ESPERO
GLasiLo esperantskega društva Maribor poletje • 201 6 • somero
ISSN 2463-8323
Iz vsebine te številke:
Delovanje društva v prvi polovici leta Srečanje esperantistov na Lisci
Predavanje Izidorja Goloba o irisih
O ruskem skladatelju in pianistu Sergeju Tanejevu
Poučevanje z Duolingom v Sloveniji
Kakšno vlogo je igral esperanto na začetku osamosvajanja Slovenije?
Uspešen kongres treh držav v Indoneziji
6. svetovni festival lutk na Japonskem
Mladinsko esperantsko gibanje na Nizozemskem
0.0
»
duolingo
Več kot 480.000 tečajnikov esperanta na duolingo.com
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
La vorto de la redaktoro
En tiu či numero de Espero ni informas vin unue kun la aktivadoj de nia societo en la unua duonjaro de 2016.
La titolpago estas dedičita al la portalo kaj aplikajo por la senpaga lernado de Esperanto Duolingo. Pere de tiu či aplikajo tra la reto kaj čefe per sagacaj telefonoj estas anoncitaj preskaü duonmiliono da uzantoj.
En Slovenio okazas kurso de Esperanto per duolingo en elementa lernejo Koper kiu estas priskribita en unu el la artikoloj.
La enhavo estas ege diverseca čar aperas diversaj temoj ekde E-renkotigo sur monto Lisca, prelego pri irisoj de Izidor Golob gis la rolo de Esperanto en liberigo de Slovenio, priskribita en la artikolo de Vinko Ošlak.
Interalie vi povas legi kontribuon pri pianisto Sergej Tanejev, kiu komponis ankaü esperantajn tekstojn. La kontribuon el la rusa tradukis Virineja Kajzer. Por čiu numero de Espero ni klopodas akiri kontribuajojn el pli kaj malpli foraj landoj. Ci-foje ni intersangis artikolojn kun Indonezia Esperanto-Asocio (IEA).
En ilia informilo aperis artikolo de Jerneja Jezernik pri Alma M. Karlin kiu aperis ankaü en la pasintjara numero de nia informilo (ligilo). En či-numeo vi tial povas legi pri la trilanda E-kongreso en Indonezio (krom la hejmlando, ankaü Novzelando kaj Aüstralio). El Japanio ni ricevis mallongan informon de Etsuo Miyosi, prezidanto de Komitato de la 6-a monda festivalo de pupoj.
El Nederlando informas „nia" Nika Siebenreičch kiu informas nin pri la agado de E-junularo kaj ilia tradicia junulara renkontigo Klackunveno Postsomera.
Fine vi trovos mallongan rakonton de Julio Baghy La Suflikisto.
Mario Vetrih Tradukis Zlatko Tišljar
Enhavo
Agado en la unua duono de la jaro..................2
Prelego pri irisoj (Izidor Golob).......................9
Pri rusa komponisto kaj pianisto Sergej Tanejev 11
Instruado per Duolingo en Slovenio.................14
Kian rolon Esperanto ludis komence de la
sendependigo de Slovenio?...........................15
Michel Duc-Goninaz................................... 20
Sukcesa Trilanda Kongreso de esperantistoj
en Indonezio..............................................21
6-a Monda Pupfestivalo................................24
Esperanta junulara movado
en Nederlando ...........................................25
Julio Baghy - La suflikisto (rakonto).................26
Beseda urednika
V	tej številki glasila vas najprej seznanjamo z delovanjem našega društva v prvem polletju letošnjega leta.
Naslovnica je posvečena spletni strani in aplikaciji za brezplačno učenje esperanta - Duolingo. Preko te aplikacije (in preko spleta) je v glavnem preko pametnih telefonov prijavljenih preko 481.000 tečajnikov.
V	Sloveniji poteka organiziran tečaj esperanta preko "duolinga za šole" v eni izmed OŠ v Kopru, kar opisujemo v enem izmed prispevkov.
Vsebina je dokaj pestra, ker se pojavljajo precej raznolike teme: od srečanja esperantistov na Lisci, predavanja o irisih Izidorja Goloba, do vloge esperanta pri osvobajanju Slovenije opisane v prispevku Vinka Ošlaka.
Med drugim lahko berete prispevek o pianistu Sergejevu Tanejevem, ki je pisal tudi v esperantu. Prispevek je iz ruščine prevedla Virineja Kajzer.
Za vsako številko glasila se trudimo pridobiti prispevke iz bolj ali manj oddaljenih dežel. Tokrat smo si izmenjali prispevka z Indonezijsko esperantsko zvezo (IEA).
V	njihovem glasilu je bil objavljen prispevek Jerneje Jezernik o Almi. M. Karlin, ki je bil objavljen tudi v lanski poletni številki našega glasila (povezava).
V	našem glasilu pa lahko preberete o njihovem kongresu treh držav: Avstralije, Nove Zelandije in Indonezije.
Iz Japonske smo dobili krajšo vest od esperantista Etsua Miyoshija, ki je predsednik Odbora 6. svetovnega festivala lutk.
Iz Nizozemske se oglaša "naša" Nika Siebenreich, ki nas obvešča o delovanju esperantske mladine in njihovem tradicionalnem jesenskem srečanju Klackunveno Postsomera. Na koncu glasila najdete kratko zgodbo Julia Baghyja La Suflikisto.
Mario Vetrih
Vsebina:
Delovanje društva v prvi polovici leta................2
Srečanje esperantistov na Lisci.......................7
Predavanje o irisih (Izidor Golob).....................9
O ruskem skladatelju in pianistu S. Tanejevu .... 11
Poučevanje z Duolingom v Sloveniji...............14
Kakšno vlogo je igral esperanto na začetku
osamosvajanja Slovenije?..............................15
Michel Duc-Goninaz................................... 20
Upešen kongres treh držav v Indoneziji...........21
6. svetovni festival lutk.................................24
Mladinsko esperantsko gibanje na Nizozemskem.............................................25
Julio Baghy - La suflikisto (zgodba v esperantu) 26
2
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Agado en la unua duono de la jaro
En la ejoj de Loka komunumo Centro (MZC) ni plu okazigis progresigan kurson de Esperanto kun kvar partoprenantoj (gvidis Zlato Tišljar). Ni ankau realigis du individuajn porkomencantajn kursojn por unu plenkreska lernanto en MZC kaj unu gimnazianino en junulara hostelo de Maribor. Dufoje monate okazis konversaciaj kunvenoj, kiujn gvidis Zdenka Rojc. La kunvenojn ceestis plejparte kursanoj de la progresiga kurso, sed ankau aliaj membroj _de nia Societo kaj du membroj de la "frata" Societo Žed (Fervojista Esperanto-societo). La celo de la renkontigoj estas stimuli progresintajn gekur-sanojn aktive uzi Esperanton - por paroli laueble bone. Ciu kunveno havis certan temon, do cio povis esti efike preparita.
Delovanje društva v prvi polovici leta
V prostorih MČ Center poteka nadaljevalni tečaj esperanta. Poleg tega izvajamo dva individualna tečaja za enega odraslega slušatelja na MČ Center (vodi Zlatko Tišljar) in dijakinjo v Dijaškem domu Maribor.
Dvakrat mesečno potekajo konverzacijska srečanja, ki jih praviloma vodi Zdenka Rojc. Srečanj se udeležujejo predvsem slušatelji nadaljevalnega tečaja, kakor tudi drugi člani našega društva in dva člana "sestrskega" društva ŽED (Železničarsko esperantsko društvo). Namen srečanj je, da bi napredujoči tečajniki tudi aktivno uporabljali esperanto - torej, da bi čim več govorili. Za srečanja že prej določimo temo.
Vizito de Vladimir Laričev | Obisk Vladimirja Laričeva
En la unua konversacia kunveno gastis Vladimir Laričev el Moskvo. En la kunvenoj estis aktive implikitaj Izidor Golob, esperantisto jam malnova. Li fojfoje anstatauis Zdenkan, kiam si ne povis veni. ►
Izidor Golob
Na prvem konverzacijskem srečanju smo gostili Vladimirja Laričeva iz Moskve. Na srečanjih aktivno sodeluje tudi Izidor Golob, esperantist z že dolgim stažem. Občasno zamenja voditeljico srečanj Zdenko ►
Gvido tra Maribor | Vodenje po Mariboru
3
E S P E R O
poletje • 2016 • somero
Dum unu el la kunvenoj ni decidis ke ni eklaboros surterene kaj ciu el ni preparos priskribon de unu el mariboraj memorindajoj, mallonge dirite, ni kune ellaboros gvidlibron pri Mariboraj memorindajoj en Esperanto. Kiel deirpunkto ni prenis la libron de Janko Štruc: La perloj de Maribor. Ni estis surterene, vizitis kelkajn elektitajn punktojn. La unuaj priskriboj de nia laboro trovigas en la retejo: http://esperanto-maribor.si/biseri-maribora/ kaj estos konstante gisdatigataj, supozeble gis la fino de ci tiu autuno, kiam ni finos la projekton.
El inter komence antauviditaj ok memorindajoj, ni gis nun vizitis kaj priskribis sep: la katedralon, la mariboran citadelon (kun du aldonajoj: la monumenton dedicitan al Popolliberiga batalo sur la Placo de Libereco, tri interesajn arbojn sur la Placo de generalo Majster), la urbodomon - Rotovž, maljunan vitejon, judan kvartalon, akvoturon kaj jugturon. Lau la plano restis ankorau la Franciskana Pregejo. Ni aldonis kelkajn pliajn vidindajojn, antau cio en la cirkauajo: la kastelon de Betnava, monton Pohorje, montetojn Kalvario kaj Piramido. Krom tio ni priskribos ankau interesajojn kiuj nun ne plu ekzistas: la mariboran Venecion, flosadon, skisaltejon sur Pekrska monteto.
En februaro, ni realigis jaran plenkunsidon (ligilo).
En marto la Vicprezidanto kaj la Prezidanto de la societo partoprenis en la elektokunveno de la Asembleo de SEL (Slovena Esperanto-Ligo) en Ljubljana. Estis elektita nova gvidantaro: la prezidanto estas nun Janez Zadravec, vicprezidanto restis Ostoja Kristan, sekretario estas nova: Anton Mihelič.
Na enem izmed konverzacijskih srečanj smo sprejeli odločitev o nadaljnjem delu - da se bomo lotili terenskega dela in da bo vsak posebej prispevali kakšen opis mariborske znamenitosti, skratka, da bomo skupno izdelali vodič po mariborskih znamenitostih v esperantu. Kot izhodišče smo vzeli knjigo Janka Štruca Biseri Maribora (La perloj de Maribor). Tako smo na terenu "obdelali" že kar nekaj točk. Prvi opisi našega dela so na spletni strani društva: http://esperanto-maribor.si/biseri-maribora/ in jih bomo sproti dopol-njevali, predvidoma do konca letošnje jeseni, ko bomo zaključili s projektom.
Od začetka predvidenih osmih lokacij, smo jih do sedaj obiskali in opisali sedem: Stolno cerkev, Mariborski grad (z dvema dodatkoma: spomenik nOb na Trgu svobode, tri zanimiva drevesa na trgu generala Meistra), mestno hišo - Rotovž, staro trto, židovsko četrt, vodni stolp in sodni stolp. Po načrtu je preostala še Frančiškanska cerkev. Dodali bomo še nekaj drugih lokacij predvsem v okolici mesta: Betnavski grad, Pohorje, Kalvarijo in Piramido. Razen tega bomo opisali tudi nekatere stvari, ki jih več ni: mariborske Benetke, splavarjenje, skakalnico na Pekrski gorci.
Dne 25. 2. smo imeli letno skupščino (povezava).
V mesecu marcu sta se podpredsednica in predsednik društva udeležila volilne skupščine ZES (Zveza za esperanto Slovenije) v Ljubljani. Izbrano je bilo novo vodstvo: predsednik je sedaj Janez Zadravec, podpredsednik je ostal Ostoj Kristan, sekretar je nov: Anton Mihelič.
Elektokunveno de la Asembleo de SEL | Volilna skupščina ZES
En aprilo Izidor Golob esperante prelegis pri irisoj. Pri tiu evento aperis arikoleto en gazeto.
En majo Zlatko Tišljar ceestis la kongreson de germanaj esperantistoj en Munkeno. Eblas pri tio legi en Europa Bulteno de majo: www.europo.eu/bulteno.
En majo, ni ceestis Paradon de lernado (okazajo ene la Semajno rilata al Tutviva Lernado). Tio okazis en
Maribor la 18-an de majo. Pli pri tiu evento jen ligilo.
►
V	aprilu je Izidor Golob pripravil predavanje v esperantu o irisih. O tem dogodku najdete zapis v tej številki glasila.
V	mesecu maju se je Zlatko Tišljar udeležil kongresa nemških esperantistov v Munchenu. Več o tem lahko preberete v majski številki Europa Bulteno (povezava).
Dne 18. maja smo sodelovali na Paradi učenja, ki je tokrat bila v Mariboru (dogodek v sklopu Tedna vseživljenskega učenja). Več o tem dogodku najdete na priloženi povezavi.	►
4
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Parado de lernado, Mariboro la 18-an de majo | Parada učenja, Maribor dne 18. maja 2016
(Foto: Zdravko Kokanovic, Mario Vetrih)
La Tagon de Esperanto, la 26-an de julio ni festis kadre de babilrondo kie ni unue audigis la video-filmon kun Jomart kaj Nataša: Kisu min Tre (ligilo).
Poste ni rigardis videofilmon de inauguro de la dua parto de traduko de Heidi de svisa autorino Johanna Spyri en Esperanton (Heidi povas apliki, kion ši lernis - ligilo). Tiukaze ni multe eksciis pri la autorino.
Dan esperanta, 26. julij smo proslavili v sporščenem druženju kjer smo najprej poslušali videoposnetek z Jomartom in Natašo: Kisu min Tre (povezava). V nadaljevanju smo si ogledali film predstavitve prevoda v esperanto druge knjige Heidi švicarske avtorice Johanne Spyri (Heidi povas apliki, kion ši lernis - povezava). Ob tej priliki smo tudi dosti izvedeli o avtorici.
Kunveno okaze da Esperanto tago | Srečanje ob Dnevu esperanta
(Foto: Mario Vetrih)
Lundoin, la 2-an de augusto 2016 prelegis Jerneja Jezernik en Artgalerio de Maribor pri Alma M. Karlin (1880-1950).
Kiel estis skribite en la invitilo de UGM (Artgalerio) la prelego okazis kadre de ekspozicio de slovena kaj čina arto. Estas multaj diversaj vojoj de ligo inter Slovenio kaj Cinio.	►
V torek, 2. avgusta 2016 je v Umetnostni galeriji Maribor Jerneja Jezernik predavala o Almi M. Karlin (1889-1950).
Kot je bilo zapisano v vabilu UGM je bilo predavanje izvedeno v sklopu razstave slovenske in kitajske umetnosti Zemlja je ploščata, da bi pojasnili tudi druge povezave med Slovenijo in Kitajsko.	►
5
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
La monda vojagantino kaj verkistino Alma M. Karlin (1889-1950) renkontis la cinan kulturon unue en Londono antaü la unua mondmilito. Poste Cinion si metis en unu el siaj pli gravaj vojagceloj tra la mondo.. Inter la jaroj 1923 kaj 1924 si vojagis tra Mancurio, Šangajo kaj bordaj urboj ce la Suda Cina Maro kaj Pekino, en kiu pluraj kasitaj flankstratoj malkovris al si sekretojn de la Oriento.
La prelegon auskultis sufice multaj membroj de eseprantistoj.
Svetovna popotnica in pisateljica Alma M. Karlin (1889-1950) se je s Kitajsko najprej srečala v večkul-turnem Londonu pred začetkom prve svetovne vojne. Pozneje je Kitajsko vključila med pomembnejše cilje svojega potovanja okrog sveta. Med letoma 1923 in 1924 je obiskala Mandžurijo, Sanghaj in pristaniška mesta ob Južnem morju ter Peking, kjer so ji prav stare, zakotne ulice razkrile marsikatero skrivnost Vzhoda.
Predavanja se je udeležilo lepo število esperantistov.
Prelego de Jerneja Jezemik pri AlmaM. Karlin Predavanje Jerneje Jezernik o Almi M. Karlin
(Foto: Mario Vetrih)
La societo eldonis novan libron en Esperanto de Vinko Društvo je izdalo novo knjigo v esperantu Vinka Ošlak. Temas pri filozofia eseo kun la titolo There's Ošlaka. Gre za filozofski esej z naslovom There's Probably no Atheist - Probable ekzistas neniu ateisto. ■ Probably no Atheist (Probable trovigas neniu ateisto). ■
Kovrilo de libro | Ovitek knjige
6
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Srečanje esperantistov na Lisci
Ob zadnjem srečanju, na skupščini ZES v Ljubljani, smo se dogovorili, da Vinko Zalezina s pomočjo Simona Urha organizira srečanje esperantistov na Lisci.
Tako smo se lepega sobotnega dopoldneva, 7. maja dobili ob krožišču v Sevnici. Prišli smo iz Kranja, Ljubljane, Maribora, Sevnice, Brežic ter Čateža... Bilo nas je 27.
Cerkev Sv. Lovrenca
Pot smo nadaljevali do odcepa za Krakovo, zavili smo levo do vinske kleti Mastnak. Tam nas je čakal Vinko Zalezina. Sprva nas je peljal do cerkvice na Lovrencu, kjer je "botanični biser" Posavskega hribovja.
Vinko opisuje Lovrenc in okolico
Lovrenc, s suhimi travniki sredi gozdne krajine poraščen 722 m visok vrh s cerkvijo sv. Lovrenca, se nahaja ob planinski poti med Velikim Kozjem in Lisco v občini Sevnica. Območje Lovrenca je del biosfernega območja Kozjansko in Obsotelje in je botanična naravna vrednota državnega pomena. Velik naravovarstveni pomen predstavlja mešanica rastlinskih vrst, od alpskih do toploljubnih ilirskih. Najbolj je Lovrenc poznan po naravnem rastišču enega od rastlinskih simbolov planinstva - Clusijevega svišča (Gentiana clusii).
Clusijev svišč
Za tem smo se odpeljali v bližino cerkvice Sv. Jošta (787 mnm) zgrajene ob koncu 17. stoletja, ki je na zahodnem pobočju Lisce. Do cerkvice smo se napotili peš.	►
Nekateri od udeležencev (z leve): Tomaž Longyka, Janez Jug, Anton Mihelič, Vinko Zalezina, Nika Rožej in Reneja Mihelič
7
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Tukaj je tudi vzletna steza jadralnih padalcev (paragliding).
Vinko pripoveduje o zgodovini tukajšnjih krajev
V Tončkovem domu smo se zbrali v Titovi sobi. Ob čakanju na kosilo nam je Vinko Zalezina povedal nekaj zanimivosti iz daljne in bližnje zgodovine. Kar se tiče daljne preteklosti je razložil, da so okolico v času Avstro-ogrske naselili s poljskim plemstvom. Meni, da od tod izhaja njegov priimek. Med drugim samo v teh krajih uporabljajo nekatere izraze, ki so povsem podobni poljskim.
Po obedu je IO ZES imel krajši sestanek. Beseda je tekla predvsem o pripravi posebne Deklaracije o jeziku
in o nadaljnjih ukrepih v okviru prizadevanja za ponovno uvedbo esperanta v osnovne šole.
Pogled z Lisce proti jugu (v ozadju reka Sava)
Ob koncu smo se zbrali za skupinsko fotko in zapeli "Gojigas min vivo kampara...", v esperanto prevedeno in prirejeno slovensko ljudsko "Prav luštno je res na deželi....".
Srečanje je po zaslugi dobre organizacije Vinka in Simona bilo prav prijetno. Ostalo je še marsikaj za ponovno srečanje v teh krajih.	■
Mario Vetrih
8
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Prelego pri irisoj Predavanje o irisih
Al la grupo de mariboraj geesperantistoj estis prepa-rita mallonga prezentado de irisoj, la grava genro de ornamplantoj. La prezentadon preparis Izidor Golob, ankaü longjara esperantisto. La prezidanto de E-societo en Maribor prizorgis la komputilon kaj projekciilon, pro kio li metritas laudon kaj dankon. De komence oni planis prezenti alian genron de perenoj, la hemerokalojn, kies en Slovenio selektitaj specoj portas esperantlingvajn nomojn. La improvizita prelego pri irisoj tamen estis elektita pro la nuntempa florado de tiu ci genro en multkolora aspekto.
La preleganto profesie oku-pigis per ornamplantoj kaj fakte li jam de jardekoj estas ligita al planta regno. Dum tiu tempo estigis en lia gar-deno impona kolekto de vivan-taj ornamplantoj. Gi konsistas plejparte de pli ol 450 da specoj de irisoj kaj proksi-mume 250 spe-coj de hemero-kaloj. Samtempe estas li interna-cie konata hi-bridizanto, kiu en ambaü menciitaj genroj saelektis notindan
nombron de specoj, respektataj kaj satataj pro dekorvaloroj en gardeno kaj optimala adopto al ci-lokaj klimataj kondicoj.	►
Izidor Golob dum prelego | Izidor Golob med predavanjem (Foto: Zdravko Kokanovic)
Sredi aprila je skupini mariborskih esperantistov njen član Izidor Golob pripravil kratko predstavitev perunik v sliki in besedi kot improvizirano predavanje. Predsednik društva je poskrbel za nepogrešljivo tehnično podporo z računalnikom in projektorjem, za kar se mu zahvaljejem. Prvotno je bil načrtovan prikaz maslenic, drugega rodu vrtnih trajnic, katerih slovenske sorte nosijo esperantska imena. Začetek cvetne sezone perunik pa je opravičil tudi spremembo tematike.
Predavatelj se je poklicno ukvarjal z okrasnimi rastlinami, v resnici pa je že desetletja dolgo povezan z rastlinskim svetom. V tem času je ustvaril zbirko živih rastlin, ki je v ozki specializiranosti edinstvena na dokaj širokem zemljepisnem področju. Glavnino predstavlja več kot 450 sort perunik ter okoli 250 sort maslenic. Ob tem je tudi mednarodno priznan žlaht-nitelj in v obeh
botaničnih rodovih je nastalo precejšnje število sort, izstopajočih po dekorativni vrednosti in optimalni prilagojenosti našim gojitvenim razmeram.	►
9
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Tuj de komence estis akcentita la fakto, ke la genro de irisoj ampleksas tre multnombrajn botanikajn speciojn dividitajn je kelkaj sekcioj. La nombro de ekzistantaj specoj kultivataj estas preskaü netravidebla. La slovena nomo por irisoj originas en nomo de slava mitologa dio Perun. Sed la faka genra nomo Iris devenas el greka mitologio, signifikanta la cielarkon. Tamen irisoj ne estas fora eksotiko aü mitologio, kelkaj specioj kreskas en naturo ankaü en Slovenio. La plej granda parto de irisoj estas rezistantaj je frosto, kaj cifoje nin interesas nur tiaj. Ili do estas gardenaj perenoj persistantaj je la sama loko pli jarojn sen transplantado. Kelkaj el ili havas en grundo bulbojn, sed aliaj radikojn aü rizomojn. En naturo kreskantaj irisoj ekzistas nur je norda hemisfero, aliloken ilin translokigis homo propravole. Inter ornamplantoj havas irisoj konsiderindan ekonomian valoron, sed rizomoj de unu el specioj estas uzataj en kozmetika industrio.
En la gardenoj ce ni estas plej disvastigitaj kaj popularaj la tiel nomitaj barbohavaj irisoj, kies specoj devenas de kelkaj botanikaj specioj kaj de unuaj interspeciaj hibridoj. Serioza laboro celanta trovi pli belajn kaj rezistajn plantojn komencigis antaü 120 jaroj. Hodiaüa centro de hibridizado kaj selektado trovigas en Usono kaj parte en Australio. En pli malgranda amplekso la sama laboro estas farata ankaü en kelkaj aliaj partoj de la mondo. La specoj de irisoj diferencas inter si laü la alteco, la formo kaj la koloro de floroj. Ankaü kelkaj aliaj ecoj devas esti konsiderataj. Novaj kolornuancoj kaj kombinajoj aperas sencese kaj la naturo ne malkovris ankoraü ciujn siajn sekretojn. La hibridizantoj registrigas nur la plej belajn kaj por la praktika hortikulturo vajorajn specimenojn, kiuj estas propagataj kiel klonoj pere de disdivido. Por la tutmonda registrado respondecas societo American Iris Society. En Slovenio kreitaj specoj, entute 28 gis nun, havas slovenlingvajn no-mojn. La tri plej novaj apartenas al novajoj posedantaj
la prolongitan florparton de barboj je eksteraj florfolioj.
■
Izidor Golob
Že v začetku je poudaril, da rod perunik zajema veliko število vrst v več sekcijah v katerih je komaj pregledno število sort. Slovensko ime je rod dobil po slovanskem bogu Perunu, strokovno ime Iris pa se nanaša na glasnico bogov z Olimpa, segajoč v grško mitologijo. V resnici pa perunike niso eksotika, saj nekaj botaničnih vrst samoniklo raste tudi v Sloveniji. Velika večina perunik je popolnoma prezimno trdnih in tokrat smo se ukvarjali izključno z njimi. To so torej vrtne trajnice, ki pa se glede na obliko podzemnih organov v grobem delijo na korenikaste in čebulne perunike. Zanimivo je, da vse vrste obstajajo v naravi izključno na severni polobli, na južno so prišle izključno po človekovi zaslugi. Če izvzamemo dekorativno vrednost perunik, kar je ob razvejanem globalnem tržišču tudi gospodarsko pomembno, iz korenik ene od vrst pridobivajo pomembne izvlečke za farmacevtsko in kozmetično industrijo.
Pri nas so po vrtovih najbolj razširjene bradate perunike, ki imajo svoje prednike v nekaj vrstah in prvih medvrstnih križancih. Resno žlahtnjenje, izboljšave vrtnarsko pomembnih lastnosti, pa se je začelo nekako pred 120 leti, prav pa se je razmahnilo šele enkrat v sredini dvajsetega stoletja. Začetek je bil sicer v Evropi, kjer ta aktivnost še vedno poteka, resnično težišče pa je v ZDA ter delno v Avstraliji. Sorte bradatih perunik se med seboj razlikujejo po višini cvetnih stebel, obliki in barvi cvetja ter mnogih drugih lastnostih. Novi barvni odtenki in barvne kombinacije v prefinjenih cvetnih oblikah se neprestano pojavljajo in vse skrivnosti genskih kombinacij očitno še ne bodo tako kmalu odkrite. Najlepše osebke žlahtnitelji registrirajo kot sorte, te pa se ohranjajo z vegetativnim razmnoževanjem. V Sloveniji odbrane sorte imajo slovenska imena in nazadnje so bile pri American Iris Society registrirane tri sorte, ki zaradi posebno izrazitih podaljškov bradice sodijo v skupino tako imenovanih vesoljčkov. ■
Izidor Golob
10
E S P E R O
poletje • 201 ó • somero
Pri rusa komponisto kaj pianisto Sergej Tanejev O ruskem skladatelju in pianistu Sergeju Tanejevu
La komencoj de Esperanto en Rusio en la tempo de la granda rusa verkisto Lev Tolstoj
Lev Tolstoj
La 25-an de augusto 2015 la gazeto "Delo" publikigis artikolon pri la geedza vivo de la granda rusa verkisto Lev Tolstoj kaj lia edzino Sofya Andrejevna nomita "lavistino de malpuraj tolaJoj de Tolstoj."
La artikolo ankau citis rusan komponiston kaj pianis-ton Sergej Tanejev, kiu estis regula gasto de Tolstoj en Jasna Poljana kaj al kiu enamigis edzino de Tolstoj Sofya Andrejevna. Tolstoj estis tre Jaluza kaj ciam pli perdadis konfidon al Sofia.
Tiu ci enkonduko estis bezonata por pli bone kompreni la personecon de Sergej Tanejev.
Multaj scias pri la rusa komponisto, pianisto, instruis-to, pentristo kaj muzika erudiciulo Sergej Ivanovic Tanejev (1856-1919).
Dum multaj jaroj li estis profesoro de la Moskva Konservators kaj muzike edukis dum la tempo inter 1885 kaj 1889 multajn talentajn muzikistojn, inkluzive de la mondfama komponisto Rachmaninov kaj A.N. Scri-abin.
Muzika heredaJo de S.I. Tanejev inkluzivas operon "Oresteia", kvar simfoniojn, muzikon por kameraj ko-rusoj, du kantatojn, kelkajn romancojn.	►
Začetki esperanta v Rusiji v času velikega ruskega pisatelja Leva Nikolajeviča Tolstoja
Dne 25.8.2015 je v časopisu "Delo" bil objavljen članek o zakonskem življenju velikega ruskega pisatelja Leva Nikolajeviča Tolstoja in njegove žene Sofje Andrejevne z naslovom "Pranje umazanega perila pri Tolstojevih".
V članku je omenjen tudi ruski skladatelj in pianist Sergej Tanejev, ki je bil reden gost Tolstojevih v Jasni Poljani in v katerega se je zaljubila Tolstojeva žena Sofja Andrejevna. Tolstoj je bil zelo ljubosumen in je vse bolj izgubljal zaupanje v Sofijo. Ta uvod je bil potreben za boljše razumevanje tega, kdo je bil Sergej Tanejev.
Mnogi se spomnijo in poznajo ruskega skladatelja, pianista, pedagoga, vidnega glasbenega ustvarjalca in učenjaka Sergeja Ivanoviča Tanejeva (1856 -1919).
Dolga leta je bil profesor Moskovskega konservatorija in ga tudi vodil v letih od 1885 do 1889. Izobrazil je veliko talentiranih glasbenikov, vključno svetovno znana skladatelja S.V Rahmaninova in A.N. Skrjabina.
Glasbena dediščina S.I. Tanejeva vključuje opero "Oresteja", štiri simfonije, glasbo za komorne zbore,dve kantati, romance.	►
Sergej Taneev
11
E S P E R O
POLETJE • 201
Malmultaj homoj scias, ke inter romancoj estis kelkaj en Esperanto, kies destino estas mistera. Neniu el ili estis presita kaj oni ec ne scias kie ili estas.
La apero de Esperanto-romancoj ne estas hazarda.
S. I. Tanejev estis progresemulo kaj entuziasma adepto de Esperanto ekde gia naskigo, kiun li tre bone majstris kaj propagandis inter parencoj, konatoj kaj studentoj. Li intersangis leterojn kun L. L. Zamenhof kaj unuaj esperantistoj.
Estas pruvite ke Tanejev komponis du romancojn, tradukitajn en Esperanton (de Thomas Moore - Tiuj vesperaj sonoriloj kaj Lermontov - La prego).
Tiuj vesperaj sonoriloj estas tradukita en Esperanton de Sergej Tanejev kaj Antoni Grabowski (pola kemiisto kaj frua Esperanto-aktivulo. Liaj multnombraj tradukoj signife kontribuis al evoluo de Esperanta literatura lingvo.)
Bedaurinde, ekzistas nur tekstoj, car la muziknotojn oni gis hodiau ankorau ne trovis.
La titolo de Those evening bells en Esperanto estas Sonoriloj de vespero.
Sonoriloj
Sonoriloj de vespero! Sonoriloj de vespero! Kiom ili rakontadas Pri juneco kaj espero!
Pri la domo de gepatroj Pri la dolca, kora gojo, Kiam mi ilian sonon Audis je la lasta fojo!
Longe, longe jam forpasis Tiuj de l'gojeco horoj Ekdorminte je eterne, Jam ne batas multaj koroj.
Pri la menciitaj romancoj oni trovis en la taglibroj de la komponisto kvar skribaJojn.
•	01/30/1896: "Borja naskigis. Mi skribis por li esperantan romancon Se premas min dolore".
(Borja Boris Leonidovich Sabanejev estis la pli aga filo de fama zoologo, Jurnalisto kaj eldonisto de revuo Nature, Leonid Pavlovich Sabanejev. Boris kaj lia pli juna frato estis lernantoj de Tanejev. Dum longa tempo estis tiu en Esperanto komponita romanco konservita ce Leonid, kiun li planis enmeti en siajn memorojn pri Tanejev. Sed la posta sorto de la romanco ne estas konata).
•	02/17/1896: "... mi kopiis Esperantan romacon."
•	03/12/1896 "L'vovič Sergej Tolstoj havis ce mi ekzamenon, li ludis Esperantan romancon..." Tiutage estis Tanejev vizitanta Tolstojon kaj pritraktis la filon de Tolstoj - certe temis pri la sama romanco.
•	04/30/1898: "Ni mangis: kun Jusa, Kolja kaj esperantisto Fedorovskij, kiuj kolektigis pro la invito de Fako pri Odessa por presi miajn esperantajn romancojn."	►
6 • SOMERO
Malo ljudi pa ve, da so med romancami bile tudi "esperantske", katerih usoda je velika skrivnost. Niti ena od njih ni bila natisnjena in se sploh ne ve, kje so.
Pojav esperantskih romanc ni bil slučajen.
S. I. Tanejev je bil naprednjak in je z navdušenjem sprejel rojstvo esperanta, ga obvladal in ga propagiral med sorodniki, znanci in učenci, si dopisoval z L. L. Zamenhofom in prvimi esperantisti.
Dokazano je, da je Tanejev uglasbil dve romanci, prevedeni v esperanto (Thomas Moore - Those evening bells in Lermontov - Molitva).
Those evening bells sta v esperanto prevedla Sergej Tanejev in Antoni Grabowski (poljski kemik in zgodnejši esperantski aktivist. Njegovi številni prevodi so pomembno pripomogli, da se je esperanto razvil kot literarni jezik.)
Žal obstajata samo teksta, not pa do danes še niso našli.
Naslov pesmi Those evening bells je v esperantu Sonoriloj de vespero.
»vespero
Sonoriloj de vespero! Sonoriloj de vespero! Kiom ili rakontadas Pri juneco kaj espero!
Pri la domo de gepatroj Pri la dolca, kora gojo, Kiam mi ilian sonon Audis je la lasta fojo!
Longe, longe jam forpasis Tiuj de l'gojeco horoj Ekdorminte je eterne, Jam ne batas multaj koroj.
Glede esperantskih romanc, so v dnevnikih skladatelja našli štiri zapise.
•	30.01.1896: "Borino rojstvo. Napisal sem mu esperantsko romanco Se premas min dolore." (Borja je Boris Leonidovič Sabanejev in je bil starejši sin znanega zoologa, novinarja in založnika časopisa Priroda, Leonida Pavloviča Sabanejeva. Boris in njegov mlajši brat sta bila učenca Tanejeva. Dolgo časa je bila ta esperantska romanca spravljena pri Leonidu, ki jo je mislil priložiti svojim spominom na Tanejeva. Njena nadaljnja usoda ni znana.
•	17.02.1896: ".prepisoval sem esperantsko romanco".
•	12.03.1896: "Sergej L'vovič Tolstoj, je imel pri meni izpit, igral je esperantsko romanco."
Tega dne je bil Tanejev na obisku pri Tolstojevih in se je ukvarjal s Tolstojevim sinom - gotovo gre za isto romanco.
•	30.04.1898: "Obedovali smo: Juša, Kolja in esperantist Fedorovskij, ki so se zbrali po naročilu oddelka za Odeso, da bi natisnili moje esperantske romance".	►
12
E S P E R O
poletje • 201 ó • somero
Kiujn romacojn ili pridiskutis, kie ili intencis presi ilin kaj cu ili efektive presis - cio ci restas neklara.
Tiu skribajeto mencias ordinaran luncon en la apartajo de Tanejev, kiu estis organizita por studentoj.
Ekzistas ankaü interesa korespondado de Tanejev pri Esperantaj ro-mancoj kun sinjorino. Antonina Justinina Bo-rovko (naskita Tchaikovsky), konata kaj entu-ziasma esperantistino, dum sia restado en Sankta Petersburgo.
Ciuj leteroj estas skribitaj en Esperanto.
En letero datita la 7-an de decembro 1895 si diras ke si estas tre impresita de la bela opero Oresteia. Mi gojas pro tio ke la autoro de la opero estas esperantisto pri kio informis min la prezidanto de la Esperanto-Societo Lefler.
Kiam si pensadis pri problemoj disvastigi novan lingvon kaj manko de rimedoj, si konkludis kaj proponis organizi propagandan koncerton au surscenigon de teatrajo en Esperanto.
Tiucele si petis Tanejev enmelodiigi kelkajn belegajn esperantajn poemojn kaj ke si estas konvinkita ke la konataj artistoj ne malakceptos
kunlaboron rilate la koncerton, kio ec pligravigos la koncerton.
Si ankau sendis al li almanakon Liro kun granda nombro da esperantaj poemoj, kiuj estas indaj por enmuzikigo.
La 11-an de majo 1896 si esprimas je sia nomo kaj la nomo de petersburgaj esperantistoj profundan dankon pro la belega muziko de esperantaj romancoj kaj petas lin konsenti pri eldono de ili.
Si bedauras ke la planita koncerto forfalis pro iuj al esperantistoj nekonataj kauzoj.
La esploroj pri la esperantaj romancoj daure okazas car estas preskau neakcepteble ke ili komplete perdigis. Eble oni trovos ilin en arkivoj de liaj studentoj au amikoj en Rusio kaj eksterlando.	■
El la rusa tradukis Virineja Kajzer En Esperanton tradukis Zlatko Tisljar
Virino de Tolstoj j Tolstojeva žena
O kakšnih romancah so se pogovarjali, kje so jih nameravali tiskati in ali so jih natisnili - vse to je negotovo.
V tem zapisu je govora o navadnem kosilu v stanovanju Tanejeva, ki ga je priredil za svoje učence.
Zanimivo je tudi dopisovanje Tanejeva glede esperantskih romanc, z gospo Anto-nino Justinovno Borov-ko (rojeno Čajkovski), znano in navdušeno esperantistko, v času njenega bivanja v Peterburgu.
Vsa pisma so napisana v esperantu.
V pismu, z dne 7. 12.1895 piše, da jo je zelo navdušila prekrasna opera Oresteja. Z veseljem je od predsednika esperantskega društva Leflera izvedela, da je avtor opere esperantist.
Ko je razmišljala o težavah pri širjenju novega jezika in o pomanjkanju sredstev, je sklenila in predlagala, da bi lahko organizirali propagandni koncert ali gledališko uprizoritev v esperantu.
Za ta namen je prosila Tanejeva, da uglasbi nekaj sijajnih esperantskih pesmi in da je prepričana, da znani umetniki ne bodo zavrnili sodelovanja na koncertu, kar bo še dodatno zagotovilo uspeh.
Poslala mu je tudi almanah Liro, z velikim številom esperantskih besedil, primernih, da jih uglasbi.
Dne 11. maja leta 1896 izraža v svojem imenu in v imenu peterburških esperantistov globoko zahvalo za prekrasno glasbo esperantskih romanc in ga prosi soglasja za izdajo le-teh.
Obžaluje pa, da je načrtovani koncert odpadel iz nekih esperantistom neznanih razlogov.
Raziskave glede esperantskih romanc potekajo naprej, saj skoraj ni mogoče verjeti, da so za vedno izgubljene. Lahko, da jih bodo našli v arhivih njegovih učencev in znancev v Rusiji in tujini.	■
Tekst iz ruščine prevedla Virineja Kajzer
13
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Instruado per Duolingo en Slovenio Poučevanje z Duolingom v Sloveniji
Mi estas instruisto kaj ekde septembra mi donas kurson pri Esperanto en mia ba-zlernejo en Koper (Slovenujo). Mi instruas Esperanton al dudek lernantoj, kiuj estas dek unu jarojn agaj, per tabulkomputilo uzante la programon „Duolingo" (retpago).
Mi instruas Esperanton ciusemajne unu horon kaj ciun semajnon mi havas pli da lernantoj. La lernantoj estas tre motivitaj, car ili uzas tabuletojn kaj konkurencas unu kun la alia. Duolingo ebligas, ke la lernantoj igu amikoj intersi kaj la lernantoj povas vidi, kiom da poentoj gajnas iliaj amikoj. Ankau mi faris konkuradon por la lernantoj kaj la ses plej diligentaj lernantoj ricevos libron de fabeloj en Esperanto. La donanto estas la Slovena Esperanto-Ligo.
Kiaj estas la profitoj lerni Esperanton uzante la anglan lingvon? (oni povas lerni E-on ce Duolingo nur uzante la anglan) La gepatra lingvo de la plejmulto de la lernantoj estas la slovena lingvo. La lernantoj uzante la programon „Duolingo" devas pensi en tri malsimilaj lingvoj samtempe kaj pro tio ilia cerbo devas ekfunkcii rapidege... La lernantoj nun komprenas pli bone la anglan ol antaue. La lernantoj eklernis la anglan lingvon sepjaragaj, sed la plejmulto de la lernantoj lernas gin parkere, ne komprenante bone, kiel la angla lingvo funkcias. Uzante la vojon Duolingo, mi asertas, ke uzante Esperanton kiel regulan lingvon, ili pli bone komprenas, kiel funkcias la angla lingvo kaj samtempe ili lernas Esperanton.
La lernantoj lernas tute solaj. Ili devas solaj kom-preni la regulojn. Mi hel-pas al ili nur, se ili petas min. Do cerboj funkcias tre rapide... Laudinda afero estas ankau, ke la stu-dentoj venas dek gis kvindek minutojn antau la komenco de la kurso, hel-pas min prepari cion, kaj komencas lerni solaj antau la komenco de la kurso, kaj kiam la kurso finigas, ili ne volas iri he-jmen. Mi audis ilin pripa-roli irante hejmen: „Pluvas, mi ludos Esperanton per mia tablojdo hejme unu horon". Rimar-kinde estas, ke la lernan-toj ludas uzante Duolingo por lerni Esperanton. Duolingo ebligas al mi kiel instruisto, ke mi povas vidi, kiom ili lernis hejme. Surpriza afero estas, ke pli ol duono de la lernantoj lernas Esperanton sola hejme lau sia propra volo. Do ili pensas, ke ili ne lernas malinteresan fremdan lingvon, sed ke ili ludas per nova ludilo.
Peter Grbec
ludante lernas. Kia bela afero!

Sem učitelj in od septembra vodim tečaj esperanta v svoji osnovni šoli v Kopru (Slovenija). Esperanto poučujem dvajseterico enajstletnih učencev. To počnemo z uporabo tabličnih računalnikov in s pomočjo programa Duolingo (povezava).
Esperanto učim vsak teden po eno uro in vsak teden imam več učencev. Učenci so zelo motivirani, saj uporabljajo tablične računalnike in tekmujejo med seboj. Duolingo omogoča učencem, da si lahko postanejo prijatelji. Učenci lahko vidijo, koliko točk so zbrali njihovi prijatelji. Prav tako sem naredil tekmovanje za učence in šest najboljših učencev bo prejelo knjigo zgodb v esperantu. Donator teh knjig je Zveza esperantistov Slovenije.
Kakšne so prednosti učenja esperanta z uporabo angleškega jezika? (Esperanta se je mogoče učiti z Duolingom le z uporabo angleščine). Materni jezik večine učencev je slovenščina. Učenci, ki uporabljajo program "Duolingo" morajo istočasno razmišljati v treh različnih jezikih in zato morajo njihovi možgani delovati zelo hitro... Učenci zdaj razumejo več angleščine kakor prej. Učenci so se začeli učiti angleškega jezika s sedmimi leti, vendar se ga večina učencev uči na pamet, ne da bi dobro razumeli, kako ga uporabljati. Moje mnenje je, da z uporabo Duolinga in s pomočjo esperanta, učenci bolje razumejo, kako uporabljati angleški jezik in hkrati se učijo tudi esperanta.
Učenci se učijo povsem sami. Sami morajo razumeti pravila. Pomagam jim samo, če me prosijo. Torej možgani delujejo zelo hitro ... Hvale vredno je tudi dejstvo, da učenci pridejo deset do petdeset minut pred začetkom tečaja, mi pomagajo vse pripraviti in se začnejo učiti sami pred začetkom tečaja. Ko se tečaj konča, ne želijo iti domov. Slišal sem jih govoriti ko so šli domov: "Dežuje, igral se bom esperanta s svojim tabličnim računalnikom doma eno uro." Opaziti je, da imajo učenci Duolingo za igro pri učenju esperanta. Duolingo mi omogoča, da kot učitelj lahko vidim, koliko so se učili doma. Presenetljivo je, da se več kot polovica učencev uči esperanta doma na lastno željo. Torej mislijo, da se ne učijo nezanimivega tujega jezika, ampak da se igrajo z novo igračo.
Igraje se učijo. Kako lepa stvar!
Peter GRBEC
Vir: Pedagogía Revuo (2015/04)
Peter GRBEC
Vir: Pedagogia Revuo (2015/04)
14
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Kian rolon Esperanto ludis komence de la sendependigo de Slovenio? Kakšno vlogo je igral esperanto na začetku osamosvajanja Slovenije?
Car la Cefa protagonisto de tiu ci rakonto d-ro Bucar, nun jam trovigas aliflanke de la limo inter la surtera kaj eterna vivo, mi povas malfermi dosjeron de unu el la plej gravaj eventoj, kiu lancis la proceson ankaü de la fakta, ne nur dezirata procedo sendependigi Slovenion kiel propran staton.
Ko je glavni protagonist te zgodbe, dr. Franc Bučar, že na oni strani meje med zemeljskim in večnim življenjem, lahko odprem dosje enega najbolj pomembnih dogodkov, ki je sprožil proces tudi dejanskega, ne samo želenega osamosvajanja Slovenije v smislu lastne države.
France Bučar (2. 2. 1923 - 10. 10. 2015)
D-ro Franc Bučar la unuan fojon altiris mian atenton en la 70-aj jaroj, kiam mi lin trovis kiel unu el la kunautoroj de la konata almanako MEJE SPOZNANJA (La Limoj de la Kognado), kiun eldonis la katolika eldonejo Mohorjeva en Celeo (Celje). Tiun ci libreton, redaktita fare de ing. Jože Strgar, mi daure prenas por unu el plej gravaj libroj el la kampo de la sciencfilozofio. La sciencistoj de ciuj eblaj sciencaj brancoj en tiu ci libro al la primitiva stata ateismo en la vizagon diris, ke ili per sia propaganda slogano: Ču la scienco cu la kredo - ambau kune ne funkcias! forte eraras. Tie oni povas trovi kontribuojn de filozofo, psikologo, matematikisto, fizikisto, astronomo, teknikisto, kemikisto kaj tiel ankau de la sistemteoriisto d-ro Bučar. Persone ni tiam ankorau ne konis unu la alian, sed lia kontribuo estis sufica, ke mi lian nomon ne forgesis plu. La unuan fojon mi lin renkontis vidalvide okaze de unu el la slovenaj diskutkonferencoj "Draga" super Triesto, kie li kontribuis prelegon. Tiam ni ankau povis konstati, ke ni prijugas la politikajn kaj ankau la spiritajn aferojn tre simile, en multaj punktoj ec tute same. Tio estis la sloveno, probable la sola, kiu scipovis politike pensi. Kiam mi pli poste elmigris al Karintio en Austrio kaj unue laboris en la redaktejo de la eldonejo Mohorjeva en Klaudiforumo (Celovec/Klagenfurt), kie mi ankau redaktis la slovenan revuon Celovški Zvon, mi kompreneble lin tuj invitis kunlabori, kaj li farigis unu el
la plej gravaj autoroj de la politika diskurzo en la revuo.
►
Na dr. Bučarja sem prvič postal pozoren v 70. letih, ko sem ga našel kot soavtorja znamenitega zbornika MEJE SPOZNANJA, ki ga je izdala Mohorjeva v Celju. To knjižico, ki jo je uredil dipl. inž. Jože Strgar, imam še vedno za eno najbolj pomembnih knjig s področja filozofije znanosti. Znanstveniki vseh mogočh znanstvenih vej so v tej knjigi primitivnemu državnemu ateizmu povedali naravnost v obraz, da se v svojem propagandnem geslu: Ali znanost ali vera - oboje skupaj ne gre! hudo motijo. Tam je mogoče najti prispevke filozofa, psihologa, matematika, fizika, astronoma, tehnika, kemika, in tako tudi sistemskega teoretika dr. Bučarja. Osebno se tedaj seveda še nisva poznala, a njegov prispevek je bil dovolj, da njegovega imena nikoli več nisem pozabil. Prvič sem ga srečal iz oči v oči na eni od tržaških "Drag", kjer je nastopil s predavanjem. Tedaj sva tudi oba ugotovila, da gledava na politične, a tudi duhovne reči zelo podobno, v mnogih rečeh kar enako. To je bil Slovenec, mogoče edini, ki je znal politično misliti. Ko sem se pozneje preselil na Koroško in najprej delal v uredništvu celovške Mohorjeve, kjer sem urejal tudi slovensko revijo Celovški Zvon, sem ga seveda takoj pritegnil k sodelovanju in je postal eden najpomembnejših avtorjev političnega diskurza v reviji.
►
15
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Kiamaniere la reprezentantoj de la regimo observis la revuon kaj mian laboron por gi, atestas la anekdoto če la prezentado de la unua numero en la jaro 1983, kiam ni ankoraü naive pensis surprizi la publikon per la unua numero, ja gin ricevis en manjojn neniu krom kelkaj el ni, kiuj senpere super gi laboris, ču redakte ču en la presejo. Sed la jugoslavia sekretpolico (Udba) havis sian kanalon ankaü al la eldonejo Mohorjeva kaj la oficistoj de la jugoslavia generalkonsulejo en Klaüdiforumo la enhavon de la revuo konis jam antaü nia prezentado. Tion konfirmis al mi la tiama generala konsulo Naberžnik. Kun glaso da saumvino li alpasis min kaj diris en la formo de humuresprima ripročo: "Mi vidas, ke vi pledas por la sendependa Slovenio..." kvankam en la revuo tia kontribuo rekte ne trovigis. Mi respondis al li: "Sinjoro generala konsulo, ču vi opinias, ke mi prefere pledu por dependa Slovenio?" Li ridetis kaj pasis al aliaj diskutpartneroj. Pli bonan komplimenton la revuo verdire ne povis akiri.
D-ron Bučar mi poste kiel referento por andragogia laboro enkadre de la Katolika agado plurfoje invitis al la katolika kulturdomo en Tinje/Tainach, kie li per sia prelego čiam denove postlasis profundan impreson pri la homo, kiu la politikon komprenas. Kelkaj reprezentantoj de la slovena politika elmigrantaro tion al mi tre resentis. Unu el ili, cetere pli privatulo ol vera reprezentanto de la elmigrintaro, iris tiel profunde, ke li vizitis mian čefon kaj min denuncis kaj lin petegis malebligi mian planon kaj ke oni d-ron Bučar nepre ne invitu al Karintio. Tiuokaze li eldiris kelkajn tre pezajn personajn akuzojn, sen tion argumenti per pruvoj. Mi havis bonsancon, ke mia čefo pli kredis al miaj argumentoj ol al la denuncinto, kiu cetere kontraüis la komunismon, tamen li ne estis katoliko, tiom malpli kristano. Lia kontraükomunismo havis karakteron de materia avido.
En tiu tempo mi havis telefonan kontakton kun kolegoj en la kroata katolika misio en Kolonjo, antaü čio kun certa s-ino Dončevic. Du gis tri foje en la jaro si havis kutimon min telefonvoki, por ke mi diru al si, kio nova en Slovenio. Post la disfalo de Jugoslavio si ne anoncis sin al mi plu kaj tiel mi ne scias, kio pri la institucio en Germanio, kie si laboris. En la jaro 1988 unu tagon si min telefonvokjs per vočo, laü kiu mi sentis, ke temas pri io pli serioza. Ši diris al mi, ke la deputito en la eüropa parlamento por Bavario d-ro Otto von Habsburg sukcesis rezervi apartan tagon por la kroata politika demando, kaj tie kompreneble temis pri ilia klopodado atingi la statan memstarigon, kion ili esprimis pli laüte kaj pli klare ol slovenoj tion faris. Kaj kroatoj estis pretaj ene de tiu tago al slovenoj donaci unu paroltemon. Ši petis min, ke mi tiun taskon transprenu kaj iru al Strasburgo diri, kion pri tia afero opinias slovenoj, kiuj ne trovigas flanke de la jugo-partia regimo. Kaze de tia invito mi konsternigis: Kiu do mi estas por akcepti tiel gravan taskon? Bonsance mi en la sekva momento ricevis ideon, ke tiamaniere la afero ne povas funkcii. Mi dankis al la sinjorino pro la nobla kroata gesto, sed mi mem tion ne povas transpreni. La sinjorino insistis, dirante, ke tio donas unikan okazon, kiu eble neniam plu ripetigos, ke ankaü slovenoj al tuta Eüropo diru, kio estas ilia politika tendenco. Mi dankis pro sia konfido, kiun mi pli spertis kiel por mi tro pezan sargon ol kiel komplimenton, sed mi al si promesis, ke mi provos trovi iun, kiu tian aferon povus majstri kaj ke tio ankaü havu efikon, kian la okazo meritas. Mi provis al si klarigi miajn rezervojn antaü fari tion mem. La unua rezervo estis en tio, ke mi ne plu vivis en mia origina hejmlando, kvankam mi tiam ne jam havis la aüstrian statanecon. Sed la regimo povus mian aperon facile diskvalifiki kiel la tipe elmigranta ago, kio en certa senco formale eč ne estus malvero.	►
Kako so predstavniki režima gledali na to revijo in moje delo v njej, izpričuje zgodbica s predstavitve prve številke v letu 1983, ko smo še naivno mislili, da bomo javnost presenetili z vsebino prve številke, saj je ni dobil v roke še nihče razen ti, ki smo jo delali, bodisi z urejanjem ali pa s tiskanjem. A jugoslovanska tajna policija (Udba) je imela svoj kanal tudi do Mohorjeve in je osebje jugoslovanskega konzulata v Celovcu vso vsebino revije poznalo že pred našo predstavitvijo. To mi je potrdil tedanji generalni konzul Naberžnik. S kozarcem penine je stopil k meni in mi rekel v obliki hudomušnega očitka: »Vidim, da se zavzemate za neodvisno Slovenijo.« čeprav v reviji naravnost takega prispevka še ni bilo. Odgovoril sem mu: »Gospod generalni konzul, ali menite, da naj bi se raje zavzemal za odvisno Slovenijo?« Zasmejal se je in stopil k drugim sogovornikom. Boljšega komplimenta revija pravzaprav ni mogla dobiti.
Dr. Bučarja sem potem kot referent za izobraževanje odraslih pri Katoliški akciji večkrat povabil v katoliški dom prosvete v Tinjah, kjer je s svojim predavanjem vedno znova pustil globok vtis človeka, ki politiko razume. Nekateri predstavniki slovenske politične emigracije so mi to zelo zamerili. Eden med njimi, sicer bolj zasebnik kakor resnično predstavnik emigracije, je šel tako daleč, da je obiskal mojega predstojnika in me pri njem denunciral in ga rotil, naj mi prekriža te račune in naj dr. Bučarja nikakor ne vabimo na Koroško. Pri tem je izrekal najhujše obtožbe, ne da bi pri tem postregel z enim samim dokazom. Imel sem srečo, da je moj predstojnik bolj verjel mojim argumentom, kakor pa denunciantu, ki je sicer nasprotoval komunizmu, ni pa bil niti katoličan, kaj šele kristjan. Njegov antikomunizem je bil izrazito premoženjskega značaja.
V tem času sem imel telefonski stik s kolegi v hrvaški katoliški misiji v Kolnu, predvsem z neko gospo Dončevic. Dvakrat do trikrat v letu me je imela navado poklicati po telefonu, da sem ji povedal, kaj se dogaja v Sloveniji. Po razpadu Jugoslavije se ni več oglašala in tudi ne vem, kako je z ustanovo v Nemčiji, pri kateri je delala. V letu 1988 me je nekega dne poklicala z glasom, v katerem sem zaznal, da gre za nekaj resnejšega. Rekla mi je, da je poslanec v evropskem parlamentu za Bavarsko dr. Otto von Habsburg uspel rezervirati poseben dan za hrvaško politično vprašanje, in pri tem je kajpada šlo predvsem za njihovo stremljenje po državni osamosvojitvi, ki so ga izražali glasneje in bolj razločno kakor Slovenci. In Hrvati bi radi en termin tega dneva poklonili Slovencem. Mene je prosila, če bi to nalogo prevzel in šel v Strasbourg povedat, kaj glede teh reči menijo Slovenci, ki niso na strani jugo-partijskega režima. Ob takem vabilu sem se zdrznil: Kdo pa sem, da bi sprejel tako pomembno nalogo? Na srečo se mi je v hipu posvetilo, da tako to ne bo šlo. Gospe sem se zahvalil za plemenito hrvaško gesto, a sam tega ne morem prevzeti. Gospa je vztrajala, češ da je to enkratna priložnost, ki se morda nikoli več ne bo ponovila, da tudi Slovenci vsej Evropi povemo, kaj je naše politično hotenje. Zahvalil sem se ji za zaupanje, ki sem ga bolj doživljal kot zame preveliko breme, kakor pa kot kompliment, a sem ji obljubil, da bom skušal najti koga, ki bi bil taki zadevi kos in bi to tudi imelo učinek, kakršnega je priložnost vredna. Skušal sem ji razložiti svoje zadržke, da bi to storil sam. Prvi zadržek je bil v tem, da nisem več živel v domovini, čeprav tedaj še nisem imel avstrijskega državljanstva. A režim bi moj nastop zlahka diskvalificiral kot tipično emigrantsko dejanje, kar bi formalno v nekem smislu celo ne bilo neresnica.	►
16
E S P E R O
poletje • 2016 • somero
Paroli devas homo, kiu vivas meze de sia nacio kaj en gi guas politikan reputacion, kian mi ciukaze ne posedas. La dua rezervo, kompreneble ne tiom grava, estis en tio, ke mi scis pri mia angla lingvo, ke gi suficis por legi librojn, sed neniel por suverene stari antaü mikrofono. Mi tion estus povinta fari en la lingvo germana, sed tio ne havus la saman efikon, kiel paroli en la franca aü en la angla. Kiam mi cion-ci al si rakontis, mi jam ankaü sciis, kiun mi al si proponos. En konsideron povis veni unu nura nomo: d-ro Franc Bučar! Kiam mi mian proponon al si menciis kaj diris kelkajn informojn pri la homo, kiun mi proponis, si cedis kaj akceptis miajn argumentojn. Mi promesis al si paroli kun li kaj mesagi, cu li akceptas tiun grandan taskon, kaj mi dankis pro la grandanima propono de la kroata flanko.
Voki d-ron Bučar el Labako (Ljubljana) por veni en Klaüdiforumon, ne estis tiel simple, kiel tio estus io normala en la demokratia parto de Eüropo. Se mi mem estus veturinta al lia adreso, kie mi plurfoje estis tre afable akceptita gasto, tio egalus al kunveni en la enketcambro de la labaka centro de Udba, kiu siajn ejojn havis en la palaco, kiun antaü la milito iu rica urbano de Labako
Govoriti mora človek, ki živi sredi svojega naroda in v njem tudi ima politično reputacijo, kakršne sam vsekakor nimam. Drugi zadržek, ki je seveda manj pomemben, je v tem, da moja angleščina sicer zadošča za branje knjig, nikakor pa ne za suveren nastop pred mikrofonom. To bi lahko opravil v nemščini, a ne bi imelo enakega učinka, kakor če bi govoril v francoščini ali angleščini. Ko sem ji vse to razlagal, sem tudi že vedel, koga ji bom predlagal. V poštev je moglo priti samo eno ime: dr. France Bučar! Ko sem ji omenil predlog in ji povedal nekaj reči o človeku, ki ga predlagam, se je vdala v mojo argumentacijo. Obljubil sem ji, da bom z njim govoril in ji sporočil, ali sprejema to veliko nalogo, in se ji zahvalil za velikodušno ponudbo hrvaške strani.
Poklicati dr. Bučarja iz Ljubljane v Celovec ni bilo tako preprosto, kakor je to nekaj normalnega v demokratičnem delu Evrope. Če bi se sam odpeljal na njegov naslov, kjer sem bil večkrat nadvse prijazno sprejet gost, bi bilo enako, kakor če bi se oba sestala v zasliševalnici ljubljanskega centra Udbe, ki je imela svoje prostore v
Otto von Habsburg (20. 11 1912 - 4. 7. 2011) (vir: http://www. ottovonhabsburg.org)
donacis al blinduloj. Nu, la fizike blindajn la kamaradoj post la „liberigo" eljetis kaj enen enlogigis la politike kaj spirite blindajn... Tiel mi simple elektis la telefonnumeron kaj invitis lin tiel, ke oni laüeble malmulte povus aüdi, ke temas pri io pli serioza ol eble nur pri nova kontribuo por Celovški Zvon. La politika talento de d-ro Bučar esprimigis ankaü en tio, ke li en momento komprenis, ke li devas tuj survojigi kaj ke li ne pridemandu plu pertelefone. Post du horoj li kaj lia filo trovigis antaü nia pordo en Klaüdiforumo. Ankaü tio montris, ke lia politika instinkto estis almenaü en tiu momento senerara. Car mi sciis, ke Udba havis sian subaüskultan kanalon ankaü en nia logbloko, kie ni tiam logis, mi ne invitis ilin en nian logejon, sed ni tuj iris promeni tra la urbo. Niatempe nun tio aüdigas preskaü paranoje, sed tiutempe tio estis enua ciutagajo.	►
palači, ki jo je pred vojno neki bogati Ljubljančan poklonil slepim. No, fizično slepe so tovariši po »osvoboditvi« vrgli ven, vanjo pa naselili politično in duhovno slepe... Tako sem preprosto zavrtel telefon in ga povabil tako, da bi bilo čim manj mogoče slišati, da gre za kaj resnejšega, kakor morda nov prispevek v Zvonu. Politični talent dr. Bučarja se je odražal tudi v tem, da je v trenutku razumel, da mora takoj na pot in da ne sme ničesar spraševati po telefonu. Čez dve uri sta bila s sinom pred našimi vrati v Celovcu. Tudi to je kazalo, da je bil njegov politični instinkt vsaj v tistem trenutku nezmotljiv. Ker sem vedel, da ima Udba prisluškovalni kanal tudi v blok, v katerem smo tedaj stanovali, ju nisem povabil v stanovanje, ampak smo šli na sprehod po mestu. Danes se vse to sliši ali bere paranoidno, tedaj pa je bila to dolgočasna vsakdanja realnost.	►
17
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Dum nia promeno en la urbo mi klarigis al ili la aferon petante, ke li transprenu tiun taskon kaj tiel donu al slovenoj eblecon la unuan fojon politike artikuligi sur la nivelo europa. Li estis entuziasmigita pri la okazo, sed ne, ke li tion faru. Ankau li provis min persvadi, ke tion faru mi. Sed finfine li cedis sub la plej forta argumento, ke povas autente paroli pri la afero slovena en la parlamento de Europo nur tiu, kiu vivas en Slovenio kaj tiel transprenas ankau la tutan riskon, kiu kun tio ligigas. Pri tio, ke gi por la parolanto povas finigi ankau en malliberejo au en puntendaro, kiajn la regimo post Tito ankorau havis, ni dubis ec ne dum momento. Kaj tiam li eltiris argumenton, kiun mi al sinjorino Doncevic diris por mi. Li diris, ke lia franca kaj angla lingvoj por tia elpaso ne estas sufice fortaj. Kiamaniere mi lin objetu, ja same argumentis ankau mi? Tiam subite venis la penso, kiu montrigis decida. Mi sciis, ke antau multaj jaroj d-ro Bučar estis stipendiito de Eisenhower kaj ke li studis sistemteorion en Usono. Tie li versajne ne parolis portugale. Tiam mi diris al li proksimume tiel: Sinjoro profesoro, cu vi permesas al mi vian rezervon utiligi en la libro, kiun mi jus verkas pri Esperanto?
Tie mi kiel la argumenton kontrau la pausalaj asertoj, ke jam de longe la rolon, por kiu estis farita Esperanto, ludas la angla lingvo, estus mencianta vian kazon: unu el la plej alte instruitaj slovenoj, universitata profesoro, antautempe stipendiito postdiploma en Usono, ne scipovas sufice la anglan por povi en Strasburgo rakonti, kiel slovenoj finfine jam volas akiri propran staton... Tiam la profesoro frapis sian genuon kaj ekridis: Nun vi min trovis... Precize surbaze de tiu ci argumento li poste sen plua diskutado akceptis la inviton kaj konfirmis, ke li estas preta veturi al Francio kaj fari sian laboron. La libron pri Esperanto mi efektive verkis kaj iom pli poste gi aperis sub la titolo Pojasnilo prijateljem o esperantu (Klarigo al Amikoj pri Esperanto). La kazon de d-ro Bucar mi en la libron ne povis preni, ja li surbaze de tiu ci "minaco" la aferon sen plua hezito akceptis kaj la senditecon tre efike efektivigis.
Kiam li el Strasburgo revenis, li veturis tra Austrio kaj haltis en Klaudiforumo. Nun, kiam la afero jam pasis, mi lin kaj lian filon invitis en nian logejon, kaj nun li rakontis al mi la tutan aventuron de sia vojo. Tien li kun sia filo veturis tra Triesto. Malgrau sia genia politika sento, sia plurfoje demonstrita racieco, li tamen ne povis prikasi, tamen esti sloveno. Sian en la franca skribitan paroladon li simple metis en la internan poson de sia jako kaj tiel survojigis, kvazau li havus intencon prelegi al la abelistoj de Triesto pri la slovena abelista pioniro Janša. Oni povas imagi, kiom da vino en tiu vespero la frauloj en la sidejo de Udba en Labako estus konsumintaj, se la dogana milicano tiun ci paroladon estus trovinta kaj elmaniginta al tiuj, kiuj kompreneble devus alvoki tradukiston. Sed certa forto volis, ke la slovena parolisto venu kun tiel audaca kaj preskau senresponse naive "kasita" kontrabandajo preter la okuloj de arguso de la slovena dogana milicanaro. Li estis savita per tio, ke li kunprenis en sia monujo iom da germanaj markoj super la permesita sumo. Kaj pro tio la milicanoj duonan horon baraktis per tiu mono kaj tiel simple forgesis kontroli lian jakon kaj tiel elprni la paroladon, kiu jam post kelkaj horoj lancis en Slovenio veran politikan tertremon. Kaj la tertremon tuj postsekvis ankau la kanonado de la plej akraj politikaj kondamnoj kaj juraj minacoj. La plitikaj granduloj de tiu tempo - kelkaj certe partoprenis lian sepulton antau nelonge kaj levas lian nomon nun inter la stelojn - lin kondamnis per akuzo esti nacia kaj stata grandperfidulo. Se la paroladon ne estus audinta la tuta politika kaj kultura Europo, li tion certe devus pagi per fortaj reprezalioj.	►
Med sprehodom po mestu sem jima razložil zadevo in ga prosil, da prevzame to nalogo in tako da Slovencem možnost, da se prvič politično artikulirajo na evropski ravni. Bil je navdušen nad to možnostjo, a nikakor ne, da bi to opravil on. Tudi on me je skušal prepričati, naj to storim jaz. Nazadnje je klonil pred najmočnejšim argumentom, da lahko verodostojno govori o slovenski zadevi v evropskem parlamentu samo kdo, ki živi v Sloveniji in tako sprejema nase tudi vse tveganje, ki je s tem povezano. O tem, da se to utegne za nastopajoče končati tudi v zaporu ali kakem taborišču, ki jih je režim po Titu še vedno imel, nisva dvomila niti za trenutek. Potem pa je on izvlekel argument, ki sem ga gospe Dončevicevi povedal tudi zase. Rekel je, da sta njegova francoščina in angleščina prešibki za tak nastop. Kako naj bi mu oporekal, ko pa sem enako argumentiral dan prej tudi sam? Tedaj mi šine misel, ki se je izkazala za odločilno. Vedel sem, da je bil dr. Bučar pred davnimi leti Eisenhowerjev štipendist in je nekaj časa študiral sistemsko teorijo v ZDA. Tam najbrž ni govoril portugalsko. Tedaj sem mu rekel nekako tole: Gospod profesor, ali smem vaš pomislek uporabiti v knjigi, ki jo ravno pišem o esperantu?
Tam bi kot argument proti pavšalnim trditvam, kako že davno vlogo, za katero je bil narejen esperanto, igra angleščina, navedel vaš primer: eden najbolj izobraženih Slovencev, univerzitetni profesor, nekoč postdiplomski študent v Ameriki, ne zna dovolj angleščine, da bi v Strasbourgu povedal, kako bi Slovenci končno že radi dobili lastno državo... Tedaj se je profesor udaril po kolenu in se zasmejal: Zdaj ste me pa našli. Natanko na osnovi tega argumenta je potem brez nadaljnje diskusije sprejel ponudbo in potrdil, da se je pripravljen odpeljati v Francijo in opraviti to delo. Knjigo o esperantu sem dejansko pisal in je malo pozneje tudi izšla pod naslovom: Pojasnilo prijateljem o esperantu. Primera dr. Bučarja v knjigo nisem mogel vključiti, ker je na osnovi te »grožnje« stvar brez pomišljanja sprejel in poslanstvo zgledno in na moč učinkovito opravil.
Ko se je iz Strasbourga vračal, se je peljal skozi Avstrijo in se ustavil v Celovcu. Zdaj, ko je bila stvar mimo, sem njega in sina povabil v naše stanovanje, in potem mi je pripovedoval celotno avanturo svoje poti. Tja se je s sinom peljal skozi Trst. Kljub svojemu genialnemu političnemu čutu, svoji večkrat razodeti racionalnosti, pa vendar ni mogel zatajiti, da je Slovenec. Svoj v francoščini napisan govor je preprosto vtaknil v suknjič in tako šel na pot, kakor da bi se namenil predavati tržaškim čebelarjem o slovenskem čebelarju Janšu. Človek si lahko predstavlja, koliko vina bi tisti večer popili fantje na sedežu Udbe, ko bi mu carinski miličnik našel ta govor in ga izročil v branje tistim, ki bi si seveda morali dati privesti prevajalca. A neka moč je hotela, da pride slovenski govornik s tako drzno in skoraj neodgovorno naivno »skrito« prtljago mimo argusovih oči slovenske obmejne milice. Rešilo ga je to, da je imel v denarnici nekaj nemških mark več denarja, kakor ga je bilo dovoljeno nesti čez. Potem so se kake pol ure ukvarjali s tem denarjem in pri tem pozabili preprosto seči v žep njegovega suknjiča in izvleči govor, ki bo že čez nekaj ur sprožil v Sloveniji pravi politični potres. Potresu pa je hipoma sledila tudi kanonada najostrejših političnih obsodb in pravnih groženj. Politični veljaki tistega časa - nekateri so se gotovo udeležili njegovega nedavnega pogreba in ga danes kujejo v zvezde - so ga obsodili za narodno in državno veleizdajo. Če tega govora ne bi slišala vsa politična in kulturna Evropa, bi to gotovo plačal s hudimi represalijami.	►
18
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Ciukaze li transnokte farigis persona non grata, ne nur politike, ankaü socie li estis mortigita. Kaj tamen oni devas danki guste tiun paroladon de d-ro Bučar, ke la procedo komencis disvolvigi kaj baldaü venis la efektivigo de tio, kion li tie diris. La slovena sendependigo certe ne havas unu nuran patron, kvankam nuntempe tiaj patroj volas esti ankaü la viroj, kiuj eble estis perfortuloj kaj ne veraj patroj. Sed la slosilan signifon havis guste la suverena, klara kaj decidiga elpaso de d-ro Bučar en Strasburgo.
Spite la korproksiman rilaton, kiu tuttempe regis inter ni du, spite tiomajn komunajn tagmangojn en lia simpla logejo en Labako, kie li plurfoje mem kuiris, pri la politikaj aferoj ni ne havis ciam la saman opinion. Estis kazoj, kiam inter nin falis ombro, kiel ekzemple dum la komenca fazo de la Slovena Mondkongreso, por kies starto mi donis iniciaton okaze de Draga kaj laboris dum kelkaj jaroj kiel la sekretario de la prepara komitato. Finfine mi estis eliminita per ruzajo, car mi tuttempe pledis por la juda modelo de la institucio, kiu sian sidejon havas ekster la stata teritorio, car guste tio faras la poenton de la strukturo, kaj li tiam pasis al la flanko de tiuj, kiuj kiel la lastaj ensaltis la veturantan trajnon kaj mi estis antaü liaj okuloj demandita, de kie mi venis kiel parasutisto en la kongresan preparkomitaton. Kiam la afero estis forgesita, mi vizitis lin ankoraü kelkajn fojojn en lia hejmo kaj ni havis belajn interparolojn, ankaü pri la fido, ja mi sciis, ke ankaü li havas sindromon de la agadisma kompreno de la kristana kredo laü la modelo de Kocbek, kiu volas la mondon ripari, kiu volas enversi novan vinon en malnovajn ujojn, kiel Jesuo diris. Kun intereso li sekvis la aferojn, kiujn mi al li alportis; sed kiam li farigis prezidanto de la slovena parlamento, mi pro konsidero ne volis lin geni kaj tiel niaj kontaktoj estingigis.
Nuntempe mi min mem demandas, cu mi procedis guste. Ne per tio, ke mi peris la pilkon al tiu, kiu vere povis suti en golon, tion mi certe ne bedaüras, tio estis la sola utila kaj racia decido, kiun mi en tiu momento povis fari. Mi pensas pri tio, cu mi procedis guste, ke mi aligis al la eüforia klopodado por malligi Slovenion disde Jugoslavio, kiel tion singarde nomas la unua gia prezidanto Milan Kučan. Nuntempe mia kriterio pri ciuj aferoj tamen estas tio, kion la Biblio diras, kaj ne la publika opinio aü la opinio de miaj amikoj aü de mi mem. Cu Kristo pledis por malligi Judeon disde la Roma Imperio? Kaj tamen la serba superpovo estis infana ludo kompare kun la superpovo de Romo. Ne, ja lia regno, kiel li diris al Pilato, ne estas de tiu ci mondo. Kaj por ciu, kiu postiras lin, validas la samo. Kristano estas lojala al ciu povo, li mem ludas bonan, honestan ludon kaj ne konsideras tion, kiamaniere ludas la povo, ja li kredas, ke gi estos jugita kaj ke nenio malbona povas eskapi la jugon. Tiel mi nuntempe bedaüras mian tiaman kontraüadon al Jugoslavio kaj gia regimo, kvankam tio estis ene de la limoj de humanisma elpaso sen uzo de perforto aü ec nur sugestado por ke aliaj uzu la perforton. Ne pro tio, ke mi nuntempe Jugoslavion kaj gian regimon havus por io bona, sed pro tio, ke ankaü tiu povo al ni estis donita de Dio; al kelkaj por ilin puni, aliaj por ricevi elprovon, al aliaj por plibonigi, sed al ciuj kiel la jugo de Dio, kontraü kiu ne trovigas kontraüdiro. Tio ne signifas, ke mi nuntempe devus praktiki nostalgion post la regimo, kiu estis fundamentita sur mensogoj, trompoj, raboj kaj perforto, kvankam tie kaj tie estis faritaj ankaü bonaj aferoj, kiel tio validas por ciuj regimoj de ciuj tempoj. Sed kiam oni tiun ci rekonon ricevas kaj gin akceptas, tiam oni kondutu al la povo senkonsidere, kia gi estas, kiel la Filo de Dio mem kondutis, kaj kiel kondutis la apostolo Paülo kaj liaj apostolaj kamaradoj.	■
Vinko Ošlak En Klaudiforumo, 2016
Vsekakor pa je čez noč postal persona non grata, ne samo politično, tudi družbeno mrtev. In vendar se je prav temu Bučarjevemu govoru treba zahvaliti, da so se stvari začele odvijati in je kmalu prišlo do uresničenja tega, kar je tam povedal. Slovenska samostojnost gotovo nima enega samega očeta, čeprav se danes za očetovstvo potegujejo tudi možje, ki so bili kvečjemu posiljevalci, ne pa pravi očetje. A ključnega pomena je bil prav Bučarjev suveren, jasen in odločen nastop v Strasbourgu.
Kljub prisrčnemu odnosu, ki je ves čas vladal med nama, kljub tolikim skupnim obedom v njegovem preprostem stanovanju v Ljubljani, kjer je večkrat bil kuhar kar sam, se glede političnih reči nisva vedno strinjala. Kdaj je padla med naju tudi senca, kakor v začetni fazi Svetovnega Slovenskega Kongresa, pri katerem sem bil kot pobudnik konkretnega začetka na Dragi in kot nekajletni tajnik pripravljalnega odbora, nazadnje izigran, saj sem ves čas zagovarjal judovski model te ustanove, ki ima središče zunaj narodnega in državnega telesa, kar je ravno poanta te strukture, on pa je tedaj stopil ob bok tistim, ki so zadnji skočili na ta vlak in me potem pred njegovimi očmi vprašali, od kod sem se vzel. Ko je bila zadeva pozabljena, sem ga še večkrat obiskal na domu in sva imela lepe pogovore, tudi o veri, saj sem videl, da tudi on boluje za Kocbekovo »boleznijo« krščanstva, ki hoče popravljati ta svet, ki hoče novo vino nalivati v stare mehove, kakor pravi Jezus. Z zanimanjem je sledil stvarem, ki sem mu jih prinašal; ko pa je postal predsednik slovenske Skupščine, ga iz obzirnosti nisem hotel nadlegovati in so se tako najini stiki prekinili.
Danes vprašujem samega sebe, ali sem ravnal prav. Ne v tem, da sem podal žogo tistemu, ki je v resnici mogel zabiti gol, tega gotovo ne obžalujem, to je bilo edino koristno in pametno, kar sem v tistem trenutku mogel narediti. Mislim na to, ali sem ravnal prav, da sem se pridružil evforičnemu zavzemanju za razdružitev Slovenije od Jugoslavije, kakor to previdno imenuje prvi predsednik Milan Kučan. Danes je namreč moj kriterij v vseh rečeh to, kar pravi Biblija, ne pa javno mnenje ali mnenje mojih prijateljev ali moje mnenje. Se je Kristus zavzemal za »razdružitev« Judeje od Rimskega imperija? Pa je bila srbska nadoblast otroška igra v primerjavi z nadoblastjo Rima. Ne, saj njegovo kraljestvo, kakor je povedal Pilatu, ni od tega sveta. In za vsakega, ki res hodi za njim, velja enako. Kristjan je lojalen do vsake oblasti, sam igra dobro, pošteno igro, in se ne ozira na to, kako igra oblast, saj veruje, da ji bo sojeno in se nič zlega sodbi ne bo izmaknilo. Tako danes obžalujem svoje tedanje nasprotovanje Jugoslaviji in njenemu režimu, čeprav je bilo v mejah humanističnega nastopanja brez uporabe sile ali tudi le nagovarjanja k nasilju. Ne zato, ker bi ju danes imel za kaj dobrega, pač pa zato, ker nam je tudi tista oblast bila dana od Boga; nekaterim v kaznovanje, drugim v preizkušnjo, tretjim v poboljšanje, vsem pa kot Božja sodba, zoper katero pri kristjanu ni ugovora. To pa ne pomeni, da bi danes moral zganjati nostalgijo po režimu, ki je temeljil na lažeh, prevarah, ropu in nasilju, čeprav je bilo tu in tam kdaj narejeno tudi kaj dobrega, kakor to velja za vse režime vseh časov. A ko človek to spoznaje prejme in ga sprejme, se vede do oblasti, ne glede na to, kakšne so, kakor se je vedel Božji Sin sam, kakor se je vedel apostol Pavel in njegovi apostolski tovariši.	■
Vinko Ošlak V Celovcu, 2016
19
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Michel Duc-Goninaz
1933 - 2016
La mortintan profesoron Duc-Goninaz mi persone tre bone konis, ni estis kolegoj če la Akademio Internacia de la Sciencoj San Marino, ni plurfoje gvidis semi-nariojn, li pri lingvistiko, mi pri filozofio. Li estis kazo de nobla, escepte erudita kaj samtempe simpla, honesta homo. Ni kunlaboris ankaü če lia revizia laboro por nova PiV, kie mi kontribuis filozofiajn terminojn, kiuj en antauaj eldonoj ne jam trovigis. En tiu senco mi ankaü respondis al la delegito por Francio je lia afabla oferto. La libroj estas jam longe eksmodaj kaj nun ne plu uzeblaj. Eble tamen iu sin anoncos por havi la librojn. Tre gentila gesto.
Morto de esperantista de tia
rango daure estas aparte trista afero ankaü pro tio, ke la bibliotekoj de tiaj homoj, precipe la esperanta parto, kutime trovas sian finon en rubajujo. Mi mem zorgis, ke almenau la pliparto el mia esperanta biblioteko estu savita, čar mi ilin donacis al la andragogia instituto MOCIS en Slovenburgo. Momente ili estas bele arangitaj en aparta librosranko, sed oni ne povas scii, kio okazos en estonto. Estus pli bone, se la slovena Nacia kaj Universitata Biblioteko je tiaj kazoj malfermus apartan deponejon, por ke čiuj slovenaj esperantistoj almenau post sia morto povus disponigi siajn librojn al la publika uzo, ke ili ne trovu malhonoran finon. Eble la Universitata Biblioteko de Mariburgo povus kapti la ideon?
Vinko Ošlak
Pokojnega profesorja Duc-Goninaza sem osebno zelo dobro poznal, bila sva kolega pri Mednarodni akademiji znanosti v San Marinu in sva večkrat hkrati
imela seminarje, jaz za filozofijo, on za jezikoslovne teme. Bil je primer plemenitega, izredno učenega, a hkrati preprostega, dostojnega človeka. Sodelovala sva tudi pri njegovi prenovi Plena Ilustrita Vortaro, kjer sem prispeval filozofsko terminologijo, kolikor je v prejšnjih izdajah še ni bilo. V tem smislu sem tudi odgovoril naravnost delegatu za Francijo na njegovo prijazno ponudbo. Knjige so seveda že davno zastarele in danes neuporabne. Mogoče pa se kdo vendar oglasi, da bi knjige imel. Zelo obzirna poteza.
Smrt esperantista takega ranga je vedno še posebej žalostna tudi zaradi tega, ker knjižnice takih ljudi, predvsem esperantski del, navadno končajo v koših za odpadke. Sam sem pri sebi poskrbel, da bo vsaj večji del iz moje esperantske knjižnice rešen, ker sem jih poklonil MOCIS-u v Slovenj Gradcu. Zaenkrat jih imajo lepo shranjene v posebni omari, kako bo za naprej, pa ni mogoče vedeti. Bolje bi bilo, če bi NUK za take primere odprl poseben depo, da bi lahko vsi slovenski esperantisti svoje knjige vsaj po smrti prepustili javni uporabi in ne bi žalostno končale. Mogoče bi idejo zgrabila Mariborska univerzitetna knjižnica?	■
Vinko Ošlak
Michel Duc Goninaz (6 septembro 1933 - 26 marto 2016) estis franca esperantisto konata tutmonde pro sia revizio (en 2002) de La Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (angle: Compl ete Illustrated Esperanto Dictionary.
Membro de la Tutmonda Esperanto Junulara Organizo dum la 1950aj jaroj, li funkciis kiel kunredaktoro de La Folieto, distribuita plejparte inter junaj esperantistoj de Francio.
En 1956 li geedzigis kun Arlette Lecourtois. Li rolis en la Esperantlingva unuhora filmo Angoroj, filmita en 1964.
Precipe, li kompilis Vocabulaire Espéranto (Lautema Esperanta-franca vortareto), teman Franc-Esperantan vortaron publikigitan de Ophrys en 1971 (dua eldono, 1990), kaj li adaptis teatrajon de Aleksandr Puskin La Stona Gasto. Li ankau tradukis "La Fremdulon" de Albert Camus kaj "Songhan rakonton" de Arthur
Schnitzler en Esperanton. Dum multaj jaroj li estis preleganto en la rusa kaj Esperanto ce la Universitato de Provenco). Duc Goninaz estis preleganto ce la Internacia Akademio de Sciencoj (Academy of Sciences) en San Marino kaj regule kontribuanta redaktoro en la Esperantlingva revuo Monato.
En 2002, li kaj Claude Roux gisdatigis kaj reviziis La Plenan Ilustritan Vortaron de Esperanto, unulingvan referencvortaron de esperanto de Gaston Waringhien kiu estis origine publikigita en 1976. En 2002 la jurnalo
La Ondo de Esperanto nomis Duc Goninaz "Esperantisto de la Jaro" kiel rekono al lia laboro kiel cefredaktoro de la vortarrevizio. Okaze de la dua reviziita eldono (2005) korektis multajn tipografajn erarojn gramatikisto kaj leksikografo Bertilo Wennergren.
20
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Sukcesa Trilanda Kongreso de esperantistoj en Indonezio Upešen kongres esperantistov treh držav v Indoneziji
Selamat datang di kongres Esperanto Tiga Negara pertama!
Bonvenon al la trilanda kongreso de Esperanto!
Kun tiuj vortoj la tri Esperanto-asocioj bonvenigis 101 parto-prenantojn, inter ili 40 ekster-landanojn. Kiam la Australianoj, Indonezianoj kaj Novzelandanoj decidis okazigi la trilandan kongreson post 14 monatoj, ni hezitis kaj - kompreneble - hezitis kaj timis malsukceson. Sed finfine ni povis rikolti kaj gui la fruktojn de niaj penoj.
AEA (Australia Esperanto-Asocio) kaj NZEA (Novzelanda Esperanto-Asocio) subtenis la kongreson finance kaj praktike. Inverse IEA (Indonezia Esperanto-Asocio) helpis allogi kelkajn espe-rantistojn de Australio, kiuj gis nun ne partoprenas naciajn arangojn.
Venante el lando, kie la plejparto de esperantistoj estas maljunaj kiel en Australio, la granda nombro de junaj, viglaj studentoj en Indonezio donis pli da espero. Havi tri landojn kaj multe da eksterlandanoj kreis multe pli internacian etoson ol nur nacia kongreso.
La programo estis enhavrica. Okazis kursoj por komencantoj kaj progresintoj, prezentadoj pri vulkanoj en Auklando, la pejzajoj, flauro kaj fauno en Australio, variaj, interesaj prelegoj de junaj indonezianoj, ekzemple pri orangutanoj, kafo de Javapreanger, la historio de gamelan kaj la eldono de libroj en Indonezio.
Juna, energplena repkantisto Jonny M el Germanio farigis tre populara inter la junaj kaj eksterlandaj junuloj. Li koncertis 2-foje ce la kongresejo kaj antau la ne-esperantista publiko. Per lia muziko, Jonny M montris ke Esperanto ne nur estas lingvo sed ankau gi kreas sian kulturon pere de diversaj talentoj de esperantistoj en artoj, literaturoj, kaj tiel plu.
Donante sancon al la kongresanoj por plikonatigi kun la lando, homoj kaj la kulturoj, ni organizis antaukongresan, tuttagan kaj postkongresan ekskursojn. Tiam la kongresanoj spertis novajn aferojn kiuj ili eble neniam faras ce siaj landoj. Ekzemple ili lernis fari 'batik' kiel unu el indoneziaj heredajoj, ludis tradician muzikilon de bamboo kiu nomigas 'angklung' kaj vizitis grandegan templon de
Borobudur kiu estas mondheredajo lau la UNESCO.
►
Selamat datang di kongres Esperanto Tiga Negara pertama!
Dobrodošli na esperantskem kongresu treh držav!
S temi besedami so tri espe-rantske zveze izrekle dobrodošlico 101 udeležencu, med njimi 40 tujcem. Ko smo se Avstralci, Indonezijci in Novo-zelandci odločili izvesti kongres treh držav, smo se po 14 mesecih obotavljali in - razumljivo - obotavljali zato, ker smo se bali neuspeha. Toda končno smo lahko poželi in uživali sadove našega truda.
AEA (Avstralska esperantska zveza) in NZEA (Novozelandska esperantska zveza) sta podprli kongres finančno in praktično. Nasprotno je IEA (Indonezijska esperantska zveza) pomagala privabiti nekatere avstralske esperantiste, ki se do sedaj niso udeleževali nacionalnih prireditev. Ko so prišli v državo, kjer je večina esperantistov starejših, kot je Avstraliji, je veliko število mladih, živahnih študentov v Indoneziji prineslo več upanja. Tri države in veliko tujcev ustvari veliko več mednarodne etike kakor samo nacionalni kongres.
Program je bil bogat. Izvajali so se tečaji za začetnike in napredne, predavanje o vulkanih v Aucklandu, o pokrajini, rastlinah in živalih Avstralije, različna zanimiva predavanja mladih Indonezijcev, na primer o orangutanih, kavi iz Javapreangerja, zgodovini indonezijskega orkestra in izdajanju knjig v Indoneziji.
Mlad, energičen raper Jonny M iz Nemčije je postal med mladimi domačini in tujci zelo popularen. Nastopil je dvakrat, na kongresu in pred neesperantsko publiko. S svojo glasbo je Jonny M pokazal, da esperanto ni samo jezik, ampak tudi ustvarja svojo kulturo z različnimi talenti esperantistov v umetnosti, literaturi itd.
Da bi udeležence kongresa seznanili z državo, ljudmi in kulturo, smo organizirali predkongresne, celodnevne in pokongresne izlete. Takrat so udeleženci kongresa izkusili nove zadeve, ki jih najbrž ne bi nikoli v svojih državah. Na primer naučili so se izdelovati "batik" kot ene od indonezijskih dediščin, igrati na tradicionalni instrument iz bambusa, ki se imenuje "anklung" in obiskali ogromen tempelj Borobudur, ki je svetovna dediščina po UNESCO-u.	►
TRILANDA KONGRESO DE ESPERANTO
BANDUNG, INDONEZIO 23-28 Marto 2016
21
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Partoprenantoj de la Trilanda kongreso | Udeleženci Kongresa esperantistov treh dežel
Dum la ekskursoj, kelkaj kongresanoj spertis kulturan sokon tamen ili konsideris la aferojn kiel neforgesema sperto kaj klopodis adaptigi. Ekzemple pri aferoj rilate al necesejoj, mangajoj, trafiko kaj lokaj kutimoj.
En tiu ci kongreso, granda avantago estis ke la loka Esperanto-grupo de Bandung havas fortajn ligojn kun la loka Azio-Afrika Konferenca Muzeo en la urbo. La malferma ceremonio okazis tie kaj ceestis reprezentantoj de kelkaj universitatoj. Ni ankau guis la "Nokton en la Muzeo" diskonigante la flugfolion de Esperanto en Indonezio al la vizitantojn de la muzeo.
En sudorienta Azio ne abundas esperantistoj kaj tiu trilanda kongreso povas servi kiel modelo por venontaj eventoj en la regionoj. Precipe por junaj Indonezianoj, la trilanda kongreso jam donis bonan okazon por renkonti eksterlandajn samideanojn kaj sperti la amikecan etoson. Pro tio, plejparte ili reakiris la motivon por plulerni la lingvon kaj disvastigi gin al siaj amikoj kaj konatuloj. Krom tio tiuj junuloj povis ekkonatigi kun samlandanoj kiuj venis de diversaj urboj kaj interparolis pri siaj spertoj en esperantujo kaj aliaj aferoj.
Ni ankau estis tre bonsancaj havi du UEA estrararojn inter ni. Stefan MacGill gvidis la 21-an AMO seminarion kaj Lee Jungkee Šlosilon. AMO seminario kiu estas trejnado de aktivulo celas maturigi la kapablon por pli efike agadi kaj propagandi Esperanton.	►
Med izleti so nekateri udeleženci kongresa izkusili kulturni šok, vendar so zadevo smatrali kakor nepozabno izkušnjo in se skušali prilagoditi. Na primer zadeve glede WC, hrane, prometa in lokalnih običajev.
Na tem kongresu je bila velika prednost ta, da ima lokalna esperantska skupina iz Bandunga močne povezave z lokalnim muzejem azijsko-afriške konference. Tukaj je potekala otvoritvena slovesnost, ki so ji prisostvovali predstavniki številnih univerz. Uživali smo tudi "Noč v muzeju", ko smo delili letake o esperantu v Indoneziji obiskovalcem muzeja.
V jugovzhodni Aziji esperantisti niso številni in kongres treh držav lahko služi kot model za prihodnje dogodke v regiji. Še posebej za mlade Indonezijce je kongres treh držav že dal dobro priložnost za spoznavanje tujih somišljenikov v prijateljskem vzdušju. Večina njih je spet dobila razlog za nadaljnje učenje jezika in njegovo širjenje med svoje prijatelje in znance. Poleg tega se ti mladi spoznavajo z rojaki, ki so prišli iz različnih mest in se pogovarjajo o svojih izkušnjah v esperantu in drugih zadevah.
Prav tako smo bili zelo srečni, da smo imeli med nami dve vodji UEA. Stefan MacGill je vodil 21 AMO seminar in Lee Jungkee Ključ. AMO seminar je trening aktivistov s ciljem izboljšati sposobnost za učinkoviteje delovanje in spodbujanje esperanta.	►
22
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
La seminario estis dividitaj en kvin sesioj kaj prezentitaj lau temoj rilate al lernando de Esperanto en Azio. En la fino de la sesio, ni konkludis la rezulton en ok rekomen-doj kaj unu el ili estis daurigo de kunlaborado inter tri landoj por 2-a trilanda kongreso.
Konstante gi memorigu nin pri la situacio en Azio kaj speciale en Sudorienta Azio kaj la graveco de ci-tiu kongreso, kune kun Slosilon (Lee Jungkee), la tri landaj asocioj taksis la kongreson bona atingo kaj sukceso. Ni decidis okazigi la duan trilandan kongreson en 2018 inter la 28-a de marto kaj 2-a de aprilo 2018 en Bandung en Indonezio.	■
Ilia Dewi ilia.dewi@gmail.com
Seminar je bil razdeljen na pet sej in predstavljen v skladu z zanimivimi temami, povezanimi z učenjem es-peranta v Aziji. Na koncu zasedanja, smo zbrali rezultate v osmih priporočilih, in eden od njih je bilo nadaljevanje sodelovanja med tremi državami za 2. kongres treh držav.
Nenehno smo se spominjali razmer v Aziji, predvsem v jugovzhodni Aziji in pomena tega kongresa. Skupaj s Ključem (Lee Jungkee), so tri nacionalna združenja ocenila kongres kot dober dosežek in uspeh. Odločili smo se, da bo drugi kongres treh držav v letu 2018 med 28. marcem in 2. aprilom 2018 v Bandungu v Indoneziji.	■
Ilia Dewi ilia.dewi@gmail.com
Naskigis en čakarto la 11an de marto 1978.
Ši komencis lerni Esperanton en la unua Duono de la jaro 2009 pere de mallonga Enkonduko al Esperanto kun espe-rantistino el Belgio, Heidi Goes. Poste kun siaj geamikoj kiuj antaüe jam lernis kune Esperanton, ši starigis Esperanto-grupon por lerni kune Esperanton en iu magazeno en čakartog gis oktobro, 2 010 kiam la klubo Esperanto de čakarto "Esperiga Suno" fondigis, kiu estas la unua Esperanto-klubo en Indonezio. En deecembro 2010, ši havis la šancon partopreni Esperantan eventon eksterlande kiu estis Komuna Seminario (KS28) inter 4 landoj: Vjetnamio, Činio, Japanio kaj Koreio en Hanoi (Vjetmanio).
Poste ši havis eblecon por reprezenti Indonezion por la unua fojo če Universala Kongreso (La 95a UK) en Kopenhago, Danio en 2011. En tiu tempo,ši ankaü partoprenis kelkan aliajn eventojn en Eüropo kiel SES (Somera Esperanto-Studo) en Slovakio, Kristanan Esperanto-kongreson en Čehio kaj Italan Kongreson en Torino, Italujo.
En 2013, ši estis la prezidanto de LKK por la 1a Indonezia Esperanto-kongreso kiu okazis en Bogor. Tiam ši farigis la prezidanto de IEA (Indonezia Esperanto-Asocio) ekde 2013 20 16.
En la komenco de 2015,ši plenumis la inviton de AEA (Aüstralia Esperanto-Asocio) por partopreni Aüstralian Esperanto-kongreson en Melburno.
En 2016, nome de IEA, ši kunlabore kun AEA, NZEA okazigis la Trilandan kongreson kiu ankaü estis subtenata de Bandunga E-klubo kaj Azia Afrika muzeo, en Bandung. Nuntempe, krom kontribui kiel gvidanto de čakarta E-klubo, ši ankaü prenis rolon kiel prezidanto.
Ilia Sumilfia Dewi
Rojena v Džakarti 11. marca 1978
Začenjala je spoznavati esperanto na polovici leta 2009 s kratkim uvajanjem v esperanto z esperantistko iz Belgije, Heidi Goes.
Za tem je s svojimi prijatelji, ki so se že prej skupaj učili esperanta, ustanovila esperantsko skupino, da bi se skupaj učili esperanto v nekem skladišču v Džakarti do oktobra 2010, ko je bi ustanovljen klub "Esperiga suno" v Džakarti, ki je prvi esperantski klub v novem esperantskem gibanju v Indoneziji. Decembra 2010 je imela prvo priložnost za sodelovanje na esperantski prireditvi v tujini, to je na Skupnem seminarju (KS-28) štirih držav: Vietnama, Kitajske, Japonske in Koreje v Hanoju (Vietnamu).
Nato je imela priložnost, da prvič zastopa Indonezijo na Svetovnem kongresu (95. kongres) v Kopenhagnu na Danskem leta 2011. V tem času je tudi sodelovala pri nekaj drugih dogodkih v Evropi, kot je SES (Somera Esperanto Studo) na Slovaškem, krščanskem esperantskem kongresu na Češkem in italijanskem kongresu v Torinu v Italiji.
Leta 2013 je bila predsednica organizacijskega odbora za 1. indonezijski esperantski kongres, ki je potekal v Bogorju. Takrat je postala predsednica IEA (Indonezijske esperantske zveze) za obdobje 2013-2016. V začetku leta 2015 je na povabilo AEA (Avstralskegaa esperantskega združenja), sodelovala na avstralskem esperantskem kongresu v Melbournu.
V letu 2016 je v imenu IEA sodelovala z AEA, NZEA pri pripravi kongresa treh držav, ki je tudi podprl esperantski klub v Bandungu in Azijsko-afriški muzej v Bandungu.
Trenutno je, poleg vodenja E-kluba v Džakarti, tudi predsednica IEA začasna predsednica IEA za nedoločen čas.
23
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
6-a Monda Pupfestivalo 6. svetovni festival lutk
Dum la 6-a Monda Pupfestivalo estos montrataj proksimume 1.500 pupoj el 71 landoj, inkluzive 4 el Slovenio, čiuj portantaj la tradiciajn kostumojn de la originaj landoj. De 2014 estas inkludita ankau Esperantolando kun pupoj senditaj de Esperantistoj el la tuta mondo.
La evento okazos de la 28-a gis la 30-a de oktobro če Izutsu Yashiki (769-2901 Higashikagawa, Hiketa 2163, Japanio; Tel. +81 879-238557).
La 6-a Monda Pupfestivalo estas dedičita al Germa-nio. Tiam estos montrataj lignaj fumpupoj mane faritaj, nukskrakantoj, kristnaskaj piramidoj, pup-domoj, ktp. La Ambasado de Germanio, la Germana Domo en Urbo Naruto kaj la Japana-Germana Asocio de Kagawa auspicias la eventon.
La kulturan programon kompletigos prezentado de la 9-a Simfonio de Betoveno. Lokaj restoracioj ofertos vastan gamon de internaciaj pladoj.
Pliaj informoj estas troveblaj če http://world-doll-festival.org/	■
Etsuo Miyoshi
Prezidanto, Komitato de la Monda Pupfestivalo
Med 6. svetovnim lutkovnim festivalom bo prikazanih približno 1.500 lutk iz 71 držav, vključno s štirimi iz Slovenije. Vse bodo nosile tradicionalne kostume držav iz katerih prihajajo. Od leta 2014 je vključena tudi "Esperantolando" z lutkami, ki jih pošljejo esperantisti iz vsega sveta.
Prireditev bo potekala od 28. do 30. oktobra na Izutsu Yashiki (769-2901 Higashikagawa, Hiketa 2163, Japonska,. Tel +81 879-238557).
Letošnji svetovni lutkovni festival je posvečen Nemčiji. Prikazane bodo ročno narejene lesene lutke, hrestači, božične piramide, hiše za lutke itd. Veleposlaništvo Nemčije, Nemška hiša v mestu Naruto in Japonsko-nemško združenje iz Kagawe so sponzorji dogodka.
Kulturni program bo dopolnila izvedba 9. simfonije Ludwiga van Beethovna. Lokalne restavracije bodo nudile širok izbor mednarodnih jedi.
Dodatne informacije so na voljo na http://world-doll-festival.org/	■
Etsuo Miyoshi
Predsednik Odbora svetovnega lutkovnega festivala
Etsuo Miyoshi inter germanaj nukskrakantoj | Etsuo Miyoshi med nemškimi hrestači
24
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Esperanta junulara movado en Nederlando Mladinsko esperantsko gibanje na Nizozemskem
Nederlanda Esperanto-Junularo (NEJ) vigle kontribuas al esperanta movado. La organizon formas kvin estraranoj - kvar nederlandanoj kaj unu slovenino. La nederland-slovena kombino evidentigas esti sukcesa. Ni ciumonate organizas ludotagon, kie ni strebas kombini amuzigon kun praktikado de la lingvo. Ni faras diversajn lingvajn kaj nelingvajn ludojn, ekscias pri diversaj Esperanto-okazajoj kaj cefe guas la etoson.
La dua cefa arango, pri kiu NEJ res-pondecas, estas autuna semajnfina esperanta renkontigo - KKPS, KlacKunveno PostSomera. La unua KKPS okazis en 2012 (kekajn jarojn pli frue ekzistis la arango PSKK, PostSomera KlacKunveno, en Flandrio, la nederlandlingva parto de Belgio). Ekde tiam gi igis bone konata kaj satata inter junaj Esperantistoj de la tuta Europo.
La ci-jara KKPS okazos en Delft, bela universitata urbo, kiun indas viziti. Se vi emas esplori Nederlandon kaj dume gui esperantajn prelegojn, ludojn, muzikon kaj klacojn, aligu ce http://kkps.esperanto-jongeren.nl/.
Nika Siebenreich
Nizozemska esperantska mladina (NEJ -Nederlanda Esperanto-Junularo) močno prispeva k esperantskemu gibanju. Organizacija je sestavljena iz petih članov sveta - štirje so Nizozemci ena članica pa je Slovenka. Kakor je videti, je nizo-zemsko-slovenska kombinacija uspešna. Vsak mesec organiziramo dneve iger, kjer si prizadevamo združiti zabavo z uporabo esperantskega jezika. Igramo se različnih jezikovnih in drugih iger, se seznanjamo z različnimi esperantskimi dogodki in predvsem uživamo v prijetnem ozračju. Drug pomemben dogodek, ki ga organizira NEJ, je jesensko srečanje - Klac Kunveno Post Somera (KKPS) . Prvi KKPS je potekal leta 2012 (nekaj let prej je obstajal PSKK, PostSomera KlacKunveno, v Flandriji, nizozemsko govorečem delu Belgije). Od takrat je srečanje postalo znano in priljubljeno med mladimi esperantisti iz vse Evrope.
Letošnji KKPS bo potekal v Delftu, lepem „univerzi-tetnem mestu, ki ga je vredno obiskati. Če želite raziskati Nizozemsko in v tem času uživati v predavanjih v esperantu, igrah, glasbi in klepetu, se prijavite na http://kkps.esperanto-jongeren.nl/
Nika Siebenreich
Loko de la kunveno: Scoutcentrum Delft - Het Kruithuis.
Delft
Naskigis 26an de novembro 1987 en Ptuj, kie ši vizitis baz- kaj mezlernejon. Si studis en Ljubljana Filozofa fakultato če Departmento por kompara kaj generala lingvistiko, kie ši doktorigis 10-an de junio 2016. Kun esperanto ši renkontigis en la unua studjaro, kie ši lernis gin če dr. Simona Klemenčič kaj poste če mag. Janez Jug. Al pli aktiva esperanta mondo enkondukis šin šia koramiko, kiun ši renkontis en iu esperanta renkontigo en Hungario. Momente ili logas en Utrechto. Esperanto igis ilia komunika lingvo. En esperanto goje babilas ankau ilia papago.
Nika Siebenreich
sporazumevalni poklepeta tudi njun papagaj.
Rojena 26. 11. 1987 na Ptuju, kjer je obiskovala osnovno šolo ter gimnazijo. Študirala je na ljubljanski Filozofski fakulteti na Oddelku za primerjalno in splošno jezikoslovje, kjer je doktorirala 10. junija 2016.
Z esperantom se je srečala v prvem letniku študija, kjer se ga je učila pri dr. Simoni Klemenčič in kasneje pri mag. Janezu Jugu. V aktivnejši svet espe-ranta jo je kasneje vpeljal njen fant, ki ga je spoznala na esperantskem srečanju na Madžarskem. Trenutno živita v Utrechtu, esperanto pa je njun jezik. V esperantu pa z veseljem
25
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
Julio Baghy
La suflikisto
Tia granda domo, en kia ankaü mi logas, respegulas la bildon de la metropolo. Gi tenas en si ciuspecajn kaj ciurangajn homojn. La logantoj retiras sin al siaj skatolkavernoj kaj ne interesas ilin la zorgoj, cagrenoj de la najbaroj. Estas ci tie generalo kaj invalida soldatalmozulo; estas pozanta ventkapa profesoro kaj por pano luktanta studento; rica posedanto de capelmagazeno kaj pala modistino, laboranta gis blindigo ce petrollampo; korpulenta bankiero kaj bankservisto kun sep malsataj gefiloj; per auto paradanta teatrodirektoro kaj sengrosa aktoro. Ciu estas tiaspeca homo, kiu ne povas interesigi pri la alia, car tiam -- ho kiom da superfluaj penoj! -- eble li povus ec helpi sian homfraton.
Sed ne temas pri tio. Mi volas rememori pri mizera suflikisto, kiu logis guste, en kela cambro, sub mia logejo. Jes, li logis, car antau semajno li translogigis tien, kie la zorgoj pri luprezo jam ne torturas plu. Li mortis, kaj malproksime, tre malproksime de tie ci, lasis enterigi lin -- la urba magistrato. Kvar nerabotitaj tabuloj, kelkaj najloj suficas por tia modesta vireto, kiu flikadis nur malbonajn suojn dum sia tuta ekzistado. Cetere li ricevis senpagan ripozejon kiel la eminentuloj de la nacio. Cu tiom ne suficas por honorigo?
Ne! Guste pro tio mi skribas pri li. Restu surpaperigita memorajo pri la maljuna suflikisto. Li meritas tion, car li estis - homo.Stranga hometo li estis. Oni priridis lian manion. Mi prilarmis gin. Oni trouzis lian sentimentecon. Mi estus preferinta kisi liajn grandajn manojn, deformitajn de laboro. Ec nun mi vidas lin antau mi tiel, kiel dum tiuj posttagmezaj horoj, kiam apogante sin al la pordego li fumis cigaredon, fiksitan inter du dentoj por ne malhelpi lin en la parolado. Versajne nur tiuj du dentoj restis nedifektitaj ce li. Konservis ilin por ciam la - fumo. Giba dorso, plata brusto, C-formaj kruroj kaj proporcie multe pli granda dekstra mano estis lia metia sildo: "mi estas je via humila servo, sinjoraj mostoj, la tre malmultekosta suflikisto."
Jarojn mi vidis lin, jarojn li incitadis mian interesigon, kaj jarojn mi ne alparolis lin. Kial? Mi mem ne scias.
Foje vespere li haltigis min ce la pordego.
"Mi vidis, sinjora mosto, ke via filino havas flikendajn suojn. Bonvolu sendi ilin al mi."
Tiel simple li parolis, kiel laborpetanto.
"Nu bone, avcjo; mi sendos ilin."
Havu laboron la maljunulo, mi pensis, kaj por ne forgesi la aferon tuj mi arangis gin post mia hejmenveno.
Vespere cio estis en ordo au pli guste tute kontraue. La flikitaj suetoj de mia filino paradis sur la tableto. Bela zorga laborajo, tia bela kaj zorga, kia povas aspekti la flikista majstrajo, sed ... mia edzino rakontis, ke la maljunulo ne volas akcepti monon por gi. Tio ci surprizis, konsternis min, kaj sincere konfesante mi iom ekkoleris. Tuj mi rapidis al li por arangi la genan aferon.
Li sidis ce sia labortableto kaj vespermangis. Inter la diversaj iloj antau li staris botelo da lakto kaj trancajo
da pano. Cirkau li sur la planko kusis amaso da infansuoj, botetoj, sandaloj. La peza sufoka atmosfero kvazau kunpremis mian gorgon kaj tordis la nazon. Petrollampo kun rompita cilindro flave lumis kiel forgesita kandelo ce katafalko. Fumteksita vualo kovris gian cilindron.
Mi ekhaltis antau li. Li alrigardis min. La melankolia rigardo de liaj grizaj okuloj senarmigis mian koleron. Šerctona riproco maskis mian subitan emocion.
"Nu, avcjo, jen kia sensencajo! Cu oni vidis similan? Mi riparigas ce vi la suetojn de mia filineto kaj vi ne volas akcepti la prezon por via laboro."
"Cu tio afliktas vin?" demandis li post ioma silento.
"Jes, ec ofendas min."
"Tiam pagu por gi," diris li kun mallauta voco.
"Kiom mi suldas?"
"La gojon de du infanoj."
La respondo surprizis min. Nekomprenante gian sencon mi embarasite kalkulis la monbiletojn. Fine estis necese ripeti la demandon.
"Kiom mi pagas?"
"La gojon de du infanoj."
Maniema maljunulo, mi pensis kaj preninte la sumon kutiman por suplandado de paro da suetoj mi metis gin sur la tablon.
"Jen prenu, avcjo!"
Li karese palpis la monbiletojn, poste zorge gladis ilin per siaj largaj manplatoj sur la genuo kaj milde ridetis al mi.
"Humile mi dankas, sinjora mosto, ec en la nomo de la tria infano."
La monon li lokigis en la fundon de la tirkesto kaj poste, kvazau forgesante pri mia ceesto, li daurigis la mangadon. Mi ne povis tuj foriri. La interesigo, dum jaroj retenita en mi, nun volis profiti la okazon, sed mi ne sciis kiel komenci ... Atendo ... La maljunulo turnis sian rigardon al mi, sed nun demando sidis en la okulparo. Ankorau gluteto da lakto, ankorau porbusa peceto da pano kaj li donis vortojn al la muta demando:
"Cu mi redonu la trian infanon?"
"Ne, ne!" mi protestis energie kontrau la miskompreno. "Kiel vi povas ec pensi tion? Ne pro tio mi atendas, sed mi deziras auskulti vian parolon pri vi, pri via vivo, pri ... "
"Por kio? Vi vidas, sinjora mosto, mi estas simpla suflikisto. Kion paroli pri tio?" kaj li indiferente sucis longan gluton el la botelo.
"Jes ... vere ... kion paroli pri tio? ... Sed klarigu al mi, car mi ne komprenas, kial vi volis senpage ripari la suetojn de mia filineto?"
"Car ili estis truetaj, kaj ... kaj ... tiuj de la sinjora mosto simile estas tiaj."
Mi sentis hontrugon sur miaj vangoj. Jen, por cio oni devas pagi la prezon. Ec por la plej bonvola interesigo.
26
E S P E R O
POLETJE • 201 6 • SOMERO
"Tiu ci paro servas por la ciutago," mi provis senkulpigi min. La sinjoraj mostoj ofte defendas la prestigon per mensogetoj. "Sed ne pri tio temas. Diru, avcjo, kial vi flikadas senpage? Car por multaj vi laboras senpage. Nun mi komprenas, kion signifas via kurioza tarifo ... "
Longe li ne respondis, sed vidante mian obstinan atendon fine li ekparolis.
"Nu, bone, mi rakontos tion, por ke oni eksciu, kia hipokrita mi estas. Pro egoismo mi flikadas senpage. Mi akiras por mi gajon per infangojo ... Jam pli ol dudek jarojn mi vivas en tia gojo. Tre malmultaj povas aserti, ke ili havis tiome dauran gojon. Nun mi jam staras proksime al mia tombo, kaj tamen la gojo gastadas konstante ce mi. Gi rekompencas min por la malplena juneco."
"Cu via edzino mortis tro frue?" "Neniam mi havis tian." "Cu trompigo?"
"Neniam mi povis trompigi, car neniu amis min. Mi estis tre malbela knabo, kurbkrura, pigmea kun plata brusto, senforma nazo kaj flamrugaj haroj. Oni trovis min ie sur strato. Neniu amis min, escepte mian mastron. Pro amo li karesis gibon sur mian dorson, por ke mi havu rememorajon pri li, sed tamen li donis mangajon al mi kaj zorgis pri miaj cifonoj. Li estis ja tia. Estas homoj, kiuj pro amo oferas sin, kaj estas tiaj, kiuj pro amo oferas aliajn. Mi ne volas kalumnii lin. Post lia morto ec mi heredis ion. Lia vidvino, forpelanta min el la domo, jetis post mi liajn alenojn, martelojn, sulignojn ... Mi devis ekmigri, sed la homoj evitis min cie kaj ankau mi evitis ilin. Foje, post longa, de vilag-al-vilago vagado, mi venis en la cefurbon. Ci tie cio plibonigis. Oni ne evitis min plu, car oni tute ne rimarkis min. Kelkajn jarojn mi flikadis, laboradis en la periferioj. La malriculoj alportis riparigi siajn botojn, suojn, pantoflojn, kaj el ili kelkaj volonte paroladis kun mi pro la -- kredito. Mi vivis, car ne venis al mi la penso "ne vivi." Foje iu foirartisto vokis min al si. Li sercis kuriozajon por sia budo kaj mi tre taugis esti "hundkapa tataro" en lia budo. Tiam mi ekploris la unuan fojon. Mi ne iris kun li, ec de tiu tempo
pli zorge mi kasis min en mia kelo ... Foje mi havis najbaron, tre, treege malrican viron. Li similis al mi kaj nia abomena aspekto farigis la bazo de amikeco. Sincere mi ekamis lin, car ankau li ridetis neniam. Mizera homo li estis. Ne havante metion li vivis per tio, kion la okazo donacis al li ... lun tagon, mi rememoras, ke estis kruela vintra frosto, kiam li vizitis min en la kelo. Li sidis ... sidis kaj ridetis. Li kondutis strange, tre strange. Li sidis kaj ridetis: 'Kio estas al vi?' mi demandis. Li komencis krii, kriadi, ke li sentas sin felica kaj ke li havas tian gojon, kian li esperis neniam. 'Cu vi gojas? Kial?' mi demandis. Li respondis, ke pro tio, car li donacis sian peltan subjakon al infano, duonnude tremanta sur la strato. Poste li ekploris, ridetis, ridegis kiel frenezulo, kaj liaj larmoj abunde fluis, fluis ... Strange, mi pensis, cu tia estas la felica gojo? Kaj mi demandis: 'Kio estas la felico en tio?' Li respondis: 'Provu kaj vi ekscios!' 'Mi ne havas subjakon por donaci,' mi respondis. 'Ne gravas la subjako, sed vi povas fari botetojn, vi scias flikadi truajn suetojn. Provu tion!' ... Nu kaj foje mi provis kaj poste ankau mi ekploris, ridetis, ridegis kiel frenezulo, car -- Dio mia! -- la gojo de la malricaj infanoj estas ciela donaco. Gi stelas sin en la koron de la orfa maljunulo kaj gi fabelas tiajn rakontojn, kiajn neniam povis fabeli al mi -- patrina buso. ... Rigardu, sinjora mosto, ci tiun pugnograndan sueton! Al la eta Magdalenjo de la korto-balaisto gi apartenas kaj morgau Dio repagos la plandumon, kiam ridetantaj infanlipoj ekkrios: 'Bela sueto! ... mia sueto!' ... Jen pro kio mi petis por la plandado la gojon de du infanoj ..."
Dolora gojo karesis mian koron. Mi ne rememoras, kiel mi forlasis la mizeran suflikiston, sed tion mi scias, ke multajn semajnojn mi sercis truojn sur infansuoj kaj sincere bedauris, ke mi ne scipovas flikadi, plandadi.
Cio pasis. La senpaga suflikisto de cent kaj cent paroj da infansuetoj jam translogigis por ciam al la nekonata mondo kaj lasis siajn ilojn orfaj. Ho kiel mi deziris, ke lian cerkon akompanu tuta armeo da dankemaj infanaj koroj, sed gin sekvis nur lignomiena pastro, alkomandita policano kaj mi.	■
Julio BAGHY (originale BAGHY Gyula, pseudonome Jobo kaj Pacjo), (naskigis la 13-an de januaro 1891 en Szeged, mortis la 18-an de marto 1967 en Budapesto) estis verkisto kaj aktoro. Naskita en Hungario, li lernis Esperanton en 1911 kaj komencis sian laboron por la Esperanto-movado dum sesjara milita kaptiteco en Siberio. Elstara movadano kaj Esperanto-instruisto. Iama vicprezidanto de la Akademio de Esperanto.
Lia patro estis drama aktoro kaj lia patrino estis teatra sufloro. Post siaj lernejaj studoj ankau li farigis aktoro kaj regisoro de diversaj teatrajoj. La milito rompis lian karieron kaj ses jarojn li devis pasigi for de sia patrujo en rusa militkaptiteco. Ankorau dum lia junago multaj liaj poemoj kaj noveloj hungarlingvaj aperis en hungaraj gazetoj. En 1911 li ekkonis Esperanton kaj gia "interna ideo" tuj forlogis lin. Lia ampleksa Esperanto-agado komencigis jam en la Siberia militkaptitejo, kie li gvidis
multajn kursojn por diversnacianoj. Reveninte al Hungarujo post la milito, li farigis unu el la cefaj gvidantoj de la Esperanto-movado:	multaj
diversgradaj kursoj, gvidado de E-Rondo Amika, arango de literaturaj vesperoj, ktp.
https://eo. wikipedia.org/wiki /Julio_Baghy
Julio Baghy (www.delcampe.net)
Espero izdaja | Eldonas Esperantsko društvo Maribor | Esperanto-societo Maribor, Pod vinogradi 4, 2351 Kamnica
Uredil | Redaktis: Mario Vetrih, lektoriral | kontrollegis: Vinko Ošlak. Izhaja dva krat letno. | Aperas du foje pro jaro. Izvod je brezplačen | La bulteno estas senpaga - ISSN 2463-8323 G: 041 27 57 31, E: info@esperanto-manbor.si, W: http://esperanto-maribor.si Matična številka: 5007992000, TRR: I BAN SI56 0451 5000 0790 670 (Nova KBM d.d.), Davčna številka: 35897163