriam ocamo-
rem populi.

Mutentur guamvis tempora,nonil-
li mutentur in iilis.

Nonutpulvisautpaleaj abomniau-
ra & vento, fic Regios animos rapi a
quacunque vicifiitudine convenit. Ka¬
tione eos figi,famam relpicere, t eun-
dem vitse tenorem fequi oportet.

Imperidrum iriitia Ferme bona,
media &finis inclinant. Quis Ne¬
rone melior primo quinquennio?

Tiberius in ftatu privato,vita famaq;
eximius; alius mdx fob Augufli Im-
perio: fingebat fe quippein Virtutem.
Alius,quoad Germanicus & Drufus vi-
Verent,quos colebat palam, clam asmu-
labatur: alius fuperftite rnatre Livia:
poft ejus fata plane alius,videiicet infa-
Icinatus amore & fbrrriidine Sejani.
Poftrcmo infčelcra fimul&dedecora
prorupit,poftquamremoto pudore «&.
preti^tantum fuo ingenio uterccur.De-

- fcenfuš ifteex Solio eft, no n afcenfus.

Euripides cxprobrat Agamemnoni,

P 6 quod

548 Cap. K Prinčičem a^ertt
quod poft adeptum in Gr tecite Regu-
los imperium, multum ab infito more
deflexerit, non amplius popularis &
humilisifed in amicos afper, aditu diffi-
xilis, faftuofiis & tumidus.

ProfeSo boni virinon eft, in Sum-
mis rebus immutari: pratfertim ex bo-
noin malum: hoc enimvero eft abu-
ti Fortuna,fibique parare prcecipitium;
ut Ferme contigit omnibus illis , qui
Fpe prsefentium morumftefellerunt iii-
turaexempla*

Ingrati Funt datori DEO Principes,
qui expotentia & Authoritate Regia
ftbitradita, plerumgue in vitia dene-
ftunt, adco ut ubi plus potentht, ibi
ferme plus fčelerisFit.

Nori ca vobis. opinio fit, Legibus&
ratione minui Majeftatem, nifi pro lu-
bituvivatis: aut ad vulgifortem de-
fcendiftc, nifi muka fiapra vulgus ten-
tetis. Non tam vulgi eft beue viverc,
quamvcftra exempla Fequi.

Maligni judices id effe Regni
maximum pignus putant: Si quid,quod
aliis non licet,Regi foli liceat. Fal-

qu</i omfttere decet.

Falfisfimum effe illud črede in gene-
re moriš. Ita quidem Imperantes,lu-
periorcsfunt omnibus poteftate rečte
regnandi; led pares plane obligatione
Deo, rationi, honeftatigue parendi.

Amorum quoque Principesferven-
tillimi funt, & br,eviflimi. In poten-
tiflimo omnium affečtu maxime im-
potentes.

Variant amoribus,falluntque hone-
ftiffimas olim matronas: & ideo o-
mnisbrevis illis amor, cum exiftiment,
ubique fibi amare Hčere.

Qulati,ut mererentur gratiam,pro-
ftitutapropriithori fide, fubfb:auerunt
proprias Regibusfbeminas,terquequa-
terque turpiores marki lenonibus.

Otho five amore incautus Jaudavit
forma elegantiamque Confortis apud
Neronem ,fiye ut accenderet, ac fi
eadem fčemina potirentur,id quoque
vinculum ei potentiam adjiceret.

Erravit miter: quia cum placeret
Principi fčemina, mox dgečfus eftO-
tho familiaritate priftina Cxfaris, &

P 7 con-

Cip. V. DeqM£principemagere,
congreffu folito. Poftremo ne in
Urbe azmulatus ageret, procui hinc
provincisLufitanice praficitur.

Sic extorris Urbe,.gratia,uxore,re-
atus meritam poenam tulit infelix,
proprii thori leno.

Nolunt Regnantes in oculispati vo-
luptatum fuarum cemulos, participes 3
& confcios.

MaliPrincipes,ex pronjptiflimo fuo-
ruminifterio diffidenriam concipiunt.

Nec folium, nec ledus; nec fbci-
una nec jemulum patitur.

Sino hic Sardanapalum, Ninum,
Antiochum, illaRegum portenta: Ši-
no Neronem,Vitellium,Romance Ma-
jeftatis dehoneftanaenta: Vos melio-
risacvi Principes compellat Lacon, &
breviter.

Derelinquam, ait Dominus, popti-
lum meum,& recedam eis, guoniam
omnes adulteri funt. Terribile ver-
bum hoc, p. DEO derelinqui!

Sed ita eft: Cogitate, mei Regnan¬
tes, innumerabiiium cafus miferabiles:

non

■cjttit omittere decet.  351
non modo fingularium Principom,led
Urbium & Regnorum excidia cruenta
& horrida*

Hatc etiam Vos manent: nifi red-
dideritis uzores viris fiiis. Si antena
nolueritis reddere: (citate,quod mor-
te moriemini Vos, &*omnia qute ve-
ftra Ihnt. Non tam ex Apollinis
tripode, quam ex Sacra Genefi fatur
Lacon.

■Inter duo prsccepta, Non ©ccides,
& non furaberis; medium eft, Non
mtechaberis: quafi inter duos apices
facinorum emmentiflimos, maximum
confideret adtilterium: vel regulari-
ter ccmjnnčhim eflet crudelitati & a-
Varitise.

Hoc vitium,quam primum diftrafti
populi in unum coaiuerunt, oranes
oderunt, graviflimis in illud ftatutis
fiippliciis.

Leges Veterum inlpicite: quam
graves, quam acerbat , quam para-
contra adulteros 1 nulla gens
propemodum fuit, qua hoc vitium
non

5f2 Cap. Ti Prfactpem agere,
non abhorruit, aut impune habue-
rit.

Netamen glorientur iniicentia faa
coronati Vertices., legibus ac poenis
omnibus foluti: alius veder ultoreft.

Summitates plerumque petunt ž
Ccelo fulmina , & quo conlpečtius
eft in vobis fcelus, jferalius puniet
DELIŠ,

Ex Prmcipum libidine,prolapfe fant
Monarchise, aut mutatae; everfa Re-
gna, & Imperia.

S arcianapalus, omnis Afite D orninus,
ficutvariis libidinibus accenderat to-
tam Monarchiam; ita ille primus o-
mnium»cum peilicibuš fuis incinerari
debuit,ne ampliusluccenderet.

Invidum armis Annibalem, luxuria
Campaniae illecebris complexa, vin-
cendum Romano militi dedit.

AntoniusOrientis olim terror 5 fac-
cubuit CIcopatra: amafius, amida plus
tertia orbis parte,atque ad extremum,
vi fibi illata,male confcius infametur-
pitudinis fua?.

Da-

cjM omittere clecet.

David Rex ab Ab Salone pr oprlo fi-
3io pulfus eft Regno, propter raptam
LIrise conjugem: trucidata muka tnil-
lia Civium, £ontaminatx fantke ma¬
trona.

Urbs Troja folo xquata fuit, Prin-
cipes occifi,.abdučke virgines; idque
;propter Helenam Menelao raptam
a Paride.

Ob vidlatam Lucretlam, mutatus
eft ftatus Reipublicce Romance, exRe-
gio in popuiarem, extinčta Regum
omni memofia,

Plures libido perdidit Principes
quam crudelitas : quia crudelitatc
Subditi perterrentur: at libido non
modo Subditos ad odium, verum eti-
am ad contemptum excitat; cum in-
telligant, Princlpem voluptatibus de-
ditum impotentis animi efle, nečim -
perio dignum ;videri,qui libi nonpos-
ut imperare.

Nemo conftanter eutn Prinčipum
amat, cui pudor & innocentia odio
i eft; dixit ad Theodofium Ambro(ius.

Quis

^4 Cap. V. PrMCrpem agm,

Qgis effoeminatum verebitur? quis
defidi libjdinis mancipio ferviet? quis
parebit tiri impotenti ?

Exulant Reipublic« curže , jacent
negotia Status , vacant Heroic« ex-
peditiones, ubi Regnantis mentem
Venus occupavit. EfFoerriinatus ani-
mus odit feria, & difficilium cogita-
tiones mollis voluptas non .adtnittit.

Princeps Veneri mancipatiis vivcns
non vivit, quia lethargo Venereo fo-
pitusnihil agit Regium; delitefcit in-
ter Gynxcea> <3c (corta,& ex uno vo-
luptatis fbrtunato fucceflu novas Tem¬
per mcditatur libidines,

Principes adulteri pertinace fcbre
laborant, quia communiter recidiva,
tam ob licentiam nulfi lubje&am,
quam reneritudinem fenfus; quia quo
nobilior quispiam eft-, eo fendbilior.
Amant t u quoque, dicebat ille ; qua-
fi in plebeja ingenia nunquam tantus
amor caderet, quam in Regia & II-
luflria.

Ad Cliilpericum Franci« Reg-cm

ob-

omittm člecet. zff
dbftupefce, vel exhorre(ce! Is pro-
pudiofe Fredegund; vi&imam pri-
mam dedit <Gonth©ralem fiiarn An-
■dovenam, cum gemina prole mafcu-
la: alteram Glascondam Infantem Hi-
fpanice. Sic extra naturam libido co-
egit Chilpericum, ut duas Reginas, to-
tidcmq; Regios,in Holocauftum offer-
rerVeneri. Tertiam facrare non po-
tuit, praveilttis a. Tredegufi.de uxore
adultera, ipfevičHma illi cadere de-
buit,cui tot Regias vičiimas devovit.:
fublatus -eft enimab illa,

Nunguam ex integro (anatur libi¬
do, aajus eft replicatus ufiis : incidi-
tur aliquando, raro exi'Činditur: II-
ludque certum,-Regios animos nullo
alio affečtu ad magis deteftanda im-
pelli, quam libidine.

Adulterium eommiflum a Principe
contra unicurmlat virium habet com-
rnouendi omnes.

Offenfus a Principe Subditus’ in ho-
nore thori, cum facile regreflum non
habeat, taceate ad ejusmodi Juftitia,
obmu-

tfG Cap. V. tjUA Princip e m apere,

obmutelcit ipfe quidem , fed animo
meditatur Regipidium , cicutam &
quidquid defperatio terribile fug-
gerit.

Propterea Florentius Holhndise
Princeps, a Velfio nobili Batavo, &
Fridericus a ftrenuo viro Potendorf-
fio, & quam plurimi alii Principes B
fois ipfis in honore offenfis , autpri¬
mat ure ctefi, aut objurgati palam,aut
plane Regnis exuti.

Tu Tu, mi Princeps, Alesandrum
fequere: qui cblatam Amici tan-
tum concubinam, ne quidem intuefi
voluit, objurgans propudiofum fu-
o*um mimfterium } contra leges ami-
citiar.

Aliud fiEculum noftrum agit: &e-
go jam calamum abftraho : ut non
Orator, aut increpator, Ted Lacon
finire videan

Flurima igitur prtetereo: quia tam
arduum eft,prsfčribere Principi uni-
verfa, qux agere ipfiam, aut non a-

:« e -

omittere decet.  377

g ere deceant, quam futura omnia
prafcire.

linicam addo regulam , qux Fer¬
me complečlitur omnes, videlicet:
Si ea, mi Princeps , qux alio im-
perantetibi fieri veliš, ipfe ultro fe-
ceris^

Ek hac Regula, talem te pnrftabis
Principem privatis, qualem optares
ipfe pnvatus-

O legem brevem , led fenfatam!
llnde omne punčhim feres Ejus fi
cuftos nunquam defle&es: Omnia ad
votum tibi cedent:. Eris amor & de-
licia: populi tui: Externis periculis
femper luffciens , a domeflicis liber
longarn trahes aetatem s eritque i elix
ribi Vitx Finis, &

jjS Cap. VI.. Finis VU&

CAPUT ULTIMUM..

U Nicum adhuc,io’bmque quod
pfaeterire nequit Lacon , iiici-
dit salamo.. Finis videlicet vi;

Regnantis.

Scribam ; fed tua venia, mi Plin-
ceps! nametiam fummi Guberna.ro-
res & navarclii,in magnis tempeftati-
bus,a iuis vcčtoribusadmonerifdlent,

Qure autem major tempeftas-,
quam mortis tempus? quam Jultralis
cereus jam jam abAquilone extingjuenr
dus? quam denigue fiais vita:?

, Noli huic tempeftati confidere:
momento marc invertitur: Eodem
die, ait Seneca, ubi luierunt navigiaj
forbentur. '

Prin-dpes-tum maxime:DEUS eri-
pitexhoc mundo, vel everrit, curn
magna moliuntur, fibique videntur
feliciffimi: ait quidam Anonymus.

Perpende nune menluras & lineas
in-

Re^nantis.  5^

incomprehenfiiliter defliper tenfa$,&
tanto magis curva, & demitte te,quan-
to certius penderevides omnia inpo-
teftate menfbris.

Ab hoc accepifti Imperium: ifte
circumfčripCt oranem tuarti potefta-
tem: Huic brevi rationem redditurus
es Regite villicationis«

Jam tibi lapientiores lunto cogita-
tiones, licet pofteriores;. quam fue-
rihtanteriores.

Turpe tibi fuit in vita labi, relabi-
que in malum: turpius prolapfo in-
durefcere in malo. ,

Numera annos tuos, & pudebit
eadem veHe, qute volueris, Morian-
tur ante tevitia.

Audio te jam lugentemJNoli mihi
Lacon compati, quod fim Princeps

i fencx; fed compatere, quod juvenis
fuerim.

Ita eft, in freto viximus juvenes,
mori fenes optamus in portu. Ma<

j gnum tamennuncpericulum ell, ma-
\ gna olim fortuna..

Si

3 6 C- Cap. VT. F'ms Vits.

Si Fortuna Principi valedicere ge>
ftit,, latius eft Principem- illi valecii-
cere;.

Delirant, ait nontiemo , qui traču-
cunt extrema viuv in puhlico..

Prudentis. Principis eft,.prtevid.ere
injurias&contemptum tratiš, & fub-
ducere fe illis, antequam. eveniant.

Sed durus ifte fermo, durior tanto
magis, guantft. Regnum (in labori-
bus licet) dulcius bonumeft.

Interim veriffimum eft, quod Prin¬
cipi decrepito pereat Authoritas, &
jufta fpernaritur ejus, quia nonputan-
tur ab illo profieifci.

Auguftus»Ctefar,2etate validus, to-
tura Orbem in pace confervarenove-
rat; poltea ne famiiiam fuam callebat
regere.

Feliciores in hoc Carolus V.  &Phi-
lippus II. Pater & Filius. lile in ie-
dica magnos ducebat exercitus: ift e
in 'edo-Regna adminiftrabat plurima,;
Sc  unum guaii Mundura. , j

Re^nAntii.

lile tamen in tempore abdicavit
Regna & Imperium, non ifte : mo-
riens umen lafiiis eft : Nil aliud con-
ferre Rcgem efle, nifi quod in morte
cruciet, fiiifie.

Ita nimirum : rarus usque adPlau-
dite vixic : &c  devixit nemo bene, nifi
juftusPrinceps, pius, fbrtis, tempe-
rans.

Qui non per csedes alcendit ad So-
Iium,nec alieno languine, nec rapinis
(  Civium , miferrimorumque lagina-
' tus.

Quem non Mars urgebat ad arma,
fed lacraThemis, & bona caufa.

Qui ara fuit puhlica, ad quam com-
rnunia populorum vota felicitaban-
tur : quiveAuthoritatem &vires non
in le circumferebat , fed a luorum
fubditorum affečHbus accipiebat.

Cujus conlilia non folura rationi-
busPoliticis onufta, fedaCoelo mo-
derata, comitata.

. Cujus vitse ačtiones cenlura fucre
toalorum, & proborum dočhina.

Cujus

Ctp.ri. HnisTiM

Cujus magna pars felicitatis erat,
felicitatis fenSu non tangi, ac illa mi¬
nus uti, quam poterat.

Qui non plus lucrum aflimabat,
quam jačturam fidei.

Cui ita agnata iuic utilitas populi,
ut hujus femper magis, quam fiiis va-
overit.

Quem nec irata potentia, nec per-
tinax ultio unquam in transverium
egit.

A quo (kut Leges & Jufhtia in a-
Ijos, ita ab illis poteftatis (ute definitio.

Qui nec exhau(it ttraria, nec ener-
vavic fubditos j fed amore firmavit
Imperium ; & abiturus e vita in pace
reliquit id ipfom.

Ejusmodi (unt declinantis Princi;
pis iolatia, & decedentis optima fuf-
Iragia.

Nervse Imperatoris vox illa erat;
Nihil fe feciffe, quo minus poflit, de-
poiito Imperio, privatus tuto vivere. 

Vidi Principes multos cum maxi-
xna c ura vixiile aliis, fibi parilm: alio-

rui»

rum curafle, fuos neglexide moreš :
Mundo omnia, animte nih.il, aut mo¬
dlom reliquifle.

Quanti inledo mortuali atheilantl
ita videlicet: Sicut corpus, lic etiam
mens fuum habet fenium. Non le
tune recolligunt, qui fe nunquam in
omni vita recolligere voluerunt.

Conlčientia mali, ne torturam fen-
tiat, contemnit omnia, & nihil Čre¬
dic.

Age Princeps ! adproperat Parca:
ftringit forficem : aaum eft de filo
VitEE tU_2.

Longam moram dedit: muka jam
tibi transifire luftra inter folium & fo-
lum,interPurpuram &Libitinam.

Gratulare tamen : Senex es ? Ergo
nonTyrannus; quia in folio rara avis
fenexTyrannus.

Fors cumEvandro lulpiras ? O mi-
hi prteteritos referat u Jupiter an-
nos! Sed nil tale lulpirantem legi So-
cratem, nil Platonem, nilCatonem :
& fuSre lenes. Sed funt, fateor, Sa-
piei>

jC>4 Cap. KI. Finis Pha
pientes Regibus rariores, ait Petrar-
cha.

Exulta : Succeflbrem habes de
domo tua, de čarne tua ? Vives in
illo, fi rede illum vivere, fi regerc
docueris ?

Doce : Ut melius regnet, quam tu
regnafti: Utve tuus error hefternus>
fit illi Magifter hodiernus.

Ut Tub Regni mole non 'ijuKrat oti-
um, nec inter civium calamitates fuas
habeat delicias: nec vi attentet, quod
jure poteft.

Ut imperet,non sravet: corripiat,
& non laedat: pledat, Sc  non exaipe-
ret : condemnet, & amet : Ut dici
amor & deliche generis humani me*
reatur.

Ut in excelfo pofitus, velut e fpe-
cula excubias agat, ne perrumpant
Ovilia lupi, haerefes & hieretici.

Ut hoc maximum Regise mentis
decus efle credat,fi voluptates fuas,a-
liosque affedus, in tanta potellate ha-
buerit, quanta cives fuos*

Regiantii.,

Ut tegros non tollat, fed morbos s
non homines, fed vitia.

Ut nullum pretiofiusMajeftatis or-
namentum quserat, quam lenem Po-
■tentiam, & clementem vičtoriam;
media potius,quam extrema confilia:
Amicos magis, quam hoftes vicinos:
proborum, prše improbis familiarita-
tem : pacem, quam bellum : Amo-
rem,quam metum.

Regem denique,Principem, Cazfa-
rem nihil aliud, quam munus publi-
cum exiftimet, Dominum (e non efie,
fedMiniftrum D El, redditurum ex-
ačte rationem publicse villicationis,
parata jam per omnem seternitatem
poena, vel mercede.

Felix ! fi, qua htec docuifti verita-
te, ea excepent hseres tuus fide <3c imi-
tatione.

Age num : Effatum eft divini fapi-
pientis : Rex hodie eft, & cras mo-
rietur„

Lučtar® nune: In extremis quippc
Vitse bis peccare non datur.

Mor«

$£6 Cap.  r7. l^ni/V7tA

Mors mala efie nequit, quia mori
natura! e eft : omnia autem naturalia
non pollunt non efle bona.

Stoicum hoc videtur, Ted magis il-
lud Chriftianum : Mors bonis non
eft mors, fed vita ; rnalis autem eft
mors tranfitns de morce in mortem.

Multum debetPolitica morti: cu-
jus tirnor compelcit Principes fcele-
ratos : & (pes melioris vitae in ordi-
nem redigit Imperantes, ne abutantur
setate in malum.

Et revera nihil xque proficit ad
moderationem vitae, rerumque omni-
um teniperantiam,qaammeditari bre-
ve incertumq; vitic humana: igvum.

Jara ad extrema venifti : quid gC-
neris tui fbrtem luges ? ne moreris*
utique immortalis efies?

Ačiura eft : Statutum eft : Mori*
endum. Mors nelčitlmperi um. Prin¬
cipes non agnoicit ada?quatrix optl-
ma : moriendura.

Sed te criminum forte pondus pre-
mit) ut Velpauanum oiim cprpus ob-
efui»

Regnuntit,
cfiim ? fac,ut ille fecit. lile corpore
furresit, ftatis mortuus : tu mente ex-
iurge : nec enim convenit Regem ja-
centern mori, nec Chriftianum in cce-
no peccati jacere.

Surge : non trepida : fera etiam
poenitentia bona,li feria.

Jam reconciliatus Numini, dic ul-
tro vale Regno & Mundo : Vade in
ceternam requiem : ibi regnare inči«
pies, cum Regi fieculorum vives.

Sic moritur Juftus , & erit in pacc
memoria ejus.

Ad Politica regredior. Felix ille
mihi etiam poft tata Rex elt, qui in
Regno fuo confenuit, longoquePo-
tentiae ufu Imperii formam ftabiiiit.

Felicior, qui Domus fiate Majefta-
tem ita fundavit, ut harredibus fuis
firmum Succeffionis gradum confU-
tuerit.

Feliciffimus, qui nec bellis diftra-
dum, fed alta pace compofitum, nec
filio pupillo, (ed adulto reliquit. Ca-
lamitas enim non leviš eft Rex pu-
pillus. Ubi

j 6^ C m.  VI. VihiiVttA

Ubi vero plures haeredes Regios,
five domi,live foris, fors tulit; necet
fe eft, integra fide in tabulas referre
Principis ultimam voluntatem, quam
ut lan&am etiam poftfata venerentur
omnes.

Compertum quippe eft, ut ab inte-
ritu lummorum Principom magnet fi-
ant rerum converfiones, dum alii
crefcunt & locupletantur, alii vero
detrimentum accipiunt, & in varias
acerbitates, cc bella tam domeftica
quam externa incidunt.

Ego lane fic ftatuo : nunquam re-
cefluram maledičbionem de dorno e*
jus, qui legitimaPrincipum teftamem
ta corruperit.

Res enimvero modica non eft, te*
ftamentariaSuccellio Regnorum.

Ea, fi lubornatione, falfificatione,
aut alia quacumque impoftura tefta-
menti litigiofa redditur,Judicemnon
habet, nifi arma ftrictumq; lerrum.

Proceflus bellum erit: nec alia len-
tenti% quam unius vietoria, & alteri-

Regnantii.

us clades : Effeftus autem non Fax,
ledRegnorum delblatio.

Ita nune tora armis aeftuat Europa,
& innatat fanguini Chriftiano, ex
corrupto demortui Caroli II. Hilpa-
nice Regis T eftamento.

Erubefcant impoftores illi, nefariis
ftatiis Principiis male perfuafi, ad Ca-
ftiliani Admiralii, Orbi univerfo nuper
produčtum teftimonium ; &c  tandem
agnofcat Europa, fuppofititium fuiffe
teftamentum Caroli, conflatum ftudio
cujusdam purpurati,in odium Auftria-
cx  gen tis.

Ad viam, unde ex rei indignitate di-
greflus, redeo ; & ad manes huma.
torum Principom revertor.

Pretiofa plane Mors bonorumPrin-
cipum : vita magis, non mors acerba,
immortalem nominis fui gloriam re-
linquentibus ! Vivorum gloria ad de-
eus & fecuritatem imperandi: poft-
huma veneratio ad firmitatem Impe-
rii in SucceHbribus Ipedat.

Tranfit ad polteros gloria: nec cre-

matt-

37 O Cap. VI, Fini* Vita

mantur, nec tumulantur cum corpori-
busRegiis gloriofa merita, fed asternis
faftis includitur eorum memoria.

zEquum nobis (it, Regnantes vene-
rari non tantum in folio,veram etiam
in tumulo : fed ferme atouius, Regno
compati, ex jačtura boniPrincipis.

Muka &pe laborant Er cula, ut vi-
rum ferment vere Regium, qui ftipes
lit non fblum Succeflbrum in Regno,
fed magis virtutis Regite, & Gloriae fe«
quacium.

Phoenix tališ non tam mori turi
quam renafcitur, recordatione au&«
virtutis, in Succeflbribus fiiis femper
vividat pretiofc.

Luculentum bonorum Principum
teftimonium ajo, dum poft fata com-
munibus civium lachrymis deploran-
eur. Et profedo nunquam bonus ReX
(atis denetur, donee vel aequalis fuc-
cedat, vel melior fequatur.

Hic tandem vos, O mei Regnorum
five Haeredes, five SuccefTores cotn-
pella ; Vos, qui a Regio fanguine de-
fcea«

Re^nanM.  571

fcenditis, avitas veftrorum icones in
oculis nusguam non habete:(ita mo-
nebatGramondusComes)procumbit<
antePatrum imagines; pietas erit:in-
calefciceadalpečtumviitucisHeroicče;
crit temulatio : Imitemini magna eo •
rum facinora; eritGloria veHra,& u-
tilitas puhlica.

Haec propria lit veftra Schola: In-
gredi in familiaritatem smulationem-
que magnorum Manium. Gum his
intereftote pradiis, colligite vidorias,
* inite fcedera, lancite pacem, mifcete
confilia, dilcite Arcana Rerumpublica-
rum^praecepta imperandi lumfce. Hoc
denig; Vcltrai fit operet, ut guorum
Regnis & Imperiis gaudetis, etiatneo-
rum gJoriofa minime vos degeneres
Veftigia feguamini.

Obtingec vobis inde felix regnandi
initium, ficut iiiis crat vitee, libri
hujusLaconici

F IN I S.