HR^4 .
KRALJE
UPRAVA ZA ZAŠTITU
KLASA 70 (1)
^OTENACA
INDUSTRIJSKE SVOJINE IZDAN 10. marta 1923.
PATENTNI SPIS BR. 740.
Edmond Moster i drug, dioničko društvo, Zagreb.
Pisaljka na obrtanje sa unapred i unazad pomerljivom ispunom. Prijava od 29. marta 1921.	Važi od 1. jula 1922.
Pravo prvenstva od 3. juna 1915. (Nemaeka).
Predmet pronalaska izveden je na više načina a odnosi se na pisaljku sa unapred i unatrag pomerljivom ispunom. Cilj je ovog ustrojstva uprošćavanje poznatih pisaljki na obrtanje, u toliko, što ne odpadaj u samo dve čaure i spirale, nago otpada i svako lemo-vanje kod proizvodnje.
Da bi ovu svrhu postigli, kod prvog izvedenog načina snabdevena je unutrašnja strana držala pisaljke zavoj cima za zavrtanje u koje ulaze zavojci za zavrtanje prstena spojenog sa uvlakom za ispunu. Izmedju uvlake za ispunu i prstena nalazi se cev snabdevena uzdužnim usekom kojajeilisa gornjim ili sa donjim krajem držala čvrsto spojena. Veza izmedju p:stena i uvlake za ispunu nastaje usled prutića pričvršćenog na uvlaki. Taj prutić strči kroz podužni usek cevi, i ulazi u rupu predviđjtnu na prstenu.
Ako se sada isto kao na drugim pisaljkama obrće gornji ili donji deo, to se ujedno obrće i cev snabdevena sa podužnim izrezom, kao i uvlaka sa svojim prutićem. Kad taj prutić zavrće ili odvrće prsten u šupljini držala, tada je primorana i uvlaka za ispunu da vrši to isto pomeranje.
Ista svrha, ušteda dviju čaura, spirale i le-movanja postignuta je kod drugog izvedenog
oblika ovog predmeta, ovde nije šupljina držala snabdevena zavojcima za zavrtanje, već se na cevi sa podužnim izrezom nalaze zavojci za zavrtanje. Prsten je sada odgovarajući tome, snabdeven unutarnjim zavojcima za zavrtanje i prstenastim urezom u koje zahvata prutić na uvlaki. Obrtanje prstena se sprečava time, ako se omogućuje njegovo podužno pomeranje, da se izvede spoljna strana prstena ne okrugla, nego na pr. ovalna, čemu treba i šupljina držala da odgovara. Kod podužnog pomeranja prstena i ovde se ujedno pomiče i uvlaka za ispunu svojim prutićem.
Usled obrtanja gornjeg ili donjeg dela nove pisaljke treba da se postigne prema ovom pronalasku ujedno i izbacivanje zaostale ispune. To postižemo time, što je na cevi sa podužnim izrezom u razmaku od prstena vezanog sa uvlakom predvidjen drugi prsten, na isti način spojen sa izbacivačem ispune. Taj prsten zahvata ili u zavojke šupljine držala ili u zavojke cevi, na poslednjem slučaju spolja nije okruglo izvden čemu i bušotina držala odgovara.
Zavojci za zavrtanje držala odnosno zavojci cevi sa podužnim isrezom prekinuti su na onom kraju, koji je do dela, koji se obrće.
3. DIN.
tJ ovaj prostor bez zavojaka stigne konačno prsten vezan sa uvlakom, tako da se za vreme daljeg obrtanja gornjeg ili donjeg dela uvlake više ne pomiče. Medjutim se onaj drugi prsten, koji je skopčan sa izbacivačem ispune i stalno zahvata u zavojke za zavrtanje pomiče i dalje, tako da sada izbacivač može da vrži svoj rad izbacivanja ispune.
Treći izviden način ovog pronalaska omogućuje izostavljanje prstena vezanih sa uvlakom i izbacivačem ispune. To se postigne kod uvlake za ispunu time, što je cev u kojoj se nalazi ispuna vezana sa spiralom od žice. Ova spirala strši kroz podužni izrez druge cevi, koju možemo pomoću gornjeg ili donjeg dela pisaljke obrtati, a ulazi svojim spiralnim za-vrtnjima u odgovarajuće zavojke za zavrtanje šupljine držala i tako dejstvuje kao prsten sa zavojcima za zavrtanje. Kod izbacivača ispune je u uvlaki i podužnom pravcu pomerljiv deo izveden na kraju kao spirala, koja strci iz gore spomenutog po tužnog izreza,-a isto tako je u vezi sa zavojcima šupljine držala.
Na pisaljkama bez izbacivača predvidjen je kao oslonac odbojnik, do kojega se može ispuna ugurati. Ma pisaljkama koje imaju izbacivač, može taj da služi kao oslonac, kako je to na pr. za načine izvodjenja ovog pronalaska nacrtano. Ali izbacivač dejstvuje kao čvrst oslonac tek onda, kada je dovoljno uvučen u unutrašnjost đ'-žala, kada dakle više ne može svoju udaljenost od uvlake za ispunu da menja. No to onaj, koji sa pisaljkom piše, nemože de odredi. L-ko se može dogoditi, da on ili odviše uvuče izbacivač pri čemu uvlaka usled skopčanosti za njim ide, ili pak da premalo uvuče izbacivač, a u tom slučaju docnije ispuna nema potrebnog oslonca. Ispuna se može tada usled pritiska od pisanja dalje da uvlači, što kod pisanja smeta.
T.'j se nedostatak ovim izumom o Istranjuje pomoću naročite izrade same ispune. Glavni deo ispune treba da ima prema tome prečnik jednak spoljnjem prečniku uvlake, dok ulazi u uvlaku sa tanjim delom, čiji je prečnik jednak unutrošujem prečniku uvlake. Na taj način osiguran je čvrst oslonac za ispunu a da ne mora doći u dodir sa izbacivačem.
Ovakva iziađa ispune ima još i tu prednost, dn, pošto je glavna dužina ispune istoga prečnika kao i njena uvlaka, ne moramo gornji deo pisiljke izvesti tako, da prema spo-Ijašnjim uzrocima kuo opruga popušta. Dakle ne trebamo je na pr. prošeci, jer šupljina gornjeg dela može kod ispravnog upravljanja ispune da primi i uvlaku ka i se ova pomera.
Da bi kod obratnog obrtanja gornjeg ili donjeg dela, dakle kod ponovnog uvlačenja izbacivača, i uvlaka došla u vezu sa zavojcima
za zavrtanje, uvlaka i izbacivaš za ispunu vezane su medjusobno samo u jednom smeru pokretanja i to tako, da se izbacivač još može u podužnom pravcu prema uvlaki da pokreće, kada se ova u prostoru bez zavojaka na gornjem delu pisaljke nalazi, dok se u protivnom smeru izbacivač samo za jedan izvesan đe> može da udalji od uvlaka, tada se oba dela skopčaju a uvlaka za ispunu dolazi u vezu sa zavojcima za zavrtanje. Izbacivač i uvlaka za ispunu kreću se sada u stalnom ostojanju u unutrašnjost držala isto tako kao što kod protivnog obrtanja izlaze napolje.
O teži prikazuju načine izvodjenja ovog pro-ndaska.
Crtež 1 je podužni presek kroz pisaljku gotovu za upotrebu.
Crtež 2 je podužni presek kroz pisaljku u momentu izbacivanja ostatka ispune.
Crtež 3 do 5 prikazuje u izgledu i preseku različite veze izmedju uvlake i izbacivača za ispunu.
Crtaži 6 i 7 su podužni i poprečni prestei drugog načina izvodjenja.
Crtež 8 je podužni presek kroz treći način izvodjenja a crteži 9 i 10 prikazuje naročitu uvlaku i izbacivač za ispunu.
Držalo pDaljke a ima kod prvog načina izvodjenja na svojem prednjem kraju glavu b koja se može obrtati, a na svojem drugom kraju ukrasni i završni deo c. Šupljina d držala pisaljke snabdeveira je zavojcima za zavrtanje e, koji spreda na gornjem delu b kod f nisu izvedeni.
Sa gornjim delom b je čvrsto spojena cev g snabd'evena podužnim izrezom h, tako da se pri svakom obrtanju gornjeg dela b ujedno okreće i cev g. U stražnji deo cevi g zavrnuta je savrtka i koja se u unutrašnjosti držala pisaljee oslanja svojom glivom na deo lt, i time preči svako podužno pomeranje cevi g a omogućuje njeno obrtanje usled obrtanja gornjeg dela b
U cev g uvedeni su uvlaka sa ispunu i i izbacivač m, koji su, kako se to iz crteža 3 do crteži 5 vidi, centrično umetnuti jedno u drugo. Na njima su nmešteni prutići n i o, koji zahvataju za rupe u prstenima p i g\ ovi su prsteni smešteni na cevi g i ulaze svojim zavojcima u uvrtnjeve hodove e.
Kada obrćemo gornji deo b a time i cev g, ovo se obrtanje prenaša pomoću prutića n i n, koji strče iz podužnog izreza h i cevi g, na prstene j) i g, & pošto su ovi u vezi sa za-vojcima e to nastaje jednovremeno podužuo pomeranje i uvlake za ispunu I kao i izbacivača m, bez oozira u kojem smeru obrćemo gornji deo b. Za vreme podužnog pomeranja razmak izmedju prstena p i g ostaje nepro-
menjen tako, da sada uvlaka pomiče ispunu, medjutim izbacivač još ne dejstvuje.
Kada je ispuna pisaljke skoro do kraja utrošena, onda su prsteni p i g posvema na-pred pomaknuti u držalu pisaljke, i konačno stiže prsten p u prostor / u kojem nema više zavojaka. Time prestaje svako pokretanje uvlake i unapred. Ako sada gornji deo b dalje obrćemo , to se sada samo prsten a izbaci-vačem m pomiče unapred, dok se ne izbaci ostatak ispune, kao što se to vidi na crtežu 2.
Ako gornji deo b u obratnom smeru obrćemo, to se najpre uvlaci u unutrašnjost držala prsten a koji u opšte ne izlazi iz uvrt-njevih hodova e dok ne dodje, kao kod načina izvodjenja na crtežu 3, pojačavanje b na izbacivaču m do savijenog dela prutića n ili do kakvog drugog izbečenog dela u unutrini uvlake. Od ovog momenta izbacivač povlači sa sobom i uvlaku za ispunu. Uvlaka ponova dolazi u vezu sa zavojcima e i pomiče se sada u stalnom jazmaku od izbacivača m u unutrašnjost držala.
Vezu izmedju uvlake I i izbacivača m možemo, prema načinu izvodjenja na crtežima 4 i 5, da ostvarimo i pomoću uzengije t koja obarije prutiće n i o. Ova uzengija omogućuje isto tako kao i izrada uvlake I i izbacivača vi po crtežu 3, pomeranje izbacivača m prema uvlaki I u smeru ka gornjem delu b, dok se protivnom smeru izbacivač m samo na odredjen razmak može da udali od uvlake I jer tada nastaje veza izmedju ova dva dela.
Izrada prema crtežima 4 i 5 može da bude takva, da se uzengija t pomiče po podužnorn izrezu h na cevi g
Kod drugog načina izvodjenja, prema crtežima 6 i 7 je cev g snabdevena podužnim izrezom h stalno vezana sa doljnim delom o i držala pisaljke a medjutim je u gornjem delu b tako smeštena, da se može ujedno sa donjim delom b obrtati, dok je njeno po-dužno pomeranje onemogućeno. Cev g je u ovom slučaju snabdevena zavojcima e, sa kojima su u vezi zavojci prstena p od uvlake i prstena g, od izbacivača m. Prsteni p spolja nisu okrugli, a smešteni su u istu takvu šupljinu d držala. Zavojci e na cevi g nisu ni ovde na gornjem delu b kod f izvedeni. Prutići n od uvlake i o od izbacivača ne zahvataju ovde za rupe u prstmima p i g, već za prstenuje izreze n i o.
Dejstvo uvlake i izbrcivača je i u ovom slučaju kod obrtanja donjeg dela b isto kao i kod prvog načina izvodjenja.
Način izrade na crtežima 8—10 odgovara načinu na crtežima 1 i 3, sem izrade uvlake i izbacivača odn. onih delova, koji ostvaruju
vezu izmedju njih i uvrtnjevih hodova šupljine držala.
Uvlaka za ispunu 12 snabdevena je u ovom slučaju na njenom donjem kraju sa spiralom p2, koja strči iz podužnog proreza h cevi g, a odgovara prstenu p na crtežima 1 i 2. Ova spirala ulazi sa svojim spiralnim zavojcima kao i prsteni sa svojim zavojcima u zavojke o šupljine držala.
Isto tako je donji deo izbacivača za ispunu n izveden kao spirala gz i ovde strči spirala iz podužnog izreza h cevi g, a njeni zavojci su u vezi sa zavojcima e u šupljini držala.
Spiralu p-z možemo delimično da provedemo kroz šupljinu uvlake, u tom slučaju služi nam ona kao oslonac, da bi izbacivač pomoću svoga pojačanja p povukao za sobom i uvlaku. (Uporedi crteže 9 i 10).
Naročita izrada grafitske ispune vidi se na crtežima 3 do 6.
PATENTNI ZAHTEVI:
1)	. Pisaljka na obrtanje, sa unapred i unatrag pomerljivom ispunom, naznačena time, da su u cevi, koju možemo ili pomoću gornjeg ili pomoću doljneg dela držala pisaljke obrtati, smešteni i uvlaka i izbacivač za ispunu i to tako, da su samo u podužnorn smeru pomerljivi, pri čemu se uvlaka i izbacivač odn. delovi s njima skopčani, u vezi sa zavrtnje-vim zavojcima šupljine držala odn. sa zavrt-njeviin hodovima na ceri. U onom poslednjem slučaju uvlaka i izbacivač za ispunu spolja nisu okruglo izvedene, smeštene su u odgovarajući isto tako ne okruglu župljinu držalja, tako da se za vreme obrtanja gornjeg ili donjeg dela u stalnom odstojanju podužno pomeraju.
2)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1, naznačena time, da zavojci na šupljini držala odn. zavojci na cevi do gornjeg dela na tolikoj dužini nisu izvedeni, da bi u tom prostoru za vreme daljnjeg obrtanja gornjeg ili donjeg kraja, onaj deo, koji pripada uvlaci, a stoji u vezi sa jednim od gore spomenutih zavojaka, ostao bez daljneg podužnog pome-ranja, pošto je izašao iz veze sa unutrašnjim odn. spoljašnim zavojcima, dok se medjutim onaj deo, koji pripada izbacivaču, a stoji u vezi sa jednim od zavojaka i dalje podužno pomera u pravcu gornjeg kraja, te time izvršuje izbacivanje ispune.
3)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1; naznačena time, da se izbacivač prema uvlaki u smeru ka gornjem delu slobodno može po-merati, dok se u protivnom smeru, pošto predje stanoviti put veze sa uvlakom, tako, da izbacivač mora da povuče za sobom i uvlaku.
4)	Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1, naznačena time, da uvlaka i izbaeivač zahva-t^ju pomoću prutića, koji strci iz podužnog izreza na cevi, za rupe na prstenjima. Ovi prsteni su smešteni na cevi a stoje u vezi sa zavoj cima u šupljini držala.
5)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1, naznačena time, da uvlaka i izbacivah zahva-taju pomoću prutića, koji strče iz podužnog izreza cevi, za prstenaste izreze na spolja ne okruglo izvedenim prstenjima, koji su smešteni u odgovarajuću ne okruglu šupljinu držala.
6)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1, naznačena time, da su uvlaka i izbacivač u vezi sa spiralama od žice, koje strče iz podužnog izreza cevi, a ulaze sa svojim spiralnim zavoje ma u zavojke u šupljini držala.
7)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevima pod
1, i 3 do 6, naznačena time, da su uvlakin prutić ili njena spirala koji strče iz podužnog izreza cevi, sprovedeni u unutrašnjost uvlake, i tamo služe kao oslonac izbacivača pri njegovom kretanju prema donjem kraju držala.
8)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevima pod 1 i 3, naznačena time, da su uvlaka i izbacivač medjusobno pomerljivo izvedeni kao cev i žica, pri čemu se prutići koji su na njima pričvršćeni a strče kroz podužni izres cevi, medjusobno uzengijom vezani, ova uzengija povlači za vreme pokretanja izbacivača od gornjeg dela, uvlaku za sobom u ođredjenom osb janju.
9)	. Pisaljka na obrtanje po zahtevu pod 1, naznačena time, da je prečnik glavnog dela ispune jednak spoljnom prečniku uvlake, i da ispuna ulazi u uvlaku sa delom, čiji je prečnik jednak unutrašnjem prečniku uvlake.
Ad patent broj 740.