RADIOLOGIA IUGOSLAVICA Anno 14 SEPTEMBER 1980 PROPRIETARII IDEMQUE EDITORES: SOCIETAS RADIOLOGIAE ET MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE ET SOCIETAS MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE FOEDERATIVE REI PUBLICAE IUGOSLAVIAE LJUBLJANA UDK 616-073.75 + 615.849+ 616-()()6-07 /-08:621.039.8(05)(497.1) Radiol. lugosl. 1 YU ISSN 0485-893X RADIOLOGIA IUGOSLAVICA PROPRIETARII IDEMQUE EDITORES: SOCIETAS RADIOLOGIAE ET MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE ET SOCIETAS MODICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE FOEDERATIVE REI PUBLICAE IUGOSLAVIAE ljubljana ANNO 14 SEPTEMBER Fasc. 3 1980 Collegium redactorum: N. Allegretti, Zagreb -B. Bošnjakovic, Beograd -M. Curcic, Beograd -M. Dedic, Novi Sad -A. Fajgelj, Sarajevo -S. Hernja, Ljubljana -D. lvanicevic, Zagreb -B. Karanfilski, Skopje -B. Kastelic, Ljubljana -K. Kostic, Beograd -B. Mark, Zagreb -N. Martincic, Zagreb -Z. Merkaš, Beograd -L. Milaš, Zagreb -J. Novak, Skopje -l. Obrez, Ljubljana -F. Petrovcic, Zagreb -S. Popovic, Zagreb -B. Ravnikar, Ljubljana -Z. Selir, Sremska Kamenica -š. Spaventi, Zagreb -G. Šestakov, Skopje -M. Spoljar, Zagreb -D. Tevcev, Skopje -B. Varl, Ljubljana Redactor principalis: L. Tabor, Ljubljana Secretarius redactionis: J. Škrk, Ljubljana Redactores: T. Benulic, Ljubljana -S. Plesnicar, Ljubljana -P. Soklic, Ljubljana -B. Tavcar, Ljubljana UDK 616-073.75+615.849+616-066-07 /-08:621.039.8(05)(497.1) Radiol. lugosl. YU ISSN 0485-893X TITO SIMBOL BORCA ZA LEPŠO BODOCNOST CLOVEŠTVA Ceprav smo vztrajno upali, da do tega še dolgo ne bo prišlo, se je vendarle zgodilo, da nam je smrt vzela našega najljubšega in najbolj cenjenega tovariša, Josipa Broza-Tita, predsednika naše Socialisticne federativne republike Jugo­slavije, predsednika Zveze komunistov Jugoslavije, maršala -vrhovnega poveljnika oboroženih sil naše države. Globoka žalost preveva slehernega našega cloveka, saj pomeni njegova smrt nenadomestljivo izgubo za vse jugoslovansko ljudstvo. Hkrati pa nas preveva prav tako mocan obcutek, da pomeni dedišcina, ki nam jo je zapustil, enkratno in neprecenljivo bogastvo cloveštva. Ce v spominu preletimo samo najbolj vidne vrhunce njegove ustvarjalne misli in volje ter njegovega neugnanega dela, se zavemo, da je Tito zgodovinska osebnost izjemnih razsežnosti in izjemnih lastnosti. Šest desetletij je krepil vrste jugoslovanskih komunistov in je vec kot štiri desetletja vodil našo partijo. Tri in pol desetletja je stal na celu naše socialisticne države in povedel našo državo in naš boj za novo družbo v svetovno zgodovino. V najtežjih casih stare Jugoslavije, preganjan in v jecah, je bil Tito zgled pogumnega in neomajnega revolucionarja, odlocenega, da se na življenje in smrt bori za pravice in boljše življenje delavskega razreda. Organiziral je partijske vrste in množicne organizacije, vodil stavke, politicne borbe in akcije. Usposabljal je komuniste za delo v množicah. Posebno pozornost je posvecal mladini in delu komunisticne mladine Jugoslavije. Zavedal se je, da našega komunisticnega gibanja ni mogoce voditi od zunaj in da lahko le samostojna in enotna partija izpolnjuje dolžnosti do svojega delavskega razreda in do svojega naroda. Uspel je reorganizirati, okrepiti in mobilizirati maloštevilno partijo v casu porajajocega se fašizma, pri cemer je opozarjal, da se lahko samo partija, ki je široko zasidrana v množicah, skupaj z njimi bori za socialisticne ideale. Ko je fašisticni imperializem postal neposredno nevaren, ko je bila naša država okupirana, ko je šlo ne le za usodo Jugoslavije, marvec za prihodnost cloveštva sploh, je pod vodstvom Tita Centralni komite Komunisticne partije Jugoslavije povedel narode in narodnosti naše države v boj proti mocnejšemu, z najsodob­nejšim orožjem do zob oboroženemu sovražniku. Sredi od fašistov okupirane Evrope je narodnoosvobodilni vojski in partizan­skim odredom s Titom na celu uspelo vzpostaviti osvobojene ozemlje, s svojim bojem vezati na desetine sovražnikovih divizij in s tem postati mocan sestavni del splošne fronte protifašisticnih zavezniških sil. Uspehov NOB pa ne gre pripisovati le Titovi strateški sposobnosti marvec tudi njegovi posebni skrbi za borce. Najbolj se je ta njegova skrb pokazala v sloviti bitki za ranjence na Neretvi. Njegova odlocitev je bila: rešiti ranjence za vsako ceno. Bili so rešeni. Tito je imel že med NOB vselej pred ocmi tudi zunanjepoliticne interese nastajajoce Jugoslavije. Predvsem si je prizadeval za to, da bi v tujini priznali naš narodnoosvobodilni boj. Po vojni pa, da bi priznali novo demokraticno federativno Jugoslavijo na celu z ljudsko vlado, katere temelji so bili zasnovani na II. zasedanju AVNOJ v Jajcu leta 1943. V povojnem casu so pod neposrednim Titovim vodstvom postale naše oborože­ne sile zanesljiva opora zašciti svobode ter celovitosti Jugoslavije. Tito je postavil temelje razvoja splošne ljudske obrambe in vojaške znanosti, ki ga v osnovi preveva njegovo geslo: ,,tujega nocemo, svojega ne damo!". Tito je prodiral globlje in vsestransko v bistvo socialisticne družbe. Z vero v ustvarjalno moc delavskega razreda in delovnih ljudi je utrdil prepricanje, da morajo v socialisticni državi imeti odlocilno vlogo delavci sami in nihce drug v njihovem imenu. Iz takšne zamisli se je rodilo socialisticno samoupravljanje. Nacelo „tovarne delavcem, zemljo kmetom" po Titovih besedah dejansko obsega ves program socialisticnih odnosov v proizvodnji. Naše tridesetletne izkušnje v samoupravljanju so pokazale, da se uresnicujejo vizije tovariša Tita. Samoupravljanje je vzpodbudilo ustvarjalnost in iniciativo ljudstva in omogoci­lo hiter družbenoekonomski in kulturni razvoj naše skupnosti in pospešilo širjenje socialisticne demokracije na vseh podrocjih družbenega življenja. Socialisticno samoupravljanje pa hkrati zahteva tudi veliko odgovornost, solidarnost, globok smisel za skupnost, ohranjanje in razvijanje kolektivnega dela in odgovornosti. To je tudi eno izmed zadnjih sporocil, ki nam jih je predal Tito. V zunanji politiki se je Tito neomahljivo zoperstavljal tujim pritiskom, igri hladne vojne in blokovski delitvi sveta. Bil je eden od ustanoviteljev politike in gibanja neuvršcenosti, ki se je izkazalo kot mocan dejavnik v ohranitvi miru v svetu in kot najzanesljivejša osnova za uspešen boj ljudstev in držav za nacionalno neodvisnost, samostaojnost in splošen družbeni napredek v svetu. Tito je prispeval izjemno velik delež k mednarodnemu uveljavljanju socialistic­ne Jugoslavije. Prav njegovi zavzetosti gre zahvala, da ima Jugoslavija prijatelj­ske odnose in razvito sodelovanje z narodi in državami na vseh celinah. Vidni državniki so Tita pocastili z nazivom »državljan sveta«. Tito je bil odlocen zagovornik pravice slehernega naroda in revolucionarnega gibanja do lastne, izvirne, neodvisne poti pri izgradnji socializma. Bil je stanoviten in zanesljiv prijatelj vsem narodom, ki so se borili za svojo nacionalno osvoboditev. Tako je Tito postal simbol našega casa, casa, ko vedno bolj stopajo na svetovno prizorišce nove neuvršcene države svobodnih narodov. Dedišcina, ki nam jo zapušca Tito in ki jo je skoval skupaj s svojimi soborci, je: naša socialisticna federativna skupnost enakopravnih narodov in narodnosti, bratstvo in enotnost, socialisticno samoupravljanje in z njim pogojena socialna varnost naših delavcev, naša neodvisnost, napredek in graditev naše države, trdnost naše armade, splošne ljudske obrambe in družbene samozašcite. Tita ni vec. Bridko obcutimo z njegovo smrtjo nastalo praznino, saj smo se vse doslej zanašali, da imamo Tita, ki je na svojih ramah nosil vso odgovornost odlocitev v težavnih in kriticnih situacijah, s katerimi se je soocila naša država in komunisticna partija v povojnem casu. Naložena nam je vloga dedicev te odgovornosti za ocuvanje pridobitev naše revolucije, svobode in blaginje jugoslovanskih narodov in narodnosti, za nadaljnji vsebinski razvoj samouprav­nega socializma, za ohranitev varnosti naših meja in miruv svetu. Tito, to moramo biti odslej mi vsi, na slehernem podrocju naše družbene dejavnosti. Slava in hvala Titu! Prof. dr. Božena Ravnihar, clan kolegija redaktorjev lzdavacki savet revije Radiologia lugoslavica: M. Antic, Beograd -Xh. Bajraktari, Priština -M. Dedic, Novi Sad -N. lvovic, Titograd ­ M. Kapidžic, Sarajevo -A. Keler, Niš -M. Kubovic, Zagreb -S. Ledic, Beograd -M. Lov­rencic, Zagreb -M. Matejcic, Rijeka -Z. Merkaš, Beograd -P. Milutinovic, Beograd ­ J. Novak, Skopje -P. Pavlovic, Rijeka -S. Plesnicar, Ljubljana -L. Popovic, Novi Sad ­ M. Porenta, Ljubljana -V. Stijovic, Titograd -l. Šimo novic, Zagreb -J. Škrk, Ljubljana -L. Tabor, Ljubljana, l. Tadžer, Skopje -B. Tavcar, Ljubljana -B. Varl, Ljubljana Sekretarica redakcije: Milica Harisch, Ljubljana Doprinosi ustanova na osnovu samoupravnih dogovora: -Onkološki inštitut v Ljubljani Inštitut za rentgenologijo v Ljubljani Institut za radiologiju Klinicke bolnice u Novom Sadu -Radiološki institut Medicinskog fakulteta Priština -Klinika za nuklearno medicino, KC, Ljubljana Pomoc reviji: BOSNALIJEK -Sarajevo -ELEKTRONSKA INDUSTRIJA -Niš -KRKA -Novo mesto -LEK -Ljubljana -SLOVENIJALES -Ljubljana -TOSAMA, Domžale GRADEVNO PROJEKTIVNI ZAVOD, Rijeka ARHITEKTING, Rijeka GALENIKA, Beograd KOMBINAT GAMMA, Budimpešta RMK, Zenica METALNO, Zenica V ATROST ALNA, Zenica MEDEX, Ljubljana KVARNERTRANS, Rijeka Univerzalna decimalna klasifikacija: Inštitut za biomedicinsko informatiko, Medicinska fakulteta, Univerza v Ljubljani RADIOLOGIA IUGOSLA VICA Casopis za rendgendijagnostiku, radioterapiju i onkologiju, nuklearnu medicinu, radiobiologiju, radiofiziku i zaštitu od ionizantnog zracenja Glasilo Udruženja za radiologiju i nuklearnu medicinu Jugoslavije i Udruženja za nuklearnu medicinu Jugoslavije lzlazi cetiri puta godišnje Pretplata za ustanove 400 din, za pojedince 200 din lzdavaci: Uprava Udruženja za radiologiju i nuklearnu medicinu Jugoslavije i Izvršni odbor Udruženja za nuklearnu medicinu Jugoslavije Adresa redakcije: Onkološki inštitut, Vrazov trg 4, 61000 Ljubljana Broj cekovnog racuna: 50101-678-48454 roj deviznog racuna: 50100-620-000-32000-10-5130/6 LB -Ljubljanska banka -Ljubljana Odgovorni urednik: prof. dr. L. Tabor, Ljubljana Reviju Radiologia lugoslavica indeksiraju i/ili abstrahiraju: Medico -informationdienste GmBH, Berlin, revija »Physics in Medicine and Biology« i Biomedicina Slovenica Tiskala Tiskarna Slovenija, Ljubljana UDRUŽENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU JUGOSLAVIJE SEKCIJA ZA NUKLEARNU MEDICINU ZBORA LIJECNIKA HRVATSKE XVI. JUGOSLAVENSKI ZNANSTVENI SAST ANAK NUKLEARNE MEDICINE Opatija 24.-27. septembar 1980. UPRAVNI ODBOR UDRUŽENJA ZA NUKLEARNU MEDICINU JUGOSLAVIJE Prof. dr B. Karanfilski, Skopje Dipl. mat. V. Bogdanova, Skopje Doc. dr N. Simova, Skopje Prim. dr C. Margetic, Osijek Dr S. Mesek, Varaždin Dr ing. S. Popovic, Zagreb Doc. dr D. Kocic, Sarajevo Dr l. Zubovic, Banja Luka Doc. dr B. Kastelic, Ljubljana Prof. dr B. Varl, Ljubljana Ing. B. Zakotnik, Maribor Dr K. Kostic, Beograd Dr P. Milutinovic, Beograd Mr. D. Nastic-Miric, Beograd Dr Lj. Stefanovic, Novi Sad Dr B. Canhasi, Priština Dr N. lvovic, Titograd UPRAVNI ODBOR SEKCIJE ZA NUKLEARNU MEDICINU ZBORA LIJECNIKA HRVATSKE Prof. dr l. Šimonovic, Zagreb Prof. dr š. Spaventi, Zagreb Dr D. lvancevic, Zagreb Prof. J. Šikic, Rijeka ORGANIZATOR SASTANKA Klinicki bolnicki centar Rijeka Klinicka bolnica »Braca dr Sobol« ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU ORGANIZACIJSKI ODBOR Dr A. Buric Prof. J. Šikic Doc. dr V. Švarcer Dr P. Nežic-Legac Referate pripremili za tisak: A. Buric V. Švarcer J. Šikic Tehnicka redakcija Redakcioni odbor revije Radiologia lugoslavica Prim. dr C. Margetic, Osijek Prim. dr D. Marjanovic, Split Dr S. Mesek, Varaždin Dr ing. S. Popovic, Zagreb Dr A. Smokvina Dr A. Vucemilovic S. Curkan A. Samardžic RADIOLOGIA IUGOSLAVICA Anno 14 September Fasc. 3 1980 SADRŽAJ Hitna dijagnostika Scintigrafija traumatskih povreda slezene i jetre, Kruhonja K., S. Težak, A. Vucemilovic, D. lvancevic 293 Scintigrafija mozga u dijagnostici kraniocerebralnih povreda, Bukovic M., B. Ugarkovic, J. Paladino, V. lvekovic 297 Hitna radioizotopska dijagnostika subduralnog hematoma, Willheim K., A. Buric 300 Radioizotopska dijagnostika hitnih stanja u neurologiji, i neurohimogiji, Lukic V. 301 Dinamicke i staticke studije hronicnog subduralnog hematoma, Lukic V. 307 Poremecaj arterijske cirkulacije dijagnosticiran radionuklidnom angiografijom, Rusic A., C. Margetic 311 Urgentna diagnostika globoke venske tromboze, Budihna N., L. Miklavcic, P. Soklic 313 Perfuziona scintigrafija pluca u dijagnostici trombembolijske bolesti, Tajfl D., M. Antic, M. Rastovac, R. Spaic 317 Dinamicka ispitivanja Nova mogucnost racunanja globalnog bubrežnog klirensa, Diallo 0 B., E. Mandeljc, J. Šnaj­der, S. Pahor, M. Erjavec, A. Kodre 323 Odredivanje glomerularne filtracije sa 99 mTc-DTPA i jednim krvnim uzorkom, Bogdano- e V. m Odredivanje glomerularne filtracije pomocu EDTA-Cr-51, Zubovic l., P. Nikolic 329 Korelacija radiorenografskog nalaza sa drugim pokazateljima bubrežne funkcije kdd dija­ betesnih bolesnika, Sedlak V., Lj. 0ilas, S. Temerinac, R. Borota 331 Radiorenografsko i histografsko ispitivanje funkcije ptoticnog bubrega, Paunkovic N., R. Paunovic, O. Pavlovic 334 Vrijednost nekih radioizotopnih pretraga u dijagnostici renovaskularne hipertonije, Po- ropat M., l. Latkovic, M. Marinkovic, M. Vidovic 334 Dinamska scintigrafija bubrega, Tajfl D., M. Antic, R. Spaic, M. Rastovac 335 Radioizotopna dijagnostika komplikacija transplantiranog bubrega, Oppelt A., K. Slfž, B. Vavrejn, N. štadlerova, J. Blaha, V. Martfnek, V. Prat 337 Kinetika dietil-lDA, Pahor S., M. Erjavec, B. Diallo, J. Šnajder 339 Nenavadna opažanja pri delu z dietil-lDA, Erjavec M., S. Pahor, V. Simcic, J. Šnajder 343 Funkcijska scintigrafija jeter in žolcevodov z 99 mTc-dietil-lDA, Fettich J.J., V. Fidler, D. Pungercar, J. Šuštaršic, U. Fonda 346 99 mTc-dietil-I DA i perkutana transhepaticka holangiografija u diferencijalnoj dijagnostici ikterusa, Rubinic M., A. Buric, A. Vucemilovic, A. Depolo, M. Blaževic 347 "C-aminopyrin izdisajni test za ispitivanje funkcije jetre, Jojic Nj., O. S. Popovic, M. An­ drejevic, S. Kovacevic, A. Paljm, P. Bojic, R. Novakovic, B. Dapcevic, V. Vukcevic, M. Petrovic, V. Milovic 351 Korelacija "C-aminopyrin izdisajnog testa s drugim funkcionim testovima jetre, 0ordevic N., O. S. Popovic, Nj. Jojic, J. Radoševic 354 "C-D-ksiloza test u dijagnostici sindroma staze u tankom crevu, Popovic S. O., Nj. Jojic, 355 R. Novakovic, B. Kokanovic, S. Milutinovic Dinamicka scintigrafija karotidnih arterija u otkrivanju uzroka cetebrovaskularnog inzulta, Willheim K., A. Buric, P. Ledic 359 lspitivanje regionalnog protoka krvi u mozgu inhalacijom ksenona-133, Kneževic S., M. Bukovic, D. lvancevic, B. Barac 361 UDK 616-073.75 + 615.849 + 616-006-07/-08:621.039.8(05) (497.1) Radio l. 1 ugosl. YU ISSN 0485-893X Evaluacija cerebralnih vaskularnih promjena s 99 mTc i "'Xe, Bukovic M., S. Kneževic, D. lvancevic 362 Dijagnoza hiposplenizma radioizotopnom metodam, Korubin-Dolgova V., V. Bogdanova, N. Simova 363 Sekvencijalna angioscintigrafija srca djece, lvancevic D., B. Marinovic, S. Vukadinovic, M. Grgic, ž. Kokoš, V. Fabecic-Sabadi 365 lspitivanje minutnog volumena srca kompjuteriziranom gama kameram, Vucemilovic A., l. Mohacek, M. Bašic, D. lvancevic 365 Funkcionalne slike, Pungercar D., V. Fidler, J. J. Fettich, J. Šuštaršic, F. Hrastnik, B. Kastelic 366 Racunalniška analiza regionalnega gibanja stene levega prekata, Pungercar D., l. Kranjec, V. Fidler, J. Šuštaršic 366 Staticka ispitivanja Študij možnosti uvedbe preseval ne scintigrafije z "'Re, Šnajder J., U. Miklavžic, M. Lesjak, S. Pahor, M. Erjavec 369 Prva iskustva s emisionom kompjuteriziranom tomografijom, Popovic S., M. Bašic, B. Kasal, l. Šimonovic 371 Filtriranje scintigramov v matriki 128 x 128, Fidler V., D. Pungercar 371 Kvantitativna ocena regionalne prekrvitve srcne mišice, Fidler V., l. Kranjec, D. Pungercar 372 Kvantitativna scintigrafija u dijagnosNci autonomnog adenona štitnjace, Smoje J., C. Margetic Analiza morfološke strukture autonomnog cvora štitnjace pomocu scintigrafije i ultra- zvuka, Težak S., Z. Bence-Žigman, N. Krpan, l. Šimonovic 373 Mjerenje retencije J-131 u bolesnika s karcinomom štitnjace, Dodig D., C. L. Harmer, V. R. McCready, H. Steere 373 Dijagnostika Pagetove bolesti pomocu scintigrafije, Ugarkovic B., D. Dodig 375 Scintigrafija kosti u dijagnostici asepticke nekroze glave femura, Dodig D., B. Ugarkovic, D. Orlic Skenografske pramene sa 99 mTc-pirofosfatom na donjim ekstremitetima bolesnika od šecerne bolesti, Plašeski A., N. Simova, K. Petrovski, B. Krstevska, G. Pernovska, B. Gerovski Scintigrafske pramene na zglobovima u toku reumatoidnog artritisa, Paunkovic N., O. Pavlovic, R. Paunovic 381 Scintigrafija skeleta kod bolesnika sa malignim limfomom, Pendic S., B. Banicevic, S. Tasic, V. Šobic 382 Primerjava 18 F in 99 mTc-pirofosfat scintigrafije skeleta, Guna F., M. Zwitter, A. Malej 383 Doprinos perfuzione scintigrafije dijagnostici primarnih malignih neoplazmi bronha i pluca, Stefanovic Lj. 385 Doprinos karcinoembrionskog antigena (CEA) poboljšanju interpretacije scintigrama jetre u karcinomima gastrointestinalnog trakta, Prvulovic M., Lj. Stefanovic, Lj. Muzikravic, M. Maleševic 389 Scintigrafsko ispitivanje limfnih puteva orbite, lvancevic D., N. Štiglmajer, A. Vucemilovic 391 Otkrivanje ehinokokusne ciste slezine u toku simultane scintigrafije jetre i slezine, Kostic K., R. Grbic, M. Šišmanovic, M. Savic, V. Obradovic 392 Obilježavanje trombocita s 99 m Te i vizualizacija trombocitnih Pool-ova, Tadžer l. S., N. Kosturski, V. Jovanovska 393 Slobodne teme Hipertiroksinemije provocirane visokim dozama joda, Georgievska B., N. Serafimov, V. Denkovska Hipotireoze posle radiojodne terapije autonomno funkcionirajuceg tireoidnog adenoma, Serafimov N., N. Simova, B. Karanfilski 403 Proizvodnja "'J u želatinskim kapsulama za terapeutsku primenu, Jacimovic Lj., S. Vu­ kicevic, V. Jovanovic 406 Radioaktivni jod u lecenju i kontroli bolesnika sa karcinomom tireoideje, Pendic S., S. Tasic 406 Neke karakteristike lizozoma tireoideje: in vitro proteoliza tireoglobulina pacava i zamor-cica tretiranih jodidom u višku, Sinadinovic J. B. Marinkovic, M. Ratkovic, M. Kraincanic 407 Konverzija T4 u T3 i rT3 u humanoj placenti, Bzik Lj., K. Banovac, D. Tišlaric, M. Sekso, M. Kekic, F. Škreb, V. Rižnar 411 Citološka slika autonomnog cvora štitnjace, Pavlinovic ž., Z., Grgic, l. Šimonovic 412 Odredivanje "C radioaktivnosti u urinu zdravih i u urinu dijabeticara, Gacinovic S., N. Kurt, Z. Pujic, A. Fajgelj, R. Bokonjic 413 ' Odredivanje "C radioaktivnosti i konc;_entracije glukoze u urinu dijabeticara prije i poslije 414 lijecenja butilbigvanidom, Gacinovic Z., A. Fajgelj, N. Kurt, Z. Pujic, R. Bokonjic Policitemija rubra vera i lecenje ove bolesti sa radiofosforom, Milosavljevic A., M. Lukic, · M. Matijaševic, J. Josifovsk., D. Gostiljac 415 Dijagnostika tumora štitnjace pomocu ultrazvuka, Bence-Žigman Z., H. Tomic-Brzac, Z. Maštrovic, N. Krpan, l. Latkovic, S. Težak 418 Ultrazvuk u dijagnostici bolesti žucnih putova, Tomic-Brzac H., Z. Bence-Žigman, Z. Maštrovic 419 Odredivanje radiohemijske cistoce i hepatobilijarne ekskrecije 99 mTc-HIDA na oglednim životinjama, Jovanovic N., D. Konstantinovska, B. Zmbova, T. Memedovic 419 Mogucnosti i prednosti termoluminiscentne dozimetrije u licnoj dozimetrijskoj kontroli, Vekic B., M. Ranogajec-Komor, l. Dvornik, M. Blaževic 421 Domet i ogranicenja interne dozimetrije, Švarcer V. 424 Utjecaj temperature i dužine transporta na nivo hormona u serumu, Rezo V., D. Gali, C. Margetic 425 Laboratorijska kontrola kvalitete radioimunoloških analiza, Vlatkovic M., N. Greguric 427 Relativna dijagnosticka vrijednost šest radioimunoloških analiza za procjenu stanja štit­ njace, Gregurig R., Lj. Beric, M. Vlatkovic, N. Krpan 428 Radioimunološko odredivanje tiroksina bez upotrebe komercijalnih kompleta, Kurt N., R. Ler, N. E>urovic 428 Lastna radioimunska metoda za dolocanje tiroksina, Kladnik S., M. Zupanc, K. Pavlin 429 Utjecaj stimulacije s egzogenim TSH (Ambinon) na koncentraciju endogenog TSH, Lat- kovic l., M. Vlatkovic, N. Greguric, N. Krpan 430 Deficit serumskog proteinskog nosaca tiroksina (TBG), Solter M., K. Banovac, Lj. Bzik, F. Škreb, M. Sekso 431 Razlike u sadržaju T3 i T4 u paranodularnom tkivu štitnjace, Tišlaric D., M. Solter, K. Ba- novac, V. Petric, B. Pegan, ž. Ivic, M. Sekso 435 Utjecaj salicilata i antiepileptika in vitro na koncentraciju slobodnih frakcija T4, T3 i rT3 u serumu, Škreb, F., K. Banovac, Lj. Bzik, M. Sekso 439 Komparativna analiza vrednosti IFT, i T4 kod hipertireoidnih i eutireoidnih stanja, Peric Lj., D. Mijalkovic, B. Buric 441 Dolocevanje kalcitonina v serumu, Žemva Ž., D. Bergant, J. Šuštaršic 442 Znacaj odredivanja HPL-a radioimunološkom metodom u proceni akutne ugroženosti ploda u pacijentkinja sa EPH gestozom, Bila S., V. Šulovic, O. Genbacev 443 Radioimunološko odredivanje hipofizarnih gonadotropina i ovarijalnih steroida u sekun­darnim amenorejama, Bila S., M. Kraincanic, V. Šulovic, O. Genbacev, S. Matijaševic, M. Likar, G. Kostic 447 Koncentracija lutealnog progesterona u ovulatornoj fazi ciklusa, Paunovic R., N. Paunko­vic, R. Paunovic 453 Vrednosti LH, FSH i prolaktina kod infertilnih žena (RIA metodom), Stavric V.; D. Mlade­ novic, R. Grcic, Ž. Živanovic, S. Šehovic, V. Popovic-Petrovic, J. Martinovic, Lj. Bogic 455 Radioimunološko odredivanje žucnih kiselina u serumu kao doprinos dijagnostici hepa­tobilijarnih oboljenja, Dujmovic F., V. Mudric, M. Živanovic, D. Džambas, Z. Tomic 457 Klinicki znacaj žucnih kiselina kod hronicne bolesti jetre (vlastita zapažanja), Džambas D., M. Živanovic, A. Svircevic, F. Dujmovic, Z. Tomic 549 Serumske žucne kiseline u zdravih i bolesnika sa holelitijazom, Živanovic M., D. Džam-bas, A. Svircevic, F. Dujmovic, Z. Tomic 463 Odredivanje CG i SLCG u oboljelih od oboljenja jetre, Smajic A., Z. Hodžic, M. Smajlefen­ dic, Š. Mandžic, M. Habul 465 Titar inzulinskih antitijela u dijabeticara s retinopatijom, Cabrijan T., V. Zjacic-Rotkvic, J. Rešetic, M. Sekso, D. Tršinski, D. Velnic 467 Nivo glukagona i insulina u pacijenata sa cirozom jetre, Grujic-Adanja G., S. Nogic, 470 M. Lalic lspitivanje porasta i pada koncentracija 17-alfa-hidroksi-progesterona u funkcionalnim testovima na hipotalamo-hipofizno-adrenalnu osovinu, Tišlaric D., M. Petek, M. Sekso 471 Znacaj odredivanja serumskog prostaglandina kod radijacionog kolitisa, Novakovic R., J. Lemberger, M. Ratkovic, Lj. Glišic, O. Frim, K. Milcic, D. Paligoric 472 Nivo serumskog aldosterona i reninska aktivnost plazme kod trudnica sa hipertenzijom, Peric Lj., G. Gregoric, D. Mijalkovic, N. Papic 473 Odredivanje mioglobina u akutnom miokardnom infarktu, Smajic A., Z. Hodžic, E. Halilo­ vic, M. Smajlefendic, Š. Mandžic 475 Znacaj odredivanja beta-2-mikroglobulina u bolesnika s karcinomom digestivnog sistema. Usporedba sa CEA, Lemberger J., R. Novakovic, Lj. Glišic, E. Libman, M. Varnai, M. Taraczky 477 Odkrivanje karcinomov prostate z RIA tehniko doloi.:anja prostaticne kisle fosfataze v se­481 rumu, Pavlin K., B. Varl, J. Šuštaršic, J. Vreca . Radovi tehnicara Zaštita osoblja pri radu sa 99mTc, Radenovic M., M. 0ordevic 485 Kontrola zracenja i zaštita osoblja u »in vivo« radioizotopnoj laboratoriji, Jankulovski l., R. Petrovska, Z. Stojanova, M. Šestakova 485 Praktican pristup upotrebi jedinica internacionalnog sistema u nuklearnoj medicini, Cur- kan S., A. Samardžic 486 Utjecaj temperature i dužine transporta na koncentraciju hormona u serumu, Fosic M., Z. Coric, V. Marijanovic 487 Nacin odredivanja Blaufoksovog klirensa hipurana s dvije klirens periode, Peric M., V. Marijanovic 489 RADIOLOGIA IUGOSLAVICA Anno 14 September Fasc. 3 1980 TABLE OF CONTENTS Urgent diagnosis Scintigraphy of liver and spleen traumatic injuries, Kruhonja K., S. Težak, A. Vuce­ milovic, D. lvancevic 293 Brain scintigraphy in craniocerebral injury diagnostics, Bukovic M., B. Ugarkovic, J. Pa-ladino, V. lvekovic 297 The urgent radioisotope diagnostics of subdural hematoma, Willheim K., A. Buric 300 Scintigraphic diagnosis of neurological and neurosurgical emergenciens, Lukic V. 301 Scintigraphic diagnosis of chronic subdural hematoma, Lukic V. 307 Disorder of arterial circulation diagnosed with radionuclide angyiography, Rusic A. C. Margetic 311 The urgent diagnosis of deep venous thrombosis, Budihna N., L. Miklavcic, P. Soklic 313 Perfusion scintigraphy of the lungs in the diagnostics of pulmonary tromboembolism, Tajfl D., M. Antic, M. Rastovac, R. Spaic 317 Dynamics examinations New possibility of renal clearance efficiency determination, Diallo B., E. Mandeljc, J. Šnaj­ der, S. Pahor, M. Erjavec, A. Kodre 323 Glomerular filtrati on rate estimation using 99 mTc-DTPA and single blood sample, Bog- danova V. 327 The measurement of glomerular filtration ra·te by EDT A-Cr-51, Zubovic l., P. Nikolic 329 Correlation between the radiorenographic finding and other parameters of the kidney function in diabetic patients, Sedlak V., Lj. 0ilas, S. Temerinac, R. Borota 331 Radiorenography and histography evaluation of ptotics kidney, Paunkovic N., R. Pauno­ vic, O. Pavlovic 334 Value of some radioisotope examinations in diagnosing renovascular hypertonia, Poropat M., l. Latkovic, M. Marinkovic, M. Vidovic 334 Dynamic renal scanning, Tajfl D., M. Antic, R. Spaic, M. Rastovac 335 Diagnosis of complications in transplanted kidneys by means of radioisotopes, Oppelt A., K. Sliž, B. Vavrejn, V. štadlerova, J. Blaha, V. Martinek, V. Prat 337 Kinetiks of Diethyl-lDA, Pahor S., M. Erjavee, B. Diallo, J. Šnajder 339 Unusually observations with diethyl-lDA, Erjavec M., S. Pahor, V. Simcic, J. Šnajder 343 Functional scintigraphy of hepatobilliary system with 99 mTc-diethyl-ID A, Fettich J. J., V. Fidler, D. Pungercar, J. Šuštaršic, U. Fonda 346 •• mTc diethyl-lDA and percutaneous transhepatic cholangiography in the differential diagnosis of jaundice, Rubinic M., A. Buric, A. Vucemilovic, A. Depolo, M. Blaževic 347 "C-aminopyrine breath test tor assesment of liver tunction, Jojic N., O. S. Popovic, M. Andrejevic, S. Kovacevic, A. Paljm, P. Bojic, R. Novakovic, B. Dapcevic, V. Vukcevic, M. Petrovic, V. Milovic 351 Correlations of "C-aminopyrine breath test with other liver function test, 0ordevic N., O. S. Popovic, Nj. Jojic, J. Radoševic 354 Diagnosis of small intestinal stasis syndrome by "C-D-xylose test, Popovic S. O., Nj. Jo- jic, R. Novakovic, B. Kokanovic, S. Milutinovic 355 The radionuclide arteriography of carotid arteries in detection of the cause of cerebro- vascular stroke, Willheim K., A. Buric, P. Ledic 359 The investigation of regional cerebral blood flow with xenon 133, Kneževic S., M. Buko­ vic, D. lvancevic, B. Barac 361 UDK 616-073.75 + 615.849 + 616-006-07/-08:621.039.8(05) (497.1) Radiol. lugosl. YU ISSN 0485-893X Cerebrovascularis disturbances estimation with 99m Te and 133 Xe, Bukovic M., S. Kneže­ vic, D. lvancevic 362 0iagnosis of hyposplenism by radioisotope method, Korubin-Dolgova V., V. Bogdano­ va, N. Simova 363 The sequential angioscintigraphy of the heart in children, lvancevic D., B. Marinovic, S. Vukadinovic, M. Grgic, ž. Kokoš, V. Fabecic-Sabadi 365 The measurement of cardiac output by computerized gamma camera, Vucemilovic A. , l. Mohacek, M. Bašic, D. lvancevic 365 Scintigraphyc functional images, Pungercar D., V. Fidler, J. J. Fettich, J. Šuštaršic, F. Hrastnik, B. Kastelic 366 Computer analysis of regional left ventricular wall motion, Pungercar D., l. Kranjec, V. 366 Fidler Statics examination Possibility of using short-living "'Re isotope in the transmission scintigraphy, Šnajder J., U. Miklavžic, M. Lesjak, S. Pahor, M. Erjavec 369 First expiriences in emission computerized tomography, Popovic S, M. Bašic, B. Kasal, l. Šimonovic 371 Filtering the scintigrams in matrix of 128 x 128 channels, Fidler V., D. Pungercar. 371 Quantitative estimation of regional myocardial perfusion, Fidler V., l. Kranjec, D. Pun­ gercar Quantitative scintigraphy for diagnosis of autonomously functionin thyroid adenoma, Smoje J., C. Margetic 372 Analysis of morphological structure of autonomous thyroid nodule by scintigraphy and ultrasonography, Težak S., Z. Bence-Žigman, N. Krpan, l. Šimonovic 373 Whole body counting in thyroid metastatic disease, Dodig D., C. L. Harmer, V. R. McCrea­ dy, H. Steere 373 Bone scintigraphy in Paget's disease, Ugarkovic B., D. Dodig 375 Bone scintigraphy in aseptic femoral head necrosis, Dodig D., B. Ugarkovic, D. Orlic 378 Scintigraphy with 99 mTc-pyrophosphate of the low extremities in diabetic patients, Pla­ šeski A. N. Simova, K. Petrovski, B. Krstevska, G. Pernovska, B. Gerovski 379 , Scintigraphic manifestations in joints with reumatoid arthritis, Paunkovic N., O. Pav­ lovic, R. Paunovic 381 Skeleta! scintigraphy of patients with malignant lymphoma, Pendic S., B. Banicevic, S. Tasic, V. Šobic 382 Comparison of "F and "mTc-pyrophosphate bone scintigraphy, Guna F., M. Zwitter, A. Malej 383 Contribution of perfusion lung scanning to the diagnosis of primary bronchopulmonary malignant tumors, Stefanovic Lj. 385 Contribution of carcinoembryonic antigen (CEA) to an improved interpratation of liver scan in gastrointestinal tract carcinoma, Prvulovic M., Lj. Stefanovic, Lj. Muzikravic, M. Maleševic 389 Scintigraphic studies oi the orbital lymph flow, lvancevic D., N. Štiglmajer, A. Vucemi­ lovic 391 Spleen echinococcus cyst detection by simultaneous liver and spleen scanning, Kostic K., R. Grbic, M. Šišmanovic, M. Savic, V. Obradovic 392 99 mTc labelling of platelets and platelet visualization, Tadžer l., N. Kosturski, V. Java- novska 393 Free communications Hyperthyroxinemia induced by high iodine intake, Georgievska B., N. Serafimov, V. Den- kovska 399 Hypothyroidism after 131,-J therapy of autonomous functioning thyroid adenoma, Sera­ fimov. N., N. Simova, B. Karanfilski 403 Production of 131-J in gelatin capsules for therapeutic purposes, Jacimovic Lj., S. Vuki­cevic, v. Jovanovic 406 Radioactive 131-J in therapy of patients with carcinoma of glandulae thyroideae, Pendic S., S. Tasic 406 Some characteristics of thyroid lysosomes: in vitro proteolysis of thyroglobulin of rats and guinea-pigs treated with excess iodide, Sinadinovic J., B. Marinkovic, M. Ratkovic, M. Kraincanic 407 Conversion of T, to T, and rT, in human placenta, Bzik Lj., K. Bailovac, D. Tišlaric, M. Seksa, M. Kekic, F. Škreb, V. Rižnar 411 The cytologic picture of the autonomous thyroid node, Pavlinovic ž., Z. Grgic, l. Šimo­ novic 412 Determination of urinary "C radioactivity in groups of normal subjects and diabetics, Gacinovic S., N. Kurt, Z. Pujic, A. Fajgelj, R. Bokonjic 413 Urinary "C radioactivity and glucose concentration in diabetics before and after the bu- tylbiguanide treatment, Gacinovic S., A. Fajgelj, N. Kurt, Z. Pujic, R. Bokonjic 414 Polycithemia rubra vera and the 'treatment of this disease with radioactive phosphorus, Milosavljevic A., M. Lukic, M. Matijaševic, J. Josifovski, D. Gostiljac 415 Diagnostic ultrasonography in thyroid tumors, Bence-Žigman Z., H. Tomic-Brzac, Z. Maštrovic, N. Krpan, l. Latkovic, S. Težak 418 U\trasonography in diagnostic of biliary systems disorders, Tomic-Brzac H., Z. Bence-Žig- man, Z. Maštrovic 419 Determination of radiochemical purity and hepatobiliary excretion of 99 mTc-HIDA on experimental animals, Jovanovic V., D. Konstantinovska, B. Zumbova, T. Memedovic 419 Possibilities and advantages of thermoluminescent dosimetry for personnel monitoring, Vekic B., M. Ranogajec-Komor, l. Dvornik, M. Blaževic 421 The range and limititations of interna! dosimetry, Švarcer V. 424 The effect of temperature and mailing tirne on the concentration of hormones in serum, Rezo V., D. Gali, C. Margetic 425 Laboratory quality control of radioimmunoassay, V\atkovic M., N. Greguric 427 Relative diagnostic value of six RIA analyses for the determination of the thyroid status, Greguric N., Lj. Beric, M. Vlatkovic, N. Krpan 428 Radioimmunoassay of thyroxine using no commercia\ kits, Kurt N., R. Ler, N. 0urovic 428 Own radioimmunoassay for thyroxine determination, Kladnik S., M. Zupanc, K. Pavlin 429 Influence of exogenous TSH (ambinon) stimua\tion on endogenous TSH concentration, Latkovic l., M. V\atkovic, N. Greguric, N. Krpan 430 Thyroxine-binding globulin deficiency, Solter M., K. Banovac, Lj. Bzik, F. Škreb, M. Sekso 431 Triodothyronine, thyroxine and thyroglobulin in paranodular thyroid tissue, Tišlaric D., M. So\ter, K. Banovac, V. Petric, B. Pegan, Ž. Ivic, M. Sekso .ffect of sa\ycilate and antiepileptics in vitro on free concentration of T,, T,, rT, in serum, Skreb F., K. Banovac, Lj. ,Bzik, M. Sekso 439 Comparative analysis of I FT, and T, values in hyperthyroidism and euthyroidism, Peric Lj., D. Mijalkovic, B. Buric 441 The determination of serum calcitonin, Žemva ž., D. Bergant, J. Šuštaršic 442 The value of HPL determination by radioimmunoassay for the assessment of acute fetal risk in patients with EPH gestosis, Bila S., V. Šulovic, O. Genbacev 443 Radioimmuno\ogical determination of hypophiseal gonadotropins and ovarian steroids in secondary amenorrhoea, Bila S., M. Kraincanic, V. Šulovic, O. Genbacev, S. Matija­ ševic, M. Likar, G. Kostic 447 The concentration of the lutea\ progesterone inovulatory phase of menstrua\ cyc\us, Pau­ novic R., N. Paunkovic, R. Paunovic 453 Va\ues of LH, FSH and pro\actin in infertile women (RIA method), Stavric V., D. Mladeno­ vic, R. Grcic, Ž. Živanovic\ S. Šehovic, V. Popovic-Petrovic, J. Martinovic, Lj. Bogic 455 Radioimmunoassay determination of serum bile acids as the contribution of hepatobiliary disease, Dujmovic F., V. Mudric, M. Živanovic, D. Džambas, Z. Tomic 457 Clinical importance of bile acids in chronic \iver disease (own observations), Džambas D., M. Živanovic, A. Svircevic, F. Dujmovic, Z. Tomic 459 Serum bile acids in normal indlvidua\s and patients with cholestero\ cho\elithiasis, Živa­ novic M., D. Džambas, A. Svircevic, F. Dujmovic, Z. Tomic 463 The determination of CG and SLCG at patients with \iver disease, Smajic A., Z. Hodžic, M. Smajlefendic, Š. Mandžic, M. Habu\ 465 lnsulin binding antibodies in diabetics with retinopathy, Cabrijan T., V. Zjacic-Rotkovic, J. Rešetic, M. Sekso, D. Tršinski, D. Velnic 467 G\ucagon and insulin \evels in \iver cirrhosis, Grujic-Adanja G., S. Nogic, M. Lalic Study of increased and decreased plasma concentration of 17-a\pha-hydroxyprogesterone 470 in the functiona\ tests on hypothalamic-pituitary-adrena\ axis, Tišlaric D., M. Petek, M. Sekso 471 The importance of determination of serum prostag\andin in irradiation colitis, Novakovic R., J. Lemberger, M. Ratkovic, Lj. Glišic, O. Frim, K. Milcic, D. Paligoric 472 Serum a\dosterone level and b\ood plasma renin activity in pregnant suffering of hyper­ tension, Peric Lj., G. Gregoric, D. Mijalkovic, N. Papic 473 The determination of mioglobine at acute miocardial heart infarct, Smajic A., Z. Hodžic, E. Halilovic, M. Smaj\efendic, Š. Mandžic 475 Significance of the determination of beta-2-microg\obulin in patients with carcinoma of the digestive system. A comparison with CEA, Leberger J. R. Novakovic, Lj. Glišic, E. Libman, M. Varnai, M. Taraczky 477 The detection of prostate cancer with the RIA technique for the determination of serum prostatic phosphatase \evels, Pavlin K., B. Varl, J. Šuštaršic, l. Vreca 481 Technicians works Protection of the staff in work with "mTc, Radenovic M., M. 8ordevic 485 Control of radiation and protection of the staff in radioisotope »In vivo« laboratory, Janku­ lovski l., R. Petrovska, Z. Stojanova, M. Šestakova 485 Practical approach to the usage of units of the international system in nuclear medicine, Curkan S., A. Samardžic 486 The influence of temperature and tirne of transport onthe hormone concentration in serum, Fosic M., Z. Coric, V. Marijanovic 487 Determination of blaufoks clearance of hypuran with two clearance periods, Peric M., 489 V. Marijanovic PREDGOVOR Dosadašnji sastanci i kongresi su pokazali da je nuklearna medicina u Jugoslaviji uspješno pratila razvoj struke u svijetu. Ova grana medicine je u proteklom razdoblju dobila svoju fi­zionomiju. Pokazala je vrlo brz strucan i znanstveni napredak, organizaciono je potpuno for­mirana. Gotovo svaki veci medicinski centa, u Jugoslaviji ima i jedinicu za nuklearnu medi­cinu, šlo nedvojbeno ukazuje na znacaj i ulogu ove spec,jalnosti u ukupnoj medicinsko} di­jagnostici. Uvijek smo isticali da je nuklearna medicina K!inicka grana medicine. Lijecnici specijalisti i ostali strucnjaci u nuklearno} medicini ravnopravno s ostalim medicinskim strucnjacima sudjeluju u sveukupnoj opskrbi bolesnika. Htjeli bismo pomoci ovakvom razvoju struke. Zato smo na ovogodišnjem sastanku kao posebnu temu izdvojili primjenu ,-adioizotopa u hitnoj medicinsko} dijagnostici. Ocekujemo da ce to biti policaj za Jaš bolje i intenzivnije uklju­civanje u svakodnevni rad s bolesnicima. Na šesnaestom Jugoslavenskom sastanku za nuklearnu medicinu ce biti prikazano više od 150 :-eferata. Veci dio je tiskan u casopisu »Radiologia lugoslavica«. Zahvaljujemo svim autorima, koji su suraoivali u pripremanju ovog broja casopisa. Osobito zahvaljujemo redak­ciji casopisa »Radiologia lugoslavica« na spremnosti i vrlo uspješnoj suradnji. Vrlo nam je drago da se i na ovom mjestu mažemo zahvaliti kolegama i pnjateljima, koji su nam pomogli u organiziranju sastanka. Posebno zahvaljujemo Skupštini opcine R,jeka, SIZ-u V. SR Hrvatske i mnogim radnim organizacijama grada R,jeke. Domacim i stranim proizvooacima opreme i radiofarmaka zahvaljujemo na ucešcu u izložbi. Uvjereni smo da ce i ovogodišnji sastanak pridonijeti daljnjem napretku i afirmaciji nuklear­ne medicine u Jugoslaviji. Posebno se nadamo, i rad ujemo se lome, da ce sastanak omoguciti daljnje poboljšanje kolegijalnih i pnjateljskih odnosa meou nama. Sve ucesnike sastanka ocekujemo s veseljem. Želimo im uspješan rad i ugodan boravak u ovom lijepom dijelu naše domovine. A. Buric HITNA DIJAGNOSTIKA URGENT DIAGNOSIS ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU OPCE BOLNICE OSIJEK, ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDIClfllU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA ZAGREB, ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU Ki...lNICKE BOLNICE »BRACA DR SOBOL«, RIJEKA SCINTIGRAFIJA TRAUMATSKIH POVREDA SlEZENE I JETRE Kruhonja, K., S. Težak, A. Vucemilovic, D. lvancevic Sažetek: Prikazom 9 traumatiziranih bolesnika s pozitivnim, operativno potvrde­nim scintigrafskim nalazom ilustrirali smo vrijednost ove pretrage u urgentnim sta­njima. Vezano uz izloženu kazuistiku diskutira se velicina lezije vidljive na scinti­gramu i razložnost ponavljanja pretrage kod dvojbenih nalaza. UDK 616.36-001.4-073 +616.411-011.4-073:539.136 Deskriptori: vranica-poškodbe, vranica-seintigrafija, jetra-poškodbe, jetra-scinti­grafija Radio!. lugosl., 14; 293-296, 1980 L _J Uvod -Porast ucestalosti politraumatizma u posljednjim decenijama postavlja sve vece zahtjeve hitnoj dijagnostici. Oko 30"/4 mortali­teta pri zatvorenim traumama abdomena cine povrede slezene i jetre. Postavljanje indikacija za laparotomiju temelji se na klinickom pregledu, laboratorijskim nalazima, rtg snimci abdomena, scintigrafiji, pregledu abdomena ultrazvukom, te eventualno probatornoj punkciji i selektivnoj angiografiji. Krajem šezdesetih godina objavljeni su prvi radovi o primjeni scintigrafije u dijagnostici trauma slezene i jetre (Werner, Boyle 1967, Jackson, Albright 1968). Zahvaljujuci velikim klinickim studijama radenim uz angiografiju i operativni izvid, scintigrafija je danas prihva­cena kao sigurna dijagnosticka metoda u ot­krivanju, lokalizaciji i ocjeni velicine traumat­skih povreda jetre i slezene (Evans at al. 1972, Nebesar at al. 1974, Gildy, Alderson 1974). Smatra se da je pouzdanost ove pretrage oko 90%, s malim brojem lažno negativnih nalaza dobrom korelacijam sa selektivnom angio­ grafijom (Lutzker at al. 1974, Gildy, Alderson 1974). Prikaz bolesnika -Scintig.rami su radeni na gama kameri u standardnim i dodatnim polu­ kosim položajima 20 min. nakon i.v. aplikacije 2-5 mCi 99 mT c-Sn-koloida. Kako se red ovito radi o ugroženim bolesnicima, a potreban je veci broj scintigrama zadovoljavajuce kvalitete (200-400 K impulsa/min.), odlucujemo se za vece aktivnosti. Scintigrafija slezene s obilje­ženim eritrocitima radi se iznimno, jer pretraga traje dugo a ne daje podatke o jetri. Upotreba rotirajuce gama kamere olakšava pretragu bo­lesniku i osoblju. Svi naši bolesnici upuceni su na scintigrafiju jetre i slezene nakon tupe traume abdomena pod sumnjom na rupturu jednog ili oba organa. G.Ž. -osmogodišnji djecak na pretragu upu­cen 2 h nakon saobracajnog udesa. Scintigram (Sl. 1) pokazuje veliku »hladnu« zonu izmedu donje i gornje dvije trecine slezene. i hipoak­tivnost u stražnjem polu. Operativni nalaz: avulzija prednjeg pola slezene i hematom s rupturom kapsule u stražnjem polu. C.I. -bolesnik star 21 god. Na dan prijema u bolnicu, 3 tjedna nakon saobracajnog udesa, iznenada osjetio oštru bol koja se od lijevog hemiabdomena širila k lijevom ramenu. Scin­tigrafski (Sl. 2) se nadu dvije rubne »hladne« zone u stražnjem polu slezene. Na opisanim mjestima operativno su utvrdeni hematomi uz prsnuce kapsule promjera 5:4 cm. Slika 2 -Anteriorni scintigram jetre i slezene Anterior scintigram of the liver and spleen B.A. -bolesnik dovežen u hemoragicnom šoku nakon traume abdomena. U podrucju velike zone hipoaktivnosti na scintigramu sle­zene (Sl. 4) operativno je utvrdena konkvasacija parenhima s obilnim krvarenjem. Slika 4 -Lijevi anterolateralni scintigram slezene i jetre Left anterior oblique scintigram of the spleen and liver B.B. -bolesnici je scintigram raden 2 h nakon traume. »Hladna« zona na scintigramu (Sl. 5) bio je hematom s laceracijom prednjeg pola slezene. M.K. -trogodišnji djecak u bolnicu primljen 2 mj. nakon pada s bicikla radi rastuceg bolnog tumora abdomena. Na scintigramu (Sl. 3) se vidi povecana i u mezogastrij dislocirana sleze-· na. Qperativni nalaz: velika postraumatska pseu­docista slezene. Slika 5 -Lijevi lateralni scintigram slezene Left scintigram of the spleen L.E. -bolesnik s nagnjecenjem grudnog koša i abdomena i serijskim frakturama rebara desno. Scintigrafski (Sl. 6) se nalazi defekt lateralnog ruba kupole desnog režnja jetre koji je odgovarao hematomu bez laceracije kapsule. Slika 8 -Desni lateralni scintigram jetre Slika 6 -Anteriorni scintigram jetre Right scintigram of the liver Anterior scintigram of the liver M.M. -na scintigrafskom nalazu (Sl. 7) ra­denom bolesnici 3 dana nakon traume abdo­mena vidi se vrpcasta zona hipoaktivnosti u parenhimu desnog režnja jetre. Operativni na­laz: subkapsularni hematom. Slika 7 -Anteriorni scintigram jetre i slezene Anterior scintigram of the liver and spleen M.Lj. -bolesnici je scintigram raden 1 h nakon traume (Sl. 8). Rubna »hladna« zona na visceralnoj površini desnog režnja jetre odgo­varala je hematomu s laceracijom kapsule. Podrucje okruglaste »hladne« zone u central­nom dijelu desnog režnja jetre nije operativno eksplorirano. J.M. -scintigram (Sl. 9) je bolesnici ucinjen 24 h nakon traume. Vidi se poput slova Y ob­likovana zona hipoaktivnosti u gornjim straž­njim dijelovima desnog režnja jetre. Operativ­no se nadu dvije plitke laceracije kapsule na visceralnoj površini desriog režnja jetre. Dublji dijelovi parenhima nisu eksplorirani. Slika 9 -Desni posterolateralni scintigram jetre i slezene Right posterior oblique of the liver and spleen. Diskusija -Scintigrafija jetre i slezene daje kod klinicki znacajnih traumatskih oštecenja ovih organa pouzdane rezultate. Najcešci nalaz su zone hipoaktivnosti u parenhimu i disloka­cija organa. Korektno izvedene sve potrebne projekcije dostatno informiraju o lokalizaciji i proširenosti lezije. O stanju kapsule zakljucu­jemo samo indirektno kod jasne avulzije dijela organa i u sklopu klinicke slik':'!. Kako scintigraf­ski otkrivamo i duboke parenhimne lezije i one uzrokovane prolaznim oštecenjem, ne mora se scintigrafski i operativni nalaz potpuno poduda­rati. Tada je korisno ponavljanjem pretrage pratiti bolesnika i uociti reparabilnost ili pro­gresiju lezije. lnterpretaciju nalaza pri nejasnoj klinickoj slici otežavaju prirodne varijacije oblika, veli­cine i položaja organa, prethodne povrede ili oboljenja, kao i postojece traumatsko oštece­nje susjednih struktura (npr. traumatska pseu­ docista pankreasa koja dislocira slezenu). Po­nekad je potrebno,· za odvajanje ruba jetre od slezene, uciniti i dinamicku studiju (Waxman at al. 1973). Moderan pristup povredi slezene u djecjoj kirurgiji sugerira poštedne zahvate. Op­servacija uz kontrolne scintigrame sužava ope­rativne indikacije i omogucava konzervativan pristup lijecenju nekih povrijedenih. Dakako, uvijek treba misliti i na kasne kom­plikacije traumatskih povreda ovih vulnerabil­nih organa, kao što su odložene rupture. Post­raumatske pseudociste slezene susrecemo izu­zetno rijetko, do danas je u svijetu zabilježeno oko 500 takovih bolesnika (Batinica i ostali 1979). Zakljucak -Scintigrafija jetre i slezene je neinvazivna, pouzdana i brza pretraga, osobito prikladna za dijagnostiku i pracenje traumatskih povreda ovih organa. Summary SCINTIGRAPHY OF LIVER ANO SPLEEN TRAUMA TIC INJURIES Kruhonja K., S. Težak, A. Vucemilovic' D. lvancevic Nine patients with positive liver or spleen scan preeceding surgery tor liver or spleen rupture are reviewed. The extent of lesion seen on the scan is discussed according to the intraoperative findings. Rationale tor repeating the scintigraphy in ambigous cases is given. Literatura 1. Werner L., Boyle C.D.: Splenic scintiscanning in the preoperative diagnosis of subcapsular hema­toma. N. Engl. J. Med. 227:35--37, 1967 2. Jackson G.L., Albright D.: Splenic rupture. Application of radioisotopic techniques in diagnosis. JAMA 204:930-931, 1968 3. Evans G.W., Curin G., McCarty H.F., Kieran J.H.: Scintigraphy in traumatic lesion of liver and spleen. JAMA 222:665, 1972 4. Nebesar R.A., Rabinov K.R., Potsaid M.S.: Radionuclide imaging of the spleen in suspected splenic injury. Radiology 110:609/1, 1974 5. Lutzker L., Koenigsberg M., Meng C.H., Freeman L.M.: The role of radionuclide imaging in spleen trauma. Radiology 100:419, 1974 6. Gildy D.L., Alderson P.O.: Scintigraphic eva­luation of liver and spleen injury. Semin. Nucl. Med. 4:357--370, 1974 7. Batinica S., Bradic l., Pasini M.: Posttraumatska pseudocista slezene. Lij. vjes. 101 :277, 1979. Adresa autora: Kruhonja Katarina, Osijek, R. Koncara 97 7 ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU I KLINIKA ZA NEUROKIRURGIJU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB SCINTIGRAFIJA MOZGA U DIJAGNOSTICI KRANIOCEREBRALNIH POVREDA Bukovic: M., B. Ugarkovic:, J. Paladino i V. lvekovic: Sadržaj: Scintigrafiju mozga ucinili smo u 97 bolesnika koji su pretrpjeli traumu glave. Svrstali smo ih u 3 skupine: prvu su sacinjavali bolesnici s uputnom dijagno­zom postkomocijskog sindroma, drugu bolesnici koji su pretrpjeli kontuziju mozga i trec:u bolesnici sa sumnjom na subduralni hematom. Vrijeme od traume do vršenja scintigrafije bilo je razlicito dugo, što je utjecalo na nalaz gamaencefalografije. U prvoj i drugoj skupini bolesnika nalaz je uglavnom bio negativan, dok je u bolesnika sa subduralnim hematomom bio karakteristican. UDK 616.831-001.4-073:539.163 Deskriptori: možganske poškodbe akutne-diagnoza, možgani-scintigrafija Radiol. lugosl., 14; 297-299, 1980 L Uvod -Gamaencefalografija je cesta pre­traga kod bolesnika koji su pretrpjeli traumu glave. Vrijeme kada su se bolesnici javljali na pretragu ovidilo je o subjektivnim tegobama bolesnika, pa se u vecine bolesnika lezija scin­tigrafski nije mogla prikazati, osobito u bo­lesnika s postkomocijskim i postkontuzijskim sindromom. lspitanici i metode rada -Našim ispitiva­njima obuhvatili smo 97 bolesnika koji su pre­trpjeli traumu glave. Prema uputnim dijagnoza­ma podijelili smo ih u tri skupine: 1. bolesnici s uputnom dijagnozom postkomocijskog sin­droma, 2. bolesnici s uputnom dijagnozom post­kontuzijskog sindroma, 3. bolesnici s uputnom dijagnozom suspektnog subduralnog hemato­ma. U prvoj skupini bilo je 37 bolesnika, u drugoj 48, a u trecoj 11. Posebno smo obradili jednog bolesnika sa strijelnom ranom. Svim bolesnici­ma ucinili smo dinamicku scintigrafiju pretoka krvi kroz karotide i mozak, te klasiCfltJ staticku scintigrafiju mozga, neposredno i dva sata na­kan intravenskog injiciranja 15 mCi 99 mTc per­tehnetata uz premedikaciju perkloratom, u an­teriornoj, posteriornoj i obje postranicne pro­jekcije. Snimanje smo vršili PHO GAMMA 5 SEARLE kameram prikljucenem na elektronic­ko racunalo POP 11. _J Rezultati -U bolesnika s postkomocijskim sindromom nalaz gamaencefalogracije je bio uredan bez obzira na dužinu vremenskog. inter­vala izmedu traume i snimanja. U drugoj skupini od 48 upucenih bolesnika svega 11 ih je došlo na snimanje unutar 8 tje­dana nakon traume glave, dok su ostali upuceni u razlicitim vremenskim intervalima, dužim od 8 tjedana. U bolesnika kod kojih je pretraga bila izvršena unutar 8 tjedana, kod 82°/4 (9 bolesnika) nalaz scintigrafije bio je pozitivan. Kod svih ostalih scintigrafski je nalaz bio uredan. Scintigrafsku sliku subduralnog hematoma našli smo kod 11 bolesnika. Nalaz je kasnije potvrden klasicnem angiografijom u 10 boles­nika. U jednog bolesnika imali smo lažno pozi­tivan scintigrafski nalaz. Scintigrafski nalaz pokazivao je karakteri­sticne promjene na odloženim statickim snim­kama u svih bolesnika (Sl. 1 ), a ti jekom dinamic­ke studije i na ranim snimkama u samo 5 bo­lesnika. Kao specifican i rijedak scintigrafski nalaz spominjemo bolesnika sa strijelnom ranom glave, gdje se na mjestu ulaska probojnog tijela razvila meningokela, koja se dobro prikazala na ranim snimkama. Nad opskrbnim podrucjem Slika 1 -Subduralni hematom desne arterije cerebri medije našli smo smetnje u protoku (mjesto strijelne rane), a na kasnim snimkama lijepo se prikazao strijelni kanal (Sl. 2). Diskusija -Ni u jednog bolesnika s post­komocijskim sindrom nismo našli scintigrafski pozitivan nalaz bez obzira na vremenski inter­val od traume, tako da gamaencefalografija ne može poslužiti za evaluaciju postkomocijskog sindroma. Ovo naše zapažanje u skladu je sa podacima iz literature (Penning L., D. Front 1975). Pozitivan scintigrafski nalaz dobili smo u bolesnika s postkontuzijskim sindromom do 8 tjedana nakon traume glave u veli kom postotku (Cowan R.J. at al 1974, Penning L., D. Front 1975, Ri:isler H. 1979). Nakon toga vremena scin­tigrafski nalaz bio je uglavnom uredan. Scinti­grafske su se promjene najbolje vidjele na ra­nim snimkama dok su se na kasnim snimkama tek nazirale. Uglavnom su se vidjele u lateralnim projekcijama zbog površnosti lezije (supkutani hematom, edem, promjene u permeabilitetu kapilara kože). Subduralni hematom dijagnosticirali smo scintigrafski u velikom postotku (Cowan R.J. 1977, Brown R. at al. 1975, Ri:isler H. 1979). Promjene su videne na odloženim snimkama, to jest 2 sata nakon injiciranja. Scintigrafski nalaz je karakteristican ali ne i specifican (Cowan R. J., C. D. Maynhard 1974, Maynard C.D. at ali 1968. Ri:isler H. 1979), a kako je metoda osjetljiva, ima važno mjesto u dijag­nostici i u evaluaciji bolesnika s postavljenom sumnjom na subduralni hematom. Lažno pozitivan nalaz je cesto opisivan u literaturi (Cowan R.J. C.D. Maynard 1974, May­nard C.D. 1968. Roler H. 1979) jer nalaz nije spe­cifican pa se slicne scintigrafske-promjene mogu vidjeti i u vaskularnih lezija (infarkti), kontuzija, Pagetove bolesti, meningitisa. Zbog dobivanja više anatomskih detalja i tocnosti dijagnoze potrebno je uciniti i klasicnu angio­grafiju prije operativnog zahvata. Summary BRAIN SCINTIGRAPHY IN CRANIOCEREBRAL INJURY DIAGNOSTICS Bukovic M., B. Ugarkovic, J. Paladino, V. lvekovic Brain scintigraphy was performed in 97 patients with the history of head trauma. We divided them in three groups: 1. Patients with clinical diagnosis of postconcus­sional syndroma 2. Patients with clinical diagnosis of postcontu­sional syndroma 3. Patients with suspicion of subdural hematoma Time interval between the trauma and scintigraphy was variable which influenced the gammaencefalo­graphy findings. In the first two groups scintigrams were normal in great majority of patients, while they were characteristic in patients with subdural hema­toma. j .. ., . .... .. .... ;·"'! .... ·­ . ' . . Slika 2 -Strijelna rana Li tera tura 1. Browner R. et al.: Dinamic/static brain scinti­graphy: An effective screnning test far subdural hematoma. Radiology 117, 355-360, 1975. 2. Cowan R.J., C.O. Maynard: Trauma to the brain and extracranil structures. Sem in Nucl. Med. 4, 319-336, 1974. 3. Cowan R.J.: Subdural hematoma, CRC Hand­book series in Clinical labotory Science, Seligson, David II. Chemical Rubber Company, Cleveland, 1977, 542-544. 4. Maynard C.O. et al.: Positive brain scan:;; due to lesions of the skull. Arch. Neurol. 18, 93-97, 1968. 5. Rockett J. et al.: Scintigraphic appearance of bifrontal epidural hematoma: case report. J. Nucl. Med. 16, 908-909, 1975. 6. Riisler H.: Zerebrale serienszintigraphie mit 99 Te -Verbindungen: Technik und Miiglichkeiten der Artdiagnostik. Der Nukl. Med. 3, 132-150, 1979. 7. Penning L., D. Front: Brain scintigraphy. Excerp­ta Medica, Amsterdam, 90-94, 1975. Adresa autora: Bukovic M., Zavod za nuklearnu medicinu i klinika za neurokirurgiju klinickog bolnic­kog centra Zagreb NEUROLOŠKA KLINIKA I ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU, KLINICKE BOLNICE »BRAC:A DR. SOBOL«, RIJEKA HITNA RADIOIZOTOPSKA DIJAGNOSTIKA SUBDURALNOG HEMATOMA Willheim K., A. Buric Autori raspravljaju o dijagnostici subdural­nog hematoma u bolesnika bez anamnestickih podataka o traumi glave. Iz višegodišnjeg rada opisuju dva bolesnika starije životne dobi, cija je klinicka slika ukazi­vala na cerebrovaskularni inzult, odnosno eks­panzivni cerebralni proces. Hitna radioizotop­ska dijagnostika je u prvom slucaju otkrila op­sežan subduralni hematom s desne strane, a u drugam obostrani, temporoparijetalne loka­lizacije. Autori isticu znacaj hitne radioizotopske di­jagnostike u otkrivanju subduralnog hemato­ma, osobito u slucajevima nejasne klinicke slike. THE URGENT RADIOISOTOPE DIAGNOSTICS OF SUBDURAL HEMATOMA The authors discuss the diagnostics of subdural hematoma of the patients disposing of no particulars of the trauma of the head. In their work throughout years they describe two elderly patients whose clinic pictures showed the cerebrovascular stroke, i. e. the expansive cerebral process. The urgent radioisotope diagnostics dis­covered in the first case large subdural hematoma on the right side, while in the second case it showed the bilateral subdural hematoma of temporoparietal location. The authors amphasize the significance of the urgent radioisotope diagnostics in the detection of the subdural hematoma, especiaily in the cases of the indistinct clinic picture. SLUŽBA ZA RADIOIZOTOPSKU DIJAGNOSTIKU NEUROPSIHIJATRIJSKA KLINIKA MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU SCINTIGRAFSKA DIJAGNOSTIKA KOD HITNIH STANJA U NEUROLOGIJI I NEUROHIRURGIJI Lukic V. Sadržaj: Autor daje pregled hitnih stanja u neurologiji i neurohirurgiji i iznosi sopstvena iskustva o scintigrafskoj dijagnostici tih stanja (akutni cerebrovaskularni akcidenti, stanja akutno nastale i brzo progredirajuce intrakranijalne hipertenzije, akutna inflamatorna oboljenja centralnog nervnog sistema i apsces u mozgu, akutna kraniocerebralna trauma i njene posledice). Diskutovani su mesto i vrednost scin­tigrafije u hitnom dijagnostickom postupku i mogucnosti njene adekvatne primene u našim uslovima. UDK 616.831-036.81-073:539.163 Deskriptori: cerebrovaskuralne motnje-diagnoza, možganske bolezni-diagnoza, možganske poškodbe aktualne-diagnoza, urgentna stanja, možgani-scintigrafija Radiol. lugosl., 14; 301-305, 1980 Uvod -Neka hitna stanja u neurologiji i neurohirurgiji neposredno ugrožavaju život bo­lesnika, te su neophodne neodložne mere le­cenja bez primene bilo koje dopunske dijagno­sticke metode. Tako epilepticni status mora odmah da se zaustavi da bi se sprecio edem mozga, a za uzrocima tog stanja se traga tek na:mn njegovog privremenog smirivanja. Akut­na kraniocerebralna trauma, narocito sa epidu­ralnim hematomom, predstavlja hitnost prvog reda za neurohiruršku intervericiju. Neposred• na angiografska eksploracija i operacija predu­zimaju se odmah. Medutim, cešca su stanja manjeg stepena hitnosti, kod kojih se takode, mora brzo inter­venisati, ali stanje bolesnika dozvoljava da se u roku 24 do 48 casova sprovede ciljan i brz dijagnosticki postupak. Da bi se utorne uspelo, klinicar, koji bolesnika vodi, treba odlicno da poznaje indikaciono podrucje i domet svih savremenih dijagnostickih metoda, a opremlje­nost i organizacija službi da su na najvišem nivou. Domet i dijagnosticka vrednost scintigrafije mozga su danas jasno definisani i provereni na velikom broju slucajeva. lako je njena osnov­na prakticna prednost neinvazivnost i moguc­nost ambulantne primene, i u uslovima klinic­kog ispitivanja ona ima znacajnu ulogu. Medu­tim, u postavljanju indikacija za scintigrafiju i proceni rezultata treba imati u vidu da njen doprinos nije uvek isti i da je uslovljen pri rodom oboljenja. Kod nekih patoloških stanja samo scintigrafijom, sa pouzdanošcu od preko 90% postavlja se dijagnoza (meningeomi, metasta­ze, procesi u zadnjoj lobanjskoj jami, ishemicna cerebrovaskularna oboljenja), pri cemu se do­bija i uvid u rasprostranjenost procesa u celom mozgu. Kod drugih oboljenja scintigrafija pruža samo orijentacione podatke, ali of znacaja za dalje usmeravanje ispitivanja. 1 negativan scin­tigrafski nalaz koristi u diferencijalnoj dijagno­stici, jer se pomocu njega iskljucuju neki etio­loš.i faktori (akutna multipla skleroza). Na osnovu sopstvenih iskustava i analizam scintigrafskog ispitivanja mozga u oko 2300 bolesnika, tokom poslednje tri godine, na Neu­ropsihijatrijskoj klinici u Beogradu, pokušace­mo da odredimo mesto, znacaj i mogucnosti adekvatne primene scintigrafije u dijagnostic­kom postupku kod hitnih stanja u neurologiji i neu roh i ru rgiji. Materija! i metode rada -U našem radu u oko polovine hospitalizovanih, od ukupno 2300 scintigrafski ispitanih bolesnika, stanje boles­nika nametalo je potrebu za hitnim postupkom u trecine slucajeva. U našim uslovima rada ne­ ma prepreka da se, kada za to postoje indika­cije, scintigrafski pregled sprovede u roku od 24 do 48 casova. Indikacije za scintigrafiju mozga postoje kod sledecih hitnih stanja: -akutni (narocito hemoragicni) cerebrovas­kularni akcidenti, -akutna i brzo progredirajuca intrakranijal­na hipertenzija, -inflamatorni procesi sa sumnjom na abs­ces u mozgu, -akutna kraniocerebralna trauma i njene posledice, koje se posle latentnog perioda is­poljavaju u vidu akutnog spaciokompresivnog sindroma. Po red toga, scintig rafiju mozga treba izvršiti što pre i u slucajevima kada se sumnja na tu­mor, posebno metastatski i kada se javi kasna epilepsija. U radu smo primenili savremenu angioscin­tigrafsku metodu, pomocu gama-kamere i in­travenske bolus injekcije PTc99 Od znacaja m. za postizanje dobrih rezultata je da se, shodno klinickoj slici, bolesnik postavi u AP ili PA položaj, jer od toga zavisi scintigrafska vidlji­vost manjih vaskularnih malformacija (aneuriz­me). Za potpuno ispoljavanje poremecaja di­fuzije PTc99 '" u zoni le_zije neophodno je, ali i dovoljno, pracenje scintigrafskih promena tokom tri casa. Staticke scintigrame mozga uzimali smo uvek u AP, PA i oba lateralna po­ložaja odmah, 1 i 3 casa posle injekcije. Pracenje dinamike difuzionog žarišta u kom­binaciji sa angioscintigrafskim informacijama predstavlja osnovu za etiološku dijagnozu pri­rode oboljenja. Scintigrafski nalaz i diskusija -Akutni cerebrovaskularni akcidenti Osnovni cilj scinti­grafske dijagnostike je otkrivanje uzroka ovog stanja. Od posebnog je znacaja medusobna diferencijalna dijagnoza u ovoj grupi, jer indi­kacije za hitnu hiruršku intervenciju postoje samo kod hemoragicnih akcidenata. Angioscintigrafijom se otkrivaju funkcionalni, najcešce kompleksni i difuzni, poremecaji snab­devanja mozga, koji dovode do tromboze i ža­rišne ishemije i aneurizme i arteriovenske mal­formacije iz kojih je došlo do krvavljenja (slika br. 1). Rede, uzrok krvavljenja može da bude u do tada nedijagnostikovanom tumoru. Dosta cesto uzrok hemoragije ostaje neot­kriven do kraja i samo se konstatuje prisustvo intracerebralnog hematoma. U · takvim slucaje­vima u prvi plan dolazi diferencijalna dijagnoza izmedu infarkta i hematoma, koja nije jedno­stavna, i postavlja se na osnovu nalaza staticke scintigrafije. U statickom scintigramu mozga, narocito kasnom (3 casa) i ishemicna i hemoragicna le­zija direktno se prikazuju kao žarište pojacane Slika 1 -Arteriovenska malformacija desno fronto-temporalno bazalno. Gore: sekvencijalni scintigram. Dole: staticki scintigrami s leva na desno AP (rani i kasni) i DP (rani i kasni). HITNA DIAGNOSTIKA Slika 2 -Voluminozan infarkt mozga levo okcipitalno. Staticki scintigrami LP i P.A položaj. Gore: rani: dole: kasni (3h). difuzije. To je poseban doprinos scintigrafije, jer kod ovih lezija ona daje bolje i kvalitativno razlicite podatke od neuroradioloških metoda. Neke morfološke karakteristike scintigrafskog difuzionog žarišta su od koristi za njihovu me­dusobnu diskriminaciju (Lukic 1976). Tako ža­rište infarkta zahvata irigaciono podrucje jedne vece moždane arterije, nalazi se kortikalno i supkortikalno i u pocetku ima klinast oblik (slika broj 2). Hematom je najcešce u beloj masi du­boko, supkortikalno i vidi se kao disperzno he­terogeno hiperaktivno žarište (slika broj 3). Slika 3 -lntracerebralni hematom levo parijeto-okcipital no. Kasni scintigram PA položaj. Slika 4 -Kasni scintigram, isti slucaj LP. Ukoliko se angioscintigrafijom ne postavi dijagnoza uzroka cerebrovaskularnog akcidenta, osnovni problem u otkrivanju infarkta i intrace­rebralnog hematoma statickom scintigrafijom u hitnim stanjima je u cinjenici da se ova (do­duše scintigrafski izvanredno vidljiva žarišta u preko 900/4 slucajeva) javljaju tek 2-3 dana od akutne ishemije odnosno hemoragije u mozgu. Akutna i brzo progredirajuca intrakranijalna hi­pertenzija -Opasnost od nagle smrti usled uklještenja tonzila malog mozga u foramen okcipitale magnum kod ovih stanja namece hitnu hiruršku intervenciju, bilo da je moguce radikalno otklanjanje uzroka, ili se samo regu­liše derivacija likvora, te intervencija ima palija­tivni karakter. Uzroci akutne intrakranijalne hipertenzije su razliciti. To su najcešce tumori u blizini glavnih likvornih puteva (zadnja lobanjska jama) (slika broj 4) ili tzv. »nemim« zonama mozga, koji tek u fazi poodmakle evolucije, pre pojave žarišnih znakova oštecenja mozga, izazivaju intrakrani­jalnu hipertenziju. U ovom stanju javljaju se znaci povišenog intrakranijalnog pritiska, a ža­rišni znaci nisu od velike lokalizacione koristi, jer mogu biti izazvani trpljenjem udaljenih de­lova mozga. Scintigrafijom se tumori mozga otkrivaju sa pouzdanošcu od preko 900/4 i njena primena je od izvanredne koristi baš u ovakvim klinickim stanjima. Akutni edem mozga može da prati i akutne cerebrovaskularne akcidente, kako intrakrani­jalni hematom, tako i infarkt. Drugi etiološki faktori, koji dovode do ovog stanja, su zapaljenjske, traumatske ili ostaju nerazjašnjene etiologije. lnflamatorni procesi sa sumnjom na absces u mozgu Meningiticni sindrom sa žarišnim zna­ cima oštecenja moždanih funkcija pobuduje sumnju na absces. Scintigrafsko prikazivanje apscesa je veoma dobro zahvaljujuci prodira­ nju radionuklida u šupljinu lezije (Black 1973). Poseban doprinos scintigrafije je dobijanje uvida u rasprostranjenost zapaljivih žarišta, odnosno otkrivanje multiplih apscesa (slika broj 5). Akutna kraniocerebralna trauma i njene posle­dice, koje se ispoljavaju u vidu akutnog spacio­kompresivnog sindroma Primena scintigrafije u dijagnostici akutnih traumatskih lezija mozga u hitnim stanjima prvog reda nije indikovana. U manje hitnim sta­njima, kada bolesnik nije vitalno ugrožen (sta­nje svesti), scintigrafijom se istražuje prisustvo kontuzionih žarišta i intracerebralnog hemato­ma. 1 ovde je od posebnog znacaja dobijanje uvida u stanje u celom mozgu. Medutim, pri­mena scintigrafije otežana je prisustvom isto­vremenih kontuzionih lezija površnih tkiva gla­ve, što znatno otežava detekciju intracerebral­n ih oštecenja. Scintigrafija zauzima posebno mesto u otkri­vanju hronicnih subduralnih hematoma koji se posle izvesnog latentnog perioda, klinicki ispo­ljavaju veoma nespecificnom simptomatologi­jom i predstavljaju poseban dijagnosticki prob­lem. O scintigrafiji kod ovih lezija bice govora na drugom mestu. 1 u radu sa ambulatnim bolesnicima ne retko se dogada da se, kod klinicki naizgled sasvim lakih stanja, scintigrafski otkrije obimno ošte­cenje mozga. Otuda ovo ispitivanje treba spro­vesti brzo u svim slucajevima sumnje na meta­staze u mozgu i kasne epilepsije. Zakljucak -U neurologiji i neurohirurgiji samo neka hitna stanja uzrokovana kraniocere­bralnom traumom zahtevaju neodložnu hiruršku intervenciju. U vecine ostalih hitnih stanja ima vremena za brz i ciljan dijagnosticki postupak, koji ipak ne treba da traje duže od 48 casova. Slika 5 -Tumor moždanog stabla. Staticki scintigrami DP, PA i LP. Gore: rani; dole: kasni (3h). Primena scintigrafije u dijagnostici hitnih stanja je potrebna, a njen doprinos veoma znacajan jer su uzroci najcešce vaskularne, neoplasticne i inflamatorne prirode i sa velikom pouzdanošcu se otkrivaju ovom metodom. Cak i orijentacioni podaci su od velike koristi, jer usmeravaju (i tako skracuju) dalji dijagnosticki postupak in­vazivnim neuroradiološkim metodama. Za uspešnu primenu scintigrafije u dijagno­stici hitnih stanja neophodno je dobro pozna­vanje neurologije, fleksibilnost u programiranju rada i tesna saradnja sa ustanovama iz kojih se bolesnici upucuju na scintigrafski pregled. Ka­da su ti preduslovi ispunjeni, nema prepreka da se i u sadašnjim uslovima prepodnevnog rada scintigrafija koristi i u dijagnostici hitnih stanja u neurologiji. Summary SCINTIGRAPHIC DIAGNOSIS OF NEUROLOGICAL AND NEUROSURGICAL EMERGENCIES Lukic V. The role of the brain scintigraphy in various emergency states in neurology and neurosurgery is reported and discussed on the basis of the author's own experience. Diagnostic value of scintigraphy in discovering the causes of acute cerebrovascular accidents, acute and progressing intracranial hy­pertension, acute inflammatory diseasses of the central nervous system and brain abscess and acute traumatic lesions is also evaluated. Attention is paid to the possibilities of the brain scintigraphy emergency application in our conditions. Literatura 1. Black P., J.R. Graybill, P. Characke: Penetration of brain absecc by systemic antibiotics. J. Neuro­surg. 38, 705-709, 1973 2. Lukic V.: Prilog radionuklidskom izucavanju dinamike ishemicnog ognjišta u toku apopleksije mozga. Doktorska disertacija, Med. fak. Beograd 1976 Adresa autora: Dr Vera Lukic, Neuropsihijatrijska klinika, Dr Subotica 6, 11000 Beograd dijagnosticki rendgen stativi UNDISTAT Univerzalni dijagnosticki rendgen stativ za sve rutinske preglede sa posebnim pogodnostima za rukovanje. Motorno obaranje stola do -5° ispod horizontale. Gornjll ploca nepokretna ili motorno pokretna do 40 cm u pravcu od podnožja prema vrhu. lsporncuje se kao stativ za 1 rendgen cevi ispod gornje ploce ili u »tele« izvodenju sa 2 rendgen cevi, kada je ispod gornje place ugradena katapult buki blenda, a druga rendgen cev se nalazi na pokretnom subu ili na plafonskom stativu. Uredaj za ciljano snimanje je potpuno automatizovan, ne·vezan za tavanicu , može se pomeriti u stranu da se dobije slobodna gornja ploca za snimanje odozgo. Mogucnost ugradnje merne komore za primenu automata za snimanje. Moguc­ nost dogradnje pojacavaca slike i TV Janca. 4®. 61 . 1948 ljif' FABRIKA RENDGEN APARATA NIŠ-JUGOSLAVIJA SLUŽBA ZA RADIOIZOTOPSKU DIJAGNOSTIKU, NEUROPSIHIJATRIJSKA KLINIKA MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU SCINTIGRAFSKA DIJAGNOSTIKA HRONICNOG SUBDURALNOG HEMATOMA Lukic v. Sadržaj: Autor iznosi rezultate scintigrafskog ispitivanja kod 9 bolesnika sa hro­nicnim subduralnim hematomom koji su operativno provereni. U 8 od 9 ispitivanih bolesnika nadene su karakteristicne scintigrafske pramene i dijagnoza prvo postav­ljena ovom metodam. Pored velike osetljivosti scintigrafije u dijagnostici ovih post­traumatskih lezija, koje zahtevaju hitnu hiruršku intervenciju, poseban doprinos ove neinvazivne metode je otkrivanje obostranih subduralnih hematoma, što je bio slucaj u dva bolesnika ispitivane serije. UDK 616.831.957-003.215-073:539.163 Deskriptori: hematom subduralni-diagnoza, možgani-scintografija Radiol. lugosl., 14; 307-310, 1980 L Uvod -Subduralni hematom smatra se hronicnim kada se klinicke manifestacije jav­ljaju najmanje 20 dana nakan traume glave (Mc-Kissock 1960). Dijagnostikovanje hronicnih subduralnih he­matoma je otežano odsustvom anamnestickih podataka o ranijoj traumi glave kod nekih boles­nika, veoma nespecificnom klinickom slikam, koja cesto lici na klinicku sliku tumora i brzom progresijom spaciokompresivnog sindroma, ko­ja namece brz postupak i hitnu hiruršku interven­ciju. Klinickom slikam dominiraju psihicki po­remecaji, žarišni znaci oštecenja moždanih funk­cija ukljucujuci i epilepticne krize i povišen in­trakranijalni pritisak. Ne retko klinicka orijenta­cija na stranu lezije je nemoguca ili pogrešna zbog pojave udaljenih žarišnih znakova trplje­nja mozga. Podaci u literaturi o scintigrafskoj dijagnostici hronicnih subduralnih hematoma daju veliku prednost ovoj metodi (Conway 1972, Gilday 1973, Hurwitz 1974, Lombroso 1970, Mealey Jr. 1963, Migliore 1971, Zeidler 1972, Zingesser 1971). U ovom radu izložicemo naša iskustva o scin­tigrafskom otkrivanju hronicnih subduralnih he­matoma. _J Materija! i metode rada -Scintigrafski pregled izvršen je u 9 bolesnika (7 muškaraca i 2 žene) u razlicitom životnom dobu (od 14. do 82. godine života). Anamnesticki podaci o rani­joj traumi glave dobijeni su samo u 6 bolesnika. Uputna klinicka dijagnoza u 6 slucajeva je sum­nja na tumor, u 2 akutni apoplekticni akcident, a u slucaju decaka starog 14 godina -decja cerebralna oduzetost sa psihickom retardaci­jam i cerebelarnim sindromom. U radu je primenjen savremeni angioscinti­grafski postupak pomocu gama-kamere i intra­venske bolus injekcije PTc99 "'. Od mah zatim snimani su staticki scintigrami, kao i 1 i 3 casa a posle injekcije uvek u AP, PA i oba lateralna položaja. Rezultati -Dijagnozu hronicnog subdural­nog hematoma na osnovu scintigrafskog nala­za postavili smo u 8 od 9 ispitanih bolesnika. Bilateralne pramene nadene su u dva bolesnika. Interval izmedu ranije traume glave i pojave klinickih simptoma u 6 bolesnika sa ovim po­datkom u anamnezi, bio je 3 meseca u 4 slucaja, 5 godina u jednom slucaju (sa negativnim scin­tigrafskim nalazom) i 14 godina (porodajna trau­ma) kod decaka starog 14 godina sa decjom cerebralnom paralizam, u koga su se naglo pojavili znaci intrakranijalne hipertenzije. Slika 1 -Obostrani subduralni hematom. Detalj sekvenciialnog scint,grama (AP položaJ) sa avasku­larnom periferijam obe hemisfere. Slika 2 -Obostrani subduralni hematom (isti slucaj kao na slici 1). Gore: detalj sekvencijalnog scintigrama (AP). Dole: rani staticki scintigrami (AP i PA). »Rim« znak duž medijalne granice hematoma: u AP položaju vidi se levo, a u PA desno. Kod svih ispitanih bolesnika karakteristican nalaz u sekvencijalnom scintigramu, za vreme prvog prolaza radioaktivnog bolusa, je hipoak­tivnost -defekt u punjenju perifernih delava mozga u zoni zahvacenoj hematomom (slika 1 ). Dobra vidljivost ovih pramena zavisi od po­ložaja u kome je angioscintigrafski pregled izvr­šen u odnosu na lokalizaciju hematoma. Slika 3 -Jednostrani subduralni hematom (le:,o). Kasni staticki scintigram (AP) sa hiperaktivnošcu površno levo. Odmah zatim, na ranim statickim scintigra­mima u pozicijama u frontalnoj ravni (AP i ili PA) zapaža se hiperaktivnost trakastog oblika, koja prikazuje konture hematoma medijalno i pokazuje njegovu debljinu -vaskularni »RIM« znak (Perkerson 1972, Smoak 1970) (slika 2). Tokom sledeca 3 casa scintigrafskog prace­nja, u zoni hematoma, dolazi do progresivnog nakupljanja PTc•• m, te se hematom direktno prikazuje u vidu hiperaktivnog žarišta razlici­tog intenziteta i vrlo karakteristicne lokalizacije. Debljina hematoma najbolje se može odrediti pomocu kasnih statickih scintigrama u AP od­nosno PA položaju (slika 3 i 4), dok se njegova rasprostranjenost prikazuje na profilnim pozi­cijama (slika 5). Na profilnim scintigramima in­tenzitet hiperaktivnosti najcešce nije veliki, a granice su nejasne. Obicno je zahvacen veci deo hemisfere velikog mozga. Diskusija i zakljucak -Napred citirani po­daci u literaturi i rezultati našeg rada pokazuju veliku dijagnosticku vrednost scintigrafije u dijagnostici hronicnih subduralnih hematoma. Samo u slucaju jednog bolesnika naše serije (interval izmedu traume i pojave klinicke simpto­matologije duži od 5 godina) scintigrafijom nis­mo mogli da otkrijemo subduralni hematom. Veoma karakteristicne pramene, koje se ot­krivaju scintigrafijom (avaskularna zona za vre­me prvog prolaza radioaktivnog bolusa i žarište pojacane difuzije 3 casa kasnije vrlo karakte­risticne lokalizacije i grade) dozvoljavaju da se ovim rieinvazivnim postupkom in vivo ne samo postavi etiološka dijagnoza vec i rasvetle pato­fiziološki mehanizmi stvaranja subduralnog he­matoma. S obzirom na bogatu varijabilnost klinickih ispoljavanja, uslovljenu lokalnim i opštim dej­stvom ove posttraumatske lezije (žarišni direkt­ni i udaljeni i opšti znaci oštecenja moždanih funkcija), najcešce se scintigrafijom prvo po­stavlja dijagnoza hronicnog subduralnog hema­toma. Njen poseban doprinos je otkrivanje obostra­nih hematoma, što je od ogromnog znacaja za uspeh hirurške intervencije. Od znacaja za uspeh terapije je i blagovreme­no postavljena dijagnoza jer kada se jednom pojave znaci spaciokompresivnog sindroma, kod hronicnog subduralnog hematoma, imaju brzu evoluciju. Zato pri postavljanju indikacija i planiranju dijagnostickog postupka treba mi­sliti na hronicni subduralni hematom. Summary SCINTIGRAPHIC DIAGNOSIS OF CHRONIC SUBDURAL HEMATOMA Lukic V. The author reports on the results of scintigraphic examinations on nine patients with surgically proved chronic subdural hematomas. In 8 out of 9 examined cases characteristic scintigraphic changes were discovered and the diagnosis primarily obtained by this method. Together with great sensibility of scintigraphy in the diagnosis of these posttraumatic lesions indicating urgent surgical treatment, special contribution of this noninvasive method was the discovery of bilateral hematomas in two patients from the reported serial. Literatura 1. Convay J.J., Yarzagaray L., Welch D.: Radio­nuclide evaluation of the Dandy-Walker malforma­tion and congenital arachnoid cyst of the posterior fossa. Am. J. Roentg. 112, 306-314, 1971 2. Gilday D.L., Coates G., Goldenberg G.: Subdu­ral hematoma: what is the role of brain scanning in its diagnosis? J. Nucl. Med. 14, 283-287, 1973 3. Hurwitz S.R., Halpern E.S., Leopold G.: Brain seans and echoencephalography in the diagnosis of chronic subdural hematomas. J. Neurosurg. 40, 347-350, 1974 4. Lombroso C.T., Erba G., Yogo T.: Two dimen­sional sonar scanning for detection of intracranial lesions. Arch. Neurol. 23, 518-527, 1970 5. Mealey J.Jr.: Radioisotope localisation in sub­dural hematomas. J. Neurosurg 20, 770-776, 1963 6. Migliore A., Paoletti P., Villani R.: Usefulness and limitations of brain scanning in the diagnosis of head injuries. Acta Neurochir. 19, 281-296, 1968 7. Perkerson R.B. Jr., Smith C.D., Weller W.F.: The rim sign of subdural hematoma. J. Nucl. Med. 13, 637-639, 1972 8. Smoak W.M., Gilson A.J.: Scintillation visuali­zation of a vascular rim in subdural hematoma. J. Nucl. Med. 11, 695-697, 1970 9. Zeidler U., Kottke S., Hundershagen H.: Hirns­zintigraphie. SpringerVerlag. Berlin-Heidelberg, 1972 10. Zingesser L.H.: Scanning in diseases of the subdural space. Sem. Nucl. Med. 1, 41---47, 1971 Adresa autora: Dr Vera Lukic Neuropsihijatrijska klinika, Dr Subotica 6, 11000 Beograd OPCA BOLNICA OSIJEK, ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU POREMECAJ ARTERIJSKE CIRKULACIJE DIJAGNOSTICIRAN POMOCU RADIONUKLIDNE ANGIOGRAFIJE Rusic A., C. Margetic Prikazan je slucaj poremecaja arterijske cir­kulacije desne noge. Bolesnica stara 34 godine žalila se na bolove u desnoj nozi koji se pojacavaju kod napora. Puls iznad desne femoralne artije nije se pipao, a oscilografski nalaz pokazuje prakticno od­sustvo oscilacija na desnoj nozi. Ucinjena je radionuklidna angiografija (RAG) koja pokazuje zastoj radioindikatora neposredno ispod bifurkacije desne ilijakalne arterije. Kontrastnom angiografijom dokazano je da postoji opstrukcija desne vanjske femoralne arterije, te razvijena kolateralna mreža. Naknad­no bolesnica razvija preosjetljivost na kontrast­na sredstva. Nakon operacije ponovo smo ucinili RAG. Nalaz je bio gotovo identican prvom, te je indi­cirana ponovna operacija. Obzirom na preosjet­ljivost bolesnica je operirana na bazi nalaza RAG koji je operateru dao zadovoljavajuce podatke. Postoperativna RAG pokazala je znat­no poboljšanje prokrvljenosti desne noge. Autori zakljucuju da je RAG brza, jednostav­na i neinvazivna metoda kojom se može dobro prikazati poremecaj periferne arterijske cirku­lacije. Metoda je takoder pogodna za daljnje pracenje bolesnika, osobito u kojih je razvijena preosjetljivost na kontrastna sredstva. kefamandOI (natrijev formilcefamandolat) antibiotik iz skupine novih cefalosporinov z izrazito razširjenim spektrom za mikroorganizme, negativne po Gramu. INDIKACIJE • infekcije respiracijskega trakta; • infekcije urogenitalnega trakta; • infekcije kosti in sklepov; • infekcije kože in mehkih tkiv (tudi peritonitis); • infekcije krvi (septikemija); • infekcije žolcnika, kadar jih povzrocajo za Kefamandol obcutljivi mikroorganizmi. KONTRAINDIKACIJE Kefamandol je kontraindiciran pri ljudeh, ki so preobcutljivi za cefalosporinske antibiotike. STRANSKI UCINKI Opisani so primeri preobcutljivosti v obliki mrzlice, kožnih izpušcajev in eozinofilije ter pozihvnega direktnega Coombsoveg testa. Lahko nastanejo nevtropenija, levkopenija in trombocitopenija. Opazili so tudi prehodno zvecanje vrednosti SGOT in SGPT, alkalne fosfataze ter uree v krvi. IZDELUJE ® TOVARNA FARMACEVTSKIH IN KEMICNIH L E K ........A TOZD FARMACIJA v sodelovanju s Eli Lilly & Co., Indianapolis r 7 KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO, LJUBLJANA, INŠTITUT ZA GERONTOLOGIJO -INTERNE KLINIKE 111, LJUBLJANA, INŠTITUT ZA RENTGENOLOGIJO, LJUBLJANA Budihna N., L. Miklavcic, P. Soklic URGENTNA DIAGNOSTIKA GLOBOKE VENSKE TROMBOZE* Povzetek: Iz rezultatov preiskav 17 bolnikov z globoko vensko trombozo (GVT) smo zakljucili, da: 1. s klinicno preiskavo lahko z veliko gotovostjo diagnosticiramo globoko vensko trombozo spodnjih okoncin, ce je tromboza dovolj obsežna, vendar tudi v tem pri­meru ne moremo tocno oceniti lokalizacije in razprostranjenosti tromboze, 2. radioizotopska venografija je zelo zanesljiva diagnosticna metoda, enostavna in nenevarna za bolnika. Možnost istocasne scintigrafije pljuc je njena nadaljnr pred­nost, 3. J131 fibrino(lenski test ni umesten kot diagnosticna metoda pri že razvitih starih trombozah, zaradi dolgotrajnosti preiskave pa ni umestna niti kot urgentna preiskava pri sumu na svežo flebotrombozo, 4. morfološki prikaz globoke venske tromboze in venskega povirja je najnatancnejši z rentgensko venografijo, UDK: 616.147-002-073:539.16 Deskriptorji: tromboflebitis-diag noza, flebografija, noga Radiol. lugosl., 14; 313-315, 1980 L _J Uvod -Globoka venska tromboza in pljucni Metode dela -Kriterij za izbor bolnikov je embolizmi so v vsakdanji klinicni praksi pogost bil povsem jasna klinicna slika globoke venske pojav, ki klinicni diagnozi ni vedno dostopen. tromboze. Bolezen predstavlja potencialno grožnjo živ­Diagnoza je temeljila na sledecih simpto­ljenju bolnika, zato je njena diagnostika ne glede mih: oteklina bolne okoncine v 93%, pozitiven na trenutno klinicno stanje bolnika, urgentna. Homanov znak v 93,8%, bolne venske tocke Da bi ugotovili optimalen diagnosticen posto­v 88,2%, bolece gnetenje mišic v 82,4% in na­pek (stopenjsko diagnostiko) smo v raziskoval­brekle površinske vene v 82%. Tromboza je bila ni študiji (uporabnost in primerjava radioizo­akutna ali stara z akutnim poslabšanjem pred topskih, rentgenskih in koagulacijskih metod hospitalizacijo. Bolniki so prejemali trombo­pri odkrivanju globoke venske tromboze spod­profilakso kadar je bila indicirana, heparin v njih okoncin,·1978. 1.) pri 17 bolnikih z obsežno 9 primerih, pelentan v 2, in kombinacijo obeh v 2 globoko vensko trombozo izvedli testiranje z primerih. Rentgensko flebografijo so izvršili J-131-fibrinogenom, radioizotopsko venografijo na Inštitutu za rentgenologijo po Haeger in May­in RTG venografijo in jih primerjali s klinicno landerju. Uporabljali so 40ccm 60"/4 urotrasta sliko. z intravensko ascendentno tehniko. Pozitiven Bolniki -Preiskave smo izvršili pri 17 bol­rezultat pomeni popolno ali delno neprehod­nikih, 9 moških in 8 žensk, v starosti od 16-86 nost vene. let s poprecno starostjo 61 let. Bolniki so bili Radioizotopsko venografijo smo izvajali po hospitalizirani na Inštitutu za gerontologijo za­metodi, ki smo jo že opisali (Budihna, Korzika radi globoke venske tromboze. Klinicna diagno­1976). J-131 fibrinogenski test je bil izvršen za je bila v 2 primerih ileofemoralna tromboza pri 9 bolnikih po metodi Van der Maasa (1971). s prizadetostjo vse spodnje okoncine, pri 12 bolnikih je bila tromboza stegenske regije in Rezultati -Rezultate vseh diagnosticnih pri 3 bolnikih je bila omejena samo na golen. metod smo primerjali z rentgensko venografi- * Clanek izhaja iz rezultatov naloge »Uporabnost in primerjave radioizotopskih rentgenskih in koagulacijskih metod pri odkrivanju globoke venske flebotromboze spodnjih okoncin«, ki jo je finansirala RSS po pogodbi štev. M-316/3207-76. RTG Klinicni Radioiz. J 13 '-fi­ veno­ pregledvenograf. brinog. grafija test Globoka flebo­ tromboza 16 17 17 10 Brez globoke flebotromboze o o 4 Pljucni embolizmi o 5 Tabela 1. Pregled rezultatov vseh diagnosticnih metod jo, ki je doslej najbolj merodajna za ugotavljanje globoke venske tromboze. Od 17 preiskovanih bolnikov, ki jim je bila klinicno ugotovljena tromboza, je bil z rentgensko venografijo pri 1. ugotovljena tromboza, eden rezultat 6-tih pa je bil neg_ativen. Z radioizotopsko venografijo je bila tromboza ugotovljena 17-krat, z J-131 fibrinogenskim testom pa od 14 pregledanih bolnikov 10-krat. Pri bolnikih so bili 5-krat na scintigramih pljuc prikazani tipicni segmentalni izpadi perfuzije kot jih vidimo pri pljucnih em­bolizmih, klinicno pa je bila pljucna embolija ugotovljena 1-krat. (tabela 1 ). 4-krat ni bilo skladnosti glede lokalizacije tromboze med ra­dioizotopsko venografijo in rentgensko veno­grafijo, 8-krat ni bilo skladnosti glede lokaliza­cije globoke venske tromboze med klinicnim pregledom in rentgensko venografijo. J-131 fibrinogenski test pa se ni skladal glede lokali­zacije z rentgensko venografijo v 19 podrocjih. Razpravljanje -Visoka diagnosticna ucin­kovitost klinicnega pregleda pri naši skupini bolnikov je posledica izbora bolnikov, saj smo izbrali samo tiste bolnike, katerih klinicna slika je bila evidentna. Vendar smo tudi pri teh bol­nikih ugotovljali neskladnost med klinicnim pre­gledom in objektivnimi diagnosticnimi metoda­mi glede lokalizacije in razsežnosti globoke venske tromboze. Tako klinicno ni bila diagno­sticirana femoralna tromboza pri 5 bolnikih in tromboza v podrocju stegna pri 2 bolnikih. V nekaterih primerih so bili rezultati tudi lažno pozitivni. Radioizotopska venografija se pogo­sto dobro ujema z rentgensko (tocnost 93%, naš material). Preiskava je enostavna in za bol­nika nenevarna. Prednost te metode je tudi v možnosti, da se istocasno s scintigrafijo pljuc diagnosticira event. pljucne embolizme. Majhno število pravilno pozitivnih rezultatov J-131 fibrinogenskega testa lahko pojasnimo z Slika 1 -Primer globoke venske trombove desnega spodnjega uda in spodnje vene kave. Fig. 1 -Deep venous thrombosis of right leg and lover vene cava. dejstvom, da so bile vse tromboze starejše od 3 dni. Znano je namrec, da se s tem testom ne morejo diagnosticirati stari trombi, ker v njih ni dovolj visokega nalaganja fibrina. Sklep -Iz dela lahko sklenemo, da 1. s klinicno preiskavo lahko z veliko goto­vostjo diagnosticiramo globoko vensko trom­bozo spodnjih okoncin, ce je tromboza dovolj obsežna, vendar tudi v tem primeru ne moremo tocno oceniti lokalizacije in razprostranjenosti tromboze, 2. radioizotopska venografija je zelo zaneslji­va diagnosticna metoda, enostavna in nenevar­na za bolnika. Možnost istocasne scintigrafije pljuc je njena nadaljnja prednost, 3. J-131 fibrinogenski test ni umesten kot diagnosticna metoda pri že razvitih starih trom­bozah, zaradi dolgotrajnosti preiskave pa ni umestna niti kot urgentna preiskava pri sumu na svežo flebotrombozo, 4. morfološki prikaz globoke venske tromboze in venskega povirja je najnatancnejši z rentgen­sko venografijo, 3i4 5. menimo, da je tudi pri globoki venski trom­bozi potrebna stopenjska diagnostika v kateri je vsekakor na prvem mestu klinicna preiskava. Ce je klinicna slika nejasna, je po vrsti nasled­nja preiskava radioizotopska venografija. In v kolikor tudi ta ne da dovolj zanesljivih podatkov, je indicirana še rentgenska venografija, 6. z oziram na potencialno smrtno nevarnost trombo embolijske bolezni, je diagnostika glo­boke venske tromboze urgentna diagnostika. Summary URGENT DIAGNOSIS OF DEEP VENOUS THROMBOSIS Budihna N., L. Miklavcic, P. Soklic We studied a group of 17 patients with extensive deep venous thrombosis (DVT). The conclusions were: 1) The clinical diagnosis of DVT is ? confident one in case of extensive DVT, but even rn this case the localisation of DVT is sometimes erroneously stated. 2) Radioisotopic venography (RIV) is a suitable test tor detection of DVT, especialy because of the possibility tor making a pulmonary scan at the same tirne 3) 131-J-fibrinogen test is not suitable tor detection of an old DVT, and is less suitable tor detection of newly firmed DVT, because of its long duration 4) The best mortologic study of DVT is possible with radiologic venography 5) We consider that the tollowing order of the diag­nostics of DVT is necessary: a) clinical diagn9stics, if not clear the next step is b) radioisotopic veno­graphy, if not satisfactory the next step is c) radio­ logic venography 1 6) Because of potencialy fatal out-come · of the disease we consider the diagnostics of DVT an urgent diagnostic. Litera tura 1. Budihna N., L. Korzika: Naša iskustva s radio­izotopskom diagnostikom dubinskih venskih trom­boza donjih udova. R. Pav1in (ed.) Flebologija, Sim­pozij o patološkim stanjima venske cirkulacije ek­stremiteta. Lek, Ljubljana, 1976, 163-171 2. May R., Nissl: Phlebographie der unteren Ex­tremitet. G. Thieme Verlag, Stuttgart, 1973. Naslov avtorja: Budihna N., Inštitut za nuklearno medicino, Klinicni center v Ljubljani, Zaloška c. 7. - .i.. -. .. . - VAš MOST DO SVJETSKOG TRžlšTA REDOVITI SERVIS IZ JADRANA U LUKE: Levanta (ukljucujuci kontejnerski i Ro/Ro servis), Irana - Iraka (ukljucujuci kontejnerski servis), Srednjeg istoka, NR Kine, Dalekog istoka, Sjeverne Evrope, Sjeverne Amerike (ukljucujuci kontejnerski servis), Meksickog zaljeva, Južne Amerike -istocne obale, Južne Amerike -zapadne obale, a brodovima slobodne plovidbe u sve luke svjeta. - JUGDLINIJA RIJEKA JUGOSLAVIJA P. O. Box 379 -Telegrar,1s: JUGOLINIJA RIJEKA Telex: 24218 YU-JULINE, Tel. (051) 33 111, 33 044, 33 383, 33 300 KLINIKA ZA UNUTRAŠNJE BOLESTI VMA, BEOGRAD ODELENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU PERFUZOIONA SCINTIGRAFIJA PLUCA U DIJAGNOSTICI TROMBOEMBOLIJSKE BOLESTI Tajfl D., M. Antic, M. Rastovac, R. Spaic Sažetak: U poslednje dve godine, koristeci gama kameru i racunar, dijagnostiko­vali smo plucnu tromboemboliju u 62 bolesnika (47 muškaraca i 15 žena). Dijagnoza je postavljena na osnovu klinickih simptoma i znakova i multiplih per­fuzionih defekata segmentalnog i subsegmentalnog izgleda. U urgentnoj dijagnostici plucne tromboembolije perfuziona scintigrafija pluca je veoma osetljiva, iako nešto manje specificna metoda. UD K 616.24-005.6/8-073:539.163 Deskriptori: pljucna embolija-diagnoza, pljuca-scintografija Radiol. lugosl., 14; 317-320, 1980 L Uvod -Tromboembolija pluca je najozbilj­nija komplikacija tromboze dubokih vena donjih ekstremiteta i karlice. Zbog svoje jednostavnosti i neinvazivnosti perfuziona scintigrafija pluca predstavlja me­todu izbora u dijagnostici plucne embolije. Ona je prvenstveno i rezervisana za bolesnike u kojih postoji i najmanja sumnja na plucnu emboliju, pre svega zbog oskudnih znakova i simptoma obolenja, normal nog nalaza na grafiji pluca (izu­zev ako je u pitanju infarkt), rede povišenih enzima i bilirubina, neuverljivih i redih pramena na EKG-u, kao i zbog imperativa ranog zapoci­njanja terapije i njenog pracenja, a pogotovo ako se zna da plucna angiografija nije bezopas­na metoda. Ranije ucestale neotkrivene embolije pluca su bile posledica prikrivenih klinicnih manife­stacija zbog cega se na njih i rede mislilo. Ako se cešce misli na faktore rizika u nastajanju embolije pluca (staza, povrede krvnih sudova, hiperkoagulabilnost) i dijagnoze ce biti cešce. Prema vecini autora i do 20% slucajeva plucnih embolija se ne dijagnostikuje za vreme života bolesnika. Materija! i metode -Od 274 perfuzionih scintigrafija pluca uradenih na našem odelenju u poslednje dve godine, u 62 bolesnika je doka­zana plucna tromboembolija. Scintigrami su radeni na gama kameri L.F.O.V. i predprogramiranom racunaru Scintiview u 4 _J standardna položaja. Korišcene su MAA HSA (Institut za nuklearne nauke-Vinca) obeležene 99 sa mTc i '"J u bolus i.v. injekciji, posle cega je odmah vršeno snimanje. Samo u nekoliko bolesnika je uradena i plucna angiografija, dok ventilacionu scintigrafiju pluca nismo radili. Opis rezultata -Od 62 bolesnika sa pluc­nom embolijom 47 su bili muškarci, a 15 žene (76%:24%). Bolesnici su bili sa urgentnog, kar­diološkog, hematološkog, traumatološkog ode­lenja i Instituta za plucne bolesti VMA. Kontrolno snimanje, u toku lecenja, je ura­deno u 14 bolesnika u više mahova. Dijagnoza bolesti je postavljana na osnovu klinicke slike, analize enzima, EKG nalaza, sveže grafije pluca i scintigrafskog nalaza. Pramene na EKG-u su nadene u 22 bolesnika (35,4%), enzimi su bili povišeni u 32 bolesnika (51,6%), dok je postojao nalaz na grafiji pluca u 27 bolesnika (43,5%). Samo u 13 bolesnika je uradena analiza gasova arterijske krvi i u svih je naden pad pritiska ugljen dioksida i kiseo­nika. U svih 62 bolesnika su nadeni multipli defekti u perfuziji, segmentalnog ili subsegmentalnog izgleda. Defekti u perfuziji su bili jace izraženi sa desne strane u 39 bolesnika, a u 23 bolesnika su bili izraženiji sa leve strane (63%:37%). Od faktora rizika za nastanak plucne embolije u 26 bolesnika (42%) su bile odgovorne trom­boze dubokih vena donjih ekstremiteta, u 20 bolesnika dugotrajno srcano obolenje, a u 16 '' ,DIII bolesnika povrede i dugo ležanje posle ope­racija. - - - LL illlll ' ' ' Slika 1 i 2 -Multipli perfuzioni defekti u bolesnika sa piucnom tromboembolijom nastalih kao posledica tromboze dubokih vena leve potkolenice. U svih bolesnika smo preko racunara odre­divali relativnu perfuziju desno vs. levo. Slika 3 i 4 -Multipli perfuzioni defekti subsegmentalnog i segmentalnog izgleda u bolesnika posle dugog ležanja Slika 5 i 6: Multipli perfuzioni defekti u bolesnika sa naglo nastalom dispnejom kao posledica tromboze du­bokih vena desne noge sa posledicnom tromboembolijom pluca Diskusija -Perfuziona scintigrafija pluca je kao metoda veoma osetljiva, ali nije speci­ficna, pošto se perfuzioni defekti nalaze kod mnogih obolenja pluca (karcinom, ciste, TBC, asthma i dr.). Zbog toga je dopunjavamo sa klinickom slikom, svežom grafijom pluca, ana­lizam gasova arterijske krvi, pracenjem enzi­ma, ventilacionom scintigrafijom i na kraju ako treba sa plucnom angiografijom. Perfuzionom scintigrafijom pluca se teško otkrivaju defekti man ji od 2 cm, pogotovo ako , su lokalizovani periferno i udruženi sa pleural­nim izlivom. Medutim, to u praksi ne ogranicava vrednost ove metode. Normalno bi trebalo raditi perfuzionu scinti­grafiju u kombinaciji sa ventilacionom scinti­grafijom, jer ukoliko je perfuzioni scintigram • f) pozitivan a ventilacioni negativan, u oko 97% slucajEi)va u pitanju je embolija pluca. Ako su perfuzioni scintigrami pluca u 4 ili - više p,oložaja normalni prakticno iskljucujemo - dijagnozu plucne embolije. Prema Marini C. i sar. (1978, god.) angio­grafski nalaz se slagao sa perfuzionim scinti­grafskim nalazima i do 85%, što pokazuje da je perfuziona scintigrafija i veoma specificna. Plucna embolija je dinamicki proces. U velike­vecine bolesnika emboli se razlažu (mehanicki, fibrinoliza i organizacija) u toku nekoliko ne­delja, izuzev ako ispad u perfuziji nije veci od Slik 7 -Pracenje toka lecenja i prognoza obolenja: -Naglo nastala embolija pluca (gornji red) -Po­boljšanje posle 14 dana (srednji red) -Znacajno poboljšanje posle 5 nedelja (donji red) 600/o kada nastaje akutno plucno srce i/ili šok, koji dovode do brze smrti. ,U oko jedne trecine bolesnika defekti se gube posle 1. nedelje, u druge trecine posle 3 meseca, a preostali i dalje imaju slabiju perfuziju. Oporavljanje ide sporije ukoliko je pocetni defekt bio veci, a na­rocita ako postaji i srcana insuficijencija. Zakljucak -1 pored manje specificnosti, ali velike osetljivosti, perfuziona scintigrafija pluca predstavlja brzu, jednostavnu i neinva­zivnu metodu u prikazivanju plucne arterijske cirkulacije. Prvenstveno je treba koristiti u dijagnostici plucne tromboembolije, prakticno u svakog bolesnika sa naglo nastalom dispnejom nejas­nog uzroka, a narocita u bolesnika sa faktorima rizika. Prema vecini autora, a u sklopu sa klinickom slikam, pouzdana je u 80-90% slucajeva, a udružena sa ventilacionom scintigrafijom i do 97%, pogotovo ako scintigrafske nalaze inter­pretira klinicar. Adresa autora: Tajfl dr. Dragutin, pukovnik, Kli­nika za unutrašnje bolesti VM-A-;-Odelenje za nuklear­nu medicinu Pasterova ul. br. 2 11000 Beograd 320 Summary PERFUSION SCINTIGRAPHY OF THE LUNGS IN THE DIAGNOSTICS OF PULMONARY TROMBOEMBOLISM Tajfl D., M. Antic, M. Rastovac, R. Spaic In the last two years, using gamma camera and computer we came to diagnosis that 62 patients (47 male, 15 temale) suffered from pulmonary trom­boembolism. The diagnosis has been reached on the basis of clinical symptoms and signs and multiple perfusion defects of subsegmental and segmenta! shape. In urgent diagnostic of pulmonary tromboembo­lism perfusion scintigraphy of the lungs is very sensitive althoug a somewhat less specific method. Literatura 1. Alderson P.O. i sar.: Radiology, 111: 643---647, 1974 2. Antic M. i sar.: Zbornik VMA, 1968 3. Azanjac R. i sar.: Zbornik radova l. Jugosla­venskog kongresa nuklearne medicine, 165-170, Split, 1974 4. Boysen P.G. i sar.: Chest, 72:422, 1977 5. Dangubic V. i sar.: VSP., 36:2, 144-146, 1979 6. Dolgova-Korubin V. i sar.: XIV jugoslovenski sastanak za nuklearnu medicinu, »Galenika«, 289­293, 1977 7. Dolgova-Korubin V. i sar.: kaa pod 3., 171-174 8. Georgijevska B. i sar.: kao pod 3., 179-182 9. lsawa T.: J. Nucl. Med., 11, 649, 1970 10. Johnson P. M.: Sem. Nucl. Med.: 1, 161, 1971 11. Maynard C.D. i sar.: Sem. Nucl. Med.: 1 :195, 1971 12. Me Neil B.J. i sar.: Jama, 227:753-756, 1974 13. Me Neil B.J.: J. Nucl. Med. 17: 613---616, 1976 14. Moser K.M. i sar.: Ann. lnt. Med. 75: 597---605, 1971 15. Moses D.C.: Man. of Nucl. Med. Proc., 3rd Edition, 119-123, 1978 16. Moses D.C. i sar.: Circulation, 49:179-188, 1974 17. Potchen E.J.: Jama, 304, 10, 1968 18. Potchen E.J. i sar.: Sem. Nucl. Med., 1, 153, 1971 19. Poulose K. i sar.: N. Engl. J. Med., 279:1020­1025, 1968 20. Quin J.L.: Sem. Nucl. Med., 1, 185, 1971 21. Sasahara A.A.: Circulation, 47: 1146-1150, 1973 22. SeckJ;lr-Walker R.H.: Lung Scanning, u Diag­nostic Nuclear Medicine, The Williams & Wilkins comp., Baltimore, 341-398, 1976 23. Stefanovi<': Lj. i Z. Selir: kao pod 3., 161-164 24. Stefanovi<': Lj. i M. Prvulovic: kao pod 3., ·175­178 25. Taplin G.V. i sar.: J. Nucl. Med. 7:77, 1966 26. Tow D.E. & H.N. Wagner: N. Engl. J. Med. 276:1053-1059, 1967 27. Walker R.H.S. i sar.: Thorax, 26, 23-32, 1971 28. Winebright J.W. i sar.: Arch. lnt. Med., 125:241, 1970 DINAMICKA ISPITIVANJA DVNAMICS EXAMINATIONS 7 INSTITUT »JOŽEF STEFAN« IN ONKOLOŠKI INŠTITUT, UNIVERZA EDVARDA KARDELJA V LJUBLJANI NOVA MOGUCNOST RACUNANJA GLOBALNOG BUBREŽNOG KLIRENSA Diallo B., E. Mandeljc, J. Šnajder, S. Pahor, M. Erjavec in A. Kodre Sadržaj: Clanak opisuje racunar bubrežnog klirensa, koji se može ukljucivati na svaki renografski merski sistem za automatsko odredivanje globalnog bubrežnog klirensa. Upotrebljen kineticki model je naš dobro poznati difuzijski model hipu rana. UDK 612.463.2.015.3:681.3.06 Deskriptori: metabolicni klirens, modeli strukturni, avtomatska obdelava podatkov Radiol. lugosl., 14; 323-325, 1980 L _J Uvod -Merenje globalnog klirensa hipu­datnih pretpostavki. Po našem novom, cisto rana tokom konvencionalne renografije osetno difuzijskom modelu, koji jednovremeno auto­doprinosi ka diagnostickoj moci ovog postup­matski uzima u obzir i aktivnost ekstravaskular­ka. Za ovu vrstu merenja, u upotrebi je niz po­nog prostora, moguce je medutim izracunati stupaka i nacina, od kojih su najprikladniji oni, globalni renalni klirens samo na osnovi vre­koji ne traže krvnih uzoraka i kod kojih odredi­menske krivulje radioaktivnosti izmerene iznad mo globalni klirens samo na osnovi vanjskih srca. Klinicnim testiranjem jednog i drugog merenja iznad prekordijuma. modela pokazala se jasno prednost novog mo­ Ali, zbog jake difuzije hipurana u ekstrava­dela. Dobijene vrednosti klirensa po našem mo­skularni prostor, potrebno je kod analize tako delu za normalne i patološke primere nalazimo dobijenih krivulja radioaktivnosti, uzeti u obzir u širokom diapozonu a ujedno vrlo dobro i. aktivnost ekstravaskularnog prostora. U ki­koreliraju sa klirensom kreatinina. Dalje se iz­netici hipurana, koristim? danas dva razlicita racunate vrednosti klirensa približavaju vred­difuzijska modela. Prvi je, difuzijski model sa nostima klirensa PAH izmerenog po klasicnim mešanjem. Kod ovog modela kažemo, da je met.dama. To dalje znaci, da bi razvijena me­koncentracija hipurana po citavom ekstravasku­toda, ako se sprovede u tehnološki prikladni larnom prostoru jednaka. Medutim, poznato je, oblik, omogucila masovnu rutinsku odrediva­da je gibljivost tekucine u tkivu relativno sla­nje globalnog klirensa kod svake renografske ba. Zbog toga pravilnije je, ako tvrdimo, da pretrage b-ez uzimanja krvnih uzoraka. koncentracija hipurana nije ravnomerno ras­poredena po ekstravaskularnom prostoru, vec Racunar klirensa -Za realizaciju racunara da difundira u taj prostor kao u cvrstu materiju. bubrežnog klirensa u takvom obliku, da bi se Ovo je i osnova takozvanog cistog difuzijskog ustvarila mogucnost nj.egove masovne prime­modela, kojeg je razvila naša grupa kod študije ne u nuklearnoj medicini, potrebno je prven­kinetike hipurana stveno ispuniti sledece uslove: Poznato je, da po modelu difuzije hipurana 1. za realizaciju racunara upotrebiti mikro­sa mešanjem, koji se danas još uvjek mnogo racunarsku tehnologiju, koristi, ne možemo odrediti globalnog klirensa 2. da vreme racunanja klirensa bude unutar samo na osnovi merenja iznad srca a bez do-jedne minute, 323. 3. da je racunar moguce jednostavno priklju­citi na svaki merni sistem za merenje aktivnosti iznad prekordijuma, 4. da je postupak dobijanja klirensa od samog merenja aktivnosti do konacnog rezultata, pot­puno avtomatiziran. Za realizaciju novog racunara globalnog kli­rensa upotrebljen je mikroprocesor INTEL 8080 kao i kod ranijeg modela. Blok shema racunara prikazana je na sl. 1. Na istoj slici prikazana je i veza izmedu merskog sistema i samog racuna­ra. U »INTERFACE« modelu racunara realiziran je i skaler-tajmer, tako, da se informacija o me­renoj aktivnosti iznad srca uzima na izlazu jed­nokanalnog analizatora mernog sistema. Na taj nacin za povezivanje je potreban samo jedan jednožilni koaksialni kabel. Ali kako su izlazni signali u nuklearnoj elektronici standar­dizirani to ujedno znaci, da je omoguceno prik­ljucivanje novog racunara bubrežnog klirensa na bilo koji tip mernog sistema za merenje aktivnosti iznad srca. Ovim nacinom povezi­vanja racunara i mernog sistema postignuta je i autonomnost rada racunara jer je digitalizacija impulsa iz nuklearnog spektrometra realizirana u sklopu samog racunara. Opisanim rešenjem, postignuto je i to, da je upotreba racunara vrlo jednostavna. Racunar je posle ukljucivanja auto­matski spreman za rad. Nakon injiciranja hipu­ rana, potrebno je samo pritisnuti dugme START, a na kraju renografske pretrage pre­pisati vec izracunanu vrednost bubrežnog kli­rensa u mililitrima na minut sa displeja racu­n,Ha. MIKRORACUNAR 1 L __ _ __ ________ _J RENOGRAFSKI MERNI SISTEM Slika 1 -Blok shema racunara za racunanje global­nog bubrežnog klirensa. Uslovi 4. i 1. ispunjeni su razvojem i realiza­cijom odgovarajuce programske opreme u mi­kroracunaru. Diagram glavnog programa racu­nara pokazan je na sl. 2. Program možemo po­djeliti u cetiri dela: da Test memorije i displeja Prekinuta pretraga Prekinut postopak racunanja klirens da Prekinut postopa.k racunja klirensa Racunanje klirensa i prikazivanje rezultata Slika 2 -Diagram glavnog programa racunara bubrežnog klirensa. 1. program za automatsku prikupljanje poda­taka od starta pretrage pa do vremena kada je izmeren dovoljan broj podataka (N = 180), 2. testni program za simulaciju vremenske krivulje aktivnosti u podrucju prekordijuma, 3. kontrolni program kvaliteta izmerenih po­dataka, 4. program za racunanje globalnog klirensa. U programu za automatsku prikupljanje poda­taka predviden je i rucni STOP, što omogucava prekid pretrage ako je to potrebno. Testni program služi za testiranje komplet­nog rada racunara. U testnom programu je ukljuceno testiranje pojedinih elemenata racu­nara sa automatskom diagnostikom pojedinih greški. Dalje testni program omogucava kon­trolu digitalnih vrednosti merene aktivnosti, koje se tokom pretrage zapisuju u memoriju. Konacno testni program generira poznatu vre­mensku krivu aktivnosti iznad srca koja služi za kontrolu pravilnog rada programa za racu­nanje klirensa. Kontrolni program kvalitete prikupljenih poda­taka ima dve funkciji. Prvo se ovim programom kontroliše vreme pojavljivanja vrha krivulje ak­tivnosti -tacka III. na sl. 3, koja prikazuje nor­malnu krivulju aktivnosti iznad srca. U slucaju, da je pronaden vrh krivulje tek posle 10 minuta, program obrade se prekine i racunar se vrati u pocetni položaj, gde ocekuje novi start. U tom slucaju se na displeju racunara prikazuje umesto vrednosti klirensa, znak, da je bio vrh krivulje pronaden prekasno ili, da uopšte nije bio pronaden. .µ "' o c:, >· ·ri .µ ·" .reme [s/10) Slika 3 -Vremenska krivulja aktivnosti izmerene iznad prekordijuma. Tacka I je start racunara, tacka II je trenutak injiciranja hi purana, tacka III vrh krivulje. Kod izmerene krivulje aktivnosti iznad srca za bekground se uzimaju vrednosti pocetnih 100 sekundi -to je od pritiska na START ra­cunara do trenutka injiciranja hi purana. -tacka l. i II. na sl. 3. Ako je posle odbrajanja bekgroun­da pronadena vrednost krivulje koja je manja od nule, program obrade se prekine i racunar se vrati na pocetak. Na displeju dobijemo znak, da vrednost bekgrounda nije bila pravilno ili pod pravilnim uslovima izmerena. Posle kon­trolnog programa racunar prelazi na racuna­nje samog klirensa. Program za racunanje globalnog bubrežnog klirensa pretstavlja naj­obsežniji i najzahtevniji dio programske opre­me u racunaru. U ovom delu rešava se lnte­gradiferencialna jednacina Uslov 2, da bude vreme racunanja klirensa na mikroracunaru unutar jedne minute, pretstav­ljao je glavni problem u ovom radu. Ovo je po­stignuto sa dva glavna poteza: prvo tirne, da je citav program (oko 2500 instrukcija) napisan u asemblerskom jeziku racunara i druge sa raz­vojem kracih programskih algoritama kod reše­vanja jednacine 1. Vreme racunanja klirensa na realiziranom racunaru iznosi 55 sekundi. Zakljucak -Koristeci rezultate istraživanja kinetike hipurana po novom cisto difuzijskom modelu, kao i rezultate klinickih ispitivanja sa upotrebom velikog racunam i CAMAC sistema za automatsku prikupljanje podataka, razvijen je novi racunar globalnog bubrežnog klirensa, koji je prikladan za masovnu rutinsku upotrebu u nuklearnoj medicini. Zadatak je bilo moguce uspešno rešiti, rešavanjem dva osnovna prob­lema: razvojem instrumentalne opreme koja omogucava jednostavno prikljucivanje racunara na bilo koji merni sistem za merenje aktivnosti iznad prekordiuma i razvojem brzih program­skih algoritama kojima je u mikroracunaru 8 bitnog procesora omoguceno izracunavanje kli­rensa u dovoljno kratkom vremenu. Novi mikroracunar prikljucen na renograf­ ski merni sistem, automatski meri krivulju ak­ tivnosti iznad srca, odreduje kraj pretrage i izracunava globalni bubrežni klirens u milili­ trima na minut, bez potrebe uzimanja krvnih uzoraka. Summary NEW POSSIBILITY OF RENAL CLEARANCE EFFICIENCY DETERMINATIQN Diallo B., E. Mandeljc, J. Šnajder, S. Pahor, M. Erjavec, A. Kodre This paper describes a renal clearance computer which can be interfaced to any renal measuring system for automatic determination of total renal efficiency. The kinetic model used is our well known so1id diffusion model of hippuran. Li teratura 1. J. Cerar etc.: Dolocanje relativnega klirensa hipurana iz merjene aktivnosti nad srcem. Simpozij biomedicinske kibernetike, Skopje, 8­ 9 april 1978, 103-114 (1978) 2. J. Cerar et all.: Can the Hippuran renal clearance efficiency be determined from the activity measured over preacordium alone, Radio!. Radioth., 19, 1978, 4. Naslov avtorja: Diallo B., Institut »Jožef Stefan«, Jamova 39, 61000 Ljubljana 1 i 1 1 PROJEKT-RIJEKA RADNA ORGANIZACIJA ZA PROJEKTIRANJE I CONSULTING Rijeka, Fiorello la Guardia 13, projektanti, tel. 33 411 Rijeka, Borisa K•.... idrica 22, uprava, tel. 33 818 Rijeka, Veleb1itska 8, niskogradnja, tel. 35 172 Zadar, Ivana Milutinovica 22, tel. 37 777 Rovinj, Pufta bb, tel. 81 740 DJELATNOST: -strojarsko projektiranje, elektroprojektirnnje, projektiranje konstrukcija i gradevinskog dijela ni3kogradnje, -consulting, -istražni radov1 i, ispitivanja, mjerenja i baždarenja uredaja, postrojenja i proizvoda, umnožavanje i opremanje nacrta, planova i druge dokumentacije 7 MEDICINSKI FAKULTET, SKOPJE INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU ODREBIVANJE GLOMERULARNE FILTRACIJE SA 99 mTc-DTPA 1 JEDNIM KRVNIM UZORKOM Bogdanova V. Sadržaj: Kod 42 pacijenta odredena je brzina glomerularne filtracije (GFR) sa ••mTc-DTPA, metodom jednokratne injekcije i merenjem aktiviteta u plazmi uzetoj nakon 120, 180 i 240 minute. Pomocu ovih podataka izvedene su regresione jedna­cine za izracunavanje GFR od aktiviteta u jednom uzorku plazme. Ustanovljeno je da najpogodnije vreme za uzimanje krvi je 100 minuta, kada je greška odredenog GFR najmanja i iznosi 7,8 ml/min. UDK 612.463.2.015:539.16 Deskriptori: glomerulama filtracija hitrost, tehnecij, DTPA Radiol. lugosl., 14; 327-328, 1980 L Uvod -Brzina glomerularne filtracije (GFR), kao i protok plazme kroz bubreg? (ERPF) naj­cešce se odredu ju metodam jednokratne injek­cije pogodne radioaktivne materije i analizam opadanja aktiviteta u plazmi. Za ovu analizu potrebno je više krvnih uzoraka, uzetih u razli­cito vreme nakon injekcije. Brojne publikacije prezentiraju razlicite tehnike kojima se reducira broj krvnih uzoraka i pri torne uvodi neka aprok­simacija. Krajna mogucnost ovakvog reducira­nja je jedan krvni uzorak, pri cemu se prethodno mora postaviti korelacija izmedu odnosa date doze i aktiviteta u plazmi i GFR odnosno ERPF. Ovakva korelacija je postavljena za ERPF sa 131 J-Hipuranom i krvnim uzorkom od 44 minute (Tauxe et al., 1971) i za GFR sa "Cr-EDTA i krvnim uzorkom od 180 minute (Fisher, Veall, 1975). Mi smo izveli regresione jednacine za GFR sa 99 mTc-DTPA. Materija! i metoda -Tehniku za odrediva­nje GFR sa 51Cr-EDT A (Garnett et al. 1967) sa korekcionim taktorima evaluiranim od Chant­ler et al. 1969, koristili smo na našem institutu vrše godina. Uvodenjem 99 mTc-DTPA za ske­novanje bubrega hteli smo da ovaj radiofarma­ceutik primenimo za ispitivanje glomerularne funkcije bubrega. Koristili smo identicnu teh­niku kao i za 51 Cr-EDT A. Kod 42 pacijenta sa _J razlicitom bubrežnom patologijam odredili smo GFR sa jednokratnom injekcijam 100 mikrokirija (1 ml) 99 mTc-DTPA i uzimanjem krvnih uzoraka u 120, 180 i 240-oj minuti. Aktivitet diluiranog standarda (1 :10000) i plazme smo merili i ko­ri steci prosti eksponencijalni zakon nalazili ak­tivitet u nultom vremenu (A0) i T/2. GFR smo racunali po formuli: Doza x 0,693 GFR = ------x 0,93 ml/min A x T/2 0 Od dobivenih rezultata za GFR i aktiviteta ujed­nom uzorku plazme odredili smo regresione jed­nacine za 120, 180 i 240 min. Koristili smo meto­du najmanjih kvadrata za kvadratnu regresiju. Ovim jednacinama smo uspostavili zavisnost izmedu GFR i odnosa Doza/aktivitet u 1 L plazme. Rezultati i diskusija -Na Sl. 1 date su regresione krive za 120, 180 i 240 minuta. Na apscisi je pretstavljen odnos Doza/aktivitet u 1 L plazme (Doza/C x 1000) a na ordinati GFR. Oko krive za 180 minuta dati su i pojedinacni rezultati. Za 120 minuta zavisnost je linearna Y = =3,55X-35. Greška odredenog GFR iznosi 10,6 ml/min. Slika 1 -Regresione krive i jednacine za izracuna­vanje GFR od aktiviteta u jednom uzorku plazme Za 180 minuta zavisnost je kvadratna: Y = = --0,0128X' + 3,077X-30,3 sa greškom od 7,8 ml/min. Za 240 minuta zavisnost je takode kvadratna: Y = -0,00628X' + 2,066X-19, medutim uticaj kvadratnog clana je znatno manji. Greška iznosi 8,0 ml/min. Od rezultata se vidi da za GFR se može skoro jednako dobro koristiti krv od 100 ili 240 minute. lpak radi skracivanja testa i nešto manje greške može se dati prednost 180-oj minuti. Kod vecine pacijenata za ovo vreme je vec postignut ekvili­brium izmedu vaskularnog i ekstravaskularnog prostora, sem kod edematoznih pacijenata, kod kojih se može uzeti krv i u 240-oj minuti da bi se potvrdio prethodni rezultat. U vezi pouzdanosti 99 mTc-DTPA kao radio­farmaceutik kojim se odreduje GFR, koristili smo podatke o korelaciji istog sa inulinom (Bar­bour et al. 1976), sa 51 Cr-EDT A (Hilson et al. 1976), sa 131 J-lothalamate (Clopper et al. 1972). Kit DTPA koji je pripremljen u našoj laborato­riji i markira se svakodnevno 99 mTc-om za vi­zualizaciju bubrega proveravamo biološki. Ne postaji akumulacija u nijednom organu sem bubrega. Prema torne svaka pramena u koncen­traciji kompleksa 99 mTc-DTPA u plazmi nakon postizanja ekvilibrijuma proporcionalna je glo­merularnoj funkciji bubrega. Zakljucak -Za odredivanje GFR jednim krvnim uzorkom potrebno je da se inžektira tacna kolicina 99 mTc-DTPA. Posle 180 minuta uzima se krvni uzorak. Merenjem aktiviteta stan­darda i plazme nalazi se X= Doza/C x 1000 (C -koncentracija u jednom mz. plazme) i na dijagramu se cita vrednost za GFR ili se racuna po datim formulama. Ova vrednost za GFR iz­ražava se na 1,73m' telesne površine. Summary GLOMERULAR FILTRA TION RA TE ESTIMATION USING 99 mTc-DTPA ANO SINGLE BLOOD SAMPLE Bogdanova V. GFR was estimated in 42 patients using 99 mTc­DTPA and single shot method with blood samples withdrawn at 120, 180 and 240 minute after injection. Using these data, the regression equations for cal­culation of GFR from concentration of radiophar­maceutical in single plasma sample were derived. The best tirne for blood sample is 180 minute, when the error of estimated GFR is minimal and its value is 7,8 ml/min. Li teratura 1. Barbour G.L., Ch.K. Crumb, Ch.M. Boyd, R.D. Reeves, S.P. Rastogi and R.M. Patterson: Compa­rison of inulin, iothalamate and 99 mTc-DTPA for measurement of glomerular filtration rate. J. Nucl. Med. 17, 317-320, 1976. 2. Hilson A., R. Mistry, M. Maisey: 99 mTc-DTPA for the measurement of glomerular filtration rate. Br. J. Radiol. 49, 794-796, 1976. 3. Klopper J.F., W. Hauser, H. Atkins, W. Eckelman and P. Richards: Evaluation of 99 mTc-DTPA for the measurement of glomerular filtration rate. J. Nucl. Med. 13, 107-110, 1972. 4. Fisher M., N. Veall: Glomerular filtration rate estimation based on a single blood sample. Br. Med. J. 2, 545-545, 1975. 5. Tauxe W.N., F.T. Maher, W.F. Taylor: Effective renal plasma flow estimation from theoretical volu­mes of distribution of intravenously injected '"I orthoiodohippurate. May Ciin. Proc. 46, 524-531, 1971. 6. Houston A.S., W. Sampson, M. Macleod: A compartmental model for the distribution of 113 mln­DTPA and "mTc-(Sn)DTPA in man following in­travenous injection. lnt. J. Nucl. Med. Biol., 6, 85-95, 1979. 7. Garnett E.S., V. Pearsons, N. Veall: Measure­ment of glomerular filtration rate in man using "Cr edeticacid complex. Lancet, 1, 818-820, 1967. 8. Chantler C., E.S. Garnett, V. Pearsons, N. Veall: Glomerular filtration rate measurement in man by the single injection method using Cr-51 EDT A. Ciin. Sci. 37, 169-180, 1969. Adresa autora: Vukosava Bogdanova, Institut za patofiziologiju i nuklearnu medicinu, Medicinski fakultet 91000 Skopje, Vodnjanska 17 REGIONALNI MEDICINSKI CENT AR BANJA LUKA, SLUŽBA NUKLEARNE MEDICINE ODREDIVANJE GLOMERULARNE FILTRACIJE POMOCU EDTA -Cr-51 Zubovic l., P. Nikolic U radu smo opisali odredivanje glomerularne filtracije iz uzoraka plazme nakon jednokratnog i.v. injiciranja test doze. Prikazali smo rezultate u 70 naših pacijenata i uporedili smo ih sa glo­merularnom filtracijam koju smo odredili iz vanjskih mjerenja radioaktivnosti nad srcem i radioaktivnosti nad mokracnim mjehurom. Do­bili smo visoki stepen korelacije. Koeficijent. korelacije (r) plazma srce je 0,99 a plazma mjehur je 0,98. THE MEASUREMENT OF GLOMERULAR FILTRA TION RA TE BY EDT A-Cr-51 The determination of glomerular filtration rate from the change in plasma concentration of a single i.v. injection of EDTA -Cr -51 is described. Results in 70 patients are presented and compared with the measurement of glomerular filtration rate by external counting over the heart and over the bladder. A high degree of correlation was obtained. The cor­relation coefficient (r) plasma heart is 0,99 and plas­ma bladder is 0,98. RIJEKA PROJEKT Radna organizacija za projektiranje Rijeka, Moše Albaharija 10/A Projektne djelatnosti: 1. Urbanizam i urbanist-icko projektiranje: -projektiranje urbanistickih planova i prnjekata. 2. Obavljanje prethodnih radova, konzalting poslova i usluga, izrada i kontrola tehnicke dokumentacijA za podrucja: a) arhitektonski projekti b) projekti konstrukcija i projekti gradevinskog dijela objekata niskogradnje c) elektroprojekti d) strojarski projekti 3. Projektfranje interieura, i umjetnicka obrada dekoraterski h radova. 4. !stražna bušenja tla s klasifikacijam. 5. Opremanje elaborata. MEDICINSKI FAKULTET, NOVI SAD ODELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU ZAVODA ZA PATOLOŠKU FIZIOLOGIJU KORELACIJA RADIORENOGRAFSKOG NALAZA SA DRUGIM POKAZATELJIMA BUBREŽNE FUNKCIJE KOD DIJABETESNIH BOLESNIKA Sedlak V., Lj. 0ilas, S. Temerinac, R. Borota Sažetak: Radom je obuhvaceno 100 dijabetesnih bolesnika od 25-70 godina sta­rosti. !spitana je korelacija izmedu stepena izmena u obliku i parametrima renograf­skih krivulja, klirensa endogenog kreatinina, urinarnog nalaza i krvnog pritiska. Utvrdene su odredene zakonitosti u izmenama renografske krivulje u odnosu na tra­janje dijabetesa kao i u medusobnim odnosima ovih promena i drugih posmatranih pokazatelja. UDK 616.379-008.64:616.61-074:539.163 Deskriptori: diabeticne nefropatije, ledvica funkcijski testi, radioizotopna renogra­fija Radiol. lugosl., 14; 331-333, 1980 L _J Uvod -U cilju procenjivanja funkcione spo­dijabetesnih bolesnika vrednovani su po ovim sobnosti bubrega hospitalizovanih dijabetes­kriterijumima a dobijene rezultate prikazuje ta­ nih bolesnika u Novom Sadu rutinski se prime­bela 1. njuje radiorenografsko ispitivanje. Obzirom na Broj Dužina trajanja to da smo se kod ovih bolesnika cesto susretali Renografski nalaz bolesti god. sa odredenim tipovima renografskih krivulja, bolesn. do 5 5-1010-15 želeli smo da ispitamo da li postoji, i u kojoj Obostrano normalan 8 8 3 meri korelacija izmedu izmenjenog oblika i vre­ Ubrzan tranzit 17 2 8 7 menskih pokazatelja renograma, te klirensa krea­Obostrano patološki 58 9 17 tinina i urinarnog nalaza. Želeli smo takode da utvrdimo odnos dužine trajanja bolesti i povi­šenog krvnog pritiska prema tipu promena re­nografskog nalaza. Bolesnici i metoda rada -Rad ukljucuje 100 dijabetesnih bolesnika od 25-70 godina starosti hospitalizovanih u toku jedne 0 godine. Radiorenografija je izvod ena na Renaltronu IV. Nuclear Chicago nakon adekvatnog hidriranja bolesnika pola sata pre injiciranja 131-J-Hip­purana u dozi od 0,15 µCi (5,55 K Bq) po kilo­gramu telesne teži ne. Prema kriterijumima naše laboratorije normalan renog rafski na laz treba da je pravilnog trosegmentalnog oblika sa str­mim inicijalnim segmentom, amplituda II. seg­menta treba da iznosi najmanje jednu trecinu vi sine inicijalnog segmenta sa T max 3-5 minuta i T 1/2 do 8 minuta. Radiorenogrami ispitivanih Jednostrano patološki 6 3 2 1 Tabela 1 -Odnos renografskog nalaza prema dužini trajanja bolesti Table 1 -Correlation between renographic findings and duration of the disease Kao što se iz tabele 1. vidi, kod najveceg broja bolesnika naden je obostrano patološki nalaz uz najduže trajanje bolesti (10-15 godi­na). Iz dalje obrade iskljucili smo bolesnike sa unilateralno patološkim nalazom kod kojih se radilo o nefrolitijazi (n 5), afunkciji jednog bu­brega (n 1) i solitarnoj cisti bubrega (n 1). Prema promenama oblika i odstupanjima vre­menskih pokazatelja T max i T 1/2, krivulje smo podelili u nekoliko tipova i prikazujemo ih na tabeli br. 2 u odnosu na vrednosti klirensa krea­tinina i krvni pritisak. Bolesnike sa Kimmel­stiel-Wilsonovim sindromom izdvojili smo u posebnu grupu jer su renogrami kod ovih bo­lesnika izmenjeni na veoma slican nacin -u Broj Raspon Srednja Hii:iertenzij. OdnosT.A. Tip radiorenograma bo lesnika klirensa vredn. klir. kreatinina kreatinina ne da Norm. Hip. Tmax -3-5' 107 ml T1/2 -5-8' Norm. 19 71-166 ml ±29 p<0.05 15 4 3,7:1 T max 1,8-3,0' T 1/2 3--4,5' »Ubrzan tranzit« 17 48-142 ml 88 ml ±28 p<0.05 10 6 1,6:1 Tmax 3-5' T 1/2 8,5-11' Linearan pad III. segm. 20 45-140 ml 76 ml ±34 p<0.01 10 9 1,1:1 T max 3-5' T 1/2 10-13' Snižena amplituda II. segm. 6 49-83 ml 62 ml ±13 p<0.01 2 4 1 :2 T max >6' T 1/2 > 15' 3 26--46 ml 34 ml ±10 p<0.01 2 1 :2 Akumulacioni tip 21 27-102 ml 60 ml ±26 p<0.01 11 10 1'1:1 Kirn melstiel-Wilsonov sindrom. 8 8--49 ml 22 ml ±12 p<0.01 8 Tabela 2 -Odnos klirensa kreatinina i hipertenzije prema izmenama oblika i vremenskih parametara reno­ grafskih krivulja Table 2 -Correlation between creatinine clearance and hypertension and the changes in shape and tirne parameters of renographic curves Urinarni nalaz Tip radiorenograma Broj bolesnika Norm. Niska sp. Opales-Izražena teži na cencija protein ur. Gnoj Mikrohe­maturija T max 3-5' T 1/2 5-8' Norm. 19 10 2 3 7 Tmax 1,8-3,0' T 1 /2 3--4,5' 17 6 7 4 5 5 3 »Ubrzan tranzit« Tmax 3-5' T 1/2 8,5-11' 20 3 7 5 10 5 14 Linearan pad III. segm. T max 3-5' T 1/2 10-13' 6 5 2 2 Snižena amplituda 11. segm. T max >6' T 1/2 > 15' 3 2 2 Akumulacioni tip 21 2 8 6 8 12 13 Kimmelstiel-Wilsonov sindrom 8 8 8 8 8 Tabela 3 -Promene urinarnog nalaza u odnosu na izmenjeni oblik i vremenske parametre renografskog na laza Table 3 -Changes in urinary findings relative to altered shape and tirne parameters of renographic curves vidu veoma usporene akumulacije radioindika­tora veceg ili manjeg intenziteta uz nedostatak III. segmenta. Jedan bolesnik iz ove grupe imao je izostenuricni oblik krivulje. Iz tabele 2 se vidi da se vrednosti klirensa kreatinina smanjuju paralelno sa stepenem pa­tološke izmenjenosti renografskog nalaza uz istovremeno ucestalije prisustvo hipertenzije. Razlika izmedu srednje vrednosti klirensa krea­tinina grupe bolesnika sa normalnim renograf­skim nalazom i svih ostalih grupa je statisticki znacajna (p<0,05) i (p<0.01). Tabela br. 3 prikazuje iste grupe renograma u odnosu na specificnu težinu urina, prisustvo opalescencije, proteinurije, gnoja i mikrohe­maturije. Zapaža se da je ucestalost patološkog nalaza u skladu sa stepenem patoloških prame­na renografskog nalaza. Kod 12 bolesnika sa hronicnim pijelonefritisom i 6 bolesnika sa ade­nomom prostate naden je akumulacioni tip re­nografskih krivulja. Diskusija -Svesni smo da je ovakva klasi­fikacija renografskih nalaza veštacka, ali cinje­nica da se ove pramene renograma ponavljaju ne samo u ovoj grupi vec i kod drugih ranije ispitivanih bolesnika navela nas je da ovakvu podelu izvršimo uz uporedenje sa drugim na­lazima. Renogrami koje smo okarakterisali kao »ubrzani tranzit hipurana« vec duže vreme pred­stavljaju problem u interpretaciji. Ove krivulje su potpuno pravilnog trosegmentalnog izgleda, ali izrazito skracenog trajanja vremenskih poka­zatelja T max i T 1/2. Ovakve krivulje vi damo ne samo kod nekih dijabetesnih bolesnika, vec i kod velikog breja pacijenata obolelih od esen­cijelne hipertenzije u pocetnom stadijumu obo­ljenja. Pošto nam je poznata da se pod uticajem diuretika (furos-emida) skracuje trajanje vremen­skih pokazatelja renograma (Camargo et al. 1973) ovu smo mogucnost iskljucili kod naših bolesnika. Ne mažemo protumaciti patofizio­lošku osnovu ubrzanog prolaska radioindikatora kroz bubrežni parenhim dijabetesnih bolesnika ali zbog ucestalog patološkog urinarnog nalaza ovakav tip renograma smatramo granicno pa­tološkim. Povremeno nailazimo na veca odstu­panja kontrolnih renograma u odnosu na nor­malan nalaz. Zakljucak -Korelacija izmedu stepena iz­menjenosti renografskog nalaza i sniženih vred­nosti klirensa kreatinina kod naših bolesnika, potvrduje zapažanje nekih autora (Heidenreich et al. 1975) koji su kod obolelih od manifestnog dijabetesa našli statisticki znacajno sniženu glomerulsku filtraciju i oslabljenu sekretornu sposobnost tubula. Stepen izmenjenosti ra­diorenograma je u skladu sa dužinom trajanja bolesti i pracen je premenama urinarnog nalaza. Do istog su zakljucka došli i Korovkin i sar. 1974. Radiorenografski nalaz je osetljiv pokazatelj bubrežne funkcije, koji treba da bude sastavni deo dijagnostickog programa dijabetesnih bo­lesnika. Summary CORRELATION BETWEEN THE RADIORENOGRAPHIC FINDING AND OTHER PARAMETERS OF THE KIDNEY FUNCTION IN DIABETIC PATIENTS Sedlak V., Lj. 0ilas, S. Temerinac, R. Borata The study included 100 diabetic patients aged 25 to 70 years. The correlation between the changes in shape and parameters of renographic curves relative to endogenous creatinine clearance, urina­lysis and blood pressure was studied. The definite regularities in renographic curve changes relative to the duration of diabetes and interrelationships of these parameters and other studied indices were determined. Literatura 1. Camargo E.E., Papaleo Netto M., Dias Neto A.L. and Cawalho N: Renogram modification caused by fl,irosemide, Nucl. Med. (Stuttg). vol. 12, No. 3, 240 C251, 1973. 2. Heindenreich P.G., Hoer K., Kempken., P. Bottermann, H.W. Pabst: Nierenclearance Unter­suchungen mit 131-J-hippuran und 99 mTc-DTPA bei nephropathien in Rahmen des Diabetes Mellitus, H.W. Pabst: Nuklearmedizin, Schattauer, Stuttgart 1975, 392. 3. Korovkin V.S. and Ananchikov N.M.: Renal function in patients with diabetes mellitus and pul­monary tuberculosis according to radionuclide re­nography findings (Russian), Probl. Tuberc, vol. 52, No. 11, 44--46, 1974. Adresa autora: dr. Valerija Sedlak-Vadoc, Bulevar A VNOJ-a 51 /19, 21.000 Novi Sad SLUŽBA ZA NUKLEARNU MEDICINU MEDICINSKOG CENTRA U ZAJECARU RADIORENOGRAFSKO I HISTO.GRAFSKO ISPITIVANJE FUNKCIJE PTOTICNOG BUBREGA Paunkovic N., R. Paunovic, O. Pavlovic Radi proveravanja verodostojnosti podataka 1 pored toga što se u rutinski izvodenoj radio­ o stanju funkcije mobilnih, ptoticnih bubrega, renografiji sonde brojaca aplikuju nedovoljno koji se dobijaju radiorenografijom, izvršeno je egzaktno, a kod druge korišcene metode krivu­uporedo ispitivanje grupe od 20 osoba sa uni­lje se dobijaju prateci kretanje radioaktivnog lateralno ptoticnim bubregom, konvencional­obeleživaca kroz izabran region od interesa, nom radiorenografijom i sekvencijalnom funk­dobijeni su vrlo slicni rezultati. Na osnovu toga cionom scintigrafijom gama kamerom i racuna­može se prihvatiti da je radiorenogram, kao jed­rom. Pored kvalitativne interpretacije korišceni stavna analiza dovolJno pouzdan i za sticanje su i uobicajeni semikvantitativni parametri (T informacija o stanju funkcije ptoticnog bubrega, max., T1 12, »sekretorna vrednost«) u analizi ra­i da renografska krivulja u egzaktnom izvodenju diorenograma, odnosno slicni parametri (na­ove metode nije bitno izmenjena cinjenicom da gib krive, itd.) kod analize histografskih krivulja se bubreg ne nalazi na tipicnom mestu, jer isto sa racunara. može da se lokalizuje korektnim pracenjem ak­ tivnosti u prvim sekundima od aplikacije radio­obeleživaca. KLINICKI BOLNICKI CENTAR U ZAGREBU, ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU REBRO 1 ZAVOD ZA NEFROLOGIJU I ARTERIJSKU HIPERTENZIJU INTERNE KLINIKE REBRO VRIJEDNOST NEKIH RADIOIZOTOPNIH PRETRAGA U DIJAGNOSTICI RENOVASKULARNE HIPERTONIJE Poropat M., l. Latkovic, M. Marinkovic, M. Vidovic U ovom radu prikazani su rezultati nekih ra­dioizotopnih pretraga u bolesnika sa renova­skularnom hipertonijom. Rezultati se odnose na grupu bolesnika u kojih je drugim metodama pretrage (u svim slucajevima radena je i selek­tivna renalna angiografija) dokazana stenoza jedne od arterija renalis, odnosno renovasku­larna entiologija hipertonije. Od radioizotopnih pretraga vršene su radioizotopna renografija, scintigrafija bubrega, dinamicka scintigrafija bubrega, te perfuziona scintigrafija bubrega pomocu 90m Te pertehnetata. Na taj nacin do­biveni su podaci o funkcionalnom stanju bub­rega (separatno za svaki bubreg), morfologiji bubrega i prokrvljenosti bubrega. Na osnovu iskustava stecenih na vecem broju bolesnika možemo zakljuciti da od radioizotop­nih pretraga u dijagnostici renovaskularne hi­pertonije najvece znacenje imaju dinamicka scintigrafija bubrega i perfuziona scintigrafija bubrega. VALUE OF SOME RADIOISOTOPE EXAMINATIONS IN DIAGNOSING RENOVASCULAR HYPERTONIA The paper presents the results of some radio­isotope examinations in renovascular hypertonia patients. The ··results refer to a group of patients where other 'examinations/in all cases selective renal angiography was performed as well) confir­med stenosis of one of the renal arteries, i.e., hy­pertonia of renovascular etiology. Radioisotope exa­minations included radioisotope renography, kidney scintiscan, dynamic kidney stintiscan, and perfu­sion kidney scintiscan with 99m Te pertechnetate. This provided data on functional kidney condi­tion/separately for each kidney), kidney morphology and kidney blood supply. Experience acquired on a greater number of patients warrants the conclu­sion that dynamic kidney scintiscan and perfusion kidney scintiscan are the most significant radioiso­tope examinations in diagnosing renovascular hy­pertonia. KLINIKA ZA UNUTRAŠNJE BOLESTI VMA, BEOGRAD, ODELENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU DINAMSKA SCINTIGRAFIJA BUBREGA Tajfl D., M. Antic, R. Spaic, M. Rastovac P=730.3000 09'5%P=564.4000 074% H!STO PROCESSING SEARLE 6-79 R=636. 1000 087%A=5S6.3000 098% PL1HlSA MARIJA 82811197 B=701. 1000 110%B=262.6000 047% DISPLAY 100%=761.0000 P=768.0000 S P=240.0000 S A=320.0000 S A=256.0000 S B=1024.000 S B=896.0000 S r =30800. 00 c.n 1=15970.00 CIH $=0.074030 C/S S=-4. '556•-01 C S T0=-8.S73•+03 S T0=1431.000 S OA=0174 tiA=0174 OA=Ol 13 tlA.0I 13 S MU -Y ES MAT -ti O S MU -"(ES MAT -tiO P= S0.43000 G l 0".P=7€, 1. 0000 100% A=72.28G00 089%R=629.6000 082% P=224.0000 S P=1536.000 s B=SS.00000 076%B=670. 1000 106% A=320,0000 S A=l248.000 s B=720.0000 S B=1440.000 s 1=1770.000 c:tn I = 8 3 7 1 • O O O C ti T S=-5.S8S•-02C . S 5=0.205500 C S T0=1739.000 S T0=-1.843•+03 S O A = 0 134 NA= 0 1 3 4 O A = 0 1 0 7 ti A = O l O. SMIJ-YES MAT-t"!O SMU-'(E. MAT-tlO r,CH=16,00000S CONST=l.000000 . ,, H ,,11..,,,.,,,. '1 .C ¦,_1.;0ilOi1 IJl[UaLr ·c A•tP'",,1•H>.• f Jn( ••••••••l••·• ' .. ·t-'t · ... = •"l-·•·· ... ,, ••• ,t ... 'i'°t 1'-l· .... . .- .;t'h ,. f'). ft ,, .. ••· . .---;J .J-.. ·--. 1 '"';. "' .... ',r •.j:--. . •· " Q . •• '.it .. -. c.i ,. .· t·, • i. ·'· ,t :)· .. .... • -• ti •* --.:t.-•. , ., ·•j• -,. .,., •·· i. ..: ' . .t;· ,. ,--4 .. ..... ,• .. i"1..:. . ..... . -ti -. .. . ft ,. ... ·1: .·, <:: /: ·•· • • .. " ' II [ •• ! ... •• ,(,.J lil H C •• -,u.-.H!TC•OCI C.fh•OO-' BL. l •• OJ .I H 1 [ .,1i11 ,. H ,., l r )1,1\\(Hl 1 r,, rT H••11hH.'!00Q JI HE IJl'HJ(Hi(i IJl(.•LfT CR•i}Or\O Ou TltiC•\.tit(i1""1(1(\ l(w fl .:,I,_ ·•• ­ -­ t . •= -• : ,, t . \ . _.,._ ·1.t ., ·1 ..· ' '.-• ,.. :t . .. . ,_:.-.t . ... · ... f -,. 't ! '·. ,1 '\J' .,: ,. ;ft: . 'II t t" 't t , . :· :t . t .. \: . :t. . -. _t :t > · .t . , .. i.:. . t t. .. ,. BLRC• •004 '[ Iti•) r.PA,•00. 8LNC 1 •1)0„ "MI TC:•00 1 C.P:AY•OO• .m na.-m, 8amR,n3A L"" Slika 1 -Slaba funkcija levog bubrega posle operacije uterusa zbog malignog procesa. U ispitivanjima bubrega gama kamera pove­ zana sa racunarom nam samo 30 minuta posle intravenske injekcije radioobeleživaca daje ukup­ nu i pojedinacnu funkciju SV AKOG bubrega, ukljucujuci velicinu, položaj, oblik, ekskretornu funkciju i tacnu procenu rezidualnog urina. Takode se bolje prikazuje i vezikoureteralni ref­ luks bez kateterizacije mokracne bešike. U dece, narocito u novorodencadi, ispitivanje sa gama kamerom ne samo da manje ozracuje od rend­ genološkog ispitivanja vec je mnogo komfor­ nije i pouzdanije. Gama kamera dobija sve vecu vrednost i u pracenju bolesnika sa presadenim bubregom zbog svoje jednostavnosti i manjeg ozracivanja. Dinamska scintigrafija bubrega nam daje vero­ dostojne podatke o dolasku, zadržavanju-prola­ zu i eliminaciji radioobeleživaca, što je narocito važno u bolesnika sa stenozom bubrežne arte­ rije ili kod obstruktivne nefropatije. U dinamskim ispitivanjima bubrega mi za sa­da koristimo ' 31 J-hipuran. Radimo na gama kameri L.F.O.V i predprogramiranom racunaru »Scintiview«, koristeci prvo HISTO, a zatim HISTOPROC komercijalni program. lstovreme-no radimo i 96 snimaka bubrega, svaki u trajanju od po 16 sekundi (oko 25,5 minuta). Ovo nam pored ostalog omogucava i tacno izracunavanje vremena dolaska radioobeleživaca u mokracnu bešiku. lspitivanje završavamo odredivanjem volumena rezidualnog urina posle mokrenja. Na ovaj nacin smo od pocetka ove godine ispitali preko 80 bolesnika sa raznim obolenjima bubrega. DYNAMIC RENAL SCANNING Using one intravenous injection and gamma ca­mera system a measure of the total and individual function of EACH kidney, including the size, the shape, the position, the gross morphology, the excretory function and an accurate estimate of re­sidual urine is easily obtained in only 30 minutes. In addition to this, the vesicoureteric reflux may be visualised without catheterizing urinary bladder. In childern, and particularly the newborns, scintil­lation camera study involves not only less radiation than pyelogram but is also rfluch reliable. In the management of the renal allograft gamma camera studies are of increasing value. Dynamic studies of the kidneys are giving real data of coming, transit and elimination of radiophar­maceutical, this being especially important in pa­tients with renal artery stenosis or obstructive ne­phropathy. In dynamic studies of the kidneys, tor the mo­ment, we are using '"1-hippuran with gamma ca­mera L.F.O.V., preprogrammed computer »Scinti­view«, and commertial programme (HISTO and HI­STOPROC). At the same tirne we are performing 96 static seans, each lasting 16 seconds (about 25,5 minutes). Apart from other data it gives exact tirne of arrival of radiopharmaceutical in the urinary bladder. Examination is finished with the determi­nation of residual urinary volume. More than 00 patients with various kidney diseases have been studied in such a way from the begining of this year. arhitekting radna organizacija za projektiranje i konzalting Sz p. o. -rijeka CENTRALNI IZOTOPNI LABORATORIJ, INSTITUT KLINICKE I EKSPERIMENTALNE MEDICINE, PRAG -CEHOSLOV ACKA RADIOIZOTOPNA DIJAGNOSTIKA KOMPLIKACIJA TRANSPLANTIRANOG BUBREGA Oppelt A., K. Sliž, B. Vavrejn, V. štadlerova, J. Blaha, V. Martinek, V. Prat Referat pokazuje vrijednost dinamicke scin­tigrafije kod 180 bolesnika poslije transplanta­cije bubrega. Ucinjeno je ukupno 650 pretraga, a rad je zapoceo 1971 godine. Upotrebljavana je gama kamera Pho/Gamma III prikljucena on line sa HP Scintigraphic Data Analyzer 5407. Radi perfuzije bubrega injicira se Pertechne­tat-bolus, a radi ispitivanja funkcije J-131-Hip­puran ev. chelate i u dijagnostici odbacivanja transplantata Tc-99m-koloid. Sažeto se prikazuju indikacije izotopnih ispi­tivanja ovih bolesnika i neke komplikacije poslije operacije. Oko 120 bolesnika je pregledano radi evakua­cije mokracnog mjehura kvantitativnim ispiti­vanjem mokracnog rezidua. Znacaj rezidua je važan kod infekcije mokracnog sistema. Prouca­valo se kako je vezan sa dužinom vremena na­kon transplantacije. lstaknuta je vrijednost dinamicke scintigra­fije sa razlicitim radiofarmaceuticima kod kom­plikacija poslije operacije i znacaj podataka koje ove jednostavne metode mogu dati klini­caru. Slicnu vrijednost ima i kvantitativno ispi­tivanje mokracnog rezidua. telefoni: centrala 423-555 422-067 direktor 423-494 poštanski pretinac 166 žiro racun 33800-601-2047 DIAGNOSIS OF COMPLICATIONS IN TRANSPLANTED KIDNEYS BY MEANS OF RADIOISOTOPES. This study evaluates the results of dynamic scin­tigraphy in 100 patients after kidney transplantation, in whom 650 investigations have been made. The laboratory is working in this field since 1971. Pho/Gamma III scintillation camera and the HP Scintigraphic Data Analyzer 5407 have been used. Perfusion of the graft is investigated by means of Pertechnetate bolus injection. Functional studies of renal parenchyma are being performed after the injection of I-131-Hippurate or chelates, and in seve­ral cases of suspected rejection radiocolloid has been administered. The indications tor radioisotope investigations after renal transplantation are summarized. Some cases with postoperative complications will be presented. In 120 patients evacuation of the urinary bladder has been investigated and the urinary residual vo­lume determined. lts importance in persons with urinary infection after transplantation and the rela­tion to the length of the postoperative period has been evaluated. Dynamic scintigraphy using various radiophar­maceuticals is one of the essential methods in diagnosis of postoperative complications of the graft. The estimation of the urinary residual volume is of importance as well. rijeka -titov trg 3 Rentgenska dijagnostika iz Scheringovog asortimana Za angiografiju: Angiografin Za oralnu holegrafiju: Biloptin Za i. v. holegrafiju: Biligrafin 30 %, 50 % Biligram Biligram za infuziju Za lokalnu primenu: Endografin Za snimanje gastro-in(estinalnog trakta Gastrografin Za uro-i angiografiju: Rayvist 180, 235, 300, 350 (takocle i za kompjutersku tomografiju) Urografin 60 %, 70 % Za urografiju: Urovison Urovison za infuziju Urovist za infuziju za decu SCHERING AG Berlin/Bergkamen 1 Berlin 65 Mullerstrasse 170-178 Zakoniti zastupnik: ALKALOID Zastupnicki sektor SCHERING 11000 Beograd 0. Jakšica 5 P. f. 205 VTO FIZIKA -FNT, IJS, ONKOLOŠKI INŠTITUT, LJUBLJANA KINETIKA DIETIL-IDA Pahor S., M. Erjavec, B. Diallo, J. Šnajder Povzetek: Naše raziskave kažejo, da kinetika dietil-lDA (DIDA) ni preprosta. Zaenkrat ne poznamo kineticnega modela, ki bi zadovoljivo pojasnil casovne krivulje aktivnosti DIDA merjene nad srcem in nad jetri. UDK 616.36-074:547.495.1 :615.015.15 Deskriptorji: iminodiocetna kislina-metabolizem, kinetika Radiol. lugosl., 14; 339-341, 1980 L _J Difuzija DIDA v tkivo -Da bi direktno Ali velja cisti difuzijski model tudi za DIDA? ocenili difuzijo DIDA v tkivo, smo merili isto­Odgovor lahko da analiza aktivnosti nad srcem. casno aktivnost DIDA nad srcem in v krvnih Ce velja cisti difuzijski model, pada ta aktivnost vzorcih. Rezultati teh meritev so prikazani v v log-log merilu linearno. Iz diagrama 1 sledi, tabeli 1. da je cisti difuzijski model primeren tudi za Iz te tabele je ocitno, da je prispevek ekstra­DIDA. Po tem modelu je strmina premice --0.5, vaskularne aktivnosti k aktivnosti merjeni nad analiza narisanih krivulj pa da povprecno vred­srcem na sploh upoštevanja vreden. nost --0.48. Odgovoriti je treba še na vprašanje, za kakšen Lahko zakljucimo: 1. difuzija snovi DIDA v tip difuzije gre pri DIDA. V kinetiki hipurana sta tkivo na sploh ni zanemarljiva in 2. opis te di­v rabi dva tipa. Prvi je difuzijski model z meša­fuzije s cisto difuzijskim modelom je upravicen njem, kjer privzamemo, da je koncentracija po v okviru znanih modelov. vsem ekstravaskularnem volumnu enaka. Drugi Pri podrobnejši modelski analizi je torej treba model, ki ga je razvila naša skupina pri študiju pri merjeni aktivnosti jeter upoštevati tudi eks­kinetike hipurana, je cisti difuzijski model (1). travaskularno aktivnost. Najbolj enostavno bi c/c, t(min) 1515/76 7165/78 9/79 7238/78 5 1 1 1 1 10 1.11 0.97 1.56 1.54 15 1.16 1.12 1.89 2.09 c/c, 7/79 666/79 964/79 3751/77 4/80 100/80 873/74 1/80 5 1 1 1 1 1 1 1 1 10 1.37 0.96 1.15 1.29 1.26 1.10 1.46 1.32 15 1.66 0.97 1.40 1.77 20 1.74 1.00 1.53 1.67 1.60 1.29 2.38 1.82 30 1.83 1.07 1.83 1.80 1.71 1.46 2.17 2.01 Tabela 1 -Razmerje med aktivnostjo c(t) merjeno nad srcem in aktivnostjo c,(t) krvnih vzorcev za razlicne case. Razmerja so normirana na 1 za t = 5 min. In C ·· · ·.······• ........._ ..... . · ... . ··· . .,•:.,.: .......... . .:• .. ··:: ::::::::.::::::.·.:;:: -,• ··--.· ......... _ ......... . In t DIAGRAM 1 bilo odšteti to aktivnost. Tu nastopita dva prob­lema: katero podrocje je tipicno ekstravaskular­no in kakšen je korekcijski koeficient. Za razliko od ledvicnih krivulj, kjer korekcijsko metodo lah­ko testiramo na pacientih z eno samo ledvico, pri jetrih to ne gre. Cetudi bi odkrili tipicno eks­travaskularno podrocje (nam to ni uspelo), še vedno ne vemo, kako bi zanesljivo dolocili ko­rekcijski koeficient. Model za cišcenje krvi v jetrih -Drugo zastavljeno vprašanje je: kako opisati izmenjavo DIDA med krvjo in jetrnimi celicami? Ali gre tu le za izbiro med znanim reverzibilnim oziro­ma ireverzibilnim modelom (2), ali pa je treba iskati še kakšne nove modele. Da bi lahko oce­nili zastavljeni problem, smo pri osmih pacien­tih merili aktivnost nad srcem in istocasno aktiv­ nost v krvi z jemanjem krvnih vzorcev do t= =30min. Kaj pravi o tem kineticni model za DIDA, v katerem privzamemo reverzibilno in linearno izmenjavo med krvjo in jetrnimi celicami: c2 = k2 (c1 -ac2)-y2c2 Pri tem je c2 koncentracija v prostoru jetrnih celic in c, koncentracija DIDA v krvi, ki tece skozi jetra. Prvi clen opisuje reverzibilno izme­njavo markirne snovi med krvjo in jetrnimi celi­cami. Za a=0 imamo ireverzibilni model. Drugi clen opisuje odtok iz prostora jetrnih celic. Izmenjavo med krvjo in ledvicami opiše­mo kot pri kinetiki hipurana z ireverzibilnim ti­pom yc,, ter izmenjavo s tkivom s cisto difuzij­skim tipom. Tako zgrajen model kinetike DIDA napove, da pada aktivnost merjena nad srcem asimptoticno kot r0 ·5, aktivnost krvi pa kot r1 ·5 (3) ! Naše meritve vzbujajo upravicen dvom v ko­rektnost opisanega modela. V sedmih primerih so aktivnosti merjene nad srcem padale kot r, 0.45::; ix::; 0.63, kar je v mejah napovedi cisto difuzijskega modela. Eden od teh primerov je prikazan na diagramu 2. Posebni osmi primer je prikazan na diagramu 3. Tu postaneta aktiv­nosti nad srcem in v krvi že po nekaj minutah sorazmerni v mejah merskih napak in padata 3 kot r0·. 1/80 .t,q_os ol ,0.62 In t DIAGRAM 2 In 1 Po drugi strani pa pada v vseh osmih prime­rih aktivnost v krvi kot r,, 0.3 :s;"-, :s; 1.09. Od­stopanja od modelske napovedi a. = 1.5 so signifikantna in sistematicna. Zato sklepamo, da je glavni krivec za neujemanje med meritva­mi in modelskimi napovedmi zgornji model iz­menjave DIDA med krvjo in jetrnimi celicami. V okviru te domneve lahko razložimo, zakaj padata aktivnosti krvi in aktivnosti nad srcem 03 na diagramu 3 asimptoticno enako kot r ·• Aktivnost krvi je predvsem dolocena s tem, kako hitro se kri cisti skozi jetra. Pri še ne pre­hudih okvarah jeter je cišcenje skozi jetra hi­trejši proces kot difuzija v tkivo in pada aktiv­nost krvi asimptoticno kot r,, kjer je 0.5 < a:, < < 1.5. Asimptoticno aktivnost nad srcem, ki jo se­stavljata aktivnost krvi in tkiva, pa doloca po­casnejši proces. Ta je v tem primeru difuzija v tkivo in zato pada aktivnost nad srcem kot t-d , 'l.= 0.5. Šele pri mocno poškodovanih jetrih, ko pade koeficient krvi a:1 pod 0.5, kot je to pri­mer na diagramu 3., pa postane cišcenje skozi jetra pocasnejši proces. Tedaj padata aktiv­nost krvi in aktivnost nad srcem asimptoticno enako kot t-d , < 0.5. V takih prim$rih smemo obravnavati vasku­larni in ekstravaskularni prostor kot en sam prostor. To tudi potrjujejo casovne krivulje aktivnosti DIDA merjene nad srcem in nad jetri pri pacientih z hudimi okvarami jeter. Pri­mer za to je diagram 4. Po približno petih minu- C DIAGRAM 4 tah padata srcna in ledvicna krivulja skoraj ena­ko: kri samo tece skozi jetra in ·se tam prakticno ne cisti. Najbrž odteka vecji del DIDA skozi ledvice. Obe krivulji kažeta le skupno aktivnost vaskularnega in ekstravaskularnega prostora. Za primerjavo sta na diagramu 5. prikazani ti­picni normalni krivulji. C DIAGRAM 5 Zakljucek -Na kratko lahko zakljucke naše analize strnemo v tri trditve: 1) Difuzija snovi DIDA v tkivo na sploh ni zanemarljiva. 2) Opis te difuzije s cistim difuzijskim mode­lom je v okviru znanih modelov upravicen. 3) Linearni reverzibilni oziroma ireverzibilni model izmenjave DIDA v jetrih ne napove pra­vilno asimptoticnega obnašanja aktivnosti krvi in aktivnosti nad srcem. Li teratura 1. Cerar J. et al.: Can the Hippuran Renal Clea­rance Efficiency Be Determined from the Activity Measured Over Proecordium Alone. Radiobiol. Ra­dioth. 19, 509-516 (1978). 2. Buttermann G. et al.: Quantitative Analysis of Hepatograms Using a Gamma Camera and Labelled Contrast Media. Dynamic Studies with Radioisoto­pes in Medizine 1974, Proc. Symp. Knowville, 15-19 July (1974) . . 3. Pahor S. et al.: Kinetika markirne snovi dietil­1 DA. IJS delovno porocilo DP-1899 (1979). Naslov avtorja: Sergej Pahor, VTO Fizika -FNT, Jadranska 19, 61000 Ljubljana - uredslra oprema radni lrallineti pisaei stolovi uredslri ormani sedeci nameštaj ONKOLOŠKI INŠTITUT, VTO FIZIKA -FNT IN INŠTITUT JOŽEF ŠTEFAN LJUBLJANA NENAVADNA OPAŽANJA PRI DELU Z DIETIL-IDA Erjavec M., S. Pahor, V. Simcic, J. Šnajder Izvlecek: Zbranih je nekaj tujih in lastnih opazovanj, ki kažejo, da presnovna pot derivatov iminodiocetne kisline, ki se na široko uporabljajo za izotopno hepatobi­ligrafijo, ni niti enostavna, niti enolicna. O kompetitivni inhibiciji z bilirubinom, o akumulaciji v jetrih in o odvisnosti kinetike od dane doze si eksperimentalni podatki celo nasprotujejo, cesar si zaenkrat še ne znamo pojasniti. UDK 616.36-074:539.16 Deskriptorji: holangiografija, iminodiocetna kislina-farmakodinamika Radiol. lugosl., 14; 343-346, 1980 L _J Uvod -Po letu 1976, ko je Loberg s sod. pa skozi ledvica. Natacne razlage za to še ni, (1) ugotovil hepatotropnost N-substitutov imi­zelo verjetno pa je, da igra pri tem kljucno vlogo nodiocetne kisline (IDA) kompleksiranih s ko­spremenjena polarnost Tc-kelata in pa moleku­sitrom in 99m-Tc je bilo opravljeno s temi de­larna teža, ki je pri dimernih kelatih teh deriva­rivati precej eksperimentalnega in klinicnega tov nad pragom, pri monomerih pa pod pragom, dela. Danes menimo, da so to domala idealni ki odloca o poti izlocanja. radiofarmacevtiki za hepatobiligrafijo in da di­Kljub temu, da je Tc-DIDA, kot jo uporab­namicna scintigrafija s tem agensom daje zelo ljamo v nuklearni medicini nedvomno hepato­uporab ne morfološke in funkcionalne podatke tropna, so kineticne razlike med posameznimi o ·hepatobiliarnem sistemu. Kaže, da ima med vrstami obcutne. Cox (3), ki je meril kinetiko vrsto teh derivatov najugodnejše lastnosti die­razlicnih substitutov pri razlicnih vrstah, je til-substitut (DI DA). tako pri DIDA ugotovil za hepaticni cas T 1/2 Podatki v slovstvu zadnjih dveh let in tudi pri podgani vrednost 2.5, pri babunu 44 in pri naše lastno delo pa kažejo, da presnovna pot cloveku 23 minut. Preseneca razlika med ·babu­teh derivatov ni niti preprosta niti enolicna, ta­nom in clovekom. ko kot je to primer pri hipuranu, ki že vrsto let dominira v nuklearno medicinski diagnostiki Sekrecija in kompetitivna inhibicija -ledvic. Namen tega clanka je opozoriti na neka­Harveyeva s sod. (4) je z metodo kompetitivne tere izmed teh nejasnih ali celo paradoksnih inhibicije dokazala na psih, da se dimetil-lDA opažanj, za katere za zdaj še nimamo zadovolji­izloca skozi hepatocit po poti anorganskih jo­ve razlage. nov, ki rabi tudi za izlocanje bilirubina in barvil, kot so BSP ali RB. Z infuzijo vecjih kolicin BSP Hepatotropnost -V primerjavi z BSP in z je povsem zavrla izlocanje tega radiofarmaka RB se substituti IDA izredno hitro izlocajo skozi in na osnovi tega je upraviceno sklepala, da I.Ji hepatocite v žolc, iz cesar bi lahko sklepali višja bilirubinemija že sama po sebi morala na njihovo hepatotropnost. V nasprotju s tem vplivati na hepaticni klirens dimetil-lDA, ne gledanjem je Callery s sod. (2) dokazal na mi­glede na kvaliteto hepatocita. ših, da se 99m-Tc-dimetil-lDA sicer res izloca V nasprotju s tem pa je Jansholt s sod. (5) skozi žolc, ista substanca zaznamovana s 14-C na raznih živalskih vrstah dokazal, da infuzije nekonjugiranega bilirubina (do serumskih nivo­jev 15 mg/100 ml) ne vplivajo signifikantno na hepaticnl transport dimetil-in dietil-derivata. Tudi naša lastna dosedanja klinicna opazova­nja (6) kažejo na slabo korelacijo med hepatic­nim klirensom DIDA in serumskim bilirubinom. V kontroliranem poskusus na psih z ligaturo žolcevodov (7) nam je uspelo celo prikazati primer, ko je po rekanalizaciji obstruiranega iz­vodila porasel hepaticni klirens DIDA vsaj 4 dni pred padcem serumskega bilirubina. Akumulacija v jetrih -Bahre s sod. (8) je v eksperimentih na psih z ligaturo žolcevodov oziroma z induciranim galaktozaminskim hepa­titisom ugotovil, da se DIDA akumulira v jetrih v vsakem primeru, pa naj bo okvara hepatocita še tako huda. Tudi naši poskusi na psih z in­ducirano hepaticno patologijo (ligatura ali za­strupitev z CCI.) so privedli do enakih zakljuc­kov (6). V nasprotju s tem pa smo srecali klinic­ne primere, za katere menimo, da akumulacije v jetrih ni bilo in da je bila bleda slika organa le odraz krvnega prostora srca, ledvic in jeter (pri­mer 2. na sliki 2.) ali pa se je DIDA sprva šibko akumulirala v jetrih, kasneje pa se je povrnila nazaj v cirkulacijo (sl. 1.). Renalno izlocanje -Dietrich in Feuger (9) sta pri zdravih odraslih osebah ugotovila, da se skozi ledvice izloci v 4 urah približno 10% DIDA, docim pri raznih hepatalnih lezijah re­nalno izlocevanje v istem casu lahko naraste preko 50%. Po njunem mnenju naj bi bila renalna sekrecija vsaj do neke mere sorazmerna stopnji hepatalne lezije, kar je razumljivo sprico povi­šanega nivoja tega radiofarmacevtika v plazmi v takih primerih. Pri tem je nenavadno, da se pri otrocih s hepatopatijo ledvice med preiskavo zelo jasno izrišejo, docim sta pri odraslih s podobno vrsto in stopnjo okvare jeter komaj opazni. Razlika je jasno vidna na sl. 2. Linearnost kinetike -Vse nuklearno medi­cinske preiskave -z izjemo obremenilnih te­stov -opravljamo z zelo majhnimi kolicinami testnih substanc, ki ne saturirajo merjenih tran­sportnih mehanizmov. Organizem torej na sploš­no obravnava radiofarmacevtike linearno in je merjena hitrost procesa v danih mejah neodvis­na od kolicine uporabljenega radiofarmacevtika. Ta naziranja niso popolnoma v skladu z opazovanji zbranimi pri delu z DIDA. Tjen (10) je tako ugotovil na podganah, da povecevanje doze od 0.3 do 10 mg DIDA/kg telesne teže postopno podaljšuje cas T max jeter od 1.6 na 2.3 min., docim je hitrost izlocanja v žolc ostala nespremenjena. Tudi naši poskusi na dveh zdravih psih, ki smo jim injicirali po 0.22 in 2.2 mg DI DA/kg telesne teže (oziroma narobe) v razmaku 48 ur, so pokazali zmerno, toda jasno razliko hitrosti plazmatskega klirensa v odvisnosti od injeci­rane kolicine. V nasprotju z vsemi pricakova­nji, pa je plazmatska koncentracija po vecji dozi farmacevtika padala hitreje, kot po manjši, kar je jasno videti na sl. 3. Slika 1 -Neoplazma ad portam hepatis, 15 min, 5 h p. i. diethyl-lDA Slika 2 -1. Hepatitis gigantoeell., 6 months, el = 1.8*/min 2. Laesio hepatis post eytost. et irrad., 48 years, el =0.0*/min 3. Atresia duet. bil., 4 months, el =2.9*/min 0 ·22 4. Ca duet. eholedoeus, 62 years, el = 1.0*/min mg/kg bodl' weight _ __ 2.2 Zakljucek -Vsa ta tuja in naša lastna opa­zovanja kažejo, da po štirih letih široke upora­be DIDA v klinicni diagnostiki še vedno ne po­znamo dovolj dobro sekretornih mehanizmov in kineticnih okolnosti metabolizma tega radio­farmaka, da bi meritve, ki jih sicer z lahkoto zbe­remo s pomocjo sodobnih detektorskih siste­mov pretvorili v trdnejše kineticne parametre (transportne konstante med plazmo, jetri in žolcem, zmogljivost mikroorganel hepatocita), ki bi bili hepatologu gotovo boljša opora v diag­nostiki, kot pa so mu kripticni T max in T 1/2 g naših dosedanjih kvantitacijskih postopkov. . o..,__.--.-- Slika 3 -Klirens diethyl-lDA pri dveh psih O T(min) ,o o ,o Summary Erjavec M., S. Pahor, V. Simcic, J. Šnajder Data collected from the literature and from our own observations show that the metabolic pathways of iminodiacetic acid derivatives widely employed in the isotope hepatobiligraphy are neither simple nor strightforward. Some data on the competitive inhibition with bilirubin, on the liver accumulation and on the dose dependency of the drug kinetics seem to be contradictory and are poorly understood. Literatura Loberg M.D., M. Cooper, E. Harvey et al.: Develop­ment of new radiopharmaceuticals based on N-sub­stitution of iminodiacetic acid. J. Nucl. Med. 17, 633, (1976). 2. Callery P.S., W.C. Faith, M.D. Loberg et al.: Tissue distribution of Technetium-99m and Car­bon-14 labeled N-(2,6-Dimethylphenylcarbamoylme­thyl) iminodiacetic acid. J. Med. Chem, 962, 19,7, (1976). 3. Cox P.H.: The comparative pharmacology ofTechnetium Ida derivates, 1979, Elsevier, North clearance mechanism of Tc-99m-HIDA and its effects on quantitation of hepatobiliary function. J. Nucl. Med. 20, 310, (1979). 5. Jansholt A.L., D.R. Vera, K.A. Krohn, R.C. Stadalnik: In vivo kinetics of hepatobiliary agents in jaundiced animals. Communication, Second ln­ternational Symposium on Radiopharmaceuticals, Seattle, Washington, A.J.R. 132, 492, (1979). 6. Erjavec M., S. Pahor, J. Šnajder: Raziskovalno porocilo 1980 (v tisku). 7. Erjavec M., S. Pahor, V. Simcic et al.: Computer assited clearance calculations of diethyl-lda in dogs with induced liver damage. 1979, Elsevier, North-Hol­land Biomedical Press, Progress in Radiopharma­cology, P.H. Cox Editor, p. 201. 8. Bahre M., H.J. Biersack, S. Hofmann, C. Winkl­res: Cholescintigraphy in experimentally induced obstructive and parenchymatous jaundice. lbidem, p. 195. 9. Dietrich G., G.F. Fueger: Diethyl-, Trimethyl­and P-butylderivatives of 99m-Tc-Hepato-iminodia­cetic acid in 5 volunteers and 5 patients with hepa­tobiliary disease. lbidem, p. 163. 10. Tjen H.S.L.M.: The clinical pharmacology ofTechnetium Diethyl-lda. lbidem, p. 225. Holland Biomedical Press, Progress in radiophar­macology, P.H. Cox Editor, p. 153. 4. Harvey E., M. Loberg, J. Ryan et al.: Hepatic KLINICNI CENTER V LJUBLJANI KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO FUNCTIONAL SCINTIGRAPHY OF HEPATOBILIARY SYSTEM WITH '' mTc-DIETHYL-IDA Fettich J. J., V. Fidler, D. Pungercar, J. Šuštaršic, U. Fonda Authors followed regional kinetics of 99 mTc­Group N Liver periphery MTT (x ± s) min. k (x ± s)ľ/min. diethyl-lDA by rneans of a LFOV garnrna carne­ra linked on a cornputer systern. Regional ra­A 36 9,4 ± 2,2 2,52 ±0,78 (p < 0,001) (p < 0,001) dioactivity tirne functions (TF) over heart, se­verni liver areas, bile ducts, gallblader and duo­0,60 ±0,35 B 21 13,0±3,7 (p < 0,02) denurn were created after blood background Mean transit tirne (MTT) and substraction. excretory phase of all TFs were evaluated and functional irnages were created. Where there was no liver disease TFs over liver periphery and over liver hilus were sirnilar. In extrahepatic obstruction MTT over hilus was prolonged, while in intrahepatic cholestasis excretory phase of TFs over liver periphery were of plateau type. Pararneters of different TFs shoved significant differences in the three situations described (Table 1). Two types of TFs were observed in cornplete obstruction. The described rnethod was evaluated by rneans of ROC curves and was found to irn­prove differentiation between cholestasis and obstruction in jaundiced patients, especialy when radiological and ultrasonographic rnet­hods were not conclusive. C 36 16,1 ±4,9 1,51 ±0,51 (p < 0,001) (p < 0,001) Liver hilus MTT (x ± s) min. k (x ± s) %/min. A 36 16,1 ±4,3 2,25 ± 0,53 (p <0,8) (p < 0,001) B 21 16,6 ± 4,8 0,63 ±0,32 (p < 0,001) (p < 0,8) C 36 37, 1 ± 10,4 0,58 ± 0,42 (p<0,001) (p<0,001) MTT -mean transit tirne (T, -T .,) k -downslope constant(A y· 100 ) Ax· Yma, Table 1: parameters of radioactivity tirne functions over liver periphery and liver hilus in (A) normals, (B) intrahepatic cholestasis and (C) extrahepatic obstruction 7 INTERNA KLINIKA, ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU, KIRURŠKA KLINIKA I ZAVOD ZA RADIOLOGIJU KLINICKE BOLNICE »BRACA DR SOBOL«, RIJEKA 99 mTc DIETIL-IDA I PERKUTANA TRANSHEPATICKA HOLANGIOGRAFIJA U DIFERENCIJALNOJ DIJAGNOSTICI IKTERUSA Rubinic M., A. Buric, A. Vucemilovic, A. Depolo, M. Blaževic Sažetak -Prikazuje se vrijednost holescintigrafije s 99 mTc dietil-idom i perkutane transhepaticke holagiografije sa Chiba iglom u diferencijalnoj dijagnostici ikterusa. Autori iznose vlastita iskustva, na osnovu podataka dobivenih kod 32 bolesnika s raznim uzrocima ikterusa, u kojih su bile ucinjene spomenute pretrage. Radioizotop­ska metoda omogucava funkcionalnu, a PTC morfološku analizu uzroka ikterusa što je važno za daljnje lijecenje, posebno ako je kirurško. UDK 616.36-002. 14-074:539.163 Deskriptori: zlatenica-diagnoza, diagnostika diferencialna, holangiografija, biliarni trakt-scintigrafija, tehnecij, iminodiocetna kislina Radiol. lugosl., 14; 347-350, 1980 L _J Uvod -O klinickoj upotrebi 99 mTc dietil-ide tigrami uz ekspoziciju od 5 min. do 40 minute. izvjestili su Backer i Ronoi 1975 godine. Primar­Takoder smo radili i kasne scintigrame 2, 4, 6 no izlucivanje ovoga radiofarmaceutika kroz i po potrebi 24 sata od davanja aktivnosti. PTC hepatobilijarni sustav odreduje i indikacijsko s tankom iglam je izvodena na rendgenološkom podrucje -svi tipovi opstrukcijskog ikterusa, stolu. U podrucje velikih žucnih puteva direkt­alergija na rendgenološka kontrastna sredstva, no smo ubrizgali do 40 ml. jodnog kontrasta, a holangitisi, bilijarna atrezija u djece, kronicne njegov prolaz kroz hepatobilijarni sustav pra­i maligne bolesti jetre i funkcionalno pracenje tili na TV monitoru. operativnih anastomoza. Kontraindikacija za ovu metodu nema (Ryan et al 1977, Pauels et al Prikaz slucajeva i rasprava -Dijagnosticki 1978, Pors et al 1978). doprinos obih pretraga bismo ilustrirali s neko­ Perkutanu transhepaticku holangiografiju su liko naših bolesnika. u kliniku ponovno uveli Okuda i suradnici 1974 godine upotrebljavajuci tanku fleksibilnu celic­nu iglu. Najcešce se upotrebljava preoperativno za tocnu lokalizaciju mjesta i uzroka opstrukci­je. Kontraindikacije su hemoraška dijateza, infek­cije žucnih vodova, hepatitisi, ascites, opce loše stanje visoka temperatura i preosjetljivost na rendgenološka kontrastna sredstva (Okuda et al 1974, Snel et al 1978, Dohmoto et al 1978). Materija! i metode -U 32 bolesnika s kli­nickom slikam ikterusa nedovoljno jasnog po­rijekla ucinjena je holescintigrafija i PTC. Da­vali smo intra venozno aktivnost od 5 mCi 99 '"Te dietil-ide. Prolaz radioindikatora kroz he­patobilijarni sustav smo pratili na gama kameri. Radeni su, u AP projekciji, sekvencijalni scin- Bolesnica hospitalizirana zbog jakih bolova pod desnim rebranim lukam. Vrijednosti bili­rubina su bile izmedu 5 i 7 mg%, Zbog sumnje na opstrukcijski ikterus najprije je ucinjena ne­invanzivna holescintigrafija koja pokazuje ured­nu prehodnost bilijarnog sustava (slika 1). Kasnije je postavljena dijagnoza difuzne lezije jetre. Bolesnik hospitaliziran zbog bezbolnog ikte­rusa, koji se postupno razvija kroz tri secirnice. Vrijednosti bilirubina bile su do 20 mg%, Ho­lescintigrafija s 99 mTc dietilidom upucuje na ekstrahepatalnu opstrukciju (slika 2a). Nakan toga je ucinjena perkutana transhepaticka ho- Slika 2a -Snimka ucinjena 4 sata od davanja aktiv­nosti. Bez znakova aktivnosti u žucnim putevima i crijevima-upucuje na ekstrahepatalnu opstrukciju. langiografija sa Chiba iglam koja je ovaj nalaz potvrdila (slika 2b). Operativno je naden malig­ni proces visoko u ductus holedokusu. Bolesnica hospitalizirana radi ikterusa koji je nastao bez bolova. Preoperativna dijagnosti­ka kao i operativni zahvat (holecistektomija i holedohotomija) upucuju na opstrukciju zajed­nickog hepatikusa djela holedokusa malignim procesom. Postoperativni tok uredan do sed­mega dana, kada se ponovno pojavljuje holesta­za s visokim bilirubinom, uz slabo lucenje žuci na lokalni subhepaticki dren. Ponovljena holes­cintigrafija pokazuje aktivnost u proširenim žuc­nim vodovima, posebno lijevom hepatikusu i izraženu aktivnost na mjestu žucnjaka (slika 3a). Kasnijim pracenjem radioizotopa vidjelo se da ta aktivnost pripada nenormalnom nakuplja­nju žuci subhepatalno od kuda se drenira lo­kalnim drenom. (slika 3b). Nije naden prolaz Slika 2b -Kontrastno sredstvo vidljivo u cijelom intr ahepatalnom žucnom stablu, ciji su vodovi pro­šireni. Nazire se pocetni dio ductus hepatikus. radiofarmaceutika T drenom u crijevo. lstovre­meno ucinjena PTC prikazuje samo desno he­patalno stablo (slika 3c), dok smo holescinti­grafijom uspjeli dokazati postajanje komuni­kacije izmedu lijevog hepatalnog žucnog st.bla i subhepatalnog lokalnog drena na kojega se drenira žuc. Dva mjese.a kasnije prestalo je izlucivanje i na ovaj dren te se tada ucini PTCD. Najcešce upotrebljavane metode u dijagno­stici bolesti hepatobilijarnog sustava jesu pe­roralna i intravenozna holecistografija. U boles­nika s ikterusom su od male klinicke vrijednosti. Zato se sve više koriste neinvazivne metode (holescintigrafija, ultrazvuk, kompjuterizirana to­mografija) koje daju morfološke i funkcionalne informacije o ikterusu. Posebno mogu razluciti ikterus intra i ekstra hepatalnog porijekla. ln­vanzivne metode (perkutana transhepaticka ho­langiog rafija, endoskopska retrogradna holan­ Slika 3e -Prikazani su djelomicno prošireni intra­hepatalni žucni vodovi-desnoga stabla. Nema pro­laza kontrasta u erijevo kroz T dren. Summary 99 mTe DIETHYL-IDA ANO PERCUTANEOUS TRANSHEPATIC CHOLANGIOGRAPHY IN THE DIFFERENTIAL DIAGNOSTICS OF JAUNDICE Rubinic M., A. Buric, A. Vucemilovic, A. Depalo, M. Blaževic The signifieanee of eholeseintigraphy with "mre diethyl-1 DA and of pereutaneous transhepatie eho­langiography with Chiba needle in the differential diagnosties of jaundiee has been shown:. The authors have deseribed their own experienee and the results of the above mentioned proeedures earried out 32 patients with jaundiee (eaused diffe­rently). The method with radioisotopes enables a funetio­nal and PTC enables a morphologieal analysis of the eauses of jaundiee, whieh is very important for further treatment, espeeially if surgieal. Slika 3a -Tek dva sata od davanja 99 mre dietil-ide prikazani. su prošireni intrahepatalni žucni vodovi i subhepaticko nakupljanje radiofarmaeeutika. giopankreatografija, transjugularna holangio­grafija) prikazuju tocno mjesto i uzrok opstruk­cije, što je osobito važno za operativni zahvat. Ove metode, medutim, mogu imati i ozbiljnih komplikacija. Dijagnosticka tocnost PTC sa Chiba iglam iznosi 85-99% u proširenih i 68 do 85% u neproširenim žucnim vodovima. (Okuda et al 1974, Arijama et al 1978). Holescintigrafija s 99 mTc dietil-idom je jedno­stavna, bez kontraindikacija. Može se cesto ponavljati, što je osobito vrijedno u slucajevima kad iz bilo kojeg razloga nije moguce pristupiti invanzivnim metodama. Vrlo je pogodna i za pracenje ucinka operativnih zahvata. Zajednickom upotrebom holescintigrafije kao neinvanzivne i PTC kao invanzivne metode po­staji mogucnost tocnog funkcionalnog i morfo­loškog prikaza mjesta i uzroka opstrukcije. U najvecem broju slucajeva, nakon toga, nisu potrebni n ikakvi drugi dijagnosticki postupci. Literatura 1. Ariyama J., H. Shirakabe, K. Ohashi, G.M. Roberts: Experience with percutaneous transhepatic cholangiography using the Japanese needle. Ga­strointest. Radio!. 2, 359, 1978. 2. Dohmoto M., T.I. Ong, U. Bruckner and W. Koch: Die perkutane transhepatische Cholangio­graphie. Med. Welt. 46, 1818, 1978. 3. Okuda K., K. Tanikawa, T. Emura, S. Kuratomi, S. Jinnouchi, K. Urabe, T. Sumihoshi, Y. Kanda, Y. Fukuyama, H. Musha, H. Mori, Y. Shimokawa, F. Yakushiji, Y. Matsuura: Nonsurgical percuta­neous transhepatic cholangiography. Diagnostic significance in medica! problems of the liver. Amer. J. Dig. Dis. 19, 21, 1974. 4. Pauwels S., M. Steels, L. Piret, C. Beckers: Clinical Evaluation of Tc-99m-Diethyl-lDA in hepa­tobiliary Disorders: J. Nucl. Med. 19, 783, 1978. 5. Pors Nielsen S., J. Trap-Jensen, J. Lindenberg, M. Lykkegard Nielsen: Hepato-Biliary Scintigraphy and Hepatography with Tc-99m Diethyl-Acetanili­do-lminodiacetate in Obstructive Jaundice. JI Nucl. Med. 19, 452, 1978. 6. Ryan J., M. Coper, M. Loberg: Technetium-labe­led N-(2,6-dimethylphenylcarbamoylmethyl) imino­diacetic acid (Tc-99m HIDA): A new radiopharma­ceutical tor hepatobiliary imaging studies. J. Nucl. Med. 18, 997, 1977. 7. Ronai P.M., R.J. Baker, J.C. Bellen: Tehnetium­99m pyridoxylideneglutamate: A new hepatobilary radiopharmaceutical. 11. Ciinical aspects. J. Nucl. Med. 16, 728, 1975. 8. Snel P., G. Rosenbusch, S.H. Yap, J.H.M. van Tongeren: Perkutane transhepatische cholangio­graphie mit der Okudaoder Chiba-Nadel. Dtch. med. Wschr. 104, 352, 1979. Adresa autora: Rubinic dr. Milivoj, internist, in­terna klinika klinicke bolnice »Braca dr Sobol« Rijeka. KLINICKA BOLNICA GRADA BEOGRADA "C-AMINOPYRIN IZDISAJNI TEST ZA ISPITIVANJE FUNKCIJE JETRE Jojic, Nj., O.S. Popovic, M. Andrejevic, S. Kovacevic, A. Paljm, P. Bojic, R. Novakovic, B. Dapcevic, V. Vukcevic, M. Petrovic, V. Milovic Sažetak: "C-Aminopyrin izdisajni test bazira se na cinjenicama da se aminopyrin najvecim delom metaboliše u hepatocitima pod dejstvom mikrozomalnih enzima i da izdisanje "CO, dobro odražava metabolisanje peroralno unetog "C-aminopyri­na. Procenat doze (1,5mCi) izdahnut u periodu od 11/2 do 21/2 casa testa, izabra­nom zbog stabilne produkcije "CO,, bio je znacajno viši kod kontrolnih 13 osoba (6,30±1,12) nego kod 13 pacijenata s cirozam jetre (2,15±1,21) i pet sa steatozom (5, 10 ± 0,97). Nizak je bio i kod dva pacijenta s hronicnim aktivnim hepatitisom, nor­malan u dva pacijenta s hronicnim perzistentnim hepatitisom. UDK 616.36-074:539.16 Deskriptori: jetrne bolezni, jetrni funkcijski testi, aminopirin-diagnosticna raba, ogljik radioizotopi Radiol. lugosl., 14; 351-353, 1980 _J Uvod -Vecinu lekova metabolišu enz1m1 Prvo na animalnom modelu (Lauterberg, Bir­ hepatocita (Remmer 1970), neki lekovi menjaju cher 1973) a zatim i kod coveka (Hepner, Veseli aktivnost ovih enzima a oboljenja jetre cesto 1974) je dokazano da izdisanje "CO, posle uno­ su pracena poremecajima metabolizma lekova. šenja aminopyrina specificno oznacenog na Aminopyrin se slicno kao i antipyrin brzo apsor­ dve 4-N-metilne grupe (Slika 1) daje kvantita­ buje iz creva, ravnomerno rasporeduje u ukup­ tivnu informaciju o demetiliranju ovog leka. Po­ noj telesnoj vodi i primarno metaboliše u jetri stoje znacajne korelacije izmedu metabolickog (Brodie, Axelrod 1950, Lauterberg, Bircher 1973). klirensa aminopyrina i ekskrecije 14 CO, posle Njega metabolišu mikrozomalni enzimi koji ga unošenja "C-aminopyrina (Hepner, Vesell 1974). demetiliraju, što je odgovorno za bar 50-60% Pretretiranje fenobarbitonom induktorom mi­ metabolisanja ovog leka (Brodie, Axelrod 1950). krozomalnih enzima stimuliše metabolisanje aminopyrina kako kod životinja tako i coveka a primena disulfirana kod coveka ga smanjuje (Lauterberg, Bircher 1973, Hepner, Veseli 1974). Na osnovu ovih cinjenica razvijen je jednosta- van 14C-aminopyrin izdisajni test (Hepner, Ve­ seli 1974) kojim se može ocenjivati funkciono stanje jetre na osnovu metabolisanja ovog leka (Slika• 2). Raznovrsne procedure su do sada predlagane za njegovo izvodenje i kvantifikova­ nje. Mi smo evaluirali metodologiju testa ispitu­ juci kontrolne osobe i pacijente s raznim obolje­ njima jetre. Materija! i metode -lspitivanje je sprovo­deno na hospitalizovanim pacijentima. Dijagno­stika oboljenja jetre bazirala se na biopsijama jetre. Pored ostalih, sprovodena su i sledeca ispitivanja, kako kod pacijenata tako i kod kon- Slika 1 -Nastajanje "CO, iz "C-aminopyrina kao posledica mikrozomalnog demetiliranja. r -radio­aktivni ugljenikovi atomi "C-AMiNOPYRi N =0. HEPATOCiT Slika 2 -Shema nastanka iz "C-aminopyrina i izlucivanja "CO,. trolnih osoba: test retencije BSP (45 min), kli­rens 198Au koloida, odredivani su albumini bilirubin, alkalna fosfataza i SGOT u serum. i protrombinsko vreme. Uzimana je i precizna anamneza o uzimanju lekova a u obradu su uzi­mani samo pacijenti koji nisu konsumirali alko­hol bar 4 nedelje pre testa. (Dimetilamin-14C) aminopyrin (5-15 mCi/ /mmol) specificno obeležen na dve N-metilne grupe dobijen je od Radiochemical Centre Amersham. Diluirane pojedinacne doze sadr­žale su 1,5 mCi "C-aminopyrina. Pacijenti su je unosili per os s jednom cašom vode pošto od prethodne veceri nisu unosili hranu. Pacijenti su mirovali za vreme testa i u odredenim inter­valima duvali kroz sistem s filtrom kalcijum hlo­rida a kroz tecnost u bocici koja se sastojala od po 2 ml 1 N hiamin hidroksida i alkohol nog rast­vora indikatora timolftaleina (60 mg/L). Poje­dinacno duvanje je trajalo do promene boje indikatora od plave u bezbojnu što je oznacava- , .. ;. ­ ,oo ·o . so r:::c---------t-=: o E 10 .-----._-"--____ ___; ___ C E C 2 3 vreme/ h Slika 3 -Krivulje izlucivanja "CO, izdahnutim vaz­duhom posle peroralnog unošenja "C-aminopyrina u kontrolnih osoba (K) i pacijenata s cirozam jetre lo vezivanje 2 mmola CO, od strane hiamina. Zatim je ovoj tecnosti dodavano 10 ml scintila­torske smeše i merena aktivnost u tecnom scin­tilacionom brojacu. Rezultati su izražavani kao procenat doze/mmol CO, i množeni telesnom težinom u kg zbog diluiranja "CO, ukupno pro­dukovanim CO,' Pošto se u miru proizvodi presecno 9 mmola CO,/kg/h, to je množenjem srednjih vrednosti za pojedine intervale vremena dobijen procenat doze izdahnut u tim interva­lima. Rezultati -Kod po tri pacijenta s cirozom jetre i kontrolne osobe ispitivanje je vršeno na 15 min u toku tri casa (Slika 3). Brzina meta­bolisanja 14C-aminopyrina je bila daleko viša kod kontrolnih osoba. U periodu od 11/2 do 2 1/2 casa testa nastupao je posle inicijalnog vrha, posebno izraženog u zdravih osoba, sta­bilan period izlucivanja "CO,. Kada je u ovom periodu izlucivanje "CO, izracunavano na os­novu 15 min uzoraka ili samo uzorka posle 2 h vrednosti su se razlikovale za samo ± 4%. Kod ostalih pacijenata vrednosti su za period od 90. do 150. minuta testa izracunavane na osnovu vrednosti izdahnutog 14CO, 2 h (120. min) testa. 10 4 o "0 . o· ,u :-: o Kontrolne CI roza Hron1cn1 hepat1t1s Mas na os obe i etre Aktivni Perzistentni jetra Slika 4 -Procenti doze "C-aminopyrina izluceni izdahnutim vazduhom kao "CO za 1 cas kod kon­trolnih osoba i u raznim oboljenjima jetre. Rezultati dobijeni kod kontrolnih osoba pacijenata s raznim oboljenjima jetre prikazani su na slici 4. Srednja vrednost kod 13 kontrol­nih osoba je iznosi la za 1 h 6,30 ± 0,31% (x ± SE) a kod 13 osoba s cirozam jetre 2,15 ± 0,34% a uz to nije bilo poklapanja rezultata. Niske vred­nosti nadene su i u hronicnom aktivnom hepa­ titisu a normalne u perzistentnoj varijanti. U steatozi su vrednosti bile laka snižene (5,10± ± 0,43%) ali uz poklapan je dela rezultata s kon­trolnim osobama. Samo kod dve osobe sa naj­nižim rezultatima testa steatoza nije bila uzroko­vana alkoholizmom. Korelacije 14C-aminopyrin testa s rezultatima drugih ispitivanja su prika­zane u drugam radu (E>ordevic i sar. 1980). Diskusija -Nekoliko do sada objavljenih studija o primeni 14C-aminopyrin testa slažu se u torne da se ovim testom jasno odvajaju pacijenti s cirozam jetre i hronicnim aktivnim hepatitisom od zdravih osoba (Hepner, Veseli 1974, 1975, Galizzi et al. 1978, Carlisle et al. 1979). Metoda može korisno da posluži za pra­cenje toka oboljenja jetre i za diferencijalnu dijagnostiku žutica, a cesto je patološka i u tu­morima jetre (Hepner, Veseli 1975). Druge ka­tegorije, posebno steatoza jetre, se ne mog u jasno odvojiti od normalnih osoba. Razlog za steatozu je verovatno i taj što je najcešce pra­cena aktivnim etilizmom a alkohol je poznat kao snažan indukator mikrozomalnih enzima odgo­vornih za metabolisanje aminopyrina. Naša is­kustva u potpunosti, u okviru našeg bolesnic­kog materijala, odgovaraju iskustvima gore na­vedenih autora. Za kvantifikovanje rezultata vecina autora uzima kao polaznu vrednost za izracunavanje izlucivanja 14C02 uzorak uzet dva casa posle pocetka testa (Hepner, Veseli 1975, Galizzi et al. 1978) što se bazira na slicnim iskustvima kao što je i naše. Medutim, zbog slabije diskri­minatorne vrednosti testa u blažim oblicima oš­tecenja jetre treba razmotriti mogucnost po­trebe da se odreduje izlucivanje 14C02 30, 60 i 120 min posle pocetka testa kako bi se dobio tacan uvid u dvocasovno izlucivanje 14C0 2 . što se tice odnosa rezultata 14C-aminopyrin testa s rezultatima drugih metoda ispitivanja jetre zapažena je znacajna korelacija s pojedi­nim elementima patohistoloških nalaza jetre (Carlisle et al. 1979), zatim rezultatima BSP testa i nivoom albumina u serumu (Hepner i Veseli 1975) i protrombinskim vremenom (Car­lisle et al. 1979). Takve korelacije ispitivali smo i mi ali u nehomogenoj grupi bolesnih i zdravih i znacajnu korelaciju našli s protokom krvi kroz jetru (klirens 198Cu-koloida), u maQioj meri i BSP testom (E>ordevic i sar. 1980). 14C-Aminopyrin test govori o funkciji mikro­zoma hepatocita i u neposrednom domenu is­pitivanja funkcije hepatocita ima odredene pred­nosti. Albumini imaju dug poluživot i u akut­nam popuštanju jetre njihov nivo ne odražava stanje jetre, zavise kao i protrombinsko vreme i od vanhepaticnih uticaja. Drugi testovi: BSP, galaktoza tolerans test, nivo žucnih kiselina u serumu dva casa po obroku, maksimalna sin­teza uree, zahtevaju bar uzimanje uzoraka krvi, imaju odredena ogranicenja (BSP -žutica) ili su znatno komplikovaniji. Summary "C-AMINOPYRINE BREATH TEST FOR ASSESMENT OF LIVER FUNCTION Jojic Nj., O.S. Popovic, M. Andrejevic, S. Kovacevic, A. Paljm, P. Bojic, R. Novakovic, B. Dapcevic, V. Vukcevic, M. Petrovic, V. Milovic ''C-Aminopyrine breath test was performed in control persons and patients with different liver diseases. Percentage dose (1,5 fJ.Ci) exhaled during the period between 1 1 /2 and 2 1 /2 h of the test was significantly higher in 13 control persons (6,30 ± 1,12) than in 13 patients w1th liver cirrhosis (2,15 ± 1,21) and in five patients with fatty liver (5,10 ± 0,97). It was low in two patients with chronic active hepatitis and normal in three with the persistent variety. Literatura -Brodie, B.B., Axelrod, J.: The fate of amino­pyrine (Pyramidon) in man and methods for esti­mation of aminopyrine and its metabolites in biolo­gical material. J. Pharmacol. Exp. Ther. 99: 171-184, 1950 -Carlisle, R., Galambos, J.T., Warren, W.D.: The relationship between conventional liver tests, quantitative function tests, and histopathology in cirrhosis. Dig. Dis. Sci. 24: 258-362, 1979 -Bordevic, N., Popovic, O., Jojic, Nj.: Korelacije "C-aminopyrin izdisajnog testa i drugih funkcionih testova jetre, Radiol. lug. 1980 (u štampi)-abstr. -Galizzi, J., Long, R.G., Billing, B.H., et al.: Assesment of the ("C) aminopyrine breath test in liver disease, Gut, 19: 40-45, 1978 -Hepner, G.W., Veseli, E.S.: Assesment of ami­ nopyrine metabolism in man by breath analysis after oral administration of "C-aminopyrine, New Engl. J. Med., 291: 1384-T388, 1974 -Hepner, G.W., Veseli, E.S.: Quantitative as­ sesment of hepatic function by breath analysis after oral administration of ("C) aminopyrine, Ann. lnt. Med. 83: 632-638, _1075 -Lauterberg, B., Bircher, J.: Hepatic microsomal drug ·.metabolising. capacity measured in vivo by breath 'analysis .Xabstr.) Gastroenterology, 65: 556, 1973 .>· -Remmer, H.: The role of liver in drug metabo­ lism. Arri. J. Med. .9: 617--629, 1970 Adresa autora: Jojic Nj., Klinicka bolnica grada Beograda KLINICKA BOLNICA GRADA BEOGRADA, OOUR KLINIKA ZA RADIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU R.J. NUKLEARNA MEDICINA KORELACIJA "C-AMINOPVRIN IZDISAJNOG TESTA S DRUGIM FUNKCIONIM TESTOVIMA JETRE 0ordevic N., O.S. Popovic, Nj. Jojic, J. Radoševic Grupa od 25 osoba koja je ukljucivala boles­nike s raznim oboljenjima jetre (izuzev opstruk­tivne žutice) i kontrolne osobe, ispitivana je primenom raznih testova za utvrdivanje pore­mecaja njenih funkcija. Kod svih pacijenata ra­deni su "C-aminopyrin izdisajni test, test re­tencije BSP (45 min.), klirens 198 Au-koloida, odredivani su albumini i bilirubin u serumu, SGOT i protrombinsko vreme s ciljem da se utvrde korelacije izmedu "C-aminopyrin izdi­sajnog testa i rezultata drugih analiza. Rezultati "C-aminopyrin izdisajnog testa su izražavani kao procenat doze "C-aminopyrina (1,5 mCi) izdahnute kao "CO 2 od 90. do 150. minuta testa. Rezultati "C-aminopyrin testa, koji su odraz funkcionisanja mikrozomalnih enzima hepato­cita, nisu pokazivali znacajnu korelaciju s pa­rametrima sintetske funkcije jetre, nivoom al­bumina u serumu (r=0,33) i protrombinskim vremenom, niti s nivoom SGOT i bilirubina u serumu. Utvrdena je znacajna negativna korela­cija (r = 0,56) s ekskretornom funkcijom jetre merenom testom retencije BSP. Najizraženiji -;; 8 r= 0.1s ·E '7 6 w N ·• o . 2 ,o "' o 2 4 16 8 ·-;1---.. .1.2--,.4-.16 KLIRENS "Au-KOLOIOA (%/min) Slika 1 -Korelacija klirensa "'Au-koloida i procenta doze "C-aminopyrina izdahnutog kao "CO, za 1 cas, od 90. do 150. minuta testa. Figure 1 -Correlation of 108Au-colloid clearance rate and the percentage of "C-aminopyrine dose exhaled as "CO, during one hour (90.-150. min of the test). stepen korelacije (r = 0,75) utvrden je iz medu rezultata 1 •C-aminopyrin testa i klirensa 198Au­koloida (Tabela 1). Kako klirens 198Au-koloida odražava protok krvi kroz jetru to isti izgleda pretstavlja znacajan faktor koji odreduje brzinu metabolisanja "C-aminopyrina. Vec postoje po­daci da se posle portokavalnog šanta smanjuje metabolisanje "C-aminopyrina (Dig. Dis. Sci. 24: 258, 1979). CORRELATIONS OF "C-AMINOPYRINE BREA TH TEST WITH OTHER LIVER FUNCTION TESTS A group of 25 persons which included patients with different liver diseases, except obstructive jaundice, and control persons was investigated by following methods: "C-aminopyrine breath test, BSP retention test (45 min), 198Au-colloid clearance, determination of serum albumin and bilirubin, SGOT and prothrombin tirne. The aim of this study was to investigate the correlations of "C-aminopyrine breath test with other tests tor liver disfunction. The results of "C-aminopyrine test were expressed as the percentage of "C-aminopyrine dose (1,5mCi) exhaled as "CO, during one hour {90.-150. min of the test). The results of "C-aminopyrine test, which depend on hepatic microsomal function, did not correlate significantly with parameters of liver synthetic func­tion, the levels of serum albumin (r = 0,33) and prothrombin tirne, and also with SGOT levels and serum bilirubin. A significant negative correlation was observed with hepatic excretory function mea­sured by BSP retention test (r=0,56). The degree of correlation was highest (r=0,75) with the 198Au­colloid clearance rate (Table 1). As 10•Au-colloid clearance reflects liver blood flow it may be a rate limiting factor in "C-aminopyrine metabolism. It has already been shown that "C-aminopyrine me­tabolism decreases after a portocaval shunt (Dig. Dis. Sci. 24: 258, 1979). KLINIC:KA BOLNICA GRADA BEOGRADA MET ABOLIC:KI ODSEK, GASTROENTEROLOŠKO ODELJENJE 14C-D-KSILOZA TESTU DIJAGNOSTICI SINDROMA STAZE U TANKOM CREVU Popovic S.O., Nj. Jojic, R. Novakovic, 8. Kokanovic i S. Milutinovic Sažetak: !spitano je 12 pacijenata sa sindromom staze u tankom crevu i bakterij­skom kontaminacijam istog i 10 kontrolnih osoba. Primenjen je kombinovani hemij­sko -radioizotopski ("C) d-ksiloza test (5 g i 10 µCi). Procenat pri men jene doze "C u d-ksilozi množen s 103 iznosio je po molu izdahnutog CO, kod pacijenata i kontrolnih osoba 30. minuta testa 1,5 ± 0,47 i 0,67 ± 0,17, 60. minuta 2,55 ± 0,40 i 1,29 ± ± 0,28 a kumulativna doza za 1 cas 0,78 ± 0,23 i 0,46 ± 0,13 što se statisticki znacajno razlikuje (p < 0,001, 0,001 i 0,005). Kontrolne osobe su izlucivale znacajno više d-ksi­loze urinom za 2 i 5 h i pokazivale viši nivo ksilozemije no pacijenti. Navedeni test može da posluži kao dobra screening procedura pri sumnji na bakterijsku kontami­naciju tankog creva, a moguce i za sindrom loše apsorpcije u celini. UDK 616.34-009.11-073:539.16 Deskriptori: crevesna obstrukcija-diagnoza, crevo tanko, ogljik radioizotopi, ksiloza­-diagnosticna raba Radiol. lugosl., 14; 355-357, 1980 L _J Uvod -Sindrom staze u tankom crevu Kultura crevnog Specificna metoda. Zahteva in­· (SSTC) ili sindrom slepe vijuge je relativno cest soka tubaciju. Anaerobne kulture ret­poremecaj koji se javlja posle hirurških inter­ko se rade. vencija (Billroth II, vagotomija i dr.) ili u raznim oboljenjima (divertikuloza tankog creva, dija­Mast u stolici Nespecificna metoda. betesna vegetativna neuropatija, sklerodermija lndikan u mokraci Nespecifican sa cestim lažno i dr.). Zbog staze u tankom crevu razvija se bak­pozitivnim i negativnim rezulta­ terijska flora koja se uobicajeno nalazi u kolonu, tima (Greenberger et al. 1968). koja uzrokuje malapsorpciju masti (dekonju­ Schillingov test Nije specifican. Zahteva ponav­govanje žucnih kiselina), vitamina B(potroš­12 ljanje po terapiji antibioticima. nja) i drugih supstancija. Dijagnostikovanje SSTC primarno se zasniva lzdisajni test s Lažno negativan u oko 1 /3 (Lau­"C žucnim terburg et al. 1978, King et al. na kulturama crevnog soka i drugim indirektnim kiselinama 1980). Pozitivan i u oboljenjima metodama (Tabela 1). Indirektne metode se ileuma, diferenciranje zahteva zasnivaju na dokazivanju poremecaja nastalih skupljanje stolice (Fromm, Hof­na osnovu metabolickog delovanja bakterija mann 1971). na žucne kiseline, vitamin Bili proteine. One 12 Tabela 1 -Dijagnostikovanje sindroma staze u nisu dovoljno specificne niti uvek daju patolpš­tankom crevu ke rezultate u SSTC. Kako kulture crevnog soka zahtevaju intubaciju i mogucnost ne samo od strane bakterija meri odredivanjem njenog aerobnog vec i anaerobnog kultivisanja još uvek metabolita "CO, u izdahnutom vazduhu (King se traže dobre screening i follow up metode. et al. 1979, 1980). Dokazano je da d-ksilozu metabolišu bak­Test s d-ksilozom se vec vrlo dugo koristi terije u lumenu creva (Goldstein et al. 1970) kao test crevne apsorpcije kada se po peroral­što je potvrdeno na· animalnom modelu s 14 C nom unošenju odreduje njen nivo u krvi i/ili obeleženom d-ksilozom (Toskes et al. 1978). izlucivanje mokracom. Mi smo integrisali he­Prvi rezultati ukazuju na znatan dijagnosticki mijski i radioizotopski test ispitivanja apsorpcije znacaj izdisajnog testa s "C d-ksilozom u kome i metabolisanja d-ksiloze i primenili ga kod se metabolisanje ove pentoze u lumenu creva osoba sa SSTC i kontrolnih osoba. Materija! i metode -lspitivano je 12 paci­jenata s dokazanom bakterijskom kontamina­cijam tankog creva (Tabela 2), kod kojih su kulture crevnog soka sadržale više od 10' bak­terija/ml, i 10 kontrolnih osoba. Dijagnoza Broj Resekcija želuca po metodi Billroth 11 3 Divertikuloza tankog creva 2 Dijabetesna vegetativna neuropatija 2 Crohnova bolest 1 Stanje po vagotomiji 1 lradijacioni enteritis 1 Karcinom pankreasa 1 Primarna bilijarna ciroza 1 ukupno 12 Tabela 2 -Naši pacijenti sa sindromom staze u tankom crevu lspitivane osobe pile su na šte 5 g. d-ksiloze rastvorene u 250 ml vode cemu je dodavano 10 µCi d-("C)-ksiloze (Amersham) a zatim je davano još bar 250 ml vode. Posle 30 i 60 minuta ispitivane osobe su izdisale do neutralizacije kroz sistem s mešavinom po 2 ml hiamin hi­droksida i alkoholnog rastvora timolftaleina kao indikatora (Fromm, Hofmann 1971 ). lstoj je potom dodavana scintilatorska smeša pre merenja u tecnom scintilacionom brojacu. Vred­nosti su izražavane kao % doze/mmol CO 2 i kao % doze/1 cas, što je racunata na osnovu telesne težine i prosecne produkcije CO 2 u mirovanju (9 mmola/kg/h). Vršeno je i skup­ljanje mokrace u toku 2 i 3 konsekutivna casa i uziman uzorak krvi posle jednog casa pa je u njima odredivana d-ksiloza (Roe, Rice 1947). Kod pacijenata su vršena i druga ispitivanja apsorpcije (masti u stolici, indikan, u mokraci, Schillingov test, izdisajni test holil-glicinom-1­-"C i dr.) i biopsije tankog creva. Rezultati -Na Tabeli 3 su prikazani rezultati radioizotopskog i hemijskog testa d-ksilozom. Procenat izdahnute doze "C po mmolu CO 2 je, kako posle 30 tako i posle 60 minuta, bio znacajno veci u osoba sa SSTC u odnosu na kontrolne osobe što se odnosilo i na kumula­tivni procenat doze izdahnut za 1 cas (Slika 1). lstovremeno su nivo ksilozemije 1 h. po pocet­ku testa i izlucivanje d-ksiloze mokracom, po­sebno za prva dva sata testa, bili znacajno niži u pacijenata sa SSTC. Smanjena efikasnost pocetne apsorpcije d-ksiloze ocitovala se i Parametar Kontrolne SSTC p < osobe (10) (12) % doze/mmol CO,x(10') 30 minuta 0,67±0,17 1,51±0,47 0,001 60 minuta 1,29 ± 0,28 2,55 ± 0,40 0,001 % doze/1 h. 0,46 ± o, 13 o, 78 ± 0,23 0,005 ksiloza u krvi/1 h. (mgľ/1,73 m') 24,5 ± 6, 1 11,8 ± 3,5 0,001 % od 5 g. u urinu 2 h. 21,3 ± 4,4 10,4 ± 6,3 0,001 5 h. 31,2±8,1 21,4±11,7 0,05 2/5 h x 100 69, 7 ± 9,8 48,0 ± 15,4 0,005 Tabela 3 -Rezultati radioaktivnog ("C) i hemijskog d-ksiloza testa u kontrolnih osoba i pacijenata sa sindromom staze u tankom crevu (SSTC) 1.0 "2 -2 ___, " N o E E 0.5 . <-1. ..... { w LU N N o o o o * * vreme/ min Slika 1 -Parametri "C-D-Ksiloza testa: 1. u kon­trolnih osoba, i 2. u pacijenata sa sindromom staze u tankom crevu. nižim indeksom ekskrecije (2/5 h x 100) u osoba sa SSTC. Rezultati ostalih ispitivanja bice izneti u dru­goj publikaciji. Napominjemo da je relativno cesto nalaženo oštecenje sluzokože tankog creva (Slika 2). Diskusija -Hemijski test urinarne ekskre­cije d-ksiloze može da da niske vrednosti u slucaju: (1) bakterijske potrošnje d-ksiloze u lumenu creva u SSTC, (2) oštecenja sluzokože tankog creva ili (3) oštecenja bubrega. Uzroci pod 2. i 3. mogu da se razdvoje odredivanjem ksilozemije, dok do sada nije postojala moguc­nost razdvajanja uzroka pod 1. i 2. Takvu moguc­nost pruža test u kome je kombinovano radio izo­topsko i hemijsko ispitivanje d-ksilozom. Uporedno ispitivanje dozama od 25 i 1 g. koje su dodavane dozi od 10 1J.Ci d-( 14C)-ksiloze pokazalo je da je test s manjom dozom bio sen­zitivniji u otkrivanju bakterijske kontaminacije (King et al. 1979). Naše ispitivanje dozom od 5 g. d-ksiloze po­kazalo je da je radioizotopski test isto toliko osetljiv kao kada je primenjivano 1 g. d-ksiloze (King et al. 1979). Procenat doze izdahnut po mmolu CO2 znacajnq je ,bio viši kod osoba sa SSTC no kod kontrolnih osoba, kako posle 30 tako i posle 00 minuta, što se odnosi i na kumulativno izlucivanje procenta doze za 1 cas. lstovremena primena hemijskog testa s 5 g. d-ksiloze omogucava da se oceni apsorpcija u tankom crevu. Tako je 5. h a posebno 2. h iz­lucivanje d-ksiloze mokracom, koje najbolje odražava efikasnost njene apsorpcije (Popovic 1971), bilo znacajno niže u osoba sa SSTC . Isto se odnosi i na nivo d-ksiloze u krvi. Pore­mecaj apsorpcije d-ksiloze u osoba sa SSTC je verovatno delom rezultat njene potrošnje u lumenu od strane bakterija, ali i oštecenja slu­zokože koje smo mi morfološki dokazali kod dela naših pacijenata. Zdrave Pan-Tanko Bubrežna Parametar osobe SSTCkrea-crevo insufici­ toge-jencija na lzlucivanje d-ksiloze N N/S N s s mokracom Nivo d-ksiloze u krvi N N/S N s N lzlucivanje "CO, izdahnu- N p N N N tim vazduhom SSTC -sindrom staze u tankom crevu N -normalno, S -smanjeno, P -povišeno Tabela 4 -Moguca primena hemijsko -radioizo­topskog ("C) d-ksiloza testa u diferencijalnoj dijag­nostici steatoreje Kombinovani hemijski -radioizotopski ( 14C) d-ksiloza test pruža perspektivu razvoja idealne screening procedure za dijagnostikovanje sin­droma loše apsorpcije (Tabela 4) a ne samo SSTC. Summary DIAGNOSIS OF SMALL INTESTINAL STASIS SYNDROME BY "C-D-XYLOSE TEST Popovic S.O., Nj. Jojic, R. Novakovic, B. Kokanovic, S. Milutinovic Twelve patients with small intestinal stasis syn­drome and bacterial contamination of the small bowel and 10 central persons were investigated by a combined chemical {5 g) and "C radioactive (10 µCi) d-xylose test. Patients had significantly higher breath "CO, excretion both at 30 and 60 minutes of the test and for one hour, combined with lower urinary excretion and blood levels in compa­rison with control persons. Literatura Fromm, H., A.F. Hofmann: Breath test for altered bile-acid metabolism, Lancet 2, 621-625, 1971 Goldstein, F., S. Karacadag, C.W. Wirts et al.: lntraluminal small-intestinal utilization of d-xylose by bacteria, Gastroenterology 59, 380-386, 1970 Greenberger, N.J., S. Saegh, R.D. Ruppert: Urine ind;can excretion in malabsorptive disorders, Ga­stroenterology 55, 204-211, 1968 King, C.E., P.P. Toskes, J.C. Spivey et al.: Detec­tion of small intestinal bacterial overgrowth by means of a "C-d-xylose breath test. Gastroenterology, 77, 75-82, 1979 King, C.E., P.P. Toskes, T.R. Guilarte et al.: Com­parison of the one-gram d-'"C) xylose breath test to the ("C) bile acid breath test in patients with small intestine bacterial overgrowth, Dig. dis. and sci., 25: 53-58, 1980 Lauterburg, B.H., A. D. Newcomer, A.F. Hofmann: Clinical value of the bile acid breath test. Evaluation of the Mayo Clinic experience. Mayo Ciin. Proc. 52, 227 -233, 1978 Popovic, O.: Funkciono ispitivanje malapsorpcio­nih sindroma. Frakcioni test sa pet grama d-ksiloze. Magistarski rad. Beograd 1971 Roe, J.H., Rice E. W.: A photometric method for determination of free pentoses in animal tissue. J. Biol. Chem. 17, 507-512, 1947 Toskes, P.P., C.E. King, J.C. Spivey et al.: Xylose catabolism in the experimental rat blind IOQP syn­drome: studies including use of a newly developed 1 •C-d-xylose breath test. Gastroenterology, 74: 691­697, 1978 Adresa autora: Doc. dr Obren Popovic Klinicka bolnica Baje Sekulica 172 11000 Beograd optimalna kontrastnost !ODAMID 300 hitro in dobro izlocanje skozi ledvice IODAMID 380 -izredno lokalno in sistemsko prenašanje ampule, steklenica 360/0 IODAMID infuzija Trijodno kontrastno sredstvo za parenteralno in lokalno uporabo. Sestava lodamid, z genericnim imenom jodamid, je kemicno 3-acetamido-5-acetilamidometil-2. 4. 6-trijodbenzojeva kislina. 1 ampula (20 ml) lodamida 300 vsebuje 9,91 g jodamida (v obliki megluminske soli) 1 steklenica (100 ml) lodamida 300 vsebuje 49,55 g jodamida (v obliki megluminske soli) 1 ml raztopine vsebuje 300 mg joda 1 ampula (20 ml) lodamida 380 vsebuje 12,55 g jodamida (v obliki megluminske in natrijeve soli) 1 steklenica (100 ml) lodamida 380 vsebuje 62,75 g jodamida (v obliki megluminske in natrijeve soli) 1 ml raztopine vsebuje 380 mg joda. 1 steklenica (250 ml) lodamida 36 °/, za infuzijo vsebuje 68,65 g jodamida (v obliki megluminske soli) 1 ml raztopine vsebuje 166 mg joda. Lastnosti in delovanje Molekula lodamida ima v svoji strukturi meti!ensko skupino, ki predstavlja kljuc za nadaljnji napredek v razvoju kontrastnih sredstev za angiografijo in urografijo. Ta skupina tvori strukturno razliko med jodamidom in dobro znanima skupinama acetrizoata in diatrizoata. Posledice te strukturne spremembe je boljše sistemsko in lokalno prenašanje in izrazitejši urotropizem. Molekula jodamida omogoca visoko stopnjo kontrastnosti, odlicno stabilnost in topnost, dobro mešanje s krvjo in hitro izlocanje z urinom. Zaradi tega je lodamid odlicno kontrastno sredstvo za angiografijo in urografijo. Ne draži tkiva in je zelo primeren za lokalno uporabo. lodamid v obliki infuzije uporabljamo za urografije, kadar obicajna intravenska urografija odpove: npr. pri bolnikih z ledvicno insuficijenco. Z infuzijo vnesemo v telo velike kolicine razredcenega kontrastnega sredstva v dovolj kratkem casu, kar povzroca boljše polnjenje in boljši prikaz secnih poti. Indikacije lodamid 300: intravenska urografija in retrogradna pielografija, cerebralna angiografija, selektivne angiografije (razen angiokardiografije), periferna arterijografija in venografija. lodamid 380: intravenska urografija adipoznih, korpulentnih in nepripravljenih bolnikov, angiokardiografija. aortografija (translumbalna, retrogradna s katetrom), artrografija in splenoportografija. lodamid 36 °/, infuzija: infuzijska urografija. Doziranje in nacin uporabe Doziranje lodamida na splošno dolocamo glede na vrsto preiskave, velikost podrocja, ki ga želimo snemati, telesno težo in klinicno stanje bolnika. Uporabljamo enake kolicine lodamida, kot so obicajne pri uporabi drugih trijodnih kontrastnih sredstev. Dozo in koncentracijo lodamid infuzije dolocamo po starosti in telesni teži ter klinicnem stanju bolnika. Uporabljamo enake kolicine (do 250 ml) infuzijske raztopine kot pri drugih trijodnih kontrastnih sredstvih. Infuzijo dajemo 7 do 15 minut. Stranski pojavi Obicajno so blagi in se redko pojavljajo (obcutek toplote, slabosti, urtikarija itd.) Kontraindikacije Hujše okvare ledvic, jeter in srcne mišice, mb. Basedow. Tromboflebitis je kontraindikacija za venografijo obolele vene. Potrebna je previdnost pri cerebralni angiografiji pri hipertonicnih bolnikih. Opozorilo Ceprav redko, lahko pride kot pri drugih jodnih kontrastnih sredstvih tudi pri uporabi lodamida do pojavov neprenašanja ali drugih nezaželenih reakcij, zato moramo imeti pripravljeno vse za nujno intervencijo. Testiranje preobcutljivosti Za zdravnike, ki žele testirati, so priložene testne ampule lodamida po 1 ml. Oprema 5 ampul po 20 ml lodamida 300 5 ampul po 20 ml lodamida 380 1 steklenica po 100 ml lodamida 300 1 steklenica po 100 ml lodamida 380 1 steklenica po 250 ml lodamida 36 'to za infuzijo Testne ampule lodamida po 1 ml KRKA, tovarna zdravil, n. sol. o., Novo mesto KRKA s sodelovanjem Bracco, Italija 7 NEUROLOŠKA KLINIKA I ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU, KLINICKE BOLNICE »BRAC:A DR SOBOL«, RIJEKA DINAMICKA SCINTIGRAFIJA KAROTIDNIH ARTERIJA U OTKRIV ANJU UZROKA CEREBROVASKULARNOG INZUL TA Willheim K., A. Buric, P. Ledic Sažetak: Autori opisuju patološke procese u podrucju karotidnih arterija, koji su otkriveni dinamickom scintigrafijom karotida i predstavljaju uzrok cerebrovaskular­nog inzulta. Prikazane su okluzivne i aneurizmatske promjene, te potisnuce, odnosno suženje karotidnih arterija uvecanom štitnom žlijezdom. Autori isticu prednost i znacenje dinamicke scintigrafije karotidnih arterija u ranom otkrivanju uzroka cerebrovaskularnog inzulta. UDK 616.831-005.1-07:616.133-073:539.163 Deskriptori: cerebrovaskularne motnje-diagnoza, karotidne arterije-scintigrafija Radiol. lugosl., 14; 359-361, 1980 L _j Uvod -Cerebrovaskularne bolesti su u stal­pokazivale uredne nalaze, dok je dinamicka nom porastu, te se u posljednje vrijeme obraca scintigrafija karotida pobudila sumnju na oklu­posebna pažnja njihovoj ranoj dijagnostici i ziju desne karotide, što je naknadno potvrdeno prevenciji (1, 2, 3, 5). cerebralnom angiografijom. Medu neinvazivnim metodama koje se primje­Stariji bolesnik je lijecen na Neurološkoj kli­njuju, najznacajnije mjesto zauzimaju radioizo­nici prije 10 godina zbog prolazne slabosti des­topne metode. U ovom radu želimo se posebno ne polovice tijela. Ponovno je hospitaliziran zbog osvrnuti na dinamicku scintigrafiju karotidnih amauroze lijevoga oka, afazije i oduzetosti des­arterija, kojom nerijetko otkri,ne Radioizotopna angiografija vamo uzrok cere­polovice tijela. brovaskularnog inzulta. (6) je otkrila vaskularnu malformaciju, koju je kon­trastna angiografija potvrdila, pokazujuci aneu­ Metoda rada -Tehnika snimanja je uobi­rizmatsko proširenje lijeve unutarnje karotide cajena, a kao radioindikator koristimo 99 mTc­neposredno iznad bifurkacije. -pertechnetat, koji se injicira u kubitalnu venu. U trecem slucaju se radi o umirovljeniku, Prolaz aktivnosti krvnim žilama vrata prati se koji je unutar godinu dana imao u nekoliko na osciloskopu gama scintilacione kamere i navrata tranzitorne ishemicke atake. Razvojem snima na polaroid filmu u vremenskim razma­slabosti desne polovice tijela primljen je na cima od 1-2 sekunde. Na taj nacin nastaje se­klinicku obradu. Dinamicka scintigrafija karoti­rija snimaka s prikazom karotidnih arterija (4). da pokazuje potiskivanje lijeve karotidne arte­ rije. Cerebralna angiografija potvrduje ovaj na­ Prikaz slucajeva -Iz višegodišnjeg rada laz uz vidljivo blago suženje karotide. Naknadno izdvojili smo nekoliko posebnih slucajeva, u je utvrdeno da je uzrok spomenutih promjena kojima je dinamicka scintigrafija karotida do­cisticno uvecana štitna žlijezda. prinij.la razrješavanju uzroka cerebrovaskular­nog inzulta. Rasprava -U prvog se bolesnika obzirom Muškarac, 29g. star, primljen je na kliniku na mladu životnu dob i minimalne neurološke zbog smetnji vida na desnome oku i pareste­ispade ne bi pristupilo invazivnoj pretrazi, niti zija u lijevoj polovici tijela. Uobicajene neinvan­bi se postavila ispravna dijagnoza, da scintigra­zivne pretrage (ocni pregled, EHO, EEG) su fija karotida nije ukazala na okluzivni proces. Aneurizma u podrucju vrata takoder bi naj­vjerojatnije ostala neprepoznata bez radioizo­topne dijagnostike. Kako se iz aneurizme mobi­liziraju mikroembolije s posljedicnim cerebro­vaskularnim krizama, te kronicnim ishemicnim žarištem, neobicno je važno postavljanje pra­vovremene dijagnoze zbog operativnog zahvata. Vratni procesi, kao primjerice uvecana štitna žlijezda, dovode do potiskivanja i suženja ka­rotidne arterije, što se klinicki ocituje poreme- Slika 1A -Dinamicka scintigrafija -okluzija desne Slika 1B -Cerebralna angiografija u iste osobe - karotide okluzija desne karotide cajem protoka krvi kroz mozak. Postupno dolazi do definitivnih žarišnih oštecenja mozga. Stoga je i u ovom slucaju radioizotopna dijagnostika pokazala pravilan putokaz daljnjim dijagnostic­kim postupcima i lijecenju. Željeli bismo istaknuti, da je primjena dina­micke scintigrafije karotida od velikog znacaja u ranom otkrivanju uzroka cerebrovaskularnog inzulta. Prednost joj je u jednostavnosti, brzini izvodenja, potpunoj neškodljivosti i mogucno­sti ponavljanja pretrage. U odnosu na druge uobicajene neinvazivne metode pokazuje ne­dvojbene prednosti, selekcionirajuci bolesnike za kontrastnu angiografiju, doprinoseci na taj nacin tocnijoj i ranoj dijagnostici cerebrovasku­larnog inzulta. Summary THE RADIONUCLIDE ARTERIOGRAPHY OF CAROTID ARTERIES IN DETECTION OF THE CAUSE OF CEREBROVASCULAR STROKE Willheim K., A. Buric, P. Ledic The authors describe pathological processes in the area of the carotid arteries which have been de­tected by the radionuclide arteriography of the ca­rotid and are the cause of the cerebrovascular stroke. The oclussion of the carotid artery and the aneu­rismatic changes have been shown, also the shifting, respectively the narrowing of the carotid arteries by the growing of the thyroid gland. The authors emphasize the advantages and the significance of the radionuclide arteriography of the carotid arteries in the early detection of the cause of the cerebrovascular stroke. Li teratura 1. Bauer R. B., Meyer J. S., Fields W. S. i sur.: Joint study of extracranial arterial occlusion. Pro­gress report of controled study of long-term survival in patients with and without operation. J. A. M. A. 208, 509-518, 1969. 2. Britten k. E., Duplock G. i Vaughan-Hudson G.: Carotid flow disorders in patients with cerebrovas­cular disease: Their atraumatic assessement by carotigraphy -1975. 3. Fisher M.: Occlusion of the carotid artery: Fur­ther experiences. Arch. neurol. Psychiatr. (Chica­go) 72, 187-204, 1954. 4. Zbornik radova XIV jugoslovenskog sastanka za nuklearnu medicinu, Galenika, Beograd, 1977, 283-288. 5. Zbornik radova II simpozija o cerebrovaskular­nim bolestima, Zagreb, 1974, 111-116. 6. Year Book of Nuclear Medicine, James L. Quinn, III, M.D. Chicago, 1972, 214-218. KLINICKI BOLNICKI CENT AR -ZAGREB ISPITIVANJE REGIONALNOG PROTOKA KRVI U MOZGU INHALACIJOM KSENONA 133 Kneževic S., M. Bukovic, D. Ivancevi<:, V. Barac Mjerenje kolanja krvi u hemisferama mozga moguce je u klinickim uvjetima vec 30 godina. Prve metode bile su agresivne i tek je prije 5 godina usavršena tehnika kojom se ispituje cirkulacija nakan inhalacije ksenona 133 (Mal­lett i Veall 1965 i Obrist 1975.) Ta metoda koju i mi upotrebljavamo omogucuje bilateralna, regionalna i opetovana mjerenja cirkulacije i pracenje promjena u vezi s klinickim stanjem bolesnika. Kako metoda još nije standardizirana, a rezul­tati pojedinih laboratorija se medusobno raz­likuju, smatrali smo nužnim odrediti vlastite normalne vrijednosti za prvo mjerenje i analizi­rati reproducibilnost metode nakan drugog mje­renja u istim uvjetima. Buduci da je klinicki zna­cajno analiziranje tzv. funkcionalne rezerve ce­rebralnog krvotoka opisujemo takoder i našu aktivacijsku metodu kojom ispitujemo promjene u cirkulaciji nastale nakan aktivnog naprezanja desne šake ispitanika. Poznata je da psihicko stanje bolesnika i njegova motiviranost utjecu na cirkulaciju krvi THE INVESTIGATION OF REGIONAL CEREBRAL BLOOD FLOW WITH XENON 133 For more than thirty years it has been possible to determine the cerebral blood flow in the hemisphe­res of the brain. The first methods used in clinical practice were agressive and it is only in the last five years that noninvasive measurements using the inhalation of Xenon became available. (Mallett and Veall 1965, Obrist 1975.) Using this method it is pos­sible to determine the blood flow regionally and bilaterally. Repeated measurements and correlation with clinical development is also possible. The procedure is not standardised, and the results from various laboratories vary considerably. For that reason we decided to establish our normal values and to analyse the reproducibility of the method in our hands. As it is considered important to analyse the functional cerebral reserve of the circulation we have also studied the effect of the activation by right hand gripping. It is well known that anxiety and motivation have an effect on cerebral circulation. That is the reason why we have not chosen the volunteers for our study of the normal values. Ali the patients were admitted tor various reasons to the department of Neurology and in them the cerebral disease was neither suspec­ted on clinical grounds nor found by other investi­ u mozgu. Zbog toga u odredivanju normalnih vrijednosti nismo ispitivali dobrovoljce, vec hos­pitalizirane bolesnike na Neurološkoj klinici 0 kod kojih nije ni pretpostavljena, a ni drugim ispitivanjima nadena promjena na središnjem živcanom sustavu. Takoder smo smatrali da je odabiranje takve grupe ispitanika za odredi­vanje normalnih vrijednosti i eticki ispravnije. Svakom bolesniku detaljno je opisana procedu­ra ispitivanja. Procjenjuje se da je doza zrace­nja reda velicine one kod rendgenske snimke pluca. Mjerenja su vršena bilateralno, multidetek­torskim sistemom sa po 13 detektora nad sva­kom moždanom hemisferom, a rezultati su ana­lizirani kompjutorski i prema nekompartmental­nom i prema dvokompartmentalnom modelu cerebralne cirkulacije. Rezultati su obradeni metodama neparame­trijske statistike, jer smo smatrali da su one znatno prikladnije za prikaz normalnih vrijed­nosti i za kasniju usporedbu tih rezultata s raz­nim patološkim stanjima koja ispitujemo. gations. We have also cbnsidered this choice of patients to be more appropriate ethicaly. The pro­cedure was explained to every patient in detail. The dose of radiation received by the patient is esti­mated to be of the same order of magnitude as tor the X-ray of the lungs. Measurements were done bilaterally with a mul­tidetector system with 13 detectors over each hemi­sphere. The experimental data were analysed by a computer both with noncompartmental and with twocompartmental analysis. The results were analysed with non parametric statistical methods as we believe that. such presen­tation is more suitable tor the normal values, and tor the comparison with various pathological conditions that we are studying. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU I NEUROLOŠKA KLINIKA KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB EVALUACIJA CEREBRALNIH VASKULARNIH PROMJENA S 99m Te i 133 Xe Bukovic, M., S. Kneževic i D. lvancevic Klasicnom scintigrafijom mozga neposred­no nakon injiciranja 99m Te opazili smo pone­kad pojacano nakupljanje aktivnosti u jednoj od lateralnih projekcija. Na odloženim snim­kama 2 sata nakon injiciranja to se nakupljanje tek naziralo ili se izgubilo, dok u drugim projek­cijama nije bilo vidljivo. Takav scintigrafski na­laz opisivali smo kao vaskularne promjene i gotovo je uvijek bio u skladu s klinickom slikom. Ni s jednom od do sada poznatih metoda ova­kav nalaz nismo mogli usporediti i potvrditi. Smatramo da uvodenje inhalacijske metode s 133 Xe za ispitivanje cerebralne cirkulacije daje dobar uvid u vaskularne promjene. U bolesnika sa scintigratski nadenim vaskularnim promjena­ma ucinili smo i ispitivanje cirkulacije inhalaci­jam 133 Xe. Dobivene rezultate smo korelirali i na taj nacin pokušali odrediti njihov znacaj i vri jed nost. CEREBROV ASCULARIS DISTURBANCES ESTIMATION _WITH 99m Te AND 133 Xe Using the classical method tor brain scintigraphy we have occasionaly tound immediately after injec­tion of 99m Te increased activity in the lateral projec­tion thatwas hardly or not at all detectable on the scin­tigrams taken two hours later. These changes were described as vascular disturbances and were in a good corelation with the clinical picture. Such scin­tigraphic pattern could not be confirmed by or com­pared to any other presently available method. lntroducing of the inhalation method in cerebral blood flow assesment provides in our opinion an estimation of vascular disturbances. The results were compared to the scintigraphic findings and the value and importance of the new method is discus­sed. INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU MEDICINSKI FAKULTET, SKOPJE DIJAGNOZA HIPOSPLENIZMA RADIOIZOTOPNOM METODOM Korubin-Dolgova V., V. Bogdanova, N. Simova Eritrociti obeleženi sa 99 mTc pertehnetatom metodom Eckelman i sar. i ošteceni sulfhidril inhibitorom N.ethylmaleimidom (NEM) u kon­centraciji od 10 µM na ml. eritrocita po Kim­ber-u i sar. korišceni su za procenu funkcije slezene i dijagnosticiranja hiposplenizma. Eti­kasnost obeležavanja eritrocita sa 99 mTc bila je izmedu 65% i 72%. U supernatantu, nakon oštecenja eritrocita sa NEM i jednim pranjem sa fiziološkim rastvorom, radioaktivnost je bila manje od 1%. Ošteceni eritrociti, nakon ponovnog vracanja u cirkulaciju ispitanika odstranjivani su isklju­civo preko slezene. To smo potvrdili fotoskeno­vima slezene napravljenih posle 2 h i 24 h i nalazom radioaktiimosti samo u krvnom pulu, bez hepatalne sekvestracije alteriranih eritro­cita (slika 1 ). Isto tako kod splenektomiziranih bolesnika nije bio prisutan klirens oštecenih eritrocita iz cirkulacije. Za procenu funkcije slezene služili smo se sledecim parametrima: 1. Brzinom odstranjivanja oštecenih eritro­cita iz cirkulacije izražene preko T/2. Ovaj po­datak dobijali smo merenjem primeraka krvi uzete nakon 30, 60, 120 minuta i grafickim regi­striranjem radioaktivnosti iznad prekordiuma. Na oba nacina dobijene su paralelne vrednosti sa nešto sporijem klirensom preko grafickog registriranja. 2. Konstantom cišcenja radioaktivnosti preko slezene koju smo dobijali iz relacije K= 0,693/ /T /2 i izražavali u % ocišcene radioaktivnosti za 100 minuta na cm2 površine slezene. Kod slucajeva sa intaktnom slezenom (po­vršina slezene od 56 cm2 do 80 cm 2) T /2 bio izmedu 106 i 177 minuta sa konstantom cišcenja izmedu 0,56% i 0,80%/cm2/100 min. Kod sluca­jeva sa karcinomom dojke (leva strana) leceni radioterapijom, površina slezene je bila manja od normalne (ispod 50 cm2), radioaktivnost u krvi ostajala je znatno duže sa T/2 iznad 350 mi­nuta i konstantom cišcenja radioaktivnosti pre­ko slezene ispod 0,3%/cm2/100 min. što ukazuje na prisustvo atrofije slezene sa hipospleniz­mom. DIAGNOSIS OF HYPOSPLENISM BY RADIOISOTOPE METHOD Red blood cells labeled with 99 mTc by the method described by Eckelman et al. and damaged by sulf­hydryl inhibitor N-ethylmaleimide (NEM) in a con­centration of 10µM per milliliter of erythrocytes a method of Kimber et al. were used to asses splenic function and hyposplenism. The efficiency of la­beling Erythrocites with "mTc was found to vary between 65% and 72%. Less than 1% of the unbound pertechnetate, after one washing of the damaged labelled cells, in the supernatant was found. Damaged red cells are removed from circulation solely in the spleen when reinfused into the circu­lation. This was confirmed by photoscan of the sple­en performed at 2 hr and 24 hr in which the spleen is clearly delineated, some activity remain in the blood pool. Also, there was not any clearance of the damaged erythrocytes from the circulation in the patients who had undergone splenectomy. To asses splenic function the following parameters are used: 1. The rate of removal of damaged red cells from the circulation by using the half period (T /2). For this purpose blood samples were collected at 30, 60 and 120 minutes or the activity over the precordium was recorded. In both ways the obtained fig'ures were in agreement but T/2 was slightly prolonged by recording method. 2. The rate constant of removal of damaged red cells by the spleen obtained from the ratio K= =0,693/T/2 and expressed as percent of cleared radioactivity per cm' of spleen area per 100 minutes. In subjects with intact spleen (size between 56 cm2 and 80 cm') T/2 was found to be 106-177 minutes with rate constant from 0,56%/cm'/100 min. to 0,80%/cm'/100 min. In the cases with breast Car­ cinoma (left side) being treated by radiothyrapy the size of the spleen was less than normal (below 50 cm') and activity remain in the blood pool was longer with T /2 over 300 minutes with rate constant of removal of altered cells by the spleen lelow 0,3%/ /cm'/100 minutes, suggesting the presence of sple­nic atrophy with hyposplenism. The conclusion is that rate of removal of sulfhy­dril inhibitor damaged red cells from circulation is a specific function of the spleen and constant in persons with intact spleen. This method could be used as a reliable index of splenic function specially in discavering cases with splenic atrophy or funcio­nal asplenia. Dobijeni rezultati ukazuju da je brzina kojom Ova metoda može se koristiti kao pouzdan in­se odstranjuju sulfhidril ošteceni eritrociti iz deks za procesu funkcije slezene i otkrivanja cirkulacije specificna funkcija slezene koja je slucaja sa atrofijom slezene ili funkcionalne konstantna kod osoba sa intaktnom slezenom. asplenije. Slika 1 -Sken slezene na 2 hr 24 hr od i.v. injekcije 99 mTc-NEM oštecenih eritrocita. Ostatak radio­aktivnosti je u krvnom pulu. Regija jetre ne pokazuje hepatalnu sekve­straciju alteriranih eritrocita 1 364 ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU I KLINIKA ZA DJECJE BOLESTI KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA REBRO I ŠALAT A, ZAGREB I KLINIKA ZA DJECJE BOLESTI KLINICKE BOLNICE DR M. STOJANOVIC:, ZAGREB SEKVENCIJALNA ANGIOSCINTIGRAFIJA SRCA DJECE lvancevic D., B. Marinovic, S. Vukadinovic, M. Grgic, ž. Kokoš i V. Fabecic-Sabadi Radiokardiografija i sekvencijalna scintigra­fija srca radena je kod djece zbog sumnje na kongenitalno oboljenje srca. Tehnecij-99m inji­cirali smo u desnu venu supklaviju, a sekven­cijalno snimanje vršili pomocu gama kamere i tri scintilacio.a detektora koji su bili prikljuce­ni na kompjuterski sistem Gamma-11 (DEC) za spremanje, prikaz i analizu podataka. Ova relativno neinvazivna metoda korisna je u dijag­nostici intrakardijalnog shunta i u dijagnostici vecih anomalija u kardiovaskularnom sistemu. THE SEQUENTIAL ANGIOSCINTIGRAPHY OF THE HEART IN CHILDREN The radiocardiography and sequential angioscin­tigraphy of the heart was performed in children su­spect of congenital heart disease. Technetium-99m was injected into right subclavian vein and sequen­tial scintigraphy and radiocardiography was perfor­med with gamma camera and three scintillation pro­bes connected to the computer system Gamma-11 (DEC) for collection, display and analysis of data. This relatively non-invasive method is useful in diagnosis of intracardiac shunt and of bigger ano­malies in cardiovascular system. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKE BOLNICE »BRAC:A DR SOBOL« RIJEKA, KLINIKA ZA UNUT ARNJE BOLESTI I ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA ZAGREB ISPITIVANJE MINUTNOG VOLUMENA SRCA KOMPJUTERIZIRANOM GAMA KAMEROM Vucemilovic, A., Mohacek, l., Bašic, M., lvancevic, D. Mjerenje minutnog volumena pomocu ra­diokardiografije temelji se na Stewart-Hamilto­novu principu kojega je Veall modificirao za vanjska mjerenja. Tehnika u kojoj se koristi scin­tilacijski brojac vec je standardizirana i cesto primjenjivana. Da bi se, medutim, izbjegle po­teškoce kolimacije srca i matematicke obrade podataka uvode se nove modifikacije pomocu kompjuterizirane gama kamere. Mi smo primi­jenili intravenske injekcije 99 mTc-albumina. Sni­mali smo gama kameram LFOV (Searle) s kon­vergentnim kolimatorom, podatke bilježili kom­pjuterskim sistemom GAMMA-11 (DEC), a ana­lizirali ih modifikacijam komercijalnog progra­ma LVCARD (Cradduck). Snimanje je trajalo 50 sekundi. Obilježavali smo podrucja interesa: desno srce, lijeva srce i osnovnu aktivnost. Na osnovu podataka izracunavali smo vrijed­nosti minutnog volumena, kardijalnog indeksa, udarnog vol umena sistole i vremena cirkulacije u plucima. lspitivanja su vršena u zdravih ispi­tanika i bolesnika s mitralnom stenozom i hi­pertireozom. THE MEASUREMENT OF CARDIAC OUTPUT BY COMPUTERIZED GAMMA CAMERA The measurement of cardiac output by radiocar­diography is based on the Stewart-Hamilton principle modified by Veall for external measurements. The method utilizing scintillation probe is standardized and frequently used. In order to avoid difficulties of heart collimation and of data analysis new modi­fications utilizing gamma cameras and computers were suggested. After intravenous injection of 99 mTc­-albumine sequential scintigrams were performed with gamma camera LFOV (Searle) and with conver­ging collimator. The data were stored in the compu­ter system Gamma-11 (DEC) and analysed with a modified commercial program LVCARD (Cradduck). The imaging procedure took 50 seconds. The fol­lowing regions of interest were marked: right heart, left heart and background activity. From these data the values for cardiac output, cardiac index, stroke vol ume and pulmonary circulation tirne were compu­ted. These measurements were performed in healthy controls and in patients with mitral stenosis and hyperthyroidism. KLINICNI CENTER LJUBLJANA, KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO FUNKCIONALNE SLIKE Pungercar D., V. Fidler, J. J. Fettich, Avtorji so razvili metode izracunavanja funk­cijske slike za razne kineticne scintigrafske preiskave. Z enostavnimi matematicnimi po­stopki so za vsak matricni element sekvencnih scintigramov dolocili naslednje indekse kine­tike: -case maksimalnih aktivnosti, -maksimalne aktivnosti, -hitrost kopicenja in izlocanja radiofarma­cevtika iz strmine rastocega in padajocega dela casovnih krivulj, -srednji tranzitni cas. Funkcijske slike so izracunali v interesnem podrocju, ki je bilo doloceno racunsko iz dru­gega odvoda dvodi: menzionalne impulzne funk­cije. Metoda se klinicno uporablja pri sekvencni scintigrafiji jeter z OIETIL IDA, sekvencni scin­tigrafiji ledvic s hipuranom J13 ', perfuziji mož­gan s pertehnetatom ter pri meritvi perfuzije in ventilacije pljuc s ksenonom. J. Šuštaršic, F. Hrastnik, B. Kastelic Racunalniški programi so pisani v višjih pro­gramskih jezikih Fortranu in Asemblerju. Obde­lava potrebuje približno 40 sekund. SCINTIGRAPHIC FUNCTIONAL IMAGES The methods of computing the functional images for different dynamic scintigraphic investigations are presented. The following kinetic indexes were determined for each matrix element of sequential scintigrams: -tirne of maximum activity, -maximum activity, -rate of radiopharmaceutical uptake and clea­ rence from the slope of ascending and des­ cending part of tirne function, -mean transit tirne. Functional images were calculated in the region of interest which was calculated from the second derivate of two dimensional count function. The method is clinically usefull for sequential scinti­ graphy of !iver with DIETIL IDA, kidney study with hippuran, brain perfusion study with Te pertechne­ tate and for lung perfusion and ventilation study with Xe' 33• Programs are written in high leve! computer lan­ guages FORTRAN and ASEMBLER and take about 40 seconds for one study. TOZD KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO KLINICNI CENTER V LJUBLJANI RACUNALNIŠKA ANALIZA REGIONALNEGA GIBANJA STENE LEVEGA PREKATA Pungercar D., l. Kranjec, V. Fidler, J. Šuštaršic Avtorji prikazujejo novo metodo analize re­gionalnega gibanja stene levega prekata. Sliki levega prekata ob koncu diastole in sistole do­bijo iz reprezentativnega srcnega cikla metode prvega prehoda sinhroniziranega z EKG signa­lom. Prekatne meje dolocijo s pomocjo drugega odvoda dvodimenzionalne impulzne funkcije. Nato izrišejo polmere, ki izhajajo iz gravitacij­skega sistolicnega središca in segajo do dia­stolicnega in sistolicnega obrisa. Polmeri si sledijo v smeri urnega kazalca s presledkom 5°. Tisti, ki povezuje gravitacijski center s srcno konico, predstavlja radialno dolžino pri 180° . Gibanje prekatne stene ocenjujejo z odstotkom skrcenja diastolicnih polmerov v sistoli. Racu­nalniška analiza je povsem avtomatizirana, vse faze analize trajajo le 3 minute. Metoda kvanti­tativnega ocenjevanja regionalnega gibanja ste­ne levega prekata natancno ugotavlja dissiner­gije in obeta v skupni izvedbi s stresnim testi-ran jem zgodnje odkrivanje bolnikov z ishemicno boleznijo srca. COMPUTER ANAL YSIS OF REG ION AL LEFT VENTRICULAR WALL MOTION Authors present a new method of analysis of re­gional left ventricular wall motion. End-diastolic and end-systolic images of left ventricle are obtained from representative cardiac cycle of the first pass method gated with ECG signal. Ventricular borders are outlined with the aid of second derivative from two dimensional count function. Then the radiants are constructed, which emanate from systolic center of gravity and reach diastolic and systolic perimeter. The. radiants follow clockwise rotation in 5° incre­ment. The line connecting the center of gravity with apex represents the radia! length at 180 °. Ventricular wall motion is estimated as percent of diastolic length shortening in systole. The computer analysis is completely automatic, ali phases need approxima­tely 3 minutes of computer tirne. The method of quantitative regional left ventricular wall motion estimation determines accurately dissinergies and is expected to detect performed with stress testing early patients with ischaemic heart disease. STATICKA ISPITIVANJA STATICS EXAMINATION INSTITUT »JOŽEF STEFAN« IN ONKOLOŠKI INŠTITUT, UNIVERZA EDVARDA KARDELJA V LJUBLJANI ŠTUDIJ MOŽNOSTI UVEDBE PRESEVALNE SCINTIGRAFIJE Z 186 Re Šnajder J., U. Miklavžic, M. Lesjak, S. Pahor in M. Erjavec Povzetek: V referatu so opisana prizadevanja za uvedbo presevalne scintigrafije za dolocanje mineralne mase kosti. Pri študiju možnosti je bilo posebej treba rešiti problem pridobivanja ustreznega izotopa. Ugotovili smo, da je primeren izotop, ki ga tudi lahko pridobivamo v našem reaktorju "'Re. Za izvedbo meritev smo adap­tirali naš digitalni scintigraf z mikroracunalnikom. UDK 612.751-073:539.163 Deskriptorji: kosti-scintigrafija, renij, radioaktivni izotopi Radiol. lugosl., 14; 369-370, 1980 Uvod -Realizacija novega digitalnega scin­tigrafa za celo teJo, z vgrajenima racunalni­koma za pozicioniranje obeh sond in sprotno obdelavo podatkov, daje možnosti uvedbe pre­sevalne ali transmisijske scfntigrafije . V ta namen smo študirali možnosti pridobivanja ustreznega izvora sevanja in izvedli potrebno adaptacijo scintigrafa. Meritve absorpcijskih koeficientov pa so v teku. Metoda -Metoda dolocevanja gostote kosti v g/cm2 z merjenjem atenuacije fotonov je znana iz literature. Pri in vivo merjenjih merimo hkrati atenuacijo v kosti in ostalem tkivu. Da bi locili prvo od druge, uporabimo izvor, ki seva z enako .ntenziteto fotone dveh razlicnih energij. Ker absorpcijske koeficiente poznamo, moramo re­šiti le sistem dveh enacb z dvema neznankama N,, = N,,' e-A1k 'hk,-1m' hm, (1) N2, = N2,' e-A2k' hk,-A2m' hm, (2) Tu sta z indeksom 1 in 2 oznaceni obe energiji, z indeksom k in m pa kostno oziroma ostalo tkivo. "A predstavlja absorpcijski koeficient za doloceno snov in energijo v cm2/g, h pa plo­skovno gostoto snovi v g/cm2 , ki jo v tem pri­meru želimo izracunati. N je število detektira­nih fotonov v zraku, N pa število detektiranih fotonov v i-tem elementu merjenega objekta. _I Meritev izvajamo z dvodetektorskim scinti­grafskim sistemom s tem, da na mestu spodnje­ga detektorja postavimo dvoenergijski izvor fotonov, zgornji detektor pa prikljucimo na dvo­kanalni energijski spektrometer. Med preiskavo digitaliziramo podatke in tvorimo dve scinti­grafski matriki. Iz podatkov scintigrafskih matrik sproti ali po koncanem merjenju izracunamo ploskovne gostote, celotno mineralno maso kosti ali generiramo ustrezno scintigrafsko sliko. Pri merjenju moramo zaradi izlocanja sipanih žarkov in prostorske locljivosti uporabiti geo­metrijo ozkega snopa zato je potrebno obicajne scintigrafske fokalne kolimatorje zamenjati s posebnimi kolimatorji z majhno izvrtino. Odtod pa sledi zahteva za visoko specificno aktivnost uporablenega vira sevanja -reda 1 Ci. Shema merilne opreme je prikazana na sl. 1. DETEKTOR RACUNALNIK MR 800 MATRIKA I DVOKANALNI ANALIZATOR DIGITALIZAT R 1 62 keV ,---1 1 --J I_ -J F1i--IZVOR SEVANJA MATRIKA II LJ 186Re Slika 1 -Shema merilnega sistema za dvokanalno preseval no scintigrafijo z uporabo mikroracunalnika. Izbira izotopa -Pri elementih z nizkim Z-jem (vrstnim številom), kot je mišicno tkivo, je atenuacijski koeficient v pretežni meri posle­dica koherentnega in nekoherentnega (comp­tonskega) sipanja in v znatno manjši meri po­sledica fotoefekta. Odtod tudi majhne spre­membe atenuacijskega koeficienta za mišicno tkivo v zanimivem energijskem intervalu žarkov gama od 40 keV do 200 keV. Nasprotno pa je pri elementih z Z-jem okoli 20 (kostno tkivo) za isti energijski interval sprememba v atenuacij­skem koeficientu približno cel velikostni red. Zaradi tega spodnjo vrednost energije približ­no omejuje zahteva, da je prepustnost sevanja ob primerni aktivnosti izvora zadostna za smi­selno detekcijo (statisticna napaka!), zgornjo pa zacetek »nasicenosti« v energijski odvisnosti atenuacijskega koeficienta za elemente z višjim Z. Opisana vodila pokažejo, da je ugodno iz­brati za spodnjo energijo žarkov gama približ­no 50 keV, za zgornjo energijo pa vrednosti med 100 in 150 keV. V principu se je pri izbiri izotopa mogoce odlociti tudi za umetno narejeno mešanico dveh izotopov, pri kateri se lahko izbere najugodnejše razmerje intenzitete obeh crt. Vendar pa iz prakticnih razlogov zahteva taka mešanica dol­gožive izotope, ki izbrano razmerje intenzitet tudi ohranjajo dalj casa. Kot primeren dolgo­živ izotop (T1 ,2 = 236 dni) z »naravno« primesjo drugega izotopa se v literaturi navaja 153Gd, ki ima široko visokoenergijsko crto gama z energijo okoli 100 keV (dejansko dve mocnejši crti 97 keV in 103 keV ter znatno šibkejšo 70 keV), njegov potomec, nastal z zajetjem elektrona, 153 Eu, pa oddaja karakteristicno rentgensko se­vanje z energijo 42 keV, ki predstavlja nizko­energijsko crto. Z ozirom na to, da moremo v Ljubljani sproti pridobivati nekatere izotope iz reaktorja v Pod­ gorici, ni bila izbira vezana zgolj na dolgožive izotope. Kot najprimernejšega smo izbrali izo­ 186Re top z razpolovno dobo T =09.6 ur, ki ima crto gama 137 keV, z beta-razpadom (E = 1 Me V) pa razpada v os, ki daje (približno z isto intenziteto) še karakteristicno rentgensko crto z energijo 62 keV. Izotop produciramo s termicnim zajetjem nevtronov v naravnem Re, ki vsebuje 62.5% 181Re in 37.5% 185Re. Pri tem je zgolj slednji ustrezna tarca za produkcijo 186Re, medtem ko iz prvega nastane pri zajetju nevtrona 188Re (R = 16.7 ur). Ce je obsevalni cas v reaktorju dovolj dolg (smiselno 2 do 3 370 razpolovni dobi 186Re) in mu nato sledi ohlaja­nje s trajanjem nekaj razpolovnih dob 188Re, dobimo prakticno cist izotop 186Re, ki ga želimo. 188Re Eventualna prisotnost bi se v spektrih pokazala s prisotnostjo 155 keV crte gama. Spekter izotopa 186 Re smo posneli in ga pri­kazali na sl. 2. . .. . 1}7 150 Slika 2 -Energijski spekter izotopa 186Re. Zakljucek -Dosedanja študija in priprave možnosti uvedbe transmisijske scintigrafije, so dale zadovoljive rezultate. Kot kljucni problem nam je uspelo rešiti pridobivanje ustreznega 186 Re radiaktivnega izotopa v našem reaktorju. Modifikacija digitalnega scintigrafa je uspešno izvršena tako, da smo lahko izvedli tudi prve poizkuse. Zato predvidevamo, da bomo z na­daljnim delom na tej nalogi, zlasti še pri izbolj­šanju geometrije meritev, uspeli prenesti me­todo v klinicno prakso. Summary POSSIBILITY OF USING SHORT-LIVING '"'Re ISOTOPE IN THE TRANSMISSION SCINTIGRAPHY Šnajder J., U. Miklavžic, M. Lesjak, S. Pahor, M. Erjavec The possibility of using short-living '"'Re isotope 'in the bone mineral content evaluation was esperi­mentaly tested. The isotope has advantage that high specific activity could easily be produced even in low flux reactors such as TRIGA MARK II. The measurements were performed on the whole body scanner. Literatura 1. J. Šnajder in ostali, Mikroracunalo u rektilinear­nom scintigrafu, Radiologia lugoslavica, Fasc. 2, Junij 1979 2. R. R. Price et ali., Techniques for Measuring Regional and Total-Body Bone Mineral Mass to Bone Function Ratios, Medica! Radionuclide lma­ging, Vol. II., Vienna 1977 Naslov avtorja: Šnajder J., Institut »Jožef Stefan«, 61000 Ljubljana, Jamova 39 ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB PRVA ISKUSTV A S EMISIONOM KOMPJUTERIZIRANOM TOMOGRAFIJOM Popovic, S., M. Bašic, B. Kasal, l. Šimonovic Nakon uspješne primjene transmisione kom­pjuterizirane tomografije (TCT) razvijaju se i razne metode emisione kompjuterizirane tomo­grafije (ECT). U Zavodu za nuklearnu medicinu Klinickog bolnickog centra u Zagrebu nedavno je nabavljen i instaliran uredaj za ECT. Tomo­grafske snimke rekonstruiraju se iz niza indi­vidualnih projekcija dobivenih rotacijom gama kamere pomocu sistema Gamma-11 i specijal­nog tomografskog software-a. U ovom radu prikazani su rezultati ispitivanja nekih osnovnih fizikalnih karakteristika sistema kao što su: rezolucija, osjetljivost i uniformnost. Prikazani su i prvi primjeri klinicke primjene ECT-e. FIRST EXPERIENCES IN EMISSION COMPUTERIZED TOMOGRAPHY Following successful results in transmision com­puterized tomography (TCT) various methods in emission computerized tomography (ECT) were developed. An instrument designed tor ECT was installed in the Department of Nuclear Medicine in The Clinical Hospital Center, Zagreb. The individual images obtained by rotating gamma camera were recorded and reconstructed in tomographic sections by means of Gamma-11 system and special emission tomography software. In this study some basic physical characteristics of the system, such as re­solution, sensitivity and unitormity were evaluated. A few examples from preliminary clinical applica­tions are also presented. KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO, KLINICNI CENTER LJUBLJANA FILTRIRANJE SCINTIGRAMOV V MATRIKI 128 x 128 Fidler V., D. Pungercar Z zmogljivejšim scintigrafskim racunalniš­kim sistemom GAMMA 11 so avtorji dobili možnost prenesti že razvite metode filtriranja scintigramov s pasovnim in inverznim filtrom na vecjo matriko 128 x 128. Doslej so razvili naslednje: -enodimenzionalno hitro Fourier-· jejevo transformacijo na vektorju s 128 kompo­nentami, ki je sicer spominsko zahtevna, po casu pa za faktor 6 hitrejša od znanih podpro­gramov iz literature; -pasovni in inverzni filter za razne scintigrafske preiskave. Rezultati fil­triranja na scintigramih srca, jeter ter pljuc kažejo kvaliteten sko. priizboljšanju visualiza­ 1 cije zanimivih struktur. Trenutno potrebuje ra­cunalniški program približno 5 minut za izved­bo, spominsko pa vsaj 48 tisoc besed. Z dodat­nimi tehnicnimi sredstvi kot sta hitri spomin in procesor z realno aritmetiko se bo dal cas obdelave skrajšati za faktor 3. FILTERING THE SCINTIGRAMS IN MATRIX OF 128 x 128 CHANNELS. With more powerfull scintigraphic computer sy­stem GAMMA 11 we gained the possibility of trans­ferring the band-pass and inverse filtering to larger matrix 128 x 128. Momently the tollowing programs have been developed: onedimensional Fast ·Fourier Transtorm tor vector of 128 components which de­mands a large computer memory but is six times faster as the subroutines from the literature; band­-pass and inverse filters tor the most usual scinti­graphic investigations. The results of filtering of lung, liver and heart scintigrams show a substantial improvement in scintigram structures visualisation. Computing tirne is five minutes and the minimum memory 48 K 16 bits words. With additional technical means as cash memory and floating point processor the tirne could be reduced at least three times. KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO KLINICNI CENTER, LJUBLJANA KVANTITATIVNA OCENA REGIONALNE PREKRVITVE SRCNE MIŠICE Fidler V., l. Kranjec, D. Pungercar Prikazana je metoda kvantitativne ocene re­gionalne prekrvitve miokarda, pri kateri racu­nalniško dolocimo relativno porazdelitev kopi­cenja talija v enakih izsekih stene miokarda. Analiza scintigrafskih podatkov je naslednja. S svetlobnim peresom zarišemo steno mio­karda ter programsko zbrišemo vso aktivnost izven interesne regije. Izracunamo geometrij­sko središce ter razdelimo steno miokarda na enake izseke po 20 stopinj. V vsakem od njih seštejemo vse impulze ter vsoto podelimo s številom kanalov. Tako dobljeno gostoto aktiv­nosti normiramo na 100%. Razen tega smo iz­delali še primerjalno metodo za oceno razlik v kopicenju talija pri obremenitvi in v mirovni fazi iz razlike relativnih gostot. S kvantitativno metodo objektivno prikažemo motnje regional­ne prekrvitve miokarda. Zato je metoda posebej koristna za odkrivanje bolnikov z ishemicno boleznijo srca in za ugotavljanje terapevtskega ucinka zdravil, ki spreminjajo koronarni pretok. QUANTITATIVE ESTIMATION OF REGIONAL MYOCARDIAL PERFUSION A computer method for quantitative regional myocardial perfusion is presented. The distribution of relative thallium-201 uptake is computed in equal wall sectors. Computer analysis is the following. Myocardial wall is selected with light pen and the activity outside the region of interest is automati­cally deleted. We calculate the geometrical center of the remaining picture structure and from this point the myocardial wall is circularly divided in equal 20 degrees sectors. In each of these sectors the total number of counts and the average counts per channel are calculated. This count density is then calibrated to 100%. Also we developed the com­parative method tor the thallium-201 uptake diffe­rence estimation between the effort and rest scinti­graphy. With the aid of quantitative method the dif­ferences in regional myocardial perfusion are objec­tively visualized. That is the reason why is the method especially useful for detection of patients with ischae­mic heart disease and for estimation of therapeutic effects of drug s, which change the myocardial blood flow. OPC:A BOLNICA OSIJEK, ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU, OSIJEK KVANTITATIVNA SCINTIGRAFIJA U DIJAGNOSTICI AUTONOMNOG ADENOMA ŠTITNJACE C. Margetic, J. Smoje Poslije kvantitativne obrade scintigrama štit­njace s 99 mTc pertehnetatom na gama-kameri nakon 7-dnevne supresije trijodtironinom ras­pravlja se o klinickoj vrijednosti scintigrama. Procijenjuju se vrijednosti kvantitativnog scin­tigrama, in vitro testovi (T4, T3), TRH test, s posebnim težištem na kompenzirani autonomni nodus. QUANTIT A TIVE SCINTIGRAPHY FOR DIAGNOSIS OF AUTONOMUSL Y FUNCTIONING THYROID ADENOMA Following quantitative analyisis of thyroid adeno­ma scan with 99 mTc on gamma camera after 7 days of supression by triiodthyronine clinical validity of the scan is discussed. Quantitative scan, in vitro tests (T4, T3), TRH est with special regard to the compensated atono­mous nodus is bing evaluated. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB ANALIZA MORFOLOŠKE STRUKTURE AUTONOMNOG CVORA ŠTITNJACE POMOCU SCINTIGRAFIJE I UL TRAZVUKA Težak S., Z. Bence-Žigman, N. Krpan, l. Šimonovic Scintigrafija štitnjace s 99m Te pertehneta­ANAL YSIS OF MORPHOLOGICAL STRUCTURE tom na gama kameri s pinhole kolimatorom OF AUTONOMOUS THYROID NODULE BY SCINTIGRAPHY ANO UL TRASONOGRAPHY ucinjena je u 30 bolesnika s autonomnim cvo­rom štitnjace. U 5 bolesnika aktivnost je raspo­ redena homogeno unutar autonomnog cvora Thyroid scintigraphy with Tc-99m pertechnetate dok se kod ostalih nalaze »hladne« zone ili was performed in 30 patients with autonomous thy­roid nodule. In 5 of these patients activity was uni­ nehomogena distribucija aktivnosti. formly distributed within the nodule while in the rest U 22 od ovih pacijenata ucinjena je pretraga of patients »cold« areas or ununiform distribution štitnjace ultrazvukom i nadeno je da »hladne« of activity occured. In 22 of 30 patients ultrasono­zone na scintigramu odgovaraju cisticnim dege­graphy was performed. »Cold« areas occuring on scintigrams represented structures descibed as neracijama, fibroznim promjenama i kalcifika­cysts, fibrosis and calcifications by ultrasonography. cijama. Smatramo potrebnim prije odluke o Presence, nature and extent of structures appearing vrsti terapije utvrditi prisutnost, narav i opseg within an autonomous thyroid nodule should be promjena unutar autonomnog cvora štitnjace. assessed before considering the way of treatment. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB 1 DEPT. OF NUCLEAR MEDICINE, ROYAL MARSDEN HOSPITAL, SUTTON, SURREY, ENGLAND MJERENJE RETENCIJE J-131 U BOLESNIKA S KARCINOMOM ŠTITNJACE Dodig, D., C. L. Harmer, V. R. McCready, H. Steere Kod bolesnika s diferenciranim karcinomom WHOLE BODY COUNTING IN THYROID MET AST ATIC DISEASE štitnjace upotrijebili smo nakon peroralne pri-A whole body counter has been used to measure mjene 5 mCi J-131 »whole body counter« za the 3 and 6 day retention of lodine 131 following oral mjerenje tro-i šestodnevne retencije. Željeli administration of 5 mCi in patients with differentiated smo ispitati vrijednost ovog testa u otkrivanju thyroid carcinoma to assess the value of this test in detecting minimal metastatic disease. vrlo malih metastaza karcinoma štitnjace. AII patients had surgery followed by ablation of Svim je bolesnicima ucinjena totalna tireoi- residual normal tissue by 30-1 50 mCi lodine 131 . dektomija, a potom su primili radiojodnu tera-Two groups of patients were identified from the piju u kolicini od 30-150 mCi J-131 da bi se results of whole body retention/scanning: a) 10 patients without evidence of normal or ab-odstranilo preostalo tkivo štitnjace. normal functioning tissue, Na temelju »whole body« retencije i scinti-b) 5 patients with residual normal tissue. grama podijelili smo bolesnike u dvije skupine: In the first group the mean retention at 3 days a) 10 bolesnika bez znakova prisustva nor-was 1 ,7% ± 0,912 and at 6 days 0,29% ± 0,16 (1 S.O.). In the second group the mean retention at 3 days malnog ili patološkog tkiva štitnjace was 4,3% ± 2 ,9 and at 6 days 0,91 % ± 0,75 (1 S.O.). b) 5 bolesnika s ostacima normalnog tkiva These results indicate that whole body retention štitnjace u podrucju vrata. values alone could not safely exclude minimal U prvoj skupini srednja vrijednost trodnevne thyroid metastatic disease and are in agreement with the results of Edmonds 1970, Brit. J. Radiol. retencije bila je 1,7% ± 0,912, a šestodnevne 43, 868-875. 0,29% ± 0,16 (1 S.D.). U drugoj skupini srednja vrijednost trodnevne retencije bila je 4,3% ± 2,9, a šestodnevne 0,91 % ± 0,75 (1 S.D.). Ovi rezultati pokazuju da samo mjerenje »whole body« retencije ne može sa sigurnošcu iskljuciti postojanje vrlo malih kolicina meta­bolicki aktivnog tkiva štitnjace i u skladu su s rezultatima Edmondsa (Brit. J. Rad. 43, 868---875, 1970.). HOPE INDUSTRIES STROJEVI ZA AUTOMATSKO RAZVIJANJE RENDGEN FILMOVA VELIKI RADNI KAPACITETI POUZDANI SISTEM ZA REGENERACIJU VELIKA BRZINA ULAZA JEDNOSTAVNA INSTALACIJA Za sve informacije izvolite se obratiti na: KOMPAKTNA KONSTRUKCIJA OSIGURAN SERVIS ZAGREB, HONDLOVA 2, TELEFON 223 033 7 ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB DIJAGNOSTIKA PAGETOVE BOLESTI POMOCU SCINTIGRAFIJE Ugarkovic, B., D. Dodig Sadržaj: Osteitis deformans prvi je 1877. god. opisao engleski lijecnik Sir James Paget. To je kronicna benigna bolest koštanog sustava nepoznate etiologije. Osnov­ni patofiziološki mehanizam je poremecaj metabolizma koštanog tkiva. U toku Pa­getove bolesti evolucija koštanih lezija prolazi kroz 3 faze: u prvoj prevladava destruk­cija kosti, u drug oj zapocinju reparatorni procesi, a treca je karakterizirana lokalnom hiperostozom i osteosklerozom. U dijagn0stici Pagetove bolesti važnu ulogu imaju klinicka slika, rendgenski pregled, te odredivanje alkalne fosfataze i hidroksiprolina. U novije vrijeme ucestalija primjena scintigrafije skeleta doprinosi otkrivanju mnogih neprepoznatih asimptomatskih slucajeva Pagetove bolesti. U posljednjih 5 godina u našem Zavodu ucinili smo 2000 scintigrama kosti, a Pagetovu bolest dijagnostici­rali smo u svega 2 bolesnika. Smatramo da ce scintigrafija kosti, koja se danas sve cešce primjenjuje, znacajno doprinijeti cešcem otkrivanju ove bolesti. UDK 616.71-002.27-073:539.163 Deskriptori: osteitis deformans-diagnoza, kosti-scintigrafija Radiol. lugosl., 14; 375-378, 1980 Osteitis detormans prvi je 1877. god. opisao engleski lijecnik Sir James Paget. To je kronic­na benigna bolest koštanog sustava nepozna­te etiologije. Ucestalost Pagetove bolesti va­rira u razlicitim dijelovima svijeta. Najveca je u N. Zelandu, V. Britaniji i Australiji, gdje u populaciji osoba starijih od 40 godina iznosi 3%. U Japanu, zemljama Srednjeg istoka i Skandinaviji ova je bolest znatno rjeda (Sera­fini, 1976, Schmorl 1932, Rosenkranz 1952). Muskarci oboljevaju cešce nego žene, a bolest se ponekad javlja u više clanova iste obitelji. Osnovni patofiziološki' mehanizam u Page­tovoj bolesti je poremecaj metabolizma košta­nog tkiva. U prvoj destruktivnoj fazi bolesti nastupa snažna resorpcija i demineralizacija kosti, te one postaju krhke i meke. Druga faza karakterizirana je pojacanim stvaranjem nove kosti, koja je kvalitativno i kvantitativno promi­jenjena. Nenormalna novostvorena kost, koja nastaje u reparatornoj fazi, primitivne je grade i velike celularnosti s mnogobrojnim vaskular­nim prosto rima. Povecava se volumen zahva-, cene kosti i nastaju deformiteti, osobito na kostima koje su staticki opterecene. U trecoj, posljednjoj fazi bolesti kost postaje tvrda i kom­paktna; nastupa lokalna hiperostoza i osteo­skleroza. _J Pagetova bolest se obicno javlja poliostotski: monostotski je oblik znatno rjedi. Pojedine ko­štane lezije mogu biti u razlicitim fazama bo­lesti, te u nekima mogu prevladavati osteoli­ticke promjene, dok u drugima istovremeno mogu dominirati osteoplasticki procesi. Klinicka slika nije karakteristicna i vrlo je varijabilna (Krane, 1972). Ona ovisi o prošire­nosti i fazi bolesti, o lokalizaciji lezija i eventual­nem prisustvu komplikacija. Najcešci simptom, koji bolesnika obicno dovodi k lijecniku, je bol. Ona se najprije javlja u kostima podvrgnutim statickom opterecenju. Progresijom bolesti i povecanjem koštane mase nastaju deformiteti, koji mogu mehanickim pritiskom uzrokovati razlicite simptome. Bolesnici primjecuju da im se povecao obujam blave, javljaju se glavobo­lje, te oštecenja vida i sluha kod afekcije sfe­noidne, odnosno temporalne kosti. Ukoliko je zahvacena baza lubanje, razvija se platibazija koja uzrokuje teške neurološke ispade. Mogu nastati kompresija i oštecenje spinalnih živaca i ledne moždine, te su opisani i slucajevi parp­plegije. Nad zahvacenom se kosti ponekad može zapaziti lokalna hipertermija kao odraz pove­cane cirkulacije u novostvorenoj kosti, a minut­ni volumen srca može zbog toga biti povecan. Zbog fibroze koštane srži može se razviti ane­ mija. Ceste su komplikacije patološke frakture, koje obicno nastaju u destruktivnoj fazi bolesti. Najteža komplikacija je sarkomatozna altera­cija, cija ucestalost varira prema razlicitim auto­rima od 1--3% (Serafini 1976) pa sve do 15% kod bolesnika s uznapredovalom i proširenom bolešcu (Lichtenstein 1972) . . Vrijednost alkalne fosfataze u krvi obicno je znatno povišena. Ona je odraz osteoblastickih procesa i ovisi o fazi i aktivnosti bolesti. U urinu se nadu povišene vrijednosti hidroksiprolina, što je posljedica poremecaja metabolizma ko­lagena. Ponekad se javlja i hiperkalciurija u re­sorptivnoj fazi bolesti, koja može doprinijeti nastanku renalne kalkuloze. Dijagnozu Pagetove bolesti najcešce se po­stavlja slucajno pri rendgenskom pregledu ske­leta, jer dugo vremena ima asimptomatski tok i bolesnici ne osjecaju nikakve poteškoce. Bo­lest se obicno dijagnosticira tek u uznapredo­valoj fazi ili pri pojavi komplikacija. Važnu ulogu u otkrivanju Pagetove bolesti ima rendgenski pregled. U ranoj fazi bolesti rendgenska slika pokazuje ogranicena osteo­liticka ili osteoporoticka žarišta koja se opisuju kao osteoporosis circumscripta. U reparacijskoj fazi vidi se stvaranje nove kosti, a kasnije ebur­nizacija i osteoskleroza. Rendgenskim pregle­dom mogu se, naravno, dijagnosticirati i pato­loške frakture. Promjene se najcešce vide na kostima glave, kralješnici, femuru, zdjelici i sakrumu. Ovakva je lokalizacija lezija prilicno karakteristicna za Pagetovu bolest, no važno je razlikovati je od metastaza karcinoma pro­state, histiocitoze X i osteoskleroze, koje mogu stvarati diferencijalno dijagnosticke poteškoce. U ilovije vrijeme ucestalija primjena scinti­grafije skeleta doprinosi otkrivanju mnogih ne­prepoznatih .asimptomatskih slucajeva Pageto­ve bolesti. Kako je ta pretraga vrlo senzitivna, njome se bolest može otkriti u ranoj fazi, dok su rendgenski nalazi još uredni, jer promjene mi­neralnog sastava kosti nisu dosegle stupanj koji bi omogucio rendgensku vizualizaciju lezija. Slika 1 -Bolesnik Š.Z., 71 god. Scintigram skeleta Scintigrafija skeleta je znacajna komplemen­u posteriornoj projekciji. Vidi se patološko nakup­ljanje aktivnosti u podrucju lubanje, devetog tora­ tarna metoda kojom se može ocijeniti prošire­ kalnog kralješka, desne skapule, sakruma i desne nost i aktivnost bolesti, kao i pratiti i evaluirati polovine zdjelice. lijecenje. Zahvaceni dijelovi skeleta scintigraf­ski se prikazuju kao podrucja intenzivnog na­nim lezijama oskudnije u centralnim dijelovima, kupljanja aktivnosti, koje može biti 5-16 puta a intenzivnije na rubovima gdje proces napre­vece nego u normalnom koštanom tkivu. Di­duje. stribucija aktivnosti obicno je ravnomjerna, no Scintigrafska pretraga senzitivnija je od rend­ponekad je nakupljanje radioindikatora u aktiv-genske, no u asimptomatskim osteosklerotic­ kim lezijama može i ona dati negativan rezultat. Stoga bi uvijek trebalo kombinirati oba dijagno­sticka postupka. U posljednjih 5 godina ucinili smo u našem Zavodu oko 2000 scintigrafija skeleta. Pagetovu bolest dijagnosticirali smo svega u 2 bolesnika (Sl. 1 i 2). Dakle u našoj populaciji bolesnika, koji su na scintigrafiju najcešce bili upucivani zbog sumnje na metastaze u koštanom sustavu, incidencija je bila 0,1%. Naravno da postoji mogucnost da je i u našoj skupini bolesnika Pagetova bolest bila cešca, a da je nismo pre­poznali zbog nedostatka iskustva. Ostaje otvoreno pitanje da li je Pagetova bo­lest rijetka u našim krajevima ili zbog relativno mirnog i dugo vremena asimptomatskog toka u mnogih bolesnika ostaje neprepoznata. Sma­tramo da ce scintigrafija kosti, koja se danas primjenjuje sve cešce i kod sve veceg broja bolesnika, znacajno doprinijeti cešcem otkri­vanju ove bolesti. Scintigrafija skeleta posjeduje niz znacajki koje je cine dragocjenom u dijagnostici Page­tove bolesti; jednostavna je, brza i vrlo senzi­tivna. Nedostatak je ove pretrage u torne što nije specificna, pa postoji mogucnost zamjene Pagetove bolesti i nekih drugih patoloških sta­nja koja imaju slicnu scintigrafsku prezentaciju (Ca prostate). Summary BONE SCINTIGRAPHY IN PAGET'S DISEASE Ugarkovic, B., D. Dodig Osteitis deformans was first described by Sir James Paget in 1877. It is a chronical benign skeleta! disorder of unknown etiology. Bone metabolism disturbance is the basic pathophysiologic mecha­nism of Paget's disease. In the course of bone le­sions evolution three succeeding stages can be distinguished: in the first one the destruction of bone tissue occurs, the second is characterized by disorderly new bone formation, while the third one is the end stage with local hyperostosis and osteos­clerosis. The major role in diagnosing Paget's di­sease plays the clinical picture, radiography, as well as alkaline phosphatase and hydroxyproline levels. The more frequent use of bone scintigraphy has recently contributed to the detection of many asimp­tomatic patients with Paget's disease. In the last five years in our Department 2000 skeleta! scinti­graphies were done. Paget's disease has been diag­nosed in only two patients. The more widespread use of bone scintigraphy will in our opinion contri­bute to more efficient Paget's disease detection. Literatu ra 1. Brailsford J.F.: Paget's disease of bone. Brit. J. Rad. 27, 435, 1954. 2. Burgener F.A. and Perry P.E.: Pittfalls in the radiographic diagnosis of Paget's disease of the pelvis. Skeleta! Radio!. 2, 231, 1978. 3. Klein E.W. and Lund R.R.: Strontium 85 photo­scanning in Paget's disease. Am. J. Roent. Radium Ther. Nucl. Med. 92, 195, 1964. 4. Krane M.S.: Paget's disease of bone. U: Har­rison's principles of interna! medicine. Me Grow­-Hill 1972. 5. Lichtenstein L.: Bone tumors. Mosby 1972. 6. Miller S.W. et al.: Teehnetium 99m labeled di­phosphonate bone seanning in Paget's disease. Am. J. Roent. Radi um Ther. Nuel. · Med. 121, 177, 1974. 7. Rosenkrantz J.A. et al.: Paget's disease (osteitis deformans). Areh. lnt. Med. 90, 610, 1952. 8. Sehmorl G.: Ober osteitis deformans Paget. Virehows Arehiv Pathol. Ant. Physiol. 283, 694, 1932. 9. Serafini N.A.: Paget's disease of bone. Sem. in Nuel. Med. 6, 47, 1976. 10. Waxman D.A. et al.: Evaluation of 99m Te .i­phosphonate kineties and bone seans in patients with Paget's disease before and after ealeitonln treatment. Radiology 125, 761, 1977. Adresa autora: dr Ugarkovic Branka, Zavod za nuklearnu medicinu Medieinskog fakulteta Klinicki bolnicki eentar Rebro 41000 Zagreb Kišpaticeva 12. · ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU I KLINIKA ZA ORTOPEDIJU KLINICKI BOLNICKI CENTAR ZAGREB SCINTIGRAFIJA KOSTI U DIJAGNOSTICI ASEPTICKE NEKROZE GLAVE FEMURA Dodig D., B. Ugarkovic, D. Orlic U dijagnostici asepticke nekroze glave fe­mura kod skupine od 23 bolesnika s klinicki jas­nim ili suspektnim znacima bolesti primijenili smo scintigrafiju kosti. Snimanje smo vršili pomocu gama kamere LFOV Searle dva sata nakon intravenske injekcije 12 mCi Tc-99m­-MDP. Svim je bolesnicima ucinjena scintigra­fija zdjelice u anteriornoj i posteriornoj projek­ciji, a zatim ciljana snimka glave femura »pin-ho­le« kolimatorom. Na taj smo nacin dobili pre­cizniji uvid u raspored Te 99m-MDP u tom pod­rucju. Usporedujuci scintigrame s klinickom slikom i rendgenskim nalazima došli smo do zakljucka da je scintigrafija korisna metoda u dijagnostici asepticke nekroze glave femura, osobito u ra­noj fazi bolesti. Smatramo da bi daljnji korak u unapredenju scintigrafske dijagnostike ove bolesti trebala biti obrada scintigrama pomocu elektronickog racunala. Na taj bi se nacin dobili kvantitativni rezultati, koji bi omogucili i pracenje ucinka terapije. BONE SCINTIGRAPHY IN ASEPTIC FEMORAL HEAD NECROSIS Bone seintigraphy has been used in 23 patients with elinieal pieture of aseptie femoral head ne­erosis. Ali the patients have been submitted to seintigraphy of pelvis in anterior and posterior view two hours after i.v. injeetion of 12 mCi Te-99m MDP with a LFOV-Searle gamma eamera. In order to obtain more precise informations on aetivity distri­bution in femoral head pin-hole eollimator was used. Seintigraphy, radiography and elinieal pieture eom­parison led to the eonelusion that seintigraphy is a useful method for aseptie femoral head neerosis deteetion, espeeially in the early stages of disease. The further improvement of this method shuld be eomputer proeessing of seintigrams, providing quan­titative data that would make possible evaluation of therapy. 7 KLINIKA ZA ENDOKRINOLOGIJA I BOLESTI NA METABOLIZMOT 1 INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJA I NUKLEARNA MEDICINA PRI MEDICINSKIOT FAKULTET VO SKOPJE SKENOGRAFSKE PROMENE SA 99 mTc-PIROFOSFATOM NA DONJIM EKSTREMITETIMA BOLESNIKA OD ŠECERNE BOLESTI Plašeski A., N. Simova, K. Petrovski, B. Krstevska, G. Pernovska, B. Gerovski Sažetek: 30 bolesnika od šecerne bolesti sa razlicitim stepenom vaskularnih lezija donjih ekstremiteta su ispitani klinicki, rentgenološki i scintigrafski. Upotrebljen je 99 mTc-pirofosfat. Povecana akumulacija radioaktivnosti je nadeha u 97% ispitanih bolesnika dok rentgenološke promene na kostima u 80%, i to vecinom slabo izražene i nekarakteristicne. Skeniranje omogucuje raniju identifikaciju lezija koštano-zglob­nih struktura. Dobiveni rezultati ukazuju da skeniranje pruža korisne informacije, u pogledu prognoze i tretmana vaskularnih komplikacija na donjim ekstremitetima dijabeticara. UDK 616.379-008:64-06:616.718-091.816-073:539.163 Deskriptori: diabetes melitus-komplikacije, kosti bolezni, kosti-scintigrafija, tehnecij, noga, žilne bolezni Radiol. lugosl., 14; 379-381, 1980 L Ucestalost perifernih vaskularnih komplika­Materija! i metoda -Kod 30 bolesnika od cija posebno na donjim ekstremitetima u bo­šecerne bolesti (18 muških, 12 ženskih) lecenih lesnika od šecerne bolesti je daleko veca u po­na Klinici za endokrinologiju, izvršena su ispi­redenju sa nedijabeticarima. U vezi s tim razvoj tivanja patoloških promena na kostima i mekim gangrenoznih promena i amputacije donjih ek­tkivima donjih ekstremiteta posebno stopala sa stremiteta su 4--5 puta cešce u dijabeticara ne­99 mTc-pirofosfatom. Starost bolesnika je od 42 go u nedijabeticara. 1 U klinickoj evaluaciji do 74 godine, a trajanje njihove bolesti 2-17 nastalih promena, pored klinickih i rentgenskih, godina. Klinicki podatci o afekciji donjih ekstre­danas se koriste i izotopske metode, pomocu miteta variraju od 10 dana do 6 godina. Klinicke kojih je moguca vizualizacija nastalih promena. promene ispitanih osoba prikazane su na tabeli Scintigrafija pomocu fosfatnih kompleksnih spo­1. Dijabeticka neuropatija je bila prisutna u jeva markiranih sa 99 mTc-om, pokazala se kao preko 7CP/4 od svih ispitivanih bolesnika. Kod osetljivija metoda od radiografije za detekciju svih bolesnika izvršena su rentgenološka ispi­koštanih metastaza, 2 inflamatornih procesa tivanja stopala i skeniranje sa 99 mTc-pirofosfa­kostiju 3 i zglobova, • metabolnih poremeca­tom. 99 mTc-pirofosfat pripremljen je u labora­ja 5 i komplikacija dijabetesa. • toriju Instituta za patofiziologiju i Nuklearnu Cilj rada je da ispita vrednost ove metode, medicinu. U dozi od 12-15 mCi ubrizgavan je u odnosu na klinicke i rentgenološke nalaze, o u kubitalnu venu 3 sata pre skeniranja. Skeni­patološkim promenama na donjim ekstremite­ranje je vršeno Angerovom kamerom u AP tima bolesnika od šecerne bolesti. (dorzum stopala) i PA položaju (plantarno). Klinicki nalaz Rtg. nalazi skenografski nalazi (Broj bolesnika) (Br. bol.) (Br. bol') Cirkulatorna insuficiencija 18 14 (78%) 18 (100%) Gangrena 5 4 (80%) 5 (100%) Ulcus cruris sa cirk. insuf. 3 3 (100%) 3 (100%) Ulcus cruris bez cirk. insuf. 3 2 (67%) 2 (67%) Osteomielitis sa cirk. insuf. 1 1 1 UKUPNO 30 24 (80%) 29 (97%) Tabela 1 ' --­ f. 1,,, c. i. E. o &,., L • • 1rour cJ.e A-. PA "· S, D. 1. , D ,. , l> L ltJt -e Jp p ..!'l.l A-P --·. Slika 1 Rezultati -Rentgenološke promene ispita­nih bolesnika oznacene su u 14 (44%) slucajeva kao razlicit stepen osteoporoze, u 7 (23%) artroza razlicitog opsega, u 3 (10%) slucajeva osteoliza i u jednom skleroza kosti posle pre­ležanog osteomielitisa, a u 6 (20%) bez promena. Skenografske promene su bile izražene, u smi­slu nalaza povecane patološke akumulacije ra­dioaktivnosti na skeniranim delovima donjih ekstremiteta razlicitog intenziteta i opsega. (Sli­ke 1-6) Na slici 1 je prikazan slucaj sa normalnim scintigrafskim nalazom, a od 2-6 slucajevi sa povecanom patološkom akumulacijom radioak­tivnosti na razlicitim delovima stopala. Na tabeli 1 su prikazani ispitani bolesnici prema ustanovljenim klinickim, rentgenološkim i skenografskim nalazima. Bolesnici koji nisu pokazivali patološke pro­mene na rentgenogramima, a imali patološku akumulaciju radioaktivnosti na izvršenom ske­niranju, izrazili su napredovanje patološkog procesa u daljem toku. Bolesnik sa normalnim skenom imao je normalan rentgenološki nalaz sa lako izraženim simptomima cirkulatorne in­suficijencije. Diskusija -Poznato je da se fosfatn i-T c­-Sn-kompleksi akumuliraju na mestima sa brzim prometom koštanog tkiva, sa povecanim lokal­nim stvaranjem matriksa i visokom enzimat­skom aktivnošcu, 7 odnosno u zonama gde se stvara nezreli kolagen. 8 Pirofosfatna jedinje­nja se isto tako fiksiraju u inflamiranim ili ošte­cenim zglobovima drugim patološkim procesi­ma, ''8 kao i u mekim tkivima zahvacenim raz­nim patološkim procesima. 8 lako je nadeno da je akumulirana aktivnost zavisna i od vaskula­rizacije doticnog podrucja, t.j. proporcionalna je lokalnom krvnom protoku, 9 kod patoloških procesa koji nastaju zbog hronicne deficitne vaskularizacije, nastale troficke promene u ko­štano zglobnim strukturama, pa i u mekim tki­vima, dovode do povecanog patološkog akumu­liranja pirofosfata. 6 10 Analizom naših rezultata dobivenih skenira­njem kostiju sa 99 mTc-pirofosfatom, nalaze se zone povecane radioaktivnosti u ispitivanim delovima donjih ekstremiteta u 97% bolesnika od šecerne bolesti, koji su imali izražene vas­kularne promene, dok rentgenološke promene su primecene u 80% bolesnika. Komparacijam scintigrafskih ispitivanja sa rentgenološkim mo­ STA TICKA ISPITIVANJA že se jasno uociti, da u vecini slucajeva scinti­Literatura grafske promene su prisutne i pokraj minimal­nog i nekarakteristicnog rentgenološkog nala­za, cak i u odsutnosti poslednjeg. Nalaz skeno­grafskih promena korelira sa nalazom i mini­malnih klinickih promena koje se vecinom sa­stoje u pocetnim subjektivnim poteškocama, sa slabije izraženim objektivnim prvmenama, što je u skladu sa nalazima i drugih ispitiva­nja. 7 10 Skenografske promene su izražene pre rentgenoloških u prisutnosti malih klinickih poteškoca, što pridaje poseban znacaj ovoj metodi, makar da za konacnu evaluaciju bi bilo potrebno ispitivanje na mnogo vecem materi­jalu. Summary SCINTIGRAPHY WITH "mTc-PYROPHOSPHATE OF THE LOW EXTREMITIES IN DIABETIC PATIENTS Plašeski A., N. Simova, K. Petrovski, B. Krstevska, G. Pernovska, B. Gerovski 30 diabetic patients with various degree of vascular complications of the low extremities were examined clinically, radiologically and scintigraphycally. Scan­ning was performed with 99 mTc-pyrophosphate. It was found an increased accumulation of radioac­tivity in 97% of the patients, while bone's x-ray alte­rations in 80%. The scintigraphy enabled earlier iden­tification of the bone and joint tissue lesions. Our results indicate, that scintigraphy provides very good information in regard to the prognosis and the treatment of diabetic complications of the low ex­tremities. 1. Ellenberg, M.: The Diabetic foot. Diab. Croat. 4, 247-250, 1975. 2. Citrin, D.L., G.R. Bessent, R.W. Greig: A com­parison of the sensitivity and accuracy of the 9.-mTc­-phosphate bone scan and skeleta! radiograph in lthe diagnosis of bone metastases. Ciin. Radiol. 28, 97-105, 1977. 3. Handmaker, H., R. Leonards: The bone scan in inflammatory osseus disease. Semin. Nucl. Med. 6, 95-105, 1976. 4. Hoffer, P.B., K.H. Genant: Radionuclide joint imaging. Semin. Nucl. Med. 6, 121-137, 1976. 5. Krishna„1urthy, G.T., S.A. Brickman, H.W. Blahd: Technetium-99m-Sn-pyrophosphate pharma­co-kinetics and bone image changes in parathyroid disease. J. Nucl. Med. 18, 236-242, 1977. 6. lgnatov A., L. Diankov, L. Pampoulov, M. Gavrai­lov, D. Andreev: Bone scanning with (99m)Tc-py­rophosphate in diabetes. (Abstract). Diabetologia 15, 242, 1978. 7. Rosenthal L., M. Kaye: Tecnetium-99m-pyro­phosphate kinetics and imaging in metabolic bone disease. J. Nucl. Med. 16, 33-39, 1975. 8. Poulose K.P., et al.: Extraosseus localisation of 99 mTc(Sn) pyrophosphate. Brit. J. Radiol. 148, 724-726, 1975. 9. Arnolds J.S.: Kinetic of bone imaging agents. in Principles of radiopharmacology. Vol. III, CRS Press, lnc. 1975, p. 205-209 10. Hickey D.C., R.J. Gray, et al.: Preoperative evaluation of amputation level utilizing 99 mTc-py­rophosphate. (Abstr.) J. Nucl. Med. 19:706, 1978. Adresa autora: Doc. Dr. Aleksandar Plašeski, Kli­nika za endokrinologiju i bolesti na metabolizamot, Vodnjanska 17, Skopje. SLUŽBA ZA NUKLEARNU MEDICINU MEDICINSKOG CENTRA U ZAJECARU SCINTIGRAFSKE PROMENE NA ZGLOBOVIMA U TOKU REUMATOIDNOG ARTRITISA Paunkovic N., O. Pavlovic i R. Paunovic Pirofosfat obeležen Te 99m akumulira se pored kostiju i u mekim tkivima zahvacenim inflamatornim i nekrotickim procesom. Mi smo pratili akumulaciju ovog tracera u inflamatorna žarišta zglobne sinovijalne membrane, regi­strovanjem gama kamerom. !spitali smo 20 bo­lesnika od rheumatoid arthritisa. Akumulaciju u inflamiranoj sinoviji smo pokušali da analizi­ramo kao parametar za procenu aktivnosti pro­cesa, uporedujuci velicinu akumulisane radio­aktivnosti u zahvacenom zglobu u odnosu na simetricni nezahvaceni zglob. Pokušali smo da steknemo uvid i o relativnoj specificnosti ovog testa, uporedujuci scintigrafske promene na zglobovima u ovom inflamatornom obolenju, sa nalazom u bolesnika sa degenerativnim pro­menama na zglobovima. Naši nalazi ukazuju da se metoda može da koristi sa vizualizaciju mekih tkiva inflamiranih zglobova, da može korisno da posluži za doku­mentovanje toka procesa, dok vrednost u dife­rencijalnoj dijagnozi prema degenerativnim ar­tropatijama n ije znatna. OOUR KLINIKE ZA RADIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU RJ NUKLEARNA MEDICINA INTERNA »A« KLINIKA MEDICINSKOG FAKULTETA SCINTIGRAFIJA SKELETA KOD BOLESNIKA SA MALIGNIM LIMFOMOM Pendic S., B. Banicevic, S. Tasic, V. Šobic Scintigrafija kosti u grupi bolesnika sa M. S toga je i korišcena scintigrafija skeleta Tc99 Hodgkin i ostalih malignih limfama je radena pomocu MDP m kao dopunska metoda u u cilju: ranam otkrivanju destruktivnih pramena u ko­stima obzirom da ima prednost nad klasicnem -odredivanja stadija bolesti radiografijam. -pracenju evolucije bolesti kontroli le-cenja Od 20 ispitanih bolesnika u 8 su nadene meta Dijagnosticke metode koje prepisuje proto­pramene koje nisu verifikovane radiografski, kol o lecenju malignih limfama, nisu uvek bile što je pomoglo u odredivanju stadija bolesti, dovoljne da se odredi stadij bolesti, odn. klasi­odn. odluci o daljnoj terapiji. fikuje u TNM sistem. Ovo se narocita odnosi na M. Hodgkin sa lokalizacijam ispod dijafrag­U 10 bolesnika je radena scintigrafija skeleta me gde je otežana verifikacija svih pramena. posle završene terapije. ODELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU, INSTITUT ZA ONKOLOGIJU, MEDICINSKI FAKULTET NOVI SAD DOPRINOS PERFUZIONE SCINTIGRAFIJE DIJAGNOSTICI PRIMARNIH MALIGNIH NEOPLAZMI BRONHA I PLUCA Stefanovic Lj. Sažetak: Perfuzioni scintigram pluca uraden je u 250 pacijenata sa primarnim ma­lignim bronhopulmonalnim neoplazmama i u 169 pacijenata obolelih od drugih bo­lesti bronhopulmonalnog sistema ili medijastinuma, koji su sacinjavali kontrolnu grupu. !spitane su specificnost, senzitivnost, tacnost i efikasnost perfuzione scin­tigrafije pri razlicitim prevalencijama u dijagnostici ovih neoplazmi. ·Na osnovu naših ispitivanja zakljucili smo da perfuzioni scintigram pruža realan doprinos dijagnostici primarnih malignih neoplazmi bron ha i pluca, te treba da zauzme mesto u standard­nem programu njihovog ispitivanja. UDK 616.23/.24-006.04-073:539.163 Deskriptori: pljucne novotvorbe-diagnoza, bronhialne novotvorbe-diagnoza, pljuca­-scintigrafija Radiol. lugosl., 14; 385-388, 1980 L _J Uvod -Perfuziona scintigrafija pluca ko­Materija! i metod rada -lspitivanjem je risti se za ispitivanje topografske raspodele obuhvaceno 250 ispitanika sa primarnim malig­perfuzije pluca od 1964. godine. Ubrzo nakon nim neoplazmama bronha i pluca, verifikovanih što je ona ušla u klinicku praksu zapažeho je histološki i/ili citološki, utvrdene lokalizacije u da primarne maligne neoplazme bronha i pluca bronhopulmonalnom sistemu. Kontrolnu grupu cesto prouzrokuju opsežne poremecaje perfu­sacinjavalo je 169 ispitanika obolelih od drugih zije, u mnogo slucajeva znatno vece od rend­bolesti bronhopulmonalnog sistema ili medija­genskih promena. Sve do danas znacajno se stinuma; tromboembolijsku bolest pluca imalo razlikuju mišljenja o doprinosu ove neinvazivne, je :I> od njih, bronhiektazije 25, tuberkulozu plu­neškodljive pretrage u dijagnostici primarnih ca 25, nespecificne pneumonicne infiltracije bronhopulmonalnih malignoma. Jedni smatraju protrahovanog toka 25, intrapulmonalne meta­da ona daje dijagnosticki vredne informacije staze 20, benigne tumore bronhopulmonalnog kod ovih neoplazmi bez obzira na njihovu loka­sistema 4, tumorske tvorbe u medijastinumu i/ili lizaciju u bronhalnom stablu (Ernst et al. 1969), u plucnim hilusima 30, a pleuralne izlive bez pa­drugi isticu da je treba koristiti uvek kada po­toloških promena u plucima 10. stoji sumnja na neoplazme u centralnim, ali Za scintigrafsko ispitivanje korišceni su ma­ne i u perifernim delovima disajnih puteva (U.it­kroagregati albumina (MAA), u prvih 104 ispi­gemeier et al. 1977, Ramos et al. 1974), dok po tanika obeležni sa 131 J, a u qstalih sa 99 mTe, mišljenju nekih njena dijagnosticka uloga ogra­Scintigrafsko snimanje je vršeno pomocu ske­nicena je samo na pojedinacne slucajeve, kao nera PHO/DOT II »Nuclear-Chicago« na papiru npr. ako ima elemenata koji govore u pravcu na filmu. postojanja malignoma, a rendgenske promene su odsutne ili netipicne (Maynard, Cowan 1971 ). Rezultati -Poremecaji perfuzije su bili Konacno, ima i stavova da ona ne unosi nikakav prisutni na scintigramima 247 pacijenata sa novi, dodatni kvalitet u dijagnostiku bronhopul­primarnim malignim neoplazmama bronha monalnih malignoma (Fletcher et al. 1973). pluca (98,8%). Odsutni su bili samo u 3 pacijenta Cilj našeg rada je bio da procenimo vrednost sa perifernim malignomima, promera 2 x 2cm i mesto perfuzione scintigrafije u dijagnostici do· 4 x 2,5 cm. Procenat pozitivnih scintigrama primarnih malignih neoplazmi bronha i pluca. je bio 100% u ispitanika sa neoplazmama u centralnim delovima disajnih puteva, a 91,9% u onih kod kojih su malignomi bili lokalizovani periferno. Poremecaji perfuzije su bili velicine plucnih režnjeva ili veci u 64,8%, a prošireni na celo plucno krilo u 45,2% ispitanika. U 17 ispita­nika je na proširenost i verovatno na intenzitet redukcije perfuzije pored malignoma uticalo i prisustvo druge bronhopumonalne bolesti pri­sutne u istom plucnom krilu, a u ostalih 2:J> po­remecaji perfuzije su bili prouzrokovani samo malignomom. Redukcija perfuzije prouzroko­vana neoplazmom je bila u 88% ispitanika izra­zita, ili je postojalo potpuno odsustvo scinti­ grafski detektabilnih znakova perfuzije. Pore­mecaji perfuzije su bili veci od rendgenskih promena u 73,5% ispitanika, ne racunajuci one pacijente kod kojih je malignom doveo do obil­nog pleuralnog izliva. Perfuzioni scintigram je bio patološki u 83,4% ispitanika kontrolne grupe. Poremecaji perfu­zije su bili veci od rendgenskih promena u 18,9% ovih pacijenata, ne racunajuci one sa pleuralnim izlivima. Pojedine bolesti su se raz­likovale medusobno i u odnosu na primarne bronhopulmonalne malignome po ucestanosti javljanja niza parametara scintigrafskog nalaza (velicina, pravilnost, solitarnost ili multiplicitet podrucja redukovane perfuzije, intenzitet, rav­nomernost ili neravnomernost smanjenja per­fuzije i dr.). Uzimajuci u razmatranje samo prisustvo ili odsustvo poremecaja perfuzije, senzitivnost per­fuzionog scintigrama u pogledu otkrivanja pri-marne maligne neoplazme bronha i pluca iznosi 0,988 ± 0,007, specificnost 0,166 ± 0,029, a tac­nost 0,656 ± 0,024. Dijagnosticka efikasnost per­fuzionog scintigrama u odnosu na ove neoplaz­me ako su poremecaji perfuzije prisutni ili od­sutni analizirana je Bayes-ovom teoremom prikazana na grafikonu br. 1. Na ovom grafikonu nalaze se na apscisi pretpostavljene prevalen­cije, tj. apriorne verovatnoce postojanja ma­lignoma, a na ordinati ocitavaju se aposteriorne verovatnoce njihovog postojanja za razne pre­vatencije, i to iz krivulje P(D+ /T +) ako je scin­tigram patološki, a iz krivulje P(D+/T -) ako je scintigram normalan. Kada su kao relativno ka­rakteristicni scintigrami za primarnu malignu neoplazmu bronha i pluca uzimani oni na kojima su poremecaji perfuzije bili veci od rendgenskih promena, a kao nekarakteristicni svi ostali, sen­zitivnost ovako utvrdenog karakteristicnog scin­tigrafskog nalaza u pogledu otkrivanja ovih neoplazmi je bila 0,735 ± 0,029, specificnost 0,811 ± 0,031, a tacnost 0,766 ± 0,021. Dijagno­sticka efikasnost perfuzionog scintigrama u od­nosu na bronhopulmonalne malignome kada je ovaj karakteristican nalaz prisutan ili odsutan analizirana je Bayes-ovom teoremom i prika­ zana je na grafikonu br. 2. Pretpostavljene pre­valencije malignoma nalaze se na ovom grafi­ konu na apscisi, a na ordinati ocitavaju se apo­steriorne verovatnoce njihovog postojanja za razne prevalencije, i to iz krivulje P(D+/T +) ako je nalaz karakteristican, a iz krivulje P(D+ / /T -) ako je nalaz nekarakteristican. t0-r-----------------=­ SENZITIVNOST: 0,735±0,029 SPEC/F/tNOST: 0,811:±0,031 0,9 . 0,11 . 07 . 0,6 0, 5 . o,, Q: 0,3 l!! ep o, 1 o O, 1 0,2 0,3 o,, 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 ,,o APRIORNA VEROVATNOCA GRAFIKON 2 Diskusija -Perfuziona scintigrafija pluca je vrlo senzitivan metod za utvrdivanje regional­nog smanjenja perfuzije. Svi centralni i preko 90% periferno lokalizovanih primarnih bronho­pulmonalnih malignoma naših pacijenata pro­uzrokovali su scintigrafski detektabilno smanje­nje perfuzije. Samo u tri ispitanika sa perifer­nim neoplazmama koje su bile malog promera, a nisu regionalno metastazirale, nismo mogli scintigrafski utvrditi poremecaje perfuzije. Scin­tigram je takode bio patološki u najveceg broja pacijenata iz kontrolne grupe, tj. onih sa drugim bolestima bronhopulmonalnog sistema ili me­dijastinuma, zbog vrlo velike osetljivosti ovog metoda u otkrivanju poremecaja perfuzije. Ana­lizom efikasnosti perfuzione scintigrafije u di­jagnostici primarnih malignih neoplazmi bron­ha i pluca pomocu Bayes-ove teoreme, utvrdili smo da normalan scintigram sa vrlo visokom verovatnocom iskljucuje njihovo postojanje (gra­fikon br. 1 ). Poremecaji perfuzije prouzrokovani centralno lokalizovanim neoplazmama nastu­paju u proseku 5-10 meseci pre pojave rend­genskih promena (Oeser, Ernst 1966), a perifer­ni malignomi redovno prouzrokuju rendgenske promene koje se mogu uociti kada dostignu promer oko 1 cm (Lutgemeier et al. 1977), dok se scintigrafski mogu otkriti tek kada su promera 3-5 cm ukoliko nisu regionalno metastazirali. Na osnovu izloženog smatramo da se sa vrlo velikom pouzdanošcu sme tvrditi da pacijent nema klinicki detektabilnu primarnu bronho­pulmonalnu neoplazmu ako su normalni i scin­tigram i rendgenski nalaz, te je uz takve nalaze racionalno odustati od dalje -agresivne dijag­nostike. lstom analizom utvrdili smo da patološ­ki scintigram ne povecava bitno verovatnocu postojanja ovih malignoma. Da bi se povecala vrednost informacija dobijenih perfuzionim scin­tigramom u utvrdivanju njihovog postojanja, sem prisustva detektabilnih regionalnih pore­mecaja perfuzije neophodno je voditi racuna i o drugim elementima scintigrafskog nalaza. Sko­ro u 3/4 naših pacijenata sa bronhopulmonalnim neoplazmama poremecaji perfuzije su bili veci od rendgenskih promena. Polazeci od ovog nalaza kao relativno karakteristicnog za pri­marnu malignu neoplazmu bronha i pluca, mi smo Bayes-ovom teoremom izracunali verovat­nocu njenog postojanja za razlicite prevalencije ako je taj nalaz prisutan ili odsutan (grafikon br. 2). Medu pacijentima ispitivanim i lecenim zbog bolesti bronhopulmonalnog sistema (izu­ zev obstruktivne bolesti pluca) ili medijastinu­ma u Institutu za plucne bolesti i tuberkulozu -Sremska Kamenica 1976.-1978. godine, pre­valencija primarnih bronhopulmonalnih malig­noma je bila 0,234. Pri ovoj prevalenciji odsustvo karakteristicnog scintigrafskog nalaza govori protiv postojanja malignoma sa vrlo visokom verovatnocom. Njegovo prisustvo znatno pove­cava verovatnocu da je neoplazma prisutna. Da bi ta verovatnoca postala visoka ili vrlo vi­soka neophodno je povecati prevalenciju malig­noma u posmatranoj populaciji -npr. ako se analiza ogranici na pacijente obolele od bron­hopulmonalnih bolesti, u kojih je rizik bronho­pulmonalnih neoplazmi visok, tj. na muškarce srednje ili starije životne dobi, pušace, ili na profesionalno ugrožene osobe. Drugi pristup je ako se, pored nesrazmere scintigrafskog i rendgenskog nalaza, uzmu u razmatranje i drugi parametri -npr. izrazita ravnomerna redukcija perfuzije, poremecaji perfuzije prošireni na celo plucno krilo i dr., cime se povecava specific­nost informacija. Diferencijalno-dijagnosticko razmatranje elemenata scintigrafske slike u od­nosu na druge bolesti bronhopulmonalnog si­stema ili medijastinuma takode znacajno dopri­nosi evaluaciji scintigrafskog nalaza. Patološki scintigrafski nalaz koji sa znatnom, visokom ili vrlo visokom verovatnocom govori za primarnu malignu neoplazmu bronha i pluca po pravilu zahteva izvodenje agresivnih metoda ispitiva­nja -bronhološke obrade na prvom mestu, kako bi neoplazma bila verifikovana vizualno i/ili biopticki. Jedino ako verifikacija ima samo akademski znacaj (npr. postoje udaljene meta­staze) ili je rizik od nje veci od koristi (npr. pa­cijenti oboleli od drugih teških i neizlecivih bolesti), od agresivne dijagnostike treba odu­stati. Zakljucci -Perfuziona scintigrafija pluca pruža realan doprinos dijagnostici primarnih malignih neoplazmi bronha i pluca, te treba da zauzme mesto u standardnom programu njiho­vog ispitivanja, nakon rendgenske obrade, a pre pristupanja agresivnim metodima. Norma­lan perfuzioni scintigram i normalan rendgenski nalaz sa vrlo visokom verovatnocom govore protiv postojanja ovih neoplazmi na onom stup­nju njihovog razvoja kada se mogu klinicki de­tektovati. Patološki perfuzioni scintigram cini dijagnozu primarnih bronhopulmonalnih malig­noma vrlo verovatnom kada postoji veliko soli­ tarna podrucje ravnomerno izrazito redukovane perfuzije koje je vece od rendgenskih pramena, narocita ako je prošireno na celo plucno krilo, a osobito kada se te scintigrafske pramene nadu u pacijenata kod kojih postaji povecani rizik od ovih neoplazmi. Summary CONTRIBUTION OF PERFUSION LUNG SCANNING TOTHE DIAGNOSIS OF PRIMARY BRONCHOPULMONARY MALIGNANT TUMOURS Stefanovic Lj. Perfusion lung scan was made in 250 patients with primary bronchopulmonary malignant tumours and in 169 patients suffering from other diseases of the bronchopulmonary system or mediastinum who made the control group. Specificity, sensitivity, accuracy and effectiveness of perfusion scintigraphy at different prevalences were investigated in the diagnosis of primary bronchopulmonary malignancy. On the basis of our studies we have concluded that a perfusion scan offers a real contribution to the diagnosis of these neoplasms, and thus it should have its place in the standard programme of their investigations. Literatura 1. Ernst H., J. Kruger and K. Vessal: Lung scan­ning as a screening method for cancer of the lung. Cancer 23, 508-512, 1969. 2. Fletcher J.W., A.E. James and B.L. Holman: Regional lung function in cancer. -in: Progress in nuclear medicine, vol. 3. S. Karger, Basel, 1973, 135-148. 3. Lutgemeier J., H. Kampmann, N. Konietzko und W.E. Adam: Lungendiagnostik mit Radionukliden. Gustav Fischer, Stuttgart, 1977, 97-113. 4. Maynard C.O. and R.J. Cowan: Role of the scan in bronchogenic carcinoma. Semin. nucl. Med. 1, 195-205, 1971. 5. Oeser H. und H. Ernst: Die Lungenszintigraphie als Mittel zur Fruherkennung des Lungenkrebses. Dtsch. med. Wschr. 91, 333-335, 1966. 6. Ramcis N., M.W. Baumgartner und H. Rosler: Der Wert der "'Xe/" mTc MAP Lungenszintigraphie tur Fruherkennung und preoperative Abklarung des zentralen Bronchialkarzinoms. Ther. Umsch. 31, 731-737, 1974. Adresa autora: Prim. dr Ljubomir Stefanovic, Institut za onkologiju Medicinskog fakulteta Novi Sad, 21204 -Sremska Kamenica. 7 ODELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU INSTITUTA ZA ONKOLOGIJU, MEDICINSKI FAKULTET, NOVI SAD DOPRINOS KARCINOEMBRIONSKOG ANTIGENA (CEA) POBOLJŠANJU INTERPRETACIJE SCINTIGRAMA JETRE U KARCINOMIMA GASTROINTESTINALNOG TRAKTA Prvulovic M., Lj. Stefanovic, Lj. Muzikravic, M. Maleševic Sažetak: U 142 bolesnika sa dokazanim karcinomom gastrointestinalnog trakta uraden je radiokoloidni sken jetre i odreden je nivo CEA u serumu. Od 62 bolesnika sa utvrdenim metastazama u jetri u 71% su otkriveni fokalni defekti na skenu jetre, a lažno pozitivnih nalaza je bilo svega 3,7% u grupi od 80 bolesnika bez metastaza u jetri. Dijagnosticka tacnost skena jetre je 85%, a prediktivna vrednost 93%. Ako se pri interpretaciji skena jetre koriste liberalniji kriterijumi (hepatomegalija i/ili hete­rogenost radiokoloida), a kao pomocno sredstvo koristimo vrednost CEA u serumu (> 20 ng/ml), onda se dobija vrlo senzitivan kombinovani test za detekciju intrahe­patskih metastaza. Senzitivnost kombinovanog testa je 82%, tacnost 89%, a predik­tivna vrednost 92%. UDK 616.36-006-033.2-07:539.163 Deskriptori: gastrointestinalne novotvorbe, novotvorba metastaza, jetra-scintigra­ fija, karcinoembrionalni antigen-kri Radio!. lugosl., 14; 389-391, 1980 Uvod -Osnovni scintigrafski kriterijum za utvrdivanje metastatske lezije u jetri je prisustvo fokalnih defekata u scintigrafskoj slici jetre. Ako se ovaj kriterijum striktno poštuje onda u jed noj trecini pacijenata sa metastatskom jetrom scintigrafski nalaz je lažno negativan. Dijagno­sticka tacnost klasicne scintigrafije jetre sa radiokoloidom je oko 80"/4 (Lunia et al. 1975, Mangum et al., 1973). Ukoliko se scintigram jetre u bolesnika sa poznatom primarnom lokaliza­cijom malignoma slobodnije interpretira, te se poreci fokalnih promena i hepatomegalija i/ili heterogena distribucija radiokoloida oglase za verovatno prisustvo metastaza u jetri, tada se dobija vrlo senzitivan test, no visok je procenat lažno pozitivnih nalaza. Kao pomocno dijagno­sticko sredstvo u tumacenju ovakvih scintigraf­skih nalaza može poslužiti odredivanje karcino­embrionskog antigena u serumu, jednog od poznatijih tumorskih markera (McCartney et al., 1976, Aburiino et al., 1979). Cilj našeg rada je da utvrdimo koliki je stvarni doprinos karcinoembrionskog antigena (CEA) u poboljšanju interpretacije scintigrama jetre u bolesnika sa karcinomima gastrointestinalnog trakta. Materija! i metodi rada -U 142 bolesnika sa dokazanim primarnim karcinomom gastro-_J intestinalnog trakta (kolon i rektum 82, želudac 41, pankreas 10, bilijarni trakt 9), uraden je scin­tigram jetre i odreden je nivo CEA u serumu. U 62 bolesnika zahvacenost jetre metastatskim procesom je dokazana bilo intraoperativno, biopsijom, laparoskopijom ili na autopsiji. U preostalih 00 pacijenata sa karcinomom meta­staze u jetri nisu utvrdene navedenim postup­cima. Fotoscintigrami jetre su dobijeni na rektili­nearnom skeneru ili na gama kameri, a kao ra­ 99 diofarmak je korišcen mTc-sumporni koloid. Scintigrami su tumaceni dvojako: prema strikt­nim kriterijumima (samo fokalni defekti govore za metastaze) i prema slobodnijim kriterijumima (fokalni defekti, hepatomegalija, heterogenost radiokoloida) (Drum et al., 1976). Karcinoembrionski antigen (CEA) je odredi­van radioimunološkim esejom, a korišcen je komercijalni pribor firme CIS (Meriadec et al., 1973). Normalne vrednosti su od 0-10 ng/ml. Kao znacajno povišene vrednosti mi smo uzi­mali nalaze preko 20 ng/ml. U radu su evaluirana sledeca tri testa: a) Scintigrafija jetre (striktni kriterijumi); b) CEA ( > 20 ng/ml); c) Kombinovani test (scintigrafija jetre slobodnije interpretirana + CEA). U pro­ceni dijagnosticke vrednosti navedenih testova korišcen je metod izracunavanja senzitivnosti, specificnosti i tacnosti po McNeil et al. (1976). Prediktivna vrednost je izracunata na osnovu Bayesove teoreme. Prethodna verovatnoca je izracunata iz populacije pacijenata koji se obra­duju u ovom radu (P (D+)/=0,42. Rezultati -1. Scintigrafija jetre. Od 62 bo­lesnika sa dokazanim metastazama u jetri stvar­no pozitivan nalaz je postojao u 44 ispitanika, stvarno negativan je bio u 77 bolesnika, a lažno pozitivan u svega 3 ispitanika. Lažno negati­van nalaz je bio u 18 bolesnika. Prema torne, senzitivnost testa je 71%, specificnost 96%, a tacnost 85%. Prediktivna vrednost za pozitivan test je 93%. 2. Karcinoembrionski antigen ( > 20 ng/ml). Stvarno pozitivan test je bio u 52 ispitanika (84%), a od 80 bolesnika bez metastaza u jetri u 31 je bio povišen CEA. Stvarno negativan test je bio u 49 bo lesnika (61 %), a lažno negati­van u 10 bolesnika. Senzitivnost testa je 84%, specificnost 61%, tacnost 11%, a prediktivna vrednost za pozitivan test 63%. 3. Kombinovani test. Od 62 bolesnika sa me­tastazama u jetri u 51 (82%) je postojao abnor­ malan scintigram jetre i povišen nivo CEA u serumu. Kombinovani test je stvarno negativan u 76 bolesnika (95%l lažno pozitivan u 4, a lažno negativan u 11 ispitanika. Senzitivnost testa je 82%, specificnost 95%, tacnost 89%, a prediktiv­na vrednost za pozitivan test je 92%. Na sledecoj tabeli su prikazani najvažniji parametri dijagnostickog vrednovanja navede­nih testova. Scintigram CEA Scintigram jetre (>20ng/ml) jetre + CEA Senzitivnost 71% 84% 82% Specificnost 96% 61% 95% Tacnost 85% 71% 89% Prediktivna vrednost 93% 63% 92% Tabela 1 -Komparacija testova za detekciju meta­staza u jetri Diskusija -Zbog niske frekvencije lažno pozitivnih nalaza, scintigram jetre je vrlo spe­cifican indikator prisustva intrahepatskih meta­staza (u 96%). Naravno, senzitivnost testa nije tako briljantna (71%). lpak, ovaj test je pouzda­niji pokazatelj prisustva metastaza u jetri nego pojedini funkcioni testovi (lhingran et al. 1971, Prvulovic et al., 1979). Osnovni nedostatak scin­tigrafije jetre je relativno visoka ucestalost lažno negativnih nalaza. Uzrok ove pojave je nedovoljna senzitivnost raspoložive tehnike da detektuje fokalne lezije manje od 2cm u dija­metru. Zbog toga se danas sve više u dijagno­stickom algoritmu koriste kombinovani testovi, koji svojom unutrašnjom komplementarnošcu otklanjaju nedostatke pojedinacnih testova. Sve cešce se koristi karcinoembrionski antigen za poboljšanje dijagnostike intrahepatskih meta­staza (Pompe et al., 1976, McCartney et al. 1976, Aburano et al. 1979). Interes za CEA je razum­ljiv: on je vrlo cesto povišen kada je jetra zahva­cena metastazama. Kombinacija scintigrama jetre sa povišenim vrednostima CEA doprinosi povecanju senzitivnosti testa (od 71% na 82%), kao i povecanju tacnosti testa (od 85% na 89%). Pri torne prediktivna vrednost testa nije znacaj­nije izmenjena (93% i 92%). Valja napomenuti da se naši rezultati unekoliko razlikuju od lite­raturnih podataka. Možda je razlog ovoj delimic­noj nepodudarnosti u razlicitim metodama odre­divanja karcinoembrionskog antigena. Na kraju, možemo iz naših rezultata izvuci dva zakljucka bez pretenzije da uopštavamo njihovu važnost. Prvi zakljucak: Visoke vrednosti CEA i poziti­van scintigrafski nalaz (prema slobodnijim kri­terijumima tumacenja) govore sa velikom vero­vatnocom za metastatski proces u jetri. Drugi zakljucak: Normalan scintigrafski nalaz jetre i niske vrednosti CEA govore protiv postojanja intrahepatskih metastaza. Summary CONTRIBUTION OF CARCINOEMBRYONIC ANTIGEN (CEA) TO AN IMPROVED INTERPRET ATION OF LIVER SCAN IN GASTROINTESTINAL TRACT CARCINOMA Prvulovic M., Lj. Stefanovic, Lj. Muzikravic, M. Maleševic In 142 patients with confirmed GI tract carcinoma radiocolloid liver scan was made and the level of circulating CEA determined. Of 62 patients with evidenced metastases in the liver focal defects in the liver scan were discovered in 71% and there were only 3,7% of false positive findings in a group of 80 patients free from liver metastases. The overall accuracy of liver scan is 85% and the predictive value 93%. lf liberal criteria (hepatomegaly and/or hetero­geneity) and CEA determination as an ancillary test (over 20 ng/ml) are used in the interpretation of liver scan, a very sensitive composite test for detection of intrahepatic metastases is obtai ned. The sensiti­vity of the composite test is 82%, overall accuracy 89% and predictive value 92%. Literatura 1. Lunici S., K.L. Parthasarathy, S. Bakshi et al.: An evaluation of "mTc-sulphur colloid liver scintis­cans and their usefulness in metastatic workup: A review of 1424 studies. J. Nucl. Med., 16, 62, 1975. 2. Mangum, J.F., H.R., Powell: Liver scintiphoto­graphy as an index of liver abnormality. J. Nucl. Med. 14, 484, 1973. 3. McCartney WH., P.B., Hoffer: Carcinoembryo­nic antigen assay in hepatic metastases detection. JAMA, 236, 1023, 1976. 4. Aburano T., N. Tonami, K. Hisada: Radioim­munoassay for carcinoembryonic antigen as an adjunct to liver scan in the detection of liver meta­stases from digestive-tract cancer. J. Nucl. Med., 20, 232, 1979. 5. Drum D.E., J.M. Beard: Scintigraphic criteria tor. hepatic metastases from cancer of the col on and breast. J. Nucl. Med. 17, 677, 1976 6. Meriadec B., F. Martin, J. Guerrin et al.: Des­cription d'une methode de dosage de !'antigene carcinoembryonnaire. Premiers resultats cliniques. Buli. Cancer, 60, 403, 1973. 7. McNeil B.J., S.J. Adelstein: Determining the value of diagnostic and screening tests. J. Nucl. Med., 17, 439, 1976. 8. lhingran S.G., L. Jordan et al.: Liver scintigrams compared with alkaline phosphatase and BSP de­terminations in the detection of metastatic carcino­ma. J. Nucl. Med., 12, 227, 1971. 9. Prvulovic M., Lj. Stefanovic, V. Nikolic et al.: Komparacija scintigrafskih nalaza i testova indika­tora holestaze u bolesnika sa metastatskim prome­nama u jetri. Radiol. lugosl., 13, 181, 1979. 10. Pompe W.B., P.H. Cox et al.: The correlation between liver scintigraphy and serum CEA levels in the detection· of liver metastases from rectum carcinoma. Eur. J. Nucl. Med., 1, 141, 1976. Adresa autora: Dr Mladen Prvulovic, Institut za onkologiju 21204 Sr. Kamenica, Novi Sad ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU I KLINIKA ZA OCNE BOLESTI KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB I ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKE BOLNICE BRAC:A DR SOBOL, RIJEKA SCINTIGRAFSKO ISPITIVANJE LIMFNIH PUTEVA ORBITE lvancevic D., Štiglmajer N. Vucemilovic A. Za scintigrafska ispitivanja limfnih puteva orbite korištena su dva radiofarmaceutska pre­parata: 99 mTc (Sn) sumporni mikrokoloid (Lym­phoscint Solco) i 99 mTc (Re) koloidni sulfid (TCK-17 CIS-CEA). Subkonjuktivalne ili re­trobulbarne injekcije radiokoloida davali smo bolesnicima nakon lokalne anestezije, a scinti­grame smo snimali gama kamerom nakon 4-24 sata. Na scintigramima su· se normalno prika­zivali preaurikularni, parotidni, submandibular­ni, površni i duboki cervikalni limfni cvorovi ip­silateralno. Scintigrafija limfnih puteva orbite mogla bi pomoci u ispitivanju limfostatske i simpaticke oftalmopatije i metastaziranja tumo­ra orbite. SCINTIGRAPHIC STUDI ES OF THE ORBIT AL LYMPH FLOW For scintigraphic studies of orbital lymph flow two radiopharmaceutic preparations were used: "mTc (Sn) sulphur microcolloid (Lymphoscint Sol­co) and "mTc (Re) colloidal sulphide (TCK-17 CIS­-CEA). Subconjuctival or retrobulbar injections of radiocolloid were given to patients after local anaest­hesia and scintigrams with gamma camera were performed after 4-24 hours. Praeauricular, paroti­deal, submandibular, superficial and deep cervical ipsilateral lymph nodes were normally seen on scin­tigrams. The scintigraphy of orbital lymph flow might help in studies of lymphostatic and symphatic ophthalmopathy and of orbital tumor metastases. LABORATORIJA ZA PRIMENU RADIOAKTIVNIH IZOTOPA U MEDICINI MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU OTKRIVANJE EHINOKOKUSNE CISTE SLEZINE U TOKU SIMULTANE SCINTIGRAFIJE JETRE I SLEZINE Kostic K., R. Grbic, M. Šišmanovic, M. Savic i V. Obradovic Analizom scintigrama jetre i slezine, dobije­nih pomocu 99mTc-S ili Sn-koloida i gama ka­mere, uradenih u toku poslednjih 8,5 meseci u 1037 pacijenata, »hladna« polja su nadena u jetri 90 i u slezini 12 bolesnika, respektivno 8,67 i 1,16%. Prisustvo ehinokokusne ciste slezine dokazano je u njih 4; od ovih, prethodno je u 3 bolesnika izvršena hirurška intervencija zbog ehinokokusa jetre ili drugih abdominalnih or­gana. Dobijene scintigrafske slike slezine su razlicite i nedovoljno karakteristicne, te nam je ehotomografija pomogla razlikovanju cisticnih formacija od bolesti slezine druge etiologije. S obzirom na vi soku ucestanost ehinokokusa slezi ne u ispitivanih bolesnika (33%), neophod­no je proširiti indikacije i urad iti scintigram sle­zine ne samo ako postoji sumnja na ehinokokus jetre ili drugih organa, vec i u toku posleopera­tivne kontrole bolesnika. lako_se »hladna« polja u slezini znatno rede naleze nego u jetri (14,44%), naši rezultati ukazuju da simultana scintigrafija omogucava otkrivanje ehinokokus­ne ciste i u odsustvu klinickih i drugih makova bolesti slezine. Ovo je znacajno za hirurga i prognozu oboljenja, jer ehinokokusna cista u slezini može ostati neprimecena. SPLEEN ECHINOCOCCUS CYST DETECTION BY SIMULTANEOUS LIVER AND SPLEEN SCANNING The !iver and spleen scanning was done in 1037 patients in the course of 8.5 months, using 99 mTc­-S(Sn)-colloid and gamma camera. The !iver and spleen focal defects were detected in 90 (8.67%) and 12 (1.16%) patients, respectively. The spleen echino­coccus cyst was proved in 4 of them, 3 out of which had undergone a surgery because of echinococcosis of the !iver or other abdominal organs. The spleen seans obtained were mutually different and non­characteristic, so that echotomography was applied to differ cysts from other spleen focal diseases. The frequency of spleen echinococcus cyst in the examined patients (33%) underlines the need to broaden the indications for scanning of the spleen. Thus, it should be applied not only when echino­coccosis of the !iver or other organs is suspected, but in the course of postoperative control as well. Although focal defects were found less frequently in the spleen than in the !iver (14.44%), our results indicate that their simultaneous scanning enables spleen ech i nococcus to be detected also when cli­nical and other signs of spleen disease are absent. This is of help to a surgeon and for the prognosis of the disease because spleen echinococcus could remain undetected otherwise. 7 INSTITUTE OF PATHOPHYSIOLOGY & NUCLEAR MEDICINE, SCHOOL OF MEDICINE, UNIVERSITY »KIRIL I METODIJ«, SKOPJE, YUGOSLAVIA 99 mTc LABELLING OF PLATELETS AND PLATELET POOL VISUALIZATION Tadžer l., N. Kosturski, Vidanka Jovanovska Summary: A relative small amount of pletelets (3 x 10'-5 x 10') harvested from 15-20 ml ACD blood incorporated 40-70%/dose of 99 mTc chelated with pyrrhophos­phate-stannuos-chloride (Taci zer l. et al., 1979). Following intravenous injection of platelets labeled by our technique a relative high concentration was seen in the immediate lung scan. Subsequent seans after 24 h show transit of the activity in the liver and spleen. The diminuated pool of platelets in the lung remained stili at a higher degree of activity than general soft tissue level. UDK 616.151.5-031.1 :539.163.074 Deskriptori: trombociti, tehnecij, scintigrafija, Radiol. lugosl., 14; 393-395, 1980 L _J In vivo kinetic studies of platelets have been washed platelets pellet after centrifugation at 6 g --6 performed for some years. This techniques ha­1200 G/15 minutes was incubated with ve provided valuable information about the pla­pyrrhophosphate-SnCl,/ml for 15 minutes at telet pool. Until recently, however the radioacti­room temperature. The platelets were then cen­ve tracers for platelets have been limited to tri­trifuged a 1200 G/15 minutes. To the platelet tium, 51 Cr and 32 P. External body counting is button 99 mTc from a commercial generator was possible with "Cr, but the dose limitations ma­added (0.1-2 ml, 2-40 mCi). The platelet su­ke external organ imaging impractical. The pa­spension and the pyrrhophosphate complex per reports a method of radioisotope labelling were mixed gently for 30-40 minutes. The pla­of platelets effectively with the radionuclide telets were sedimented by centrifugation (1200 99 mTc which enables the visualisation of pla­G/15 minutes). The platelet pellet was gently telet pool with the Anger camera. resuspended in 10 ml PPP. The 99 mTc activity in the final platelet suspension was measured Material and method -This technique has in a dose calibrator and expressed as %/dose. been oulined in other publications (Tadzer l. 2. After the reinjection of the autologous et al., 1979). Briefly the Tc-chelate was prepa­99 mTc labeled platelets, the patients were placed red by adding pyrrhophosphate to washed pla­under a gamacamera. lmages were recorded telets and subseq uent labelli ng with 99 m Te. during the first hour and after 24 hours. 1. For the studies involving human platelets, 3. Heparinized blood samples (10 ml) were 15-20 ml of venous blood was drawn in plastic obtained at 60 minutes and after 24 hours. For syringe containing 5 ml acid citrate dextrose the measurement of radioactivity samples of whole blood and PRP were prepared. Blood (a standard preparation vo ACD) solution. The blood was mixed and transferred to 50 ml ste­volu me was calculated as 7% of body weight and used to express the percent dose in whole rile glass test tubes and spun at 200 G for 20 blood. minutes. The platelet rich plasma (PRP) sepa­ rated with plastic syringe and further centrifu­ged at 1200 G for 15 minutes. The platelet poor Results and comment -In vitro studies: plasma (PPP) was removed and the platelets the platelet labelling efficiency with pyrrho­button resuspended in 30 ml sterile saline. The phosphate-SnCI, was high and resisted several UPT AKE OF "mTc IN PLATELETS %/DOSE Labeling procedure Number of platelets washing in saline 1 2 3 4 5 99 mTc-pyrrhophosphate-SnCI, n =146 n =107 n =64 n =35 n =23 55.3 51.4 42.8 35 (12-97) (9.9-93) (8.9---68) (8---68) (8---68) n=14 n=12 n=5 99 "'Tc-SnCI, 15.5 14.9 14.8 (6-25.9) (7.8-23) (9.3-18.5) 99 mTc without pyrrhophosphate-SnCI, n=6 (0.6-1.2) 99 mTc-pyrrhophosphate-SnCI, Platelets with trapped plasma n=6 (0.6-3) 51 Cr-Labeling of same aliquots of platelets as control n=19 15.8 (5.8-23) n=19 10.8 (2.2-22.8) Table 1 -Efficiency of platelet labeling in relative small amounts of platelets in the labeling mixture in the range of 0.17-9 x 10' Figure 1 -Seans at 30-60 minutes follo­wing infused autologous 99mTc labeled pla­telets showing early accumulation in lung (1-30 min, 2-30 min, 3-30 min, 4-30 min). Anterior view of upper abdomen at 24 hours showing decreased accumulation in lung and subsequent increased accumulation in live (1-24 h, 2-24 h, 3-24 h, 4-24 h). washings (table 1). SnCl2 according to the tech­nique of Ushida et al. (1974) provided in small amounts of platelets an average uptake of 15.5% (table 1 ). Ushida obtained higher fixation rate of 99 mTc with platelets separated from 100ml donors blood. Our pyrrhophosphate-SnCl2 met­hod provides labelling efficiency in small abso­lute number of platelets, uptake rate of over 40"/4 in 1.7 x 10• platelets. Trapped plasma in unwashed platelets causes very low uptake of 99 mTc, less then 3°/4 (table 1 ). The incorporation of "Cr in similar small absolute number of platelets was 15.8% (tab­le 1 ). In vivo studies: the high uptake rate (3-8mCi) of 99 mTc in platelets gives the possibility for camera images. Two patterns of pulmonary and hepatosplenic sequestration of platelets were recognized in ali 12 cases. An early pulmonary uptake which visualized primary the pulmonary pool and thereafter the !iver and spleen uptake gradually increased (fig. 1 ). AII subjects inve­stigated were considered normal, because no platelet disorder was found in haematologic data. 99 mTc was not accumulated in the bone marrow, but the camera images revealed accu­mulation of the radioactivity over the thyroid gland. This pattern of organ distribution of labeled platelets in normal subjects have been repor­ted by Hapker and Finch (1969). The prominent uptake by the lung in the early phase was seen with autologous platelets labeled with I n-111 oxine (Thakur et al. 1976). The recovery of labeled platelets at 30-60 min. in our cases was 27-40"/4 calculated in the whole blood. After 24 hours blood platelet acti­vity was in the range of 7-12%. We did not study disappearance curves and half-times in this work. The appearance of large amounts of liver activity in the seans after 24 hours after the administration of platelets labeled with 99 mTc­-pyrrhophosphate-SnCl2 suggests that dama­ged platelets are removed intact by the reticulo­endothelial system of this organ. We have used this technique to visualize platelet kinetics and distribution by the whole-body scanning tech­niques. We had not had an opportunity to study accumulation of labeled platelets in acute arte­rial thrombosis, but the results in our cases suggest that there is a possibility of obtaining visualization of these arterial processes with 99 mTc-pyrrhophosphate-SnCl2 labeled platelets. Sažetak VIZUALIZACIJA TROMBOCITNIH POOL-OVA SA "mTc Tadzer l., N. Kosturski, Vidanka Jovanovska Sa pirofosfat-SnCI, kompleksom dobivena je vi­soka vrednost akumulacije "mre od 40-70% u po­pulaciji trombocita dobivenih od svega 15-20 ml ACD-krvi. Nakon intravenoznog ubrizgavanja u ra­nom skenu trombociti akumuliraju se prvenstveno u plucima da bi se kasnije, nakon 24 casa, radioaktiv­nost markiranih trombocita detektovala najviše u jetri i slezini. Smanjeni pulmonalni aktivitet u kasnim skenovima je ipak daleko veci od intenziteta aktivi­teta u ostalim mekim tkivima. Literature Harker I.A., Finch C.A.: Thrombokinetics in man, J. Ciin. lnvest. 48:963-947, 1969 Thakur M., Welch M. and Jost J.: lndium-111 la­beled platelets. Studies on preparation and evalua­tion in vitro and in vivo function, Thrombosis Res. 9:345-357, 1976 Tadzer l.,: Markiranje na trombociti so kusozivecki radioizotopi, Contributions, MANU, Macedonian a­cademy of sciences and arts, 1979 (in press) Uchida T., Yasanaga K., Karlyone S. and Wahisa­ka G.: Survival and sequestration of "Cr and" mTcO•­-labeled platelets, J. Nucl. med. 15: 801---807, 1974 Author's adress: Tadžer l., Institut za patofiziolo-1,1iju i nuklearnu medicinu, medicinski fakultet, Skopje SLOBODNE TEME FREE COMMUNICATIONS 7 INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU MEDICINSKI FAKULTET, SKOPJE HIPERTIROKSINEMIJE PROVOCIRANE VISOKIM DOZAMA JODA Georgievska B., N. Serafimov, V. Denkovska Sadržaj: !spitana su 6 pacijenata sa difuznim ili nodoznim strumama. Svi su pred­hodno bili tretirani medikamentima koji sadrže jod ili su primili kontrastni nedijum radi rentgen dijagnostike. Kod svih pacijenata tiroksinemija je bila tranzitorno po­vecana, fiksacija minimalna a skenograma prazna. Klinicki pacijenti su bili eutireo­ticni sem jedan koji je bio sa jasnom klinickom hipertireozom. UDK Deskri ptori: Radiol. lugosl., 14; 399-401, 1980 Uvod -Unošenje vecih doza joda potpuno onemogucava dijagnosticku vrednost radiojod­nih testova. Prema torne odredivanje vrednosti serumskih koncentracija tiroidnih hormona, kao indikatori funkcionalnog statusa, od bitnog su znacaja, makar da se gubi mogucnost skeno­vanja kao morfološkog pokazatelja. Takva se slika dobija u koliko normalno funkcionira adap­tacija na ekces joda. Posebnu dijagnosticku teškocu zadaju slucajevi kod kojih ovaj adapta­cini mehanizam zakaže. Jodna struma i pojava hipotireoidizma je jedna mogucnost a visoka tiroksinemija ili jod-Basedow, druga moguc­nost maladaptacije. U radu su prikazani 6 slucaja sa kratkotrajnim primanjem vecih doza joda, koji su bili dijagno­sticki problem tiroidne dijagnosticke jedinice u toku poslednjih 6 godina pri frekfenciji tiroid­nih konsultacija od oko 7000 godišnje. Metode i pacijenti -Fiksacija u tiroidnoj žlezdi merena je radioaktivnim jodom '3'J. Ske­niranje vršeno 13 1J i 99 mTc pertehnetatom. Ti­roidni hormoni su odredivani radioimunološkim metodama. Kod nekih je odredivana PBJ131 D/L. Prikaz slucajeva -Slucaj br. 1 -G.O. 58 god. domacica. Gušu ima više godina a u po­slednje vreme ima gušenje i bolove u srcu kao Vredno-Vrednosti Pacijent Jodni preparat sti T, za vreme u- T, po o­bustave nošenja preparata joda G.O. Jodnekapi 16,2ug % T.B. Mexaform 15,6 ug% S.T. Corderone 13,0 ug% T.Š. Nepoznat 14,8 ug% B.Z. Biligrafin 20,3 ug% N.V. Jod ne kapi 20,0 ug% Tabela 1 _1 Vreme trajanja hiperti­roksine­mije 9,8 ug%5,5meseca 12,6 ug%4,5meseca 8,8 ug% 2meseca 10,0 ug% 4meseci 12,7 ug% 5meseci 9,2 ug%5,5 meseci i malaksanost. Zbog toga je uzimala jodne kapi. Objektivno klinicki je bila eutireoticna. Tiroksi­nemija je bila visoka (T 4 16,2 mikrogram %). Na skenogramu tiroidna žlezda jedva se nazire. Tabela I i sl. 1. Dva meseca posle toga fiksacija radiojoda je samo 16%, sken isto prazan a ti­roksinemija normalizovana (T, 11,3 mikro gram %). Nakan tri meseca tiroksinemija je 9,8 mikro gram % a na skenogrami se prikažuje tiroidna žlezda. Slucaj br. 2 -T.B. 49 god. radnik, glavne tegobe nervoza, malaksanost i pojacano znoje­nje. Tiroidna žlezda lako difuzno uvecana. Zbog povremenih proliva uzimao je Mexaform. Ti­roksinemija je bila visoka (T, · 15,6 ug %) a sken prazan. Nakan 4 meseca tiroksinemija je 1 1.'"'1, • •• ': 1. ,, I•• 1 y X 23 IV79 T4 20,3 JJg% 18-IX-79 T4-12,7 J..19% 9-1-80 14-11 µg % SLIKA 1 normalizovana (T, -12,6 ug %) a fiksacija radiojoda još uvek je niska 16%, Na skenogra­mu se tiroidna žlezda jedva nazire. Slucaj br. 3 -S.T. 31 god. radnica. Tiroidna žlezda lako difuzno uvecana, sedam meseca oseca bolove u prekordiumu, malaksanost i nervozu. Objektivno eutireoticna. Ordiniran je bio Corderone. Nivo tiroksina bio je na gornjoj granici normale. Na skenogramu tiroidna žlez­da jedva se nazire. Nakon 2 meseca tiroksinemija je normalizovana T, -8,8 ug % a na skenogra­mu se nešto bolje vizualizira tiroidna žlezda. Slucaj br. 4 -T.Š. 35 god. domacica. Gušu ima tri godina a u poslednje vreme ima i kom­presivnih fenomena. Objektivno eutireoticna. T, -14'8 ug % a fixatio 131 J je minimalna 0,5% za 24 , skenograma prazna. Unošenje joda naj­verovatno je bilo za vreme porodaja. Tiroksine­mija se je normalizovala za 4 meseci T, -10, ali skenograma još uvek nije najbolja. Slucaj br. 5 -B.Z. 47 god. radnica. Ima mul­tinodoznu gušu više godina a sada i kompresiv­ne smetnje. Pre ispitivanja vršena je rentgen grafija Biligrafinom. Klinicki eutireoticna. Nivo tiroksina 20,3 ug %, radiojodna fiksacija za 24 9°/o sa praznim skenogramom. Sledeca ispiti­vanja nakon 5 meseca pokazuju normalizovanje tiroksinemije T, -9,2 ug % a skenograma još uvek nije kontrastna. Slucaj br. 6 -N.V. 41 god. radnica. Zbog uvecane guše primala je jodne kapi. Objektivno ima tahikardiju, tregor, nervozu. T, -20'0 ug %, T ,1-1,60 a FT, 22,6. Skenograma je hipofiksant­na sem jedne zone koja fiksira normalno. Pa- cientica je lecena visokim dozama Favistana ali se nivo tiroksina nije normalizovalo za 5 me­seci, što nije uobicajeno sa drugim tireotoksic­ni pacijentima. Diskusija -Kao što se vidi kod naših slu­cajeva hipertiroksinemija bila je izazvana uno­šenjem jodsadržecih preparata (Mexaform, Cor­derone, rentgen kontrast kao i Jodnim kaplji­cama.) Fiksacija radiojoda ili tehnicija u tira­ideji bila je vrlo niska ili nemerljiva, a sken pra­zan. Ovakvi nalazi mogu se naci kod subacut­nog tireoiditisa, kao i kod jatrogene hipertireoze izazvane unošenjem tireoidnih hormona. Naših pet slucajeva tranzitorne hipertiroksi­nemije izazvane unošenjem joda slicni su grupi »samoprolazecih« Jod-Bazedow, saopštenih od Nilssona (1973). 1 ako su naši slucajevi eutitoid­ni najverovatno je da se radi o kvalitativno istoj pojavi. Definiranje Jod-Basedow-a kao hiper­tireozu koja prolazi sama od sebe po prekidu unošenja joda (Hamburger 1974), omogucava izdvajanje ove tranzitorne pojave od hipertireo­ze unošenjem joda kod pacijenata sa autonom­nim nodusima narocita sa jod-deficitarnih pod­rucja kao što je više puta pokazano (Connolly et al. 1970, Vidor et al. 1973, Stewart et al. 1971). Objašnjenje ove maladaptacije na opterece­nje jodom moguce je objasniti sa fiziološkem kontrolam tiroidne funkcije. Murray i Stewart (1967) smatraju da u toku hronicne adaptacije na povecano unošenje joda postaji tranzitorno povecanje tiroksinemije koja izaziva supresiju TSH inkreacije, pa se tako održava normalna sinteza i oslobadanje tiroidnih hormona i ako je povecana koncentracija jodida u krvi. Tran­ zitoma hipertiroksinemija sa ili bez izražene klinicke slike hipertireoze bili bi u stvari egza­ žeracija ove fiziološke pojave u trajanju i inten­ zitetu. Hipertireoza kod jednog od naših pacijenata sa multinodoznom strumom, koja nije prestala posle prekida joda, mogla bi biti startovana jod­ nim unosom zbog prisustva autonomnih cvoro­ va. Nije sasvim iskljucena mogucnost da i prava Basedowa bolest može biti manifestirana tek pošto se postigne neka vrednost praga jodnog unosa. Summary HYPERTHYROXINEMIA INDUCED BY HIGH IODINE INT AKE Georgievska B., N. Serafimov, V. Denkovska Clinical laboratory and radioisotope results are reported in six cases of hyperthyroxinemia induced by high iodine intake of iodine-containing com­pounds: Mexaform, Corderone, radioopaques and iodine drops. Five patients were euthyreoid and high serum thyroxine level returned to normal after 2 to 5,5 months of drug withdrawal and one permanent hyperthyroidism was observed. Low thyroid radio­iodine upt<1ke and »blank« scintiscan of thyroid lasted even after thyroxinemia had returned to the normal values. Li teratura 1. Connolly R.J., G.I. Vider, J.C. Stewart: lncrease Thyrotoxicosis in endemic goiter area after iodation of bread. Lancet, 1 :500-503, 1970 2. Hamburger J.I., Clinical Thyroidology, J.I. Ham­. burger, New Jersey 1974, 113 3. Murray 1.P.C., R.D.H. Stewart: Third Asia an Oceania Congres of Endocrinology, 1967, part 1: 68---JI 0.1 M acetatnog pufera. U više eksperimenata variran je pH pufera, i koncentracija jona K+ u cilju iznalaženja najoptimalnijih uslova pro­teolize. Kasnije inkubiranja vršena su u acetat­nom puferu pri pH 3.6, koji je sadržao 0.001 M EDT A, 1.0 M KCI i 2.5 x 10-• M MMT. lnkubi­ranje je vršeno 3, 6 i 24 casa u atmosferi azota na temperaturi od 37°C uz stalno, blago meša­nje. Po završenom inkubiranju nedegradirani Tg je taložen 10% trihlorsircetnom kiselinom (TCA), a potom uzorci centrifugovani 10 min na 2.500 rpm. Proteoliticka akti'vnost je odredi­vana na bazi oslobodenog radiojoda-125, a iz­ražavana je kao procenat ukupnog radioaktivite­ta u uzorku. 30 A 20 g--- na14 10 o w ­ o a: o w B :; 100 .. a: '' ,, 1 1 ,,11 1,11 1,11 1111 25 11,, ,1,1 ,,.,. ,,, He atin30min q, Zagrevanje Slika 1 -Uticaj pH acetatnog pufera (0.1 M) na pro­teoliticku aktivnost lizozoma (A) i aktivnost lizoma posle termicke inaktivacije (B). Proteoliza je trajala 6 casova. Fig. 1 -The influence of pH of the acetate buffer on the proteolytic activity of lysosomes (A) and activity of lysosomes after thermal inactivation (B). Proteolysis duration was 6 h. 408 Rezultati i diskusija -Variranjem pH ace­tatnog pufera konstatovano je da je najveca proteoliticka aktivnost lizozoma u razgradnji Tg zapažena izmedu pH 3.6 i 4.6 (Sl. 1, A). Aktiv­nost lizozomalnih enzima zagrevanjem opada, a skoro se potpuno gubi pri zagrevanju na 70 ° ili 100C za 30 min. (Sl. 1, B). Joni K+ stimuli­raju proteoliticku aktivnost lizozoma. Optimal­na koncentracija pri kojoj se postiže najveci obim proteolize iznosi la je 1.0 M (Sl. 2, A). Proteoliza Tg raste u funkciji vremena inkubi­ranja (SI'. 2, B). U eksperimentima na pacovima, životinje su 3 nedelje dobijale NaCIO, u vodi (200 mg/dan), a potom je jedna polovina životinja svakodnev­no dobijala jodid u višku (1 mg/dan) zajedno sa 125J (13 Ci), a druga polovina 517g stabilnog joda i 5 17Ci radiojoda 125. Životinjama obe gru­pe ubrizgavan je tiroksin (20 17g) u cilju spreca­vanja proteolize Tg i njegovog nesmetanog de­ponovanja u meškove tireoideje. Životinje su žrtvovane 14 i 28 dana, a izolovani Tg služio je kao supstrat za proteolizu. Rezultati proteolize A (1 O) (10) 40 (11) :1:1 . 20 (10) ,1,1 1 1 1 1 B 40 V> ".; V> 0-1 M Acetate buffer Acetatni pufer ".; o w ­ o .. 30 a: 20 1,11 1,11 ,,,, 1111 10 11 •1 12 1 5 18 2 1 24 2 7 30 INCUBATION TIME (hl VREME INKUBIRANJA Slika 2 -Uticaj ko-ncentracije jona K+ na proteolitic­ku aktivnost lizozoma (A); Proteoliza je trajala 6 casova. Proteoliza '"J-Tg u funkciji vremena in-kubiranja (B). Fig. 2 -The influence of KCI koncentration on the proteolytic activity of lysosmomes (A); Proteolysis duration was 6 h. Proteolysis of '"J-Tg as function tirne incubation (B). Tg ovako tretiranih životinja prikazani su na Sl. 3. Jasno se vidi da nema razlike u proteolizi Tg životinja tretiranih viškom jodida i kontrola ni u jednom ispitivanom vremenskom interva­lu. Slicni rezultati dobijeni su pri proteolizi Tg sa egzogenim enzimom (Pronase) u T /is-HCI puferu, pH 8.5. U ogledima na zamorcicima, životinje su do­bijale fiziološku dozu ili višak jodida (10 'Y)g ili 10 mg na dan) zajed no sa radioaktivnim jodom­-125, a žrtvovane su posle 3, 7, 14 i 28. dana. Za­paženo je da je 3 dana posle davanja jodida u višku proteoliza Tg veca nego u životinja drža­nih na normalnoj jodnoj dijeti. Medutim, u kasni­jim vremenskim intervalima znatno je smanjena proteoliza Tg zamorcica tretiranih viškom jodida u odnosu na kontrolu (Sl. 4). Takode ove raz­like zapažene su i pri proteolizi Tg sa pronazom u Tris-HCI puferu (pH 8.5). Nisu zapažene razlike u koncentraciji T, i T 3 u serumu zamorcica tretiranih viškom jodi­da i kontrola. Prema rezultatima Ohtake i saradnika (1973) višak jodida ne utice na prirodu Tg niti na ak­tivnost proteolitickih enzima tireoideje, vec pret­varajuci se u ·neki oblik organskog' jodida (Ohta­ 60 7dana-days w <:o a­ _a 00 o- ke et al. 1973, Van Sande et al. 5975) ometa for­miranje intracelularnih koloidnih kapljica i na taj nacin inhibira sekreciju hormona u fazi en­docitoze. U pacova posle jednokr.tnog ubriz­gavanja viška jodida ili pri njegovom hronic­nom unošenju u organizam zapaženo je opada­nje proteoliticke aktivnosti (Takeuchi et al. 1970). U našim eksperimentima na pacovima nismo zapazili razlike u proteolitickoj i autopro­teolitickoj aktivnosti tireoidnog homogenata ži­votinja tretiranih viškom jodida tokom razlicitih vremenskih perioda, osim posle više nedelja tretmana gde je zapaženo povecanje proteoli­ticke aktivnosti (Sinadinovic and Liewendahl, 1976). Ovi rezultati na pacovima potvrdeni su i u eksperimentima sa lizozomima. Smanjena proteoliza Tg zamorcica, zapažena posle hronicnog unošenja jodida, može da se objasni povecanom rezistetnošcu Tg na pro­teoliticke enzime lizozoma. U miševa posle unošenja vecih kolicina NaJ, ne samo da se smanjuje vezivanje Tg-131-J za lizozomalnu frakciju (20000 x g) vec se smanju­je i aktivnost lizozomalnih enzima (ltikawa and Kawada 197 4). Ove promene u tireoideji miševa, koji nisu zapažene kod pacova, autori oprav- NS 30 w -o;:O oci ci o o- ;;: 20 7 (/) "' (/) w <: "1>u 'E 7(/) _x >W (/) 10 (/) •. X [':':] ­ o >w LJJ w 6 2 w o >­ [ill] ­ a: o o.. a: o.. 1 ':::' <: 60 28 dana-days o w <: ­ . . *** o.. 00 ...... a: a: 6 VREME >->­ z z 00 ""u 20 . '(::f: VREME INKUBIRANJA INCUBATION TIME /h/ 24 INKUBIRANJA -INKUBATION TIME /h/ Slika 4 -Uticaj viška jodida in vivo (10 mg/dan) na proteolizu tireoglob ulina zamorcica pomocu lizo­ Slika 3 -Uticaj viška jodida in vivo (mg/dan) na zoma tireoideje in vitro. M± SD (n). * = p < 0.05; proteolizu tireoglobulina pacova pomocu lizozoma **= P < 0.01 tireoideje in vitro. M± SD (u). NS -nije znacajno. *** = P < 0.001 Fig. 3 -The influence of in vivo excess iodide on The influence of in vivo excess iodide (10 mg/day) the proteolysis of rat Tg by a lysosomal fraction in on the proteolysis of guinea-pig Tg by a lysosomal fraction in vitro. vitro. dano dovode u vezu za razvojem jodidne stru­me kod miševa. U našim eksperimentima na za­morcicima, iz tireoideje tretiranih životinja sa­mo je Tg kao supstrat korišcen za proteolizu. Proteoliza nativnog i denaturisanog tireoglobu­lina, kao i proteoliza Tg sa pronazom u alkalnoj sredini (Tris-HCI pufer, pH 8.5) ukazuju da su razlike izmedu tretiranih i netretiranih životinja iskljucivo vezane za samu prirodu tireoglobu­lina. Smanjena proteoliza Tg odnosno povecana njegova rezistentnost na proteolizu u životinja hronicno tretiranih farmakološkim dozama jo­dida može biti jedan od faktora za razvoj jodid ne strume. Iz dobijenih rezultata može se zakljuciti da postaje znacajne razlike u proteolizi Tg iz­medu zamorcica hronicno tretiranih viškom jodida i kontrole. Adresa autora: Dr Sci. Jovan Sinadinovic, viši naucni saradnik, INEP, Endokrinološka laboratorija 11080 Zemun, Banatska 31b, P.O. Box 46. Summary SOME CHARACTERISTICS OF THYROID L YSOSOMES: IN VITRO PROTEOL YSIS OF THYROGLOBULIN OF RATS AND GUINEA-PIGS TREATED WITH EXCESS !ODIDE Sinadinovic J., B. Marinkovic, M. Ratkovic, M. Kraicanic In vivo effect of excess iodide on the proteolysis of thyroglobulin (Tg) by thyroid lysosomes in vitro was investigated. In vivo 125-I-labelled Tg from iodide-treated and untreated rats and guinea-pigs were used as a substrate for hydrolysis. The ani­mals were treated with excess iodide (1 or 10 mg per day) for 3 to 28 days. Lysosomes from pig thyroid homogenate were isolated by centrifugation. Maxi­mal proteolysis of labelled Tg induced by the lyso­somal fraction was observed at pH 3.6--4.6 in 0.1 M acetate buffer. Maximum KCI stimulation of Tg proteolysis was observed at 1.0 M. In rats there was no difference in proteolysis of Tg from rats on a moderate iodine diet (10 ug per day) and rats treated with excess iodide (1 mg per day) for 3-28 days. However, in the guinea-pig it was observed that Tg obtained from animals treated with excess iodide (10 mg per day) for 3 days more easily underwent to proteolysis than Tg from ani­mals on moderate iodine intake. However, later much lower proteolysis of Tg in excess iodide trea­ted guinea-pigs was obse'rved. Literatura 1. ltikawa, A. and J. Kawada: Role of thyroidal lysosomes in the hydrolysis of thyroglobulin and its relation to the development of iodide goiter. Endo­crinology, 95, 1574-1581, 1974. 2. Nagatski, S.: Effect of excess quantities of iodi­de. Handbook of Physiology, Section 7, Endocrino­logy, Vol. III Thyroid (Eds. M.A. Greer and D.H. Solomon), American Physiological Society, Wa­shington, D. C., 1974, 329--344. 3. Ohtake, M., l. Onaya, A. Sato and T. Yamada: Studies on the mechanism of inhibitory action of excess iodide on thyroid hormone secretion. Proc. Soc. Exper. Biol. Med. 144, 538-543, 1973. 4. Sinadinovic, J. and K. Leiwendahl: Studies on proteolytic activity and function of the thyroid gland in rats admistered excess iodide. Acta Endocrino­logica, 82, 728-736, 1976. 5. Takeuchi, K., H. Suzuki, M. Sawada and Y. Horiuchi: Effect of excessive iodide administration on the proteolytic activity of the thyroid gland. En­docrinology, 86, 1239-1244, 1970. 6. Van Sande, J., G. Grenier, C. Willems and J. E. Dumont: lnhibition by iodide od the activation of the thyroid 3', 5', -AMP system. Endocrinology, 96, 781-7, 1975. 7. Wolff, J. and I.L. Chaikoff: Plasma inorganic iodide as a homeostatic regulator of thyroid function. J. Biol. Chem. 174, 555-564, 1948. KLINICKA BOLNICA »DR MLADEN STOJANOVIC:«, ZAGREB KONVERZIJA T, U T3 1 rT3 U HUMANOJ PLACENTI Bzik Lj., K. Banovac, D. Tišlaric, M. Sekso, M. Kekic, F. Škreb, V. Rižnar U mnogim je radovima dokazana konverzija tiroksina (T,) u trijodtironin (T) u ekst/atiroid­nom tkivu (1-4). Medutim, nema podataka o eventualnoj sposobnosti humane placente da dejodinira T, u T3 i reverzni T3 (rT,), što je pred­met ispitivanja u ovom radu. Tkivo placente je homogenizirano a nakon toga je provedeno sub­celularno frakcioniranje. Frakcije su inkubirane u 0.15 M fosfatnom puferu 2 sata na 37 ° C sa 5'/Jg T, (5). Nakon inkubacije je u etanolskom ekstrak­tu odreden T3 i rT3 RIA metodama. Rezultati pokazuju da je inkubacijam T, s placentarnim homogenatom nastalo 10.1 ± 3.4 ng T3/'1Jg T,/g tkiva/h, odnosno _1.9±1.1 ng rT3• Aktivnost dejodinacije T, u subcelularnim frak­cijama prikazana je na tabeli. CONVERSION OF T, TO T, ANO rT, IN HUMAN PLACENTA Several studies have demonstrated conversion of thytoxine (T,) to triiodothyronine (T,) in extra­thyroid tissues (1-4). However there is at present no information regarding the capability of human placenta of conversion of T, to T, and reverse T, (rT,). This study was undertaken to investigate the con­version of T, in placenta! homogenate and subcel­lular fractions. Homogenate and fractions were incubated in 0.15 M phosphate buffer tor 2 hours at 37 ° C with 5 Y)g T, (5). Amounts of T, and rT, generated during incuba­tion were determined in ethanol extract using RIA methods. During the incubation with crude placenta! homogenate 10.1 ±3.4ng T, and 1.9±1.1 ng rT, were found after 1 hour per g tissue/Y)g T ,. The con­verting activities of subcellular fractions of placenta are shown in table. Tkivo T, rT, Homogenat 25 Tissue preparation T, rT, 900 x g sediment o 10 Homogenate 25 4.3 15.000 x g sediment o o 105.000 x g sediment 684.9 27.6 900 x g pellet o 10 19.6 5.8 15.000 x g pellet o o 105.000 x g supernatant 105.000 x g pellet 684.9 27.6 Tabela 1 -Metaboliti (ng/Y) g T .fg tkiva/h) 105.000 x g supernatant 19.6 5.8 Rezultati dokazuju da placenta ima sposob­nost konverzije T, u T3 i rT3 in vitro i da je naj­veca aktivnost prisutna u mikrosomalnoj frak­IVANJE "C RADIOAKTIVNOSTI U URINU ZDRAVIH I U URINU DIJABETICARA Gacinovic S., N. Kurt, Z. Pujic, A. Fajgelj, R. Bokonjic Cilj rada je bio da se pomocu glukoze obilje­žene "C radioaktivnim ugljikom izvrši uporedi­vanje vrijednosti koncentracije glukoze i "C radioaktivnosti u urinu nakon oralnog opterece­nja sa 50 gr glukoze i 2 mikro Ci glukoze uniform­no obilježene sa "C (Glukoza-U-"C). Grupu kontrolnih ispitanika sacinjavalo je 7 zdravih dobrovoljaca, a grupu dijabeticara 7 pacijenata sa klinicki jasno izraženom šecernom bolešcu. Od svakog ispitanika sakupljan je urin u toku 24 casa. Odredivana je ukupna kolicina, speci­ficna težina, neobilježena glukoza i "C radioak­tivnost. U kontrolnoj grupi smo našli 0,14% od date doze neobilježene glukoze i 1,8% od date doze radioaktiviteta. U poredenju sa nala­zom u kontrolnoj grupi, dijabeticari su u prosje­ku izlucivali preko 60 puta više glukoze, a svega dva puta više radioaktiviteta. DETERMINATION OF URINARY "C RADIOACTIVITY IN GROUPS OF NORMAL SUBJECTS ANO DIABETICS The goal of this study was to compare glucose concentration with urinary "C radioactivity follo­wing an oral loading with 50 gr of glucose and 2 micro Ci of uniformly labelled "C glucose. Control group consisted of 7 healthy volunteers, and 7 pa­tients with clinically clearly expressed diabetes were the group tested. 24-hour urine sample was collected from each subject. Total volume, specific weight, non-labelled glucose concentration, and "C activity were deter­mined for each sample. 0,14% and 9% of the amount of the administered non-labelled glucose, and 1,8% and 3,5% of the administered dosage of radioacti­vity were found in the control and tested group, respectively. Diabetics were found to excrete an average of 60 times as much of the unlabelled glu­cose as the healthy subjects, and only twice as much of radioactivity. »KVARNERTRANS« RIJEKA, Žabica 1. sa svojim Radnim organizacijama: AUTOTRANS,AUTOPROMET,GRADŠPED AUTOREMONT vrši prijevoz putnika i robe u tuzemnom i inozemnom prometu, pretovarne usluge, popravak i održavanje cestovnih motornih vozila. ., ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU, UNIVERZITETSKO-MEDICINSKI CENT AR, SARAJEVO ODREDIVANJE 14C RADIOAKTIVNOSTI I KONCENTRACIJE GLUKOZE U URINU DIJABETICARA PRIJE I POSLIJE LIJECENJA BUTILBIGVANIDOM Gacinovic S., A. Fajgelj, N. Kurt, Z. Pujic, R. Bokonjic Kod grupe pacijenata sa klinicki jasno izra­ženim dijabetesom (sedam dobrovoljaca) odre­divana je koncentracija glukoze, "C radioaktiv­nost, specificna težina i ukupna kolicina urina. Odreciivanje je vršeno u uzorku 24-casovnog urina nakon peroralnog opterecenja sa 50 gr glukoze i 2 mikroCi uniformno obilježene glu­koze (glukoza-U-"C). Svi ispitanici su zatim bili podrgnuti desetodnevnom lijecenju sa Silu­bin retardom. Uzimane su dvije dražeje ujutro oko 10 casova i jedna poslije podne oko 16 ca­sova. Odlucili smo se za Silubin retard, iako, možda pojedini pacijenti nisu bili indicirani, zbog njegovog specificnog djelovanja (perifer­utilizacija). Poslije p/ovedenog lijecenja svi ispitanici su ponovo podvrgnuti prethodnom postupku. Kolicina glukoze u 24-casovnom uzor­ku urina iznosila je 4% od date doze neobilje­žene glukoze, a aktiviteta 2,4% od date doze ak­tiviteta. U porecienju sa nalazom prije terapije, utvrdili smo da Silubin retard u prosjeku smanji kolicinu izlucene glukoze za 56%, a radioaktiv­nost za 35% od kolicine prije terapije. Pri torne želimo istaci da je "C radioaktivnost kod svih pacijenata poslije te/apije bila svedena u vrlo uske okvire, što znaci da nema velike disperzije rezultata kao što je to bio slucaj prije terapije. Interesantno je napomenuti da je u urinu poslije terapije neobilježena glukoza još uvijek bila oko 3> puta veca nego kod kontrolnih, a da je radioaktivnost bila svega za 1/4 veca nego u kontrolnoj grupi. URINARY "C RADIOACTIVITY AND GLUCOSE CONCENTRATION IN DIABETICS BEFORE AND AFTER THE BUTYLBIGUANIDE TREATMENT Glucose concentration, "C radioactivity, specific weight, and total urine volume were tested in a group of patients with clinically evident diabetes (7 volunteers). Testing was pertormed in 24-hour urine samples after an oral loading with 50 gr of glucose and 2 micro Ci of unitormly labelled "C glucose. Ali patients were subsequently subjected to a 10-day treatment with the Silubin /etard (2 pills were being taken at 10 a.m., and 1 at 4 p.m.). We used Silubin retard even though it might have not been adequate tor the treatment of some aptients due to its apecific action (periferal utilization). Ali the patients were once more tested in the described manner after the treatment. 24-hour urine contained 4% of the administered dosage of unlabelled glucose, and 2,4% of the administered radioactivity. By com­paring these results with those obtained prior to the therapy, we determined that Silubin retard re­duces the amount of radioactivity tor an average of 35%, and the amount of the excreted unlabelled glu­cose tor 56% of the amount tound prior to the treat­ment. We would like to point out that "C activity was brought to a very narrow range in all the patients tollowing the treatment, which means that disper­sion of the pre-treatment results we/e reduced. It is interesting to notice that the concentration of urinary non-labelled glucose was stili about 00 ti­mes greater than in the control group, while radio­activity was 25% higher. 7 INSTITUT ZA ONKOLOGIJU I RADIOLOGIJU, BEOGRAD OOUR KLINICKI CENT AR ZA HEMIOTERAPIJU I RADIOIZOTOPE POLICITEMIJA RUBRA VERA I LECENJE OVE BOLESTI SA RADIOFOSFOROM Milosavljevic A., M. Lukic, M. Matijaševic, J. Josifovski D. Gostiljac Sažetak: lspitivano je 00 bolesnika obolelih od policitemije vere pomocu radiohro­ma a odredivan je volumen eritrocita pre i posle terapije sa radiofosforom u vecem broju kao i posle citostatika u manjem broju obolelih. Broj obolelih muškaraca je bio 57 a žena 33, ali su teže forme oboljenja relativno cešce otkrivene u žena. U lecenih bolesnika sa radiofosforom volumen eritrocita se brže i sa manjom dozom normalizovao u lakšim slucajevima oboljenja nego u težim. lpak se u 23 bolesnika lecenih ovom metodom srednji volumen eritrocita smanjio sa 237% na 133% što znaci za oko 100%. U lecenih sa citostaticima volumen e/itrocita se cešce normali­zovao, ali su to bili lakši slucajevi oboljenja. UDK 616.155.191-021.3:615.849.2 Deskriptori: policitemia vera-radioterapija, fosfor radioizotopi, krom radioizotopi­-diagnosticna raba eritrocit volumen Radiol. lugosl., 14; 415-418, 1980 L _J Uvod -U toku dvadesetogodišnjeg rada sa red povecanog broja eritrocita, hemoglobina i radioizotopima, pored ostalog, opredelili smo hematokrita, bio je povecan bar još jedan od se i za izucavanje nekih hematoloških proble­tri celijska sastava krvi (leukociti ili trombociti). ma. Pored anemija, ispitivali smo i obolele od Rezultate ispitivanja smo izneli na 1 tabeli i policitemije rubre vere (Pv) i lecili ih, neke cito­4 sheme. staticima a neke izotopima. Prema Wintrobe-u (1) usled varijacije volumena plazme, hemato­TAB. I krit daje samo jednu grubu orijentaciju o volu­menu eritrocita. Otuda smo u ovih bolesnika merili volumen krvi, eritrocita i plazme pomocu radiohroma (Cr51 ). Kako smo vecinu ovih bo­lesnika lecili radiofosforom (P32), to smo u ovom radu hteli da istaknemo znacaj ova dva radioizo­topa u proucavanju i lecenju Pv. Materija!, metode i rezultati -Volumen krvi, eritrocita i plazme ispitivali smo pomocu Cr51 mereci volumen krvi a volumen eritrocita je racunat pomocu korigovanog somatskog he­matokrita (venski XO, 86). Idealne vrednosti volumena smo obracunavali pomocu Berlinovih Tabela 1 -pokazuje da je ispitivanje Pv. na standarda na kgr. idealne težine, koja je opet 90 bolesnika izvršeno 260 puta i to do 4 ispitiva­obracunavana prema visini i Laurence-ovoj for-nja je izvršeno 137 puta. U dva slucaja, u toku !SPITANO PUTA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 12 SVE GA BROJ 35 ISPI T IVANJA 17 12 8 5 7 1 2 1 2 260 MUŠKIJM)-57 ZENEIŽl-33 1 II 00 1501/. 150-200Z III 200.300·,. IV 300-4001/. 1 II III IV 20 12 21. 1 3 10 18 2 35Ľ 21 Ľ 42 '/, 2 '/, 10'!. 30'/, 51.'/, 6Ľ 56'/, 41. '/, 40'/, 60'/, 1 II 111 IV SVEG A 23 22 42 3 90 1.5 1.5 90 muli (2).Nadene volumene eritrocita u bolesni­višegodišnjeg pracenja i lecenja izvršeno je po ka obracunavali smo u procentima prema ideal­12 ispitivanja. Tabela dalje pokazuje da je bilo nim vrednostima. Obolele od Pv. smo dobijali 57 muškaraca i 33 žene obolelih od Pv. (odnos na ispitivanje pod sumnjom na ovo oboljenje 1, 7), zatim da je lakih formi (I-do 150°/4 vol. na osnovu krvne slike, klinickog nalaza i drugih eritr.) bilo 20 muškaraca -35°/4, srednje teških nalaza (hematokrit i dr.). U svih bolesnika, po-(II -do 200°/4) bilo je 12 ili 21%, teških formi (III -do 300%) bilo 24 ili 42°/4 i suviše teških formi (IV -preko 300% ol. eritr.) bio 1 boles­nik. Za žene u I grupi je bilo 3-10%, u grupi II bilo je 10-30%, u grupi III bilo je 18-54% a u grupi IV bilo je 2 bolesnika -6%. Grupa teš­kih formi (III i IV) u muških je bila zastupljena u 44% a u žena 60%. Lakših formi oboljenja (1 i II) bilo je u 45, a teških formi (III i IV) takode u 45 bolesnika. Shema 1 -pokazuje srednju vrednost volu­mena eritrocita u muškaraca i žena za ove 4 grupe kao i za sve bolesnike. Srednja vrednost procenta volumena eritrocita za sve bolesnike je u I grupi bila 136%, u II je bila 172%, u trecoj 241%, a u cetvrtoj 330%. SHEM A SREDNJA VP.EDNOST VOLUMENA ERITROCITA U PRV. 400 3 2 ° 1 8 p43 IV( DO 400ľ) 300 B 24 42 e 111 j 241"!.jlll ( DO 300"!.J 1241°/o 1 200 12 22 ,o 1174"/j 8 .69°/., 11 ( DO 200ľ) 20 23 3 11', 3"/. 1 ( 001 50ľ) 1135°/. 8 100 M. SVI Ž. Shema II -pokazuje pracenje volumena eritrocita u toku evolucije bolesti i prelaz u po­jedine stadijume oboljenja. U nekih bolesnika je oboljenje otkriveno u I stadijumu a u toku evolucije je prolazilo kroz II i III stadijum (boles­n ici 11, 33, 39, 52). Naznaceni su i meseci (m) izmedu pojedinih kontrola. SHEMA II PRACENJE POVECANJA VOL. Er.U TOKU MES.CIIMI U PRV. JOO _,. 200 .iJO / JJ / ..,,,, 100 1 39 1 oJ Shema III -pokazuje vol. er. u pojedinih bo­lesnika pre terapije kao i znatno smanjenje istih posle terapije sa P32Prvih 10 godina u lecenju • Pv. primenjivana je doza od 7 mC P32 peroraono a zatim zadnjih 10 godina 5 mC intravenski. Najcešce su ovi rezultati postizani posle jedne doze P32 a rede posle 2 ili 3 doze. Jedna doza nije bila dovoljna narocita u bolesnika sa III ili IV stadijumom oboljenja (slucaj 37, 55 i 68), mada se i u ovih bolesnika masa eritrocita znat­no smanjivala (384% na 160%, dalje od 282% na 172°/4 kao i od 210"/4 na 140%). Srednja vred­nost vol. er. za ovih 23 bolesnika pre terapije bila je 237% a posle 133%, što ukazuje da se masa eritrocita u proseku smanjila za 100%. SHEMA III NORMALIZOVANJE lll ZNATNO SMANJENJE VOl.Er. POSLE TERAPIJE SA Pu U PRV Shema IV -pokazuje 7 bolesnika lecenih Myelobromolom i to svaki dan po 1 tabl. od 250 mgr. do normalizovanja broja leukocita. Ukupna terapijska doza se kretala od 30-48 tableta. Srednja vrednost vol.er. pre terapije bila je 187"/4 a posle lecenja 97"/4 odnosno nor­malna. SHEMA IV LECENJE PRV. SA CITOSTATICIMAIMYELOER>MOLI 300 21 22 T T 200 218 218 1 30 1 7 g T 1 1 1 3T1f6 191 1 1 1 1 24 , t 114 1 169 1 1 1 1 ' 59 T 1 1 138 1 1 118 1 ' 100 1 ' 1 102 1 1 100 J 911 1 97 92 .L ,o 70 ol Poreci ovih ispitivanja u mnogim slucajevima odredivan je i život eritrocita, zatim u svim ispi­tivanjima i volumen plazme i krvi. U ovom radu nece biti izneti ovi parametri niti ce biti iznet znacaj istih za proucavanje klinicke i patofizio­loške slike ovoga krvnog oboljenja. Diskusija -lzucavanje volumena krvi, eri­trocita i plazme bilo sa P32 (Berline-3) ili sa Cr51 (Szur-4) ima znacaja jer se jedino na taj nacin može odrediti stepen težine oboljenja, što se konstatuje na osnovu stepena povecanja mase eritrocita. Pracenje ove mase pre i posle terapije ili u toku razvoja oboljenja je jedini put za proucavanje evolucije kao i uticaja terapije na ovu bolest. Naši rezultati pokazuju da je veci broj obolelih od Pv. lakšeg stepena (1 i II stad.) otkriven u muškaraca (56:40%). U tre­cem stadijumu oboljenja srednja vrednost vol. er. u oba pola je bila 241% ali je broj muškaraca bio relativno manji (42%:54%). lnace u svih bo­lesnika bio je isti broj bolesnika u prva dva lakša stadijuma kao i u druga dva teža (45:45). Interesantno je pracenje evolucije bolesti pre terapije. U 4 bolesnika prelaz iz I u III stadijum oboljenja odigrao se razlicito (u dva 4 i 11 me­seci a u dva 72 i 26 meseci). Prelaz iz drugog u treci stadijum se odigrao sa manje razlike u 3 bolesnika (22 m., 36 m. i 36 m.). Ova odredi­vanja dužine evolucij bolesti su aproksimativna jer izražavaju vremena kontrole tih bolesnika, ali ipak ukazuju da postoji brža i sporija evolu­cija bolesti, jer je u 3 slucaja bolest iz I u III stadijum evoluirala znatno brže nego u 3 iz 11 i III (4 m., 11 m. i 26 m. prema 22 m., 36 m. i 36 m.). 1 poreci nekih nedostataka radiofosfor se naj­cešce upotrebljava u lecenju Pv. 1 poreci njegove rastvorljivosti u vodi, te na taj nacin može da se upotrebi i peroralno (5), smatra se (1) da je bolja intravenska primena ovoga leka. U našem dugogodišnjem radu pero ral no smo upotreblja­vali vece doze (7 mC) a intravenski manje doze (5 mC). Naši rezultati pokazuju da se masa eri­trocita normalizovala u slucajevima lakših for­mi oboljenja (ispod 250"/4 vol. er.), dok se u bolesnika sa velikim volumenom eritrocita, ma­sa istih znatno smanjivala ali se nije normalizo­vala. U takvim slucajevima se preporucuje pred­hodna flebotomija (1,6) dok se hematokrit ne skine na 55%, a tek tada primena P32• U naših 23 lecenih bolesnika sa uspehom volumen eri­trocita se smanjio sa 231% na 133%, što je u celini blizu normale. U toku ovih proucavanja 7 bolesnika smo le­cili sa citostaticima. Sa jedne strane manji broj slucajeva a sa druge strane nešto lakše forme Pv. lecene sa Myelobromolom nego sa P3', ne daju pravo da se porede uspesi sa ove dve metode lecenja. Sa citostaticima se masa eri­trocita cešce kompletno normalizovala, ali su to bili lakši slucajevi nego drugi leceni sa P32. Zapaženo je takode da su recidivi posle Myelo­bromola brži nego posle lecenja sa P 32 . Lecenje recidiva, neuspesi u terapiji sa P32, zatim dru­gi volumenski parametri pre i posle terapije (krvi, plazme), odnos povecane slezine prema težini bolesti, zbog kratkoce prostora, nisu u ovom radu obradeni. Ovi rezultati ce biti izneti docnije u jednoj vecoj hematološkoj studiji. Na ovom sastanku radioizotopista hteli smo da ukažemo na znacaj ispitivanja i lecenja veceg broja obolelih od Pv. pomocu radiohroma radiofosfora. Summary Literatura POL YCYTHEMIA RUBRA VERA ANO THE TREA TMENT OF THIS DISEASE WITH RAC>IOACTIVE PHOSPHORUS. Milosavljevic A., M. Lukic, M. Matijaševic, J. Josifovski, D. Gostiljac The authors investigated the red celi volume in 90 patients of polycythemia vera by radioactive chro­mium (Cr"). The investigation were carried out in 57 males and 33 females. The more serious cases of this disease with higher red celi volume were relati­vely more frequent in women. In a higher number of patients treatment was used with radioactive phos­phorus (P") and in a fewer number with cytostatics (Myelobromol). In 23 patients treated with P" a com­plete normalization of the red blood celi volu me was obtained in less serious forms of the disease (red blood celi volume under 250%), but the good results were realized in more serious forms too, although in these forms the red celi volu me was not complete normalized. In patients treated with cytostatics it was realized complete remission, but those were less serious cases of the disease. 1. Wintrobe M.M.: Clinical hematology, Seventh edit., Lea-Febiger, Philadelphia, p. 994. 1974. 2. Milosavljevic A., Bugarski M., Pantelic M. i Guzina -0.: Primena radioaktivnog hroma u dijag­nostici hematoloških oboljenja, Bilten transfuzije, br. 12, 83, 1962. 3. Berline N.I. et al.: Blood vol ume in polycythemia as determined by P" labeled red blood cells, Am. J. Med., 9, 747. 1950. 4. Szur L. et al.: Polycythemia vera and its treat­ment with radioactive phosphorus. Q. J. Med., 28, 397. 1959. 5. Wiseman B.K. et al.: The treatment of polycythe­mia vera with radioactive phosphorus. Ann. lntern. Med., 34, 311. 1951. 6. Wasserman L.R.: The menagement of polycy­themia vera., 8/. J. Haematol., 21, 371, 1971. Adresa autora: Doc. Dr. Aleksije Milosavljevic, Institut za onkologiju i radiologiju Pasterova 14, Beograd ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB DIJAGNOSTIKA TUMORA ŠTITNJACE POMOCU UL TRAZVUKA Bence-Žigman, Z., H. Tomic-Brzac, Z. Maštrovic, N. Krpan, l. Latkovic, S. Težak U dijagnostici bolesti štitnjace ultrazvuk je jednostavna metoda pomocu koje možemo do-biti podatke o velicini štitnjace u sve tri dimen­zije, o njenoj strukturi, te o lokalizaciji, velicini i strukturi patoloških tvorbi. Osobito je važan u lokalizaciji cvorova koji su smješteni u straž­njem dijelu štitnjace, a cesto nisu dostupni pal­paciji i ne moraju biti vidljivi ni na scintigramu. Ehografski se štitnjaca dobro prikazuje i lako odjeljuje od okolnih struktura vrata, prvenstve­no zbog svoje dobre prokrvljenosti, a unutar normalne štitnjace odjeci su jednoliko raspore­deni. Kod raznih patoloških stanja ta se eho­struktura štitnjace mijenja. Neki autori smatraju da se na osnovu promijenjene ehostrukture mogu razluciti maligni tumori od benignih tvorbi. Mišljenja smo da ultrazvukom u nekim sluca­jevima možemo postaviti sumnju na maligni tumor, pogotovo ako se radi o solitarnom cvo­ru. U bolesnika s nodoznom strumom, u kojoj vec postaje degenerativne promjene, ultrazvu­kom je znatno teže izdiferencirati maligni tumor. Qo sada smo pregledali preko 700 bolesnika s razlicitim bolestima štitnjace, te iznosimo svo­ja iskustva s osvrtom na mogucnost otkrivanja palpaciji nedostupnih cvorova i mogucnost diferenciranja malignih tumora od benignih tvorbi. DIAGNOSTIC UL TRASONOGRAPHY IN THYROID TUMORS Ultrasonography is a simple procedure in assess­ment of thyroid disorders. It yields data about thyroid size (in three dimensions) and thyroid structure. Site, size and structure of lesions can be assessed. Ultrasonography is efficient in detecting nodules in the posterior part of the gland which are often not palpable and are undectable by scintigraphy. A good visualisation of the thyroid is obtained because the gland is easily detached from other neck structures due to abundant vascularisation. In a normal thyroid the distribution of echoes should be uniform throught the gland. Echosonographic structure pattern changes in various thyroid disor­ders. Some authors consider echosonography to be efficient in differentiating benign from malignant lesions. We consider that by echosonography a suspition to malignant lesions can be raised, especially in solitary nodules. In patients with nodose goiter, with degenerative processes, detection of malignant lesions is ambigous. Until now in our department 700 patients with various thyroid disorders were examined. We refer our expirience in regard to unpalpable nodules and possibility of differentiating benign from malignant lesi on s. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKOG BOLNICKOG CENTRA, ZAGREB UL TRAZVUK U DIJAGNOSTICI BOLESTI ŽUCNIH PUTOVA Tomic-Brzac H., Z. Bence-Žigman, Z. Maštrovic Uvodenjem ult/azvuka u dijagnostiku bolesti bilijarnog trakta dobili smo još jednu moguc­nost morfološke analize žucnog mjehura i žuc­nih vodova. Pregled ultrazvukom je metoda izbora u ikte­ricnih bolesnika, trudnica, pacijenata preosjet­ljivih na jodne kontraste, te u svakoj sumnji na holelitijazu, posebice, ako druge metode nisu dale zadovoljavajuce rezultate. U zadnje dvije godine pregledali smo oko 1000 bolesnika oboljelih od raznih bolesti žuc­nih putova. Naše smo nalaze usporedivali s drugim dijagnostickim metodama i operativnim nalazom. lznosimo naša iskustva i rezultate dobivene ovom metodom. UL TRASONOGRAPHY IN DIAGNOSTIC OF BILIARY SYSTEMS DISORDERS Ultrasonography in diagnostic of billiary system disorders introduced another possibility of morpho­logical analysis of gall bladder and bile ducts. Ultrasonography is a procedure of choice in pa­tients with jaundice, pregnant patients, patients hypersensitive to iodine containing contrasts and in any suspition to cholelithiasis especially when other procedures failed to prave it. We have examined 1000 patients with various bi­liary system disorders in last two years. Our findings were compaired with peroral cholecystography, in­travenous cholangiography, intraoperative findings and recently with HIDA. We refer our expirience and results obtained with ultrasonography. INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC«, VINCA LABORATORIJA ZA RADIOIZOTOPE ODREBIVANJE RADIOHEMIJSKE CISTOCE I HEPATOBILIJARNE 99 EKSKRECIJE mTc-HIDA NA OGLEDNIM ŽIVOTINJAMA Jovanovic V., D. Konstantinovska, B. Zumbova, T. Memedovic Derivati iminodisircetne kiseline grade sta­bilna helatna jedinjenja sa redukovanim ob likom 99 mTc, kod kojih dolazi do reakcije nukleofilne supstitucije. Gradenje stabilnog helata N-(2,4-dimetilfenil karbamoil etil) iminodisircetne kiseline (HIDA) sa 99 mTc, dokazano je primenom Sefadex G-25 filtracije. U helatnom obliku preparat je eluiran sa kolone do 95% što ukazuje na visoku kon­stantu stabilnosti ovog bifunkcionalnog radio­farmaceutika. Takode je dokazana i in vivo stabilnost kom­pleksa 99 mTc-HIDA analiziranjem sadržaja žuci i urina, u kojima je helat dokazan gotovo u ne­promenjenom obliku. Prinos obeležavanja i radiohemijska cistoca 99 mTc-HIDA odredeni su primenom Gelman ITLC i Sefadex gel hromatografijom uz prime­nu odgovarajucih solvens sistema. Sa ovim metodama postiže se potpuno razdvajanje 99 mTc-HIDA od 99 mTc-hidrolizata i slobodnog perteh n etata. !spitana je in vitro biokinetika 99 mTc-HIDA u odnosu na stepen vezivanja za proteine krvne plazme. U našim eksperimentima proteinsko ve­zivanje odredeno je u svežoj hepariniziranoj krvi i iznosi 95,7%, Ovaj parametar je od velike važnosti u procenjivanju hepatobilijarne ekskre­cije. DETERMINATION OF RADIOCHEMICAL PURITY AND HEPATOBILIARY EXCRETION OF 99 mTc-HIDA IN EXPERIMENT AL ANIMALS Derivatives of iminodiacetic acid form with the reduced 99 mTc stable chelate complexes which undergoes nucleophilic substitution reactions. Formation of a stable chelate N-(2,4-dimethylphe­nilcarbamoylethyl) iminodiacetic acid (HIDA) with 99 mTc has been proved by using Sefadex G-25 fil­tration. Up to 95% of the preparation in a chelate form was eluted from the column, what points out to a high stability constant of this bifunctional ra­diopharmaceutical. In vivo stability of the 99 mTc-HIDA complex has been proved by analyzing bile and urine contents. The labelling yield and radiochemical purity of 99 mTc-HI DA were determined by applying Gel man ITLC and Sefadex gel chromatography and using corresponding solvens systems. These methods enabled complete separation of 99 mTc-HIDA from 99 mTc-hydrolyzate and free pertechnetate. In vitro biokinetics of 99 mTc-HIDA was investiga­ted with respect to the degree of binding with the blood plasma p/oteins. In our experiments the pro­tein binding was determined in freshly heparinized blood. The obtained result is 95,7%. Tsih parameter is of considerable importance in the process of he­pathobiliary excretion. Za potrebe medicinskih snimanja proizvodimo: -medicinski rendgen film »SANIX R-90«, za brzu strojnu obradu -medicinski rendgen filrn »ORWO HS-90«, za brzu strojnu i rucnu obradu -medicinski rendgen film za mamografiju »SANIX M« za rucnu obradu -medicinski rendgen film -zubni »SANIX super D-10« -medic'inski rendgen film za panoramska snimanja celjusti »STATUS« Za potrebe fotomikrografiranja: -mikrofilm NF sa kemikalijama za obradu, podesan za razne sisteme Za potrebe fotolaboratorija: -za snimanja u crno-bijel-oj tehnici KB filmova osjetljivosti 14, 17 i 21 DIN -za izradu crno-bijeHh fotografija fotografske papire EFKEBROM, EMAKS i EMAKS PE -za snimanja u kolar tehnici kolar-negativ film NM-20/135-24 i 135-36, NM-20 120 i NM-21 110-12 i 126-12, te kolar film za izradu dijapozitiva RD-21/135-36 i RD-21 120 -za izradu kolar fotografija kolar fotopapir MC II HS s odgovarajucim kemikalijama za izazivanje slika u boji Za sve detaljne obavijesti i primjenu na raspolaganju vam stoje naši strucnjaci za primjenu. TVORNICA FILMOVA I FOTO-PAPIRA ZAGREB, HONDLOVA 2 7 INSTITUT »RU0ER BOŠKOVIC:«, ZAGREB MOGUCNOSTI I PREDNOSTI TERMOLUMINISCENTNE DOZIMETRIJE U LICNOJ DOZIMETRIJSKOJ KONTROLI Vekic, B., M. Ranogajec-Komor, l. Dvornik, M. Blaževic Sažetak: Prikazani su rezultati dobiveni usporednim mjerenjima doza zracenja pomocu dvije vrste tkivu ekvivalentnih termoluminiscentnih dozimetara i film-dozi­metara. Navedene su mogucnosti i prednosti TL dozimetara za primjenu u licnoj dozimetrijskoj kontroli u odnosu na film-dozimetre. Ukazano je na mogucnost i potrebu mjerenja distribucije doza zracenja na cijelom tijelu u slucajevima kad se radi s vecim kolicinama radioaktivnih materijala što može ponekad ukazati na po­trebu izmjena uhodanih radnih procesa i navika. UDK 616-001.28:539.16.083 Deskriptori: radiacija doziranje, termoluminiscentna dozimetrija Radiol. lugosl., 14; 421-423, 1980 L _J Uvod -Sve veca prim1ena izvora ionizira­na filmdozimetriju u mnogim zemljama svijeta jucih zracenja (u industriji, -medicini, nauci, koje koriste izvore ionizirajuceg zracenja. za potrebe armije, pri gradnji nuklearnih postro­Na inicijativu i u organizaciji Jugoslavenskog jenja) utjecala je na razvoj novih, kao i na po­društva za zaštitu od zracenja održano je kra­boljšanje postojecih dozimetrijskih sistema i jem 1978. godine savjetovanje o organizaciji i metoda za što preciznije mjerenje doza zrace­metodama licne dozimetrije. Zakljuceno je da nja. Za kontrolu osoba profesionalno izloženih uvodenje TL dozimetrije u licnoj dozimetriji izvorima ionizirajuceg zracenja prema zakonu predstavlja kvalitativni napredak u odredivanju obavezno je korištenje licnih dozimetara. primljene doze kod lica koja se profesionalno U današnje vrijeme najcešce korišteni film­izlažu ionizirajucem zracenju, te da je i kod nas -dozimetri više ne zadovoljavaju sve potrebe potrebno postupno preci na TL dozimetriju. suvremene licne dozimetrije, pred koju se po­U meduvremenu, u Institutu »Boris Kidric« u stavljaju sve veci i složeniji zahtjevi. U skladu Vinci usvojena je tehnika priprave i proizvodnje s preporukama medunarodne komisije za zašti­velikog broja TL dozimetara visoke osjetlji­tu od zracenja smatra se da bi bilo potrebno vosti (2). Time je dobrim dijelom smanjena ovis­mjeriti i doze zracenja manje od 0.50 mGy (50 nost o uvoznom materijalu. Institut »Boris Kid­mrad), kao i vece doze do 50 Gy (5000 rada). ric« prva je institucija u našoj zemlji koja je uvela Pared toga, suoceni smo s cinjenicom sve TL dozimetre v lastite proizvod nje kao licne do­težeg snabdijevanja (uvoza) kvalitetnih film-do­zimetre. zimetara, kao i najavam firme »Kodak« u Engles­Velika osjetljivost, pouzdanost i brzina dobi­koj, da uskoro prestaje proizvoditi film-dozi­vanja rezultata, kao i druge prednosti TL dozi­metre (1 ). metrije bili su povod da se izvrši usporedivanje Na temelju velikog broja eksperimenata, dis­rezultata licne dozimetrijske kontrole pomocu TL kusija, zakljucaka i preporuka velikog broja dozimetara strane i domace proizvodnje i stan­svjetski poznatih i primatih eksperata, trenutno dardnih film-dozimetara. najpogodniji sistem koji zadovoljava vecinu zahtjeva suvremene licne dozimetrije su termo­Materija! i metode -Svi TL dozimetri oci­luminiscentni dozimetri (TLD). Termoluminis­tavani su pomocu citaca TOLEDO 634 (Pittman, centna dozimetrija zamjenjuje posljednjih godi-England) i kalibrirani pomocu kalibriranog izvo­ ra 0°Co. Doze zracenja mjerene su pomocu sli­Red. lzmjerene doze jedeca dva tipa tkivu ekvivalentnih TL dozime­br. TL dozimetri film-dozimetri tara: mrad mGy mrad mGy 1 11 0,11 20 0,20 TL dozimetri na bazi LiF -TL dozimetar 2 0,87 60 0,60 na bazi prirodnog LiF nabavljen je od firme »Pittman, Engleska. Svi dozimetri bili su u 3 10 0,10 ispod 20 ispod 0.20 4 80 0,80 50 0,50 15 0,15f obliku plocica promjera 12,5 mm i debljine 0,4 5 ispod 20 ispod 0,20 45 0,45 6 mm, a sadrže 30°/4 LiF. Po dva ovakva dozimetra 7 99 0,99 110 1,10 u paru (jedan izmedu Cu-plocica dimenzija 8 7 0,07 ispcd 20 ispod 0,20 13 x 1 mm, a drugi u tamnom PVC materijalu) 9 16 0,16 15 0,15 smješteni su u posebno konstruiranim kazeta­10 143 1,43 110 1,10 11 0,74 0,55 ma. Jednaki LiF dozimetri za odredivanje distri­ 12 116 1,16 85 0,85 bucije doza na o_dredene dijelove tijela kalibri­ ispod 20 ispod 0,20 6 0,06 rani su izmedu 2 teflonske plocice debljine 0,32 30 0,30 14 25 0,25 40 0,40 2 mm, a sve upakovano u za svjetlo neprozirnom 16 36 0,36 60 0,60 plasticnom materijalu. 17 16 0,16 30 0,30 Da bismo poboljšali tocnost ocitavanja niskih doza, svi LiF dozimetri pojedinacno su kalibri­ rani u opsegu doza od 0-4 mGy (0-400 mrad). Tabela 1 -Rezultati komparativnog mjerenja doza zracenja pomocu TL dozimetara (LiF) i film-dozi­ metara Apsolutna tocnost kalibracije je ± 7°/4. Tempe­raturni režim prilikom ocitavanja doza bio je: 16 sekundi na 130 ° C prije ocitavanja, 16 sekundi na 240 ° C prilikom ocitavanja, te napuštanje (»annealing«) 36 sekundi na 300°C. TL dozimetri na bazi MgB 4 O 7:Dy -TL dozimetar na bazi magnezij borata, s karakte­ristikama koje odgovaraju zahtjevima licne dozi­metrije, proizveden je u Institutu »Boris Kidric« (2). MgB,O,:Dy dozimetar predstavlja kvalitet­nu alternativu za LiF sa osjetljivošcu koja je za red velicine veca od osjetljivosti LiF dozimetra. Dimenzije korištenih MgBO7 :Dy dozimetara 4 bile su: promjer 6mm i debljina 0,7mm. Ukaze­tarna dobivenim od proizvodaca smještena su 4 dozimetra bez filtera. Temperatura na kojoj se javlja TL pik je 210° C. Ovaj dozimetar ne zahtijeva niti temperaturna tretiranja prije oci­tavanja, niti napuštanje. Apsolutna tocnost ka­libracije bila je ± 5°/4. Film-dozimetri -Film-dozimetri u ovim ispitivanjima su standardni »Kodak« film-dozi­metri koji se godinama koriste na Institutu »Ru­der Boškovic« u licnoj dozimetrijskoj kontroli osoblja izloženog izvorima ionizirajuceg zrace­nja. Kalibracija, razvijanje i ocitavanje film-dozi­metara vršeno je na Institutu »Ruder Boškovic«. Rezultati i diskusija -U tabeli 1 dati su rezultati usporednog mjerenja doza zracenja pomocu termoluminiscentnih dozimetara i film­-dozimetara koje su primile osobe profesional­no izložene izvorima ionizirajuceg zracenja. Dozimetri su nošeni po mjesec dana na istom mjestu. Osim dob rog slaganja (unutar ± 30°/4) rezultati usporedne dozimetrijske kontrole po­mocu TL dozimetara i film-dozimetara pokazali su da se zbog manje osjetljivosti film-dozimeta­ra (iznad 20 mrad, tj. 0.20 mGy) od TL dozirne­tara (iznad 1 mrad, odnosno 0.01 mGy), mogu sa sigurnošcu usporediti vrijednosti doza zra­cenja vecih od 20 mrad (0.20 mGy). Velika pre­ciznost mjerenja doza zracenja TL dozimetrima nedvosmisleno ukazuje na mogucnost zamjene film-dozimetara TL dozimetrima. Moguce je takoder u okviru licne dozimetrijske kontrole pomocu TL dozimetara registrirati vrlo niske vrijednosti doza zracenja. U SR Hrvatskoj do sada su npr. mjerene samo doze vece od 50 mrad (0.50 mGy). Korištenjem TL dozimetara bilo bi omoguceno da medicinska kontrola može istra­živati utjecaj malih doza zracenja na ljudski organizam. Rezultati usporednih mjerenja doza zracenja pomocu dvije vrste tkivu ekvivalentnih TL dozi­metara (tabela 2) pokazuju da MgB407:Dy do­zime.ri domace proizvodnje mogu vrlo uspješno zamijeniti uvozne (LiF) dozimetre. U licnoj dozimetrijskoj kontroli uobicajeno je da se film-dozimetri (ili TL dozimetri) nose na Redni lzmjerene doze ----,Lc.iF.=:.:= :.==--.M.°"' B.-o-.­ broj g . ,-:Dy mrad mGy mrad mGy 1 O O 2 0,02 2 8 0,08 6 0,06 3 36 0,36 24 0,24 4 16 0,16 13 013 Tabela 2 -Rezultati komparativnih mjerenja doza zracenja pomocu LiF i MgB,O,:Dy dozimetara grudima, te da se tako izmjerene doze smatraju dozam koju je primilo cijelo tijelo. Jako se dozvo­ljava da pojedini dijelovi tijela mogu primiti doze zracenja vece od maksimalno dozvoljenih, cini se vrlo korisnim, u slucajevima kad pojedini dijelovi tijela mogu biti lokalno više ozraceni, da takve doze zracenja tocno mjerimo. 1 u ovak­vim, specificnim slucajevima TL dozimetri imaju znatne prednosti u odnosu na film-dozimetre. Moguce ih je f}rirediti u oblicima i velicinama koje su najpogodnije za manje uobicajena do­zimetrijska mjerenja do kojih dolazi u pravilu onda kad se u kratkim vremenskim intervalima radi s vecim aktivnostima izvora zracenja. U pravilu takvi poslovi zahtijevaju dodatne mjere zaštite od zracenja, ali unatoc torne dolazi do veceg i nejednolikog ozracivanja. Separacije ciklotronskih radionuklida, koji se više godina uspješno primjenjuju u nuklearnoj medicini, takoder su poslovi prilikam kojih se mogu primiti vece doze zracenja. Takva je npr. i separacija •1 Ga koji se na zagrebackom ciklo­tronu u Institutu »Ruder Boškovic« proizvodi od 1972. godine, tako da se vec može smatrati normalnim rutinskim poslom. Film-dozimetri koji su prilikam izvodenja separacija nošeni na grudima, nisu u pravilu registrirali mjerljive doze zracenja. TL dozimetri nošeni tokom iz­vodenja separacije na razlicitim dijelovima tijela (tabela 3) pokazali su da neki dijelovi tijela pri­maju doze zracenja koje višestruko premašuju doze mjerene film-dozimetrom nošenim na gru­dima. Doze zracenja izmjerene prilikam prvog takvog mjerenja bile su iznenadujuce visoke i kao takve jako dobar pokazatelj da u uhodanom radnom procesu i do tada primjenjivanim mje­rama zaštite treba nešto mi jen jati. To se od nosilo osobito na vece korištenje manipulatora i dru­gih pomagala, kako bi se doze na ruke i prste što je moguce više smanjile. Da je to izvediva, pokazuju rezultati mjerenja doza nakan izmjena u procesu rada (tabela 3). U oba slucaja TL dozimetre nosila je ista osoba, na istim dijelo­vima tijela i samo za vrijeme trajanja separa­cije. Iz prikazanih rezultata vidi se da su prim­ljene doze nakan relativno malih, ali ocita važ­nih izmjena procesa rada, osjetno smanjene. To se narocita odnosi na doze koje su primile ruke i prsti iako je smanjena doza i na ostale dijelove tijela. Rezultati slicni prikazanim dobiveni su i u slucajevima kada su TL dozimetre na raznim dijelovima tijela nosile druge osobe, ili kada su Mjesto na kojem lzmjerene doze zracenja je nošen LiF dozimetar mrad mGy mrad mGy vrh srednjeg prsta desne ruke 323 3,23 64 0,64 srednji prst desne ruke uz dlan 53 0,53 40 0,40 vrh srednjeg prsta lijeve ruke 54 0,54 46 0,46 srednji prst lijeve ruke uz dlan 41 0,41 27 0,27 celo 17 0,17 14 0,14 desno rame 3 0,03 2 0,02 lijevo rame 3 0,03 o o desno kaljeno 2 0,02 o o A = prvo mjerenje B = mjerenje nakon izmjene u procesu rada Tabela 3 -Distribucija doza zracenja po tijelu na 3,7 x 10'Bq (100 mCi) proizvedenog "Ga 81 separirani drugi radionuklidi (' 23J, mKr/81 Rb). Važno je napomenuti da se prilikam pracenja distribucije doza po cijelom tijelu za svaku po­jedinu osobu namece kao nužnost poneka spe­cificna izmjena u procesu rada, koja proizlazi iz razlicitih racinih navika kao npr. vece korište­ nje lijeve ruke umjesto desne i slicnih. Cini se da bi ovakva ili ovima slicna kontrolna mjerenja distribucije doza trebalo povremeno provoditi u svim slucajevima kad se radi s vecim kolicinama radioaktivnog materijala. U nuklear­noj medicini takvi su poslovi npr. eluiranje ge­neratorske kolone.99mTc i daljnje manipuliranje s eluatom i slicni poslovi. Summary POSSIBILITIES AND ADVANTAGES OF THERMOLUMINESCENT DOSIMETRY FOR PERSONNEL MONITORING Vekic B., M. Ranogajec-Komor, l. Dvornik, M. Blaževic The absorbed doses as measured by two kinds of tissue-equivalent thermoluminescent dosimeters and by film badges are compared. The possibilities and advantages of using TL dosimeters for person­nel monitoring are considered with respect to the use of film badges. It is possible and necessary to measure dose distribution over the whole body in cases dealing with handling larger quantities of ra­dioactive materials. These data are useful in poin­ting out the necessary changes of the routine pro­cedures in order to minimize the dose to the per­sonnel. Literatura 1. T.O. Marshall: Zbornik radova X simpozijuma Jugoslovenskog društva za zaštitu od zracenja, Ra­dovi sa savjetovanja o organizaciji i metodama licne dozimetrije, Novi Sad, 9-10. XI 1978., 29--63 2. M. Prokic: Zbornik radova X simpozijuma Jugo­slovenskog društva za zaštitu od zracenja, Arande­lovac, 29. V -1. VI 1979., 247-260. ZAVOD ZA FIZIKU MEDICINSKOG FAKULTETA I ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKE BOLNICE »BRACE DR SOBOL«, RIJEKA DOMET I OGRANICENJA INTERNE DOZIMETRIJE Švarcer V. Primjena radioaktivnih izotopa na sve vecoJ populaciji, obavezuje nas da sve više vodimo racuna o dozama zracenja kojima se izlažu bo­lesnici. Zbog toga smo razmotrili pouzdanost dozimetrijskih podataka koje nalazimo u litera­turi, te moguce pogreške podataka u odnosu na pojedinog bolesnika kojem dajemo aktivnost. Analizirali smo parametre koji ulaze u racun za izracunavanje internih apsorbiranih doza zracenja. Fizikalni parametri -relevantni za internu dozimetriju izotopa koji se koriste u nuklearnoj medicini odredeni su sa zadovoljavajucom toc­nosti i samo iznimno mogu biti uzrokom netoc­nih dozimetrijskih podataka. Biološki parametri -uzrokuju velike ne­tocnosti internih doza. Doze zracebja kojima se izlažu bolesnici kod primjene radioaktivno­sti, izracunavaju se uz biološke pretpostavke karakteristicne za zdrave ljude. U bolesnika ki­netika obilježenih tvari najcešce je promijenjena (razlicite kolicine radioaktivne tvari koje se na­kupljaju u odgovarajucim organima, razlicite brzine eliminacije iz organa ili citavog organizma i drugo). Zbog toga doze zracenja kojima se izlažu bolesnici mogu biti znacajno razlicite od onih izracunatih za zdrave ljude. Ocijenili smo te razlike za neke karakteristicne slucajeve. Kod odluke za izvodenje pretrage s radioak­ tivnim izotopima, treba biti svjestan toga da doza zracenja bolesniku može biti znacajno veca od one koju nalazimo u literaturnim po­dacima. THE RANGE AND LIMIT ATIONS OF INTERNAL DOSIMETRY Application of radioisotopes on a growing part of population oblige us to take more trouble when administering radioactivity to patients. We analysed the reliability of data of interna! absorbed doses found in the literature and possible differences from the actual dose to which an individual patient is exposed. Parameters which enter into the internal dosi­metry calculation are considered. Physical parameters -relevant to interna! do­simetry of isotopes used in nuclear medicine are determined with the satisfactory accuracy. Biological parameters -cause big incertaini­ties. 1 nternal radiation doses are determined on the as sumption of biologic parameters of healthy per­sons. In most patients kinetics of radioactive sub­stances is changed (accumulation of the radioacti­vity in the respective organ, the rate of elimination of activity from the organ or from the organismus as a whole etc.). This can cause remarkable change of interna! doses to patients. The autor analysed the differences of interna! doses in some characteristic cases. When one performs nuclear medicine procedures, one has to take into account that the radiation dose to patient can be much higher than the dose found in literature. 7 ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU, OPCA BOLNICA OSIJEK UTJECAJ TEMPERATURE I DUŽINE TRANSPORTA NA NIVO HORMONA U SERUMU Rezo V., D. Gali, C. Margetic Sažetak: Koncentracija T3, T4, TSH, TBG, HPL, estriola, prolaktina i kortisola odredena je u svježem serumu. Nakon osam dana navedeni testovi su ponovljeni, ali u alikvotima istih seruma cuvanim na sobnoj temperaturi, na +4°C i -20°C. Rezultati pokazuju da nema statisticki znacajne razlike izmedu koncentracija hor­mona u svježem serumu i onima cuvanim osam dana na sobnoj temperaturi, na +4 °C i -20°C. Naša ispitivanja ukazuju na to da se serumi mogu transportirati poštom bez posebnih uvjeta, što je jednostavnije i ekonomicnije i za lijecnika i za pacijenta. UDK 612.129.018-083 Deskriptori: hormoni-kri, radioimunski testi Radiol. lugosl., 425-427, 1980 L _J Uvod -Prilikom uvodenja radioimunološ­perature i dužine transporta na koncentraciju kih analiza u naš laboratorij krvi smo vadili hormona u serumu. samo na licu mjesta, a serume skladihštili na -20 °C do izvodenja testa. Kako mi pokrivamo Materija! i metode -lspitivanja smo izveli regiju s oko milijun stanovnika s pet manjih na najfrekventnijim testovima u našem labora­opcih bolnica, pacijenti su morali putovati do toriju: T4, T3, TSH, TBG, HPL, ESTRIOL, mjesta izvodenja radioimunoloških analiza ce­PROLAKTIN I KORTISOL. Nivo hormona od­sto s lošim prometnim vezama. gubeci radni redili smo u serumu pojedinih pacijenata i pulo­dan i trošiti dnevnice. Zbog toga smo obišli vanom serumu. Pulovani serum koristili smo za regionalne bolnice u Vukovaru, Vinkovcima, kvalitativnu kontrolu metode izraženu u obliku Sl. Brodu, Našicama i Sl. Požegi i demonstri­koeficijenta varijacije unutar i izmedu testa. rali nacin vadenja i slanja krvi. Uvjeti transporta Svaki uzorak seruma podijelili smo u cetiri alik­bili su u suglasnosti s uputama za skladištenje vota. U prvom alikvotu odredili smo nivo hor­seruma, ukoliko se test ne izvodi isti dan. To mona isti dan što znaci u svježem serumu; znaci da se serum može slati u prirucnom hlad­drugi alikvot skladištili smo na sobnoj tempera­njaku tj. na 2-4 °C ukoliko stigne u naš labo­turi, tj. na 20-25 °C; treci ali kvot na + 4 °C i ratorij u toku istog dana. Ako transport seruma cetvrti na -20 °C. Svi alikvoti su skladišteni osam traje duže serum se mora transportirati u su­dana pod opisanim uvjetima, a nakon toga od­hom ledu. Medutim, ova metoda se pokazala redili smo nivo hormona. Šema ovog ispitiva­vrlo neprakticna. Serumi su cesto stizali u naš nja prikazana je u slici 1. laboratorij pod neadekvatnim uvjetima, što zna­ci da nismo mogli utvrditi koliko dugo je tran­Grupa hormona ispitana na ovaj nacin prikaza­sport trajao i kojim temperaturama je serum na je u tabeli 1. bio izvrgnut. U takvim slucajevima bili smo ne­odlucni da li izvršiti analizu i rezultat prihvatiti Dobivene rezultate svakog pojedinog testa obra­s rezervom ili zahtjevati novi uzorak, što bi dili smo statisticki na taj nacin, da smo prvo produžilo vrijeme cekanja na rezultat, a što je testirali razliku izmedu varijansi pomocu Fi­bitno za daljnji tretman bolesnika. To je bio scherovog testa, a nakon toga smo primjenili razlog zašto smo prišli ispitivanju utjecaja tem-Studentov test da ispitamo znacajnost razlike. ŠE/'1A EKSPERIME/JTA DISTRIBUCIJA SERUMA • POJED/1-1/fl PAC /Jf/JA TA /LI PULOVAIJOG SERUMA SVJEŽ/ SERU/vi SOBIJA TEMP ° 20-25 ° C + 4 °C -20 c ODREDIVA/JI SU · ODREIJIVAIJ! SU T,. T., TSH,HPL.ESTRIOL. T,, 7Z, TSH, HPL. ESTRIOL, PROLAKTIN, KORTIZOL PROL AKT/N. KORT/ ZOL ISTI DAJ..J /.JAKO/.J 8 DAIJA Slika 1 -Šema eksperimenta. PRECIZIJOST METODA Br. HORMONI TABLICIJA VRI· IZRACU/.JATA VR/JED/.JOST ZA F JED/JOST ZA F SERUM SVJEŽI! -2o·c SOB/./A/-2o·c TEMP 40C/20 ° c 1 T, 3,32 (08 123 1,16 2 T, 3,32 /.10 1.26 1.12 3 TSH 3,32 1,58 1.00 7,32 4 TBG 3,32 1,67 1.23 1.53 5 HPL 3,72 2,00 1,09 1,02 6 ESTR!OL J,32 1.57 7,40 1.46 7 PROLAKTIN 3,72 7,13 1, 28 1,03 8 KORTIZOL 3, 72 1,05 1,54 1.09 METODE &: HORMONI r, COMPET/T/VE 1 T, RIA·PEG 2 3 TSH DVOSTRUKO ANTIT/JELO PROIZVODAC VINCA BEHRING WERKE BECKMAN PRECIZIJOST U/JUTAR TESP K.VĽ 3,80 5,77 5,61 PRECIZIJOST IZMEDU TESTA K.V% 8,78 8,93 7.86 5ROJ UZORAKA i SRED/JJE VRIJEDIJOSTI HORMONA /.IOR/'10/JI 1 JEDIIJICE SVJEŽI SERUM r, ,Jig/ml " x 11 12,86 r, ng/m! " x 11 161,30 TSH j1 U/ml " x 11 5,91 TBG n. )19/m/ x 11 24.42 HPL n 11 )1 g/m/ ,i f,12 ESTRIOL " 11 ng/mi x 10 67 PROLAJ---+---+--+---il • 70 B nosti SLCG i CG nisu signifikatno vece u bo­ o ' o 60 • / lesnika sa holelitijazom od osoba iz kontrolne • / 50 grupe. Slicno, nije utvrdena kauzalna veza, kao / t ... ni statisticki znacajna razlika u iznosima CG, _, 40 SLCG, holesterola i triglicerida u krvi obe grupe. "' / o 30 • Zakljucak -Rezultati dobijeni ispitivanjima ······• ··y·· ·•······ •r ..... • ······, 20 . • izvedenim u ovom radu u.kazuju da koncentra­ • • •, cije CG i SLCG kao i njihovi odnosi prema ho­ .- •, !' • 10 ,-. . DISTRIBUTION OF CG (Y) AND SLCG VA­ CHOLELITHIASIS 80 70 1. Van den Berg J.W.O., M. Frenkel, M. Živanovic, ... 60 50 40 Literatura A. Svircevic i J.H.P. Wilson: Žucne soli u holeste­ o rolskom žucnom kamencu, Medicinski Pregled, 9­ o ... ' 10, 445-451, 1977. 2. Demers M.L., W.G. Hepner: Levels of immuilo­reactive glycineconjugated bile acids in health and hepatobiliary disease, Am. J. Ciin. Pathol., 66, ... c, o 831 -839, 1976. o,.--.--------------------x 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 3. Hofmann A.F.: The enterohepatic circulation of bile acids in man, Clinics in Gastroenterology, 6, 1, 1­ 24, 1977. 4. Nastic-Miric D., V. Perišic, K. Kostic, R. Grbic i V. Obradovic: Odredivanje žucnih soli u serumu LUES IN THE "LITHIASIS" GROUP (p < 0,50), SLCG 1,007 (p < 0,30) i za trigliceride 1,707 (p<0,10). y r • 0,436 100 90 Živanovic M., D. Džambas, A. Svircevic, F. Dujmovic, Z. Tomic In the sera of 46 normal individuals and 42 patients with cholesterol cholelithiasis cholylglycine (CG) and sulfolithocholylglycine (SLCG) levels were de­termined by the radioimmunoassay. The correlation analysis revealed a statistically significant interre­lationship between always increased SLCG levels and lower CG values in the both observed groups although statistical significance was not observed relative to the normal group (Figs. 1, 2). No causal connection between the CG and SLCG concentra­tions was found relative to blood cholesterol and triglycerides. -SLCG ( l pg/100 ml ) - Graf.l DIJAGRAM RASTURANJA VREDNOSTI CG (Y) I SLCG (X) U KONTROLNOJ GRUPI ISPITANIKA Fig. l DISTRIBUTION OF CG (Y) AND SLCG (X) VA­LUES IN THE CONTRO L GROUP radioimunološkom metodam i njegov znacaj za kli­niku, Radio!. lugosl., 13/2, 185-187, 1979. 5. Živanovic M.: Karakteristike klinicki manifestne holelitijaze u Backoj, Novi Sad, 1977. Adresa autora: Doc. dr med. sci. Miodrag B. Ži­vanovic, Medicinski fakultet, Klinika za interne bo­lesti, Hajduk Veljkova 1. N. Sad. y r 0,532 s 10. 90 80 ... ,, .-·1 o 10 20 30 40 50 60 70 80 90 -SLCG ( l pg/100 ml ) - Graf. 2 DIJAGRAM RASTURANJA VREDNOSTI CG SLCG (X) U GRUPI " SA KA LKULOZOM Fig. 2 Diskusija -Nehomogenost uzorka u vezi pola ne umanjuje vrednost ovoga rada jer nije utvrdena statisticki znacajna razlika u iznosima CG i SLCG izmedu osoba muškog i ženskog pola u obe posmatrane grupe. Korelacionom • • analizam utvrdeno je da su koncentracije SLCG u serumu znatno vece od CG u obe grupe. Vred­ lesterolu i trigliceridima u krvi bolesnika sa ho­ X lelitijazom nisu od veceg znacaja u složenim mehanizmima geneze žucnih kamenaca hole­ sterolskog tipa. 100 Summary (Y) I " SERUM BILE ACIDS IN NORMAL INDIVIDUALS AND PATIENTS WITH CHOLESTEROL ODJELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU, INTERNA KLINIKA, REGIONALNOG MEDICINSKOG CENTRA U TUZLI ODREf>IVANJE CG I SLCG U OBOLJELIH OD OBOLJENJA JETRE Smajic A., Z. Hodžic, M. Smajlefendic, Š. Mandžic, M. Habul Prisustvo žucnih kiselina, slobodnih i veza­nih i njihovih soli u tankom crijevu neophodno je potrebno u svrhu razgradnje i absorpcije ma­sti i vitamina rastvorljivih u mastima. Visinu koncentracije slobodnih i vezanih žuckih kiseli­na u serumu oboljelih od bolesti jetre: akutnog virusnog hepatia, hronicnog hepatita, ciroze jetre i tumora jetre odredivali smo radioimuno­loški sa 125J, kompletima firme Abbott. Normalne vrijednosti za CG iznosi 0-60 mi­kro grama/100 ml. dok je normalna vrijednost za SLCG 0-80 mikro grama/100 ml. U 196 bo­lesnika oboljelih od akutnog virusnog hepatita CG je bio povecan u 122 (62,2%) dok je norma­lan bio u 74 (37,7%) oboljela. SLCG je bio pove­can u 99 (50,5%) bolesnika a normalan u 97 (49,4%). U 52 bolesnika oboljela od hronicnog hepatita CG je bio normalan u 40 (76,9%) a povecan u 12 (23,1%). SLCG u istih bolesnika bio je norma­lan u 46 (88,4%) a povecan u 6 (11,6%). U 7 bolesnika oboljelih od ciroze jetre CG je bio normalan u 2 (28,6%) a povecan u 5 (71,4%). SLCG u svih oboljelih u ovoj grupi bio je norma­lan. U 3 bolesnika oboljela od neoplazme jetre CG i SLCG je bio u normalnim vrijednostima. Smatramo da bi ovu metodu trebalo prihvatiti koristiti u procjeni razlicitih oboljenja jetre. THE DETERMINATION OF CG ANO SLCG AT PATIENTS WITH LIVER DISEASES The presence of gall acids, free and bound and its salts in the small intestine is very indispensable tor the desorption and asorption of fatnesses and vi­tamins soluble in the fats. We established and de­termined the level of the concentration of free and bound gall acids in serum with patients with liver diseases, acute virus hepatitis, chronic hepatitis, liver corous and tumors, using radioimunological method with Abbott 135J complete. The normal value for CG amounts 0-60 micro gramm/100 ml. and normal value for SLCG is 0---80 micro gramm/100 ml. With 196 patients with acute virus hepatitis the amount of CG was increased with 122 patients (62,2%) and it was normal with 74 patients (37,7%). With 99 patients (50,5%) the amount of SLCG was increased and with 97 (49,4%) patients was nor­mal. We found out that with 52 patients with chro­nical hepatitis, the amount of CG was normal with 40 (76,9%) patients and it was increased with 12 (23, 1 %) patients. The amount of SLCG was normal with 46 (88,4%) patients and increased with 6 (11,6%) patients. In case of 7 patients with cyroze liver, the amount of CG was normal with 2 (28,6%) patients and it was increased with 5 (71,4%) patients. The amount of SLCG was normal with ali patients from this group. The amount of CG and SLCG was normal with 3 patients with neoplasme of liver. We consider that this methode ought to be accep­ted and used for the estimation of different liver diseases. Adresa autora: Prim. dr. med. sci. Abdulah Smajic, Klinika za unutrašnje bolesti, Tuzla IXOTEN ° dražeje Citostatik za oralnu terapiju održavanja nakon što je remisija postignuta intenzivnom pocetnom terapijam Endoxan®-om. INDIKACIJE: -Limfogranulomatoza Limfosarkom Makrofolikularni limfoblastom Brill-Symmers Retikulosarkom Multipli mijelom -Waldenstri:imova bolest Kronicna limfaticna leukemija Karcinom jajnika Karcinom dojke Mikrocelijski bronhijalni karcinom -Seminom Drugi kemosenzitivni solidni tumori kod kojih se upotrebljava Endoxan® -Kronicna mijeloicna leukemija PAKOVANJE: 50 i 200 dražeja l·E,- •hosnalijek• 1 Proizvod, .,_ ------------'· SARAJEVO . . u saradnji sa firmom e BIELEFELD 7 ZAVOD ZA ENDOKRINOLOGIJU, DIABETES I BOLESTI METABOLIZMA INTERNE KLINIKE KLINICKE BOLNICE »DR M. STOJANOVIC:« ZAGREB TITAR INZULINSKIH ANTITIJELA U DIJABETlfARA S RETINOPATIJOM Cabrijan T., V. Zjacic-Rotkvic, J. Rešetic, M. Sekso, D. Tršinski, D. Velnic Sažetak: Autori su ispitivali titar inzulinskih antitijela kod 29 dijabeticara, od kojih su 24 imali dijabeticku retinopatiju, a 5 je bilo bez komplikacija šecerne bolesti. Od 24 bolesnika sa retinopatijom 20 je lijeceno inzulinom a 4 su primala peroralna an­tidijabetika. Inzulinska antitijela odredivana su Boehringerovom metodom. U is­pitanika sa komplikacijama a lijecenih inzulinom titar inzulinskih antitijela se kretao od 6,8 do 75% (31,4 ± 3,8 X± Se). Kod bolesnika bez komplikacija titar antitijela krece se od 5,6 do 19,5% (11,3±2,3X±Se). UDK 616.379-008.64-06-097 Deskriptori: diabeticna retinopatija, insulinska protitelesa-analiza Radiol. lugosl., 14; 467-469, 1980 L _j Uvod -Komercijalni inzulin dovodi vec za nekoliko mjeseci do stvaranja inzulinskih anti­tijela u organizmu lijecene osobe (1 ). Za stva­ranje inzulinskih antitijela u organizmu odgo­voran je nehumani odnosno životinjski inzulin, koji sam po sebi djeluje imunogeno, ali su u najvecoj mjeri uzrok stvaranja antitijela oneciš­cenja koja zaostaju prilikam tehnološkog pro­cesa dobivanja komercijalnog inzulina (2). Novi (monocomponent) inzulin stvaren je s namjerom da se oslabi imunogeno djelovanje, što su dosadašnja ispitivanja i potvrdila (1,3). Poznata je da mladi dijabeticari stvaraju anti­tijela u znatno vecoj mjeri od starijih bolesnika. Takoder je utvrden znacajan odnos izmedu in­zulinskih antitijela te potrebne dnevne doze inzulina po kg tjelesne težine, odnosno stupnja regulacije dijabetesa (4). Porijeklo inzulina ta­koder utjece na stvaranje antitijela, te je poka­zano da govedi inzulin ima jaca imunogena svojstva od svinjskog (5). U literaturi o dijabetesu cesto se spominju inzulinska antitijela kao jedan od mogucih fak­tora nastajanja dijabetickih komplikacija, tj. re­tino -, neuro -, nefro-i angiopatije (6). Buduci da u literaturi postaje i mišljenja da inzulinska antitijela nisu ni u kakvoj vezi s na­stajanjem spomenutih komplikacija (1 ), takva oprecnost mišljenja navela nas je da ispitamo titar inzulinskih antitijela u naših dijabetickih bolesnika. Materija! i metode rada -Titar inzulinskih antitijela ispitivali smo kod 29 dijabeticara medu kojima su 24 od dijabetickih komplikacija imali dijabeticku retinopatiju, a 5 je bilo bez kompli­kacija. Medu ispitanicima bilo je 16 muškaraca i 13 žena. Od ukupnog broja ispitanika 4 su lije­cena samo dijetom i peroralnim antidijabetici­ma. Krv za ispitivanja uzimana je u jutro, na tašte, 24 sata nakan posljednje aplikacije inzulina. Inzulinska antitijela odredivana su gotovim pri­pravcima firme »Boehringer«, a izražena u po­stocima vezivanja dodatnog markiranog inzu­lina. Osnov metode je oclredivanje postotka sa 125 J markiranog inzulina koji se veže za ev. antitijela u serumu bolesnika. Suvišak inzulina se odstranjuje trakom s ionskim izmjenjivacem, te se mjerenjem radioaktiviteta ostatka odredu­je % vezanja inzulin-antitijelo. Nedostatak me­tode je u torne što se višak markiranog inzulina ne može sav odstraniti i zbog toga tek vrijednosti koje prelaze 10% govore u prilog postajanja in­zulinskih antitijela. Rezultati -U ispitanika s dijabetickom re­tinopatijom koji su lijeceni inzulinom titar an­titijela se krece u rasponu od 6,8 do 75% sa sred­njom vrijednošcu od 31,14±3,8 (X±Se). Bolesnik Spol Dob Trajanje Titar • dijab. antitij. G.I. m 70 K.O. ž 66 g. 5 g. T.R. ž 22 g. 14 g. H.K. ž 28 g. 12 g. 66 g. 12 g. T.M. m S.R. m 11 g. 60 20 g. A.C. • m Š.J. 20 g. m 12 g. N.V. m Ž.G. ž 7 g. • 50 R.J. ž 3 g. B.S. m 70 g. 18 g. 66 g. 11 g. ::-e o G.R. m 37 g. 16 g. 10,0% F.C. m D.Lj. ž • 6,8% 40 M.1. ž 45 g. 1 M.B. m 54 g. 16 g. 30,0% ----1---;EM M.N. ž 38 g. 9 g. 32,0% J.D. ž 42 g. 17 g. 58,0% _,_M • ------SEM B.R. m 28 g. 75,0% Tabela 1 -Dijabeticari s retinopatijom lijeceni in­sulinom. Dob i spol bolesnika trajanje dijabetesa te pojedinacni titrovi antitijela prikazani su na ta­beli 1. U ispitanika bez · komplikacija (5 ispita­nika), a lijecenih inzulinom titar antitijela se krece od 5,6 do 19,5% sa srednjom vrijednošcu od 11,3 ± 2,3 (X± Se). Njihovi pojedinacni ti­travi inzulinskih antitijela prikazani su na ta­beli 2. Bolesnik Spol Dob Trajanje Titar dijab. antitij- K.M. m 62 g. 8 g. 19,5% K.S. m 63 g. 6 E. 10,3% B.A. m 60 g. 3 mj. 5,6% P.S. ž 19 g. 3 g. 10,3% 0.1. ž 25 g. 5 g. 10,8% Tabela 2 -Dijabeticari bez komplikacija lijeceni insulinom. Kod ispitanika lijecenih tabletama i dijetom titar antitijela se krece izmedu 1,5 do 10%. Buduci, da su ove vrijednosti manje od 10%, to nam govori iz prije navedenih razloga, da se antitijela kod ovih bolesnika nisu javila (tabe­la 3). Bolesnik Spol D9b Trajanje • • p(O.Oi 20 • • 1 =t=M 10 • • ľ­ p(o.001 • DIABETES DIABETES KONTROLA SA RETINOPATIJOM BEZ RETINOPATIJE Slika 1 -Titar insulinskih antitijela u bolesnika lije­cenih insulinom sa i bez dijabeticke retinopatije. Dobiveni rezultati su graficki prikazani na slici 1. Rasprava -Od komplikacija koje se javljaju u dijabetickih bolesnika u razmatranja smo uzeli one koji boluju od dijabeticke retinopatije. Utvr­deno je da inzulinska antitijela interferiraju s egzogenim inzulinom te umanjuju mogucnost zadovoljavajuce stabilizacije šecerne bolesti (4,5) koja je neophodna u kontroli dijabeticke retin opatije. Terapija Titar dijabetesa antitijela K.K. ž 65 g. 3 g. Dijeta 1,5% 76 g. 2 mj. Oijeta, Euglukon 10,0% B.A. m B.M. ž 78 g. Dijeta, Diabinese 25 g. Dijeta, Euglukon 51 g. 3,2% M.R. m Tabela 3 -Bolesnici sa šecernom bolesti lijeceni dijetom i peroralnim antitijabeticima. Našim je ispitivanjem obuhvacena heterogena grupa, kako po dobi, tako po trajanju šecerne bolesti i lijecenja inzulinom, te izneseni podaci ne dopuštaju donošenje definitivnih zakljucaka. Primjecena je tendencija porasta titra inzulin­skih antitijela s dužinom trajanja dijabetesa od­nosno terapije inzulinom. Komparirajuci vrijednosti inzulinskih antitijela kod bolesnika s izraženim komplikacijama i ovisnih o inzulinu (tabela 1) i bolesnika bez komplikacija koji su takoder lijeceni inzulinom (tabela 2) uocljivo je da je kod prve grupe titar antitijela znatno viši (slika 1). To bi moglo go­voriti u prilog predpostavkama jedne grupe autora (6,7) da postoji povezanost izmedu inzu­linskih antitijela i pojave komplikacija dijabetesa. Zanimljivo je medutim spomenuti i dvoje bo­lesnika iz prve grupe koji dulje vrijeme boluju od šecerne bolesti (16 godina i 3 godine), lije­ceni su inzulinom, ali vrijednosti ocitanih titro­va su im manje od 10%, što govori o nepostoja­nju antitijela. lako su ovo još uvijek preliminarni rezultati, te nismo u mogucnosti donositi neke konkretne zakljucke, ipak je nalaz porasta titra inzulinskih antiti]ela u dijabetica/a s komplikacijama poti­caj za nastavljanje ispitivanja na tom podrucju. Summary INSULIN BINDING ANTIBODIES IN DIABETICS WITH RETINOPATHY Cabrijan T., V. Zjacic-Rotkovic, J. Rešetic, M. Sekso, D. Tršinski, D. Velnic lnsulin binding antibodies were measured by Boehringer's method in 29 diabetics, 24 were with retinopathy and 5 without diabetic complications. 20 patients were insulin dependent diabetics and 4 patients were trated with diet and oral antidiabetic drugs. lnsulin binding antibodies in diabetics with retinopathy ranged from 6,8 to 75% with significantly higher mean value than that of diabetics without retinopathy (31, 14 ± 3,8% vs. 11,3 ± 2,3). Lit-era tura 1. Piers A. D., Slutier W.J., Reitsme W.D., Dooren­bos H.: Net J. Med, 17, 234-238, 1974. 2. Schlichtkrull J.: Diabetes, 21 supl., 2, 649, 1971. 3. Czyzyk A., Lawecki H., Rogala E., Miedzinska E., Popik-Hankiewicz A.: Diabetologia, 10, 233, 1974. 4. Anderson O.O.: Acta Endocrinol. (Kbh), 72, 126, 1972. 5. Anderson O.O.: Acta Endocrinol. (Kbh), 72, 33, 1972. 6. Pentschev J.; Andreev D., Ditzov S., Daschew G.: Prvi Jug. simp. o-dijabetesu, Zbornik radova, 1968. 7. Sekso M., M. Solter, J. Rešetic, M. štriga, T. Cabrijan, V. Zjacic: Radiolog. lugosl. 10, 93-95, 1976. Adresa autora: Doc. dr Tomislav Cabrijan, Zavod za endokrinologiju, dijabetes i bolesti metabolizma Klinicke bolnice »Dr Mladen Stojanovic« Zagreb, Vinogradska 29 INTERNA KLINIKA »B«, MEDICINSKI FAKULTET, BEOGRAD NIVO GLUKAGONA I INSULINA U PACIJENATA SA CIROZOM JETRE Grujic-Adanja G., S. Nogic, M. Lalic U okviru ispitivanja poremecaja metabolizma u cirozi jetre, ispitivali smo neke nedovoljno ispitivane parametre direktno vezane za meta­bolizam glukoze. Odredivali smo nivo gluka­gona, insulina i C-peptida u serumu pacijenata sa cirozom jetre. Uporedo sa ispitivanom gru­pom je obradivana i kontrolna grupa. Nivoe hormona smo odredivali radioimunološkom metodom. Nivo glukagona i insulina u serumu pacijena­ta sii cirozam jetre je izrazito visok (x0 Iu = = = 371,Bpg/ml.; X ins 32,5µU/ml) i u odnosu na kontrolnu grupu (X 91u =148,4pg/ml.; X 1ns= 16,2 µU/ml) statisticki vrlo znacajan (pglu < 0,01; P ins < < 0,001 ). Nivo C-peptida u ispitivanoj grupi (x = 3,4ng/ml) u odnosu na kontrolnu grupu (x= 3,2ng/ml.) je neizmenjen. Vrednosti glu­koze su u ispitivanoj grupi nešto više nego u kontrolnoj grupi i statisticki nisu znacajne. De­lovanje glukagona na metabolizam glukoze u jetri je u zavisnosti od nivoa insulina koji je po svom metabolickom efektu suprotnog dejstva. Radi toga smo izracunavali molarni odnos kon­centracija glukagona i insulina (IRI/IRG) kao indeks koji daje potpuniji podatak o metaboliz­mu glukoze, nego pojedinacni nivoi hormona u serumu. Molarni odnos IRI/IRG u ispitivanoj grupi je bio nešto veci nego u kontrolnoj grupi (IRI/IRG = 2,03; IRI/IRGcontr= 1,86). Prikazani parametri ukazuju na poremecaj u sekreciji i degradaciji glukagona i insulina usled oštecenja hepatocita u pacijenata sa cirozam jetre. Postajanje portno-kavnih šantova u cirozi jetre sigurno pretstavlja dodatni faktor u održa­ vanju visokih nivoa glukagona i insulina u seru­ mu pacijenata. GLUCAGON ANO INSULIN LEVELS IN LIVER CIRRHOSIS In the investigation of the liver cirrhosis disorders we applied some parameters which had been not tested enough so far, although directly involved in the metabolism of the glucose. We determined the level of the glucagon, insulin and C-peptide in the sera of the patients with clinically confirmed diagno­sis of the liver cirrhosis. We performed the same analyses in the control group simultaneously. Determination of the hormones were performed by radioimmunoassay in the sera. The glucagon and insulin levels in the sera of the examined patients we found extremely high (x9Iu = 371,8 pg/ml.; x ins =32,5 µU/ml.) in the compa­rison with the control group (x9Iu = 148,4 pg/ml.; X;ns = 16,2 µU/ml.). Established high levels are sta­tistically very significant (p9Iu < 0,01; P ins < 0,001 ). The level of the C-peptide in the investigated group (x = 3,4 ng/ml.) was unchangeable compairing with the control group (x = 3,2 ng/ml.). The value of the glucose was a little higher than in control group but statistically not significant. Net glucagon action to the glucose metabolism in the liver may depend on the concurrent concentration of insulin. Because of that reson we calculated insulin: glucagon molar ratio, which might therefore provide a somewhat more meaningfull index of the net hormona! effect in the hepatic glucose balance than the individual hormone levels themselves. Molar ratio IRI/IRG in the investigated group was a little higher (IRI/IRG = = 2,03; IRI/IRGcontr = 1,86) than in the control group, but statistically not significant. Results presented in this paper indicate the failure in secretion and degradation of glucagon and insulin because of hepatocytes damage in the patients with the liver cirrhosis. Presence of the portal-cave systemic shunting observed in the liver cirrhosis may be additional cause in the maintenance of high glucagon and insulin levels. ZAVOD ZA ENDOKRINOLOGIJU, DIJABETES I BOLESTI METABOLIZMA INTERNE KLINIKE KB »DR M. STOJANOVIC« ZAGREB ISPITIVANJE PORASTA I PADA KONCENTRACIJA 17-ALFA-HIDROKSIPROGESTERONA U FUNKCIONALNIM TESTOVIMA NA HIPOTALAMO.HIPOFIZNO-ADRENALNU OSOVINU Tišlaric D., M. Petek i M. Seksa U ovom su radu izucavane promjene u kon­STUDY OF INCREASED ANO DECREASED PLASMA CONCENTRATIONS OF centraciji 17-alfa-hidroksiprogesterona (170HP) 17-ALPHA-HYDROXYPROGESTERONE IN THE u plazmi u odnosu na kortizol u uvjetima stimu­ FUNCTIONAL TESTS ON lacije, odnosno supresije adrenalne steroido­HYPOTHALAMIC-PITUITARY-ADRENAL AXIS geneze. Test stimulacije proveden je s 10 jedinica The variations in plasma 17-alpha-hydrxiprogeste­rone and cortisol in stimulative and suppressive ACTH i.v., a kao test supresije korištena je pre­tests of the adrenal steroidogenesis were studied. konocna blokada s 1 mg deksametazona. The stimulative test was performed with 10 units lspitivanja su vršena u odvojenim grupama of ACTH (i.v.) and the suppressive test with 1 mg muškaraca i žena koje su testovima podvrgnute of dexamethasone overnight. u folikularnoj, ovulacijskoj i luteinskoj fazi cik­ Separate groups of males and females in the lusa. Kod svih je ispitanika prethodnim klinic­ folicular, ovulatory and luteal phase of the cycle ko-laboratorijskim pretragama iskljuceno po­were formed. In all subjects were adrenal as well stajanje adrenalnih, odnosno gonadalnih pore­as gonadal disorders preliminary excluded. mecaja. In the stimulative test, the significant increase of Nakan stimulacije egzogenim ACTH u svim plasma 170HP level was found in ali groups. The je grupama ustanovljen signifikantan porast most expressive increase was found in women in razi ne 170HP u plazmi (p < 0.001 ). Najviši po­the folicular phase (p < 0,005 in regard to the women in the luteal phase, p < 0,001 in regard to the males). rast koncentracija 170HP naden je kod žena u folikularnoj fazi ciklusa (p < 0.005 u odnosu na After the overnight suppression with dexametha­žene u luteinskoj fazi i p < 0.001 u odnosu na sone, significant decrease of plasma 170HP level muške ispitanike). was fou nd in males (p < 0,001 ), as well as in females in the folicular phase (p < 0,001) and ovulatory phase of the cycle' (p < 0,005). There was no significant Nakan prekonocne supresije deksametazo­ nom ustanovljen je signifikantan pad koncentra­decrease of 170HP concentrations in women in the cije 170HP u plazmi kod muškaraca (p < 0,001 ), luteal phase, probably because of the predominant žena u folikularnoj (p < 0,001) i ovulacijskoj fazi ovary production of the hormone in this part of the ciklusa (p < 0,005). Kod žena u luteinskoj fazi cycle. 1 nije naden znacajan pad razine 170HP, vjero­jatno zbog znatne ovarijalne produkcije ovog hormona u tom dijelu ciklusa. LABORATORIJA ZA PRIMENU RADIOAKTIVNIH IZOTOPA U MEDICINI MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU, RADIOLOŠKI INSTITUT MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU ZNACAJ ODRE-DIVANJA SERUMSKOG PROSTAGLANDINA KOD RADIJACIONOG KOLITISA Novakovic R., J. Lemberger, M. Ratkovic, Lj. Glišic, O. Frim, K. Milcic, D. Paligoric Zbog primene radijacione terapije u lecenju karcinoma uterusa, cesto se javljaju razni oblici i stepeni oštecenja završnog dela kolona. Rani simptomi radijacionog kolitisa se javljaju u toku zracne terapije u vidu nauzeje, povracanja, dija­reje i krvarenja. Kasni znaci radijacionog kolitisa javljaju se od 3-6 meseci posle zracenja, pored krvarenja se javljaju suženja, fistule i perforacije. !spitana je grupa od 56 pacijenata pomocu RIA testova simultano, pre zracenja, u toku zracenja i posle oporavka. lspitivanja su vršena pomocu PGF2 alfa kao i pomocu gastrina, folne kiseline i CEA. Nadeno je da je nivo pro­staglandina i gastrina porastao u toku lecenja (129% i 150%), dok su nivoi Folne kiseline i CEA smanjeni (42% i 56%). Posle oporavka srednje vrednosti RIA gastrina su se vratile na približne vrednosti pre zracenja (94%), pri cemu statisticka analiza pokazuje sa pouzda­nošcu 95% da su, ove vrednosti ekvivalentne vrednostima pre zracenja. Kontrolna merenja RIA gastrina i PGF2 alfa posle 6 meseci poka­zuju da medu pacijentima ima diferencijacije. Naime kod 26 pacijenata koji su pokazivali znake ulceroznog kolitisa, i koji su se žalili na tegobe, Ria nivoi posle ozracavanja 1 21 A42. . 1 .­ o, 1 < ni I o < u '1J 1 . ::J A.THO STALNA. RADNA ORGANIZACIJA ZA PROJEKTOVANJE, IZGRADNJU I REMONTE INDUSTRIJSKIH PECI, PROJEKTOVANJE I IZGRADNJU INDUSTRIJSKIH DIMNJAKA HLADNJAKA I VODOTORNJEVA I PROIZVODNJU VATRO­STALNIH I EGZOTERMNIH MATERIJALA, Zenica, M. Pijade 42, SR BiH ­Tel. 21 666, 21 727, 21 743 i 21 765 -Telex 43137 YU VATZE i pp. 117. RO »VATROSTALNA« svoju djelatnost obavlja preko svojih OOUR-a ,i pre­cluzeca u zemlji i inostranstvu: OOUR -Zenica, M. Pijade 42, tel. 21 368, tx. 43137 YU VATZE OOUR -Jesenice, Savska cesta 6, tel." 81 743 i tx. 34577 YU VATSN OOUR -Smederevo, Radinac, tel. 882 622 i tx. 12397 YU VATSD OOUR -Sisak, Krniška bb, tel. 21 801 ,i tx. 23643 YU VATSI OOUR -Titograd, Dajbaba bb, tel. 43 591 i tx. 61114 OOUR -Skoplje, Gemidijska bb, tel. 62 515 i tx. 51136 OOUR -»Inžinjeri·ng -Zenica«, M. Pijade 42, tel. 21 727 i tx. 43137 YU OOUR -Beograd, D. Dakovica 88 VII, tel. 768 666 i tx. 11489 OOUR -Tvornicc Busovaca, M. Tita 40, tel. 72 191 i tx. 43150 YU VATBLi OOUR -Rudnici nemctala, M. Pijadc 42, tel. 21 666 i tx. 43137 Preduzece »Vatrostalna-West« 465 Gelsenkirchcn, Deutschland, tel. 205 209 poz. brnj 02322 i tx. 824803. Radna za_jcdnica, M. Pijaclc 42, tel. 21 743 i tx. 43137. 7 ODJELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU, INTERNA KLINIKA, REGIONALNOG MEDICINSKOG CENTRA U TUZLI ODREE>IVANJE MIOGLOBINA U AKUTNOM MIOKARDNOM INFARKTU Smajic A., Z. Hodžic, E. Halilovic, M. Smajlefendic, Š. Mandžic Sažetak: Izvršili smo odredivanje mioglobina radioimunološkom metodam sa "'J kompletima firme Sori in u 43 bolesnika oboljela od akutnom miokardnog infarkta. Kontrolna grupa koja je sadržavala 20 ispitanika obuhvatila je one koji nisu imali oštecenje niti povrede skeletne muskulature, ozbiljnije bubrežno oboljenje a nisu bili sumnjivi za bilo kakvo ishemicko oboljenje na koronarnim krvnim sudovima. Normalne vrijednosti mioglobina u kontrolnoj grupi kretale su se do 27 ng/ml. Bo­lesnicima smo odredivali mioglobin u serumu prvog dana hospitalizacije na 4 sata, drugog dana na 6 sati treceg dana na 8 sati a cetvrtog dana na 12 sati. U 40 posma­tranih bolesnika dobili smo povecane vrijednosti mioglobina sa maksimumom unu­tar 6 do 12 casova. UDK 616.127-005.8-074:612.744.14 Deskriptori: miokardni infarkt, radioimunski testi, mioglobin Radiol. lugosl., 14; 475-476, 1980 L Uvod -Uprkos sve vecim mogucnostima, dijagnoza akutnog miokardnog infarkta ne po­stavlja se ponekad lako. Za postavljanje dijag­noze uglavnom se služimo anamnestickim po­datkom o postajanju angionoznog, dugotrajnog retrosternalnog bola pracenog strahom, malak­salošcu, vrtoglavicama uz preznojavanje hlad­nim znojem pa i gubitkom svijesti. Pri objektivnom pregledu postaji manji ili izrazit pad krvnog pritiska, na srcu mukliji to­novi, razliciti oblici poremecaja srcanog ritma, znaci akutne srcane insuficijencije lijevog srca te slika kardiogenog šoka. Elektrokardiografski nalaz ima veliki znacaj u dijagnostikovanju akut­nog miokardnog infarkta kao i u njegovoj loka­lizaciji i odredivanju prostranstva te procjeni dubine nekroze u okviru zida srcanog mišica. Biološki znaci upotpunjuju anamnesticke po­datke, klinicki pregled i elektrokardiografski na­laz. Pod biološkim znacima podrazumijevamo: povišenu temperaturu, povecan broj leukocita, povecanu kolicinu serumskih enzima, i to SGOT, LDH i njenih izoenzima, CPK i njen izoenzim MB-CPK. Jedan od važnijih i specificnijih bio­loških znakova je visina koncentracije mioglo­bina u serumu. Mioglobin je hemoprotein sa niskom molekularnom težinom, približno 17.000. Normalno se nalazi u srcanoj i skeletnoj musku­laturi a nešto manje u glatkim mišicima. U nor­ _J malnim uslovima vrlo su male kolicine mioglo­bina u cirkulirajucoj krvi. U uslovima nekroze srcanog mišica ili povreda i oštecenja skeletne muskulature dolazi do oslobadanja vecih koli­cina mioglobina koji se tada nalazi u znatno po­vecanim koncentracijama u krvi. Literaturni po­daci ukazuju da mioglobin dostiže svoj maksi­mum uglavnom unutar 6-12 casova poslije nekroze srcanog mišica dok ostali enzimi do­stižu svoj maksimum više od dva puta kasnije. S obzirom na svoj znatno raniji maksimum, odredivanje mioglobina dobija znatno vecu važ­nost pri utvrdivanju nekroze srcanog mišica u odnosu na ostale enzime a narocita u onim slucajevima gdje elektrokardiografska slika nije pouzdana a što se srece u stanjima bloka lijeve grane WPW sindroma, dugotrajnih tahikardnih poremecaja srcanog ritma te kod pojave rein­farciranja u podrucju ranije odigranog infarkta miokarda. Materija! i metod rada -Izvršili smo odre­divanje koncentracije mioglobina u krvi u 43 bolesnika oboljela od akutnog srcanog infarkta, tako što smo u prvom danu po oboljenju odre­divali mioglobin na 4 sata, u drugam danu na 6 sati, u trecem danu na 8 sati a cetvrtog dana na 12 sati. Kontrolna grupa je brojala 20 ispita­nika a koji nisu imali oštecenje niti povrede ske­ letne muskulature, operacije na srcu, ozbiljnije bubrežno oboljenje niti se je radilo o bilo kakvom ishemickom oboljenju koronarnih krvnih sudova. Koncentraciju mioglobina u krvi odredivali smo radioimunološkom metodom sa 125J kom­pletima firme Sorin. Normalne vrijednosti mioglobina u krvi sa ovom metodom a i u našoj kontrolnoj grupi nisu prelazile vrijednosti od 27 ng/ml. Rezultati i diskusija -U 37 bolesnika sa jasnom anamnestickom i elektrokardiografskom slikom svježeg infarkta miokarda koncentracija mioglobina bila je jako povecana sa maksimu­mom izmedu 6 i 12 sati nakon pocetka bolesti. U 3 bolesnika koji su primljeni na Klir)iku 24 sa­ta nakon pocetka bolesti vrijednosti mioglobina su bile u granicama normale. U naredna 3 bolesnika sa blokom lijeve grane a bez ubjedljivih elektrokardiografskih znakova za miokardni infarkt uz anamnesticke podatke koji su upucivali na infarkt dobili smo izrazito povecane vrijednosti mioglob+na u serumu. U jedne od gore pomenutih bolesnika koja je _ imala jasne anamnesticke znake i elektrokardio­grafski nalaz za miokardni infarkt i povecan mioglobin u serumu, nakon sniženja vrijednosti mioglobina, treceg dana dolazi do pogoršanja klinicke slike i sumnje na reinfarciranje ali bez elektrokardiografskog dokaza, kod iste se po­novno odredi mioglobin u serumu i dobiju se izrazito povecane vrijednosti, nešto vece no pri prijemu što nam je ukazalo da se u bolesni­ce radilo o reinfarciranju na mjestu ranijeg srcanog infarkta. Zakljucak -Znacaj odredivanja mioglobina u serumu radioimunološkom metodom u boles­nika sa koronarnom bolešcu je izrazito važan i pouzdan pokazatelj o nekrozi i velicini nekroze srcanog mišica. lstakli bi njegov vrlo rani mak­simum u odnosu na druge enzime iz biološkog sindroma što nam omogucuje rano dijagnosti­ ciranje srcanog infarkta ili reinfarciranju u sta­njima kada elektrokardiografska slika nije si­gurna a ostali enzimi još ne ukazuju na znake nekroze obzirom na njihov znatno kasniji mak­simum. Summary THE DETERMINATION OF MIOGLOBINE AT ACUTE MIOCARDIAL HEART INFARCT Smajic A., Z. HodžiSi_ E. Halilovic, M. Smajlefendic, :,. Mandžic We made some investigation far the establishing the level of mioglobine at 43 patients with acute miocardial heart infract by radioimunological metho­de using Sarin "'J complete. The tested group of 20 patients included the patients without any dama­ged skeleton musculature, the renal diseases or other ischemical diseases on the coronal blood-ves­sels. The normal values of mioglobine with the con­trol group of patients were to 27 ng/ml. We deter­mined the level of mioglobine in serum as fallows: -the fi rst day of hospitalizaion after 4 hours, thesecond day after 6 hours, the third day after 8 hoursand the faurth day after 12 hours. After testing 40patients we got the increased values of mioglobine with maximum within 6 to 12 hours. Li teratura 1. M.J. Stone et al. Radioimmunoassay of myoglo­bin in human serum. Results in patients with acute myocardial infarction. J. Ciin. lnvest. 56, 1334 (1975) 2. T.G. Rosano, M.A. Kenny. A Radioimmunoas­say far human serum myoglobin: method develop­ment and normal values. Ciin. Chem. 23, 69 (1977) 3. M.J. Stone et al. Serum myoglobin leve! as a diagnostic test in patients with acute myocardial infraction. British Heart J. 39, 375 (1977) 4. L. Kagen et al. Myoglobinemia fallowing acute myocardial infarction. Am. J. Med. 58, 177 (1975) Adresa autora: Prim. dr med. sci. Abdulah Smajic Klinika za unutrašnje bolesti, Tuzla 7 MEDICAL CENTRE AT SUBOTICA ANO SCHOOL OF MEDICINE, UNIVERSITY OF BELGRADE SIGNIFICANCE OF THE DETERMINATION OF BETA-2-MICROGLOBULIN IN PATIENTS WITH CARCINOMA OF THE DIGESTIVE SYSTEM -A COMPARISON WITH CEA Lemberger J., R. Novakovic, L. Glišic, E. Libman, M. Varnai, M. Taraczky Summary: The simultaneous radioimmunoassay of .,-m and CEA was .done in the serum of 92 patients with various localization of the carcinoma of the digestive system. The incidence of the positivity of .,-m and CEA is 53% i.e. 59%. Through the simultaneous determination of the both parameters the total positivity of the tumor markers increases up to 79%. The gain of .,-m to total positivity is 20%. The incidence of the positivity of .,-m in patients with non-malignant diseases of the digestive tract is 24%. The achieved results suggest that B,-m is a complementary parameter to CEA. The simultaneous assay of both these parameters is advisable in confirming the gastric and colorectal cancer. Together with the progression of neoplastic disease elevates the level of .,-m in blood circulation. This shows that the .,-m in certain situations is a tumor-associated antigen and could be useful in battery tests tor the immunodiagnosis of tumors. UDK 616.34-006.04-097-074 Deskriptori: prebavila novotvorbe, radioimunski testi, karcinoembrionalni antigen, beta 2 mikroglobulin Radiol. lugosl., 14; 477-480 L _J lntroduction -Beta-2-microglobulin (.2-m) which has been checked through standard is a polypeptide with a low molecular weight, clinical and laboratory examination. The con­it synthetises in nucleated cells and it is reab­centration of the creatinine in the serum was sorbed and catabolised in renal tubulars (Ber­not higher than 1,3 mgľ. One group of patients nier, Conrad 1969, Poulik, Bloom 1973). It has with »end-stage« renal disease (ESRD) was been established that the limited amount of examined separately. The determination of .,-m .,-m is normaly present in ali body fluids and in serum of 10 healthy persons has been done. that its quantity ·gradually raises in blood with The achieved results were in interval between renal insufficiency (Wibell et al., 1973). Howe­1,1 to 2,4 'IJg/ml. We took this interval as normal ver, the biological function of the r:i,-m is not values. yet clear. On the other hand, later on it was esta­To get an insight into the level of .,-m in pa­blished that even the malignant cells intensive­tients with ESRD, we determinated the r:i,-m ly produced B,-m (Evrin, Nilsson 1974, Nilsson in the serum of 11 patients with this illness. Ali et al., 1974) which gave the idea that [:i,-m could the results were significantly higher to the re­be the tumor marker in the immunodiagnosis sults of healthy persons, and they were in the of tumors in patients with normal renal function. interval between 35,2 and 54,4 'IJg/ml. Since the various localizations of the carcinoma .,-m in the serum was determinated by ra­of the digestive tract produce carcinoembryonic dioimmunoassay by commertial reagenses ma­antigen (CEA) in various percentage, we wan­nufactured by Pharmacia Diagnostics AB, Upp­ted to check if the .,-m could be _complementary sala, Sweden. parameter to CEA in the immunodiagnosis of The original method which was given by the the digestive system tumors. Furthemore, producer was corrected and adapted for our through dynamic follow and simultaneous de­use. The modification of the method was publi­termination of both these parameters the me­shed elsewhere (Lemberger et al., 1980). tabolic activity of the tumor du.ing the natural course of the malignant disorders would be Results -.,-m was determinated in 29 pa­available. tients with non-malignant illnesses of the di­ Materials an methods -For this study we gestive tract. lncreased values of .,-m were re­took only patients without renal insufficiency, gistered in 7 patients i.e. 24%: 3 with gastritis, Tumor Number Number of increased values of CEA Tota! Gain 11 origin patients .,-m > 2,4 >Jg/ml Liver 23 16 -m >long/ml and CEA 16 11 21 5 Pancreas 22 14 17 9 22 5 Stomach 23 9 9 4 14 5 Colon/rectum 24 7 16 3 10 18 Tota! 92 55 31 Positivity ľ 33 79 20 Table 1 -lncreased values of r;,-m and CEA in the serum of 92 patients with various carcinoma localiza­tion of the digestive tract. Povecane vrednosti r;,-m i CEA u serumu 92 bolesnika sa razlicitom lokalizacijom karcinoma digestiv­nog trakta. 2 with cirrhosis of the liver, 1 with pernicious anemia and 1 with ulcerative colitis. Radioim­munologically measurable .2-m and CEA were simultaneously determinated in 92 patients with different localization of the ca/cinoma of the digestive system (Table 1). The positivity incidence of .2-m and CEA is 53% and 59% respectively. In 33% of patients CEA ng/ml PATIENT 1 Og Ca hepa tocell ul are hepatis _ 3.2 49 CEA ng/ml /32-m y.9/ml tumor produces both tumor markers. By a si­multaneous assay of .2-m and CEA the total positivity of the tumor marker increases to 79%. The gain of . 2-m to the total positivity is signi­ficant and is 20%. To get an insight into the dynamic of biosyn­thesis of .2-m and CEA in the course of the ma­lignant disorder progression, the change in the PATfENT 2 Og. Ca cholan9iohepo tocell u lare hepatis EA -m !32. yglrrt 1.05 O­ 1 \) t 2 .4 1 O 1 O -.---.--.--1/-----. 11 12 1 6 12 2 3 4 '78 79 7B '79 1' -symptumatic therapy ___.. Symptomatic therapy Figure 1 -Dynamic of the production of r;,-m and CEA in the course of the malignant disorder progres­ sion in 2 patients with primary !iver carcinoma. Dinamika produkcije tl,-m i CEA u toku progresije malignog procesa u 2 bolesnika sa primarnim karcinomom jetre. activity of .2-m and CEA were simultaneously followed in 2 patients with primary liver carci­noma for around 3 months. It is evident, that through the evolution of the malignant disorder both these parameters are intensivly produced. However, the differen­ces in absolute quantity of the circulating .2-m and CEA are essential between 2 patients. This suggests the different intensity of bio­synthesis in the malignant cells. Discussion -lncreased concentration of [12-m found in patients with non-malignant illness of the digestive system, in relation to earlier establishted CEA were in similar percentage (Lemberger et al., 1977). The positivity of .2-m was 24%, which is essentially lower compared to the positivity of .2-m in 53% in patients with carcinoma of digestive tract. This data are in accordance with other authors (Kithier et al., 1974, Shuster et al., 1976) and our earlier findings (Lemberger et al., 1980). lf the simultaneous de­tP.rmination of .2-m and CEA is used, the total positivity of the tumor markers is significantly increased, because .2-m is complementary to · CEA. In the immunodiagnosis of the digestive system tumors, the CEA is a standard test, but the gastric and colorectal carcinoma produces the CEA in relatively lower percentage compa­red to the liver and pancreatic carcinoma. Be­cause of that, in patients suspected of stomach and colorectal cancer, it is advisable to use the simu!taneous assay of .2-m and CEA. lf we take both of these parameters the diagnostic sensi­tivity of the test will be improved. The .2-m is nor an organ nor a tumor specific parameter, but its use is indicated also in the cases of mo­derately elevated values of CEA i.e. in cases when the achieved results are not typically pathognomonic and they are within the range of so called suspicious values. On the Figure 1 it is evident, that with the evo­lution of the malignant disorder increase the amount of the circulating .2-m and CEA. Since the patients received only symptomatic therapy achieved results reflect the metabolic activity of the tumor. It is considered that the specific clones are the regulators of the tumor-associa­ted antigen neosynthesis (Rutanen et al., 1976, Bender et al., 1979). In the 1st patient it is evi­dent that the initial activity of .2 -m and CEA is within the »normal« range, and increases after two months, but in the 2nd patient both of those parameters were increased already at the beginning of the examination. These re­sults give us the suggestion that the activation of the clones during the natural course of the neoplastic disease is not only a qualitative but also a quantitative process. Sažetek ZNACAJ ODREBIVANJA BET A-2-MIKROGLOBULINA U BOLESNIKA SA KARCINOMOM DIGESTIVNOG SISTEMA ­ UPOREBIVANJE SA CEA Lemberger J., R. Novakovic, L. Glišic, E. Libman, M. Varnai, M. Taraczky Izvršeno je simultano radioimunološko odrediva­nje ll,-m i CEA u serumu 92 bolesnika sa razlicitom lokalizacijom karcinoma digestivnog sistema. lnci­dencija pozitivnosti (l,-m i CEA je 53% odnosno 59%. Simultanim odredivanjem oba ova parametra ukupna pozitivnost tumor markera se povecava na 79%. Dop/inos ll,-m ukupnoj pozitivnosti je 20%. lncidencija pozitivnosti I1,-m u bolesnika sa nema­lignim bolestima digestivnog trakta je 24%. Dobijeni rezultati ukazuju da je ll,-m komplementaran para­metar sa CEA. Simultano odredivanje oba ova pa­rametra se preporucuje u potvrdivanju maligniteta želuca i debelog creva. Sa progresijom neoplastickog procesa povecava se i nivo ll,-m u cirkulaciji. Ovo ukazuje da je ll,-m u odredenim situacijama tumor asocirani antigen i može korisno poslužiti u bateriji testova za imunodijagnostiku tumora. References 1. Bender, R.A., B.D. Weintraub, S.W. Rosen: Prospective evaluation of two tumor-associated proteins in pancreatic adenocarcinoma. Cance'r 43: 591-595, 1979. 2. Bernier, G.M. and M.E. Conrad: Catabolism of human ll,-microglobulin by the rat kidney. Am. J. Physiol. 217: 1359-1362, 1969. Evrin, P.E. and K. Nilsson: ll,-microglobulin pro­duction in vitro by human hematopoietic, mesenchi­mal and epithelial cells. J. lmmunol. 112: 137-144, 1974. 3. Kithier, K., J. Cejka, J. Belamaric, M. Al-sarraff, W.D. Peterson, V.K. Vaitkevicius, M.D. Poulik: ll,-microglobulin: occurence in fetal life and malig­nancy. Ciin. Chim. Acta 52: 293-299, 1974. 4. Lemberger, J., E. Libman, S. Stojšic: Radioimu­nološko odredivanje karcinoembrionalnog antigena (CEA) u serumu bolesnika sa nemalignim i malig­nim bolestima. Zbornik radova III Kongresa gastro­enterologa Jugoslavije, Portcrož, 1977. Str. 256-259. 5. Lemberger, J., R. Novakovic, Lj. Glišic, Lj. Pe­tronijevic and E. Li.man: Evaluation of four cancer related antigens in adenocarcinoma of gall bladder. XI lnternational Congress of Gastroenterology, Ham­burg, june 8-13, 1980 (rad u štampi). 6. Lamberger, J., R. Novakovic, Lj. Glišic, Lj. Pe­tronijevic, E. Libman: Radioimmunoassay of beta-2­-microglobulin (1;2-m) in patients with cancer of the digestive system. IV Congress of the European Nuclear Medicine Society, Barcelona, may 20-23, 1980 (rad u štampi). 7. Nilsson, K., P.E. Evrin and K.I. Welsh: Production of [:l,-microglobulin by normal and malignant human cells lines and peripheral lymphocites. Transpl. Revs. 21: 53-84, 1974. 8. Poulik, M.D. and A.D. Bloom: [:l2 -microglobulin production and secretion by Lymphocytes in Cultu­re. J. lmmunol. 110: 1430-1433, 1973. 9. Rutanen, E.M., V.H. Stenman, V. Nieminen, M. Seppala: Human chorionic gonadotrophin and carcinoembryonic antigen in nontrophoblastic tu­mors of the temale genital tract. U: Fran€-himont, P. (ed.): Cancer related antigens. North Holland Publishing Company, Amsterdam 1976. Str. 169­175. 10. Shuster, J., P. Gold, Poulik, M.D.: [:l,-microglo­bulin levels in cancerous and other disease states. Ciin. Chim. Acta 67: 307-313, 1976. 11. Wibell, L., P.E. Evrin, l. Berggard: Serum [;2 -microglobulin in renal disease. Nephron 10: 320­331, 1973. Adresa autora: Dr sci. Janoš Lemberger, Radioizo­topna laboratorija, Medicinski centar, 24000 Subo­tica lzvorska bb ffi GRADEVNO PROJEKTNI ZAVOD RADNA ORGANIZACIJA ZA PROJEKTIRANJE I KONZULTING S.P.O., RIJEKA, DJURE ŠPORERA 8 Rendgenski aparat ffi za mamografiju DRESDEN Specijalan sistem za novo otkrivanje raka na dojci Visoko kvalitetna slika, koja u najvecoj meri omogucava raspoznavanje pojedinosti Povoljno nameštenje bolesnice sa mogucnošcu mnogostrane izmene položaja Osjetno smanjeno opterecenje od zracenja Mogucnost razlicitog nameštenja Visoka dijagnosticka sigurnost TuR rendgenskih aparata za mamografiju Izvoznik: Zastupstvo u Jugoslaviji: intermed-export-import Firma UNIVERZAL Volkseigener Aussenhandelsbetrieb der Majke Jevrosime 51 Deutschen Demokratischen Republik 11000 Beograd . ODR·102 Bertin. Schicklerstrasse 517. P.0.B.17 RADOVI TEHNICARA TECHNICIANS WORKS 483 OOUR KLINIKE ZA RADIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU, RJ NUKLEARNA MEDICINA ZAŠTITA OSOBLJA PRI RADU SA 99 mTc Radenovic M., M. 0ordevic Napredak tehnologije (uvodenje kompjutera u nuklearnu medicinu, generatora, klinickih cik­lotrona i reaktora) omogucilo je da se u klinic­ku rutinu uvedu kratko živuci izotopi (vreme po­luraspada od nekoliko minuta do nekoliko sati). Za pracenje brzih dinamskih procesa i dobija­nje morfoloških slika u kracem vremenu potreb­no je pacijentu aplikovati dozu od nekoliko mili­kirija do nekoliko desetina milikirija. Primena ovako visokih aktivnosti zahteva po­sebne mere zaštite pocevši od pripreme izotopa ili obeleženog jedinjenja, aplikovanja i rada sa pacijentima koji su primili ovako visoku aktiv­nost. U radu se opisuju mere zaštite koje se prime­njuju u Radnoj jedinici Nuklearna medicina Klinike za radiologiju i nuklearnu medicinu, Beograd. INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU MEDICINSKI FAKULTET, SKOPJE KONTROLA ZRACENJA I ZAŠTITA OSOBLJA U »IN VIVO« RADIOIZOTOPNOJ LABORATORIJI Jankulovski l., R. Petrovska, Z. Stojanova, M. Šestakova U nuklearno medicinskoj laboratoriji za »in vivo« ispitivanja prisutna je uvek radijacija koja potice od radioaktivnih materijala spremnih za aplikaciju, pacijenata kojima se vrše ispitivanja, pacijenata koji su primili izotop i cekaju za sni­manje, radioaktivnih otpadaka. Izvršili smo me­renja ove radijacije rucnim dozimetrom da utvr­dimo koja radna mesta su najviše izložena zra­cenju i uticaj zaštitnih sredstva na primljenu dozu. Prema vrsti ispitivanja, vrsti radioizotopa, kolicini radioaktivnosti, našli smo da se doze koje prima osoba koja se nalazi oko pacijenta krecu od 100 mikroR/h (za sken tiroideje sa 131J 50 mikroC i radiorenografije sa 20 microC 131 J Hi puran) do 15 mR/h (za vizualizaciju mozga sa 20 mC 99 mTc). Ove doze se dobijaju na rasto­janju na kojem obicno se nalazi tehnicar prili­kom rada. Primenom olovnih paravana doze se 99 131J smanjuju oko 20 puta za mTc, dok za i 113 m(n ima samo neznatno smanjenje. lzmerene su doze i u sobi za apliciranje radioizotopa pa­cijentima, »hot« laboratoriji, cekaonici. Prema dozama, mogucnosti zaštite, frekven­cija pojedinih ispitivanja izvršena je najbolja organizacija raspodele rada. CONTROL OF RADIATION ANO PROTECTION OF THE STAFF IN RADIOIZOTOPE »IN VIVO« LABORATORY In nuclear medicine laboratory for »in vivo« in­vestigations, radiation is always present. It origi­nates from radioactive materials for application on patients, the investigating patients, patients in wai­ting room, radioactive waste. We have measured this radiation to find which working places are exposed to highest doses and to find how much the protective devices attenuate them. According to the investigation, used isotope and quantity of radioactivity, we found that the doses on which the technitian is exposed are between 131 J 100 microR/h (for thyroid scan with 50 microC and renography with 20 microC '"J-Hipuran) and 15 mR/h (for brain scan with 20 mC 90mTc). These doses are obtained on the distance where technician usualy stay during investigation. Using Pb screens the doses attenuate about 20 times for 99 mTc and only minimal for '"J and 113 min. The doses in the room for application of radioisotopes, »hot« labora­tory, waiting room are measured too. According to the doses, possibility of protection, the frequency of particular investigations the best possible organization of work is made. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINICKE BOLNICE, »BRACA DR SOBOL«, RIJEKA PRAKTICAN PRISTUP UPOTREBI JEDINICA INTERNACIONALNOG SISTEMA U NUKLEARNOJ MEDICINI Curkan S., A. Samardžic Zakon o novim mjernim jedinicama i mjeri­lima nas obavezuje da ih primjenimo i u nuklear­noj medicini. Kao prakticnu mjeru uveli smo za prelazni period, do kraja ove godine, pisanje ovih, dosa­dašnjih i novih jedinica. U tu svrhu izradene su tablice, koje se nalaze na svakom radnom mjes­tu. Tablica je prilagodena prakticnoj primjeni. Kada uz odredenu pretragu upisujemo aktiv­nost koju dajemo bolesniku, uz aktivnost u kirijima (Ci) upisujemo i iznos u bekerelima (Bq). Tako se postupno privikavamo na brojca­ne iznose bekerela. 1. sijecnja 1981 godine ce­mo, prema odredbama Zakona, prestati s pisa­njem kirijskih iznosa. PRACTICAL APPROACH TO THE USAGE OF UNITS OF THE INTERNATIONAL SYSTEM IN NUCLEAR MEDICINE According to the Law of new units and standards they are to be used in nuclear medicine as well. As a practical approach, for the transitive period till the end of this year, we have introduced writing both units. For this purpose the table adopted for the practical usage is worked out. When one admi­nisters activity to the patient for a certain procedure, one registers the activity in curies quantity and in becquerels as well. In this way we are gradually getting used to numerical quantities in becquerels. On the first of January 1981., as the Law requires we shall stop writing the curies data. 7 ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU, OPCA BOLNICA OSIJEK UTJECAJ TEMPERATURE I DUŽINE TRANSPORTA NA KONCENTRACIJU HORMONA U SERUMU Fosic M., Z. Coric, V. Marijanovic Sažetak: !spitali smo vrijednosti hormona: T3, T4, TSH, TBG, HPL-a, ESTRIOJ.,-a, KORTISOL-a i PROLAKTINA u svježim serumima, a zatim smo ponovili odredi­vanja istih hormona nakon osam dana u istim serumima, ali skladištenim na -4° C, -20 °C kao i na sobnoj temperaturi. Naša ispitivanja pokazuju da nema statisticki znacajne razlike izmedu vrijednosti hormona u serumima skladištenim na -4°C, na -20 °C ili na sobnoj temperaturi od onih odredenih u svježim serumima. To omogucava transportiranje seruma poštom iz udaljenih mjesta na mjesto odre­divanja hormona, a bez posebnih uvjeta cuvanja. To je nadalje olakšanje za paci­jenta, a pomoc lijecniku da na jeftiniji i brži nacin dode do željenih rezultata. UDK 612.129.018-092.4:539.163 DESKRIPTORI: hormoni-kri, hormoni-preskrba in distribucija, radioimunski testi Radio!. lugosl., 14; 487-488, 1980 L _J Uvod -Na pocetku rada našeg radioimu­izbjegli gužvu u našoj cekaonici koja je ionako nološkog laboratorija uzorci krvi su uzimani skucena. samo na licu mjesta, tj. u našem laboratoriju. Daljnji naš korak se sastojao u torne da smo Kako se kompleti za radioimunološko odredi­obišli regionalne centre Vukovar, Vinkovce, vanje sastoje od 50 do 100 uzoraka u prvo vrije­Našice, Slavonsku Požegu i Slavonski Brod, me morali smo dugo cekati dok smo sakupili takoder se dogovorili sa tamošnjim lijecnicima dovoljan broj uzoraka da ispunimo cijeli kom­da nije potrebno u svim slucajevima slati paci­plet. Takvi uzorci koji se ne odreduju isti dan jenta u Osijek nego je dovol]no izvaditi pacijen­cuvaju se u hladnjaku, a drugi uzorak u drugom tu krv, a zatim serum transportirati pod odrede­hladnjaku da bi izbjegli eventualni kvar hlad­nim uvjetima do našeg laborato,rija. lzuzetak njaka, te da nam na taj nacin propadnu oba uzor­cine oni testovi koji zahtjevaju specijalan nacin ka. Pored toga duplikat uzoraka se cuva 2-6 vadenja krvi kao što su renin, ACTH, glukagon, mjeseci radi eventualne kontrole ili u slucaju parathormon, i ostali. da test nije uspio. Uvjeti koje smo dogovorili za nacin transporta sastojali su se u slijedecem: ako uzorak stigne Kako su se usavršavale radioimunološke me­u naš laboratorij u toku istoga dana može se tode tako smo i mi nastojaži da se na neki nacin transportirati u rucnom hladnjaku na 2-4°C, približimo pacijentu. Prvi naš korak bio je do­a ako transport traje duže onda se uzorak mora govor sa lijecnicima djecjeg odjela naše bolnice transportirati u suhom ledu. Na ovaj nacin smo koji je lociran izvan bolnickog kruga u centru izišli u susret pacijentu jer nije morao putovati grada. do Osijeka i to cesto puta sa lošim prometnim Da pune krvi ne bi predugo stajale dogovor se vezama, a ujedno smo smanjili i troškove puto­sastojao u torne da se za sve pretrage koje zah­vanja i dnevnica. tjevaju serum kao uzorak, krv vadi i centrifugira Nakon ovoga dogovora stali su stizati uzorci na Djecjem odjelu, a zatim serum pošalje u naš s regije na naš odjel s vecom frekvencijom i na laboratorij sa uputnicom, te prezimenom i ime­taj nacin nam omogucili da brže sakupimo do­nom pacijenta i vrstom pretraga na epruveti. voljan broj uzoraka za izvodenje testa, a tirne Na taj nacin smo smanjili maltretiranje pacije­smanjimo vrijeme cekanja na nalaze. Medutim, nata koji su u ovom slucaju djeca, te takoder bilo je svakakvih slucajeva i nacina na koje su uzorci stizali u naš laboratorij. Bilo je tu sluca­jeva kada su uzorke donosili pacijenti koji su bili upuceni na neke druge pretrage u naš labo­ratorij. Ti uzorci obicno nisu bili ispravno pa­kirani ni transportirani. U takvim slucajevima bilo je neizvjesno koliko dugo su uzorci puto­vali i pod kojim uvjetima. Obicno su uzorci bili pakirani u obicnu kartonsku kutijicu, a cesto puta nismo mogli utvrditi pod kojim uvjetima su ti uzorci bili prethodnog dana i noci. Zatim je bilo uzoraka koji su stizali obicnom poštam. Ni u ovim slucajevima nismo mogli utvrditi koliko je transport trajao i na kojoj temperaturi je uzorak stajao. Mi smo tada bili u nedoumici da li da tražimo novi uzorak koji ce biti pravilno transportiran, što produžuje vrijeme potrebno da se dode do rezultata, a može biti od vitalnog znacaja za pacijenta, ili da izvršimo analizu takvog uzorka i da s izvjes­nom rezervam gledamo na dobivene rezultate jer nam nije poznat utjecaj transporta na nivo hormona u krvi. Ovakvi slucajev, i svakodnevni rad u praksi doveli su nas na misao da izvršimo ispitivanje utjecaja temperature i dužine trajanja transporta na nivo hormona u uzorku transportiranom na razne nacine. Materija!, metode i rezultati -Kontrolne serume potrebne za ovo ispitivanje pripremili smo sami u našem laboratoriju na taj nacin da smo pulovali izvjestan broj seruma, a zatim ovaj pul podijelili na cetiri alikvota. Slika 1. U prvom dijelu smo odredili nivo hormona, tj. isti dan u svježem serumu, drugi dio smo osta­vili na sobnoj temperaturi koja se kretala izme­du 20-25°C, treci dio na 2-4 °C u obicnom hlad­njaku, a cetvrti dio na -20°C u hladnjaku za duboko zamrzavanje. Sve alikvote seruma osta- S[MA EKSPERIMENTA RAZDJELiVA.E SERUMA ( PACIJ[NTOV !LI PULOVANI S.) S VJl ŽI SERUM / ODREDI VANJE T3 Ti, , TSH IS TOG OA>J!i Slika 1 -Šema eksperimenta. vili smo osam dana pod ovim uvjetima, a nakan toga smo ponovo odredili koncentraciju hor­mona u serumu istovremeno u istom testu. Ovakva ispitivanja proveli smo na grupi hor­mona prikazanim u tabeli 1. BROJ HORMONI METOD[ FIRMA 1 T„ KOMPETITIVNA VINCA 2 T3 RIA BEHRINGWERKE 3 TSH RIA BECKMAN 4 TBG RIA CORNING 5 HPL RIA AMERSHAM 6 ESTRIOL RIA AMERSHAM 1 PROLACTIN RIA SORIN 8 CORTISOL RI A NEN Tabela 1 -Grupa ispitivanih hormona, metoda imena proizvodaca. Dobivene rezultate obradili smo statisticki i došli do zakljucka da izmedu dobivenih rezul­tata ne postaji statisticki znacajna razlika bilo da je nivo hormona oclredivan u svježem serumu ili u serumima cuvanim osam dana na sobnoj temperaturi, na 4°C u obicnom hladnjaku ili u hladnjaku za duboko smrzavanje na -20 °C. Zakljucak -Na osnovu iznesenih rezultata možema zakljuciti da se serumi mogu transpor­tirati pod normalnim uvjetima u roku od osam dana u temperaturnom intervalu od 20-25° C. Moramo naglasiti da kod granicnih slucajeva, bez obzira da li se nivo hormona odreduje u svježim ili transportiranim serumima, treba pro­širiti spektar ispitivanja pošto za svaki test po­staje zone preklapanja ili tzv. sive zone u kojima se mogu naci i normale i patologija. Ostaje otvoreno pitanje ljetnjih mjeseci, a narocita 7. i 8. mjesec kada su temperature znatno više i krecu se preko 30 ° C. U tam raz­doblju treba pripaziti na nacin i dužinu transpor­ta seruma pošto za sada nismo u mogucnosti da kažemo kakav je utjecaj tako visokih tempe­ratura i dužine transporta na nivo hormona u serumu. Adresa autora: Fosic Magdolna Skopska 1. 54000 Osijek 7 ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU, OPCA BOLNICA OSIJEK NACIN ODREBIVANJA BLAUFOKSOVOG KLIRENSA HIPURANA S OVIJE KLIRENS PERIODE Peric M., V. Marijanovic Sažetak: U ovom radu opisano je na koji nacin svakodnevno na Odjelu nuklearne medicine u Osijeku izvodimo tehniku klirensa hipurana. Prikazani su rezultati ispi­tivanja tzv. »produženog« klirensa kod dvije grupe ispitanika u sjedecem i ležecem položaju. Nismo našli bitnih razlika izmedu standardnog Blaufoksovog i produže­nog klirensa kod spomenute dvije grupe ispitanika. Prikazani rezultati ovog ispiti­vanja afirmiraju metodu Blaufoksovog klirensa s dvije klirens periode kod mobil­nih bubrega. UDK 616.61-072.72:539.163 Deskriptori: metabolicni klirens, jodohipuricna kislina Radiol. lugosl., 14; 489-491, 1980 Uvod -Moderna medicinska nauka prak­sam, narocita u posljednje vrijeme uvodi cita­vu bateriju testova pomocu kojih dijagnosticira funkcibnalne sposobnosti bubrega. Jedan od novijih i vrlo eksploatiranih testova je i Blaufok­sov klirens hipurana koji govori o minutnom plazmatskom protoku u bubrezima. Odjel nu­klearne medicine Opce bolnice u Osijeku usvo­jio ga je prije desetak godina i svakodnevno ga primjenjuje uz renografiju. Materija! i metode rada -Pacijenti, kod kojih je izvoden klirens hipurana s dvije klirens periode bili su podijeljeni u dvije skupine. Kod jednih je test obavljen u sjedecem, a drugih u ležecem položaju. Buduci da im nije radena renografija vec samo klirens hipurana, nisu bili niti hidrirani s obaveznih 8 del vode prije testa. Po dolasku pacijenta na odjel mjerimo mu tje­lesnu težinu i visinu. Doza za istog odreduje se u kolicini od 0,2 uCi hipurana ' 3'J po kilogramu tjelesne težine. Ustaljeno je pravilo u našem la­boratoriju da se odredena doza injicira u desnu kubitalnu venu i zahtjeva da pacijent mirno sjedi odredeno vrijeme. U dvadesetoj i tridesetoj minuti, od momenta injiciranja uzima se 10 ml krvi iz lijeve kubitalne vene. Nakon centrifugira­nja kroz 10 minuta, na 3000 okretaja, odvajamo 5 ml plazme u epruvetu s naznacenim brojem uzorka i imenom pacijenta. Medutim, grupa od oko 30 pacijenata nakon drugog vadenja krvi produžila je još 10 minuta s mirovanjem u sjedecem položaju, nakon cega je i u cetrdesetoj minuti uzeto 10 ml krvi. Postu­pak oko obrade uzorka bio je isti kao i kod pret­hodna dva. Epruvete s plazmam mjere se u bro­jacu za tekuce. uzorke na 10000 impulsa. Dobi­vene vrijednosti svodimo na minutu, oduzima­mo osnovno zracenje (Bg) i dijelimo s brojem mililitara plazme. Na taj nacin dobijemo broj impulsa u minuti po jednom mililitru plazme (imp.fmin.fml). Sve tri vrijednosti unosimo na logaritamsko-linearni papir, na apscisu vrije­me u minutama, a na ordinatu impulse. Pravac provlacimo kroz dvadesetu i tridesetu minutu, te ekstrapoliramo na ordinatu da dobijemo ak­tivnost u nultom vremenu -Ao. Dijeleci vrijed­nost Ao s 2, možemo iz dobivene vrijednosti ocitati t1/2 što se vidi iz grafikona 1. Pravac koji oznacava drugu periodu klirensa prolazi kroz vrijednosti tridesete i cetrdesete mi­nute. Odredivanje t 1/2 za drugu periodu isto je kao i kod prve. Na istom obrascu racunamo i prvi i drugi klirens, naravno prema za to odre­denoj formuli: 10000 !MPlJLSA A0:680imp. 1000 ll= 340imp 7 tz " t 112: 17 min 10 30 40 50 60min ALI KVOT O" 15 µCi 11.336.600 imp = TJEL. TE2!NA: 65 kg x 0,2 µCi 13 µCi . "0,78 ml O" 15 µCi = D : . x 13 µCi 9,825.053 imp 15 µCi 13 JJCi " 9,825.053 imp Grafikon 1 -Odredivanje Ao i t1/2. Slika 1 -Izracunavanje doze hipurana '"J za apli­kaciju. Zbog razlicite visi ne i težine pacijenta, odnos­ 100001"'1' no površine tijela varira i vrijednost volumena .o • 680 i"ll 1•65kg 09300.oJss O•llnC1 tllz•18•in ;:24.Xll1979.g. Cl• '·:·OSJ ,0.03!5• 556.Z„1/MI" Ao•)80i"'ll 11/l•l6.,;o o;:93,o,om CI• 9-:·0SJ ,0,0O3•545,4ml/,,in Grafikon 2 -Prikaz i izracunavanje klirensa hipu­rana '"J l. i II. periode. a dobivene vrijednosti se izražavaju u mililitrima na minutu. Prikazano u grafikonu 2. lnjicirana doza hipurana odreduje se meto­dom alikvota. U staklenu tikvicu stavlja se 1000 ml vode i 15 uCi hi purana. Odpipetiramo tri uzorka po 5 ml ovog razrjedenja, te mjerimo svaki na 10000 impulsa. Dobivene vrijednosti takoder svodimo na minutu, odbijamo osnovno zracenje, zbrojimo i nademo srednju vrijednost koja se množi s 200. To iz tog razloga jer 5 ml odpipetiranih iz tikvice su dvjestoti dio litre. (1000:5=200) Dobiveni impulsi su zapravo ak­tivnost kakvu ce i pacijent primiti u injekciji od 15 uCi. Ako je pacijent primio drugaciju dozu prema svojoj tjelesnoj težini mora se doza ko­rigirati na prikazani nacin u slici 1. krvi. Zbog toga je potrebno normalizirati vrijed­nost klirensa u ovisnosti o površini tijela koja se dobiva uporedujuci težinu s visinom na tabli- pa . 1,73 0.9769 ' 712 696 696 556,2 79,9 1 100 Slika 2 -Idealiziranje klirensa prema površini tijela. ci nomograma. Po Blaufoksu normalne vrijed­nosti klirensa nalaze se izmedu 500 do 700 ml krvi. Ranija ispitivanja u laboratoriju pokazala su da je u našim uslovima normalan hipuranski klirens iznosio 712 ml/min., te se i danas upo­trebljava pri idealiziranju vrijednosti klirensa. Idealiziranje klirensa vidi se iz slike 2. SKl.FlfV\ PKI..EMTA U &..m:CEM Al.02AJU PRILll4l'\ TESTIIWOl. WIM PACIJJIO.TA U LE2EW1 F0...01AJtJ l'P.IL!fm lESTIW>/ll'I 1 1 1 1 m>/m