RADIOLOGIA IUGOSLAVICA Anno 12 lulius 1978 Fasc. 2 PROPRIETARII IDEMQUE EDITORES: SOCIETAS RADIOLOGIAE ET MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE ET SOCIETAS MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE FOEDERATIVAE REI PUBLICAE IUGOSLA VIAE UUBUANA Radiol. lugosl. ! UDK 615.849 (05) (497.1) Applicatorum A Convenientia SPAC je kratica za "sectionally processed antibody coating" i predstavlja najnoviju metodu u radio­ imunologiji koju smo mi razvili. Naše istraživanje i naš razvoj ukazuju na to, da je najbolji argument za reklamu dobar i moderan produkt i visoki standard u kontroli kvalitete. Centri našeg istraŽivanja su u Evropi, SAD i Japanu. Nuklearnomedicinski centri 58 država u svijetu upotrebljavaju naše proizvode. Mišljenja smo da je proizvod tek onda potpuno dobar, kad je garantiran dobar servis. Mi se u tom smislu trudimo. BYK-MALLINCKRODT Wien Radiopharmaka Diagnostika A-1191 Wien, Cottagegasse 94 RADIOLOGIA JUGO SLAVICA PROPRIETARII IDEMQUE EDITORES: SOCIETAS RADIOLOGIAE ET MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE ET SOCIETAS MEDICINAE NUCLEARIS INVESTIGANDAE FOEDERATIVAE REI PUBLICAE IUGOSLAVIAE LJUBLJANA ANNO 12 IULIUS Fasc. 2 1978 Collegium redactorum: N. Allegretti, Zagreb -B. Bošnjakovic, Beograd -M. curcic, Beograd -M.Dedic, Novi Sad -A. Fajgelj, Sarajevo -V. Gvozdanovic, Zagreb -S. Hernja, Ljubljana -D. Ivancevic, Zagreb -B. Karanfilski, Skopje -B .Kastelic,Ljubljana -K. Kostic, Beograd -B. Mark, Zagreb -N. Martincic, Zagreb ­ Z. Merkaš, Beograd -L. Milaš, Zagreb -J. Novak, Skopje -I. Obrez, Ljub­ljana -F. Petrovcic, Zagreb -S. Popovic, Zagreb -B. Ravnihar, Ljubljana-Z. Selir, Sremska Kamenica -š. Spaventi, Zagreb -G. Šestakov, Skopje -M. Špoljar, Zagreb -D. Tevcev, Skopje -B. Varl, Ljubljana Redactor principalis: L. Tabor, Ljubljana Secretarius redactioBis: J. škrk, Ljubljana Redactores: T. Benulic, Ljubljana -S. Plesnicar, Ljubljana -P. Soklic, Ljubljana -B. Tavcar, Ljubljana 1 Radio!. Iugosl. UDK 615.849(05)(497.1) Izdavacki savet revije Radiologia Iugoslavica: M. Antic, Beograd -Xh. Bajraktari, Priština -M. Dedic, Novi Sad -N. Ivo­vic, Titograd -M. Kapidžic, Sarajevo -A. Keler, Niš -M. Kubovic, Zagreb -S. Ledic, Beograd -M. Lovrencic, Zagreb -M. Matejcic, Rijeka -Z. Mer­kaš, Beograd -P. Milutinovic, Beograd -J. Novak, Skopje -P. Pavlovic, Rijeka -S. Plesnicar, Ljubljana -L. Popovic, Novi Sad -M. Porenta, Ljub­ljana -V. Stijovic, Titograd -I. šimonovic, Zagreb -J. škrk, Ljubljana ­ L. Tabor, Ljubljana -I. Tadžer, Skopje -B. Tavcar, Ljubljana -B. Varl, LjublJana Tajnica redakcije: Milica Harisch, Ljubljana Izdavanje casopisa u 1978. godini potpomogle su sledece ustanove, instituti, zavodi, bolnice i organizacije udruženog rada: -Savez samoupravnih interesnih zajednica za naucne delatnosti u SFRJ -Raziskovalna skupnost Slovenije (u svoje ime, i u ime istraživackih zajed­nica svih drugih republika i pokrajina SFRJ) -Udruženje za radiologiju i nuklearnu medicinu SFRJ (organizacioni odbor X. kongresa radiologa Jugoslavije, Sarajevo) -Udruženje za nuklearnu medicinu SFRJ -Slovensko zdravniško društvo -Otorinolaringološka klinika KC v Ljubljani -Opca bolnica, Split Doprinosi ustanova na osnovu samoupravnih dogovora: -Onkološki inštitut v Ljubljani -Inštitut za rentgenologijo v Ljubljani -Institut za radiologiju Klinicke bol.Jnice u Novom Sadu -Radiološki institut M.dicinskog fakulteta Priština -Klinika za nuklearnu medioinu KC, Ljubljana Pomoc reviji: -Radiološki instituti iz Beograda -Sekcija za radiologiju i nuklearnu medicinu lekarskog društva BiH Narucnici reklama: -BOSNALIJEK -Sarajevo -SIEMENS -Erlangen -ELEKTRONSKA INDUSTRIJA -Niš -INTERIMPEX -Skopje -KRKA -Novo mesto -LEK -Ljubljana -ELEKTRONABAVA -Ljubljana -SLOVENIJALES -Ljubljana -TOSAMA -Domžale -ETA -Cerkno -BYK-MALLINCRODT Wien -BIODATA -Coinsins -ISOCOMMERZ -Berlin -BAIRD ATOMIC -The Hague -MEDIMPEX -Budapest -INŠTITUT JOŽEF šTEF AN -Ljubljana Univerzalna decimalna klasifikacija: Inštitut za biomedicinsko informatiko, Medicinska fakulteta, Univerza v Ljubljani CONGRESSUS II. MEDICINAE NUCLEARIS IUGOSLAVIAE BLED, OCTOBER MCMLXXVIII UPRAVNI ODBOR UDRUZENJA ZA NUKLEARNU MEDICINU JUGOSLAVJJE: Prof. dr. Bojan Varol, dir. med., Ljubljana Doc. dr. Porenta Miran, dr. med., Ljublj,ana Dr. Kcastelti-vano je 18 osoba. Ženskam polu je pniJpadalo 12, a muškom 6 boles­nika. Faza ter:minailne lwonicne bubrežne in­suftlci:j enoij e predstavljala cetv, l'tu grupu u OJ 'ci' k "' i::::--. C!) "' .'-:-.. ;:l .,:: E-< 'a:,-0:: uE-<" o; . all) r"1aCil ,.."'1,.. M F i:1 s 'g ;::1 .-.() . .fj . .:;;;in P'B. cJ f:!. . H . . H . ;::: ..U H.U. .,;,:,;,:;;; Uo;;; o -. .;'.::?. . g.§rJ"u F2i? .si?-;:; P::Z IL::i-;:; 1 ž 40,2 64,4 56,5 0,71 1,14 2a 111. 38,0 70,6 61,2 0,62 1,15 3 ž 37,2 74,0 61,7 0,60 1,20 4a 1n 42,1 88,0 79,0 0,53 1,11 5 ž 36,0 79,6 75,8 0,47 1,05 6 n1 38,8 74,2 66,9 0,58 1,11 7 m 37,8 61,2 50,0 0,76 1,22 8 111 31,2 61,2 57,5 0,54 1,06 9 111 38,2 59,0 52,0 0,72 1,13 10 ž 39,7 71,4 62,5 0,64 1,14 11 ž 45,2 96,0 89,0 0,51 1,08 12 13 14 ž 42,3 85,2 75,8 0,56 1,12 ž 37,8 71,4 62,5 0,60 1,14 49,1 92,1 82,5 0,60 1,12 1n 71,4 60,0 0,62 1,19 74,1 0,51 1,08 n1 37,2 ž 37,7 Ukupno 8 8 Total Aritmeticka sredina 39,2 74,9 66,6 0,60 1,13 Mean value Tabela 2 -Odnos: klirens endogeni kreatinin (klirens "Cr EDT A i klirens ureje) klirens 51 Cr EDT A -u osoba sa renalnom hipofunkcijom klirens "Cr EDT A 50-90 ml/min) Table 2 -Ratio: creatinine clearence (clearence of 51 Cr EDTA and urea clearence (clearence of "Cr EDTA in patients with renal hypofunction (clearence of 51 Cr EDTA 50-90 ml/min) Dinamicke si.udije krea,t1irnina/k1ilrens 51 Cr EDTA ,raste 1i ,iznosi 1,13, dok koLi:cnilk vrednosti klirens ureje/ k:Urens 51 Cr EDT A ,pokazuje vrednosti slic­ne vrednositi;ma prve grupe 1isp.itivanilh li iz­nos,i 0,60 (ta,bela 2). U faZJi :i:z1cažene hroni:cne bubrežne 1insu­fiici:jenoije, 1tj. u kecDj grupi ispitivanih, postaji povecanje .odnosa klirens kreatini­na/1klireins 51 Cr EDTA na 1,25 lrno i ume­renij1i porast koli:crnika k1irens ureje/1kli­T,ens 51 Cr EDTA na 0,75 Gtabela 3). Grupa :o:bolelilh od 1bubrežne bolesti u fa­zi terminalne hronicne bubrežne insufioi­j enoij e pokaza,la je ,da1j,i ,porast odnosa kl:i­rensa enclogenog kreatiniina/klirensa 51 Cr EDTA 1na 1,77 idok j.e koli:cnik vrednosti kl,irensa ureje/khrens 51 Cr EDT A bio vrlo ,bl1i­ zak jediniici 1i izn.osto je 0,93. M. ž. M F 1 ž 21,4 2 ž 38,2 3 ž 19,9 4 ž 21,6 5 rn. 28,7 7 ž 8 ž n ž 10 111 IJ 111 12 ž 31,9 24,2 24,5 27,8 41,6 18,9 49,2 46,1 42,8 39,2 61,1 28,6 Diskusija. -Vrechrosti .odnosa kLirensa urejee1,ldirens 51 Cr EDT A u grup:i iispitiva­nih sa normalnom ,bubrežnom funkcijam i u gnipi sa bubrežnom hipofunkoijom bile su ,skioro iden:1Jicne. To se n10že objasniiti tiime da veliic,ina klirernsa ureje p1,i normal­noj, ili laika smanjernoj bubrežnoj funkciji pokazuje vnlo vehke :oscilacije, zbog zavis­nosti ldirensa ureje odrnosno koncentrac,ije ureje u .eplazmi od jacine dilureze .koja, u navedenim fazama, 1ima veon1.a širok ra,s­pon (Chas1i:s et a:l., 1938.). U grupi bubrežnih ,bolesnlirka u fazi iz­ 1 ražene bubrežne insuficijencije, oc1nos ldi­ 1 rensa ureje ,i refe.rentnog lqu,QqqQq .§·§. a q CC :... M F Cil i::·;:: C!Ji:: ro @:B·.:c . @:o @.fu .. . -..:...:...OJ rn:... ro ·-.n q r' 'O q ,,.,::, P::Z -..s.. .;,s;, .. ._, Ut) -usu..":e !4;;; .o: (J g...... ,..... :...;:!U H.U. u uv: u 1 rn 10,6 16,2 13,0 0,82 1,25 2 111 2,7 6,2 2,03 1,33 3,05 3 ž 9,8 15,0 11,2 0,86 1,34 4 111 3,0 5,8 2,8 1,07 2,07 5 111 14,1 26,2 18,2 0,77 1,44 6 ž 4,2 0,93 2,16 7 ž 8,8 16,1 10,0 0,88 1,61 o ž 11,2 16,0 8,9 1,26 1,80 9 ž 13,4 28,6 19,4 0,69 1,47 10 111 5,6 11,6 6,2 0,90 1,87 11 ž 14,1 27,6 19,3 0,73 1,43 Ukupno 5 6 Total Aritmeticka sredina 8,8 16,2 10,5 0,93 1,77 Mean value Tabela 4 -Odnos: klirens endogeni kreatinin (klirens "Cr EDTA i klirens ureje) klirens "Cr EDTA -u osoba sa izraženom bubrežnom insuficijencijom (klirens 51 Cr EDTA ispud 20 ml/min) Table 4 -Ratio: creatinine clearence (clearence of 51 Cr EDTA and urea clearence) clearence of '1 Cr EDT A in persons with terminal chronic renal insufficiency (clearence of 51 Cr EDT A under 20 ml/min) Još veca saglasnost ,odnosa ova dva kli­rensa je posHgnuta u cetvrtoj grup,i :ispi­tivanih u fazi terminalne ,bubrežmne insu­:fiioijenc,ije, kada vrednosti ,khrensa obeju supstanoija pokazuju teorijski vrlo malu razliku apsolutm1ih b1ojndh vrednosti, te su ° vreclniOsti kolicnika kliirens ureje/klirens 51 Cr EDT A sasvirn. bliske jedinici. Iz ovog proizlazi da je ,ldkens ureje bolje merilo stepena bubrežne funkoije ,pri razvijenoj i terminal,noj bubrežnoj insuficijencij:i, nego uezdraviih 1osoba i u osoba sa pocetnorn. hro­nicnorn. bubrežno:111 insuf.icijencijom. Ne­ujednacenos,t vrednosti klirensa ureje, na­rocita u ,prvoj i drugod grupi, a clel:imicnoei u trecoj, objašnjava se va11iranjern. jacineediureze, te su naši ,rezultati sagla,sn:i sa miš­ljenjem mnogih autora, po koj,ima klirenseureje nije pouzdano merUo funkcionoge ,stanja bubrega, ukoliko je .on jedina mera,eali u grupi sigurnih pokazatelja kao što jeeklirens 51 Cr EDTA ,predstavlja sigurno ko­r:isnu meru (W,rong, 1962.). Treba naglas,itieda :tokom ,ispi1Jivamja bolesnioi nisu :imali :, znake infekcije i kirvarenja, niti ni bilo ,ko­je stanje koje dovodi do potenciranog ka­tabol:izma. Sve osobe :su unosHe po 0,5 gr proteina na 1 .}{ig telesne ,težine (Murclaugh et al., 1958.). Odnos kJirensa kreati111ina/1klirens 51 Cre :EDTA u prvoj grupi, je pokazao, da su vredno.siti ,o' ba kli1rensa brojno skoro ,potpu­no .saglasne ,te se :11:jihov ,ko.liicn:ik za svega 0,03 razlikuje od jedinice. Ovaj odnos raste uegrupi obolelih u fazi bubrežne hipofunk­cije ,i vrednosti 1ldirensa ,kreatinina zna,tnoepremašu.iu vrednosti klirensa 51 Cr EDTA.e U grupi .obolelih od bubrežne bolesti u fazi dz,ražene hron:icne bubrežne 1insuf:ici­j encije, odnos ispitivanih klirensa ,raste i srednja vrednost 1iznos,i 1,25, št,o ukazuje da se brojne vrednosti kliirensa više razlikuju i da je kl:ire.ns endogenog krea1Jinina veci od klirensa 51 Cr EDTA. Apsolutne brojne vrednosti k1irensa endogenog kreatinina u grupi osoba sa terminalnom kronicnom •bubrežnom insuficijencijom su za slmroe100 % vece od klirensa 51 Cr EDT A, madae Dinamicke studije urovoj faz1i to n1Je znacaJno, zbo.g malihrb11ojniJh vre:dnos,ti 'kltrensa •tih sups:tancija,ri 1te su ivred:nosti oba kbrensa prakiticno ve­ ,roma bliske. KoncentraCli.ja kreatLnina je relati:v1m Iwnsta:1111ma. Razlog za ,povecanje lwli6111ika khrens endogen:og kreatinina/kLi­ren:s 150r EDT A u ,mnogim .posma,tranim se­rijama je evidentna tubulska ekskrecija krea1tinina, OiJ)isana od rn,nogih au;bora (Maindel et al., 1953.; Miller et al., 1952.). Na ,osnovu ,posma:traDJi!h ,od.1osa, može se ,zakljucitli d1c1 je klii:rens endogenog kreati­nina bolje meriilo bubrežne funkcije u ,zdravih osoba i prii ;pocetnoj ,bubrežnoj in­sufici:j enc:id,i, ,nego u faZJi izražene i termi­nalne hmnicne bubrežne :insuiiicijenoije. P,da Zibog na;vedenih razl:oga k1i­ r.oizlazi, ,,rens en:dogenog il.reaitiinina 111ij e ekzakitna n1era j acine .glome1>rnl:ske filtracije, mada ttime njegova kliinicka virednost nije znat­niije umanjena. Zakljucak. -Ispitivanjem odnosa ldi­ ,rensa ureje, odnosno :klirensa endogenog ,krearbiDJina i ,reforenimog kLirensa 51 Cr EDTA kons,tatovana su :odstupanja, ,koja ,su veoma slicna odstupanj,ima kolJi.cn,ika koj!i su dobijeni pri ispiiti:varnju ldi:rensa ,u,reje 1i k1, 1rensa endogenog kreatini,na pre­ma klirensu inulii:na. K'N1rens ·i:nrnlina 'je opšte ,prihvacen kao na:j,tacniiji metod za .ocenji:va:nje jacine .glo­merulske fillitraoiije (Smi!th, 1951.), ali je tehnicki postupak v;rlo kornp,1iikovan ,i ,te­ 1ško 1izvodljiirv, ,, u sv,a:kodnev;noj ,praksi, te se upotrehljava, samo ka:o 1istraživacki nmtod,. Odstupanlja odinosa •ispifrv.anih klirensa u odnosu na klirens 51 Cr EDT A su saglasna sa dobijeniim i u 1li:teraturi navedenim ,od­nosima k11rensa .ureje 1i klirensa endogenog kireati:Toina ,pren1ia 1Miirenisu inuhna. ProozlaZJi, da se Miirenis ,51 Cr EDT A može zbog rn.alog odstupanja od klirensa inu1ina i znatno ,Lakšeg tehnicko,g ,postupka prepo­ruoiti ,lrno veoma preciZJna mera ocenjiva­nj a ja:cine gll()JrneruJske filtraoije. NJegova tacn1osit sve VJ1še s1luži kao ,lrnntrola klinic­kih kl1iirensa (klirensa ua:eje i kLirensa en­ 1 , dogeno,g ,kireai:Jinina) zbog 1tehnicldh nedo­s1tata1ka i g,u sa,kuprja:nju mokrace. rešaika Summaryr 51Cr EDTA CLEARANCE, UREA AND ENDOGENOUS CREATININE CLEARANCE RATIOS AS RENAL FUNCTION TEST We studied 63 cases having various degrees of renal functional impairment. Patients were classified in 4 groups .Urea clearance, endoge­nous creatinine clearance as well as "Cr EDTA clearance were estimated in each pa­tient. Creatinine clearance and 51 Cr EDTA ra­ti,o and urea· clearance and 51Cr EDT A ratio were calculated. We conclude that 51 Cr EDT A clearance ra­tios with urea and endogenous creatinine ,, clearance ,rati:os give very simrilar results to , urea clea,rance and enogenous creatinine cle­arance ratios with inulin clearance. Deter­minations of the latter rattos are very cum­bersome and therefure can not serve as a rou­tine renal function test. Since 51 Cr EDTA clearance differs little from anulin clearance values while its calcu­Lation is simpler we recommend this method for measuring glomerular function. Creatinine clearance as well as urea clea,rance determi­nations are not ideal (inaccurate collection of timed urine samples, technical inaccuracy). A nwre accurate measure of gI,omerular filtra­tion rate is 51 Cr EDT A clearance. Literaturar l.rChasis, H., and H„ W. Smith: The extre­tion •of urea in normal man and in subjects with glomerulonephrit,is, J. Clin. In vest. 17, 347, 1938. 2.r Dicker S. E.: Standard renal clearancesrin mammals'. In Modern Vieus of the Secre­tion od Urine, p. 5, Cushny Memorial Lectu­res, Ed. F. R. Winton. London: J. & A. Churc­hil Ltd, 1965. 3.r Favre I-I. R. and A. J. Wing: British Med.rJour., vol. 1, 84-86, 1968. 4.r Garnet E. S., V. Parsuns and N. Veall:rLancet, vol I, 818-819, 1967. 5.r I-Ieath D. A., M. S. Knapp and W. I-I. C.rWalker: Lancet voL II, 1110-1112, 1968. 6.r Mandel, E. E., F. L. Jones, M. J. Willis,r W.rI-I. Cargill: Renal Excretion of Creatininerand Inulin in man, J. Lab. and Clin. Med., 42,r621, 1953.r 7.r Miller B. F., R. Leaf, A. R. Mamby, Z.rMiUer: Validity of the endogenous creatinine clearance as a measure of glomerular filtra­tion rnte in the diseased human kidney. J. Clin. Inv. 31, 309, 1952. 8.r Murdaugh I-I. V., Jr., B. Schmidt-Nielsen,r E.rM. Doyle & R. O'Dell: Renal tubular regu­ Dinamicllrn. Ova metoda u potpunosti može da zameni kateterizaciju rn.olcracne be­šike. U korn.binaciji sa elektromiografijom treba da bude metoda izbora za rano otkrivanje popuštanja m. detrusora. UDK 616.65-005.55-073.75:621.039.8 Deskri11tori: prostata adenom, bubrežni funkcioni testi, urin, radioizo­topna renografija. Radio!. Iugosl., 12; 359-363, 1978 Uvod. Zbog velike potencijalne opas-nc::;ti od unošenja infekcije u donje mo­kracne puteve preko katetera, postaji tež­njc:i da se kateterizacija u dijagnosticke svrhe zarn.eni drugim metodama. Radio­izotopsko odredjivanje rezidua1nog urina je po3cdna metoda jer omogucava isto­vrcn:eno pracenje urodinamike kao i brzi­nu pretoka urina. Cilj našeg rada bio je da se proveri dij agnosticka vrednost ove metode kod obolelih od adenonia prostate i da se ispi­ta koji stadijumi ove oblesti predstavlja­ju indikaciju za ovo odredjivanje. želeli smo takodje da proverimo da li dovoljno pridonosi pri izboru vrste lecenja. Metode i bolesnici. Odredjivanja smo vršili po Blaufoxovoj metodi (1, 2). Ispitanici su hidrirani sa 50 ml tecnoti 20 minuta pre izvodjenja renografije te je nakan ubrfagavanja 131 J-OIII -u dozi od 0,15 µCikg telesne težine, izvodje­na standardna renografija. Nakan toga su ipitanici hidrirani sa dodatnih 300-500 rnl tecnosti i 45-60 minuta od momenta injiciranja 131J-hippurana odredjivao rezi­dualni urin. Detektor renaltrona se po­stavlja iznad simfize pubicne kosti tako da je njegova duža osovina o};:renuta hc-­rizontalno i nakan podešavanja uslova na aparatu pronadje mesto najjaceg radio­aktiviteta. Bolesnik mokri u zatvoreni si­stenl. koji odvodi urin iz vidnog polja de­tektora. Za to vreme pisac beleži: pocetnu radioaktivnost, tok rnikcije, rezidualnu radioaktivnost i fon prostorije. Volumen rezidualnog urina izracunava se po Blau­fox-ovoj formuli: Rezidualni izlucena zapremina urina X rezidualna radioaktivnost urin (ml) pocetna radioaktivnost -rezidualna radioakfrrnost Dinamicke studije Brzina protoka se izracunava tako što se izluceni volumen podeli sa vremenskim trajanjem mikcije (mlisec). Naše normalne vrednosti koje smo do­bili odredjivanjem rezidualnog urina kod 40 klinicki zdravih dobrovoljaca izmedju 20-35 godina starosti su sledece: Rezidualni volumen u rasponu od: 3-6 ml (X 9 ml). Procentualni odnos re­zidualnog prema izlucenom urinu krece se od 1-10 % (X= 6 %). Brzina protoka urina: 6-20 1111/sec (X= 12 ml/sec). (Jugo­slavenski dani nuklearne medicine, Osijek, 1977, poster.) Nakan što smo odredili normalne vred­nosti po opisanoj metodologiji kod zdravih ispitanika, odredjivanja rezidualnog volu­mena vršili smo kod 126 bolesnika obolelih od adenoma prostate od kojih 103 ambu­lantna i 23 ležeca bolesnika. U cilju pro­veravanj a tacnosti metode kod svih ležecih bolesnika vršili smo kateterizaciju 1110­kracne bešike odmah nakan završetka izotopskog merenja rezidualnog urina. Iz­medju kateterizacije i radioizotopske me­tode postaji veoma dobra korelacija r = = 0,993. Odstupanje smo imali u dva slu- Grafikon 1 -Korelaaiona krivulja Korelacija vcrednosti rezidualnog urina dobi­jenih kateterizacijom (Y) i radio.izotopskom metodam (X) Graph. 1 -Correlat1on curve Correlation of the residual urine values ob­tained by catheterization (Y) and radioisotopic methods (X) caja kod bolesnika sa hiperdistendiranom mokracnom bešikom gde je deo radio­aktivnosti bio van vidnog polja detektora. Obzirom na to da je kod istih rezidualni volumen bio veoma visok (više od 600 ml) ovo odstupanje nije od klinickog znacaja, jer je relativna greška merenja mala. Rezultati i diskusija. -Na osnovu na­djenih vrednosti volumena rezidualnog urina, brzine protoka i procentualnog od­nosa rezidualnog i izlucenog volumena s jedne, te renografskog i klinickog nalaza s druge strane, bolesnike smo podelili u IV. grupe. Kao što se vidi iz tabele l. u I. grupu svrstali smo one ispitanike (41) kod kojih su vrednosti rezidualnog urina i brzine protoka bile u granicama normalnog a procentualni odnos rezidualnog i izluce­nog volumena bio ispod 10 %. Ova grupa klinicki odgovara bolesnicima sa pocetnim stadijumom bolesti (adenoma prostate gr. I). Pacijenti iz ove grupe imaju subjek­tivne tegobe u vidu dizurije, nikturije (1-2 puta) uz palpatorni nalaz laka uve­cane prostate. Kod ovih bolesnika po pra­vilu ne postaje znaci infekcije urinarnog trakta. U ovu grupu smo svrstali i one ispitanike kod kojih je volumen rezidual­nog urina nešto povecan (20-58 ml) no zbog velike zapremine izlucenog urina (500-800 ml) procentualni odnos nije po­remecen i iznosi manje od 10 %. Obzirom na veoma oskudan palpatorni nalaz ove vrednosti nismo shvatili kao povišene, vec kao posledicno vece normalne vrednosti nastale usled premikcione hiperdistendira­nosti m. detrusora te nedovoljne brzine kontrakcije istog, nakan završetka mik­cije. II. grupa obuhvata bolesnike sa adeno­1110111 prostate stepena I.-II. Ovde je vo­lumen rezidualnog urina normalan dok je brzina protoka smanjena u vecoj ili manjoj meri. Imajuci u vidu da je brzina protoka direktno zavisna kako od funk­cione sposobnosti m. detrusora, tako i od hidrodinamskog pritiska (3, 4) bolesnike iz ,;,. Odnos Rezi dualni Volumen Brzina protoka rezidualnog Renografski volumen (ml) urina (ml) (ml/sec) i izlucenog nalaz Residual Broj Volume of the Urine ouflow volumena (11/ol Radioreno­ urine boles­urine (ml) rate (ml/sec) Residual to void graphy velurne (ml) nika volume rati o(0,' 0) Grupe Klinicki nalaz Num­--­ Groups Clinical findings ber of Sred­Sred­Sred­Sred­ pati-nja nja nja nja ents Raspon vred­Raspon vred­Raspon vred­Raspon' vred-Norm. Patol. Range nost Range nost Range nost Range nost Norm. Path. Ave­Ave­Ave­Ave­ rage rage rage rage Normalan rezidualni volumen i normalni Adenoma prostatae I. protok Normal residual urine 90-820 319 2,6-26 13,9 6 -21 9,6 0,3-8,8 4,3 36 5 gr. I Prostatic adenoma volume and normal st. I ouflow rate Normalan rezi dualni 23 13-170 99 2,0-18 8,5, 0,3-5, 7 2,7 2 -24,7 13,6 14 volumen Adenoma prostatae i smanjen gr. I-II II. protok ---Prostatic adenomR Normal residual st. I urine volume 2 12 205-720 357 2,3-36,4 13,S 0,6-4, 7 2,3 1 -10,1 5A 5 and reduced ou tflow rate Povecani rezi dualni ti s· '" s c=;; ro ro volumen 9 130-390 215-20,3-55, 7 31,4 6 -13 7,9 10 15 4 i normalni Adenoma prostatae protok III. Increased adenoma residual urine st. I-II volume and 2 13 200-515 322 74 -260 135 5 -12 8, 1 25 -84.5 43,2 10 3 normal urine outflow rate Povecani reziclualni volumen i smanjeni protok Adenoma prostatae Increased gr. III IV. 28 55-300 182 27,3-247 115 l -5,6 2,7 21,5-300 102 18 10 volume and st. III residual urine Prostatic adenoma reduced urine outflow rate Tabela 1 -Podela bolesnika prema usvojenoj metodologiji Table 1 -Distribution of patients by the adopted methodology Bo1esnici oboleli od adenoma prostate podeljeni u IV. grupe prema parametrima odredjivanja rezidualnog urina, renograf­ skim i klinickim nalazima Patients with prostatic aclenomas clividecl in.to four groups accorclings to the parameters of the resiclual urine volume mea­w en surements, renographyc ancl clinical findings ..... Dinamicke studije ove grupe podelili smo u dve podgrupe, u podgrupu l. i 2. U l. podgrupi su bo­lesnici sa izlucenim volumenom manjim od 200 ml, a u podgrupi 2. pacijenti sa izlu­cenirn. volumenom iznad 200 ml. Tabela l. pokazuje da je najveci broj bolesnika iz l. podgrupe (14) imao patološki renograf­ski nalaz te sledstveno torne usporeno iz­1 ucivanj e urina sa izrazito smanjenom brzinom protoka (0,3-5,7 ml/sec). Iako je brzina protoka izrazito smanjena, ove na­laze nismo mogli sa sigurnošcu da tuma­cimo u smislu pocetne dekompenzacije rn .. detrusora zbog uticaja smanjenog hidro­dinamskog pritiska. Neke bolesnike smo prat,ili nekoliko meseci i kod 4 bolesnika utvrdili porast rezidualnog volumena kao i pogoršanje palpatornog nalaza. Došli smo do zakljucka da smanjena brzina protoka treba da se smatra znakom pocetne de­kompenzacije m. detrusora bez obzira na izlucenu zapreminu urina, te da zahteva dalje pracenje pacijenta uz dodatno elek­tromiografsko ispitivanje funkcije mišica bešike. Smanjene vrednosti brzne protoka iz podgrupe 2. (0,6-4,7 ml/sec) smatrali smo patološkim obzirom na to da je ovde izlucena zapremina urina iznosila više od 200 ml. U III. grupu svrstani su bolesnici sa najoskudnijim palpatornim nalazom (ne­znatno do granicno uvecana prostata) a izrazitim subjektivnim tegobama (dizurija, osecaj punoce nakon mikcije) kao i pato­loškim urinarnim nalazom. Kod ovih bo­lesnika anamnesticki podaci ukazuju na kratkotrajan tok bolesti a rezidualni vo­lumen je granicno do izrazito povišen uz normalnu brzinu protoka. Zbog neslaga­nj a visokih vrednosti rezidualnog urina i oskunog palpatornog nalaza odredjivanja rezidualnog volumena smo ponovili dva ili više puta kod 12 bolesnika iz ove gru­pe, i dobili identicne rezultate. Zbog veo­ma izraženih subjektivnih tegoba indika­cija -za operativno lecenje kod ovih boles­nika postavljena je na osnovu visokog re­zidualnog volumena odredjenog radioizo­ '.'.lpskom metodorn. (rezidualni volumen se kretao od 300-500 ml kod ovih bolesnika). Intraoperativan nalaz je razjasnio uzrok ovog izrazito povišenog rezidualnog volu­mena, naime radilo se o znatnom uveca­nju medijalnog lobusa prostate koji je skoro u potpunosti zatvarao unutrašnji orificij uretre i dovodio do zastoja urina u najranijoj fazi bolesti premda je zbog anatomskog položaja medijalnog režnja, palpatorni nalaz bio oskudan. Normalnu brzinu protoka tumacili smo relativno do­bro ocuvanom funkcionom sposobnošcu m. detrusora kao odraz kratkog vremenskog trajanja retencije uzrokovane lokalizaci­jom mehanicke prepreke. Odredjivanje re­zidualnog urina radioizotopskom metodom najviše doprinosi u razjašnjavanju klinicki nejasnih ili nedovoljno jasnih slucajeva. U IV. grupu spadaju oni bolesnici kod kojih je klinicki postojao adenom prostate III. stepena sa izrazitim dizuricnim smet­njama, patološkim nalazom u mokraci sve do simptorn.a kompletne retencije i para­doksne ishiurije. U ovoj grupi pred palpa­torno jasno uvecane prostate postoji znat­no smanjena brzina protoka i zrazito uve­cani rezidualni volumen. Ovi bolesnici su mahom leceni hirurškim putern .. Zakljucak. -Radioizotopsko odredjiva­nje rezidualnog urina je pouzdana metoda koja je potpunosti može da zameni kate­terizaciju mokracne bešike u dijagnosticke svrhe. Izuzetno je pogodna dijagnosticka metoda kod adenoma prostate koja u kom­binaciji sa elektromiografijom treba da bude metoda izbora za rano otkrivanje popuštanja m. detrusora. Njen pun ·znacaj je u otkrivanju granicnih i klinickih ne­jasnih slucajeva, kao i odredjivanju na­cina lecenja bolesnika. Summ ary CLINICAL SIGNIFICANCE OF RESIDUAL URINE DETERMINATION IN PATIENTS WITH PROSTATIC ADENOMAS Measurements of the .residual urine volume were performed in patients with prostatic adenomas in clifferent stages of the clisease. Dinamicke studije In 126 patients 140 determinations were made. Beside the residual urine v,olume, the relati­onship between the residual volume, and the urine outflow rate was determined. On the basis of these results the patients could be divided into four groups. Group I 1ncluded the patients (32.5 %) with normal residual voLume values and urine outflow xa, te. The g11oup was clinically adequate to the incipient stage of the disease. Group II oomprises the patients in whom the ,residual u1.ine values were nonna1 but the urine outflow rate Tedu­ced, as the very sign of decompensation of ,the m. detrusor. Group III included the patients (17 ,5 °/0 ) with n1oderately to con­siderably increased residtml volume but nor­mal urine outfl,ow rate. These resul:ts should be explained by further examinations and cli­nical evaluations. Finally, in group IV were patients (22.2 °/0 ) with clearly ,increased resi­dual volume and considerably reduced urine outflow rate, as certain signs of complete weakness of m. detrusor. The symptomato1ogy in that group Tanged from an incomplete re­tention to ishi-uria paradoxa. Group IV pati­ents were treated surgically and so were also some patients foom group III with high re­sidual volume, whereas the others were sub­jected to the hormone therapy. Literatura l. Blaufox M. D., BeH E. G.: The use of radio.nuclides .in diseases of the lower urinary tract. U: Gottschalk A., Potchen J (eds.): Dia­gnostic Nuclem medicine, Baltimora, The Wil­liams and Wi,1976 lkins Company Baltimore, (str. 492-497), 2. Strauss B. S. and Blaufox M. D.: Estima­tion of residual urine and unine flow rates without uretheral catheterization. J. Nucl. Med., 11: 81, 1970. 3. Treves S. and Spencer R.: Kinetics of rnicturation; a clinical radioisotopic study and a new theory of bladder function. J. Nucl. Med., 11: 370, 1970. 4. Winter C. C.: Radioisotope uroflowmetry anct bladcler residual test. J. Uro1., 91: 103, 196:'1,. Adresa autora: Sedlak V., Med. fakultet, 21000 lNovi Sad. 65282 CERKNO -JUGOSLAVIJA Tovarna elektrotermicnlh aparatov n. sol. o. Tovarna proizvaja elektricne grelne plošce za štedilnike in kuhalnike, cevne grelce za gospodinjstvo in industrijo, razne termostate. r 7 NEVROLOŠKA KLINIKA, KLINIKA ZA NUKLEARNO MEDICINO, KLINICNI CENTER V LJUBLJANI STATISTICNO GRUPIRANJE KAZALCEV MOŽGANSKEGA KRVNEGA PRETOKA PRI TREH SKUPINAH BOLNIKOV Hrastnik F., B. Logar Izvlecek: 129 bolnikov je bilo razvršcenih v tri skupine na osnovi ldi­nicnih podatkov in rezultatov preiskav. V normalni ali kontrolni skupini je bilo 27 bolnikov, v skupini z multi ishemicno možgansko lezijo 63 bol­nikov in v skupini s primarno degenerativno lezijo možgan 39 bolnikov. Kazalei regionalnega možganskega krvnega pretoka (rCBF10, rCBF., rCBFw in Wg) v 13 možganskih regijah pri vsakem bolniku so bili statisticno grupirani z izdelano metodo za optimalno statisticno grupiranje. Sred­nje vrednosti vseh kazalcev možganskega krvnega pretoka so bile pri obeh bolezenskih skupinah nižje od kontrolne skupine, statisticno signi­fikantne (p < 0,001) pa so bile, razlike med strednjimi vrednostmi v kazalcih rCBF10, rCBF, in Wg, ne pa v kazalcu rCBFw. Srednje vrednosti vseh kazalcev so bile pri multi ishemicni skupini nižje od primarno degenerativne, statisticno signifilrnntna razlika (p < 0,05) pa je bila med obema skupinama le v kazalcu rCBFw. UDK 616.831 :612.133:621.039.85 Deskriptorji: cerebralne arterije bolezni, krvni obtok, krvni pretok hi­trost, scintigrafija, angiografija, radioizotopi, ksenon, statistika. Radiol. Iugosl., 12; 365-368, 1978. L J Uvod. -Radio.izotopska metoda me,rje­tivnimi lez.ijam,i in pr,i normalni kontrolni nja reg,i:onalnega možganskega krvnega skupini bol.nikov. preitoka (rCBF) s ,ksenonom in gama ka­ Gradivo in metoda. -Pregledal-i smo mern omogoca kvantitativno merjenje krv­129 bo1nikov .1n Jih razdeli1i v trii :skupine. nega pretoka ·v posameznih možgansikih re­V ,prvo :kontro1no ,skupi:no smo uv,rstil1i 27 gijah ,in v celi možganski hemisfemi. Pre­, ,bO'lnilmv stanih od 17 do 61 1et, :pr,i kater,ih ·iskave rCBF so inclic-irane zlasti pni bolni­ 1po kla.rnicnem ,pregledu 1111 :op,r.avljenih pre­kih s ci:rkulaoijskin1i motnjani;i, ki j.ih zeiskavah .nismo našli znakov ,organske mož­drugimi ,p-re;isko•valnirrui metodami ni mo­ganske >holezni. goce ugotoviti. Ateroskleroticne spremem.bee V druga skupini je hiJo 63 holni:kov sta­so najpogostejši vzmk cirkulacij,skiih mo­rih od 33 do 83 let z :rnulti li:shernic111imi le­ tenj v možganih, ki lahko povzroce zož:i1:veezij ami možgan. V tretjo skupi no 39 bolni­a1H zamašitve m,ožgansk,i:h arter.ij in so naekov smo uvrst,il:i boLnike s ,pdmarno dege­angio.grafsikiih ,slikah vecinoma dobrn vid­ne,rativno lezii:j.o možgan, stm,ih od 43 do ne. Kvanhta,tivno pa lahko ocenimo pre­84 let. Pri .,bo1n11mv v tri razvrni1i-tvi sku­ tocne motnje pri pa,toloških spremembahepine smo upoš-tevalii anamnezo, nev,roLoški na možganskem. ­ ,ožilju i,n 'Pri degenerativ­status :in rezultate ,preistkav cerebrios.pdnal­ nih ,procesih na možganih le z merjenjemenega •l,tkvorja, ocesnega ,ozadja, elektr,oen­regironalnega možganskega krvnega preto­cefalografiije, možganske sointig.rafije, ka. Namen našega de-la je bi,l ugotovitie pnevmoe,ncefalog1raf1ije tn ang,iografaj,e. spremembe -re,gionalnega n,ožganskegae Regiona1rni možganski lknvrui pretoJk smo krvnega pretoka pri skupini bo1nikov zemerili skupaj z ang,i1ogirafi:jo artemije ka­mu.Iti lishem,icnimi 1in primarno degenera-rotis. Po :intralmrotidnd imjekdji ,3,5 mCi Dinamicke studije radioaktivnega ksenona (133Xe) smo z ga­ma kamero in anal,izato:rjem sointi:grafskih podatkov ,clJol:ocil,i klirens ksenona dz mož­gan v 13 možgansk:ih regijah (Loga.r :in sod. 1976). Iz ikrivu,lj klirensa ksenona smo iz­racunali ikrvrui 1preto1k v m:ožgan]h po ,sto­hastiorui metodi !iz desetminutne kr,ivulje kl,i,re,nsa (rCBFio) i]n 1po dvooddelcni metodi pretok v možganski slmrj,i (rCBFg), sredici (rCBFw) l]n :relativno tefo :skorje (Wg) ter sredice (Ww). Pri statiisticni a111,alizi smo upošte:valii štir,i lrnz,alce krvnega pretoka (yrCBF10, irCBFg, ;rCBFw ,in Wg). P,,smo 'izracunali tudi ri vsakem boilniku s,rednje vrednosti šti,riih kazalcev krvnega pretoka, ki ,so ;predstav,ljale vred1nos'ti 'ka­zalcev za celo n1ožganS1ko hemi:sfem. Statistiic,no smo grupirali štiri kazalce Juvnega pretoika 1prii vseh 129 boJ,nikih. Upoirabili smo me,todo glavnih komponent faktors1ke ,analize (Cooley :in sod. 1971). Pri vsakem bo1111iku smo ,najprej upoštevali 52 mer,itev, ITT'ato 13 sam:o za ,kazailec rCBF10 lin lmncrno 4 ,srednje ·v:rednosti štirih ka­zalcev. St.ati:sticno grupiranje kazalcev krvnega pretoka smo pri:merj ali s kemi klinicno grupiranimi skupinami ,bolniikov. K,ontrolna skupina Control gr,oup rCBFw 49,1 ± 4,3 ml (100 g) min rCBFs 79,6 ± 9,5 ml (100 g) min rCBFw 22,1 ± 3,2 ml (100 g) min Ws 52,3 ± 4,6 O/o Za oceno statrst1cnega grupdiranja ,kazal­cev a.rvnega pretoka smo upo,rabili metodo ugiotaJV1ljanja vrednosti diagnostionih testov (McNeil 1111 :sod. 1976). Rezultati. -S,rednje vrednosti 1in stan­dardne deviacije kazalcev možganskega krvnega ,pretoka so razv:idne iz tabele l. Pri obeh iholewnsk1ih skupinah je vred­nost vseh kazalcev krvnega :pretoka zniža­na v p11imerjaVJi s lm:n:trolno skupino. Zni­žanje je signifilrnntno (p < 0,001) ,p,11i kazal­cih rCBF10, :rCBFg :in Wg, 'ne pa za kazalec rCBFw. Statisticno signifikantno (p < 0,05) pa je zni:žan kazalec 1rCBF10 pr,i multi;ishe­m1cni s:kUJp,iJni v prime,s primarno de­ rjav:i ,generativno s1kupli,1110. Rezultaiti statisticne­ga gru:pi.ranja 52, 13 111 4 podatkov ,pr,i vsa­kem bo,so l111i1ku zbrani v ta,beli 2. Z zmanj­šanjem štev,ila pudatkov na,rašca tocnost grupiranja. Specificnost grupiiranih podatlmv ,se liz­bnljša :p.ri upoštevanju samo kazalca rCBF10 in se ne izboljša vec ;pni upošteva­nju s,amo sTednj,ih v:red1111osti štir, i,h kazalcev krvnega , pre:toka. Obcutlji1vos. OJ .r: "' . "' Y,.., c::::::: .r: C) ,!4 en Ci1 .+-'....-1 !, u k rok OJ OJ 0 k .. P.. P p. _g§MSIDš.-5 "'"' -. .-. ·.·.·. p. p ;::! 'C::i'rJ p +-'.+-' :::s ·;;: >.J)g.. ctl.g m ''-''-' ©OJ s .s a .§'filig o C) p. p. 2°t...fij r (!) . QJ 1'.-1 (/J El.!4 :>Z i:,,u,:::: E-<. U) U) .-;;l.tb A"'AbJJ 52 40 56 34 38 13 66 81 50 79 4 70 81 71 60 Vrednosti so v odstotkih Values are in percents Tabela 2 Statisticno grupiranje kazalcev možganskega krvnega pretoka pri kontrolni, 1111,lti ishemicni in degenerativni skupini bol­11'i:kov Table 2 _: Statistical groups of parameters of the cerebral blood flow in control, multi is­chenric and degenerative gwup 52 88 56 97 Diskusija. Posled:ica multi ii:shemicnih in pnimarno degenerativnih ,lezij je zniža­nje n1:o,žganskega . krvnega pretoka. P,d prvi je vzrok 111ižjega pretoka ater.oskle,roticni proces :na n10žgansk,i,h arterij,ah, ki rpovzro­ , ,,ci bolj ,ali manj :obsežne iishemlicne lez,ije z nevrol'Ošk>irni ,in psihi;cnim,i simptomi in znak:i. Pr.i drugi pa je n1:ožganski krvni pretok znižan zaradi degene,rativnih s(Pre­memb v možganskem I!)arenhi;mu za1radi cesar je rputreba po dotoku Js:rv.i ziruižana. Razlikovanje med obema bolezenskima stanjema je pogosto zelo težko in cesto tudi nemogoce, zlasti v p.rimer:i:h ,k:Jo sta 1pr.iS:otna oba procesa hkraibi. Možganska ,biupsij a lal1:kio -porn.aga do prave diagnoze, vendar je to ,izjemen poseg in ga ni n1ogoce .š,irše upo,rahljati. Iz :rezultatov me,rjenja regi:onalnega mo­žganskega ·krvnega :p,retoka lahko za1klju­cimo, da je znižanje rCBF10 sicer vecje pri multi itshem:icrni skup:ini od rprimarno dege­neratirvne vendar je ,razlika majhna ,in u1.i zanesljiva lmt dia:gnostic11Ji krilter,ij p,r,i po­,sameznem boln.ku. Znižanje krvnega 1pre­toka n:i odv,isno le od narave patološkega procesa ampak tud,i njegove obsežnosti, za­to je bilo pri statisticnem grupiranju kazal­cev prekrivanje med skupinama. Izboljše­vanje ,tocnostli grupira111ih kazalcev z zmanjševanjem ,nj!ihovega štev,ila je naj­ 81 verjetneje pos.eclica medregi:onalne va,ria­ 96 ,13 81 97 bilnosti kazalcev :krv,nega ;pretoka v posa­ 4 ··· Vrednosti so v odstotkiheValues are in percentse Tabela 3 -Statisticno grupiranje kazalcev rn.ožganskega krvnega pretoka pr,i kontrolni skupini in skupini z možgansko okvaro Table 3 -Statistical grouping of parameters of the cerebral blood fl.ow in control group , and in group with cerebral lesion ce upoštevamo samo i·CBF10 v 13 m.0,žgan­s,k,ih regijah rpr.i vsakem bo:lrniku. Znatno se ,izboljša tocimst ,in .obcutljd:vost g,rupira­nih podatlklov, ce združ,imo ,skupini z mu,lti ishemicno možgansko lezijo iin primar:no degenerativno .skupino v •eno li..n to ,PQ1ime:r­jamo s kontro,ln:o .sikU1pi1110 (tabela 3). meznih možganskih regijah. Pr,i upošteva­nju ,san10 s:rednjih vrednosto. kazalcev krv­nega p,re1J01ka e•2 me,dregionalne :razllike zmanjšajo ,in se zato tocrrost 1in speoif,iCinost g,rupli,rm1liih podatkov ;izbo,ljša. Z merje;njem ,regionalnega možganskega krv;nega •pret01ka .lahko zanes,ljivo ugotovi­mo rpretiocne motnje ,v n10žganih 1pni multi :iishemi:cn,ih ,in degenerativT1ih bolezn;ih rnožgan. K:rvni pretoik je znižan v vseh kazalcih krv:nega pretoka ,rv ka­ zlasti pa zalcu IT'CBF10. •Samo Ji.z srednjih v,redn:osti kaza,lcev ik,rvnega prret,oka n,i mo,goce lociti obeh bolezens· k,i:h srtanj, ceprav so po,gostej­še nižje vJ.·edrmsti kazalcev I!)Di bolrnikih z multi ishemici1.imi ,lezij m11:i. Dinamicke studije Zniža:nje vrednosti kazalcev krvnega pretoka je v frontalnih in temporookoipi­taL111ih regij aih :po,gostejše pr, i priin1:a1rno de­gene,rativni skupini, v frontalnih, precen­tralnih, postcentralnih in parietalnih regi­jah pa prri multi ,ik naj bi se 1izlocal le po fi2Jipoti, to je skiozi ,ološkii 1arahnoidalne granulacije. Za markiiranje iJJikvorskega J_Jrostora smo upora:blja1i humani serumski albumin z mole:kularn:o maso 50.000 (TcK-2, CEA IRE Sar.in), markiran 99mTc, v š1Ji11ilh. pr.imerd.h s ,pa smo uporablja1i 169-EDTA. Pdmernejši je prv,i ,radiiofarmacevtik, drugi namrec de­loma uhada 1iz ]Jikvorskega prostora in chi­func]ira sik.ozi ependim v možgansko sub­stanco, kar otežuje ocenjevanj,e. Za ·pravH- J no ,izvedbo preiiskave je ,potrebno, da otr,oka umirimo in da po možnosti spi; vca­sih .ga sec1iramo s kra-tkotrajnd.m,i uspavali. Rac:l:iofarniacevtik (aktivnosti do 1 mCi, vo­lumna do 0,2 ml) smo 1inj:icir.a:Li v lumbal­nem predelu subarahnoidalno skozi iglo ve1ii:kosti 22 G X 11/2 (0,7 mm X 40 mm) in s pr:ipadajoco hriizga:lko. l.Jikv.orja pr,i tem nism.o .odstranjevali, prav talw nismo .opra­ , vil:i. manometric,ni:h meriitev. S tem smo se izogni]Ji ekstraarahnoidalni a,pl,ikaoiji in motnjam v dinamiki radionukltida. •Pravlil­nost aphkacd.je smo prever,i1i s slikanjem 1nad 1injelrnijskiim mestom med prvo in tretjo uro po aplilikaciji. Glavo smo •z Angerjevo kamero slli:kali (50.000 1im,p. na posnetek) v dveh projekoi­jah (ante.roposteminrrni i:n stranskii), 0•5, 1, 2, 3 1in 6 ur po 1intratelrntl:Dii aplikaciji rad,io­farmacev1Jtka, najveckrat tuc1i po 24 urah. Iz posnetkov smo nato ocenjeval!i dinamiko in morfologijo porazdeliitve rad1iofarmacev­tika v posameznih podrocjiih centralnega živcnega sistema -v spinalnem kanalu, Dinamicke studije cis,vent11ikl,ih, kaji1i oboje srno ternah, rpo­trebovaLi za prav,ilno vrednotenje shk-oi­sten1cogramov. Za normalno cistern10grafijo p11i otrnku je .znacilno, da se pojaVii rac1io­a!kbiv,nost v bazalnih oisternah že 0,5 ure po apliikaoijii radiofarmacevtika, v Sylv.ije­vi fasuni, ,najkasneje ,po 2 urah in po 4 urah 1h v sag1ita,lnem predelu. Vstop radiofarma­cevtH"a v možganske ventnikle, neenako­merna porazdelitev aLi u1pocm,njena dina­mika pa so pato1oškii pojav,i. 6h Material in metode clela. -V casu od srec1ine leta 1976 do marca 1978, to je pri­ib11ižno v diveh letiih, smo QpraViilii 21 oister­nografij pri otrooih v starosti 9 dni do 18 mesecev. Indikacije za preiskave so bile: v 17 pr:imenih Z•Viišan 1intrakranial111i priitisk 24h (:zmerno lrnonicno ali akutno), v kronicno, enem primeru samo nagla ,rast lobanje, dvakrat .zaradi ocernitve us,pešnosti opera­ Slika 1 -Cisternogram pri otroku s kornuni­ tivne teraipij e 1in enkrat zaraclii odlooitve , kantnim hidrocefalusom alii oJJstoj,i hiclrocefalus aLi atrofija rnožgan Fig. 1 -Cysternogram in an infant with com­pri mikrocefal.Jicni rohliikli glave. Pri vseh municating hydrocephalus otr,ooih mi bila potrebna paralelna preiska­va, vendar sn10 prav,ilno ocenitev metode pred nadaljnj,o, tud,i kirurško terapijo, d!ia­gnosticrnilni in prognosticnin1i zakljuck,i, p11irn.erjal:i z dru,g,imi pre,iskavami. Tako smo vzporedn:o naipravrili pnevn1:oencefalo­ .grafijo osemkrat, ventrikulografijo dva­ 1h krat, ventrikulografijo in pnevmoencefalo­grafiijo enkrat, kompjuterizirano aksialno tomografijo enkrat, isto preiskavo in ven­trikulografijo enkrat; petkrat pa se nismo odlocili za druge preiskave ker nam je ci­sternografija že ,indicirala medikamentoz­ 6h no zdravljenje. Rezultati. -Na pocllagii ,posnetkov, do­bljenih ,p:r.i aistem1ografJij1i, srno uspešno ugotovi1i diagnozo v 14 primenih (sl. 1 ini 12), v treh pr:ime.r,ih samo na podlagii oister­24h nografaj,e diagnoza ni bi,Ja :povsem jasna ,in od1oai1'na, v šti11ih :pnimerih pa preiskava Slika 2 -Cisternogram pri otroku z obstruk­ rni uspela Ginj,ioiral,i smo ep.iduralno oz,iro­ tivnim hidrocefalusom ma posnetek zarad,i difuzije v tkivu rni bil Fig. 2 -Cysternogram in an infant with ob­uporaben). structive hydrocephalus Dinamicke stucli.ie Diskusija. -Na podlagi dosedanj,ih ,iz­kušenj ugotav,.jamo, je ·sternog.rafrija ,,da oi:preii•ki daje dober vpogled v skav.a, -dina­ m,iko cerebrospinalnega likvorja 1iin daje lin,dikacije ,za operativrno 1in lmnzervativno tera,plijo. Preiisikava ,je neško.dlj.iva ,j,11 brez foontraiincliikaoij. Rerzultati c1osedanj, ,ih .reiiJSk:av ,dokazuje­jo, da jre aistern,og1,afij a ri.nctiairana takrat, kadar ugotovimo klinicne znake zv:išane­ga ii.ntrak.ra!l1!ial,nega p11itiska, pr.i maikro­c1i.. skrarnijah, k>i se nenadoma ,pojavljajo ,ozi­.prii nagLi .r,asti lobanje din p'l·.i sumu noma 111a razvoj111e anomalije n1Jožgan. Prav ta:ko je dragocen ,diferenaialn,o -di•agrnostiicni ipDi­ pomocek iprii s1Lm1u na .atrof1iji0 možg.an, ko ug,o1:,avljan1ao 1nikroclii-s1u.anijo 1in abnormrni psihomotoriioni razvoj. Tudi uspešnr0st ope­ : rativne teira1p1ije 1lm111unikantnega hiid:iioce­falus,a za-radi nbl:iter,aoije s,ubarahn,01idal.ne­,ga prostora Jahlro ug,otov:imo s to prei,ska­vo. :Za zdaj še 111i 1no,g,oce trchti, .da je ci­ sternografoja ·prei,slrnva, na ,katere pndlaigii se z g,·l,ahkr0 od106in10 samo na otm110stjro koirnserv.atiiv110 ,terapij,o, ,.medikamentozno saj razvr0j otrok s ,sumom :na a, resorptiv,ni hiicfa,ocefalus, pri kateriih -sm,o terapij-o trva­j alli, še rnli zakljuc,en ,in ga še •S'prem.ljan1,o. . Ker smo se z,a aisterno.grafrijo ,ocll,ocalii ,predv,se.111 pni 1S1Umu na hidrocefalus danes ,ne moremo rporocati ,o drug,ih j,ndikacij.ah zanjo lin ,o vrednosti preiskave v dife.renoi­aln,i cliiagnostiifoi razv,ojnih ,.anoma}ij cen­tralnega živ.cneg,a ,s,i,stema. Summarye RADIO-NUCLIDE CYSTERNOGRAPI­ IY IN CHILDREN In the elaboration the authors show raclio­nuclicle cisternography performecl on 21 chilcl­ren at the age between 9 clays ancl 18 months. They clescribe the methocl and compare it with clinical signs ancl analysis performecl when they suspect Hyclrocephalus. Cisterno­graphy gives a goocl insight into the clynamics of cerebro-spinal fluicl, ancl gives clirectives for either meclical or surgical treatment. As racli,o-pharmaceutical they use '6'YterbiumeEDT A ancl Technetium human serum albumin (""'Te) which they apply into the subarchnoicl space by lumbal puncture ancl follow the clynamics of ascenclence. Neuro pecliatr-itians inject the raclio-nuclicle while the technical reaclings are accomplishecl by the experts in nuclear medicine. Together they give the joint interpretation of the results. Literaturae l.eDepresseux J. C., G. Carlier, A. Steve­naert: CSF scanning in achonclroplastic chilcl­ren with cranial enlargement. Developmental medicine and child neurology, 1975, vol. 17., p. 224-228.e 2.eEverette A. J., E. Sperber, E. P. Strecker,e C.eDigel, G. Novak and M. Bush: Use of serialecisternograms to clocument clynamic changesein the clevelopment of communicating hyclro­phalus: A clinical ancl experimental study.eActa Neurnl. Scanclinav. 50, 153-170, 1974.e 3.e Habert J. C.: Raclionuclicle cisterno­graphy. Seminars in Nuclear Medicine vol. l., No 1 (januar) p. 90-106. 4. Mircevski M., P. Ruškov, V. Stojanovic,e P.eTofovic, V. Bogdanova, K. Brezovska, V.eDolgova: Gama cisternografij a u clij agnosticiekongenitalnih hiclrocefalusa i nekih clizrafic­nih anomalija centralnog nervnog sistema.eActa chirurgica 22, Suppl. 1, 1975.e NaslrOJV avtorice: Dr. Štefka Vandot, Klinic­na bo,1nišnica za pediatiijo, Vrazov trg 1, 61000 Ljublja111a. RADIOFARMACEUTICI za funkcionalnu i lokalizacijsku dijagnostiku Generatorski sistemi kompleti za oznacevanje kratkoživih preparata • "mTc-sterilni generator • "'ml n-generator • kompleti za oznacevanje HSA i difosfanata sa ""Te • kompleti za oznacevanje DTPA i HSA-mikrosfera sa 113"'ln • komplet za oznacavanje HSA-mikrosfera sa ,1mTc Radiof armaceutici o Vitamin B12-"Co.f''Co • L-Selenomethionin-"Se • Bromsulfan-"'J • Natriumjodid-"'J/"'J • Xenon-'"Xe Kompleti reagenata za »1in vitro« diagnostiku • "Fe-test za odredjivanje UIBC • '"J-radioimunski test lnsulin • '"J-Trijodotironin-Test (Thyro-Cap) • '"J-Thyroxin-Test (Thyro-Con) • "Go-Vitamin B12-Test GmbH · Binneo· und Au6enhandelsuntem ffir radioaktive und sta. lsotope DOR-1115 Berin, L.indenbefger Weg 70 elsocommerz Deutsche Demokratische Repubik 7 DEPARTMENT OF NUCLEAR MEDICINE AND ONCOLOGY »DR. MLADEN STOJANOVIC« CLINICAL HOSPITAL, ZAGREB DEP ARTMENT OF NUCLEAR AND APPLIED PHYSICS »RUDJER BOSKOVIC« INSTITUTE, ZAGREB INSTITUTE FOR TUMOURS AND ALLIED DISEASES, ZAGREB THE DISTRIBUTION OF 81Krm GAS IN LUNGS AND THE SPECIFIC VENTILATION IN CLINICAL PRACTICE Spaventi S., J. Nosil, A. Gadže, ž. Bajzer Summary: 81 Kr"' has been used for ventilation s,tudies on normal subjects and on patients with various Jung diseases (Jung tumours, cysts, absces­ses, fibrosis, tuberculosis, infarction and professional diseases). The ana­log and digital pictures of the clistribution of "Kr"' gas radioactivity in the Jung have been compared with the specific ventilation (constant gas flow per unit of Jung volume) calculated from experimental data (dy­namic curves) on the basis of developed mathematical Jung model. This gives the possibility to distinguish patients with equal distribution of "Kr"' gas Jung radioactivity and different specific ventilations. UDK: 616.24:616-01/073 Key words: Jung, Jung cliseases, respiratory function tests, ventilation, radioisotopes. Racliol. Iugosl., 12; 373-376, 1978 Introduction. -The distr,ibui.ion pa.t­terns ,of ga.s lung radi:oactivity afte.r 81 Krm 81 Krm conti;nuous .i1nhalahon ha.ve been analysed in order to find the regional di­sorders in ventilation (1-5). In addition, the specific ventilation (constant gas flow per u,nit ,of lung volume) has been calcula­ted on the basi:s of developed mathemati­caI lu,ng model (6-9) using 81 I.rm wash-out curves. In the case when the specific ven­tilat1ion ,i!s approxiniate, ly equal to the de­cay consta1nt uf 81 Krm (), = 0.0521 s-1) thesdist11i,b111tio,n of lung radioactiv.ity is a function of lung ventilation and volume c1istr,iibutions (10). , The linear p,ropo,rtiona­Li:ty between lung counts and ventilation ,is achieved only for specific ventila;tion smaller than the decay constant of 81 Krm . This theoretica1 1investi,gation suggests that in ,addition to 81 Kr111 .a,nalog and c1igital pic­ture one should ca:lculate the regional spe­ cific lung venti,la,ticm. The a.im ,of this concise corn.munication is to stress the :irnpo,vtance of the ,reg,ional J specifac ventilati'on by givi,ng the characte­nisitic exam;ple whe.re equal lung ,ra­ 81 Krm clioactiv,tty diistribution does Iliot cor­res.pond to equal speoific verrttlati:on. 81 Krm Material and methods. -gas has been used for ventilation studies on 187 subjects from which 7 had clinically healthy lungs. The nthers we.re patients w:Lth lung tumours, cysts, abscesses, fabro­sis, tuberculos:is, ,inforotions and professio­nal diseases. Oli1nica.l and la.bo.ratory ,inve­stigations, particulaffly lung function tests and x-ray pictures, were ca:rried out priior to 81 Krm and 99Tc111MAA tesits. The equip­ment for contiin:ous 1110,nitonfo.1.g of the lung radioaoiiv:Lty, duning wa.sh-,in, equi1ibr,ium and wash-uut of 81 :Kirm ga.s consisited of: res,piratory system and 81 Iifferent 81Krm ,r.acli:oactivityidistributio:ns and equal specifiic vent.i1lation. The mean specifiic ,ventHati:on fo,r w:ash­out ,after 81Krm d:nhala'1:iiron liin 1seven healthyisubjects for the 1r;ight, ,left aJil!d both lungs ,is (0.023 ± 0.003) s-1, (0.021 ± 0.002) s-1 a1ndi(0.022 ± 0.002) s-1, 1respecti:vely. Our resultsifor speoifiic ventilation i:n heaJ1·thy subjects are :i:n good a,gr,eement w;ith biio1ogical half­l1ife (T1/2) 10.f 133Xe 1in the ,lungs (11). (The 1 specifac vent1ilation 1s V/,V = (7), where t T1,!2 mean trans,it tin1e t = ). ,ln2 Two patients (Fiig. 1 a, 1b) w:ith equ8Jl 81Krm gas distributiou1s and different s1pec,i­fic ve,n:tHa:tions were selected. Figure 1 a. shows the distr:1butvon of 81Krm g,as lumgiradi:oactiv,ity in 74 year old patient, w,ith vedfied uppe,r •1ii:ght bmnchus neoplasm, tu:eated prev,ious,ly 1b y actinotherapy (TCT), admiitted to the hospita, l because of the dii.­sease pr. ogress into ,lower portiou1s. The di­•Str,iibutions of 81Krm ga1s aind 99TcmMAAishow the same area of decreased r,adii.oacvi­v:ity which cor.responcls to the defect as show:n by x-ray pictures. Even when there ,is some 81Krm gas rad.iJoactivHy 1i;n the rightilung the calculation of specific ventilation shows that complete r.ight lung practically .1 does not partici;pate in ventilat,ion. The rnean speoif.Lc ventilahon far wash-out af- , left right lung lung Fig. 1 a -The distribution of "Krm 1ung radioactivity in patient wi:th neoplasm of the bronchus. The patient was treated by radia­tion. After treatment the specific ventilation was V/V= (0.011 ± 0.001) s~i1 left right lung lung 81Kr"' Fig. 1 b -The clistribution of lung ra­dioactivity in pat1ient with neoplasm of the bronchus. The specific ventilation before treati- ment by radiation was V/V= (0.039 ± 0.002) s-1 Dinamicke studije ter 81 Krm gas ,inha:l,at.on .in this patient for the righ:t, left and both lungs is O (s-1), (0.017 ± 0.00l)s-1 and (0.011 ± 0.00l)s-1, respectively. This va:lues chlffer frnm the Whole lung s1pecific ventilatilon caicul,atecl for a11:other ,selected turnour ,pa:tient, w,ith 81 Kr111 the same distr.ibut:i1011 of gas J'acliio­activ:ity (Flig. 1 b) which has V/V= (0.039 ± 0.002).s-1. In rthe case :of the patient w,ith lower 81 Krm specifac ventilati:on (V/.V « A-) the .gas J'acl,ioactiiviiJty distribution lis rpredominantly the 1ung ventiilation cl,istributi;o,n .In the ca­se of the pa,tie,nt with higher Si.JJec,ific ven­tilation the 81 Krm ga,s racl,ioactiiv.i:ty clistri­buti,o:n is the lung ventilat:ion d1ist11ibu1Jion, ,but 1111:ore disturbecl by ,lung v:olun1e clistri­butiicm. The •patient whose cliistl'.ibuti,011. of 81 Krm ga,s rac):>oac1Jiv1ity ,is s:hown :on Fiig. 1 a. had 81 Krm racl.iatiorn treatment done befrnre in­halati.on stucly which ris the reason for :low specif,ic vent,ila,tion. The paitient w:i:th 81 Krm g,ig. 1 b. chcl not as lung iimage ,sihown on F rstart his ,raidiatio,n the,rapy before ventifo­ti,011 stucly. Calculating the specific ven:tilat.i,on in ,other turnour ,pati,ernts we have found that t,t 1is a sensritive :parameter of the lung hm­ctiion ,aincl ,H varied f,r.om 0.1 s-1 .in the ,hea,Ithy 1reg1iion of the ,lung to O s-1 ,in the 111011.ventJilated Jung regiun affectecl ,by tu­rniour. Discussion. -We have fou:ncl that the S(pecific vern1Jila1Jiion has usually higher va­lues :in the healthy 1lung Tegi:ons of tumour pa,bients :before treatment. The lung tu­rn:our affects :01nly a ,paii,t rof the lung ,pa­renchyrna which ,is ,partially or completely excluclecl from the ventilation. The ,rest of the ilu1ng pa1renchyma is ma:inly 1i:11 goocl condibi!Ol1. :so that the hLgher ,specific venti­lation results as compensation. In that way the ,lu,ngs ancl the ,rest rof the 10,rganism can be ,better supplied rwith ,oxygen. Such a compernsatory mechani1sn1has (rnot been no­ . ·ticed .n difuse lung di1sease.i The caircinoma of ,the ,bronchus belongs to 1the group of tumour,s lthat aire sensiitiive to rad1afao111 to ,a Irimitecl extent so that it is necessary to use a very high radiation .do.se to the tunmur. It :is not possible to pro,gramme the therapy of the tumour of the bronchus w:ithout ex:posing the hea:.lthy t,issue to ,radiahon as well. When mea­:suriing ,lung functiion by such methocls as sp,irometry, bocly.plethysmography, dif­fus.i,on and analysfo of ,respi1rati:on after ra­ ,cliatiion, .it was founcl out that the change in the lung function clepencled on the 1,oca­1rizat1ion and the s1ize of tum,or, rather than on its s,tructure (12). Radiation quaLity, do­se and fiielcl ,size as well as tirne ante,rval between radtiati:on and lung function mea­surements ,influence the results •of the tests too. The s1peaific ventila'tion ca:lculatecl kom the 81 Krm ventiilation curve ancl the mathe­matical lung 111.odel, was ,alsn ,reclucecl after radiatiion therapy. Our rresults .show .two reasons for the de­terrn!inahon of regional s,peaif,ic ventila­tiion: l.ito eva.ua:te 81 K.rm ga:s ilung radiioacti­vity dist11ibuti,on as ventilati:on dist 0,05 Hirzutizam Vrijeme u minutama 120 18Q Sa 0,8398 0,8464 Se 0,0125 0,0107 n 30 31 p > 0,05 Tablica 1 -Velicina aktivnosti testosterona u cpmjlOO ml u toku konverzije Table 1 -Activity of testosterone during the conversion l. Ko.ntrolna grupa (n = 9) l. Control group (n = 9) TA, --­K tot K TE, tat K TE, tot Sa 0,1210 0,0042 0,0060 Se± 0,0091 0,0020 0,0025 p 0,05 0,05 0,05 2. Hirzutizam (n = 30-31) 2. I-Hrsutism. (n = 30-31) Sa 0,1432 0,0062 0,0100 Se± 0,0113 0,0026 0,0021 p 0,05 0,05 0,05 P,,, 0,05 (za sve parametre i za sva vremena) TabHca 2 -Komparativni prikaz zbirnih vrL jednosti konverzije T u A,, E, i E, u kontrol­noj gn1pi i hJi.'rzutizmu Table 2 -Comparative presentation of entire values of conversion of T, A,, E,, and E, in control group and in hirsutism as well Dinamicke studije Sa 0,1449 0,0121 0,0110 Se± 0,0160 0,0070 0,0037 p 0,05 p,,2 0,05 0,05 0,01 3.eProlongirani ciklus (n = 9-10)e 3.eProlonged cycle (n = 9-10)e TA, -TE, TE2 K­K K tot totetote Sa 0,1528 0,0066 0,0188 Se± 0,0300 0,0037 0,0037 P,,, 0,05 0,05 0,01 0,05 0,05 0,05 4. Neregularni ciklus (n = 10-11)e 4.eIrregular cycle (n = 10-11)e ---------. ------.·---.- Sa 0,1338 0,0010 0,0079 Se± 0,0144 0,0005 0,0023 P1,4 0,05 0,05 0,05 Tablica 3 -Komparativni priikaz zbirnih vri­jednosti konverzije T u A,, E, i E, u kontrol­noj grupi i grupama hirzutih boiesnica u od­nosu na menstrualni ciklus Table 3 -Cornparative presentation of entire values of conversion of T, A,, E, and E, in control group and groups of hirsuted patients related to the menstrual cycle temelju regularnosti odnosno neregular­nosti menstruacijskog ciklusa, N->N-Q. '-< Q) +' Cu Cu Cu Cu ij) p :> Q ,.:tlis ,.:tlis Z;:J (l)j=-; 1 8 6 80 Procena rezultata stimulacLonog TSH testa Evaluation of results of TSH sti­mulatiing test .;..: .....;.....; ..... . Cu Cu N.r< bfl bfl on 0 Ul 'OP p p. o N Ctl mulacio:nih testova sa dve, ,odnosno tri ;::l ,1 -. •r< p. 'u o QJ .. Cu r-< QJ o Q) p r/l o doze TSI-1, u kontmlnoj ,gnwi nije bilo ,raz­51-. 1 & . . ;.... bJ) co Q) +' p U) >N­ P, '-< (.) '-< ,.:tlis ....:llis Z;:J :> p Cllr-< o o like (Paunkovric 1977), u :ispitivanoj ,skupi­o Cu Cu Cu ni je kiorišce1no tes,tiiranje sa dve doze TSI-1. 81 (92 °/ol 1 6 1 88 T.abela 2 -Procena rezultata TRH testa Table 2 -Evaluation of results of TRH test Rezultate TRI-1 -tes,ta u grupi od 71 bo­lesnika lecenog radiojodiom prikazujenw na grafik'Onu l. 1, U grup,i -isp.itivaJ11ih bolesnika analizirali smo ,i parame,t,r,e: korelaoiju bazalnih .k:on­centracije T3 i TSH, lrno li T4 i TSI-1; kore­laciju baza,1nih i maksimalnih koncentra­cija TSH u toku TRI-1 testa (grafikcin 2), i odnos bazalil1ih rkoncentraoija T4 1i T3. U grl]pi od 40 :kliruickli eutire.oicln:ih nso­ba leceniih predho.dno raclioaktiv:nim jo­dom, od kojih su neke imale znacajno po­višene vrednosti TSI-1, statistick,i nije zna­cajna linearna korelacija za koncentracije T3 :i TSI--0,26; vece 0,05). I (r ,p od U istJ1h ,bolesnri.ka korelacija izmedju koncen­ ,tracije T4 i TSH je znacajnija (r = -,42; p manja od 0,05). Kmelacija izmedju bazalnih i maks;imal­nih koncentracija TSH u toku TRI-1 testa izvedeirog u 28 bolesntka sa nmmalnim ili hipe,testom visoko je znacaj­ rnmmalnim na (r = 0,83; p manje od 0,001) (grafikon 2). Uporedj1ivan je odnos bazalrnih konce,n­tracija T4 i T3 u 52 bolesnika lecena radio­ Dinamicke studije T5" ,,t1ivanj.iana tireoidne rreze,rve tesfovima stimulacije ,t-i­reotropinom, odredjivanjem endogenog Tabela 3 -T,/T3 odnos u bolesnika sa nor­malnim (28), negativnim (15) i hipernormalnim (9)eTRH testom.eTable 3 -T,/T, ,relation iin patients with nor­ mal (28), negative (15) and hypernormal (9) TRH test TiSH, izvodjenj,em TRH testa, a fooje smo vec citirali, kao i sa prvim rezultatima od­redjivanja 1koncentraaije TRH u nek!im ti­reoidrnim obolenj.ima (MLtsuma et a1., 1976), a i na osnovu naših ispitivanja, pokušace­mo da obrazložimo naše mišljenje u vezi pdstupa pomenutom problemu i o njego­vom :k1Ji[]i:ckom znacaju. Funkoiona1.ni 1nodel stimulacije šti:taste žlezde egzo,genim hreotropiin:om ne rizgleda nam podesan ,iz više razloga: ne daje do­voljan br'oj pouzdanih poda-taka (01ko 80 °/o uenašem radu); 1kao :osnovu koristi 11efizio­ Dinamicke studije Vreme od Bazalne vrednosti hormona Testovi Br Dg Th (god) Basal horm.one values Tests No Dg 'Dime after treat. (yr) T, ng 0/o T,µgOfo TSHµU/ml TSH TRH M. Basecl. 6,0 6,0 43 negat. hyper. l. M. Basecl. 1,5 90 5,4 100 negat. hyper. 3. M. Basecl. 1,5 130 4. S. n. tox. 2,5 130 6,5 6 negat. hyper. 11 negat. hyper. 80 negat. hyper. 5. S. n. tox. 4,0 80 100 nega t. hyper. 6. Ad. tox. 3,0 88 7. Acl. tox. 2,0 140 50 negat. hyper. 8. Ad. tox. 1,5 105 9. Acl. tox. 1,0 120 6,8 25 negat. hyper. 8 hyper. 10. Acl. tox. 1,5 160 6,0 6 negat. hyper. ----·----------- Tabela 4 -Podaci o bolesnicima sa smanjenom tireoiclnom rezervam Table 4 -Data of patients with low thyrokl reserve loški rn.ehanizam (stimulaciju lediiTane štit­nj ace), a uz to nos.i sa soborn. 11izik .pojave anafilak1Jicikii11 reakcija. Takodje ,nam ne -izgleda pogodna definicija »smanjene tireo­idne rezerve« (J efferies ,et al., 1956).i . Po našem ,shvatanju »smanjena ti:reoid­na rezerva« je blaga insufiicijencija tireo­idne sekrecije. Koncentracije njenih Ir0-r­mona u serumu u tam s-tanju su jt0š do­voljne za eurn.etaibolizam, -a1i nedovo,ljne zaisupresiiju nadredjen:ih centara. !zgleda namilogicno da ,p,red,pos.tav.i!lno da evolucija kaihipot-i-reozi prortice kr:oz sledece »faze«:iprvu, u kojoj su koncentracije tireoidnihihormona u serumu dov:alnje za eurn.etaibo­lizarn. ii supres'iju sekreaije TSI­ 1, a1i nedo­voljne za supresiju sekrecije TRH, i druguifazu u kojoj lmncentmcije tiireoiidnih hor­mona mo:gu da zadov:o,lje metabolicke po­trebe, -ali više ne mogu da supr.im-iiraju niisekreci:ju TSH. Obe ,ove faze zajed.no od­gov-arale ibi supk1inickoj l1!1pot,ireozi, i mo­gucno ih je razlikovati odredjivanjern. kon­cent.racija TSH ri TRH u serumu. Dok neibude dios,tuprrij e odredj:ivainje koncentraci­je en:dogenog TRH, nl!ožemo se u »'prvojifazi« :knr-· istiti TRH testom, koji ce pokazi­vati hi·pernorma1an pnrast TSH uz nor­malne bazalne vrechmsti 1ov:og hormona.iNaraMno, u »drugoj fazi« 6e vec bi,ti po­višene ,i bazalne koncentracije TSH u se­.rumu, uz još uvek normalne d.li granicneivrednosti tireoidnih hormona.i Odredjivanjem koncentracije tireo.idnih hormona ,i TSH, ,kao ,i 1izv:odjenjem TRH te­sta, dete-kito;vali smo supk1iniicku hipotire­ozu u 10 od 71 bole-s.mika lecenog -radioak­tivniim jodom. Polo·vina od ovog broja su bolesnici lece,n:i zbog toks:i-cno:g adenoma. Kretainje koncentr:acija tireoidnih hor­mona i TSH u ovom .ispiilivanju ,ne poka­zuje ocekivanu korelaoiju. U grupi od 40 bolesnika beznacajna je korelacija trijodio­ -tironina i TSH, dok je korelacija izmedju tiro.znacajnija. ksiina i TSH Ovaj podatak nije u sagl,su­ asnosti sa mišljenj1iima da se pres.j,a sekreaije TSH ,obav:lja uglav11om trij odotiiro111i111om (She11k.man et al., 1972). Slicno se oc1nosi i na mišljenje da štitasta žlezda posle lecenja radiiojodom pretežno se-kretuje tr.ijodoilirnornin (Sterling et ail., 1971). Grupa koju smo mi teS1tirali ne po­kazuje zmac-ajne razttke u T4/T3 odnosu u podredjenu ,sa ,osobama, dOik eutireoiclm-im takodje nema raeJli:ke 1izmedju boles:nika sa normalnilm TRH testom i onih sa »smanje­norn. tilreoidnom rezervam«. S druge srtaine, izmedju bazalnih j mak­simalnih koncentracija TSH u toku TRH rtesta posboji v:i:soko znacajna linearna ko­relacija, što je u saglasnos1:ii. sa podacima iz literature (Jensen et al., 1972). Zakljucak. -P.r:ikaza1i ,srn.o neke rezul­tate i1spfJ.' di,a; X .52 6olesm'f.Q }(; f;ole.sn,kct. 0 '3 hormoni 7i 13 /2ormOn;' / I l 30'''a C 13,8 ± 3,3 21,8 ± 7,4 D 19,7 '± 7,5 > 15'''a E 11,0 ±,5,3 >15''' ,:, Akumuladjski tip krivulje radioaktivnosti ''' Time function of accumulation type skupina C: inkompletna ekstrahepatalna holestaza z blažjo okvaro parenhima skupina D: inlkompletna ekSJtrahepatal­ na holestaza s hujšo nkvar,o ,parenhima skupina E: ,kon1pletna ho1e1>taza. Pri zadn:jli skupirni locitev med 1intra-in ekS:trahepatal,holesitazo bila možna. 1110 JJii Pri 1iD1ko1111ple1mi holestazi 1preiskava omo­goca razlikovanje med intra-in ekstrahe­ ,,patal1no ,ho1esfazo, 1kar je avtorje predv1,em zanimalo ,zaradi možnosti ,kirurške terapi­je. Hilus/Bile ducts 'n1ax 'max_,, 1/2 x ± s (min) X± S (mtn) 15,8 ± 4,6 22,2 ± 5,8 20,3 ± 6,4 >15'''a 25,5 ± 13,5 >15'''a 36,3 ± 5,5 >15'''a 22,0 ± 13,1 >15'''a Tabela 1 -Parametri krivulj radioaktivnos,t,i nad jetrnim parenhimom in hilusom pri razlic­nih oblikah holestaze Table 1 -Parameters of tirne functions over liver parenchyma and over bile ducts in diffe­rent types of cholestasis FUNCTIONAL TEST OF HEP A TOBILIARY SYSTEM AND DIFFERENTIAL DIAGNOSIS OF CHOLESTASIS WITH 99mTc HIDA Authors made a sequential scintigraphic study of hepatobiliary system with 99'"Tc HIDA in 28 pat:ients. 2-5 mCi of 99mTc HIDA was applied parenterally, the kinetics of ra­diopharmaceutical was followed by gamma scrntilation camera (Picker Dyna IV) and data were accumulated by HP 5407 computer sy­stem in histogram mode. By computenised subtraction of scintigran1s typical for parenchyma and b,i,Liary phase of excretion of the radiopha,rmaceutical it was possible to present bile ducts. The computer created tirne functions of ra­dioaotivity above the heart, liver parenchyma bile ducts, duodenum, and left kidney. Effort was made to quantificate the tirne function by determination of maximal radioactivity tirne (t,-t,,,"') and slope of the descending part of the function (tm"-t1/,). According to the formaof the tirne functions above liver parenchyma and above bile ducts, and according to sequ­ential soin1Jigrams they could differentiate pa­tients into five groups: group A: normal hepatobiliary function group B: incomplete intrahepatic cholestasis group C: incomplete extrahepatic cholesta-sis with slight iI11iJJakement of parenchyma group D: incomplete extrahepatic cholesta­sis with important impairement 1of parenchy­ma group E: complete cholestas,is In the last group differentiation between intra-and extrahepatic cholestasis was not possible. In the case of incomplete cholestasis the authors were able to distinguish intra­and extrahepatic cholestasis, which was the,ir main interest because of the possibiiity of surgical therapy. Dinamicke studije DEPT. OF NUCLEAR MEDICINE UNIVERSITA CATTOLICA SACRO CUORE, ROMA -ITALY COMPARTMENTAL ANALYSIS OF HEPATOCYTE FUNCTION IN SOME LIVER DISEASES Galli G., L. Troncone, C .L. Maini, A. Catino The compartmental ,ex­ analysis of the cretory kinetics of radiotracers eliminated throu:gh ·.bile-both exogenous (dyes ,anc1 o,ther organic anions) and endogenous (biJi­,rubtn, bilia,ry acids) -has not attained w,idespread use 1i111 clinical practice. This .i:s basica'1ly due ,to two drawbacks: first, :the.re are s,tiH ,some rnncertainities about the metabolic behav:iour of some of these su:bstances (a chaHenge to the the.o­retical basis of any compairtmental model); second, some of the ·proposed models are so complex that the determiination of their ,parameite.rs is both diifficult and unre,Uable 1 rounds. The stmpler and more practicable models are concerned with sub­stances (like Indiocyanin Green and Rose Bengal) which are excreted but not meta­bolized by the hepatocyte, do not exchange with extraplasmatic spaces and are excre­ted by biliary route only. The authors have, thus, determined the transfer constants .of 1311-Rose Bengal far a tw:o-com,pa:rtment mamiUa:ry model in seve,ral liiver diseases. The following con-on oliinical g, clus,ions may be drawn fa.om the results o,btained: A -Tran1Sfor parameter.s can ,indeed help the cilii:nidain in the diagnosis, and in the diffe:ren,tia'l dia:gnosis, of ,some iliver di­seases ,by determin11ng the physiopathology of the situation. Discriminating functions -takli1ng into :account :the transfer para­meters with or without other rpertinent -la­boratory data -have •prnved qrnite useful.a B -Funotion,al radiiotracer studiies should ,not be imtended for :the pr.imary diagnosis 1in choles.tatic jaundice, but should be 1ra:ther used ;.n the assessment of the hepa:function ,impairment, se­ tocyte's condary or not ,to the cholestasis. C -Funot.ional ,parameters can be easily deteirmined sinmltaneous,ly with dy,namic liiver-cholecystosaintigraphy by a computer assisted gamma camera. D -New 99mTc .tagged hepatobiliary ra­dio,pha.rmaceutical (such as pyridoxyliden­glutamate, HIDA e,tc.) are very we'll suited scintigraphy, to mo.rphodynamic ,•but a,re uiunsuitable for quantitative nfortunaitely functioncrl studies. KLINIKA ZA !NUKLEARNO MEDICINO, KLINICNI CENTER, LJUBLJANA POSKUS RAZLIKOVANJA MED KOMPLETNO EKSTRA­IN INTRAHEPATALNO HOLESTAZO S POMOCJO OCENE PRIZADETOSTI P ARENHIMA Fonda U., J. Fettich Na Klin:iki za nuklearno mediiaino v katerih bo1n"kih poleg 1k!opicenja v jetr.ih Ljubljani smo v zadnjem .letu izvedli ,pre­opaziimo, da se -radii·ofarmacevtik k:opici tu­iskavo hepaitobil,iarnega 1sistema z 99mTc di v ledv.icah. Iz ,manih podatkov o Jrom­HIDA štiriidesetli!Il1 ,preiskovancem. Piri ne-plement.-rannsti biliarne in urjJnske poti iz­ Dinamicke studije locanja 99mTc HIDA vemo, da cimbolj je Stopnjo okva,rjenos,ti jetrnega parenhlima jetrni parenhim okvarjen, tem vecji del ocenjujemo s pon:rocj,o izracunavanja kri­,radiofarmacevtika se izloca skozi ledvice. vulje Indeksov. kr:i\vulj.a aktivnosti jeter Ki11ivulja !indeksov kriivulja a:l«tivnostii ledvic Na posterju so :prilkazane tipicne k11ivulje afotivnos,ti nad ;ledvicami ,im jeti,i, ter tipic­ne iziracunane ikrlivulje !indeksov :pri posa­meznih kategorijah holestaze. S funkdijslm preiLonal studies of saliivary glands collimator and with an exposu,re tirne of were performed after i. v. adminiistration 120s each, from 2 to 42 1min at 50 ,and 60 of 3 mCi 99mTc Q4 i. v. Sequential scinti­min too; siimultaneously the data were col­photos were taken by a 11. 5xO.5 ,in crystal lected on magnetic tape in 2 mtn frames. Anger scintillailion camera with a piin-hole 22 minutes after the admirnistr,ation of ,t,he Dinamicke studije radiioactive compound, 0.25 mg carbami­noylcho1ine chlo11ide was g:iven s. c., imme­,d,iately an ,intense siaJorrhea foHowed. The ,stmed data were then ,recalled fr.0111 the magnetic tape a,nd on the displayed scan four »aireas of interest« were selected cor­responding to ·the parotid and submandli­,bu1ar glands; the computer then determli­,ned four oounts/time (functional) curves. In normal condiiti:ons after ,an 1rnitial stee,p rise of rndioactiviity in the perfusional phase (!51 segment) the concentration of 22nd 99mTc Q4 increased steadily until the minute (2nd segment). Rather immediately after the adm1inistratfon of carbamin:oyl­aholine chloride the curves rapidly dec1ine (3rd segment). Acute inflammation (18 cases) gave functimial curv,es oharacterized ,,by a high 1iruihal glandular radioactivtity, ,probably caused by hyperemia, an above­-normal accumulation of 99mTc Q4 and a delayed discharge of radiioactiv.ity from the gland after stimu1lation. Chrnniic .inflamma. t,iion (37 oases) showed a s1ow and reduced accumulation of radioactivity and a dela­yed ,and often •incomplete response to the excretory st1mulus. A markedly dimini­shed uptake of the radioisotope was seen ,in Syogren's 1syndrome (3 cases) and ,in ·se­vere xerostomia ,of 6 diabetic patients as well. Oalcul1i (6 cases), when the excreto1ry obstacle was ,oomplete, ,showed a »flat,, but 3rd high segment with a various pattern l51 2nd of the and segment owing to the degree of ooncomita,nt inflammation. Ln so­me facial para1ises »a foigore« (14 case1s) a diifference 1between the two submandibular curves ,of 20 % or more and an ,i:ncomplete and delayed discharge of rndioactiv, ity in­diica,ted an unfav,ourable evolut.ion and thus the necessity of surg:ical decompres­1sion of the :intra-petrous ,tract of the nerve. 25 patients were studied before and after external or .1nterstitial radiotherapy on tu­mours of the larynx, hypopharynx, ·tonsil, etc., ,i. e. when an 1irradiation of salivary glands w:i:th functional limpairment is often ,inevitable. A varyiing glandufar sensibillity was o,bserved., owiing to the radia1Ji,on dose, 1Jhe size and number o.f the f;ields, etc., but an 1irnpartant datum deserves to be pointed out in severe xerostomia many patients complaints seemed, in our experience, due prevalently to ,the involvement of oral cavity and •its 1,ittle .sa1ivary glands. As far as cysts (2 cases), systemic diseases (6 ca­ses) and malignErnt tumours (13 cases) are concerned, functiional curves showed no diagnostically significant ,patterns. The ra­diosotopic methods are, in our opinion, an ·indis,pensable diiagnostic aid and at presentea study •on ,sa1ivary ,gland diseases cannotebe complete wiithout their contribution.eThey can ,be ,moreover very useful to fol­ •1'ow up therapeutli.c ,results in ,inflammatoryediseases, ,becauce the exam,ination ,is easilyea1nd hmmlessly repeatable.e ZAVOD ZA ENDOKRINOLOGIJU, DIJABETES I BOLESTI METABOLIZMA KLINICKE BOLNICE »Dr. M. STOJANOVC«, ZAGREB METODA ODREDJIVANJA KONVERZIJE TESTOSTERONA U ESTROGENE I ANDROSTENDION Petek M., M. Alac, M. Seksa Autori su prikazali vlastitu metodu od­red:jivanja i::eriferne lmnver.zrije tesitostero­na u androstendton, estradio'l i es.t,roil. Da bi odredili c1tupanj konverzije služiili su se 7-alfa 3H testosterc,nom aktivnosti cca 60/emikro C, koje.g su imjkkal1i ·kao »bolus« i.ev., a ocekiva,ne steroide su odredjiivaJ,i izekrvi nakan 120 1i 180 min. Odreddivanjeese vršHo postupkom ekstiraikcije i ,razdva­janjem pomocu TCT i Sephadex kolone.e Dinamicke studije B170jenje je vršeno u Tni Carb Liquid Scintillation Spectrometer Packard. V,rijeme mjerenja u 120 i 180-oj minuti je .izabrano na temelju vlasbtog proracu­,na. Metoda je •brza i jednostavna •i 'izbje­gava preracunavnje klirensa i produk­cio1ne rate kojom su se služili OliV10 i Sou­thren pri sl.ic111im m,jere1njima. METHOD FOR DETERMINATION OF TESTOSTERON CONVERSION TO ESTROGENS AND ANDROSTENDIONE The authors present a own method for the detern1ination of peripheral conversion of te­ stosteron in androstendione, oestradiol and , oestrol. For the measurement of the conver­sion degree they used 7-alpha 'H testosteron with the activity of approximately 60/micro C, which was injected as a »bolus« i. v. The ste­roids were determined in the peripheral blood after 120 and 180 rn.in. The measure­ment was performed by extraction and seipa­ration on TCT and Sephadex columns. T,ri Carb Liquid Saintillation Spectmmeter »Pac­kard« was used for eounting. The tirne of measurement in 120. and 180. min. was ,chosen on the basis of own calcu­lation of clearance and production rate, which were used by Olivo and Southren :tn simila,r , measurmeents. BEILINSON MEDICAL CENTER, TEL-AVIV UNIVERSITY SACKLER SCHOOL OF MEDICINE -ISRAEL THE PARADOXIC SUPPRESSION TEST IN AUTONOMOUSLY FUNCTIONING THYROID LESIONS (THE RADIOIODINE »STEAL« PHENOMENON) Lewitus Z., J. Rechnic Autonomously functioning thyroicl lesi­ons (AFTL) are discrete structures in the thyrnid glancl, supposeclly functioning 1inde,pendeI11tly from p.ituitary stimulation and unrelated to that of the ,remaining extranodu,la,r thyroid tissue. Their diagno­s1i:s .is ,based on the typiical scan picture and on the non-suppress,ibiliity of the ,active area. Upon performance of suppression :srt:udies :in such AFTL (by the standard supres-sion test of 10 days' administration of 100 µ,g Tniliodothymrnine), we encounte­red cases in which the extranodular tissue not only faiilecl to show any •suppression, but on the contrary, even increased its ra­r.io) (\J C) OJnos se.runu 2. 7 i 17. 7 µg% T-4 Slika 1 -Provera line&rnosti baždarne krive ie:mejdu koncentracija 2.7 i 17.7µg% T-4 Fig. 1 -Control of the standard curve linea­rity between values 2.7 and 17.7 µg % T-4 Hadioimunske metode i)eLaboratorijs1lrn korelacija 1izvršena jeeodredjLvanjem koncentracije tiroksina u 104 uzorka seruma istovremeno ovom me­todam i me1todom Resomat T-4 »Ma1linck­rodt«. Dobijen je koeficijent kore1aCJije od 0,86 koji ,pokazuje visoki stepen pozitivne korelacije iizmedju dve navedene metode. j)eOpseg normalrnih v,rednosti odredjeneje merenjem koncentracije tiroksina u 35 seruma zdraviih osoba davafaca :krvi. Do­bijena je srednja v:rednost od 7,42 ± 1,62 µg '% što bi rpo kr.± 2 SD dalo itenijumu od ras· pon od 4,18-10,66 µg V/o. Kak.o je med­jutim poznata da ras.podela vrednosti ti­roksina u zdravih oso,ba nije normalna ne­go asimetricna, ovo se može uzeti samo kao o,rij en taci1oarn vrednost. k)eKl1inicka korelacija izvršena je odred­jivanjem vrednosti tirokS1i.na u po 20 hipo­tfreoidnih, eutitreoidnih i h!tpertireuidnih osoba u kojih je 1ireoidni status s,igurno utvrdjen drugim ,raspoložiivim metodama. P.refe­ r-irnenjujuci granicne koncentracije rentne metode Res.omat T-4 od 5,0 odnosnoe13,7 µg '%, sve dobijene vrednosti sem jed­ne paJe su u ocekivani .opseg za doticnoestanje tireoidne funkcije.e 1)eVreme 'izvotljenja analize tiroksina ue :50 do 100 uzoraka seruma iznosi prose6no oko 3 sata ukljucujuci 1i merenje aktiviteta. P.ri torne je osoba kuja analizu izvodi u znatnoj meri ,angažovana za to vreme jer procedura ,iziskuje 10 uzastopnih manuel­nih operacija. m)eVrednost materijala koj.i ulazi u sa­stav jednog .p.11ibora ,iznosi oko 400 dinara, no proizvodnu cenu cini još i ufoženi rad ,i drugi elementi. Prema torne cena jednog odredjivanja tiroksina iiznosila bi oko 10 dimura što je daleko fapod cene analize iz­vedene sa • drugim komeirdjalwim p1,ibori- Diskusija. -U poredjenju sa drugim sJicnim komeroijalnim priboriima kao i op­šte prihvacenim no,rmativima za ovu , vrstu analiza, sve .ispitane osobine komercijalnog prihora »Vincakit T-4« pokazale su veoma zadovoljavajuce rezultate. Narocita su do-bre osobine preciznost, reproducibilnost i ekono,micnost metode. Tacnost se nije mo­gla sa sigur:nošcu preceniti ,pomocu stan­dardrnih seruma jer su ovii kalibdsani na jednu od,redjenu metodu i pomocu druge metode ne moraju dati 1iste rezultate. U ovom pogledu mnogo je merodavndja fa­boratoriijsika korelacija u odnosu na drugu metodu, koja je dala dobre rezultate. Izve­sna mana rp.nilbma je u v;ecem hroju ma­nue1nih operacija ali je vecina njih veoma pros,i izvodlji,va istovremeno :sa sv.im ta uzorcima dok je pipetiranje ,pojedinacnih uzoraka svedeno na rrninimum (samo jedno pipe1tiiranje). Vreme izvotljenja ana,1ize od pocetka do krajnjih rezultata je na nivou najbržih metoda. Zakljucak. -Proizveden je .i ,isp.itan ko­mercija1ni priJbor za radiosaturaaiono od­redj1ivanje ukupnog se:rumskog tiroksina. Sve proverene osobine zadovoljavaju opšte prihvacene kniterijume .za ovakvu vrstu analiza te omogucuju njegovu upotrebu u rutinskoj faboratorijskoj dijag.nos.tici obo­lj enj a štitaste žiezde. Sum1nary PRODUCTION AND INTERNAL QUALITY CONTROL OF A COMMERCIAL KIT FOR TI-IE RAD!OASSAY OF TOTAL SERUM TI-IYROXINE On the basis of a previously experimentally established method far radioassay of total se­rum thyroxine, a commercia.l kit was produ­ced and it's complete quality control is pre­sented. All the obtained a:esults fulfilled the usual criteria for this kind of analysLs, and recomn1ended the use of this kit for rouHne laboratory diagnostic of thyroid d:iseases. Literat ura l. Borata R.: Optimizaoija sops.tvene radio­saturacione analize za odredjivanje ukupnog serumskog ti:roksina, Radiol, Iugosl. 1978 u štampi. 2. Ekins R. P.: Basic principles and theory, u Radioimmunoassay and Saturat,ion Analysis, Brit. Med. Bull. Vol 30 No. 1: 3, 1974. 3. Kagan A.: Evaluation of commercial ra­dioimmunoassay kits, Semi:n. Nucl. Med. 5: 173, 1975. 4. Malvano R., E. Rolleri, U. Rosa: Stanclar­clisation and control of thyroicl raclioimmuno­assay, Radioimmunoassay ancl relatecl proce­clures in meclicJne, I. A. E. A. Vienna 1974, Vol II. str. 97. 5. Roclbarcl D., P. Rayforcl, J. Cooper, G. Ross: Statistical quality control of raclioin1nm­noassays, J. Clin. Enclocr. Metab. 28: 1412, 1968. 6. Raclujkov Z., Lj. Bogclanovic, R. Borota, M. Naclj, A. Gavrilovic: Nacin vršenja mm­trašnje kontrole i mogucnosN ispitivanja gre­šaka u biohen1ijskom laboratorijumu, Glasnik klinicke bolnice u Novom Sadu, 2: 145, 1972. Aclresa autora: Vera J.ovanovic, Inštitut za nuklearne nauke »Boris Kiclric« -Vinca, Ra­clioizotopna laborntorija, 11001 Beograd, Pošt. fah. 522. r 7 ODJEL ZA NUKLEARNU MEDICINU, OPCA BOLNICA, OSIJEK KOMPARIRANJE RUCNO I PROGRAMSKI FITOVANIH STANDARDNIH KRIVULJA Knez V., D. GalL, C. Margetic Saclržaj: Statisticku analizu krivulja fitovanih na rucn.1 nacm pomocu »fleksibilne krivulje« i krivulja fitovanih programski na bazi logit log sistema izvršili sn10 sa dva aspekta: l. Izracunali smo standardne greške kod pojedinih tocaka standardnih krivulja fitovanih na oba nacina. Standardna devijacija kod krivulja fitovanih na bazi programa podešenog prema 1ogit -log sistemu (P ALL) su znatno manje od standardnih devijacija krivulja fitovanih na rucni nacin (odnos B/Bo prema koncentraciji honnona). Ove razlike su narocita izražene kod vecih nivoa hormona. 2. Kompariranje rucnog i programskog fitovanja standardnih krivulja izvršili smo i na kontrolnim serw11ima. Koeficijent varijacije za pro­gramski fitovane krivulje je u pravilu manji ili jednak koeficijentu vari­jacije za rucno fitovane krivulje. UDK 612.44.018:615.07:681.3 Deskriptori: avtomatska obrada podataka, normalne vrednosti, tiroksin, trij odtironin, tirotropin. Racliol. lugosl., 12; 415-418, 1978 Uvod. Nalrnn što smo u jesen 1977. g. poceli sa radom na automatskom brojacu uzo.raka (P ACE-1) sa :pr.ogran1ira111im. auto­matsk1im racunarom (P AC) za RIA ii CDB testove, forme P:icker i na taj na6in 1prešlii sa rucnog na programs,ko fiitovanje k1,ivu­lja, nametnula se ideja o potrebi uporedji­vanja ,ove .dv1ije n,etode f:itovanja kDivulja. Materija! i metode. -Kompariranje rucno fitovan,ih knivulja ,i k:rivulja fitova­nih :pomocu programa na baz-i logit-log 1s1i­stema iizvršil:i smo na 1tni testa koji su sva­kodnevna ,rutLna u 1našem laboratoriju, a toa :,su T3, T4 1i TSH. ,: Statisticku analizu fitovanih :krivulja izvelii smo na dva nacina (Wilk:ins 1977): , a)a1izracunalii smo standardnu deviijacijuakod ,pojec1inih tocaka standardne knivulje za oba na6ina l:iitovanja kod sva tni testa. Za mlredj,ivanje standardne devJjcaoije Irn­.r.istili smo 10 standa,rdn1ih krivulja koje su prvo racunane po programu podešenom na ba21i log,it-1.og sistema. J Kva1iteta standardnih :krivulja koje se l:iituju po prn:gr,amu :podešenom na baz:i lo­19it-log (PALL) sistema karakteni21irana je sa % vezivanja (°!o B), nespecif,i6nim ve21i­vanjem (NSB), na:gUJbom, odsjeckorn i koe­fiiaijentom lrnreiaoije. Za sve ln,ivulje :fiitovane pomoe:u PALL prngrama 1izvršild smo ,i rucno fiitovanje po­mocu »fleksibilne krivulje« na taj nacin da smo stav1lja1i u od111os postotak ve21ivanja B/Bo nasuprot viis1i111i doze. Nakan ovalrn provedenog dvostrukog fit:ovanja kr,ivulja tizracuna1i smo standardne dev,ij a0ij e za svaku pojedinu tocku standardne krivulje i naci111il1i graflilmn koj,i ,prikazuje ,, ov,isnost standardne devtlja0ije o visini doze, odnos­no koncentracij,i l;ormona (Munson HJ77j'.' Dru19i nacin u:poredjiivanj a rezuUat., ,do­bive111ih pomocu rucnog :i prog;ramskog, na­cina mcunanja izve11i smo na kontr,olnim serurnima koj:i su vadjeni kroz 10 uzastop-, nih testova, a oclredj1ivard su u drnp1ikatu . Serumi A, B i C su pulovani serumi st razlicitim sadržajem hormona• a priprem. ngT:J/10orrt d "' . .«97i, j 100ml TS/-1 . A.JTSHjml Dijagram 1 a, b, c -Graficki prikaz odnosa izmedju standardne devijacije i koncentracije hormona kod rucnog i programskog nacina fitovanja standardnih krivulja za a) T3, b) T4, c) TSH Diagram 1 a, b, c -Graphical expression of the relation between the standard deviation and the concentration of hormones, at manual and program method of ,fitting the standard curves for: a) T3, b) T4, c) TSH ljeni su u DJašem faborator,iju, dok je D se­ •rum 1iJofiHiziiran:i kontroll]i serum fiirme. Razliiku .izmedju vrijednosti dobivenih za kontrolne serume testiram ,smo ,pomiocu dvosmjernog t-testa (Eason 1976). Rezultati i diskusija. -Odnos standard­·nih deviij,aaija prema Illiviou lmnoen.tracijeahormona em oba nacina fiitovanja kriivuljaaza T4, T3 ,i TSH priikazan je na dijagrami­ma a, b ,i c.a Iz oviih je diijagrama j,asno viidlj,ivo da jeasta111;diardna deviijaaija kod pvogramskoga l nacina racunanja kriivulja znatno manjaaneg,o kod rucnog nacruna. Raz1ika u stan­dardn,im dev,ijacijama je 2matno veca ,kodav,išiih koncentraoi:ja hormona.a Razliiku 'i!zmedju p.rogramsfoi racunaruiha,vr,ijedinosti za 1kontrolne serume 1i vrijedno­sti dobiv,enih ruiSnim 111;aiSin,om racunanj-aadspiita,Li smo pomocu dvosmjemog t-tes.ta.aU sliijedectm ·tabelama 1iznijeti su rezultatiadspitivanja (tabela 1 a, b i c).a Iz oviih tabela se jasno V\idii. da je lwefi­oijent ;j '"d . '"d >. Metoda za uporedjivanje 'C·.. 2,E 2;E. (.) ctl .... (.) . . 2:! it! Laboratory Metod comparecl P,•.-< o, .... OJ . 1-< .... . . :> OJ ,.o OJ ,.a :> o o o OJ "' p.. p.. C) i:r. '6 i:r. '6 u ..u8. Ankaran 6,8 0,92 Ria mat T-4 »BYK Mallinckrodt Beograd 1,9 2,0 0,97 Murphy, Pattee, Sopstvena metoda Own method Ljubljana 7,9 6,8 0,97 Ria Mat T-4 »BYK Mallinckrodt 9,2 0,69 SPAC T-4 »BYK Mallinckroclt« 36,8 Osijek 4,1 0,85 SPAC T-4 »BYK Mallinckrodt« 16,3 0,72 Ria gnost T-4 »Hoechst« Resomat T-4 »BYK Mallinckroclt« Sarajevo Sr. Kamenica O,D2 Zajecar 5,9 4,0 8,2 0,99 Ria gnost T-4 »Hoechst« 0,98 Ria gnost T-4 »Hoechst« 4,1 4,1 0,97 Ria gnost T-4 »Hoechst« Unutrašnja kontrola 3,0 4,2 0,86 Resomat T-4 »BYK Mallinckroclt« Interna! control ---· -·------- Tabela I -Rezultati medjulaboratorijske kontrole kvaliteta u poredjenju sa unutrašnjom kon­,trolom kvaliteta radiosaturacionog odrecljivanja T-4 (»Vincakit T-4«) Table I -The results of the inter-laboratory quality control compared with the interna! qua­lity control of T-4 radioassay (»Vincakit T-4«) Radioimunsl<:e metode Summary Literatura INTER LABORATORY QUALITY CONTROL OF A COMMERCIAL KIT­VINcAKIT T-4 FOR THE RADIOASSA Y OF TOT AL SERUM THYROXINE The results of the inter-laboratory quality control of a commercial kit-Vincakit T-4 for the radioassay of total serum thyroxine are presented. They were obtained in seven la­boratories and agree with the previously ma­de interna! quality control of the same kit, in sp.ite of the fact that there were remarkable deviations in some cases. l. Jovanovic V., Lj. Babic, R. Borata, c. Teofilovski: Proizvodnja i unutrašnja kontro­la kvaliteta komercijalnog pribora za odredji­vanje ukupnog serumskog tiroksina radiosatu­racionom metodam Radiol. Iugosl. u štampi. Adresa autora: Dr. Radoslav Borota, Beo­gradski kej 31/III, 21000 Novi Sad. 1Jagno r ndgen UNDISTAT Univerzalni dijagnosticki rendgen stativ za sve rutinske preglede sa: posebnim pogodnostima za rukovanje. Motorno obaranje stola do ° -5ispod horizontale. Gornja ploca nepokretna ili motorno pokretna do 40 cm u pravcu od podnožja prema vrhu. lsporucuje se kao stativ za 1 rendgen cevi ispod gornje ploce ili u »tele« izvodenju sa 2 rendgen cevi, kada je ispod gornje plece ugradena katapult buki blenda, a druga rendgen cev se nalazi na pokretnom subu ili na plafonskom stativu. Uredaj za ciljano snimanje je potpuno automatizovan, nevezan za tavanicu i može se pomeriti u stranu da se dobije slobodna gornja ploca za snimanje odozgo. Mogu6nost ugradnje merne komore za primenu automata za snimanje. Mogu6­nost dogradnje pojacava_ca slike i TV lanca. ¦ 'V" • t1 1 t IVI FABRIKA RENDGEN APARATA Niš-JUGOSLAVIJA L J ZAVOD ZA PATOLOšKU FIZIOLOGIJU I LABORATORIJSKU DJAGNOSTIKU, MEDICINSKI FAKULTET NOVI SAD OPTIMIZACIJA SOPSTVENE RADIOSATURACIONE ANALIZE ZA ODREDJIV ANJE UKUPNOG SERUMSKOG TIROKSINA Borata R. Sadržaj: Na osnovu literaturnih podataka izradjena je sopstvena radio­saturaciona metoda za odredjivanje ukupnog serumskog tiroksina. Izneti su rezultati ispitivanja varijacije pojedinih sastojaka sistema, te su od­redjene optimalne kolicine i vremena reakcija. Na taj nacin je uspo­stavljen kompeticijski sistem i opisana sopstvena procedura za odredji­vanje ukupnog serumskog tiroksina. UDK 612.444:616-073.75-097 Deskriptori: laboratoriske tehnike, Radio!. Iugosl., 12; 423-427, 1978 Uvod. -Osnovni p,rincipi radiosatura­ ,cionih analiza su veoma j ednostavni ,i da­nas dobro poznaiti, ,pa Jpak se pni praktic­noj pr.imeni pojavljuje citav niz :problema narocita u vezi sa ophmizacijom ,i .održava­ ,njern. konstantnih uslova procedure. Vero­vatno zbog toga, samo manj,i ,broj ,labora­t01iija ,u našoj zemlj,i trna svoje »kucne« met,ode za odredj,ivwnje tiroksina dok veci­,na kmisti uvozne kome,rcijalne pr.ibo1re za .,ova odredjiv.anja. Neosporno je, da su ovi ,pr.ibori, od kojih su neki dovedeni do sa­ ,vršenstva, naj,pogodniji za rutimski :rad jer obezbedjuju veoma hrza ,i jednostavno iz­vodjenje uz najvecu mogucnost reproduci­bilnost ,i tacnost ,rezulitata. Medjut1m nji­,hova 1neop.ravdano v-iso:l,;a nabavna cena kao i zaw;isnost od uvoza ,naveli ,su TJ:as daa 1na osnovu podataka :iz iliterature, kmnbi­ ,nacij 0111 postojecih metoda, ,postavimo bQ·zu i ekonornionu metodu najpogodniju za naše labo-rator,ijske uslove. P,ri torne nam je pr­venstveno bio cHj da ,i·zbegnemo proceduru radioinmnski testi, tiroksin. J ekstrakcije, koja predstavlja najzametniji deo procedure ,i iz.iskuje ponovno pipetira­nje svih uzo,raka. Materija} i metode. Pojedine faze ra­diosaturacionog odredj,ivanja tirolrni,na mo­gu se izvesti na razne nacine. Mi smo oda­brali s1edece var.ijante (Sl. 1): I.aFaza: Odvajanje tirnks.ina od protein­skog ,nosaca u uzo1.ku ,njegovom denatura­cijom pomocu HCl (Means i sar. 1971), i ,istovremenom nespecif.icn:om površinskom adsorpcijam na ta:lk (Bravermann ,i sa:r. 1971). II.aFaza: Uspostavljanje .siste111a kom.pe­ticije u a1kalnoj sredini izmedju ,tirniksina vezanog na adsorbens i obeleženog tiroks.i­na, za mesta vezivanja na specificnom ve­zivacu, serum-proteinskom nosacu tirolrni­na .(Murphy i sa.r. 1964). III.aFaza: Razdvajanje ardsorbensa sa adsorbovanim tiroksinom ,i radioaktivnim tiroksinom od tecne faze, centrifugova­njem. .L G)g@c9 co. 0s . G)g <9c9 II. 0s + T B . p III. . -C--i--. 1 T 8 p <--. -_.., Slika 1 -Shematski prikaz pojedinih faza radiosaturacione metode za odredjivanje ukupnog serumskog tiroksina. A = adsorbens, TBP = proteinski nosac tiroksina, HCl = hlorovodonicna kliselina, T = tiroksin, TR = radioaktivni tiroksin Fig. 1 -Shematic presentation of several phases of the radiosaturation method far determi­nation of total serum thyroxine. A = adsorbent, TBP = thyroxin binding protein HCl = hy­ drochloric acid, T = thyroxine, TR = radioactive thyroxine a. B/2 . 0.5 . ec .::; o-<' o o Staml;,r,J A o s;:: "> ocedure. ces,a adsm,pcije, uzorcima seruma je dodata obeleživacka kolicina 125J tiroksina pa je zat.m •v,adso.rpcija tailk ršena ,na a) u p.r,i­sustvu razl,icite koncentracije HCl b) sa razli:cj, tom koLictnom adsorbensa i c) za raz­licito vreme ,irtlmbacije. Nakion adso,rpcije izvršeno je merenje ulmpnog aktiviteta (T), cen:trifugovanje, odbaciv,arnje superna­tanta i merenje .aiktiv,i:teta ta:}oga (B). Ad­sorbovarni deo aktiviteta ,ilzražen je kao B/.T. Rac"Li optim.izacije pojediil.1Jih foza na­pred opisane procedure, ,i:zv1ršena je adsor­pcija 1:!i1roksi1na iiz uzo,rka seruma sa niskom (Standard A) i v.iso'lmm (Standard B) kon­centraoijom tirnksi:na 1inkubaoij10m sa ad­sorbensom, iizvršeno je centr.ifugovanje, do­dat odgovarajuci rastvor sabr,seruma anog i obeleženog tiroksina u puferu, izvršena druga i,nkubaoija a zati,m eprrnvete centrj­fugovane •i supernatant odlivein. Aktivitet je rneren pre (T) ,i posle odl,iva:rrja (B) i ,izražern kao odnos B/T. Pr.,i ovome je vrše­na varijaci:ja jedrrog od clanova kompeti­cijsko,g sistema dok ,su ostali bili stalni, i to: d) razlicita knLiciJna adsorbensa e) ,raz­Iicito vreme ,prve ,inkubacije f) razlicita ,,koncentracija sabrano,g seruma u ,pufe.ru i g)eraz'1icci:t,o vreme clruge ilnkubacije. h)eTacne vrednosti standarda oclredj:ivane suetako što je .istovrem.e,no 1izvršena op,isanaeprocedwra sa standardima A :i B i sa seru­m.ima poznatih koncentracija pa je na os­novu nj,ih foonstruisan baždarni dijag.ramesa .koga ,su onda ocitane ,prave vredrnostiestanda,rda u µ,g '%. (sistern. ,sekundarinihestandarda).e Rezultati. -Svi rezuLtati optiimizacije metode ,izne,ti 1su ,na sl.ici 2. Iz ,prikazanih rezul.tata se vidi a) da je lrnncentraoij,a I-ICl od 0,05 N dovoljn,a za denaturaciju nosaca ueserumskom uzorku, b) da povecanje ,ko­licine adsorbensa pove6ava kolicinu ad­sorbovanog tiroksina iz uzorka; ova ad­sorpcida nlije potpuna aLi de uvek srazmer­na prisutn:oj ko1ioini ti1roksina u uz-mku c)eda se ,adsorpcija iz uzorka obavlja vrlo br­zo, ,5-10 ,minuta bez obzira na kolicinue za adsorbensa, d) da razlika u aktivitetu ta­loga .izmedju uzorlm sa niskim .i rviisokimesad,ržajem .tirok-sina nakon ,izvedene celo­kupne pmcedure, ,zavisi 10d lmlic.ne adsor­ , bensa ,i f) od ,koncentracije specificnog ve­zivaca, a da sko,ro uopšte ne zav,i.s.i od vre­mena e) prve inkubacije i g) druge ,inku­bacije. Na ,istoj ,s:liici h) ,pr.kazan je i primer od,redjivanj,a vrednosti standarda za ,kon­strukcidu baždarnog dijagrama na osnovu seruma ·pmma-te koncentracije. Na os:novu \SV.ih .iznetih isp:itiva,nja po­ sledeca , stavljeri!a de shema procedure za odredj1ivanje wlmpnog serumskog tiroksi­na: l.eRazEti u odgovmaju6i broj e,p.ruvetaepo 2,0 ml 0,05 N HCl i 100 mg talka. 2.eDodati po 0,1 ml ,Stand,arda A, S.tan­dard,a B, odnosno 11:epoznai:!ih uzoraka se­ruma. Radioimunske metode 3.aZacepiti epruvete, snažno promuckatiai rotirati 10 minuta. 4.a0dcentrifugovati epruvete 10 minutaana 1500 G a zatim odliti supernatant. 5.a U sve epnwete razliti po 2,0 ml 1,4 °/oarastvora s,abrano,g ljudskog seruma (kome je p;rethodno dodata 0,1 µg/mJ obeleženog tiroksina) u barbitonskorn. puferu. 6. Ponoviti postupak naveden u 3. ,i 4.a 7.a Mer. iti rad:ioaikti>vnost taloga i pomocuapoznatih tacaka A i B konstrudsa,ti :baž­darini dijagram sa koga se ocitavaju nepo­znate vreclcrrosti u uzorcima. Diskusija. -Opisana metoda radiosatu­radono,g odredj.ivanja ukupnog sen1mskog tiroksina :pr.imenjuje se u našoj laborato­1rij1i preko 2 godine sa veoni:a dobrom kli­nickom k!orelaoijorn rezu1tata. Kada se sa­vladaju pojedine kriticke tacke procedure (rotiranje, ceintrifugovanje, odlivanje) do­bijaju se veorna repr.oduoiihihi,i ,rezultati. I .pored veceg hroja operac:ij,a metoda je veo­:ma brza .i narocita pogodna za rad sa veLi­kdm hrojem uzo;raka ukoli'ko se ilrnr,isti po­godan rotato,velikim r i centrifuga sa bro­j em mesta. ,Posebna odlika metode je iz­va,nredna ekonomicnost •i a1isilrn cena ;izvo­djen:j,a. Zakljucak. -Postavljena je sopstvena radiosaturaciona me,toda za odredj,ivanje ukupnog serumskog ti.roksina, ,. koja pored relativ.ne jednostavnosti i velii,ke ekonomi­ ,onosti d(aje u -praktifarom radu veoma dob­re rezuLtate. Summarya 0PTIMATIZATION 0F 0WN RADIOSATURATION ANALYSIS F0R THE DETERMINATION 0F T0TAL SERUM THYR0XINE On the basis of data foom literature, an own radiosaturation method for determination of to,tal serum. thyroxine was developed. The va­riations of all constituents of the system are presented and according to these results, their opUmal quantities and reaction times were detennined. In this way an optimal competi­tive systern. was established and an own pro­cedure for the determination of total serum thyroxine was described. Literaturaa l. Bravermann L. E., A. G. Vaganwkis, A. E.aFoster, S. H. lngbar: Evaluation of a simpli­fied Teclmique for the Specific Measurement of Serum Thyroxine, J. Clin. Endocr. Metab. 32: 497, 1971. 2.a Felber J. P.: Radiolimmunoassay of Poly­peptide I-Iormones and Enzymes, Methods of Biochemical Analysis, Vol. 22: 1, 1974. 3.a Means G. E., R. E. Feeney: Special Pro­blems in Analysis of Chem1cally Modiried Proteins, u Chemical Modification of Pl'Dteins, Holden-Day Inc. San Francisco 1971 Ch. 4. 4. Murphy B. P., C. J. Pa,ttee: Determina11ionaof Thyroxine Utilizing the P, roperty of Protein Binding, J. Clin. Endocr. 24: 187, 1964. Adresa autora: dr. Radoslav Borata, Beo­gradski kej 31/III, 21000 Novi Sad. 8* univerza v ljubljani institut »jožef stefan« ljubljana, jugoslavija s 25 letnimi izkušnjami pri gradnji in uporabi nuklearno medicinske merilne opreme. MK 400 z dvemi, tremi ali vecimi MOBILNI RENOGRAF 3P02 za renografske preiskave s tremi menilnimi sondami in vgrajenim mikroracunalnikom za izracun cistilne sposobnosti. MERILNIK VZORCEV Ml 200 z rocno menjavo vzorcev ter s popolno mikroracu­ nalniško avtomatizacijo merjenja in racunanja rezultatov. MIKRORAcUNALNIK MCK 101 prirejen za avtomaticno zajemanje in obdelavo po­ datkov razlicnih diagnosticnih meritev. Programska oprema po narocilu. Poleg diagnosticnih naprav, nudimo kompletno racunalniško materialno in pro­ gramsko opremo za gamakamere, scintigrafe in druge diagnosticne merilnike. Dolgoletna uporaba naše opreme v vec kot desetih jugoslovanskiih nuklearnomedi­ cinskih centrih in bolnicah ter v zamejstvu je garant kvalitete naših sistemov. r 7 INSTITUTE OF NUCLEAR MEDICINE, MIDDLESEX HOSPITAL MEDICAL SCHOOL, LONDON -ENGLAND LABORATORIJA ZA PRIMENU RADIOAKTIVNIH IZOTOPA U MEDICINI, MEDICINSKI FAKULTET, BEOGRAD POREDJENJE DVA METODA ZA ODREDJIVANJE SLOBODNOG TIROKSINA U SERUMU: EKVILIBRIJUMSKE DIJALIZE I IMOBILISANE FAZE ANTITELA PROTIV TIROKSINA Milutinovic P., S. von Borcke, R. S. Chapman, N. Marshall, P. G. Malan, R. P. Ekins Sadržaj: Prikazana je primena profila preciznosti za utvrdjivanje rela­tivne prednosti razlicitih radioimunoloških metoda. Poredjeni su metodi odredjivanja slobodnog tiroksina u serumu (FT4) ekvilibrijumskom dija­lizom i imobilisanom fazam antitela protiv tiroksina. Dobijene vrednosti profila preciznosti i varijacije izmedju pojedinih analiza bile su razlicite za oba metoda. U rasponu koncentracija slobodnog tiroksina od 0,1 do 6,0 ng/dl tacniji je metod ekvilibrijumske dijalize. Medjutim, dobijena je visoka korelacija vrednosti FT, (r = 0.984) oba analiticka sistema za 10 uzoraka seruma. Na osnovu ovih istraživanja je zakljuceno da je metod imobilisane faze antitela jednostavniji i dovoljno precizan za odredjiva­nje FT, u dijagnostici poremecaja tireoidne funkcije. UDK 612.44.018:616-074 Deslcriptori: laboratoriske tehnike, radioimunski testi, tiroksin. Radiol. Iugosl., 12; 429-433, 1978 L J Uvod. -Tireoidni hormoni, ,trijodtironi,n red ovog metoda, za kvantitativno od,redji­(T3) 1i timksin (T4), iprisutni su u serumu vanje FT4 koriste se i drugi anaLiticki si­uglavnom vezm1:i za .a u nmo­,hmmatografiija befancevine, ,&temi, 1lrno adsorpcijska na go manjoj kolicini ,kao slobodni hormond. koloni, ultrafiltracija, elektroforeza, ad­Smatra se da je slobodna frakcija T4 rneta­sorpcrj a na cesticarna U§lj a i Jrnmbiinacij a bolicki preteca fiziološkii aktiV1I1og T3. dijal!ize i gasne hromatografije. Erema Na !koncentraciju ukupnog T4 u serumu uobicajenom postupku, koncentracija FT4 uticu p.mmene u 11:ivou belancevine koje izracunava se iz :podataka ,posebno dobije­vezuju ovaj hormon, narocita g,lobulina nth od.redj:i:vanja frakcije slobodnog tiro­(TBG). Zbog toga, ako se funkcija tiireoide­l{;sina i koncentracije ukupnog tirok:sina. je u osoba s izrn,enjenom koncembracijom Postaji i metod direMnog odredjirvanja belancevine ikoje vezuje hormone, proce­koncentracije FT4, •koj1i ce 1bi:ti prikazan u njuje na osnovu ,odredjivanja ukUJpnog T4 ovom radu. uaserumu, d·ijagnos,ticki zakljucak može daaCilj ovog rada je da se uporedno wnali­bude pogrešan. Na slobodnu frakoiju ti­zuju rezultati odredj.i:vanja FT4 metodam roksina (FT4) 1ne uticu pramene koncentra­ekvilibrijumske dijalize (Ekins et al., 1976) cije belancevine koje vezuju T4, te njenoai nedavno o,p.isa:nim metodam cvu·ste faze odredjivanje predsta.vlja tacnij,i pokazatelja(Odistrchel et al., 1977). Ovaj drugi metod, stvamnog iii.reometabolickog stanja bolesni­koj.i se nae:iva sistemom 1im0ibHisane faze, ka.azasnrva se na zapažanju da je stepen ad­ Za odredj.ivanje .slobodne frakcije ukup­sorpcije T4 za antitelo ,protiv T4, ,imohili­nog T4 u serumu danas se najviše prime­sano vezivanjem za cv1rstu fazu, u p.I"isu­njuje metod ekvilirbrijumske dij aEze. Po-stvu odredjene kol!ic.ne antitela, ,Uipirav,no srazmeran koncentraciji slobodnog T4. Koncentracija FT4 u uzorku seruma može da se odredi na osnovu stepena bnetickog vezivanja T4 za antitelo. Materija! i metodi rada. -Metod od.red­j,ivanj,a FT4 po metodu ekvilibrijumske di­jalize qpisan je ranije (Eki:ns et al., 1976). Standardni rastvori, kontrole i uzorci se­ruma ekvi1lib11išu se u vodenom ,lrnpatilu ,uz muckanje 'na temperaturi od 37° C ta­l.mm 18 casova. Svi uzorci su r,adjeni u du­plikatu, što znaci da je 1svaki uzorak seru­ma uradjen u 1kvadru:pl:i'lrntu. Posle z-avršenog ekviilihrisanja, u svaku epruvetu se stavljaju reagencije slede6irn. redom: 1 ml dij al!izata seruma (bez tiroksina) 100 µl ,rastvora odgovarajuceg standarda ili pufera 50 µl 2 % ,ras·tvora želatina u puforu 50 µl rastvora obeleženog tiroksina 125J 50 µ,l rastvo.ra antitela Sve epruvete se inkubiraju na ,tempera­turi 10d 4° C u toku 24 casa. Posle toga se odvajanje slobodnog FT4 vrš1i pomocu sus­penziije uglja s metikeluloz•om. Odredjivanje FT4 metodam rimobilisane faze antitela prutiv T4 vršeno je s gotovim priborom firme Corniing Medical (Medfield, Massachusetts), k•oja je bespla:tno poslala odgovarajuci broj uzoraka. Ovaj analitiicki postu:pa!k je metod cvrnte faze s dve epru­vete. U prvoj seriji epruveta odredjuje se koncentracija ukupnog tirok:sii:na u serumu, koji se dodav,a,njem 1JiomersaJa 1oslobadja iz veze s vezujucim ·proteh1ima. U obeležene epiruv,ete se dodaje: 25 µ.l standarda, kontrolnog seruma ili ispitivanog seruma 2511<1 rastvom T4 1.5J 0sa 1m bez t1Lomer­sala) Posle mešanja ,i iinkubiranja na sobnoj temperaturi u toku najmanje 20 mimuta, uasvaku epruvertu se .dodaje 0,8 ml suspen­zije wmobilisanog an1Jitela. Posle , vortekso­vanja u toku 2-3 sekunde, epruvete se in­kubiraju na sobnoj temperaturi 30 ±5 mi­ ,nuta (druga iinkubacija). Posle završene in­,kubacije, obadve sea·ije epruveta se centd­ fuguju 10 mfamta, 1400-1600 g. Slo'bodne od vezanih frakcija odvajaju se dekantacijom supernatanta iz svake epruvete. Uradjeno je po 10 uz.oraka svakog ,stan­darda, kontrola i ispitivan:ih seruma bo1es­,rnika. Efikasnosrt obe me,tode procenjivana je na osnovu profila preciznosti ili odnosa doza (koncentracija hormona) -greška (Ekiai.s, 1976). U profilu preciznosti se na osnovu (graficki prikazanog) odnosa o-p (greške koncentracije standarda hormona) prema koncentraciji hormona ocitava ,p, greške u ,koncentracij'i hor,mona na svakoj tackli sfandardine :krive. Na drugi nacin, 1iz % 0-p -prema p moze da se clJobijeaodnosa p kao po:kazatelj relativna greška za svaku koncenitraciju ho,rmona. o-p odredjene koncentracije hormona iz­racunava se iz standarne krive pomocu ' 1 1 w CI) z 1 1 :' ' o o.. : CI) w 1 1 1 a: 1 ' 1 o ' 1 1 1 ' ' 1 1 II-O P'f"..-c5P2-: p HORMONE CONCENTRATION Grafikon 1 -Odredj.ivanje greške (o-p) za odredjenu koncentraciju ho.rmana (p) Objašnjenje simbola: r -bilo koji metame­tar, npr. 0/0 vezanog hormona, ili odnos slo­bodnog i vezanog hormona, itd; r;; r -stan-dardna clevij acij a r Fig. 1 -Estimation ,of o-p for a given hor­mone concentrailion p Abbreviations: o-r = standard deviatton of response r, determined fron1 a number ,of re­pliicates Radioimunske metode e,ksperimentalno odredjene greške odgovo­ra, rr r (grafikon 1). rr r predstavlja stan­dardnu deviaciju .odgovora (r) :i može da se izracuna na dva nacina: (1) iz .rezultart:a ve­ceg broja uzoraka svakog standarda na standardnoj kr,ivi, Hi (2) iz rezultata dobi­ven,ih kom.binovanjem. veceg broja istovet­no radjenih analiza. Jasno je da se u tom slucaju pridržuje i greška varijacije :izme­dju pojedinih analiza. Ovaj drugi nacin iz.racunavanja p1,imenjen je u ovom radu za dohijanje profila (P,reciznosti metoda ekvilib11ijm11ske dija,lize. Skupljen:i su po­daci 19 :posebnih analiza, od koji!h je svaka radjena u tdphka,tu. Za metod imobilisane faze rr r je odredjen na osnovu rezultata STANDARD CURVES IMMO·PHASE o-o Eq. DIALYSIS T B 80 15 cl< I r 10 er <( _J 5 w 0:2 2 3 4 5 6 ng/dl FT4 Grafikon 2 -Standardne krive odredjivanja sJ.ol;iodnog tiroksina metodam ekvilibrijumske dijalize i imobilisane cvrste faze antitela Objašnjenje simbola: Immo-phase -metod imobilisane faze; Eq. dialysis -metod ekvili­brijumske cl1jalize; relative rate 010 -relati­van pr,ocent vezivanja horn1ona; T/B -odnos ukupnog (T) i vezanog FT, (B) Fig. 2 -Standard curves far measurement of free thyroxine (FT,) using the immobilised phase antibody method and the equilibrium clialysis assay AbbreVliations: T/B = total/bound ratio jedne serije anaviza, a za svaku tacku na •kpivi je uradjeno po 10 uzoraka.a Upo.redj.ivanje rezu,ltata metoda ekvili­.brijumske dijalize i imobilisane faze vrše­no je i ,na -osnovu izracunavanja koefici­jenta •koirelacije FT4 u 10 uzoraka serumaaradjenih u duplikatu.a Rezultati. -Rezultati eksperimenata.prikazani su na grafakonima 2, 3 i 4.aNa grafikonu 2 prikazana je standardnaakriva metoda ekvrilibQ·ijumske dijalize do­ • IMMO·P. o EQ. DIAL. 1-0 • 1 0'8 30 06 20 1 1 ' 0·4 • \ ' ' 10 .. o 1 0·2 2 4 ng FT4/dl p Grafikon 3 -Profil preciznosti odredjivanja koncentracije sJobodnog tiroksina metodam imobilisane faze antiitela (Irn.1110-p) i ekvili­b10ijumske dijalize (Eq. clio, oclnosno na ,kojoj ,se ·odv,ija.J.a :inkubacija (g:rafiikon 1). Vec ,smo u toku pracenja zapazili prav1il­,no rpove6anje vnijednosti ,T3 u sva ce1Jir;i kontrolna seruma cak i kod neznatnog po­v,išenja ,temperature od 1° C. Posebno je to uoc1j.iv,o kod pul.ova,no.g seruma v.i>sokog sadržaja tnijodtiron,ina. P.ovecanje hiijodti­ronina u 1lm.ntrol111im serumirna pnikazali smo .grafrickii u ovi-snosti ,od temperature (gr.alii1mn 2). Temperatura se kretaila ,od 23a° C-26° C. Na os1i y su vnijednosti T3 •za ceti.ni kontmlna seruma, a sv,alm tocka je srednja vdjed,nost od najmanje t11i polurna za udredjenu temper,aturu. Iz grafikona se 436 Radioimunske metode ia ,, ' 1 l'I , ' , ' 1 1 \ \ 1 , y,./ / ' .-..ljl... ,,/" ', / ' ,,/ T{/ORN!CA::1 Ko,t,7.ROL,V/ SE R.u,V 34o 32.o 11 9 . 300 100ml 2&> 1Go 15o 44o 1 j 1fo 100 9o !Jo !?o 7o 60 1 2 3 4 S G 7 8 g . f a G • 5 $ ff . 8 Mo7 Pol::vs,f Graf.Ikon 1 -Kontrolna karta za trijodtironin Graph. 1 -The control chart for the triiodothyrnnine može rv1idj,eti ibla:g,i ,pomst ,kontroinog i rni­s,kog pul seruma, nešto strmijli porast sred­nj,eg pul seruma s v,isokiim sadržajem tri­jodtimniina s p.oras:tom ten1perature. Naša ,s1ijede6a provjera utjecaja tempe­rature ibiHia je analiiza standardn,ih krivulja .od 1is1Jih ,gore navedenih 20 po,kusa favede­nih u ,toku 2 mjeseca. Fokuse ,smo grup:iralri prema temperatwl'li ,i .izracunalii srednje vr,ijednosti B/Bo X 100 za sva:ku grupu ,i sve tocke standardnih ,k11ivulj,a, tj. od 40, 80, 160, 320 ,i 640 ng T3/.100 ml. Rezultate smo ,p11ilkazalli taJhelamo (.tab. 1). Iz .tabele se Vlidi ,porast sv.ih srednjiih v11ijednosti B/Bo X 100 s porastom temperature. Ovakve sumir,ane kriivulje za 24, 25 i 26° C priikaza,1i smo u 1inearnom sistemu Gg,rafikon 3). (B/,Bo X 100 na y osi prema nivou doze na x osi). Iz do.jagrama se viidri pomak standardnih knivulja s logiicnom ,posljecl:icom smanjene osjet1j,iv,, osti i p.ovecanih vrijednosti ocita­nog t11ijodtironina s takve krivulje. U Iogiit-.lo,g sistemu (grafikon 4.) zapaža se takodjer poma:k. Pomaci nisu velild, jer n,i ,temperature ve1ike, aU promjene ,n,isu se prav1ilno .mijenjaju s temperaturam i kod ve6ih raspona 1izmedju 18-28° C sigur­no da bi dalje potpuno nerealne rezultate. Radioimunslce metode 14-o 80 .· 45" 25" 9 fb.tw4 I Po.vs 5" Po,tt1SA Grafikon 2 -Prom:jena vrijednosti kontrolnih seruma u ,ovisnosti o temperaturi Graph. 2 -Change of values of the control sera depending to termperature ---·-··-------­C1l C1l q i... B,=40ng/100ml B2=80ng/100ml B,=160ng/100ml B,=320ng/100ml B,=640ng/100ml C) ;:l -. +--­ .4 Kol) 21,,'C' --..-­ 25"C -­ zc.c-­ lo /o fo Bo 16c .320 Grafikon 3 -Standardne krivulje trijodtiro­nina izvedenog kod raznih temperatura, a pri­kazane u linearnom sistemu Graph. 3 -The standard curves of the trii­odothyranine formed at different temperatu­,res, shown in the linear sy;stem LEGENDA: l'"'4VAC kc,D .21, "c 25't: °26 C o -q5 -2 .­i I _____ _ + fo Bo 1 + 320 Grafikon 4 -Standardne krivulje trijodtironi.Dina izvedenog kod raznih temperatura u logit-log sistemu Graph 4 Standard curves of triiodothyronine formed at different temperatures in Logit- Log system Radioimunske metode Diskusija. -Poz:nato je da foompetii:livne a:na1ize -CPBA •ov,i:se o promjerni tem:pe­rnture (Mm1phy ,B. E. P, 1971.), jer 1im je asoaijaciona ik;on6tanta veca kod .rnižiih tem­,peva:tura. Budu6i da ,kod CPBA asocijaoio­ne konstante n:isu uvijek ·dovolj.no v,isoke, poželjno je CPBA ,izvoc1itii kod ,rnižiih tem­peratura, kad je disoaijaoija manja. Autor navod,i, da u laboratorijiima, gdje nem:a ldi­mat.izaoiorni uredjaj ·porast temperature iiz:nad 25° C m:ože uwokovati rapi:dno opa­dc!Jnj e u vez,ivanju. Kako ,su asoaijacione konstante kod 1radioimunoloških ,anaLiz,a mnogo vece :kod ve6ina tern.peratura ne :igra nilrnkvu ,ilii 111i111ima1nu ulogu. To je vjerova,tno ,razlog zašto sv,i pr.oto­kol,i (k:oje srn.o 1Sreli) IIlavode sobnu ten1pe­·raturu od 18-28° C. Fiirma Sar.in mrvodia ,cak 15-30° C. Nasuprot torne mi smo p.ni­mjeti,l,i da vriijednosti tr,,rastua ijodtimnina s porastom temperature, te da je :ten1[)era­tura od 25° C :kr,i1Jicna .. Potv.rdu ovih našihazapažc!Jnj:a 1mdaziiimo u diskusij1i Yelow,aEkins i Brown (Brown L. B. et al., 1970),akoj,i se ·slažu u zakljucku, da je kod tnijod­tiron,ina .povecana disoaijaoija vezanoga'kompleks,a /kod v,iših temperatura. Zaito ua1istoj diskuS1ijii Bninnerts :predlaže ,is,pi1Jiva­nje efekta temperature kod 4, 14, 24, 34 ia 144° C. Naš cilj nije bio prvenstveno ispitatiaefokte temperature, nego na6i raz1og po­ ,vremen:o poviišenim v,nijednostima tnidod­timn:ina. Upravo zato rn:i ,imamo ilnale p,DO­mjene temperature, jer •smo samo pratil:iasvakodnevin,i ,ruti:nskii rad ,po uobifajenimauvjetima.a Zakljucak. -Iz naših ,anal,iza može se zakljucliti da :temperatura ima veLi,k utjecaj na radioimunološlw odredj1ivanje tnij,odti­m.ndnosno da 1pov,išenjem nina, ,se tern.pe­r.ature u toku ,inkubaoionog pentoda pove­6ava odnos B/Bo, odnosno B/F sni.anJUJe iz cega proiz1aze i ,pov,išene v11ij edrnosi:li T3 koj:i se iz itakv,ih k1,ivulja ociitavaju. Sn1a­tramo da se sobna temperatura 111ora stro­go foontroLirati, ,ako se ne konisti kl,inrntiza­cioni uredjaj. Inace nerealne v:riijednosti trijodtiro.n:ina 1i pomak grarnica ,normala mogu unos1iti smno knnfuz,iju u spektru ti­roidrnih tes, tova. Summary INFLUENCE OF THE TEMPERATURE ON RADIOIMMUNOASSA Y FOR TRIIODOTHYRONINE IN SERUM We have investigated the influence of the temperature on radioimmunoassay for tri­iodothyronine on the values of three pool control sera and one manufactured lyophi­liicnost 1reakoije ,proveravana je ,in­h:ibioijorn. vezivanja ,obeleženog antigena »hladnim« TG. Hladrni TG u koncentraci­jama od 0,03 do 5 µg TG/ml inhibira vezi­vanje obeleženog antigena za 30-80 %.a , Ovi rezultati ,pokazuju da je obeleženi preparat TG sacuvao svoja 1imunohernijska sv,ojstva 1i da se ,kao ,takav može koriistiti kao jeclma od komponenti za radiioimuno­loško odredj1ivanje TG. IODINATION OF HUMAN THYROGLOBULIN (TG) IN VITRO AND STUDY OF IMMUNOLOGICAL REACTIVITY OF LABELLED ANTIGEN {'25I-TG) WITH SPECIFIC ANTIBODIES Human thyroglobulin (TG) was labelled chemically with radioactive ioidine (1251) using Chloramine T method. Reaction tirne was 25 sec and labelled protein was separated from free iodine by gel filtration through the co­lumn of Sephadex G-75. The immunological integrity of labelled preparation was tested by imm.unochemical reaction with anti-huma11 TG. These antibodies were raised in rabbits by immunization using standmd schedule. The antibodies were used in different dilutions ranging from 1 : 100 to 1 : 102.000. The maxi­mal binding of 125I-TG was 64,8 '% with anti­serum dilution 1 : 1600. Reaction specificity was tested by inhibiHon produced by »cold« TG. Unlabelled TG in concentration rangilng from 0,03-5 µg TG/ml inhibits the binding of '"I-TG from 30-80a°/11• These results prove that applied iodinatio11 procedure did not alter imn1unochemical pro­perties of TG and that 125I-TG can be success­fully used as one of -the components necessary for immunological determination of TG in human sermn. ZAVOD ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINicKOG BOLNICKOG CENTRA I MEDICINSKOG FAKULTETA SVEUCILIŠTA U ZAGREBU KOMPJUTERSKA ANALIZA RADIOIMUNOLOŠKIH TESTOV A Loncaric S., S. Popovic, B. Kajic, I. šimonovic Svrha je ovog rada razviti prakticnu 1i 1inearizaoije standardne lrnivulje. Najv,iše 1pouzdanu metodu za matematicku anaJ.izu se koriisti tzv. log,i:t-1og transformacija. rezultata radlioimunološkiih i sHcnih ,ispiti­Transformirane podatke pokušava se vari­vanja. Metoda bti treba'la dati pouzdane re­ranj em osnovnih parametara lrnivulje pri­zultate u 1r-aznim radioimunološkim :postup­lagoditi pravcu. Takav 1postupak, medju­Clima. Obicno se p-r,imenjuju razne metode tim, ne mora dovesti do traženih rješenja. !Mi smo ,raz·viili program koj1im . Thyroid status o.-o. ;:I Cll .... (!J .t, Cll bfl OE-< :g:g N>"< cr.J 0.05). Diskusija. -U radu je ukazano na zna­cajno povecanje koncentracije gastrina u serumu bolesnika sa hipertireozom. Na osnovu slicnosti klinicke slike nastale kateholaminskom stimulacijam beta adre­nergickih receptom sa klinickom slikam hipertireoidizma predpostavljeno je da eks­cesivna stimulacija kateholaminima pred­stavlja osnovni patogenetski cinilac hiper­gastrinemije u bolesnika sa hipertireoidiz­mom. Medjutim, na osnovu novijih poda­taka iz literature (Stoffer, 1973; Christen­sen, 1973) utvrdjeno je da su koncentracije kateholamina u bolesnika sa hipertireo­idizmom normalne. Utvrdjeno je da se lucenje želudacne ki­seline u bolesnika sa tireoidnorn. hiper­ Slika a. 2. funkcijom smanjuje što u nelecenih boles­ nika može dovesti do pojave atrofickog za­ o paljenja želudacne sluznice (Dotevall et al., 1967; Williams et al., 1964). Više grupa .5oo o: <'3 o o o 400 r = 0,08 xy 300 o o o P:>0,05 (n= 22) o o 200 o o o 00 loo o o o o 8 o o 11 12 13 14 15 7t_ µg,tll Grafikon 2 -Korelacija nivoa ukupnog tiro­ksina i koncentracije gastrina u serumu bole­snika sa hipertireozom Figure 2 -Correlat.ion between total serum T4 and gastrin levels in patients with thyro­toxicosis autora (Yalow et al., 1970; Korman et al., 1972) utvrdilo je da su smanjeno lucenje želudacne kiseline i atroficki gastritis pra­ceni porastom koncentracije gastrina u se­rumu. Iz iznetog se može predpostaviti da su preosetljivost beta receptom na normalne koncentracije kateholamina i hipohlorhi­drija, najverovatnije, osnovni patogenetski cinioci hipergastrinemije u bolesnika sa hipertireoidizmom. Iako se ove predpostav­ke uklapaju u poznate ili predpostavljene patofiziološke mehanizme tireoidne hiper­funkcije -fenomen hipergastrinemije u ovih bolesnika, u okviru proucavanja uti­caja tireoidnih disfunkcija na endokrinu ulogu gastrointestinalnog trakta -zaslu­žuje pažnju. Zakljucak. -Ispitivana je koncentracija gastrina u serumu 28 zdravih osoba i u se­runm 22 bolesnika sa hiperfunkcijom štita­ste žlezde. Utvrdjene su statisticki znacaj­no vece koncentracije gastrina u serumu bolesnika sa hipertireozom. Predpostavlja se da preosetljivost beta adrenergickih re­ceptora i smanjeno lucenje želudacne ki­ seline predstavljaju osnovne patogenetske cinioce hipergastrinemije u bolesnika sa hipertireozom. Summary SERUM GASTRIN LEVELS IN PA TIENTS WITH THYROTOXICOSIS Fasting serum gastrin levels were measured by means of radioimmunoassay in 28 healthy subjects and in 22 patients with thyrotoxicosis. Significantly higher serum gastrin concentra­ions were found in hyperthyroid patients. No significant correlation was observed between total T, concentrations and plasma gastrin le­vels in these patients. Some patophysiological mechanism of this phenomenon were sugge­sted. Our findings are in accord wi.th data previously published. Literatura l. Christensen N. J.: Plasma noradrenalin and adrenalin in patients with thyrotoxicosis and myxoedema, Clin Sci Mol Med, 45: 163, 1973. 2. Dotevall G., V. Rohrer, P. Stefco, W. Price: Relationship :between gastric and thyroid function, Am J. Dig Dis, 12: 1230, 1967. 3. Kaess H., G. Utz, U. Teckentrup, A. M. Hauck, M. Dcirner: The effect of propranolol and phentolamine on serum gastrin concen­tration in response to respiratory acidosis in normal man, Eur J Clin Invest, 5: 401, 1975. 4. Korman M. G., R. G. Strickland, J. Hansky: The functional »G« cell mass in atro­phic gastritis, Gut, 13: 349, 1972. 5. Milutinovic P., D. Miric, D. Gorkic: Od­redjivanje ukupnog tiroksina u serumu me­todam kompetitivne analize, laboratorijska i dijagnosticka ispitivanja, Zbornik radova, II Jugoslovenski simpozijum o štitastoj žlezdi, Zlatibor, 98, 1971. 6. Novakovic R., D. Paligoric, Lj. Glišic, K. Kostic: Radioimunološko odredjivanje gastri­na u serumu. Prvi rezultati i znacaj doziranja gastrina u klinickim istraživanjima, Nuklear­na medicina, 259, 1974. 7. Stadil F., J. F. Rehfeld: Release of ga­strin by epinephrine in man, Gastroentero­logy, 65: 210, 1973. 8. Stoffer S. S., N. Jiang, C. A. Gorman, G. M. Pikler: Plasma cateholamines in hypothy­roidism and hyperthyroidism, J. Clin Endo­crinol Metab, 36: 587, 1973. 9. Williams M. J., D. W. Blair: Gastric se­cretion in hyperthyroidism, Br Med J, 1: 940, 1964. 10. Yalow R. S., S. A. Berson: Radioimmu­noassay of gastrin, Gastroenterology, 58: 1, 1970. Adresa autora: Dr. Ruben Han, Laboratorije za primenu radioaktivnih izotopa u medicini, Medicinski fakultet, 11000 Beograd. r INEP, ODELJENJE ZA FIZIOLOGIJU I RADIOBIOLOGIJU, ENDOKRINOLOSKA LABORATORIJA, UNIVERZITET U BEOGRADU SADRŽAJ TIREOGLOBULINA I NJEGOVA BIOSINTEZA IN VITRO U TIREOIDEJI PACOVA POSLE SUPRESIJE SEKRECIJE TSH VELIKIM DOZAMA TIROKSINA Sinaclinovic J., M. Kraincanic, G. Kostic, O. Genbacev, M. Jovanovic Sažetak: Hronicna supresija sekrecije TSH velikim dozama tiroksina do­vodi do akumulacije TG i drugih jodoproteina u tireoideji i smanjene sin­teze tireoidnih proteina in vitro. Posle dve nedelje postiže se niaksimum, kako u pogledu stepena akumulacije jodoproteina u tireoideji, tako i u pogledu stepena imhibicije njihove sinteze. Ovi nalazi po,tvrdjuju ranija , zapažanja da je primarno dejstvo TSH uglavnom usmereno na endocitozu i proteolizu koloida, a u znatnoj manjoj meri na biosintezu TG. Smanjena mobilnost koloidnog depoa u folikulima omogucuje veci stepen konverzije TG u 27 S jodoprotein. UDK 616-092.4:612.44.018 Deskriptori: tiroglobulin, biosinteza, pacov. Radio!. lugosl., 12; 465-471, 1978 L. J Uvod. -Tirntrop,in (TSH) preko sistema teina tireoicleje, m,i smo pokušali da vel,i­c-AMP stimuliše brojne metaboldcne pr.o­k1im dozama tiroksina iskljuc,imo uticaj cese u tireoidej,i (Dum,ont, 1971). End00ito­ovog horn10na na gore pomenute procese i za folikularnog koloida 1i iza toga intrace­da u uslovima istovremene 1inhibioije i en­lularna proteoliza tireoglobu1ina (TG) iaclocitoze ,i jocl,iranja, pratimo suclbinu TG oslobadj.anje tireoidnih hormona su pod di­zatecenog u žlezcli li ,in vitro biosintezu ,i rektnom kontrolom TSI-pol,imerizaciju novosintetisarnih prote,ina I. Pod normalnim,au fi,odigra­ 21iološkim usloVlima u tireoideji se TG. vaju dva osnovna pwcesa: endooitoza iliaMaterija! i metode rada. -Ogledi su iz­mobrliizaoija koloida ,i eksocitoza ili sekre­vedeni na pacovima koj1ima je tiroksin da­clija TG koji reguliišu stanje depoa kofoidaavan u hrani u obliku jodiranog kazeina ­uažlezdi. Izmedju ova dva procesa normal­»Protamone« u koncentTaciji od 0.2 °/0 uano postoj,i skladna ravnoteža. Unošenjern.aperioclu od nekol:iko ,dana do 28 nedelja. Uaegzogenog tiroksina organizam rn.ože searazLicitim vremensk,im 1intervalima (3, 7, 14a u ,postim supresija sekrecije TSH (Fukuda etaelana, 10, 26 i 28 nedelja) praceni su slecleciaal. 1975) a konsekventno ,inhibioija i endo­pmametri: sadržaj solublilrnih proteina ti­ ,clitoze ii jodiranje lmloida. Poznata je da reoideje (ukupni i ,i:ncli'Vidualni) ri koncen­jedan od najvažnij1ih faktora u formiranju tracija DNK, d1inamika inkorporaclije obe­maturiranog O'bl1ika TG, a posebno u kon­ležene amina kiseltine u solubilne, mikro­verz,iji TG u 27S jodoprntein, je adekvatno zomalne ,i indiv,iclualne solubilne proteineaj,odiranje TG (Sinadinovic Gt al. 1971, 1973, tireoideje, friksacija raclioaktivnog joda, te­Frati et al. 1974). žiina i struktura ž1lezde.aU cilju bl,ižeg upoznavanja uloge TSH u Za bios,, icntetska ispitivanj,a in vitro, sveže ,procesima formiranja TG i drugih jodopro-tireoideje su iinkuhirane u 2 ml osnovnog ' 12 ,, ' , ' , '1 '' '' '' ,, ,: •, '' '• '' .. 1 '' ,, : : , : : :: :: ''' ' !I 1 ,.., 8 <1l : : : 6 3 : 2: :s , , .i.: I'' ''' : : '' 5 ... ,, ' ' '' 4 2 :·,: Ol ;:: 4­ ', ', 2 , E , '' 1 ,: i 1 1 o 11: ',, ',, o 111 '' :1:: ­ ',, ',, ' ' " 11 l 1 .... '::: Ol o E TG TG ,,, z , , I• w 8 ­ o : 1! o:: o. : 1 6 :1 z :t _J ,: TG :::) ,,, , _J :1 4 o ' 'I ' (/) :, : : . 1, , :1 :1 , , , :1 :: 1: ,, , J 111, o 12 S O . Kontrola 2 26 (NE'DELJE) l..i.il.iJProtamone Slika 1 -Uticaj tiroksina na koncentraciju ukupnih i individualnih solubilnih proteina tireo­ideje. Dužina davanja tiroksina iznosila je 1, 2, 26 i 28 nedelja. Svaki uzorak solubilnih protei­na dobijen je iz sastavljenih tireoideja najmanje od 5 životinja. Brojevi u stupcima predstav­ ljaju broj odredjivanja. M+ SD ,, Fig. 1 -Influence of thyroxine on the content ·of total and individual so'1uble proteins. Dura­tion of treatment with thyroxine was 1, 2, 26 and 28 weeks .. Each sample of the soluble pro­teins was obtained from the pooled thyroid glands from at least 5 animals. Figures into bars indicate number of experiments Radioimunske metode Eagle-,ovog rastvora, pDipremljenog bez ,reoicl:nih proteina na naam kako je rarnije 1leuaina u prisustvu 1,25 ,i1i 2,50 µCi .01pisano (Kraincanic et al. 1970: in1i,nadino­ 14C­,leucina urn naoin kako je ,ranije opisano v,ic et al. 1971, 1973, 1975). Sad,ržaj DNK u , (Sr.nacliinovic et al. 1975). Posle homogeni­tireoidej:i odrecljivan je po metodi Burton-a zacije tkii:va ,i ,izdv,ajanja subcelularnih (1956), a koncentraaija solubHnih ,proteina fo:akcij,a, vršena je pr,Lprema ,i anahza ti-•po metodi Lowry :i saradnika (1951). Za , 4 'o ,.. )( )( :E a. Iti CI > 2 -"' 2 C: Ol Q) E o o o a. ,.... ' 6 :E -,:: a. CI Iti 4 E 8 o N ,:: o Q) -"' '§ 2 E a. 4 ,:: C: a. .o :, :, -"' ' :, o "' C: ' C: o o :, :, Q) 8 ..J 5 2 ' 1 u -:!.u 4 3 dana 3 dana 7. 26 nedelja o / / 26 nedelja o 2 3 o 2 3 VREME INKUBIRANJA Ch) 0-0 Kontrola •--• Prota m one Slika 2 Vremenski tok inkorporacije 14C-leucine u solubilne i mikrozomalne proteine tireo­ideje in vitro životinja tretiranim sa tiroksinom (3, 14 elana, 26 nedelja). Svaki uzorak pred­stavlja sastavljene tireoideje od tri životinje. Neke vrednosti preclstavljaju srednje vrednosti dobijene iz tri paralelna inkubiranja. M± SD Fig. 2 -Time-course of incorporation of "C-leucine into soluble ancl microsome-bound pro­teins in vitro of rats thyroicl after treatment with thyroxine (3, 14 clays and 26 weeks). Each sample represents poolecl thyroicl glancls from 3 anirn.als. Some values represents M ±SD ob- tainecl from 3 parallel incubations elektronsku rnikroskopiju tkivo ilireoideje fiiksii,rano je 0s04 po metodi Friend-.a i Mur­ ,,ray-a (1965). Rezultati i diskusija. -Koncentracija solubi:lnlih proteina na jediinicu vlažne te­žtne žlezde znacajno je povecana (40 do 80 %) u t,i:reoidej1i ž,ivotinja tretiranih tiiro­ksinom. Maks,imalno povecanje sad:ržaja soh.ubi111lih proteina tireoideje ,postiže se vec pos, le dve nedelje, a sa produženjem davanja tiroksina 1ne dolazi do daljeg .po­vecanja 1koncentacije pr.oteina (Sl. 1). Ana­hzom ,individualDJih jodop:roteina tireoudeje ,može se v,i:detJi da koncentracija 27 S :i 12 S frakcija r.aste sa duž;iinom davanja tiroksli­1na, medjutim, koncentracija TG je veca pos.le ,kra6ih nego dužih tretmana tiroksi­nom 0Sl. 2), · Inkorpo,racija 14 C-leuoina u solubilne i p11ote1iine vezane za mikrozome znacajno je smanjena u tireo1ideji životinja predhodno tretira111ih ,sa tiroksinom (30-80 O/o kon­trole). Ana1liizom novo sin tetisanih solubiilnih ,proteina u g,radijentu gu&tine saharoze na-c:Jtieno je da je stepen 1inkorporaoije .obele-·žene amli:no kiseil.ine z,nacajno smanjen u , podjedin,ice, a na-roc!ito u TG (Sl. 3). Osimtoga, u tretiranih žii:votimja znacajna kolici­na ,rad:ioaktiv,iteta :nalaz•i se u onoj frakoij,igradijenta koja odgovara 12 S pojediniciTG. Slicno ,ovom nalazu, Pavlovic-Hournaceet al. (1967) su .zapaziili · pojavu ,i nakuplja­nje 12 S frakc.ije u tireoidej.i pacava posleehii1pof:ize1ktomije. N,ije nadjena ·korelacijaiizm.edju dužine tretmana i stepena ,inhibi­c,ije.e Težina tiireoideje na 100 g telesne težinekao i sadržaj DNK po jedinici vlažne te­·žiine žlezde su nešto niž,i u tretiranih ži­:votinj a u odnosu na netretiranu ,kontrolue(Tab. 1). F:iksaoija radioakbivnog joda jee i više stotinu puta manja u životlinja pred­hodlno treti,ran.ih tiroksinom.eSmanjen.a srinteza solubil111ih 1i mikr, ozo­ma1DJih proteina u treniranih život.nja, a nar.ocito TG j,e rezultat smanjenja koLicine endoplazmatskog retikuluma, a samim tlim ,i kapaciteta celiija za sintezu proteina. Na ovo ukazuje ,izgled foliikularnog epitela ,(rniskopr.izmaticni) :i struktura endoplaz­matskog retikuluma tireocita tretiraDJih ž,i­vot,inja (Sl. 4). Interesantno je ,istacri. da je koncent,racij,a 27 S jodoproteina u tireoideji ue1pozJLtivnoj ,kornlaori.j,i sa dužinom tretma­ ,na, iako se ukupna kolicina jodoproteinae A 3h 8 6 4 2 ..., 'O X :;; E Q. C: . 8 .e0e • 6 4 2 1 O 20 30 BROJ FRAKCIJE Slika 3 -Profil solubilnih proteina tireoideje i distribucija ugradjenog leucina dobijen cen­trifugovanjem u linearnom gradientu gustine saharoze (5-20 °/0 w/w) : (A) netretirane živo­tinje i (B) životinje tretirane tiroksinom u to­ku 28 nedelja. Inkubiranje tireoideje trajalo je 3 casa Fig. 3 -Sucrose density gradient ultracentri­fugation patterns of soluble thyroid proteins of rats (A) untreated and (B) treated with thyroxine for 28 weeks. Duration of incuba­tion was 3 hours Hadioimunske metode Dužina davanja »Protamone«a Grupa Težina tireoideje (mg/100 g t.atež.)a Sadržaj DNK uatireoidej ia(µg 'mg tkiva)a Fiksacija 131J 24 ha(0 11 date doze)a 0 0 kontrolea 3 dana K p 6.6 ± 0.4 (12) 6.2 ± 0.2 (12) 4.8 ± 0.4 (11) 4.4 ± 0.3 (11) 7 elana K p 9.3 ± 0.6 (12) 7.6 ± 0.6 (12) 5.9 ± 0.3 (6) 5.4 ± 0.2 (6) 11.4 ± 0.8 (3) 0.03 ± 0.01 (3) 0.26% K 9.4 ± 0.5 5.5 ± 0.6 9.0 ± 0.4 (4) (5) 14 elana p 8.6 ± 0.4 4.9 +o.4 0.01 ± 0.005 0.11 II o K 5.3 ± (4) (5) 13.4 ± 2.5 26 nedelja p (8) 5.8 ± (10) 0.06 ± 0.02 (8) (10) K= kontrola, P = Protamone (jodirani kazein kao izvor T,) Srednja vrednost± standardna devijacija (broj uzoraka) Tablica 1 -Uticaj tiroksina na težinu tireoideje, saclržaj DNK i fiksaciju raclioaktivnog joda u tireoiclej i (27 S, TG ,i 12 S) posle posiizavanja maksi­muma, znatno ne menja (Sl. 1). Ovo poka­zuje da inhiibirana endocitoza om:ogucuje vecu :intera,koiju .izmedju molekula TG u kolrnidu, što uvecava obim njegove konver­ZJije u 27 S jodoproteill1. U tireoideji tretiranih favotinja pojav­ljuje se neznatna kolicina 12 S jodop:rote­,ina, ,a u in v,itro 1isp:itlivanju znacajna kold­cba radioakt.iv:iteta nalazi se upravo u ovoj frakcij.i, što se rn.ože objasnitii kao re­zultat a) usp:orene pol1imerizaoije ove pod­jedin:ice u TG zbo.g 1inhiibioije procesa jo­diranja ilii b) p:roduka:t disocijacije novo­sinte:tisa111ih molekula TG. Pošto dužina tretmana tiroks.na IJJije u korelaciji sa gore pomenutim ,promenama (sadržaj snlubilnih jodoprotei:na tireoideje, intenzitet :inkorporaaije obe1ežen aminoki­seLine u proteine, fiksacija radioaktiv,nog joda) n,iti sa potrošnjom kiseonika, teles­nom tež,inom ,i d,rugim parametrima zapa­žernim ranije (J,ovanovic •i saradnici, 1970'71), sugeriiraju na zakljucak da se tireoidna-hipofizna osovina adaptira 1na uticaj tiroksina ,pri njegovom hronicnom unošenju. Summary THYROGLOBULIN CONTENT AND ITS BIOSYNTHESIS IN VITRO IN RA TS THYROID AFTER SUPPRESSION OF TSII ­SECRETION BY LARGE DOSES OF THYROXINE The effect of short ancl long term aclmini­stration of excess thyroxine in the form of ioclinatecl casein »Protamone« to rats on the content of soluble thyroicl iocloproteins ancl on biosynthesis ancl aggregation of thyroicl prote­ins in vitro were investigatecl. The concentration of soluble iodoproteins significantly increasecl (40-80 %) up to 2 Slika 4 -Mikrofotografija dela folikularne celije tireoideje životinje hronicno tretirane tiro­ksinom (13 nedelja). Vidi se redukovan endoplazmatski retikulum. Co -koloid, N -jedro, M -mitohondrije, mi -mikrovili, BM -bazalna membrana, aER -agranulirani endoplaz­maski retikulum. Povecanje -17 000 X Fig. 4 -Microphotograph of a part of a follicular epithelial cell of rat thyroid tissue treatecl chronically with thyroxine (13 weeks). Reducecl endoplasmatic reticulum observecl. Co -col­loicl, N -nucleus, M -mitochondrions, mi -microvilli, BM -basement membrane, aER - agranular encloplasmatic reticulum. Magnification 17 000 X weeks of treatment, ancl after that remainecl at the same level. The incorporation rate of 14C-leucine into soluble and microsome-bound proteins in vitro was markedly reduced in treated rats (30-80 % of control). The content of DNA in the gland was a little lower in treated animals than in the control. Thyro­xine pretreatment of rats inclucecl retarclecl synthesis of thyroglobulin and its subunits. The inhibition of the synthesis of thyroid pro­teins in vitro and the increase in the soluble iodoproteins content (TG, 27S) in the gland in vivo was not correlatecl with the duration of thyroxine treatment. The immobilization of pre-formecl thyro­globulin in the follicle lumen for a long tirne is an important factor in the enlarged con­version of thyroglobulin into 27S iocloprotein. The long-term suppression of endogenous TSH secretion by administration of thyroxine results in accumulation of iodoproteins ancl a reduced rate of synthesis thyroglobulin. Literatura l. Burton, K.: Biochem. J. 62 (1956) 315. 2. Dumont, J. E: Vitam. & Hormones, 29 (1971) 288. 3. Frati, L., J. Bilstacl, H. Eclelhoch, J. E. Rall & G. Salvatore: Arch. Biochem. Biophys. 162 (1974) 126. 4. Fukuda, H., N. Yasuda & M. A. Greer: Endocrinology, 97 (1975) 924. 5. Jovanovic, M. i saradnici: Annual Re­port on the Project No E30-AH-45 to USA Agricultural Research Services, (1970/71). 6. Kraincanic, M., M. Jovanovic, Dj. Djur­cljevic, J. Sinaclinovic & Gordana Kostic: Iugoslav. Physiol. Pharmacol. Acta, 6 (1970) 477. 7. Lowry, O. I-I., N. J. Rosenbrough, A. L. Farr & R. J. Randall: J. Biol. Chem. 193 (1951) 256. 8. Pavlovic-Hournac, M., L. Rappaport & J. Nunez: Bull. Soc. Chim. Biol. 89 (1967) 1477. Radioimunske metode 9. Sinadinovic, J., M. Kraincanic, M. Jova­novic & Dj. Djurdjevic: Iugoslav. Physiol. Pharmacol. Acta, 7 (1971) 257. 10 Sinadinovic, J., M. Jovanovic, M. Krain­canic & Dj. Djurdjevic: Acta Endocrinologica (Kbh) 73 (1973) 43. 11. Sinadinovic, J., M. Jovanovic & M. Kra­incanic: Endocrinologia Experimentalis, 9 (1975) 11. 12. Friend, D. S., and M. J. Murray: Amer. J. Anat. 117 (1965), 135. Adresa autora: Sinadinovic J., INEP, Ode­lenje za fiziologiju i radiobiologiju, 11000 Beo­grad. uredska oprema radni kabineti pisaei stolovi uredski ormani sedeci nameštal LJUBLJANA mestni trg 10 r 7 TOZD VARSTVO ŽENA IN OTROK -GINEKOLOŠKI ODDELEK TOZD INTERNISTICNI ODDELKI -NUKLEARNA MEDICINA SPLOŠNA BOLNišNICA MARIBOR RADIOIMUNOLOŠKO DOLOCANJE LUTEINIZIRAJOCEGA HORMONA (LH), FOLIKEL STIMULIRAJOCEGA HORMONA (FSH) IN TESTOSTERONA V KRVI IN SPERMI FERTILNIH IN INFERTILNIH MOŠKIH Borko E., R. Breznik, K. Ogrizek, M. Rižnik, J. Šubic, R. Turk Povzetek: Avtorji porocajo o svoj,ih izkušnjah z dolocanjem LH, FSH in testoster,ona v krvi in v spermi pri ferti:lnih i,n infertilnih rn.oških. Naše dosedanje preiskave so pokazale, da je kolicina FSH v krvi v primeru okvarjene spermatogeneze povecana. Vrednosti LH so v spermi višje kot v krvi. Po naših izkušnjah v kolicini testosterona v krvi in spermi ni statisticno signfikantne korel:acije glede na spermatogenezo. Av,torjd. nacrtujejo nadaljnje Taziskave o gibanju teh hormonov v krvi in spermi pri razlicnih oblikah okvarjene spermatogeneze. UDK 616.699-073.75-097:612.616.31+612.432.018 Deskriptorji: moški, plodnost, diagnoza, radi:oinmnski testi, LH, FSH, testosteron. Radiol. Iugosl., 12; 473-476, 1978 L J Uvod. -Hipof,izarna 1insuffoienca lin motnje v sintezi ,steroidov v testisih vod!ijo do motenj v spermatogenezii in 1imajo za pos.ledioo zmanjšano aLi celo popolno oplo­ditveno nesposobnost. Mo,ž,nost do1ocanj.a koliicine teh hormo­nov v krvi je pomembno za natancne,jšo diagnostiko moške ,inferti1nosti. Za nemoteno spermatogenezo so v testi­sih potrebne precejšnje koli6ine gonado­ 1tropniih horm:onov 1in testosterona (Rodr:i­gez.Rligau ;in sod. 1978), zato pride pr;i in­forti1111iih moških v poštev ,za natancnejco dliagnosiliiko tudi dolocanje teh hor,monov v semenski t,eko6i111i. Material in metode dela. -Naše preis­lwv;ance sn1'o po števHu spermijev v 1 ml ej.akulata razde1Ji1i v štirri skupine: l.onormozoos;permija -števno spermi­jev pr,i obeh pregledih preko 60 ,mili­jpnovo 2.o 0J1igozoos,permija -I. stopnje -odo40 do 60 miilijonovo 3.o 0'1:i1gozoos,perm1ija -II. stopnje -doo40 miHiij onovo 4.o azoospermija -nii spermijevoPri nekaterih od pregledanih moških smoov našem laboratoriiju za nuklearno medi­oino do1o6Hi bazalne vrednosti LH, FSH 1in testosterona v Iuvi dn v sperrn:i. V neka­terih 1skup,inaih je število preiskav manjše, ,in to zaradi tega, ker je pogosto zelo težko doibliti dovolj veliko ,lmhcino ejakulata, da bi opiraviili vse pn,,iskave. V bistvu je 1po­stopek do11ocanja LH, FSH 1in testostemna v spermi emuk postopku do1ocanja teh hor­monov v krv;i. Potrebno je rociitii semensko tekocino :od spermijev \in jo clio analize hra­111iti v zamrzova'lniku pri -20o° C. AnaLizii­r,amo vedno v dVtojrniku. Ves cas uporabljamo 111.etodo z dV1ojnimi :,protitelesi iiirme Byk-Mallinckwdt. AnaE­ze kontroliramo s ipr.imerjavo ire,zultatov analiiz kontrolnih serumov. Rezultati. -Rezultati naših dolocitev Razprava. -Rezultati dosedanj,ih objav­LH, FSH ,in testosternna v serumu ,in s1per­ljenih raziskav o vrednostih hipofizamih mi so podam!i v tabelah I, II, III. hormonov v spermi so neskladni. Vrednosti FSI-I v serumu (mIE/ml) FSH levels in serum ---­···-­~·~ ~· --·--­ FSH v spermi (mIE/ml) FSH levels in seminal pl. n x sd 11 x sd 5,03 ± 2,82 12 3,23 A Normozoospermia B Oligozoospermia I 19 7,94 ± 3,61 7 3,97 C Oligozoospermia II 10 7,44 ± 4,86 D Azoospermia 15 8,07 Signifikantne razlike -significance differences A : D (serum) t = 2,13 p :s; 0,01 A Normozoospermia: Vec kot 60 milijonov v 1 ml plazme (more than 60 millions of sper­matozoons in 1 ml of semen) B Oligozoospermia I: 40 do 60 mi!lijonov spermijev v 1 ml sperme (40-60 millions of spermatozoons in 1 ml of semen) C Oligozoospermia II manj kot 40 milijonov spermijev v 1 ml sperme (less than 40 millions of spermatozoons in 1 ml of semen) D Azoospermia: ni spermijev (no spermatozoons) Tabela 1 -Vrednosti FSH v serumu in spermi fertilnih in infertilnih moških Table 1 -FSH levels in serum and seminal plasma of fertile and infertile men LH v serumu (mIE/ml) LH v spermi (mIE/ml) n x sel 11 x sd 8,86 A Normozoospermia 12 19,44 ± 11,5 19 10,3 7 B Oligozoospermia I 13,48 ± 3,47 C Oligozoospermia II 10 10,5 D Azoospermia 15 10,99 ± 4,9 Signifikantna razlika -significant differences: A -D (serum) t = 1,451 p :s; 0,05 Tabela 2 -Vrednosti LH v serumu in spermi fertilnih in infertilnih moških Table 2 -LI-I levels in serum and seminal plasma of fertile and infertile men Testosteron (ng/100 ml seruma) 11 x sel A Normozoospermia 641,7 ± 236,3 B Oligozoospermia I 22 554,0 ± 218,5 C Oligozoospermia II 10 784,1 ± 315,67 D Azoospermia 18 626,6 ± 280,34 Tabela 3 -Vrednosti testosterona v serum pri fertilnih in infertilnih moških Table 3 -Testosterone levels in serum of fertile and infertile men Radioimunske metode LH v krvli pDi :pacientih z azospe,rmijo so viišje, kot j:ih 1ima skupina z normalno s,per­matogenezo. Ta razLika je po Hunterju in sod. 1974 statisticno signifikantna in je v soglasju z našdmi ugotov,itvami. Franchi­1nont 1in sod. 1972, ni našel ,kiornLaoije med kolicino LH v ,krvii lin številom spermijev. Kol.Jiaina LH v semenski tekocii:rni j,e po .Sohoenfeldu s sod. 1978, in Shethu ,in nje­govimi sodelavci 1976 statiistiono višja pri L1:10.rmozoospermiji, .ce jo pr,imerjamo s pa­oiientii z okvarjeno srperrn.atogenezo. Porocila 1raziskovalcev o vrednostih LH v krvii li1n spermi so ,prav tako zelo ,razl;icna. Nekaterii ,so ugotovil!i, da so vrednosti LH v 1krvi in spermi enake (De ALoysio iin sod. 11974), ,ozfooma, da so vrednosti LH v sper­mi v,išje le piii normozoospermij,i (Schoen­ 1 feld ;in s:od. 1978); :tretj,i .pa porocajo, da so vrednosti v spermi v vseh skupinah obcut­no viišje kot v krvi (Sheth in sod. 1976). Naši ,rezultati .kažejo, da so vrednosti LH prii moškii:h preiskovanoih višje v spern1i (kot v ,krvii. V1rednosti FSH v 1krvli so po mnenju ve­cline avtorjev (FranchJimont in sod. 1972, Hunter in sod. 1974, J,ackman in sod. 1977) vecje ·p11i pacientih z okvarjeno spermato­genezo, ko1ii6ina FSH ,narašca z jakostj:o okvare. Tudi naši rezultati kažejo, da s:o v tem smislu statisticno sign:ifakantne raz­l.ke. Po pocliatkiih iz 1:ite.rature so vrednosti FSH v semenski teko/Sirni enake p11i moških z normalno kot pr1i moških z okvarjeno spermatogenezo, prav tako 1pa ni razlik med v,redn:ostmi FSH v .krvi in spermi (Schoenfeld wn s:od. 1978). Dolocrnnje testosterona v krv,i in v sper­mi je veliikega pomena za ocenjevanje de­lovanja Leydigovih cel:ic (Furuhjehm in sod. 1974). Vrednosti testosterona v krvii so so ,podatkih :iz :liiterature (Aafjes ,in sod. 1977) enake pr,i normozoospermij.i ,in prii ,okvarjeni spermatogenezi. Prav tako so vrednosti testosterona v spermi enake pri obeh skupinah moškiih. Neka,teni ,so ,porocal.Ji (Schoenfeld ,im sod. 1978), da ,so vrednosti testosterona v sper­ 11• mi manjše kot v k.rV'i. Naši rezultati kažejo, da so vrednosti testosterona v krvi prd vseh štiriih skupinah enake ,in da mi stati­shcno s,ignifiiikantnih ,razlik. 1 Summarye RADIOIMMUNOASSA Y OF PLASMA AND SEMINAL FLUID LH, FSH AND TESTOSTERONE LEVELS IN 1 FERTILE AND INFERTILE MEN Results of measurements of LH, FSH and testosterone in serum and seminal plasma of fertile and infertile men are reported. Severa! reports have proved that FSH le­vels in serum increase in case of disturbances in spermatogenesis. LH levels are higher in seminal plasma than in serum. There are great differences in testosterone levels in se­rum and seminal plasma. The authors think that measurements of testosterone in serum and seminal plasma are not important for dia­gnosis of impared spermatogenesis. The authors will continue their measurements of gonadotropins and testosterone in serum and seminal plasma. Literaturae l.eAafjes J. H., J. von der Vijver, R. Doc­ter, P. Schenk: Serum gonadotropins, testoste­rone and spermatogenesis in subfertile men, Acta Endocrinol. 86, 651, 1977. 2.eDe Aloysio D., P. Busacchi, G. F. Bolelli,e F.eVecchi, E. Flamingni: Radioimmunologicaleassay of testosterone and gonadotropins ineplasma and seminal fluid of healthy subjectseand patients with dysspermia, Acta Eur.eFertil. 5, 317, 1974.e 3.eFranchimont P., D. Mileet, E. Vendrely,e J.eLetowe, J. J. Legros, A. Netter: Relation­ship between spermatogenesis and serum go­nadotropin levels in azoospermia and oligo­spermia J. clin. Endocrinol. Metab. 34, 1003,e1972.e 4.e Furuhjeim M., K. Carlstri:im, B. Janson:eEndocrinological Aspects of Male Interfility, Acta Obstet. Gynec. Scand. 53, 181, 1974. 5.e Jackman R., R. Ghanadian, I. Ansell, P.eMe Loughlin: Relationships between sperma­togenesis and serum hormone levels in sub­fertile men. Brit. J. Obst. Gynaecol. 84, 692, 1977. 6.e Hunter W. M., P. Edmond, G. S. Watson,e N.eMe Lean: Plasma LH and FSH levels inesubfertile men. J. clin. endocrinol. Metab. 39,e740, 1974.e 7. Rodrigez-Rigau L., D. Weiss, K. Smith, E. Steinberger: Suggestion of abnormal testi­cular steroidogenesis in some oligospermic men. Acta Endocrinol. 87, 400, 1978. 8. Rosen S. W., B. D. Weintraub: Monotro­pic increase of serum FSH correlated with low sperm count in young men with idio­pathic oligospermia and aspermia. J. Clin. Endocr. 32, 410, 1971. 9. Schoenfeld Cy., R. Amelar, L. Dubin, M. Numeroff: Follicle-stimulating Hormone, Lu­teinziring hormone, and testosterone levels found in human seminal plasma. Fertil. Steril. 29, 69, 1978. 10. Shet A., G. Shah, P. Mugat Wala: Levels of luteinizing in sem.en of fertile and infertile men and possible significance of luteinizing hormone in sperm metabolism, Fertil, Steril. 27, 933, 1976. Naslov avtorja: Dr. E. Borko, Splošna bo'1­nišnica Maribor, Gineko1oški odd., Maribor, Ljubljanska 5. r MEDICINSKI CENTAR U SUBOTICI I MEDICINSKI FAKULTET U BEOGRADU ZNACAJ SIMULTANOG ODREDJIVANJA CEA I B HCG U BOLESNIKA SA KARCINOMOM PANKREASA Lemberger J., Lj. Glišic, R. Novakovic, E. Libman Sad1·žaj: Radioimunološkom metodam simultano je odredjivan CEA i B HCG u serumu 24 bolesnika sa pankreatitisom i u 15 bolesnika sa kar­cinomom pankreasa. Incidencija pozitivnosti CEA i B HCG u bolesnika sa pankreatitisom je 20 % odnosno 8 %, dok je u bolesnika sa karcinomom pankreasa 75 % odnosno 33 %-Svi bolesnici koji su pozitivni na B HCG pozitivni su i na CEA, što ukazuje na bifunkcionalni tumor. Biohemijski parametar aktivnosti tumora B HCG nema znacaja u potvrdjivanju mali­gniteta ukoliko se primenjuje i CEA test. Dobijeni rezultati sugerišu raniju i intenzivniju biosintezu CEA u odnosu na B HCG u celijama kar­cinoma pankreasa. UDK 616.37-006.6-073.75-097 Deskriptori: pankreas tumori, radioinmnski testi, karcinoembrionalni antigen, gonadotropini horionski. Radio!. Iugosl., 12; 477-480, 1978 Uvod. -Poznata je, da visoki procenat tumora entodermalnog porekla biosinteti­zuje i otpušta u krvotok glikoproteine, a koji se mogu odredjivati radioimunološkim metodama. Sa aspekta metabolizma gliko­proteina u tumorima, karcinorn.u pankrea­sa pridaje se poseban znacaj medju tumo­rima digestivnog sistema zbog vrlo inten­zivne biosinteze karcinoembrionalnog anti­gena (CEA) i s tim u vezi visoke inciden­cije pozitivnosti CEA u krvi (Martin et al., 1976). S druge strane, na osnovu malobroj­nih i oskudnih literaturnih podataka celije karcinoma pankreasa mogu neosintetizo­vati i humani horionski gonadotropin od­nosno beta lanac humanog horionskog go­nadotropina (B HCG), a koji se smatra ta­kodjer indikatorom neoplazije (Braunstein et al., 1973, Franchimont et al., 1976). Zbog toga simultanim odredjivanjem CEA i B HCG u bolesnika sa karcinomom pan­kreasa se ocekuje, da ce se ukupna pozi­tivnost tumor obeleživaca povisiti i tirne J eventualno doprineti ranijoj dijagnostici tumora pankreasa. Ovi podaci ce takodjer omoguciti uvid u rn.ono-ili bifunkcional­nost tumora pankreasa i s tim u vezi u vremenski redosled sinteze produkata tu­mora u malignim celij ama pankreasa. Materija! i metode. -Izvršeno je sinrnl­tano odredjivanje CEA i B I-ICG u 24 bo­lesnika sa pankreatitisom i u 15 bolesnika sa karcinomom pankreasa. CEA i B I-ICG su odredjivani u serumu radioimunolo­škorn. metodam s tzv. dvostrukim antiteli­ma primenjujuci komercijalne reagense firme CIS. Pozitivnost se na CEA smatralo iznad 10 ng/ml, a na B I-ICG iznad 1,5 ng/ml. Prethodno je testirana specificnost ra­dioimunološke metode za odredjivanje B I-ICG u serumu s obzirom na potencijalnu interferenciju od strane fizioloških gliko­proteina na ranije objavljeni nacin (Lem­berger et al., 1976). Nije se moglo dokazati znacajna interferencija od strane struktu­ralnih analoga. CEA (.) ng /rd 110 -100 90 80 70 -50 -so /3HCG (,) ng /m! 12 O 10,0 8,0 JO 20 •, 5,0 ,,o 10 Fankreat1t1 s Ca pankreasa Slika 1 -Vrednosti CEA i . HCG u serumu bolesnika sa pankreatitisom i karcinomom pankreasa Rezultati. -Od 24 bolesnika sa pan­kreatitisom u 5 odnosno 20 % su nadjene povišene vrednosti CEA, a svega u 2 boles­nika odnosno 8 % pozitivne vrednosti . HCG. Od 15 ispitanika sa karcinomom pankreasa u 11 odnosno 75 % su zabeležene povišene aktivnosti CEA, a u 5 bolesnika odnosno 33 °/o pozitivne vrednosti . HCG. Apsolutne aktivnosti CEA i . HCG u ve­cini bolesnika sa karcinomom pankreasa su znatno više u odnosu na bolesnike sa pan­kreatitisom, iako je evidentno poklapanje nekih pojedinacnih vrednosti. Prema tome, razlike su kvantitativne a ne kvalitativne. Ukoliko se, medjutim, bolesnici sa kar­cinomom pankreasa razvrstavaju prema pozitivnosti i negativnosti CEA i . HCG u serumu -od 4 mogucih kombinacija paci­jenti se mogu podeliti u 3 grupe: CEA .HCG Broj Grupa bo lesnika +!-+!­ 1 2 3 4 5 + 6 + 7 + II 8 + 9 + 10 + 11 + + 12 + + 13 III + + 14 + + 15 + + Tablica 1 -Grupisanje bolesnika sa karcino­mom pankreasa prema pozitivnosti i neg.iv­nosti CEA i . HCG u serumu U I. grupi su 4 bolesnika, negativna i na CEA i na . HCG. U II. grupi su 6 bolesnika, koji su pozi­tivni na CEA a negativni na . HCG. U III. grupi su 5 bolesnika, pozitivna i na CEA i na . HCG. Vidljivo je, da je u 33 % bolesnika karci­nom pankreasa bifunkcionalan -istovre­meno perzistiraju CEA i . HCG u cirkula­ciji. Nisu nadjeni bolesnici u kojih je CEA negativan a . HCG pozitivan. Iz ovoga pro­izlazi, da simultano odredjivanje ova dva biohemijska parametra aktivnosti tumora ne doprinosi povišenju ukupne pozitivnosti tumor obeleživaca. Diskusija. -Inflamatorni procesi u di­gestivnorn. traktu, kao naprimer pankreati­tis, udruženi su sa prisustvom CEA u cir­kulaciji. Zabeležena je pozitivnost CEA u vrednosti od 20 %, što je znatno niže u po­redjenju sa pozitivnošcu CEA od 75 '°!o u bolesnika sa karcinomom pankreasa. Ovi podaci su u skladu s rezultatima drugih autora (Boenisch et al., 1975, Bombardieri et al., 1976) kao i s našim ranijim isku­stvom (Libman et al., 1977, Glišic et al., 1977). Buduci da je pomocu standardnih Hadioimunske metode dijagnostickih metoda dijagnostika karci­noma pankreasa znatno otežana, narocita su visoke vrednosti CEA koristan parame­tar u potvrdjivanju maligniteta. S druge strane, ne producira svaki karcinom pan­kreasa CEA i zbog toga teoretski se oceku­je da ce primena B HCG povisiti ukupnu pozitivnost biohemijskih parametara tu­mora. Primenjujuci biparametrijsko ispiti­vanje, postoji veca verovatnost da ce se moci jedan od produkata tumora detekto­vati i tirne doprineti ranijem potvrdjivanju neoplazije (Weintraub et al., 1973). Medju­tim, dobijeni podaci ukazuju da to nije slu­caj kod karcinoma pankreasa, jer se nije moglo dokazati povišenje ukupne pozitiv­nosti primenom B HCG. Naime, B HCG je pozitivan samo u onih bolesnika koji su inace pozitivni na CEA, a negativan je u onih koji su negativni i na CEA. Ovo uka­zuje ustvari na bifunkcionalnost karcino­ma pankreasa s aspekta produkcije tumor obeleživaca kao i nekomplementarnost B HCG kao parametra. Ovi podaci ukazuju, da B HCG nema znacaja u potvrdjivanju karcinoma pankreasa ukoliko se primenju­ je i CEA test. S aspekta biologije tumora bilo bi po­trebno poznavati u kojem stepenu derepre­sije i dediferencijacije celija dolazi do neo­sinteze i ekspresije karcinofetalnih protei-­na, kao naprimer CEA i B HCG. Sa tablice 1 vidljivo je, da protein pankreasa ili ne producira tumor antigene ili producira sa­mo CEA ili CEA i B HCG. Ovi rezultati do­zvoljavaju pretpostavku da se neosinteza i ekspresija CEA odvija ranije u odnosu na B HCG u toku maligne transformacije ce­lija. S druge strane, CEA i B I-ICG cirkulišu u granicama nanogram.skih koncentracija, medjutim, u vecini bolesnika nalazimo znatno vece aktivnosti CEA. Ovi podaci su­gerišu intenzivniju biosintezu CEA u odno­su na B I-ICG, što je od znacaja u daljnjem istraživanju biohemije tumora pankreasa. Zakljucak. -Izvršeno je simultano od­redjivanje CEA i B HCG u serumu bolesni­ka sa karcinomom pankreasa. Pozitivnost CEA je znatno v1sa u odnosu na B HCG. Biohemijski parametar tumora B HCG ne­ma znacaja u potvrdjivanju maligniteta ukoliko se primenjuje i CEA test. Dobijeni rezultati ukazuju na raniju i intenzivniju biosintezu CEA u odnosu na B HCG u ma­lignim celijama karcinoma pankreasa. Summary THE IMPORTANCE OF SIMULTANEOUS DETERMINATION OF CEA AND B HCG IN P ATIENTS WITH P ANCREATIC CARCINOMA Radioimmunoassay was used in determina­tion of CEA and B HCG in the serum of 24 patients with carcinoma of pancreas. Positi­vity incidence of CEA and B HCG in patients with pancreatitis is 20 % and 8 % respecti­vely, while in patients with carcinoma of pan­creas it is 75 °/0 and 33 % respectively. All the patients positve to B HCG are positive to CEA which points out to a bifunctional tu­mor. Baochemical pa.rameter activity of tu­mor B HCG has no signMicance in confirming the malignancy in case \the CEA test is also applied. Achieved results suggest an earlier and more intensive biosynthesis of CEA in relation to B HCG in the cells of pancreatic carcinoma. Literatura l. Boenisch, T., S. Raam: Rapid radioim­nrnnoassay of carcinoembryonic antigen (CEA) in ultrafiltered perchlordc acid extracts: Re­sults of a clinical survey. Clin. Chim. Acta 58, 195, 1975. 2. Bombardieri, E., R. Ringhini: Utilite du CEA dans le controle des formes heteropla­siques apres traitement. Bull. Cancer 63, 32, 1976. 3. Braunstein, G. D., J. L. Vaitkukaitis, P. P. Carbone, G. T. Ross: Ectopic Production of Human Chorionic Gonadotrophin by Neo­plasms Ann. Intern. Med. 78, 39, 1975. 4. Franchimont, P., P. F. Zangerle, J. No­garede, J. Bury, F. Molter. A Reuter, J. C. Hendrick, J. Colette: Simultaneous Assays of Cancer-Associated Antigens in Various Neo­plastic Disorders. Cancer 38, 2287, 1976. 5. Glišic, Lj., J. Lemberger, R. Novakovic, E. Libman, B. Andrejevic: Dijagnosticka vred­nost odredjivanja karcinoembrionalnog anti­gena (CEA) u malignim obolenjima digestiv­nog trakta. VI. Sim.pozijum »Stremljenja i 110­vine u medicini«, Beograd, 1977 (rad u štampi). 6. Lemberger, J., E. Libman, B. Pestelek: Problem specificnosti kod primene radioimu­nološki merljivog humanog horionskog gona­dotropina u onkologiji. XIV. jugoslovenski sa­stanak za nuklearnu medicinu 1976, Beograd, 1977. Str. 225-229. 7. Libman, E., J. Lemberger, M. Taraczky: La concentration de !'Antigene Carcino­embryonnaire dans le Serum des Malades Atteints du Cancer de l'Appareil digestif. XIV'm' Semaine Medicale Balkanique, Belgra­de, 1977 (rad u štampi). 8. Martin, E. W., W. E. Kibbey, L. Di Vec­ chia, ·G. Anderson, P. Catalano, J. P. Minton: Carcinoembryonic Antigen. Clinical and Hi­storical Aspects. Cancer 37, 62, 1976. 9. Weintraub, B. D., Rosen: Compe­titive Radioassays and »Specific« Tumor Mar­kers. Metabolism 22, 1119, 1973. Adresa autora: Dr. Janoš Lemberger, Radioizotopna laboratorija Medicinskog cent­ra, Zmaj J,ovina 30, 24000 Subotica. r 7 RADIOLOŠKI INSTITUT MEDICINSKOG FAKULTETA U BEOGRADU SCINTIGRAFSKI NALAZ I VREDNOSTI CEA TESTA U CIROZI I U MALIGNIH TUMORA JETRE Djorcljevic N., J. Lemberger, R. Novakovic Sadržaj: U raclu se iznosi znacaj CEA testa u otkrivanju malign,ih tumora jetre, kao i njegova cliferenc,ijalno clijagnosticka uloga. Upo, redjivani su scintigrafski nalazi sa rezultaitima CEA testa u istom vremenu, kod bo­lesnilrn sa malignim tumorima jetre i cirozama. Graficki su prikazane vrednosti u svih 50 ispitivanika po grupama: l. Kontrolna grupa zdrave osobe, 15 ispitivanika. CEA od 0-5 ng/ml. 2. Primarni karcinomi jetre, 8 bolesnika. CEA od 13-2420 ng/ml. CR 548 ng/ml). 3. Sekundarni kar­cinmni jetre, 13 bolesnika. CEA od 3-350 ng/ml (X 102 ng/ml). 4. Ciroze jetre, 14 bolesnika. CEA od 0-34 ng/ml (X 9,7 ng/ml). U diskusiji su ko­mentarisani rezultati svake grupe. UDK 616.36-004+616.36-006.6:616-073.75-097 Deskriptori: jetra ciroza, jetra tumori, scintigrafija, karcinoembrionalni antigen, did agnoza diferenoialna. Radio!. lugosl., 12; 481-483, 1978 UVOD. -Vizualizacija parenhimatoz­nih organa je stekla pravo gradjanstva u savremenoj medicini, te je danas klinic­ka dijagnostika prihvata kao rutinsku metodu. Jetra, zahvaljujuci svojim topo­grafskim, anatomskim i fiziološkim osobi­nama, pretstavlja idealan objekat za mor­fološku dijagnostiku -posebno kod cir­kumskriptnih pramena. Kombinujuci raz­licite izotope (99mTc, 1 98Au, 67Ga) danas smo u stanju da sa velikom sigurnošcu diferen­ciramo maligne od benignih pramena. U poslednje vreme radioimunologija, za­hvaljujuci svojim in vitro testovima, sve više osvaja nuklearnu medicinu i svakako je u radiobiološkom pogledu najcelishod­nija. Otkrivanjem karcinoembrionalnog anti­gena od strane Gold-a i Freedman-a (Gold, 1965), medicina je poslednjih godina obogacena jednim vrlo korisnim testom, znacajnim za dijagnostiku malignih obo­ljenja. Pared vec poznate cinjenice da se CEA može naci u vrlo malim kolicinama J kod zdravih osoba, ponekad i u nešto ve­cim kod nemalignih bolesti, ipak je nje­govo prisustvo u vecim koncentracijama patognomonicno za maligne bolesti -pre­težno digestivnog trakta. U našem izlaganju nemarno nameru da polemišemo o znacaju CEA testa (koji je nesumnjiv) jer je o njemu dasta pisano i diskutovano, vec želimo samo da prikaže­mo našu grupu bolesnika sa verifikovanim malignomima jetre, uporedjujuci impozan­tan scintigrafski nalaz sa vrednostima CEA u istom vremenu: Materija! i metode. -U 50 ispitivanika je uradjen CEA test po metodi tzv. dvo­strukih antitela, uz korišcenje komercijal­nog kompleta firme CIS. Normalnim vred­nostima smatramo interval od O do 10 ng/ml. Ustanovljena je osetljivost metode od 2 ng/ml. Neposredno posle uzimanja uzoraka krvi za CEA test uradili smo scintigram jetre kod 35 bolesnika, na petoincnom skeneru u koloru i crno-beloj tehnici. U 15 zdra­vih osoba (kontrolna grupa), iz razumlji­vih razloga nije radjena scintigrafija. Kod svih naših bolesnika (koji su pret­hodno detaljno klinicki i biohemijski ob­radjeni (scintigrafski nalaz je vrlo ubed­ljiv i nedvosmisleno je govorio za neopla­sticni proces u jetri ili pak za cirozu, potvrdjujuci klinicku dijagnozu. Rezultati. -Rezultati su sumirani na grafikonu l. Zdrave osobe (15) bez mani­festnih oboljenja u vremenu izvodjenja imale su v vrednosti CEA testa od O do 5 ng/ml. SHka 1 -Vrednosti koncentracije CEA u bo­lesnicima sa cirozam jetre, metastazama u jetri i primarnim tumnrom jetre uporedjene sa normalnim vrednostima zdravih kontrola Fig. 1 -Serum carcinoembryonic antigen concentrations in ;patients with liver cirrhosis, 1-iver metastases and primary liver tumors compared with values for normal healthy controls Karcinomi jetre (8 bolesnika) u kojih do momenta izvodjenja CEA testa i scintigra­fije nije utvrdjena maligna pramena izvan jetre su po klinickim kriterijumima svr­stani u primerne neoplazme jetre. U dva bolesnika iz ove grupe su nadje­ne subnormalne vrednosti (13 i 16 ng/ml), dok su u ostalih vrednostih CEA testa bile ekstremno visoke (102-2420 ng/ml). Sekundarni karcinomi jetre (13) boles­nika, u kojih je prethodno postavljena dijagnoza primarne neoplazme van jetre, te je ista i lecena (operativnom, radij acio­nom ili polihemio terapijam). Vrednosti CEA testa su se kretale u intervalu od 3 do 350 ng/ml. U 3 bolesnika nalaz je bio u granicama normale (3, 8, i 10 ng 1ml). U grupi bolesnika (14) sa klasicnom ci­rozam jetre (klinicki i scintigrafski), iz­nosila je vrednost CEA testa od O do 34 nglml. Kod vecine ovih bolesnika CEA je bio u granicama normale -tj. ispod 10 ng/ml (9 bolesnika), dok je u manjem broju (5) zapaženo ipak relativno laka povecanje (13, 18, 20, 25 i 34 ng/ml). Diskusija. -Analizirajuci rezultate u 50 naših ispitivanika (slika 1), uocavamo veliku razliku u vrednostima CEA testa izmedju nemalignih i malignih bolesti je­tre. Smatramo ovu cinjenicu veoma zna­cajnom za diferencijalnu dijagnozu ovih obolenja koja u mnogome može da dopri­nese rešavanju nejasnih slucajeva. Ovu našu tvrdnju potkrepljuju vrlo jasni scin­tigrafski nalazi kao i prethodna klinicka obrada. Postaji takodje i osetna razlika izmedju primarnih karcinoma jetre (kod kojih su CEA vrednosti znatno vece -cak i ek­stremno visoke) i sekundarnih. Ovako lda­siranje se cisto rezultatski nametnulo te ga samo kao takvog pominjemo, ne pri­dajuci mu veci diferencijalno dijagnostic­ki znacaj. U prilog ovome napominjemo da je vecina bolesnika iz grupe sekundar­nih karcinoma lecena, za razliku od nele­cenih primarnih, koji su dolazili kod nas u fazi postavljanja dij agnoze. Kod naših 14 bolesnika sa cirozam jetre nismo imali ni jedan slucaj sa visokim vrednostima CEA, vec je kod vecine na laz bio u granicama normale, tj. ispod 10 ng/ml. Ovo iznosimo samo kao interesantan po­datak koji je proizišao iz naše grupe bo­lesnika, iz koga (po našem mišljenju) za sada ne treba izvlaciti konkretne zakljuc­ke, te može više da služi za uporedjivanje sa rezultatima ostalih autora iz ove obla­sti. Hadioimunslry malignant tumor of the !iver (13 patients), CEA values from 3 to 350 ng/ml, (av. 102 ng/ml). 4. Cirrhosis (14 patients) CEA va­lues from O to 34 ng/rnl, (av. 9,7 ng/ml) are demonstrated. Comments about results in each gDoup are given :in the discussion. Literatura l. Drum D. E. and Christacopoulos J, S.: Hepatic sointigraphy in clinical decisi:om making; Jr. Nucl. Med. 13/72, 908-915, 1972. 2. Franco J., Coppler M., Kovalevski B. et al.; Diagnosis of hepatoma, Jr. Nucl. Med. 13/8, 644-645, 1972. 3. Gold P., Freedman S. O.: Specific carci­noembryonic antigens of the human digestive system. J. exp. Med., 122, 467. 1965. 4. Kupchik H. Z., Zamchek N.: Carcinoem­bryonic antigen in liver disease, GastPoente­rology 63, 95-101, 1972. 5. Meeker W. R.: Clinical evaluation of car­cinoembryonic antigen, Arch. Surg. 107, 266-273, 1973. Adresa autora: Dr. Djordjev.ic N., Medicin­ski cen-tar Subotica. SIEMENS Rendgenski Pregledi dece svakog uzrasta jednostavno i optimalno Za to se preporucuje univerzalni aparat za pedijatrijsku rendgen­diagnostiku INFANTOSKOP ¦ Nove diagnosticke mogucnosti kroz proprecni smeštaj pacijenata ¦ Znatno šparanje na dozama kod indirektne tehnike snimanja pomocu 70-i 100 mm kamere (magazinska tehnika) ¦ Ugodno rukovanje kroz visinsko podešavanje table stola ¦ Slobodan prilaz detetu ¦ Korito za smeštaj dece svakog uzrasta ¦ Mogucnost direktnog i daljinskog upravljanja ¦ Kaseta pokretana motorom za direktna snimanja Zastupništva u Jugoslaviji: Preduzece FABEG, Kosovska 17 /VI, 11000 Beograd FABEG/FARM, Savska Cesta 41/VI, 41000 Zagreb Sa INFANTOSKOPOM Siemensa r 7 INSTITUT ZA ONKOLOGIJU MEDICINSKOG FAKULTETA, NOVI SAD KARCINOEMBRIONSKI ANTIGEN (CEA) U BOLESNICA SA KARCINOMOM DOJKE Prvulovic M., Lj. Miljkovic, z. Selir Sadržaj: U 76 bolesnica sa karcinomom dojke odredjen je nivo karcino­embrionskog antigena (CEA) u cirkulaciji. Za odredjivanje CEA korišcen je direktni radioimunološki esej zasnovan na principu dvostrukih anti­tela. Od 25 bolesnica sa loko-regionalnim karcinomom 5 je imalo povišen nivo CEA; u grupi sa metastatskim. karcinomom 24 do 38 bolesnica je imalo znacajno povišene vrednosti CEA, dok u grupi bolesnica bez zna­kova recidiva bolesti, koje su prethodno lecene odgovarajucim terapij­skim postupcima, pozitivan nalaz CEA je utvrdjen u samo jedne boles­nice. Ukoliko je maligni proces zahvatio-jetru, nivo CEA je znatno povišen u skoro svim slucajevima. U radu se raspravlja o klinickoj vrednosti radioimunološkog odredjivanja CEA u karcinomu dojke. UDK 618.19-006.6-073.75-097 Deskriptori: dojka tumori, radioimunski testi, karcinoembrionalni antigen. Racliol. lugosl., 12; 485-488, 1978 Uvod. Karcinoembrionski antigen (CEA) je onko-fetalni glikoprotei1n otkri­ven od Gokl-a i F,reedman-a 1965. godi.ne. Kl1inicka ,pri.mena karai1noembrionskog an­ ,tigena dobija u znacaju nakan uvodjenja radioi:mrnnološkog eseja {Thomson et al., 1969.). U :pocetlku se verovalo da je CEA specifican »marker« za karcino:m debelog creva. Medjutim, brojna ist,mživanja su polrnzala da karcinoemb11ionski antigen 11Ji­je spectfican indikator pr,isustva malignog tumo.ra u debelom crevu .Povišene vredno­ ,sti ovog ,antigena su se sre,tale u maligno­mirna razincitih lokacija, a:li najcešce u karoimomima gastrointesti,nalnog trakta, doj:ke i plu6a. P,o.red toga, inivo CEA je :po­nekad :pov,i1šen u hrojnim nemalignim bole­stima, zapalJenjs:k,im .procesima, degenera­,tivrnim ,stanjima, .pa cak i u hronicnih pu­ ,šaca ,i a,lkoh:olica,Zbog svega ovoga, da­ ra. nas se smatra da CEA ni:je dijagnosticko sredstvo ,za detekciju karctnoma, posebno 11,ije za ranu detekciju. Ip::uk, CEA ,ima ve­liki znacaj u pracendu evolucije bolesti i J l korntrori efekta te,rap,ije u bolesnika sa ta­kom debelog creva i dojke (Henry et al., 1976). Cilj 1našeg rada je :da iznesemo p.rve .re­zultate u ispiti,vanju CEA u 1karniin:0mu , , dojke i da p.rocernimo njegovu klinicku vrednost. Materijal i metod rada. -U proteklih godinu dana u 76 bolesnica sa dokazanim ka,dodke , rciinomom odredjen je ,nivo cirku­J,irajuceg karcinoembrionskog antigena. Bolesnice su podeljene u tri .isipitivacke grupe. Prvu g,rupu su cinile 25 ,bolesa1Jice sa ,loko-regiona1'11im karcinomom, od kojih su 16 1imale zahvacene a,ksila,r,ne ,limfoe žlezde (N + ), što je histološki dokazano, dok je preostalih 9 :imalo samo p,r.imarni tumor (No). CEA de odredjiva1n 1pre poce1lka lece­nja. D:rugu grupu su cin:He 38 boles,nice sa metastrntskim ka.rcinomom dojke. Postaja­nje metastaza je utvrdjeno ,kl,inickim, ra­diološkim. 1i sci:nitigrafskim 'pregled:ima. U trecoj grupi se nalaze bolesnice u remisiji bo.lesti, koje su prethodno lecene operativ­no i „racno, a u vreme odredjvaJnja CEA N =25 N =38 N=13 soo-­ nisu pokazivali znake recidiva bolesti. Ovu grupu su cini,le 13 bolesnica. Z.a odredjivanje CEA u cil'lkulae,ij,i ko­ rišcen je kome-rcijalni radio.imunološki kit • zapad\noevropske firme CIS. Ovo je dirnk­ • tan .radiicfonunoroški esej zasnrovan na po­znatom principu dvostrukih antitela (Meri­ adec et al., 1973). Podrucje normalnih vred­_; nos,ti u ovom testu je od 1 do 10 ng/ml. E Rezultati. -Od 25 bolesnica sa .loko-re­gionaJ:nim karcinomom 5 ,imaju poZJitivan <{ • w nailaz CEA, što cini 20 %. Ove bolesnice sa u povišenim nivoom CEA su ,imale zahvace­• SO->­ ne aJksiLa:Dne l1imfne žlezde, dok nijecLna bo­,les11Jica koja je imala .samo primairni tumor • nije pokaz.ivala pozitiva>n nalaz CEA. U ,, • grupi sa metastat.skim ,kaJrdnomom 24 ,bo­ • • • • • • • • • lesnica je :imalo ,povišeni nivo CEA, što predstavlj•a 63 O/o. Od 13 bolesnica koje se nalaze u ,remisij,i bolesti, .samo jedna (8 °!o) 10----------­ je ,ima1la 1povišen nivo CEA. (Slika 1) •• • • • • • • . ., Srednja vrednost CEA u grupi sa lolw­ . . . . ... ., . regionalnim ,karoinomom ,iznosi 15 ng/m1, u grupi sa metastatskim ,karcinomom 58 ng/ml i u grupi bo1esnica sa remisijom bolesti 7,5 .ng/.mJ. Razlika 1izmedju srednjih v.rednosti grupe sa ,loko-regionalnim -kar­cinomom -i metastatskim 1karcinomom jeastatisticki znacajna (p mainje od 0,05), kaoaJ izmedju grupe metastatski :karcinom .i re­mis,ije bolesti, dok je raz1ika :izmedju sred­njih vrednosti grupe sa lokoregional.nimakarcinomom i grupe remisija bolestJ stati­st.icki nesignifikantna tP vece od 0,1).a !spitali .smo ,i ucestailost ipov.išenih vred­.nosti CEA u zavisnosti :od lokalizacija me­tastaza u grupi ,bo1esnica sa merl:astatsik.im karcinomom dojke. Najveca uces,ta:lost po­zitiv,nih :nalaza CEA je ako ipostoji meta­statski proces u jetr,i, od 12 bolesnica sa metastazama u jetri nj,ih 10 je imalo •po­v.išene vrednosti CEA. (Tabela l.) Diskusija. -Odmah pada u oci da u našoj seriji 1pacijenata 1pr.ocenat pozi,tivn.h na.Jaza CEA .raste sa eikstenz.ijom, odnosno LOKO-REGIONA-METASTATS KI REMISIJA LNI KARCINOM KARCINOM BOLESTI tribucija pojedinacnih vrednosti CEA u bolesnica sa karcinomom dojke Fig. 1 -Distdbution of i,ndividual CEA va­lues i,n patients with breast carcinoma Sl. 1 -D.is, Lokaltzacija Broj Broj CEA 111.etastaza bo,lesnika pozJitivnih ----------.--.- Jetra 12 10 Pluca 8 5 Kosti 5 3 Multi:pla lokalizacija 5 2 Ostale lokalizacije 8 4 Tabela 1 -Ucestalost CEA pozitivnih nalaza u metastatskom karcinomu dojke u zavisnosti,od lokal'izacije metastaza Table 1 -Frequency oif CEA positive findings in metastatd.c breast carcinoma depending on the localisati-on of metastases Radioimunske metode clisen1inacijom malignog procesa. Bolesnice koje imaju samo primarni 1:umor -nijed­ , na ,nenrn ipovišen CEA, jecltna trecina bo­lesn,ica sa zah.vacenim aksilarnim limfnim žlezdama ima povišen CEA, a 630/o je po­zitivnost CEA u grupi sa metastatskim karcinomom. Utvrdjeno je da postaji di­ rek1ma ko.relacija ,izmedju ucestalosti po­zitivnih nalaza i rasprostranjenosti ma1ig­nog tumora (Lamence et al., 1972). Šta mogu da znace visoke preterapijske v,rednosti CEA u lokaUzovanom karcino­mu? Steward (1974) smatra da možda uda­1jene metastaze vec postaje ali nisu detek­tabilne, te takve bolesnice valja posebno pratiti. Tormey (1975) .istice da je ·pretera­pijska v.rednost CEA važna ,i za procenu efekta hemiote,rap:ije. U njegovom radu svi : bolesnici sa no,rmalnim vrednostima CEA su ,reagovali 1na hemiote,rapiju ,a od onih sa pov,išernim CEA samo je 60 °/0 •reagovalo. Tormey takodje pred;laže uvodjenje citave bater,i'je »bioloških markera« za rano de­tektovanje metastatske ,bolesti, jer CEA ,iako je najsenzitivniji od sv,ih »markera«, nije sam. dovolj,an ,pošto trecina bolesrnika sa metastazama ,ima normalan ,na.laz CEA. (Tabe1a 2). Loko-Metastatski regionalni karci)nom. karcino.111 Autor ,-o ..C: "' ti u u "i:1 -. tive measure­ment of TBG in human serum. Intra-assay reproclucibility (15 samples) was 2.6 % (coefficient of variation), and dnter-assay variation was 6.5 °/11 (9 assays). The regene­rated Sephaclex G-25 columns were used for the TBG measurement. The serum TBG con­centrations are shown in Table. Norm.alni 60 ± 7 5,6 ± 1,1 'I', TBG ug/dl I-Iipotireozae42 38 ± 7,2 2,7 ± 1,7 n mgfl (± SD) Hipertireoza 31 24 ± 6,5 15,1 ± 2,6 T3-toksikoza 9 20 ± 7,4 10,1 ± 1,8 Normal 60 34 + 7 5.6 + 1.1 Trudnice 20 67,5 ± 17,7 10,4 ±,2,2 Hypothyroidism 42 38 + 7.2 2.7 + 1.7 Postpartum 59,8 ± 17 10,6 ± 2,4 Hyperthyroiclism 31 24 + 6.5 15.1 + 2.6 Ti-toxicosis 9 20 + 7.4 10.l: ± 1.8e Kontraceptivi 26 45 ± 6,8 8,3 ± 1,9 Pregnant 20 67.5 + 17.7 10.4 + 2.2e Postpartum 59 59.8+17 10.6 ± 2.4e Contracep1:1ives 26 45 ± 6.8 8.3 ± 1.9e Koncentracije TBG su usporedene s T3 uptake testom, korelacija je bila signifi­ There was a significant correlation between serum TBG levels ancl values of T, uptake test (p < 0.01). P.ositive correlation was also obtained between TBG values determined by RIA method (Behringwerke) and described TBG assay in the serum of control group and pregnant women (p < 0.01). In conclusion, serum T,: TBG ratio is a bet­ter diagnostic index than inclirect cleterm1na­tions of T, binding capacity in serum. KLINICKA BOLNICA »Dr. MLADEN STOJANOVIC« INTERNA KLINIKA, ODJEL ZA ENDOKRINOLOGIJU, ZAGREB EFEKT BLOKATORA BETA ADRENERGICKIH RECEPTORA NA METABOLIZAM HORMONA ŠTITNJACE U HIPERTIREOZI Bzik Lj., F. škreb, K. Banovac, M. Seksa Dokazano je da 1b1okato.rii adrene.rgicnih receptora inhibiraju konverziju tiroksina (T4) u trijodtironin (T3) kod normalnih oso­ba i bolesnika s hipertireozom. , U ovom radu su odredivarni hormoni štitnj ace kod bo:lesnika s hipen1Jireozorn pr.ije ,i nakon dava,nja hLokatora beta adre­nergick:ih ,receptora. U grupi od 15 bo-les­rnka s hipertireozom i 15 normalnih ri-spita­nika nakon 40 mg prop,ran:olola (Inderal) ,pale su ko,ncentracije T3 u serum.u nakon 2 ,do 3 sata, dok je iistov,remen:o i!wnce,n:traaija Raclioimunske metode reverznog T3 (rT3) pos,tepeno -rasla. Kon­centraci}a T4 u serumu se nije promijenHa znacajno nakon Inderafa. Nakon davanja km·dioseiek1tivnog beta blokatora, okspre­nolola (Trasicor), u dozi od 80 rn.g, došlo je do sHcnih ,promjena u kontrnlnoj grupi i kod bo1l esnika s hi,pertireozorn; koncerntra­cije T3 su pokaz-ivale tendenciju pada, kon­centracije rT3 su po.ras:le, a koncentracije T4 u serurn.u se nisu pr.omije,nile. Odnos koncentracija T3r: .rT3 u serumu kod bo,lesnika s hiper1lireozom je s,ignfi­kau1Jtno niži (p < 0.01) od kontrolne grupe. Nako,n blo-katora beta adrenergickih recep­tora ,odnos T3: rT3 u krvi je sigrnifikantno ni.i (p < 0.01). Rezulta- 1.li sugeriraju da u hipertireozi po­staji 1p,roporciona,lno veca konverzija u in­aktivnom metabohckom smjeru (T4-+ i•T3) nego u aktivnom (T4-+ T3), a da beta blo­kato,ni pote,noiraju ove promjene. EFFECT OF B-ADRENERGIC RECEPTOR BLOCKATORS ON METABOLISM OF THYROID HORMONES IN HYPERTHYROIDISM It bas been pmved '1:hat blockators of B-ad­renergic receptors inhibit the conversion of thyroxine (T,) to triiodothyronine (T,) in nor­mal subjects and in the patients with hyper­thyroidism. In cthe present study thyroid hormones were measured in the patients with hyperthyroidism before and after the application of bloclrntors of B-adrenergic receptors: propranolol (Inde­ral) and oxp,:enolol (Tracisor). In a group of 15 patients with hyperthyro­idism and 15 normal patients the administra­tion of 40 111.g propranolol efected the decrease of T, level after 2-3 hours, while the concen­tration of r T, showed the succesive increase. The concentrations of T, ,in serum were not significantly changed. After the ,of 80 mg oxprenolol application the similar changes were observed in control group and in patients with hyperthyroidism. Concentrations of T, showed the tendency of decrease, r T, gradually increased, while T, was not changed. Concentration ratio T,: r T, ,in serum of the patients with hyperthyroidism was s, ignifi­cantly lower (p < 0.01), than dn the controI group. After the application of blockators of B-arenergic receptors the ratio T, : r T, wasrsignificantly lower (p < 0.01).r The data suggest that in hyperthyroidism the conversion of T, might shift rather in .inactive (T,-+ r T,) than in active metabolic direction (T,-+ T,). The blockators of B-adre­nergic receptors increase ­ these changes. LABORATORIJA ZA RADIOIZOTOPE KLINICKA BOLNICA GRADA BEOGRADA DELOV ANJE MERCAPT0-2 METHYL 1 IMIDAZOL-A (MMI) NA KONCENTRACIJU VEZNIH PROTEINA TIREOIDNII-1 HORMONA Djurica s., M. Cirovic, D. Popovic Ispitivani su serumi osoba sa normalnom funkcijam štitaste žlezde i pacijenata sa jasno ispoljenom klinickom slikom hiper­tireoze, sa ciljem da se uoce razlike u elek­troforegramima i sagleda da 1i dolazi do pramene vezivanja tireoidnih hormona na molekule proteinskih nosaca pre terapije MMI, 10 dana od pocetka terapije i 4 sed­mice od prve doze leka uzete per os. Proteini seruma su ekstrahovani fenol­nim rastvorom (vol: vol -1:20) i nanošeni na stub 7.5 °/0 polyacrilamid gel-a vol. 7 ccm, gele su razdvajani shodno elektrofo­retskoj mobilnosti proteinskih konstituena­ta. Bojeni i odbojeni gelovi su ocitavani na densitometru Gilford-200 na 6200 A. Uoceno je sledece: A.rNa elektroforegramu seruma normal­nih osoba, u prealbuminskom regionu po­staji grupa od 6 prealbuminskih kompo­nenti (pocev od albumina 1-6). Traka 2 je prisutna u vecoj koncentraciji nego frak­cija 5 i 6. Medjutim, u pacijenata sa hiper­tireozom, elektroforegram seruma pokazu­j e veci intenzitet frakcija 5 i 6 nego u nor­malnim serumima. Postaje indikacije da se i postalbuminski region elektroferograma razlikuje u pore­djenim grupama, narocita u intenzitetu najpokretljivije alfa frakcije serumskih proteina. B. U toku terapije hipertireoze sa MMI, analizirano 10-og dana od prvog uzimanja leka, slabi intenzitet alfa proteinske kom­ponente na elektroforegramu, dok terapija MMI doprinosi da prealbuminska zona u toku lecenja i 4 sedmice od prvog uzima­nja MMI, dobija u intenzitetu. Iz analize elektroforetskog ispitivanja uzoraka seruma .ispitanika sa eutireozom i onih sa hipertireozom, može se zakljuciti da postaje razlike u zastupljenosti pojedi­nih proteinskih konstituenata seruma po­redjenih grupa a da terapija hipertireoze MMI, menja koncentraciju veznih proteina za tireoidne hormone. INFLUENCE OF MERCAPTO-2 METHYL 1 IMIDAZOL ON THE CONCENTRATION OF THYROID HORMONES BINDING PROTEINS The sera of the persons with normal thy­roid function and patients with clear cltnical sicgns ,of hyperthyreosis, were examined in an effort to clarify the clifferences in polyacrila­micl gel electr,ophoresis and to elucidate the changes i-n hincling thyroicl hc:rmones on mo­lecules of thyruicl-binc1ing pr,oteins, before the therapy with MMI, 10 clays from begindng of it, ancl four weeks after ,the f,irst close of me­clicament, taken pe,r os. The sera prorteins, were extracted in phenol solution (vol: vol. 1 : 20) heaped up on the column of 7.5 °;0 polyacrilamicl gel (vol. 7 ccm.) ancl than separated by electrophoretic mobi-1,ity of their proteins. Colourecl ancl deco1oured gels were examinecl by spectrcphotometer GiL forcl 250 at 6200 A. Frnm this investigation it is :tnferecl: In the prealbumin :regi,on there ·iJs a group of six .different components on the ·electropho­retic pate11ns from the ·sera ,of the normal per­sons, begining from albumin 1-6. The frac­tion 2 is present in higher concentration than fraction 5 and 6. The electrophoretic serum paterns, ,of pati­ents wi,th hyperthyreosis, shows a more inten­sive fraction 5 ancl 6 than in normail sera. There are indicaUons that postalbumin re­gd1on differs in comparecl groups, espeoially in intensity of the most mobile alpha fraction of sera proteins. In the case of hyperthyreosis treated with MMI 10 clays after the first tak­ing of the meclicament, the intensity of alpha pr,otein con1ponent clecreases, but the same therapy increases the intensity of prealbumin fraction cluring the treatment ancl 4 weeks after taldng therapy. , Ana1izing the electrophoretic exarn.ination of serum pate11ns, in euthyreotic ancl hyper­thyreotic persons, it may be concluclecl that there are some clifferences in the presence of some serum oonstituents of the 00111,parecl gro­ups. MMI therapy ,of hyperthyreosis, changes the concentration ,of the thyroicl-bincling proteJ,ns. KLINIKA ZA ENDOKRINOLOGIJA I BOLESTI NA METABOLIZMOT I INSTITUT ZA PATOFIZIOLOGIJA I NUKLEARNA MEDICINA PRI MEDICINSKIOT FAKULTET, SKOPJE KLINICl(l ZNACAJ ODREDJIVANJA PARATHORMONA RADIOIMUNOLOŠKOM METODOM Plašeski A., G. Šestakov, K. Petrovski, G. Pernovska Odredj1ivanje ,parathormona u serumu dama ,ispitivanje parathoromona kod paci­radiinlimunol,ošlmm metodam je izvršeno jenata sa znakovin1a prdmarnog hiperpara­tkod 3 holesnika ,sa znacima primarnog hi­1:Jireoidizma je ,izvršeno ;i uziimanjem u:oora­perparat-irenic\izma i ,kiod grupe od 10 kon­, ka klrvi iz ,podrucja vena gornjih 1i donjih trolnih osoba, bez znalmva •poremecenja para1Jireoidnih žlezda. ,paratireo1idne fonkcij,e. V.rednos1Ji 1parathormona u serumu kod U svrhu nd.redj1ivanja lokalizaaije samog grupe kontrolnih osoba 1iznosile su sredno procesa u pojedinim paratireoidnim žlez-3,23 ng/ml (2,7 do 3,7). Vrednosti parathor­ Radioilnunske n1etode mnna kod boles111iika sa znacima pnimarnog hiperparatireoidizma ,iznosile su sredino 5,66 ng/ml (3,2 do 10,0). U .boles111ika sa pr,imarnim hiperparati­renidizn10111 kod ,kojih su uze1li uznrci ve­nozne krVli iz razlicitih podrucja, u d,va slucaja su nadjene znacajne vece vrednos,ti ,uajednom ,od uzm.ka u poredjenju sa nsta­.Lim uzore,ima.a U .radu se dis;kutira dopeinos odredj,iva­nja parathorn11ona radioimunološkom me­todam. u ,klinickoj .praksi. CLINICAL SIGNIFICANCE OF P ARATHYROID HORMONE 1DETERMINATION BY RADIOIMMUNOASSA Y Determination of serum parathyroid hormo­ne levels by radioimmunoassay were carried out in three patients with signs of primary hyperparathyroidisrn. and 10 control subjects without disturbances of parathyroid function. In order to determine the localization of the pathological process in particular glands of the patients with signs of primary hyperpara­thyroidism, parathyroid hormone levels were measured in blood patterns from the areas of superior and inferior thyroid veins, right ancl left. The mean serum parathyroid hormone le­vels in the group of control subjects were 3.23 ng/ml (range 2.7 to 3.7). The mean serum parathyroid hormone levels in patients with signs of primary hyperparathyroidism were 5.66 ng/ml (range 3.2 to 10.0). In two of the patients with primary hyper­parathyroidism the blood patterns from the clifferent areas of the thyroid veins showecl significantly higher parathyroid hormone le­vels in one of them compared with the others. The contribution of parathyroid hormone determination by radioimmunological methocl in the clinical practice is cliscussed. ZAVOD ZA ENDOKRINOLOGIJU, DIJABETES I BOLESTI METABOLIZMA BOLNICA »Dr. MLADEN STOJANOVIC«, ZAGREB NEUROCHIRURGISCHE ABTEILUNG UND ABT. FUR NUKLEAR MEDIZIN UNIVERSITATSKLINIK EPPENDORF, HAMBURG -W. GERMANY PERIOPERATIVNO PRACENJE ACTH I KORTIZOLA U TOKU 1-IIPOFIZEKTOMIJE KOD CUSHINGOVE BOLESTI Rešetic J., V. Rižnar, D. Ludecke, R. Montz, R. Kautzky, M. Sekso U nas,tavku naše,g dosadašnjeg rada (Li't­kortiz.ola. U paoijenata s ,periio.perativnom decke 1977, Rešeštic 1977) na karekted­kortizol supsnitucij.0111, lmrt1izol aLi ne ,i zaoij:i sekrecije ACTH 1i kortizola kod Cu­ACTH bio je smanjen. Relativni .porast se­shingove ho1es1li, p,ratili ,smo plazma,krecije ACTI-I (x : 128 °lo) nije se sigrnifi­ tske vrijednositi oba hormona u toku transna­ka,ntno razlilmvao izmedu pacijenata sa i ,,;alne hipofizektomije kod 11 pacijenata. U bez Ta tresorn inducirana do­ adenorna. s, ,2 do 8 slucajeva, biLo je 1TLoguce p,rovesti datna seforeoija iznos,ila je od 80-190 pg selektivnu adenomeldomiju, ACTH produ­ACTI-I/1111 plazme. ACTI-I nivo izmjeren u ch'ajuceg adenoma. ,sluca­1itarnoj veni je U sviim. ,ostal,im peripih.1E,imus prelazio za jevima ukljucujuci 3 pacijenta bez adeno­Vliše ,od pet ,puta nivo u 1peioifernoj ,p:1,azmi. ma, naprarv,ljena je totalna hipofizektomija. U pacijenata s osta-tlmm hipofize, poka­ACTH i kor1liJzo1 n1je,ren1i su radiioitmuno­zao se ponovni porast ACTI-I sekrecije na loškom -tehnilrnm, a u nekoliko 1slucajeva foraju anestezije. Nakon odstranjenja ade­odredea1. je ACTH paraleLno i u biološkorn noma i/1Hi hipofize ,pokazao .se eksponen­poskusu. U momentu kirurškog zahvata na oij alni pad nivoa ACTI-I u plazn1,i. U paci­hipofizi/adenomu, došlo je u svih pacije­jenata bez bilo kakvog ostatka ACTH pro­na,ta do 1porasta seikrecije ACTI-I odnosnoaducirajuceg tkiva, po;kazuju se pravoi re­ gresije koji su paralelni u prikazu log. koncentracije ACTH versus log vremena. Pohwdjeme života ACTH u toj grupi kre­ce se 1izmedu 4,6 ;i 7,6 minuta. Korelacija nivoa ACTH i sekrecije kortizola je tako­der sli.g111ifdJkantna. Vrijednosti biološkog i imunološlwg aktivitefa ACTH su se podu­dar.ale. U htpofizektomiranih pacijenata ACTH ,11iije bi:o dulje radioimunološki mjer­lj,iv od 75-120 minuta. U adenomektomiji je eliminaoija ACTI-I vaDirala od 3-12 sak Obzi11.om da je substdtucija ,kortizolom ,pre­ma 1kUnickoj potrebi zapocinja;la pr, ije eli­minacije endogenog ,kortiz,ola, to je bilo samo ,u nekolilko slucajeva 1110.guce paralel­no mjerLili el.!.mlinaoiono vrijeme kortizola, koje se poduda,ralo ACTH elin1ilnaoionim vremenom. PERIOPERATIVE ACTH AND CORTISOL SECRETION IN TRANSNASAL PITUIT ARY OPERATIONS IN CUSHING'S DISEASE In completion to our preliminary presenta­tion (Liidecke 1976, Rešeti<': 1977), for better understanding of ACTH and cortisol secretion dudng the entire per,iod of pituitary operation in Cushing's disease, serial perioperative plas­ma measurements of 11 patients were evalua­ted. In 2 out of 8 cases with ­ ACTII cell ade­nomas a selective adenomectomy was perfor­med. In all other cases including 3 patients without aclenoma a total hypophysectomy was carried out. ACTH ancl cortiso1 was measurecl by raclioimmunoassay (RIA) ancl in several cases ACTH was determinecl by bioassay as well. During the surgical manipulations at the glancl all patients showed a marked dse of ACTH and cortisol. In patients with preope­rative cortisol substitution the cortisol but not the ACTH response was diminished. The rela­tive increase of ACTH secretion (x: 128 %) did not differ significantly between patients with and without aclenoma. An adclitional stressin­duced ACTH secretion of 80-190 pg/ml was observed. The ACTH levels of plasma obtainecl from the peripituitary venous sinus exceeded the peripheral values up to 5 times. In pati­ents with a rest of anterior pituitary a seconcl rise of ACTH was observed at the end of ane­sthesia. After removal of ,the adenoma ancl/or pituitary an exponential decline of plasma ACTH was observed. In patients without any ACTH secreting rest tissue showecl parallel regression straight 1ines of log. concentration of ACTH wers. log. time. The half-life of ACTH ,in this group ranged from 4,6-7,6 mi­nutes. The correlation of ACTH ancl cortisol in these cases was significant. Patterns of bio­logical ACTH activity were parallel to RIA values as weH. In hypophysectomies without adenoma ACTH was no longer cletactable by RIA after 75 to 120 minutes. In adenomectomy elimination time varied widely from 3 to 12 hours only. In some patients was possible to measure the elimination tirne of cortisol, be­cause cortisol substitution postoperatively was started according to clinical neecls. ODJELJENJE ZA NUKLEARNU MEDICINU KLINIKA ZA UNUTRAŠNJE BOLESTI VMA, BEOGRAD HORMON RASTENJA U PROCENI EVOLUTIVNOSTI HIPERSOMATOTROPIZMA Oclavic M., A. Lazarov, M. Janjic U radu je istaknuta delikatnost klinicke procene evolutivnosti larviranih oblika hipersomatotropizma kao i efekata primje­ne terapije, korišcenjem klasicnih dijagno­stickih metoda. !zloženi su rezultati ispi­tivanja 102 bolesnika sa hipersomatotropiz­mom (33 klinicki aktivne lecene akromega­lije, 43 klinicki aktivne nelecene akrome­galije i 26 bolesnika sa neaktivnom akro­megalijom), kao i u 28 zdravih ispitanika kontrolne grupe. U grupi klinicki aktivnih nelecenih akro­megalija ustanovljen je širok raspon vred­nosti hormona rastenja u toku celog in­zulin tolerance testa (ITT), koje su u svih bile iznad maksimalnog raspona vrednosti uakontrolnoj grupi. Medutim, u obema gru­pama ustanovljena su dva oblika sekrecije:a (a)aznacajne i konstantno visoke vrednostiakoncentracije HR u toku celog testa, i (b)asamo »inicijalno« povišene vrednosti kon­centracije I-IR u O. i 30. minutu, koje sua Raclioimunske metode obicno bile iznad 20-40 ng/ml, a kasnije u granicama raspona normalnih vrednosti. U klinicki neaktivnoj akromegaliji je srednja vrednost koncentracije HR obicno ispod 20 ng/rnl. U deset ispitanika ove grupe ini­cijalne vrednosti koncentracije HR u O. i 30. minutu bile su nešto više od raspona vrednosti u kontrolnoj grupi i iznosile su od 11 do 12 ng/ml. Ustanovljena znacajna pozitivna korela­cija izmedu koncentracije I-IR u toku ITT ,i težine klinicke slike akromegalije u 89,7 pasto bolesnika sa klinicki aktivnom nele­cenom i u 86,9 pasto bolesnika sa aktivnom lecenom akromegalijom, potvrduje pouzda­nost ovog dijagnostickog postupka kao pa­rametra stepena aktivnosti obolenja, od­nosno merila efikasnosti primenjene tera­pije. HUMAN GROWTH HORMONE IN ASSESSMENT OF CLINICAL COURSE OF ACROMEGALY The peculiarHy of clinical assessment of subclinical type of acromegaly ancl efficiency of the appliecl therapy using classical cliagno­stic proceclures have been pointecl out. Human growth hormone (HGH) assays were carriecl out .in 102 subjects (33 with c1inicaly active treatecl acromegaly, 43 with cHnicaly active untreatecl acromegaly ancl 26 with inactive acromegaly), ancl in 28 healthy controls. In patients with active treatecl ancl untre­atecl acromegaly there was a broacl range of HGH values cluring clynamic insuline tolerance test (ITT), which were higly above the values founcl in control group. However, :in both groups of paHents two kincls of I-IGH secretion were founcl: (a) a markecl ancl constantly ele­vatecl HGH leve! cludng ITT, ancl (b) only »initialy« elevatecl HGI-I concentration O ancl 30 n1in. after ITT, which usually was above of 20-40 ng ·1111, ancl later on was normalizecl. In clinicaly inactive acromegaly the mean va­,1:ues of HGH concentration were below 20 ng/ml. In ten subjects of this group initial values of HGI-I concentration O ancl 30 min. after injecUon of Snsulin were somewhat hig­her then in control group, being 11 to 12 ng/rn.l. The confirmecl markecl positive correlation between I-IGI-I concentration cluring ITT ancl the severity of acromegaly in 89,7 per cent of paiiients with clinicaly active nontreatecl acromegaly, ancl in 86,9 per cent wHh adive treatecl acromegaly points to reUability of those cliagnostic proceclures as a parameter of clirucal activity of acromegaly ancl efficiency of the appliecl therapy. INTERNA KLINIKA »B«, MEDICINSKI FAKULTET, BEOGRAD PROMENE U KORIŠCENJU GLUKOZE I SEKRECIJI INSULINA, HGH I KORTIZOLA U AKUTNOM INFARKTU MIOKARDA Nogic S., G. Aclanja, B. Božovic, Lj. Božinovic Ko11išcenje gluikoze, nivoi insulina, hor­mona 1,asta i kortizola mereni su posle in­t.ravenozne apUkacije glukoze u toku evo­lucije akutnog .infarik.ta miokarda u 30 mu­škarnca hospitalizovanih u koronarnoj je­dinici Interne klinike B, Beograd. Test je ,izvodjen u prviih 48 h ,posle akut­nog napada infa1.kta miokarida, a zatim 7 dana kasnije. I-Ii:pe•u rg1.kemija je bila prisutna 23 %, a patološki o:blik krive opte,recenja u 80 O/o slucajeva. Nivoi insul.ina bil!i su ,izraz-ifo niski u fazi stresa, dok se hipednsu1insk;i od1govor ja­vio u ponovnom opterecenju glukoze na­kan 7 dana. U 50 O/o slucajeva nadjeni su pov:išeni ;nivoi hormona rasba, a medju ovim u 4 slucaja, ·parad.oksalni odgovor na intravenozno datu glukozu, tj. ume.sto su­presije nadjene su rastuce vrednosti hor­mona rasta. Visoke kortizolemije otl,::.r,ivene su u pacijenata u fazi bala, kardiogenog šo­ka i poremeceno.g ritma. Ponovljeno dozi­ ranje nakon nede1Ju da:na p0ikaza1o je nor­malne vrednosti u svilm slucajevima. Sadašnje isp:itivanje p,retstav1ja prii1og u o,t1.rivanju priwde akutnih meta,bolic,kih odgo,vora na akutni infarkt miokarda kao stres ,i mogu6a1n odnos ,ovih pramena .i kU­nickog to:ka pacijenata. CI-IANGES IN GLUCOSE UTILISATION AND SECRETION OF INSULIN, GROWTI-I HORMONE AND CORTISOL DURING ACUTE MYOCARDIAL INF ARCTION Glucose utilisation and secretion of insulin, growth hormon and cortisol after intravenous administration of glucose were measured clu­ring the evolution of myocardial infarction in 30 male patients hospitalised in the coronary care unit. Glucose tolerance test was performecl dur­ing the first 48 hours after the onset of myo­carclial infarction and thereafter 7 days later. I-Iyperglycemia was found in 23 O/o, and abnormalities in glucose tolerance in 80 O/o of patients. The levels of insulin was expressively low in the phase of stress, while hyperinsulinemic response occurecl at the repeatecl load with glucose after 7 days. About 50 ()'0 of patients hacl increased levels of growth hormone, 4 of them had a paradoxal answer to intravenous glucose application: instead of the supress1on, there was an increase in growth hormone se­cretion. The high levels of cortisol were fourid in patients in the phase of pain, as well as cardiogenic shock and the disturbed rhytmus. Repeatecl dosage after a week demonstrated the normal values in a11 cases. The present investigation should be taken as a contribution in the better unclerstanding of the nature of the acute metabolic response to the acute myocarc1ia1 infarntion, as well as to the possible relations between these chan­ges and the dlinical cdurse of the disease. INTERNA KLINIKA »B", l.V[EDICINSKI FAKULTET, BEOGRAD NIVOI SEKSUALNIH HORMONA U BOLESNIKA SA AKUTNIM INFARKTOM MIOKARDA Adanja G., S. Nogic, B. Božovic, Lj. Božinovic Mnogobrojna statisticka raznrntranja su pokazala, clia je :infarkt mfok,arda da1eko zastup1jeniji kod osoba muškog pola ,nego uažena. Ovi 1podac:i su usmerili naša poce,t­na ,ispihvanja ka doziranju seksua,Lni1h hor­mona (testosterona i estradio1a) :kod bo1es­ni,su ka m.uškog pola koji hospita1izovaniauakmonarnoj jed.inici Interne klini•ke B,aBeograd.a Obradjivmw je 30 bo,lesnik,a sa a,kut,nim :infarktom miokarda sta,rim d:o tri nede.1j e. ,Dozfranje testosterona i estraclinla vrše­no je u serumu rad.oimuno1oškom meto­dom. Nilvoi testos,terona u serumu ispitanika su bili ug1av,nom u granicama :normale (4.0-9.8 ng/ml.) sa s,rednjom vrednosti od 4,5 ng/m1. izuzev 6 s1ucajeva kod kojih su vredinosti bile ne,Mo niže. Smatramo da su ,interesantni podaoi do­hijeni odredjivanjem nivoa estradio.la kod iste grupe ipacijenata. Svi pacijenti su po­kazivali visoke vrednosti sa sreclnjom vrednošcu od 118,6 pg/m'l. 1koja je dalelm iznad normaln:ih granica (20-50 pg/ml.) Relativno niži nivni testosternna, ,vero­vatno su 'pos1edica fizio1Loškog opadarrja ni­voa testosterona u ,pacijenata obzirom da je bila ispilti;vana starosna grupa od 50-60 godi,na. Iz.rnzito ,povecane v1rednosti estradiola kod ove gru,pe :ispi.tanika za sada ne mo­žemo objas, niti, ,ah naša dalja ispitivanja 6e pokušati da dop1iinesu razumeva:nju uloge seksualnih hormona u nastanku ,koronarne bolesti. LEVELS OF SEXUAL HORMONES IN P ATIENTS WITH ACUTE MYOCARDIAL JNFARCTION Numerous statistical considerations have demonstrated that acute myocardial infarction occures more frequently in males. These data have directed our preliminary investigation toward determination of the sexual hormones (testosterone and oestradiole) in the male pa­tients, hospitalised in the coronary care unit. Thirty patients with acute myocardial in­farction (duration of the disease was not lon­ger than three weeks) were tested. Determination of the testosterone and oestracUole had been performed by raclioim­munoassay in sera. The testosterone levels in the sera of the patients were approximately within the nor- DISPANZER ZA ŽENE -SAVETOVALISTE ZA BRACNI STERILITET DOM ZDRAVLJA »SARAJEVO« VREDNOSTI KONCENTRACIJE LH I BETA ESTRADIOLA U SERUMU ŽENA SA VREDNIM MENSTRUALNIM CIKLUSIMA Pavlovic T., D. Markovic Radioimunske metode mal ra'nge (4,9-9,8 ng/ml.) with the mean va­lue 4,5 ng/ml., except an 6 cases, who showed somewhat lower values. All the patients demonstrated high values of oestracliole, with the mean value 118,6 pg/ml., which is far above th2 normal range (20-50 pg/ml.). The levels of testosterone, relatively lower, are probably consequence of its physiological decrease in the patients, with regarcl to the fact that they were 50-60 years old. Expressively enhanced levels of oestradiole in the same group of patients, could not yet be explained; we would try in our further investigations to get an approach towaQ·ds bet­ter understanding of the role of the sexual hormones in the appearance of the coronar disease. Beta estradiol kao najaktvniji ovarijal­ni hormon ima svoju dinamiku stvaranja sa maksimalnim vrednostima koncentraci­je tik pred samu ovulaciju (80-240 pg/ml seruma) kod žena sa ocuvanom gonadal­nom osovinom. Gonadotropni hormon hi­pofize-LH sa svojom krivuljam koncentra­cije dostiže maksimalne vrednosti (iznad 32 ng/ml seruma) u vreme same ovulacije. Pik koncentracije ova dva hormona vre­menski se razlikuje od 6-48 sati. Odnos baznih vrednosti prema povišenim koristi se kao dijagnosticka metoda markacije ovulacije. Radioimunološkom metodam odredjiva­na je bazna vrednost beta estradiola i LH hormona kod 20 ispitanica dobnih skupina od 25 do 34 godina. Vrednosti u baznom nivou su bile za beta estradiol od 55 do 95 pg/ml seruma, a LH od 4-8,8 ng/ml se­ovulacije odgovarao je najnižoj tacki od­nosno prvom elanu uzlazne krivulje bazal­ne temperature. Cilj rada je da pokaže fiziološke vredno­sti koncentracije hormona LI-I i beta estra­diola kod žena sa urednirn, menstrualnim ciklusima odnosno intaktne gonadalne oso­vine, a u smislu dobijanja parametera za daljnu obradu pacijentica poremecenog menstrualnog ciklusa odnosno smanjene fertilne sposobnosti. PLASMA LH AND BETA OESTRADIOL LEVELS IN WOMEN WITH NORMAL MENSTRUAL CYCLE Beta oestradiol, which ,is ,the most active ovarian hormone shows its own producing dynarn.ics with the highest concentrations (80-240 pg/ml in serum) immediately before the ovulation ,in women with preservecl gona­ ruma. U vremenu pretpostavljene ovulaci­je beta estradiol se kretao u granicama od 100-130 pg/ml seruma, a LH iznad 32 ng/ml seruma. Termin pretpostavljene dal axis. The highest values of the pituitary gonaclotrophin hormone LH on the concen­trat1on curve are observecl cluring the ovula­tion (above 32 ng/ml). A 6-48 hour clifference is stated between the peak levels of these two hormones. The ratio of the basic to the in­creased values is used as a diagnostic methocl in determilning the ovu1ation. The determina­tions of basic beta oestracliol ancl LH hormo­ne levels using radioimmunoassay were car­ried out in 20 w,omen 1ranging in age from 25 to 34 years. P.asma beta oestracliol levels we­re 55-95 pg/ml, while plasma LH values re­ached 4-8.8 ng/ml in serum. During the anti­cipatecl ovulation, beta oestradiol levels •ran­ged from 100-130 pg/ml, while LH levels exceedecl 32 ng/ml. The term of the forecastecl ovulation corresponcled to the lowest point ancl to the first clay of the rising basic thermal curve, respectively. The purpose of this stucly is to show the physiological values of LH ancl beta oestradiol ,,in women w,ith norm.al men­strua-1 cycle and with intact gonaclal ,a:x;is. It aims -at obtaining the parameters to be used in the further management of patients with he clisturbecl menstrual cycle ancl decreasecl fertiliity. UNIVERZITETSKO MEDICINSKI CENT AR SARAJEVO ZAVOD ZA KLINICKU BIOHEMIJU »JEZERO« VAŽNOST MULIPNIH ODREDJIVANJA PLAZMA HORMONA KOD TRUDNICA OD 6. DO 16. NEDJELJE TRUDNOCE Markovic D., T. Pavlovic U ,radu su izneti nivo.i humano,g horin­skog gonadotropina (hCG), humanog pla­centarnog laktogena (HPL) i estriola kod trudnica sa ,ranim vagi111alnim krva,renjem uecifju ,prognosticke procene znacaja mul­-tipnih odredjivainja. Kod ove vrste paci­jentkin:ja od 6-te do 16-te nedelje rt.rud­noce RIA merenjem pratilii smo sva tr,ieparametra. Uporedo smo obradiLi grupuepac-iijentkiinja sa normalnim tokom trud­noce u 1istom v,remenskom ritmu.e U;poredj1ivanjem ove dve grupe došli smo do .podataka da je od 102 trudn,ice 42 % imalo sniženi nivo hCG-a, a kod 36,2 % dabijene su smzene vrednosti HPL-a, dok je kod 28,4 % nadjen smanjen nivo plazma estiriola. Kod 27 trudn:ica imali smo smanjeni nivo sva tri hormona gde je kod 23 žena došlo do pobacaja što predstavlja 85,1 %. Kontrolna grupa sastojala se od 77 trud­nica, koje su -imale normalan tok trud­uoce. Autori smatraju da u procen 1 pH otapala Ctl H ·u ::r: Q . Q Ctl Ctl o"' o o s s Suvišak koncentracije citrat iona u oto­pini Ga-citrata, stabilizira 67Ga pretežno u obliku citrata, što se vidi iz rezultata ta­bele 3. Medjutim., najnoviji rezultati I-Ina­towicha i suradnika (3) pokazuju da previ­soke koncentracije citrata u preparatu 67Ga-citrata mogu izazvati slabije vezanje citrata na proteine »in vivo«. D2,2 2,1 5,7 4,8 88,9 1,2 6,0 86,8 1,1 12,l Summary 82,9 3,0 14,1 DETERMINATION OF RADIOCHEMICAL PURITY OF 67Ga-CITRATE 23,2 8,4 SOLUTION BY 72,3 4,3 23,4 MEANS OF PAPER CHROMATOGRAPI-IY Tabela 2 -Utjecaj pI-I otapala: piridin, etil alkohol, voda (1 : 2 : 4) na rezultate kromato­erafske analize 67Ga u uzorku 67Ga-citrata (3 rng111.l Na-citrata) Table 2 The results of the chromatographic analysis of ''Ga-citrate solution (Na-citrate 3 mg/ml) as a function of solvent pI-I (pyridi­ne, ethanol, water, 1 : 2 : 4) Raspodjela ''Ga (%) Sadržaj Ctl H ::r: ::r: Na-citrata (mg ml) ·u (:2, Q u otopini 67GaCL, Ctl Ctl o o o '.C . o 78,1 21,9 1 48,0 28,8 23,2 3 77,0 10,0 13,0 The results of paper chromatographic analysis of 67Ga-citrate by means of vari01..1s solvents at various pH values are presented. Because of the ampotheric nature of Gallium, the concentration of the citrate ion and espe­cially the pI-I of the solvent must be equal to those for the sample in order to obtain reliable results for radiochemical purity of the sample. Literatura l. Hnatowich D. J.:A Method for the Pre­paration and Quality Control of "Ga Radio­pharmaceuticals, J. Nucl. Med., 16, 764, 1975. 2. Kulprathipanja S., and D. J. I-Inatowich: A Method for Determining the pI-I Stability Range of Gallium Radiopharmaceuticals, Int. Appl. Radiat. Isot., 28, 229, 1977. 3. I-Inatowich D. J., S. Kulprathipanja and R. Beh: The Importance of pI-I and Citrate Ooncentration on the in vitro and in Vivo Behaviour of Radiogallium, Int. J. Appl. Ra­diat. Isot., 28, 925, 1977. 5 81,2 10,4 10 88,8 6,3 20 91,3 5,4 4. Vlatkovic M., G. Paic, S. Kaucic and B. Velde: Production of 67Ga by Deuteron Irra­diation 10f Zine, Int. J. Appl. Radiat. Isot., 26, 377, 1975. Tabela 3 -Utjecaj koncentracije Na-citrata na radiokemijski sastav uzorlrn 67Ga. Upotreb­ljeno otapalo: piridin, etil alkohol, voda (1 : 2 : 4), pI-I 7 Table 3 -Chemical composition of 67Ga pre­paration of varying sodium citrate concentra­tion. Solvent solution pyridine, ethanol, water (1 : 2 : 4) was used at pI-I 7 Adresa autora: dr. Horvath L., Institut »Ru­djer Boškovic«, 41000 Zagreb. INSTITUT »RUDJER BOŠKOVIC«, ZAGREB PROIZVODNJA RADIOFARMACEUTIKA NA BAZI CIKLOTRONSKIH RADIONUKLIDA U INSTITUTU »RUDJER BOŠKOVIC«, ZAGREB Kaucic S. U razdoblju od 1971. do 1974. gocline ostvarena je redovna proizvodnja 1 1spo­ruka radiofarmaceutika 67Ga-citrata, a u razcloblju od 1975. do 1977. gocline i 81 mKr­generatora. Proizvodnja 67 Ga-citrata pove­cana je od 1971. do 1978. godine više od 10 puta dostigavši kolicinu od skoro 2 Ci godišnje. Proizvodnja 81 mKr-generatora iz­nosi cetrdesetak godišnje. Mogucnosti pro­izvodnje spomenutih radiofarmaceutika u Institutu »Rudjer Boškovic« nekoliko su puta vece. U Institutu »Rudjer Boškovic« proizve­deni su i drugi radionuklidi od kojih su ne­ki interesantni za nuklearnu medicinu (123J, 206 Bi ,97Ru) i priredjeni obilježeni spojevi u razlicitim fizicko-kern.ijskim oblicima (ko­loidi, »makroagregati« i difosfati). PRODUCTION OF RADIOPHARMACEUTI­CALS BASED ON CYCLOTRON PRODUCED RADIONUCLIDES IN THE »RUDJER BOšKOVIC« INSTITUTE, ZAGREB The continuous production and delivery of 67Ga-citrate pharmaceuticals was realized in 81 the period 1971-1974 and that of mKr-gene­rators in the period 1975-1977. Fram 1971­1978, the production of 67Ga-oitrate has been increased by a factor of 10, reaching at pre­sent about 2 Ci per year. The production of 81 mKr-generators has been increased to about 40 generators/year. Other radionuclides have also been produ­ced, some of them being ;of particular interest (123I, for nuclear medicine 20'Bi, "Ru). Labellecl compounds of different physico-chemical properties have been prepared (colloids, »ma­croag,regates« and diphosphates). INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC«, VINCA MAKROAGREGATI HUMANOG SERUM ALBUMINA-99111Tc I NJIHOVA KLINICKA PRIMENA Jovanovic V., V. Bošnjakovic, B. Zmbova, J. Bzenic, J. cvoric, c. Teofilovski Razradjen je modif;ikovarni ,postupak za dobijanje u111iformn'ih cesilica makroagre­,gata humanog serrum albumina (MMA). Prednosti ovog nrodif.ikovarrog postupka sastoje se u -torne što je ,proces obeležava­nja 1pojednostavljen 1i sk-racen tj. -izvodi se bez zag,r,ev,anja preparata. Ovo se postiglo ilime što je smanjena 1koncentracija kalaja a dodata su druga redukaiona sredstva, kao što su sukctnska 'kliselina ,i laktoza, koje ubrzavaju reakciju 99mTc sa MMA. Radiohemijska cistoca ovog preparata veca je od 95 '% •i odredjena je brzom hro­ 111.ato.grafskom metodam pl"imenom etanol,a kao rastvaraca. Biodistnibuai•MAA radjena je ja na oglednim životinjama .i služi kao menilo velic,ine ag,reg.rra-niih cestica. Takodje je ustanovljeno da se maksimum radtoaktiv­nosili nalazi u plucima ogled111ih životinj a neposredno nakan 1inj:ioiranja pre;parata. Preparat MAA uspešno se 1pr.imenjuje u klinickoj prnkisi o cemu ce detaljno biti izlo,žen:i dobij eni rezultaili. Slobodne teme 521 MACROAGREGGATES OF THE HUMAN SERUM ALBUMINE-99mTc AND THEIReCLINICAL APPLICATION A 111.0dified procedure has been developed for ,obtaining uniform particles of macro­agregga,tes of human serum albumine (MAA). The new procedure has advantages over the older methods, as it permits to perform label­ , ltng by s,and avoids impler and faster process heating of the preparate. Thts has been achieved by decreasing the concentration of tin and by adding other ,reducing agents like succinic acid and lactose which accelerate the ·reacti:on of 99 mTc wi:th MAA.e The radiochemical purity of the preparate is better than 95 % as determined by fast chromatographic method, by using ethanol as sol ven t. The bioclistribution of MAA was measurecl on experimental animals ancl it has been used as a measu:re of the size of the agregate particles. It has been found that maximal ra­clioactivity concentrates iin ,lungs of the the exper.imental animals immediately after the injection. The MAA preparate has been successfuly applied in the clinical praxis ancl cletailed re­su1ts of this applicatton wrn be \l:eported. INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC«, VINCA PRIPREMA I HEMIJSKE OSOBINE HUMAN SERUM ALBUMINA OBELEŽENOG SA 99mTEHNECIJUMOM ZA KLINICKU PRIMENU cvoric J., V. Bošnjakovic, T. Memedovic, J. Bzenic !spitana su dva razEaita rpostupka zaeobeležavanje H. S. A. sa 99mTc i ukazanoeje na prednosti ,i ,nedost,atke preparata u kl.iniickoj priimeni: -Eiektr,oliticko robeiležavanje ,pod ste­nilnlim usloviima neposredno .pred primenu ,i -Postupaik za jednostepeno obeležava­nje H. S. A. sa 99mTc preko dvovalentnogekalaja. , Erlektr,olitick,im obeležavanjem H. S. A. sa 99mTc postiže se skoro kvantitativnoeveziv::unje 1pr.oteina, a dohijen. proizvod je vdo st::ub:i1lan u š,irolmm pH-tlnterva1lu. , U pH-iintervaLima .prl koj1ima j,e H. S. A. Sit::ubHan, metal1i kao što :su Sn, Fe :i Te hi­dr,olizujru. !spitani ,su usloVli za rdob:ij anj e »Instant« 'lli:of1ilizir,a11og 1preparata, prelmedvov;a1lentnog iJ.rnlaja, u koj,ima ne dol,azi doe,hiidirol,ize, sa maksimalnim veziv::unjem 99mTc za albumin.e PREPARATION AND CHEMICAL PROPERTIES OF HUMAN SERUM ALBUMINE LABELLED WITH 99 mTc FOR CLINICAL APPLICATION Two different proceclures for labelling of H. S. A. with 99mTc have been investigated:e-Electrolytic labelling under sterile con­clitions immediately before the application ancl -A procedure for a single-step labellingeof H. S. A. by stannous chloricle. By electrolytic labelling of H. S. A. with "mTc it is possible to achieve almost quantita­tive bonding of proteins, ancl the procluct ob­tainecl is very stable in a wide pH-range. At pH-ranges where H. S. A. is stable, me­tals like Sn, Fe and Te hydrolize. Conditions for obtaining »instant« -lyophilized prepa­rate by stannous chloride are investigated, at which no hydrolizing occurs ancl a maxim bonding of "mTc with albumin is achieved. INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC« -VINCA UPOREDNA ISPITIVANJA 99mTc-DMS PREPARATA DOBIJENIH OBELEŽEVANJEM DIMERKAPTOSUKCINATNIH KITOVA RAZLICITOG SAST A V A I. POREDJENJE HEMIJSKIH I BIOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KITOVA TcP-5 i TCK-12 Vanlic-Razumenic N., M. Skakun Uporedno su 1ispitane hemi:jske i biološke kamkteristike -1iol3Hiiziranih dimerkapto­sukcinatil!ih kompleta TcP-5 (pwizvodnje IBK -Vinca) i TCK-12 1(pmiz·vodnje CIS, Saclay),. Radiiohemijskli sastav 1injelrniionih -rastv, o­ra j.e 1tspitan metodam uzlazne hr,omatogra­fije na papiru Whatman 1 i Whatman 31 ua50 % ,i 80 % vodenom metanolu, ·ia kao metodam gel-litriaciije na mililli-ko1on,ama Blio-Gel P-6 (1 X 3 cm). Metodom hr,oma­tograf,' ije na papiru Whatman 1 u 85 % me­tanolu utvrdili smo procenat nevezanog 99mTc-pertehnetata :i ustanoV!ili da oba pre­parata skoro uopšte ne sadrže ,sl,obodn,i pe,r­tehnetat . .Metodom hmmaotgrafiije ,na pa­pii:r,u ima Whatman 1 i Whatman 31 50 % metanolu odredj1ivan ,je sadržaj dva !kom­pleksa 99mTc-DMS koji se mogu nagraditi ua1kiseloj srediil!i -kompleks I i 1kompleksaII, a takodje ,i gel-fiiltr.aaijom. Gel-filtracijaase mogla ,za preparataa pr,Lrneilliti a,na1izu ToP-5, ddk su sa TCK-12 dobijeni neade­kvatni rezultati.a , Pomenutom metodam hromatografije u 50 % metanolu dobij,erni 1su slicni 1rezultati kod ·alba p1reparata. , BfodJistr,iibucija na pacoviima u -vremen­skim 1intervalima od 15 minuta, 0,5 casa, 1, 2, 3 i 4 1casa je d1spitana z;a oba preparata. Kod 11Yha prepa,rata ,se .postiže maksimalna ·kloncentraaij1a u per.3--4 poslea i!odu casa ap1ikacije (52 '% 10d 11njiairane doze u bu­,brez;ima 1k!od TcP-5 .i 59 % kod TCK-12).a Taikodje je metodam hiodiistribuaije :ispi­tana iStaibiJnost 1inj ekdonih -r.astvova u V!re­menskim ,i.1tervalima 0,2 ,i 4 caisa. PtreipamtaToP-5 se pokazao stabilnij;i, pošt,o je aku­:1rnl,acija u bubreZJin1!a ,i jetl'li skoDo kion-,stantna (odnos koncentracija u bubreziima prema rkoncentraoiji u jet11i je 7,00-8,52), dok ·se kod TCK-12 akumulacija u jeh,i povecava11a pl'li staj,anju -rastvora uz ,isto­V!remeno smanjenjeakurnulaaije u bubre­rzima .odnos koncent/maija 7,06-1,60). COMPARATIVE EXAMINATION OF 99'"Tc­DMS PREPARATIONS OBTAINED BY LA­BELLING DIMERCAPTOSUCCINATE KITS WITH DIFFERENT FORMULATIONS I. COMP ARISON OF CHEMICAL AND BIO­ LOGICAL CHARACTERISTICS OF THE TcP-5 AND TCK-12 KITS Chemical and biological characteristics of the following freeze-dried dimercaptosucci­nate kits were examined: TcP-5 (produced at Institute »Boris Kidric« -Vinca) and TCK-12 (product of CIS, Saclay). The radiochemical composition of the injec­tion solutions was determined by ascending chromatography on Whatman 1 and Whatman 31 papers in two solvent mixtures: 50 % and 85 % aqueous methanol. Also, the injection solutions were analyzed by molecular sieving through the mini-columns of Bio-Gel P-6 (1 X 3 cm). By chromatography on Whatman 1 paper in 85 % methanol we determined the unbound 99mTc-pertechnetate and found that both preparations almost did not contain free pertechnetate. By chromatography on What­man 1 and Whatman 31 papers in 50 % me­thanol the composition of two complexes 99mTc-DMS which can be formed in the aciclic medium was determined -complex I. and complex II. Also, for the determination of two 99mTc-DMS complexes, gel-filtration was appliecl. We coulcl apply successfullly gel-fil­tration for an analysis of TcP-5, but with TCK-12 inadequate results were obtained. By the mentioned chromatugraphy in 50 % me­thanol, similar results for both preparations were obtainecl. Slobodne teme 523 Biological distribution in tirne intervals 15 and 30 minutes, then of 1, 2, 3 and 4 hours was determined for both preparations in rats. Both preparations showed maximum renal concentrations 3-4 hours post injection (52 % was the kidney uptake of TcP-5 and 59 % of TCK-12). The bench-life of both preparations was compared by measuring biodistribution in the following tirne intervals: 0,2 and 4 hours. The labelled TcP-5 solutino was more stable since kidney and !iver uptake were nearly constant during 4 hours (kidney and !iver UP­take ratio was in the range 7,00-8,52). As to TCK-12, the !iver uptake was increasi:(lg and kidney uptake decreasing (uptake ratio 7,06-1,60). INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC« -VINCA UPOREDNA ISPITIVANJA 99mTc-DMS PREPARATA DOBIJENIH O BELEŽA V AN JEM DIMERKAPTOSUKCINATNIH KITOVA RAZLICITOG SASTAVA II. POREDJENJE HEMIJSKIH I BIOLOŠKIH KARAKTERISTIKA KITOVA TcP-5 i MPI Van1'ic-Razumenic N., S. Albahari Uporedo su 1i-sp1it,ane ihemijske 1i hiiološke km,a;kter,is1:Jike dim er kaptosukoi.n1an tnih klompleta TcP-5 (p:mizv,od11je IBK -Vinca; liofi1i:zii.r,arni klit) 1i MPI (hrme Duphar; vo­derni rastvor lrnlajno,g dimerkc11Ptosukaina­ ,ta). Rad,iohemijsiki sastav injekoLornih .rastvo­ra je ii:sp:itan metodam uzlazne hromatogra­f.ije na papiru Whatma111 1 :i Whatman 31 ue50 °/0 1i. 85 % vodenom metanolu, kao ,iemetodom gel-f1iltraaije na fooloni Bio-GeleP-6 u atmosferi azota. Metodom hromato­grafije na paprru Whatman 1 u 58 '% meta­111olu utvrdjeno je da r,aid:ioaktivni prepa­1rat MPI sadrži dio 1 % 99mTcP-4, dok TcP-5ene sadrž,i uopšte illevezarni pertehnetat. Me­todom papirne hromatografije u 50 % me­tanolu 1isp1itan je udeo klomipleksa I ii klom­iplekisa II u 99mTc-DMS ilwmponenti. Obaepreparata su ,imal,a slicne •sastave. Gel-fil­tracijom su tafoodje dobijeni .priibližni re­zulta1:Ji za oha prepm.ata.eB1iodinamifoa oba preparata je .ispitana uevremenskim inte.rvalima 15 ,i 30 m,inuta,ezatim 1, 2, 3 ti 4 6asa na paoov.ima. Obaepreparata ,pos,1:Jižu maksimalnu :renalnu fooncentraciju u vremenu 3-4 casa posle apl,ikaaije (50-54 % od ,inj,icirane doze u ·bubrezima kod MPI; 50-52 '% ,food TcP-5).eU ,isto vreme akumulacija u jetri je 1iznosi­ la za MPT 5-8 °/0; za TcP-5 2,8-3,4 %. Stabilnost preparata je 1is.p:itana odre.dj:i,va­njem biodist11Lbuoije u vremenskim inter­valiima O; 0,5; 1; 2; :i 4 casa za MPI (prepa­rat je cuvan u atmosferi azota u •toku tog per,ioda), a ·za ToP-5 u vremenskini-inter­valLma O; 2,4 .i 6 ,casova (preparat nije ,cu­van sa merama predostrožnosti). Injekaion,i rastvor TcP-5 se .poklazao vrlio stabiilan (,od­nos koncentracija u bubrezima i jetd 7,00-8,52 u toku g ,oasova), dok je MPI stab:iJ,u toku 0,5 casa posle o:bele­ an ,s1amo žava111j,a (kaklo je i dekla.risano u uputstvu). Posle toga, ialw je fooncentraaija u bubre­ziima skar:o konstantna, akumufaciiJa l!+jetri raste od 8,50 '% •Godmah po ,o,beležavanju) do 25 % ,(4 caisa posle obeležavanja). P111i­tom se odnos koncentr.a,cija ,u ,bubrezima .i jetri krece od 4,68 do 1,64. COMPARATIVE EXAMINATION OF 99"'TC-DMS PREPARATIONS OBTAINED BY LABELLING DIMERCAPTOSUCCINATE KITS WITH DIFFERENT FORMULATIONS. II.eCOMPARISON OF CHEMICAL ANDe BIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE TcP-5 AND MPI KITS Chemical and biological characteristics of the following dimercaptosuccinate kits were examined aind comprured: TcP-5 (,produced at 14* the Insti-tute »Boris Kidric« -Vinca; lyophi­lized form) and MPI Duphar; aqueous solution of tin dimercaptosuccinate). The radiochemical composition of the inje­ction solutions was examined by ascending chromatography on Whatman 1 and Whatman 31 papers in two solvent mixtures: 50 'J/o and 85 % aqueous methanol. Alsu, the injection solutions were analyzed by gel-filtration thro­ugh Bio-Gel P-6 in nitrogen atmosphere. By chromatography on paper Whatman 1 in 85 % methanol we found that radioactive prepara­tion MPI showed presence of up tu 1 °lo "mTco-,, whereas in TcP-5 unbound perte­chnetate was not present at all. By paper chromatography in 50 % methanol we exami­ned the fractions of complex I. and complex II.ein the labeled 99mTc-DMS species. Both pre­parations had similar compositions. Almosteequal results for both preparations were alsoeobtained by gel-filtration.e Biodynamics of both preparations was exa­mined in rats in tirne intervals of 15 and 30 minutes, then 1, 2, 3, and 4 hours. Both pre­parations showed maximum renal concentra­tions 3--4 hours post injection (50-54 % was the kidney uptake of MPI; 50-52 % of TcP-5). During the same tirne, !iver uptake .was 5-8 % of MPI and 2.8-3.4 % of TcP-5. The benchlife of both preparations was compared by measuring organ distribution in the fol­lowing tirne intervals for MPI: O, 0.5, 1, 2, and 4 hours (the preparation was kept in nitrogen atmosphere during this period); tirne intervals for TcP-5 were O, 2, 4, and 6 hours (the prepa­ration was in normal atmusphere). The inject­ion solution of TcP-5 had bench-life at least six hours (kidney/liver uptake ratio varied from 7.00-8.52), whereas the MPI injection solution had the bench-life less than half an hour after labeling (as stated in directions for tlSe). After half an hour, although the renal concentration was nearly constant, the hepa­tic concentration was increasing from the va­lue of 8.5 % (immediately after labeling) up to the value of 25 % (4 hours after labeling). The ratio of renal and !iver uptake was in the range of 4.68 -to 1.64 during this period. INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE »BORIS KIDRIC«, VINCA REAKCIJA STANO JONA SA PIRILIDINO-METIL TETRACIKLINOM U PRIPREMANJU 99mTc-PMT KAO RADIOF ARMACEUTIKA Zmbova B., D. Živanov-Stakic, I. Tadžer, V. Bogdanova Is-piilivana je ·interakcija stana jona sa piro.lidinometil tetracik1inom (PMT) pri­menam potendometrijske metode. Utvrdje­no je formiranje kompleksa u molskorn odnosu 1 : 1 metaUigand. Sn-tetraciklinski kompleks reaguje sa pertehnetatom pr.i ko­me se miraju ,redukovani tehnecijurn for,oblici koj,i ,se •iruk-cn:pm,iraju u PMT. ,PMT 1ima pogodnije hemijske i biiološke osoibine za pntpremanje u obliku klita u po­redjenju sa ·drugim analoz•ima tetraciklina. U ov-om radu data je :instant tehnliika za obeležavanj e liofriliz;ira111ih PM-tetraciklina :,sa 99mTc. Prinos obeležav,anja de od 96 do 99 % uepH-intervalru od 6.9 do 7.2. Finalni ,pmdukt je :ispitan metodam pa­pirne hromatograf,ije i hiodinamska ,isp:i­·bivanjia su .izVtodjena na belim pacov,ima.e Maksiimalna fiksacija u bubrez;ima je od 25 do 35 % u vremenskiom ,intervalu od 60 do 90 min. Prepa-rat je pnimenjen u klinickim .ispi­tivanjiima na paoijentima sa renalnim ošte­cenj:ima. Ovaj preparat je ,isto tako pdmenj.ivan za detelrniju miokardnog ,infarkta izazva­no.g na belim pacovima. : THE REACTION OF STANNOUS ION WITH PYRROLIDINO-METHYL-TETRACYCLINE IN THE PREPARATION OF 99mTc-PMT ASeA RADIOPHARMACEUTICAL The interaction of stannous ion with pyrro­lidinu-methyl-tetracycline (PMT) has been investigated by potentiometric measurements. Evidence is presented for the formation of Sloboclnc teme 525 con1;plex having a 1 : 1 molar ratio of metal to ligand. The stannous tetracycline complex reacts with 99mTco-4 to form reduced techne­tium species, which are then incorporated into tetracycline, PMT has canvenient chemical and biologi­cal properties which make it more suitable for preparation of kits compared to the other analogs of tetracycline. The present work describes an instant tech­nique f.or labelling of lyophilized PM-tetra­cycline by technetium-99m. A labelling yield of 96-99 ·Ofo is obtainecl at pH values of 6.9 to 7.2. The final procluct is controllecl by ascencling paper chromatography, ancl bioclynamic in­vestigations are performed on white rats. Maximum uptake in kiclney of 25 to 35 ·a >() :s > o l'J >--< ...... on P'.l Ji< p:; p:; 1 N G s G Pravilni rezultati 100% 82,3% 17,6-0/u 35,3% 9 G s s N GPSIF Delno 2 G GP s ,.., pravilni 11,7 % GP 52,9 O/o G S N rezultati 4 N p GPS G s Povsen1 6 G G GPS G s rezultati 8 N GPS GPS napacni 5,8 % 47,0 % 11,7 % 10 N GS GPS IF GPS 11 N GS GPS GPS IIF?I 15 N GPS IF G SIF GPS 5 N G S G SIF G S IF 14 N GPSIF G S IF 3 IF s GPS IF GPSIF 12 N GPS GPSIF GPS IF 13 N GPSIF GPSIF 16 IF G S GPS IF GPSIF Legenda G = GVT goleni S = GVT stegna N = GVT cele spodnje ekstremitete P = GVT v. poplitee IF = GVT ileofemor. regije Tabela 1 -Primerjava rezultatov RIV, FG in klinicnega opazovanja z rezultati RTGV pri posameznih bolnikih Table 1 -Comparison ,of results RIV, '"I-FG and clinical investigation in every patient stu­died. (Legend: G -DVT in the calf; S ­DVT in the femoral area; P -DVT in popli­tea; IF -DVT in ileofemoral area; N -DVT lin the whole inferior extremity) (12 '%). P1ri vseh t,reh je tudi RIV pokazala ,GVT. RTGV je pri 2 balDJiikJi,h p.otrclila re­.zultate FG 1iin RIV, p,ni tretjem pa zaradi sla:be ,kond1i.cij,e ibol.n.ka ni .bila ,opravljena. 4 ho.l111ikii ,so ,imel1i 1prehod1110 .po21iti·ven FG. .P,1,i enem od nj1i:h je ,bila RIV ilažno pozi.tiv­\Ua, ka:r ,smo dokaiza1i z RTGV; FG 1111 RIV sta hi'li v tem 1p11iJlažDJo 1po21itiv1ni meru za­ radi varic na g,oleni b.oln1ika. Povprecna vrednost ra2:po1ovne dobe 131J-fiihnilDJogena v klrv,i ibo.lDJilrorv ,z GVT je Slika 2 -RIV (desno) in RTGV (levo). RTGV prikaže le površne vene desne spodnje okon­cine, RIV pa veno safeno magno pri bolniku z GVT goleni, poplitee in stegna Fig. 2 -RIV and CV. Only superficial veins in right inferior extremity are seen on CV. RIV in the same extremity with DVT ,of the calf, poplitea and femoral area, shows only vena saphena n1agna zil!aša.a x 2,87 ± 1,22 cl)ni, ;pr.i bolniikii[1 ogrož:e111ih 1z GVT ip:a ·se ,111i S1.g111ifikantno ,ra.zhlm:vala. Znašala je 3,67 ± 0,99 drni. Ca1s od iwedvidenega nastanka GVT do :zacetika preiiskav je p.11i rbolrnikih z GVT :1zn:ašal tnaejmanj 3 irn najvec 42 drni, v pov­ , , precju pa 11 dni. Anutlmagulantno terapiijo je v oasu preiskav .prejemalo 11 ibulrrikiov. BoL111irki z GVT 1so imeli 5 !krat zaneslj1ive sainbgrafoke znake 1p•Ljucrnih ·emb.oiliirzmov, 5 ;kra1t pa ,s:o hilii saintirgrami ,suspektrni za pljucne embolizme. Klinicno smo le v 1 od teih dese:tfilh pnimernv posumilii na pljuc­ne ,em1boi1iz1,ne. Diskusija. -Odstotek RIV, ki so v skla­ du z RTGV ,se v :naši raZli:skavii ujema s po­datk!i v .liternturi. Avtiorj1i • pišejo, da se RIV v 77-100 % rsk1ada z RTGV (I-,J:.ayt, Blatt, F,reeman, 1977). Vzrnkii rneskiladnosti med ,obema p,reislkavama _pri nekatenih ,bolrnik:ih je la.no poefr1Ji,vna RIV pri hol111tkih z va­ :1ricami ,ozJi1101111a z vens,r lm rinsufriaijenao, k:o se poka:že ,al1i zr astonj radii, ofarmacevt.ka aE ,pa :se .centi,ipeta'1ne vene sla:bo po1nijo (Ta­•bela 3). ,je GVT .lokalrizrtrana le v delu globokih ven goleni, pa je iz ana­,:o pogojenih razlogov RIV l:ahlm .laž­ V ,p11in1, o :>, . :>, . :>, :>, . >. o :>, . >. .l';> .. :> +' . l';> i:: •...-C i::::. -.E .::.. :::; .:: -. >. !:i;t:! .p :>, :.@ .µ >, :.@ .S!-. .p :>, ,,--(;.:::: +' :>, :.. >U U •...-C ,,-l Ul U .. -. Ul U Ul U .. -. .t; .. -. Ul U :;:..o 4-< 4-< :;:..o ........e.E ........ .E ........ :;: ..o ........ o tu o tu o tu .o o tu r '-< ;:J"ui ·u·u i:: H .-. "' Ul ·u T) r:: '-< ;:J"ui ·u·u Ul .:: . -. "' Ul T)'U r:: '-< .-en ·u ·u >8 ;:::i ;:J >Ur:: Q) .::,u ,u r Q) >C) ;:::i >Ur:: ,u ..o QJ ..o Q.) ..o >U ;:::i ,u Q) Q) r Q) Q) r Q) Q) Q) Q) ,u o u ..o Q.) OUJ H p. p. o u ..o QJ p. p. Ul Ul o ou o u Q) p. oc˝ p. Ul Ul Ul E-< Ul Ul E-<. OUJ Ul Ul E-<. OUJ OUJ E-<. E-<. [/JU) RIV 0,88 0,93 0,50 0,94 1,00 0,86 0,88 0,93 0,67 1,00 1,00 1,00 0,93 0,96 0,85 '"JFG 0,69 0,67 1,00 0,50 0,25 0,83 0,69 0,64 0,67 0,71 0,00 1,00 0,59 0,46 0,88 Klin. 0,88 1,00 0,00 0,76 0,86 0,33 0,33 0,62 0,25 1,00 0,72 0,69 Tabela 3 -Primerjava rezultatov RIV, 13'J FG in klinicne slike z RTGV pri skupini bolnikov z GVT Table 3 -Con1pc1rison of results RIV, "'I-FG ancl clinical investigation with CV in the group of patients threatenecl with DVT Slobodne teme 533 Slika 3 -Primer GVT goleni, stegna in ileo­ femoralnega obmocja z RIV Fig. 3 -RIV in DVT of the calf, femoral, and ileofemoral area RIV je IP;a 1I1ašliih iz:kušnj ah dm110,lj ,t,ocna d'etekcij,ska metoda ,za ugotavljanje GVT zlasti IF, manj ,pa ,je .zaneslj1 iv,a v 1odk11iva­nju tmmhoze v iQlbrnocju gol-enri.. Njene c1o­,hre strani 1s-0, .da ,ne ,obremenjuje 1b.olnika i[l da da l])Odatke o perfuziij; i pljuc. ce je .rezulta1:ii RIV dv,omljiv je :potreb:na tuclJi irentgeniska venografij a. . Zahvaljujemo se prof. dr. B. Varlu za na­svete ob delu, v. med. sr. M. Oblak in P. He­nigman pa za požrtvovalno izvajanje preiskav z '"J-fibrinogenom. Delo je del naloge »Uporabnost in primerja­va radioizotopskih rentgenskih in koagulacij­skih metod pri odkrivanju globoke flebotrom­boze spodnjih okoncin, ki ga je finansirala RSS po pogodbi št. M-316/3207-76. Summarye APPLICABILITY OF ".I-FIBRINOGEN TEST AND RADIOISOTOPE VENOGRAPHY IN DETECTION OF DEEP VENOUS THROMBOSIS IN LOWER EXTREMITIES Our study covered a group of 17 patients with deep venous thrombosis (DVT) and a group of 25 patients threatened by DVT. Group I patients were subject to clinical inve­stigation, radioisotopic venography (RIV) con­trast venography (CV) and '"I-fibrinogen test. Compared to CV, RIV findings were correct in 82.3 %, FG in 17 .6 % and clinical investi­gation results in 52.9 % of cases. RIV results were partially correct in 11.7 %, FG in 35.3 % and clinical findings in 52.9 % of examinees, while 5,8 % of RIV findings, 47.0 % of FG results and 11.7 % ,of clinical results were totally incorrect. Group II patients were first subjected to FG testing and clinical investi­ gaton. In cases showing positive FG results (3 patients), RIV :was done and in 2 of them additional CV. DVT was confirmed in all ca­ses examined. Due to varicose veins, FG and RIV were false positive in one case. Nine pa­tients from group II and one patient from group II had scintigraphic signs evidencing pulmonary emboli. To our opinion FG is not a perfect 111.ethod of DVT detection in medica! patients; RIV, however, has proved to be satisfactory in de­tection of DVT and pulmonary emboli. Literaturae l.eBecher R. in H. Muller-Wiefel: Friiher­ .fassung tiefer Venenthrombosen mit radio­aktiv markirten Human-fibrinogen. Radiologe 11, 353, 1971. 2.e Browse N. L. et al: Diagnosis of establi­shed deep ve-in thrombosis with the 125 J -fibri­nogen uptake test. Brit. Med. J. 4, 325, 1971. 3.e Budilma N., L. Korzika: Naša iskustva seradioizotopskom dijagnostikom dubinskih venskih tromboza donjih udava, R. Pavlin (ed.): Flebografija, simpozij o patološkim sta­njima venske cirkulacije ekstremiteta, Lek, Ljubljana, 163, 1976. 4. Budihna N., J. Košir: Interpretacija ra­dioizotopske venografije s 99"'Tc MMA v pri­merjavi z Rtg venografijo pri globoki trom­bozi spodnjih udov. (v tisku) 1977. 5. Charkes N. D. et al: Scintigraphic detect­ion of deep-vein thrombosis with 1 "J-fibrino­gen, J. nucl. med. 15, 1163, 1974. 6. Hayt D. B., Ch. J. Blatt, L. M. Freeman: Radionuclide venography: It's place as a mo­dality for the investigation of throrn.boern.bo­lic phenomena. Seminars tn nuclear rn.edicine 7, 263, 1977. 7. Me Neil B. J. in S. J. Adelstein: Determi­ning the value of diagnos1ic and screening tests. J. Nucl. Med. 17, 439, 1976. 8. Van der Maas A. P. C., F. A. G. Teulings, G. J. H. Den Ottolander: The use of labeled fibrinogen in the diagnosis of venous throm­bosis. Thrombosis et Diathesis Haemorrhagica 26, 1, 1971. Nas-lov avtorice: Nataša Budihna, zdravnica, Klillika za nuklearno rn.edic.ino Zaloška c. 7, 61105 Ljubljana. r 1 INSTITUTE OF PI­ IARMACOLOGY AND TOXICOLOGY INSTITUTE OF PATI-IOPHYSIOLOGY AND NUCLEAR MEDICINE, MEDICAL FACULTY, SKOPJE DETECTION OF ACUTE MYOCARDIAL INFARCTION IN SPONTANEOUSLY HYPERTENSIVE RATS BY 99111TECHNETIUM STANNOUS PYROPliOSPHATE Stojanova D., B. Nikodijevic, V. Bogdanova, N. Sini,ova, G. šestak,ov, I. S. Tadžer Sunumn-y: Myocardinal infarction induced by isoproterenol (isoprenalin) i'n spontanously hypertensive rats corncentra 0,4). Diskusija. -Dinamika opadanja osnov­ne J·adiaakti'"v1nostli ,ikaeana ['adioak­ ,tela, pr·tiv.nošcu internkaipularnog podrucj,a pri­ibližno je dista za ,9901T,c-DMS 1i 99mTc-GH.n K:rivu,lje radio.a-Mivnrosti bubrega za 9901Tc-DMS :i. 9901Tc-GI-I ,se 2ma,ca,jno ,razi,li­kuju po obliku i toku. Maksrumalna .radio­aktiVJnost 1p,rii aplilkaciji 99rnTc-DMS se re­ gistruje 120 minuta .na.lmn 1inj1iciranj.a, a za 9901Tc-GH je ,od ,pocetka IO!padajuceg tipa. OV10 se može objasniti s,porijom dinamikam izluoivanja DMS-a putem ,buhrega. Vreme ikada tr,eba .oceti scintigrafiju buhrega ,kod 9901Tc-DMS nije kuiti.cno, .pošto ,se pri­ib}ilžno 1ista ,radioaktiv.nos,t regiistruj e od 90-150 mi,nu,ta (ta:be1a l. i grafiikon 1).n Kako se ko-li,cina 9901Tc-GH u bu,b,reziman ,vr,iCUlo menja, ukoliko žele do­ }o dina.mise hiti -kompara-bilni ,saintigrami neophiodn-o je zaip,aceti 1sciln1:!igraf,sko d.spitivaITTje u tacnro odred1j erno vreme. ,Mada je radioaktd:vnost unbubrezima ,.najveca nakon injici,ranj.a ra­diootieleživafa, ne mo,gu se do,biti ,kvaLi1:et­ni start:.ioki .,reme zbog Vii­ scintigramli u 1:!o vsoke ,aktivnosti te.la. Tek kada ·osnovna aiktivrm.s:t tela ,padne na 65-50 % prV1obit­ , ne, a 1:!o ,je 60-90 minuta po inj'iciranju, od,nos -radioaktiv11ost.i bu.brega i .okoline ipostaje doV10,l'j,110 viiisok (1,75: 1 do 2,06: 1), da ,bti se mo1g,li dobiti zadov101ljaivajuci scin­tigrami . .Pos}e ovog vremena radioaikt, ,,1iv­ ,nost bubreg,a se vidno ,smanjuje te 1se o.n:i relaitiv:no }oše .sc'intigrafski ,p,r,i:kmuju, akco se ;ne :u,potrebti z-natno .9901Tc-GH veca d:oza ,ili 1se ,bitno ne pmduži vreme skeni,ranja. U vreme ,kaj e smo oceni,li ka,o optimalno ..a sointigrafs,lm ispiltivanje 1buhrega, odnos radioa:ktiv1nos,ti ,bubrega i osnovne radio­akti'V!nosti te1a (pr-ec1staiv}je,n,e interskaipu­ -•i ,lanl!om aktiv:11ošcu) je ,bit110 vieci pr,,likom ,primene 9901Tc-D.MS nego pri upot-rebi 9901Tc-GH, ,š1:!o ,zna·da je 99mTc-DMS ci ,po-g,odo:rij i obeleživac ,za ,statiiClku 'Vlizualizaciju bub.rega na skene.-po­ ru, a da je 9901Tc-GH g,od1nij,i za di,.se­ namsika isp,itivanja, put,em kvenaijalnog ,snimanja 11a 1gama lmmer1i, obzi,rom na nje-g,avo brz.o ,izlucivanje kroz bubre.ge, Odnos radioaktivnosti korteks/medula za ,oba obeleživaca, prema naš.im rezultati­'ma, je ipdblifam isti. .: SummaTy COMPARATIVE CLINICAL INVESTIGATIONS WITH 99 "'Te-DIMERCAPTOSUCCINATE AND 99 "'Te-GLUCOHEPTONATE IN STATIC SCANNING OF THE KI-DNEY High-qua,Uty statie seans of the kidney were obtained by comparativ-e cliDJica.l investiga1Jion of racliiomanker 99"'Te-DMS and 99 mTc-GH in 10 patients. The s1:udy groups ·included patients with a normal scan findin,g. Our i-mresti,­gation reveals than: the hi,gh-qualHy sta­tic seans have been obtai.ned for 99"'Te­DMS in the ,interval .from 90-150 minutes and f,or 99 "'Tc-GH foom 60-90 minutes after the marker iinject-.on. 99 "'Te-DMS is a more suitable radiomarker for produeing -statie seans ,on the soamnea: while 99 "'Tc-GH is better for dynamic examinaUorns of the kidney by means uf .sequen1Jial scaru1ing on gamma c,a-111:era. Lite·raturan l.nDerek E., P. W. Weber, L. V. Remed.os:n Rena'1 Coirtical imaging in 35 patients: supe­rior qua1ity with 99 "'Tc-DMS. J. Nuel. Med. 15, 743, 1974. 2.nHirseh I-I., Bradfmd W. Y., Je1,old M. L.:n Clinioal experience with 99 "'Te-DMS, a new renal-imaging agentn. J. Nuel. Med. 16, 28, 1975. 3.nRichard W. A., G. Subramanrion, J. G.n MeAfee, R. J. Blaiir, F. D. Thomas: Oompa­rison of ""'Te ernnplex f,renal imaging_ J. o-r Nuel. Med. 16, 357, 1973. 4.nVanlic-Razumenic N., Gorkic D, Velimi­rovti.c D., Alba,ha,ri S., Skakun-Todor,ovic M., , Bezenic J., Pe1,ov:ic D.: Novi nenalni farma­ceutski preparati pr,o.zvedeni u !DJsti.tutu »Bo­ris Kidric«. Radi,ol. Iugosl. 10, 163, 1976. 5.nVanlic-Razumenic N., D. Gorkic: Studiesnon Chernioal ,and Biologieal Propemes of ""'Te-DMS a Renal Imaging Agent. Eur. J. Nucol. Med. 1, 235, 1976. AdTesa autora: Maleševti.c dr. Milica, Odsek za nuklea,rnu medic,za inu, Institut onkologiju 21204 Sremska Kamenica,. ..__I ::==:i =-__. _ __..:.-----¦ -. -=-=2___ __ ___:•=---­ ercefuryl SASTAV: 100 mg NIFUROKSAZIDA IDIKACIJE: -akutne i hronicne dijareje -hronicni kolitis -tiflitis -poremecaji intestinalne fermentacije -dijareje poslije upotrebe antibiotika KONTROINDIKACIJE: -alergija prema nitrofuranskim preparatima -istovremena upotreba alkohola DOZIRANJE: -odrasli i djeca: svakih 6 sati po 2 kapsule -dojencad: svakih 6 sati 1 kapsulu istisnuti u kašicicu i pomješati sa vodom PAKOVAN/E: 30 kapsula Proizvodi -C -bosnalijeli• 1 ---.--------'-SARAJEVO u saradnii sa firmom 1 medarmil 1 Nitroglicerol® retard SASTAV: GLICERILTRINITRAT INDIKACIJE: -angina pectoris -koronarne ishemije razlicite etiologije -postinfarktne stenokardije -prije ocekivanog prekomjernog opterecenja (stresa) KONTRAINDIKACIJE: -ne lijeceni glaukom -izražena hipotonija DOZIRANJE: 2 puta dnevno 1 kapsula PAKOVANJE: 20 kapsula Proizvodi -C •bosnalijeli• 1 1 ...;:..-------1. SARAJEVO ..__ u saradnji sa firmam .T. r 7 INSTITUT ZA PATOLOŠKU FIZIOLOGIJU I NUKLEARNU MEDICINU I GASTROENTEROLOŠKA KLINIKA MEDICINSKOG FAKULTETA UNIVERZITETA »KIRIL I METODI«, SKOPJE »VRUC FOKUS« HEPATICNOG SKENA KAO SCINTIGRAFSKI ZNAK SUPRASINUSOIDALNE PORTALNE HIPERTONIJE Tadžer I. S.,, P. Davcev, V. Bog,danoiva Sadržaj: Pojava »to,plog do vruceg« fokusa na anteriornon1 skenu jetre sa 99 '"Tc-sulfur-kofoiclom prikaziva se kod tri slucajeva ,sa sindr,omon1 Budd-Chi, ari i kod jednog pacijenta sa kompres,ij,om gornje vene kave od ekspanzivnog meclijastinalnog tumora. Vecina autora ovu pojavu pove­zuje sa opstrukcijom gornje vene kave uz simultano ocuv,anJ. venski ,-odliv .kr,vi preko kolaterala iz cirkumskriptnog areala j,etre (pOinedju desnog i levog loba), koji ver-ovatno preživljava duži peruod d fiksira vece kolicine radioJ.ml,oida. ,Autori proširuju tu koncepciju hipotezam da je ,ovaj fenomen .indirektan sl.en.ografski znak suprasinuso:ida-lne p.onta-lne hipertenzije. Kiod znacajnog brnja paoijenata s•a cirozam jetre ,pri:J.necuje se hiperfiksacija koloida na skenu u zoni levog loba, ,što se može priotu­maciti kao znak suprasinusoidalne portalne hipertenzije. Kod pacijenata sa infrasinusoidalinorn. portalnom hipertenzijom rnogucnost homogenog rasporeda koloida izgleda veca. UDK 616.36-073.75:621.039.85 Deskriptori: jetra bolesti, dijagnoza, radioizotopno skeniranje, vena kava inferior, ,opstrukcij,a, medijastinalni tumori. i· Racliol. Iugosl., 12; 557-560, 1978 J Uvod. -»Vruci fokus« (»hot sp.ot«) na pred.no. .silrani hepaticnog skena sa radio­kolo1dom, jav:lj,a 1se Imel opstrukcije gor.nje vene kave (Pa:sqU1ier, J. et al., 1974, J oyll.le.r J.aet al., 1972). N.ije poznat bli:ži mehan.izamate p.oja:ve; od veciine autora :i•stice ,se da ,sua-ovu pojavu opservirali .kada ,opstrU1lrnij aagornje šuplje vene kioin.ciclira sa ocuvanimalrnlateralama iz jednog interlobarnog are­,•jetre, lmji se na .ske,nu vizualizira ikaoa ala ·»topa,do »vruc« fokus. Naš klin1i,ma­ o« cl(i ·ter.1 ij a1 sa,stoj i se 'OCl tri sl ucaj eva sindromaaBudd-«Chiari 1i •jednog slucaja sa medija­stiinalnim tumo.r-om sa ,okluz•i•jom vene kaveasuperior lmd lmjih smo U/OCili na iskenu . saa99mTc sulfur-koloidom povecanu, fokalnoalokalizira1nu f.ksaciju. ,Pobudjen1i od oveaopservacije ,-iznosimo i jednu hipoteti,ckuapredp:ostaviku: »topa,o« aireal je moažda ,ske- •1111(Jigrafsk!i .znak .suprasinusoida,lne ,portalneahrperten.zije. Hepaticne ciroze, narocitaaposthepatiti-cnog virusno,g porek;la, ,cestoa1imaju poremecen venski odliv krvi z,boga ,suprasinus!O,idalnog otpora. T..me fenomen 1okaliz;i-rane hiperfiksacije ;}ml!Oida rn,ože da se traž1i kod ovih stanj ai. Naši .slucajevi. -Na 1slioi 1 pod B, C ·i F prikazani :SU .ske.novi ,k,od 3 ·slucaja :sa .sin­dromom Budd-Chim,i. ·Pacijein.ti 1sken.i­ --su rani na gam·alkameri ,sa 3 mCi Tc-.sulfur­koloida 20-30 nuin. nakon ubrizgavan.ja u venu cubital!is. Dija,grnoza de ,postav.ljena pomocu kHniokih, labora1Jorijiskih i 1raidiio­l,oških kr.ite.rijuma (kavograf.ija). Cetvrili .,,pacijent (slika 1 D) :je 1sa Onkološk,o,g :msti­tuta .sa .e'lrnpanzivn,im medija,stinal:rnim tu­moram i sa bpionim sindrrnnom okluzije vene kave superiior: .Stokes:ova pele.r,1na, .,racuiol!Oški ,i histolioški nalaz. I.ocl nj,egoviog anteriornog .s1kena n1edju ,levog i desnog loba dobr,o se vizuali.z!iraiju dva ».v,ruca« fo­kusa. Na ,slici 1 G 1i H su ske111ovi od jedrnog pa­cijenta sa malignim melan!Omom ,koji je poceo da meitastazira naik!on h1rurš,ke eks­ SI. 1 -Skenovi jetre u anteriornom položaju sa 3 mCi ""'Tc-sulphur oollo,icl 1/A -C. H. -intenzi<\rna atrofija clesnog lobusa jetre, relativno hi,perfiksantni levi lobus, lrnji s·Intenzivna e vizualizira na ante1>iornom skenu kao »topao«. clevijacija ko}oj,ocla pulrn.onalno i Henalno 1/B -I-I. H. -Buclcl-Chiari, topaio« fokus u levom režnju meclijaln,o 1/C -S. H. -Buclcl-Chiari, »vruc fokus« lobi sin. hepatis 1/D -O. A. -Obstructi,o venae cavae sup. kod pacijenta O. A. sa tumorom medijastinurn.a. Dva »vruca fokusa« u anteriornon1 skenu inter.lobarno 1/E -S. E. -Tromboza venae cavae inferior sa asoitesom i otocima donj1ih ekstremiteta. Sken jetre je normalan 1 1/F -S. A. -»topan« i:nterlobaran fokus trokut,astog obhka l-00cl pacij,entice sa Buclcl-Chi­ani-. ovom bolešcu 1/G i 1/H -K. H. melanoma malign. sa trombozam venae carvae sup.; »vruc« fokus u levog Io­ busa jetre 1/I -I. E. -Cirrhosis hepatis sa »t,oplim« fokusom lev;og lobusa jetre na anteriornorn. skenu Sloboclne teme 559 tirpacij e na .levoj nadlaktici. I