*.* & % ! i ' "'< y 1 I 'i: ; • . V ' ' / /. ; SS - ' X . -. ■ ■ ■ v' J BELGICA, DESCRIPTIO: tVDOVICO G VICCIARDINO Nobili Florentino. EDITIO POSTREMA, Additamentis novis 6? Statu Tolit ico regionum & urbium auSia, Earnndemque iccnifinis illuftrata. AMSTERDAMI,' Apud Gvilielmvm B l a e v, CI3 10 C XXXV. SIVE Inferioris Germanis, Auftore ti,:'Obibit Typo graphiis Ledtori. TX Amus hic Ledor benevole Guic-ciardini Belgicam, cum regionum oppidorumque iconibus : fed in tres partes diftindam. Prior, generalem omnium Belgica: regionum dcfcnpcio-nem compleditur. Secunda quicquid Hifpaniarum regis paret imperio. Tertia, quod Belgica: Foederatae Ordinibus. Ratio hujus divifioniseft, ut melius appareat magna rerum viciffitudo, quae poft Guicciardini tempora hifce regionibus accidit, tum etiam quid de nobiliffima hac Europa: parte judicandum fit: cujus exiguus angulus, Hol-landia nimirum Se Zelandia, tot jam annos tantum negotii Monarcha: po-tentiflimo faceflit. Addidimus ex probatis auderibus, qu$ ad majorem Belgica: intelligentiam Ipeviarc videbantur , fed charadere diverfb, ut confulto vitaretur , Se audori fua maneret integritas. Forma vero Se typis minoribus, eoque eoque modo opus hoc excudimus, ut duobus voluminibus compingi & fic vel fimul vel feparatim ab itinerante aut ambulante non molefte circumfetti poffit. Vale, utere , laboremque no-ftrum benigne profequere. Amfterda-mi, Kalendis Aprilis ch Io c xxxv. Index Tabularum & Vrbimn. Partis prima. Germania inferior, ftg. i Gallia Belgica. 2 Partis fecunda. Brabantia. 91 Loven. 9S Bruffel. 109 Antwerpen. 129 s Hertoghen-boffche. 247 Berghen op Zoom. 257 Breda. 261 Maeftricht. 26f Limburgum. 290 Limburgh civ. 290 Mechelen. M 19 Lutzenburgum. 291 Lutzenburgh. civ. 293 Flandria. 30< Gent. 313 Oftende. 343 Lille v. Rijffel. 381 Douay. 58? Doornici^ 389 Artcf.a. 413 Atrecht. 41* Hannonia. > 427 Berghen in Hcnegou. 429 Namurcum. 4®? Namen. 467 Leodienfis Bpifcopams.471 ' Partis tertia. Geldria. 3 Zutphen. 23 Hollandia. 39 Holland. Meridionalis 9f Holland. Septentrion. ibid. Dordrecht. 97 Haerlem. 99 Delft. 103 Leyden. 107 Amfterdam. 111 Der Gou. 113 Enckhuyfen. 119 Hoorn. 121 Alckmaer. 12/ Rotterdam. 129 ’s Graven Haghe, 13* Arx Britannica. I4r Zijpe. ibid. Zeelandia. 163 Middelburgh; 17* Virrajetium. Wtrecht. ibid! Tranfifalania, 213 Frifia. 22* Leeuwardeii, 249 < t ) PARS PRIMA live BELGICA descriptio GENERALIS, Au<5tore sLVD0VICO GVICCIARDINO Nobili Florentino. A M S T B R D A M I,’ Apud Gvilielmvm Blaev. CID ID C XXXV. - S-KSI ■ v "X u O M N I V M INFERIORIS GERMANI.R R E G I O N V M descriptio generalis. V o n i a m annos complures in Inferioribus hifce Flandriae regionibus, Ipnge prxci-pua Gallize Belgicze parte , vixi, variifque temporibus & occafionibus plurima ibidem i=---—vidi,audivi,legi, notavi, curiofequcac dili- genter obfervavi: terram hanc tam prteclaram, tantique in Europaeo corpore momenti membrum efle compcri, ut in publicum ufum, ampliter eam ac diffule , & quidem co,quo ad annum ufque millefimum quingentcfi-mum 5c fexagefimum exatium, reperiebaturftatu, formaque, defcribere conftituerim. atque hunc ipfum annum, gemino poftea fuppldmehto, ut in praefatione diti ii eft,ad annum ufque iuprafefqui milleiimum otioge-fimum feptimum,proiecutus fum. Habeo verd mihi per-fuafum,eos,qui deferiptionem 'hanc noftram bono Ito-macho funt Ictiuri,inventuros in ea pra:claras imprimis, ac cognitu confideratugue digni/Dmasres, eafquenon exteris tantum, fed & ipHs quoque indigenis, ob Scriptorum in hoc genere defetium, non utiles minus, quam novas. Quocirca, omni tenuitatis mea: exculatio-ne prsetermifla, gratiaque divini numinis invocata, con- * fidenter ad rem ipfam accedam; verborumque fcletio-rum , ac terfi ftili defetium , nervofa rerum gravitate compenfare tentabo. Ac primum quidem in genere de-fcribemus,tum terrze ipfius, tum indigenarum gentium qualitates, uno pariter falce , univerfale Principis in eofdem complexuri imperium. Hinc progrediemur ad provinciarum cjufdem divifionem, quarum omnium ra-noi «.s 5c commemoratione digniores dotes lingillatim enumerabimus. Ordientes itaque ab ipfo nomine , quo Uarius intelligatur res , naulio altius, eafn repetemus: cicimufque, lulium Caelarem, (quem quidem prxftan-tiiTimum feriptorem, quoad ejus in hoc argumento fieri poterit, fequendum nobis ipfi proponimus) incom-A menta» DESCRIPTIO «entariis fuis Galliam omnem dividere in partes tres. Belgiam fcilicet, Celticam, & Aquitaniam, fubjicit au-tem paullopoft, contineri hanc ipfamBelgiam (luminibus Rheno, Matrona, Sequana, marique Oceano , & i11 leptemtriones & orientem folem fpedare. Belgium eam nonnullis videtur dicere, qui & ipfi hac propter, fine xaction ulla difquifitione , ita nuncupant atque feriunt, led enim Catfar peculiarem quemdam Picardis, ri/Zn BcIgia: Partis' locum, Latinis Bavacum, vulga-ann ,rV71S uppcllntum, eo nomine afficit, quod ipfum, tlocehv 0’ duibufque de cauffis faciat, fuo poftea loco 1 ur'numquam vero ve.l infp r.^pfar tipI nilus om- ninn n! ^r' nul?cl.llam vero vel ipfe C$far, vel ullus omnium 1 'yuus feriptor, univerfam hanc terram vclBel-alic„k:Vl1 Bel8lcam fubftantive (namquin adjetiiveid »atum) inver' tnlis, Belgi deinceps did ebdiAk" vcro> 1'rovmcias halce , quas Inii veteris rtn-' Catholici Regis imne_________ . terum r R£. 8lca: propemodilm efle femiffem : al- alicnh; c ‘bocam luMtannve (nam quin adjectiveia fe nnrin°n cSpRlcmc0 negatum) invenietur dixif-tib n°S' {‘"guli.sbene perpenlis, Belgiam eam re-ScienrSUe°ldl“e dlcimus - ac. deinceps ditiuri fumus. So diAim„yel0’ Rcovincias hafce , quas Inferiores vul- perio fubfunt, tcrurn ph"*!-1 fcigica: propemodilm efle femiffem : aliis in Urn S-ei-1^err! Poifidentibus magna ex parte Gal-‘liique , Vlni:!ls Ricnrdi®, Campaniae, Norman-bon L ri! Suibus tamen polteriores du$ veteri Belgica SuodL ,rVCOm^nebantur) vocabulo vulgo cognitis. ^$Iubart0fCI?.i re,eltreli id Lotharingiae, Cli-Coloffis Aq'h D TlbU-S; Trevirorum. Moguntiaci, Sc Archienihmr,,,, . Cameracenfi , ac Leodienli E°ifi;oS" ArciliePifcopis , , av lcuuivi,.» Paret n,S* a*“(1lVie nonnullis principibus atque dynaitis de rernnr-e™L modum verb Caeferianis temporibus (ne tiusfumm0am L-qU-dqUa,mdi-Caml Belgia iftabellit°- viros luftmuit, plurefque magnos & illuftres cnioqueqmrvrebtlllaoInll*s Gallia, dedit: ita Sc hodie 4uJ i f ll°r eft atque celebrior totius Gallia: pars, briirmm rntribu,s .potiffimum argumentis conftat. Sc ai,;" s Sindem abipfius Czfarisautioritateduxerim. nenirT m fcrc decennio in Gallia bellum gefferit, rrntann™^1 am cogmtam atque perfpeaam habuiffe que mrn ^ aCCedlt^uc Sc Strabonis, & aliorum quo-rin vcterum > tumrecentiorumfcriptorum autio-tj, ? argumentum, a generofitate Sc praiftan- t> /S1 tftnum animarum , originem fuam ad hanc Belgiam referentium,fumimr.tertium denique a magui- tudine , ) ■ , / > - ~i liii r ' i i ----- ^ o ceanusIUri TA N I pfc&m f---_ leftaTSf»^^ Britan^^ ^ US. 'mgmn Infulas | T*0ng?St£r^ si •"^MOPI '"J": X-rViiTiV T( en*oj,,i*xn, lv^‘^±yK,iNTt .. ......OcpioixovWL • ;^Wv -7uTM^M^0^::;^v?y Au->’;'-“ " -Z" PHMOI ^ / OYE220NE2 \ A»voox S"x°v“™^™T£Z£^--- Gallia: Luedunenfo i’Lsc‘Jimn:l pars, <-- ■««- To QtrocToXiHoy _ -e-01 FRIS II -JiereP Germamas (mag 3& cafus Varus '-- na- pars : AMtl(3of Apjsvlovuptx !is-:ffj0r, RARAC1 A -A 4v^« /hnes isl V Jr n^a i annus' St rctwooovpoi’ ( Cameracum, Atrebatum, Tornacum, Montes, Trajettum ad Mofam, Luxemburgum, Valentianae, In-fulie, Caletum, Colonia, Ambianum, Fanum Saneti Quintini, Deodicum, Namurum, Rhemi,Treviri, Metis, Nancaeum, Tullum, Virodunnm, Argentina, Moguntia- ___ _________ riiviii Tnliacum, Novio- cum^quTfpanum; ciiviar luliacum Novio- magum , Vltrajedum , Amftelrodamum, Middelbur- magum, vitrajecrum, mmtviivuai gum, Leovardia, Groniiiga, alisqne rum uberior deinceps het mentio. ■ non pauese , qua- rum uocrior deinceps flet mentio, quin Rhotomagum quoque, atque adeo m'ehoripiius Panfiorum Lutetis pars, ea nimirum qu* cis Sequanam eft, hac Bclgia continentur. Suqt verohz urbes omnibus omnmodi-enitatum nominibus exornata;, Imperiali nempe, atque Regia, Ducali, Archiepilcopali, Epifcopah , nccnon Marchionatuum, Comitatuum,Baromarum, aliorumque •honorum Sc priecminentium graduum titulis. Habet m-iiiper idem tratius ducenta circiter & triginta oppida, non ipfa quidem muris atque moenibus cindta . ied pro quaiitatibusluis ac facultatibus, muratorum (ut fic dicam) oppidorum privilegiis & immunitatibus, qum X dignitatibus quoque gaudentia, habet fupra duodena pagorum millia, fcatet undique infinito & incredibili mcolarum multitudine, habet complures , eofque ce^e* bres admodum atque auguftos fluvios , inter alios vero ores aamoaum arque auguuua uuviy» , ....— Rhenum, Mofam,Sequanam, Scaldim. maximas quoque & pulcherrimas fylvas, inter quas Ardennam, quam late quidem is laltus patet, Carbonariam, Nonnam, Fa-gniacenfem Sc Sogniacenfem. fed nec montes omnino defaiit, variorumque metallorum, Sc omne genus laxorum , ad architeduram requifitorum, fodinae. Habet, inter tot Illuftriffimosfuos Principes, tres Sacri Romani Imperii Septemviros Ele&ores , Trevirenfem videlicet , Moguntinum , Sc Colonienfem Archiepilcopos. quamquam Sc Palatinus quoque Septemvir bonam hic A 2 ditionis 4 descriptio ditionis fu® partem poffidet. Habet feptem e duodecim Pares Francis , quosPoets noftrates ditiitant Palatinos , Normandum nimirum , Flandrum , Campanum, Rhemenfem,Laudunenfem,Bavacenfem, Picardum, Noviodunenfem. Aquifgrani denique confecrantur SC inauguranturImperatoresRomani: Rhemis Francorum Reges. Adicribitur quoque, ceu peculiari cuidam honori,huic eidem Belgis, multarum memorabilium rerum inventio, 8c in primis typographis,iive artis illius prar-c ars libros formulis excudendi, Moguntiaci, vel (ut aaqui volunt) Harlemi primim repert®. inventio fanB °lv?na,. ut nili majoribus noftris ea defuiffet, neque i.'inv°^1Suiuturni injuria, neque infcitia barbarorum n„r_“Vlm> n°s innumerabili librorum , aliorumque ve-- 1dorilm in omnidifciplinarum genere monumeii- q'ue ?„"u™ero;fueritumquam privatura. Tribuiturquo- riorurn 13?-Cu1?’ art';s 'P*!115 Mufices inftauratio.tum va-illi n,-,.’1111111-3!!!™ organorum inventio, currus infuper anud rlt rres’ ^-atinis eifeda nuncupati, quorum crebra Georgicis8cv'I'e-pi0‘S Be*o'sinvent^unt- canente111 Et f"Ct !f,da C0!l0- docifareBormtw(IratiBeba enim. do «u.rcovinu's fuille currus, ejufdem fere cum effe' ponit r ns' un^eEc eam vocem lingu®Thefaurusex-Od Re/f, 0~Otmi4 ‘ft gemu vehiculi , notum non Britannu moo.0, Caleni^ cir Germani), quod ipfum clarius quoque GiiUo'u 1US lnterPretatur, docens covinum efle vehiculum arnnp n‘,,^r“ann"umcjuc, apui BcIom primum repertum. in iLnr ,C!c,e,icmP'um inventa pottmodum funt, curn rm,m tllm8c aliis paffim locis,varia cur- raumadtabrelimuISc commode exftruaorum genera. an nte tamen apud iftos prototypo. Bel»ia infuper, & in ea Brugs, .olei coloribus admifeendi rationem omnium prims piftoribuscommonftrarunt, rem fanB pr$-ciafam, oc tabulis tantumnon in aeternum confervandis inveiitam. vitro przeterea quo patto colores imprimantur oc incoquantur, aliaque eodem pertinentia , & la-nequam admiranda , Belgarum inventum eft. 8c hinC iplendidailla cum in $dibus iacris, tum 5c profanis adificiis ornamenta. Inventrix elt eadem BelgiaScau- j$orum, GENERALIS, ? Irorum , fi ve tapetes dicendi funt, tam pulchrorum, tamque varie piduratorum: ttim fubfericorum quoaue, ouos faepeit offettcit 5c tjalfoffettrn vulgo appellant pannorum, item amphimallorum, 8c ne ad minutiora defccndamus , varii generis atque ufus telarum. Quod vero familiam ducit, maximeque notatu dignum elt, iidem Belgse (ut qui frequentius multo quamc$tera$ omnes nationes maria pervagantur) ea principes impo-fuere ventis vocabula, quge trani^pinis, ut eas Itali vocant, nationibus, hodieque iifdem plane vocibus atque terminationibus ufurpantur. quod vel exipfis vocabulis, propria meraque Belgarum lingua compofitis, abunde probatur, quie, ut omnibus latis nota , enumerare fu-perfedebimus. Nec tamen nautica: pixidisinventionem (licet nonnullis id adftruentibus) Belgis adfcriplerim, quoniam hujus rei, non admodum fane antiqua:, nec Romanis veteribus cognita:, certus tamen inventor non exltat. tradit quidem nonnulla luperhoc inftrumenro dodtus ille atque induftrius fCriptor Frater Leander Al-bertus Bonbnienfis: qui hoc iplum inventum,& primum , adeo magnetis in dirigendis navigarionibusufum,AmaI-pho adfcribit,nobililTimo regni Neapolitani ad mare inferum oppido, idque quantum equidem polfum conjicere , nec enim iple fatis fe explicat, a quingentis , vel 8c paucioribus annis retro, utut fit, ipfum inventum, ob infignemex eo ad totum genus humanum redundan- f tem utilitatem fimul & commoditatem, triumphali fane corona digmim ett. Equidem facile patiar Belgas no-ftros haberi horologiorum illorum, qus tranfalpma vocamus, inventores: cum, pra:ter ahas rationes abipfis adferrifolitas, magno Sc plane verifimili argumento fit, quod egregii finteorum ad quamcunque formam fabricandorum artifices , quodque frequenrior in hac mia i Provincia eorum ufus fit , quam in reliquo omni orbe, j unde & hinc in omnes paffim oras horologia illa expor- | tantur. . - 5ed enim liquido conitar, eam Belgizeportiofiem, qule fub ditione Philippi Regis eft,quamque nosfumpfi-musdelcribendam , potentibrem etiam nunc , bellico-fiorem, civilioremque 5c nobiliorem efie reliqua omni Eelgia.idque duabus potifiimum de cauflis : altera, ob : tot Imperatores, Reges, Duces,& Marchiones, quin5C A 3 iplum ipfum interdum Romanum Pontificem, aliofquc cuf]1 imaginibus tum virtutibus inclytos viros, in hifce partibus (ut fuis poftea locis commemorabitur) natos: altera vero, ob tot luculentas urbes, dcnfidimofque & incolis retertiffimos pagos , viatoribus paffim hic occurrentes, ■unde non tam amplitudine atque circuitu, quam opibus ^uvuuenaumque commint. *— -- . ta niC inveniret obftacula, non folum (ut exiftimant nnm Pr°Pter ponderum , menfurarum , confuetudi iium, legum, ac Imo-n» rnioviu lin&u£e 111 tam vari.. us regionibus diverfitatem : verum in f „__* quod cum fin^iils» l»»nar^rim « luil ---vu™ migul$ Provincia feparatim , iul! quis P ^r°g«ivis , legibus municipalibus , & al’tl tim Z lvl*e81.*s gubernentur , noluiiTent, ege prsfer fefe majoribus gaudent immunitatibus , regie iii“n^,,^0mmun* iu8° Submittere: quod tamen ad t requirit„rr^vft? c°nftituellcl“m regnum vel in primi mjt Diftmebatur prseterea Imperator graviiu Suit infetiarn1^115 exPe<^ltionibus . quocirca rem ren innornii° '? u ^■e8is Inferiorum regionum vocabulo fere 11 Um humili nempe atque plano earum ad Ocea- ferme b, VOCatur luoque fynecdochice, per univerfanr temiam^°pam/-,Flan^riai Mque ob ejus Provincia po-rae, quas3^^ Splendorem: non aliter quam tot illa ter-eno fuo n 'fr1? ^aUiarum Reges in amplidimo illo re-iim vocant1Mdent’ a pobiliffima fui parte , Franciapai: Prr,a rrequenti exterorum in ea quondam inde'- a merCat°rum commercio , derivatum, atque iufa B 0,mUesJ,artes diffufum. alii rurfus, quod hac atqueTraulr’ftr.i,tt™sfumta, Gallis, Anglis, Hifpams, bnor rd1S ^tJlcll?lorj ideoque & notior fimul & ce[^' Upnt- *nivam eo nomine indigetatam perhi- vior rin^lt,UrcJllo,5ueGermania . five AUemanniainfe- 5^ra yeterumtamen limitationem, qui przter Fiiliam, oc alia quadam paucula, omnes halce Provm- cias comprehendebant fub nomine Galli*.'verum re-centioribus ita vifiim eft, 8c ut eximius ille Cofmogra-phus, Gemma Frifius, alicubi fcribit, noftro fzeculo Inferiori Allemannize concenieri obtinuit, eo quod neque lingua neque legibus 3c inftitutis bona iftorum pars a c$teris Allemannis admodum differant. Porro prsetermifla regionum iftarum forma, qu* cum adeo fit exorbitans , fieri nequit, ut ullis verbis idonea aliqua fimilitudo ipfis applicetur, progrediemur ad de» icribendum earum fitum 5c limites , referemufque nos hac in parte ad Geographicam in ipfa ftatim operis hujus fronte collocatam delineationem, qua mediante, non iftarum modo Provinciarum , fcd 8c Belgii totius forma, una cum terminis fuis atque confiniis, in compendio fpedtanda proponitur: adeo quidem , ut ex haC ipfa tabula , cum fequentibus ftatim verbis noftris con-jumfta, fcopum &: inftitutum noftrum quivis intellecturus fit. D. Michael Aitfingerus Auftriacus, pqft alteram operis hujus editionem , inhiftoria fua Belgica , judi-ciofe admodum & concinne (licet argumento fuo nonnihil indulgens) leonis huic tradtui formam adfignat, aptifiima fimul & feliciffima quadam allufione. quan. doquidem omnes fere hujus tratius Provincia:, earum-que infigniores urbes, leones di verfis coloribus pi tanto temporis ipatio fulgeat, utvi-r 1,6c tjuod excurrit, horas dies illa dici podit durare. „ ,ra v“° decima ^ie Decembris, nonelevatur nili ad femi r vl^inti fex cum dimidio, 5c horas fere feptem 8c - s .Pra horizonrcm vo 11 fp icitur, re lucente r a me n oC larirpCJUS lixortumi & poft occafum , quia perpendicu-, .valde horizontem adfcendit, atque defeendit, oculis evam, al-itquod temPus fPleildore > !icet iPfeex Atque hic quidem litus, fiquisrefte perpendat,majori praecipuarum Europo terrarum parti, fane peroporm-nus elr. nam ad feptemtrionem quod fpe6tac, non nili quinque X7e^ fex dierilm itinere diltat ab Dania, quicum piurima nobis intercedunt commercia, ad meridiem rranci$ Lqtharingiaeque perpetuo nexu adhaeret, ad ortum terminatur Germania, ad occafum vicinam habet Britanniam, in quam paucarum horarum fpatio trajicitur. GENERALIS. 9 tur. eadem fere de Hibernia ratio. Norvegise infuper. Succise, aliifque ad Septemtrionem Oceano adjacentibus terris, mediante navigatione , fitus hic commodifii-mus.- fiquidem bidui intervallo ex Hollandia folvens navis, redro curfu , & valido vento in Norvegiam appulit. Hilpanis quoque 5c Lulitanis non minus eft opportunus. Olyflippone namque decem, 5c eo minus , dierum itinere in has oras trajiciunt: ex Hifpania x'erolex, octo, decem, duodecim, quindecimve dierum iter eft, pro portuum, unde folvitur, qui phires, & varie fparfi lunt, ratione. Atque hinc etiam eft, quod praeter praeltantiifi-. mamillam noftri Regis , qui Caroli V Imperatoris ex-empIo,hic ut plurimum (licet poftea demutaverit) commoratur, duas habeamus nobis vicinas, Gallis nimirum atque Anglis Regum, aulas, unde commoditatis fimul Sc utilitatis plurimum nobis provenit. Ambitus Inferiorum Provinciarum, computatis oC comprehenfis omnibus huc fpectantibus, noftio quidem calculo, quintiam Italia: partem nonmhil.excedir , clt-que mille plus minus millianutn Italicorum , vel Jj ita quis maliti trecentarum •&: quadraginta leucarum Bel-gize. Sed priufquam pergamus, annotandum eft , quo exatftius capiamur, duo potiflimum cfle leucarum genera: alterum Flandricarum, quarum finguls terna fere Italica milliaria continent; atque his quidem utuntur ea Flandrize pars , quam Flamingantem indigetant , tota fere Brabantia, pars Hollandia», Zelandis, dicucefis Leodienfis, Sc Namurenfis. In Ducatu Luxemburgenli aliquanto majores fiint. Geldrics Luxemburgenles etiam fuperant. longiftims autem funt in Frifia, ubi inftar Germanicarum, quina linguis vel 8c fena milliaria continent , nonnumquam & excedunt. Alterum genus eft Gallicarum, quarum lingulas binis fere Italicis rcfpon-dere vulgo exiftimant. atque his utuntur in Flandria Gallicana, in Arthelia, majori Hannonis parte. Monemus prsrerea vix fadhuros nos ullam deinceps miliarium mentionem, cum eorum hic non habeatur ratio: fed nec repetituri fumus Flandricarum Gallicarumvc leucarum diferimen. quod fuperfluum id & faftidii plenum lit. fatis ergo habebimus indicare tot vel tot leucas, eafque intelligi, ejus generis, quo utunturPrpvin-cis, quas ordine delerivturusfum. qus cujufmodifint, A 5 iam descriptio jam ante didtum eft. Continentur hoc terrse tra<^u ptemdecim illas paulo poft recenfend^e Provincia. 111 quibus ducenta & odto numerantur oppida muris cin-tta: tum centum 5c quinquaginta circiter loca > qu^ °° egregias luas qualitates habentur pro oppidis,& iitdem c.u™1’^s gaudent immunitatibus:oefexies mille trecen-ti,^: quod excurrit pagi, turribus 8c campanis iniignes, pr$ter ignobiliores aliquot viculos, funt praeterea inn-iut$ tum Principis, tum aliorum quoque Toparcharum atque nobilium dynaftiae, civilem pariter 8c criminalem a miniitrantes jultitiam. Denique fexaginta funt arces, ^.^Sae adverfus hoftiles infultus munita ditionis nujuice propugnacuJa. quorum fuuscuique , regiono-oin e> Pecu^aris Gubernator, 5c praelidiarius miles, vel aug^;tFmP®runl atque locorum ratione , vel minui terr$>!icet craffior & humidior, efttamen mif, CS ar tefl:atur) & ialubris fimul, & digeftioni ad-reh„«m ProPn“s - ac generandis cujufcunque generis Janp i,''?' m P5'm*.s‘d°ncus. quin videtur is, omnium ircol dlclc'> **vc ^ accrefcciui in dies habitationum 5C tium rUm numero • aera iut Ven.etiis fit) varie purgan-deturi Veremotlori. alicui caufiteadfcribendum fit, vi-beiii<,1n1/8ro natura fterili, parce viventes aclabo- lucnnri .rl' ‘^autes agricola:, diutilfime vivunt. reliaiia«pi„ lc valde & peramoena eft seftas. quia, ut tenh ‘nnn 5‘i^luatesomittam, calores nonnimisin-excinin „rnll|ic® culicefve naribus multum infeftz. fenrim,,' . ^c andia , ubi ingens earum copia, rara hic riffiim r„ ?nitnia’ ‘ ata fulgura , fulmina vero longe ra-ditas riUi; »eSte.n$ motus hic nimis noti quod humi-permittant ^ ai3uis vicini humilitasTd videlicet non Longior fere ac ventofior hiems eft, & Borea, Hy- perbo- GENERALIS. Tt perborea, Euro, vel & Vulturno fpirantibus, frigidilE-ma:flantibus veroquatuor hifceoppofiris ventis, qui (notante 8c Caefare) totum paene anni dodrantem regnum hic poflident, frigus in pluviam fere convertitur. Solum ubique eft planum, 8c in quo paucos admodum videas colles, montes vero etiam pauciores, nili quod in Ducatu Luxemburgenli, Provincia Namurenfi, oc Hannoniae aliqua parte, fatis crebri occurrunt, ut qC in trad:u Leodicenli. Eft praeterea folum multis in partibus labulofumi, ut in Flandria Flamingante quam vocant, & Brabantiae pluribus locis, univerlim tamen (fea pro regionis cujufque ingenio, parcius, largius) lauda-oilc limul atque fcecundum eft, imo tritici aliarumque fegetum alibi feiaciHimuin , ut in Flandria Gallicana, Arthelia, Hannonia, Zelandia, & Leodicenli epifeopa-tu. quin & Geldria fruges ubertim gignit. Seritur vero iftisfrumentum toto fere mcnfe prius , quam bona; Italis noftrae parti, incipiunt enim platrique fementem facere medio menfe Septembri,quo videlicet prius emergat granum, quam fuperveniant grandes illi 5c denlif-limi imbres, aut nonnunquam & gelu, quod praemature I hic incipit, tandem admodum delinit, ierunt tamen 3c j Martio menfe non exiguam tritici quantitatem, fecale, cujus magnam hic metunt copiam, eodem fere cum tritico tempore,vel paullo ante folo committitur.exteras vero fruges magna ex parte tardius aliquanto feminant, quam noftrates: 8c avenam quidem eodem Martio, hordeum vero Aprili jam inclinante. expeCtantes nimirum & hic, dum tranfeant imbres , 8c a gelu non fit periculum, nec propterea tamen timentes, utut tarde hxc lc-minent, ne infimo aliquo xftu vel adurantur, vel evanel-cant. Triticum modo, fecale, avenam, zeam, atque hordeum norunt, leguminum fere expertes , nili quod fabas tamen habent & pifa, ac pauculas quafdam vicias, faginam, milium, panicum,quod ea decutiat atque perdat ventorum vis, pzene ignorant, habent vero aliud quoddam feminii genus, quod boccituieut ipfimdigitant, ejufdemfere cum fagina coloris & magnitudinis , led forma triangulari, & fagina prxftantius. colligunt hoc ubertim in ufum jumentorum 8c gallinarum, led exigente neceftitate fiunt ex eo cum panis , tum 5ccervi-fia, eft enim ejus farina tam prxftans candida ut cum A 6 aliorum DESCRIPTIO t aliorum frumentorum farina eam fepe commifccan Maturaturyerb hic fegetum omnium frutius, proeffU. ratione, aliquanto quam in Italia tardius, idque lola caloris inopia, nec tamen noftrati prieterea quidquam cedit, tritici quidem adfpedtu. quin alicubi etiam fuperar. Neque vero prtetermittendum eft , terram hanc noitra an genere leviorem effe 5c molliorem, ideoque equis Iere arari, non ut apud nos bobus . nifi quod in Braban-tia: tamen Campania bobus quoque arari folemne en. quos,cum annis aliquot ufifunt, faginare, ac deinde roaftare fqlent, & vefci. Gignit infuper tellus varia arboreorum fruftuum ge' p^.iPyiaprsfertim, mala, pruna, cerafa, etiamip1' inno, tx quidemcum laude commemorata, mora, pcr-i-atam prscocia, quam ferotina, juglandes, avellanas, 1’Ha, aenonnullibi & caftaneas. fed enim iltifru-t,rno ma*ls tantum & pyris, quorum innumera fere 'un nrlr„„ra‘ Susque optima.fanc,Sc vel in integrum annum • vantur, exceptis, non funt eo plane faporeacgu- fti‘5uo™ Iwlia, praeditheo quod lufidenti calorede-li a & Cmiles frutius hic aegre proveniunt, calore treis V1' "e.ciPfis > necoleisquoquc , aut Medicis, ci-omn„I miC,s malis, aliifve nobilioribus frudibus fatis maH« °"qu‘.exHlfPania tamen & Lufitania , beneficio temnac l'avlgafionis,adfatim nobis omni propemodiim ;nn^ f?. “PPetuitt. Inveniuntur prxterea fatis multas vero ,iti1S ^a,*?m ^ pagis varii generis vites, in agris Lov^i ‘ eumdem caloris defetium, pauciffims.circa Lovanium tamen, & Namurum, in agro Luxemburgenfi ces arip1CCn= lic i^ic occurrunt, & quidem iatis fera-^ Vlnum aliquod reddant/licet exile & lub-tnpnpfl- ‘ “buyam nonfatis percotiam. verifimile ta- - 5c'v.111 Uti hodie , magis quam ullo antehac tem- P 'e, m agricultura dediti, minufque fumptuum pare* rpltxfr^Vllna “scluoclue litu ad hoc idoneis l°cis' es S Ymum enalciturum. maxime cum ScTlruxcIlis, Uie temii^Sc in Antverpiae quoque confiniis, laudabi i latislucceffu nonnemo id jam tentarit: cumque in mul-tis Germama;totis, &nommatimm agro Colomenfi, ubi nihilo quam in potiore Provinciarum iitafum parte remmiova funt frigora, vinum abunde proveniat. Aib°- ------- puia vjucivua, 1 vji./v/ia,ia^v3, ii a-mi i v; cerros,platanos,populos, aliafque complures, paflin hic invenire e(t, oc quidem eximie altas craflafque , a~ tam ad xdificandum , quam ad comburendum idoneas. Pauca: funt lauri , pauciores cuprefli, pini 8c abietes prorfus nullse. fed narum vicem maxima eft cujulHam arborum generis copia, quas ipfi UitDcn/ Latini tilias di-ma tk fronde ulmis aaiimiles, nili quod ha: al- cunt, forma frondv umii». ....----:----- tiores, 8c citius creicunt, adeo quidem ut ledecim vel odtodecim annorum fpatio' iri eam cxcrclcant craditu- dinem , quantam vir cingulo (uo aegre circumdet, gignunt eaedem Sc flo/cnlosquolHam candidos 8c fuaviifi- mum odorem fpirantes , ablque alio prorfus frudtu. lignum fabris non afpernabile. ex quo 5c carbones fiunt pulveri tormentario conficiendo idonei, 5c falignis longe prazftantiores. habet vero hsec arbor inter lignum exteriorem corticem. lanitii quoddam gentis , cannabi nonabfimile, undereftes fiunt 5c funes, fed enim ejus frondes, utcumque molles ac tenera:, nulli omnino animalium grata:. Nafcirur quoque in Arduenncnfi pra> fertim faltu, arborum, quas Latini taxos, Galli If nuncupant, ingens numerus, qua: & inter Namurum Hu-jumque fatis frequentes. Similis plane eft hzec arbor abieti, vel potius ex abietum genere, fiuntex ea potiifi- «luvh, vvi yvima cx auiciuiu gciici u, ju._ mum hafta:. tk arcus 11011 minus pulchri, quam boni. SC conficitur ex ejusfuccoprsfentaneum illud toxicum, quo Rex Cativulcus, omnibus precibusdeteftatus Am- biorigem ejusconfilia , defperabundus fe interemit, teftein Commentariis Iulio Ca:fare 1 _ - . - - -----------------^fare. Videamus vero ec- quid de hifce arboribus , tilia nempe taxo, in Georgicis canat Virgilius. myrtm valtdu hafltltbus, & bona, bello Cornu*: Ithyraos taxi torquentur in arcu*. Nec ti/ix leves^ aut torno raCile buxum. Non formam accipiunt, ferroque cavantur actito. Eft hic 5c peculiare quoddam arboris genus, quod alibi haud facile quisreperiat. Indigena: 2tbcden plurativa voce appellant, 8c videtur popuii alba: fpecics.has c°piofe gignit Brabantia , funtque magni in ea , & 110-minatim Bruxellis, ad varia utenlilia ulus. Crocum, cujus quidem haberi debeatratio , aut aro-at«i Cetera regiones iftee non gignunt, fed neque me-A 7 dicinales J4 descriptio dicinales quas vacant herbae , aut earum radices ea hic pollent vi ac facultate , qualub temperato magis apu^ ii°s ccelo. quocirca, liquando iis utendum eft , pro qualitatis lux ratiane majori lumendae funt quantitate, nec ad varia tamen medicamenta varix defunt plantae vene-l}° ^ tertio quoque ac quarto gradu calidx $ve, cujufmodifunt lycodton, vulgo cuculla monachii tiammula pratenfis, folanum lethale, cicuta, & quaedam - 1$* leguntur hic itaque 5c legi pollent aliae quoque herbarum medicinalium, tum calefacientium ■ ^elngerantium atque laxantium fpecics. velut quo-tidiana eorum qui huieftudio dediti funt docet expe-r; la* exempIo lit vel hoc iplum Antverpienfe ternto-23n, ' extra portam Divi lacobi, loco vulgariter PerH r'^0UjV ^tus .e.^ uobiliffimus ille hortus,Magiftrl pharmacopcei, hominisdodtiatque • rum fn 11,-ln tluo ubra complures limplicium ordinano-ticflrnP^CLles^uadringenta ^ eo plura inveniuntur exq-nec mi, herbarum genera , quas ille fumma diligentia hortnm1^6 lmPenuio undecumque conquifivit, & in Brupie itlU-1?'Contu^t' B°didet quoque, altero fere a tiomp iaPlde» territorio Moerkerckano , Carolus San-hortnmUS> Pagi ipfius toparcha , nobiliffimus fanevir, fimt)l,vPr°rUS lnirabilem,8c in eo innumeras rariorum nienda111?1 ^ec^cs: ut omittani lexcentas inibi inve-A D n elegantias> loco ac Domino illo dignas. liprmull ^AMe*TVM. [Eft & Lugduni tn Batavi* r.cbi-tettatia *' e,.wrtUi, 9™™ Academicum vocant, exercitio & fatorurTn ic,AtiU eoriim qui operam dant Jlledicina , ac Foede-(imp/ini r,lirnfu7r‘tibm , omnibus quotquot haberi potuere barto a^nc^e *n^ruFlus, facientibus celeberrimo illo Her- Ordint,-!? ° C UJ*0 Atrebatenft, & Theodoro Clutio Hartemerft, o[™ZrUr‘d‘mi«iru«d Id deputatu.] menfanimeJ°r t3ue *?erb®> quarum 111 acetariis, aliifve atane lcusufuseft : tum & varii generis bulbi n,pi- , adices , pulchriores hic funt, & fortaifis etiam re, es> quam in Italia, funt & cucurbita:, cucume-’i, J ; “i altiles, afparagi, 8c id genus hortenfia. om-Vifturp ‘n llPer t°te , ac flores, pulchritudine fimul & temnnrEr|^“:antes- habemus quoque fuo nonnunquam criril i PePones, five melones dicendi funt, medio-601105 • Quarum quidem herbarum atque horten- fium. generalis. i? fium, ficut & fruftuum fupra commemoratorum maxi-mam partem, Italis ilti nominatim ferunt acceptam,qu temporis lapfu eas huc importarunt, una cum aliis elegantiis, quas ante non dabat tellus, enutrierunt. Nulla hic, falnm in frigidioribus terr^ partibus an -malia venenofa. null$ vipera , afpides , ahavelerp tium Italise familiarium genera, non lacertas , n -liones, non Icorpios , aut id genus beftiolas hic urvem-rceft. nili li zeftus forte & calores prster modum ter-ventes, ac plus folito diuturni, tunc enim calu 110 * quam fit, ut aliquid tale comparcat, at mcmcaxt ut plurimum atque innoxium. In Hollandia vcro,ze -dia, aliifque ubi uftilis ille cefpes effoditur partibus, in vaftioribus.illis fylvis, colubri quoddam genus inv nitur, afpidi non abfimile, abberen ipfi nuncupant, vene-nofum admodum 5c maligrifom. bufones pr$terea, lacerta: quaedam aquatica:, veneno imbutas, non delun . quemadmodum nec hirudines. Ad pharmacorum vero confe&ionem 8c confimiles.ufus , adfatim huc veneno-___ nt-rheria- contectionem cc connmnes.uius , aaratim nuv vvuv..^ rum exoticorum importatur : adeo quidem ut & theria-ca, 5c mithridaticum, Orientis exemplo, hic confici lo-leaiit. eant. Agri 8c prata in majori regionum iftarum parte pro-fpedtu valde amoeno funt, propter denfas 8c in quin-, cuneem digeftas arbores, 5c earum undique renidentes ' frudtus : tum & pulcherrima, ac animalium gregibus refertiiUma pafcua, ipfis adeo noftratibus, omnium fcre judicio,pinguiora, quod caufiatur (nifallor; humoris terreni copia, ex humili terrse litu fcaturiens,Sc ipfa pafcua majorem anni partem irrigans atque fcecundans. Domeftici atque cibarii pecoris omnia , bubalis tantum exceptis, genera regiones abunde fuppeditant. boves in Fnfia nominatim 5c in Hollandia vaftq funt corpore. 5c inveniuntur, qui communem modum in tantum excedunt nr «■.lue millp fpvrpntas re.rrx ipfius libras, >'ore.cx inveniuntur, qui vunuuuuciu excedunt, ut plus mille fexcentas terra: ipfius libras, quarum finguliE conftant fedecim unciis, id eft, bis mule, 5c quod excedit noftratcs, finguli fa:pe pendant. Quinimo donatus fuit Mechlinie Comiti Hoogltratano Frifius bos, ea magnitudine obefitateque , ut bis mille quingentas viginti & octo Brabanticas libras penderet, cujus propterea, tanquam inufitatze cujufdamrei , go, in ipfa Comitis ejus Palatii porta, ad vivum dcp«*a eft, addito donationis anno ac die, prout hodieque inibi, eft ccmpicere. Verveces palTim hic magni, & tum horum,tum illorum etiam carnes, ea praeftantia , ut .excepta, quod boves attinet, Angiia , ubifortafle perfectiores iumj Cbi, & antiquorum fcriptorum teftimonio, palatorum hodiernorum guftu , non habeant pares, vituli quoque, haedi & agni fatis hicfunt laudabiles, ec tamen ad majoris Italicorum partis bonitatem acce-unt- du°d non alii caullae ego adfcripferim , quam quod praepropere nimis eos abledcnt. Sunt vero omnia ,„„^5 Pec°rum genera, quadam cceli benignitate, adeo „ uefai nt nihil dici poffitfupta. ita quidem ut tauri ter« c"0 rnoftros. bovts foitate vixfuperent. ea pr$-. cundttate, ut in Hollandia maxime. Frifia, no| , e allSua Flandrite, ..oves uno interdum partu ter-ter vir„,ntl lmo 9uate™os foetus: vacc$, binos Irequen-meiioris0»5,"- ret}dentps‘adhaec tantam optimicafei , ac ut v-iv,;at!:lm butyri copiam, in Hollandia nominatim, quamvs^eatU1 C£ed*^de" conftat namque, unicamali-vel8rH„,Can-l$fta,tein fingulos dies reddereoflonos, quuntnr „,°S 1!ll:erdum !a*lcet inunitam paene ladtariorum vim pecuni», t,abunde profpetium fit: fed magna quoque Portantur si;0lbDatHr ex iis quie in alias orashineex-etiam rirl ei autem ovilli rarus hic ufus eft, caprini fimul gc tnilit teraiUe .n‘mirum utrumque, Si bonitate Geldri^pi^^S^nc5' fpcciatim Hollandia, Frifia, fimul 8r‘„, ,ai, fla-numeru magnum equorum, vaftitate tium t5 aPd ntUdi',e corPorif, ac ftrenuitate pracltan- idoneos adeo ntlvi0-fciln<3ue&: rr5ciPuebelllcoS,perq'ia haftatoru f,%iqU1 ae ut in concurfu iliquo atque impetu tamen nrn,ftmend0 totaffe non habeant pares. & funt cum rota r nmEmiexceptis magna ex parte Flandricis, duriore! COr£0nsmo!citum capite maxime graves, ac Lane hire ^ brevi°ris longe noftratibus vit$. tate ulfatem raffiores,nec Hifpanicis Anglicanifve boni- ‘iEStoSsessssesi dum villi, Cramores> longiores & afperiores fint pecu- Non generatur hic ullus Jal , neque alumen, aut fui? phur, praeterquam in agro Leodicenfi. fednec alicuius momenti fodinae funt, nifi ferri, plumbi, & cupri, led quod hac in parte natura negatum eft, hoc largiter iup-plet incolarum induftria. quorum virtus of vigilantia ita continuatim atque ubertim aliunde hbi de talibus profpicit, ut nulla plane cum harum quas dm, tum nec aliarum rerum penuria , quin potius ea palliin i * dantia , vel ut infra in defcriptione Antverpi^ commemorabitur, ut variae quoque exotica; rcgion ifthinc cas quotidie fere petitum accedant. Rubiam, five ut alii vocant garanzam unctorum ,tra- ciat. optimum infupcr , fed paucillimum geni ftum; lini & cannabis maximam abundantiam. Prxcipua traditu Flumina. X Rrigatur hic tradus pulcherrimis fimul & ampIi/H-| mis fluviis, quoru quinque praecipui,5c veluti regii, -i- in Oceanum induunt. Rhenus videlicet, Mofa, Scaldis, Agino, atque Amafius. lunt deinde & varii , vclut minorum gentium duvii. quorum prscipuos quolque ordine poitea defcripturi fumus. Nunc ad quinque Pr Rhenus, omnium non Germanis tantum , fed totius fere Europae fluviorum, poft Danubium, maximus, refluit gemino fonte ex altiffimo illo monte, quem Prole-mzeus atque alii veteres Adulam vocant, neoterici vero licet proprie ma"is dicatur Mons San6ti Gothardi ab aedicula quadam, live facello, in eq exftru£to,5c honori ejus Sancti dicato.Produunt ex eode hoc monte, in plura capita, ac vehit membra divifo, duvii Rhodanus, Ticinus & Rudiis, unde non fine magna quadam admiratione, minori quam decem Italicorum milliarium fpatio fcaturire videmus qqatuor augultidi-mos duvios, qui inter fe decudatim, oc vehit in modum crucis divifi, in praecipuas quatuor mundi plagas procurrunt. Ac Rhenus quidem gemino illo alveo ad orientem folem contendens, quarta lupra Curiam, urbem E-pifcopali dignitate infignem, leuca coadunatur, atcjue 18 DESCRIPTIO • hic unico alveo unicoque vocabulo concentus, ftatim fit navigabilis. Inde vero jam integer & luperbus, ad fini-ftram defledtens, in arcum fele contorquet, & vel uti fe-milunam. atque hoc modo inter ait i Ili mos montes per ampliffimam quandam vallem ver fu s Scptemtriqncm delcendenSjin vaftum illum Conftantienfem,feu Brigan-timim, & hinc rurfus in Celleniem lacum effunditur, unde convertens fe ad occafum, Rhenofeldiam invenit, 5c fervato curfu nobilem illam Bafilaeam perlabitur. mnc ad Septemtrionem rurfus convertitur , &luftrat o Bnfaco curfum illum profequitur, ufquedum Argenti-nam, teli dumtaxat jaCTii diditam, detegat, unde multos terrarum tradtus, multa oppida prsetervedtus, variifque tum majoribus tum minoribus Galliae Germaniazque amnibus in alveum fuum receptis, jam auguftior atque luperbior. Spiram, wormatiam , & Moguntiam perve-jut. mdeque ad Occafum defledtens, Bingium prster-^bitur. unde ad Caurum converfus , relidtis a tergo Ruentia, Bonna, Colonia, Lobecum Geldrix locum liabitur. Schadtenus quidem unico alveo contentus,^ ec in plures ramos divifus eft. Hinc vero in duo veluti ornual cinditur, unde Virgilio aliifque feriptoribus dius bicornis. quorum cornuum majus', feulajvum/ad u.m cont:en4ens > Walis deinceps, five feribente • Tacito, Vahalis celebratur vocabulo , & Novioma-gum , Tilam , Bomeliam praetervehitur , fedMofaead «erverdiam prius conjundtum. a quo tamen moperur-IS1 ungitur, atque ita fervato uterque proprio no-ine,licet aliquo intervallo divih Lovefteiuium tandem appellunt, ubi Vahalis illico nomen fuum amittit, prout miram deferiptione Mofae clarius demonftrabitur. Cor-nuum Rheni minus , feu dextrum , ad Caurum cqnten-mt, lervato fere Arnhemiumufque hoc curfu. ubiDru-lus Nero, $vo Augufti Cxfaris, cum vidiffet, inter hunc locum dclfalam flumen duas modo intereffe Germanicas leucas, id eft, decem vel circiter Italica milliaria, Ifthmoillo perfoffo, laudabili, fane ac admirabili opere, ampliflimam illam 8c profundiflimam foflam , cui Drufians ab ipfo audforc* nomen eft, primis effecit, 8c ad Ifalam ufque perduxit, quo commodius fcilicet Romanorum exercitus , ab ufque Rheno , per hanc ipfam foliam, ac deinde per Ifalam flumen, in-Fiaevum lacum, hodie generalis. 19 hodie di&uffi be Zupber$ee & in ipfum Oceanum, contra j Frifios, Cherufcos , aliofque Septemtrionales Germa-j nise, populos, ducerentur, unde Suetonius quoque tefta-{ tur, hunc ipfum Drufum Oceanum feptemtrionalem i primum Romanorum Ducum navigaffe. Fada ergo hac I FolTa, dexteram illud Rheni cornu, quamvis non ea qua olim aquarum copia , curfum fuumab inde Arnhemio verfus occafum profequitur , Vadamque 5c Rhenam, Geldria: & Trajedtenfis ditionis oppidula, prftervehi-tur. & hinc Batavodurum ufquc progreflum , jam inde ab anno Chrifti 860. vel ut alii volunt 1170. vehemen-tidimis Oceani tempeftatibus, quae magnis arenx montibus oftium ejus obftruxerant, prorupit in amnem Lec-cam, unde reli<5to vereri fuo curlu , quo Traje&um, ut ifti aderunt, Woerdam & Leidam praetervehi iblirum, amiifo etiam proprio nomine , Lecca deinceps ab eo iplb tempore ccepit audire, quo cognome ntoBatavodurum, Culcmburgum, Vianam, Neoporrum , & Schoon-hoviam praererlapium, tandem ad Crimpam pagum exoneratur in Merwam. Sunt qui indigne ferant, quod Rhenus dicatur in Mofa nomen fuum amittere, quini-mo audent nonnulli adfingere ipii adeo Plinio, aliifque venerandis feriptoribus, quod in Oceanum cum perducant, cum liquido tamen conftct, Cazfarem, Plinium, 5C C. Tacitum , licet ubi in genere agunt de Rheno, videantur in Oceanum eum perducere , fpeciatim tamci^ de eo agentes , fatis aperte teftari, eum in Mofam fe fpargere. Caefar lib.4. JMofa profluit ex monte V^gefo, guiejl in fintbiu Lingonum. & parte ejuadam Rheni recepta, qua ap-pellaturWa/u, infulam efficit Batavorum , neque longitu abeo miUibwpaffuum Ixxx in Oceanum influit. Plinius lib. 4*caP* I f. Ita appellantur oflia, in qua ejfufus Rhenui, ab Septemtrtone in lacus, ab Occidente in amnerr» Mofam fe Jfargit. Et Tacitus : Nam Rhenus uno alveo contentus , aut modicas infulM circumveniens, apud principium agri Batavi, velut in duos amnes dividitur, fervatque vim & violentiam curfus, qua Germaniam pratervehitur , donec Oceano mifceatur : ad Gallicam ripam latior & placidior affluens, verfo cognomento {Vahalim ac- coU dicunt) moxqueid quoque vocabulum mutat Mofa flumine-, ejufque immenfo ore eundem in Oceanum effunditur, e quibus quidem teftimoniis patet, antiquos, atque adeo il-losiplbs, qui injuria reprehenduntur, in eo convenire. Sr pro- (cii- 'qnodMofa,receptamajori Rheni ipfiusparte, ' pno regnans cognomine, Oceano mifceatur. quam ien-tentiam omnibus fere neotericis approbatam, etiam ifti inviolate obfervant. ita patet cx fcriptiseorum libris,ita ablllis P-eOPTflrihiriS ■Tripnot-im itakzx nxr pnrum hf)- Pars f yulgari ipforum idiomate , audiat hodie JiBacf-T?h *' 1 i m P°nans quod terra Mofze. Habet hadtenus i °b immenfam videlicet latitudi-h’> ,tiuU1 a™plius in eo pontes occurrunt. Sed agamus hor--,bU?',cr^l*s ^ePonte dl° ftupendo, quem fupra aden na3111111,’ Pr°fundum, ac rapidum flumen , bis ufone ^l"ruendum curavit Catfar, omnium.qliorum huc-Eteffiiq r»atUjmemor'a i primus, quiid umquamag- Trevir^.^di-----».nuvLuin nmiein agrooeternuoiiu MofJ ?,r l™n.P.rpC,Rheni 'P1"1115 & Mofellte, non autem Potefl-’ r, c °,<:e^lturiconduentem. nec enim dubitari «bilemD^™ 1Umillu.d illter Romanos & innumera-ttianornm^E aS (ll!am quadringentorum millium Ger-quosd?v”;VfipetUm>& Tenchterorumexercitum, his roines a^CvC1r commiRum fit, cum videlicet tot illi ho-tem tll«ntuSarn, perierunt in ipfo flumine, nonau-ioquiturrm.r P°°tapPdv*lac ’ ve* alio quopiam errore multo ■t rS ad confluentem Rheni & Mofze , qui Geldria, fi ®c ioipfis adeo Sicambrorum , ieu tiore rik, ,ni“us-cum & notum fit, & exipfo palam au- fit Cafar hibT?aS-l0ng6 latNne terras, tandem adortus nik Rhl- Treviroriim illo jam dido tradu , & confi-tuitl hak;1»’ 6 re8,.°Ve Vbiorum, qui (ut pridem imio-tradus r,-arrt v'c*na Colonia:, loca, atqui omnes hi ab illius ,trar's Rhenum pofiti, longiflime diftant nomen toum mutavit. Siquis autem adhuc ambigat, aut aliquo «liquo modo incertus lit, is legere pergatiitfexto com. mentariorum libro , ubi afferitipfeCatfar, pontem fe paulum fupra eum locum,quo antea exercitum tranfdu. xerat, exitruxiffe. hinc enim clare, & nulloprorfus Icrupulo remanente cogno^et, pontes eos fui/Te exftru-ctosin propinquo confluentis Mofells & Rheni, quo loco hodie lita eft Confluentia, atque ultra argumenta ]am didta, zequitati fane magis eft confbnum, ut credatur commiffus in ipfb textu lyllabze unius error, oC Mo-lellam migrafle in Mofam , quam erratum in totama narratione,quam ita exa&e, oc quidem iterato graviili-tous ille Scriptor proponit. Quid.? quod qusftionem hanc verbis fequentibus iblvit Strabo: PofI Medtomatrices Tribocchos, Trevtri juxta Rhenum habitant, apud quos Ro-* mani nunc pontem adificant contra Germanos belligerantes, lam vero do- pontis ipfius Cgfariani opere atque ftruitu-ra, prseterinftitutum noftrum fuerit, fi agamus prolixius. exftantibus max-ime tot fiiper eolcriptoribus, nec paucioribus interpretibus , a quibus forte genuinam ejus delineationem haurire fit, & ad quos ego me refero, fatis videlicet habens demonftrafle, quonam proprie loco pontes illos tam novo exemplo, tamejue ftupenda prorfus archite&ura Cafar olim exftruxerit. atque haede Rheno dida fufficiant. AdditamentvM. [Rhema Embricam pr&tcrvecvu* velut in duos amnes dividitur, alter, fervato Rheni vocabulo9 '^irnhemium refla contendit, inde Vadam, Rhenam , & Batavodurum. ubi verfo cognomento Leccam accola dicunt , a Teutonica voce quod interpreteris perfluere , quod initio felli- tet velut rivulus fuerit e Rheno derivatus , temporisautemfuc-teffu mutatus injujlum flumen , ipfo genitore fuofere exhaufte, quando is anno Chrifli 1360, aquarum fuperne defluentium alluvie, & Oceani esu repellentis violentia , coaflus efl ad hunc Leccam confugere, & Culemburgum, Vtanam , Schoonhoviam praterlapfus , per Menvam in Mofam fefe effundere, adeo quidem ut, cum ufque ad tempora Hungeri, undecimi Vltrajfflen-fiurn pojl D. Willebrordum epifeopi, Rhenus Vltrajeflo tranflre fllitus, ea qua diximus tempeflate curfum fuum mutaffet, VI-trajeflini, quo commodius ipfls adveherentur fecundo Rheno e fuP ert oribus partibus neceffaria, rivum coaflt fint ex ipfo Lecca deducere.atque hinc prima IfaU, (non illius majoris,& quem fu-Pr* memoravimus) fed alterius , cognomento Hodandica , unde Ifelfltinio ss descriptio Ifelfteinio nomen, origo. Rheno deinceps Montfortium, Vetera quinum, & Goudam urbespr&terfluente, & in Mofam iterum irruente. Licet autem Rhenus Vltrajetti defient fluere , fuperefl Arnen inibi alveus ejus vetus, prifco huc-ufijue vocabulo mbilu* quot pfo & Leidam ufque pertingit.qua per varias fofias rigata» a ovicumfe confert, ubi cflmm ejus quondam futjTe exiftimant, 1«°d arem obStruttum h-Jr0^1 Pr°6uit ex monte Vogefo, quem Vademontium nul;lc^Pa,’t) juxta Montigniacum Regis, Gallice *n nnibus Lingonum, non longe ab duobus- £.obl lum fluminum Araris atque Matrona; fonti-hirt arrePto'verfus Septemtrionem curfu, pr$terve-nion,n,anU™ ®an^‘ Theobaldi , ubi incipit fieri navi-rum r Patrns-trai,flt mde Virdunum. & hinc ad Cau-Mafipri1Ver Uj ’ M“i°ni° pervenit Magetorriam ■ vulgo luftr-i, n" u, e ru. us ad Septemtrionem defledlens, ubi ar°c T?I1-t*umi B.ovinasi binantum, Namurum, Ionem Pto oabi, jam major, atque fuperbior, ad Aqui-Trajeau°mVortItnrG^ Huiumingreffus , Leodicum & do q d Mof$ vocant, perfluit, atque hoc mo- mium Mn3tr,am a Cf,eidria Cliviaque difpernens, Stoche-conferr , ,a.cu,m‘Bur®mundam , & hinc Venlonamfe ad tres ie bln septemtrionem converfus, fervatoque rurfus aiT-n* jC- ■' nec amiflb proptetea nomine, Lovefte? ■ dlsiungitur,& feperatim uterque pervenit c°niun!>im,m" nkifadtaInfula Bommelerwerda, denuo tervefli v?r' Worcomiumque & Gorichemium pras-suodain’^61*.® jFsgnomennim adfcifcunt, ac vafto mfla Infui-r1?V° ^nu feruntur Dordracum. ubi rurfus Uucinfo^m „munda , Mofa nomen amilLum recipit. ceanumhutn-1 ans &. furibundus, ea rapiditate in O-nnointervalli!’ Ut “bitam fuam atque dulcedinem ma-emolumentnen0!lferv-et' ‘3uod tiuidem maximo nobis aliis nifcinm e^- m“mt enim hoc ipfo veluti viam cum acinenfe™ gTeneribus ' tum fturionibus maxime, five dulces adP atAnedicendirunt- qui cum aquas adeo rimi rimi alii fluvii,qui leniter & line ulla violentia in Oceanum influentes, curfum fuum confeftim abrumpunt, 5c falo flutius fuos contingunt, accidit hoc inter caeteros Gallico Sequanae, Hifpanorum Ibcro, 8c Britanniae Ta-> meli, aliifque compluribus licet vallis amplifque flumi-“ nibus. e contrario Padus, Tyberis, Rhodanus na, B$tis, 8c alia quaedam flumina , pari quo lentia praedita, eoulque in mare prorumpunt, ut eum-dem cum illo in Sturionibus attrahendis producant ef-fe6tum, licet non ea qua ipfe copia, quod videlicet non tam penitus fefe mari infinuent, quodque mare noftrum , mediterraneum Oceani tantum pars ht. Videntur praeterea illi ab Mola Sturiones, quos alii propter fluvii i utriufque vicinitatem vocant Rhenanos, ut reipfa ma-| jores, ita & meliores noftratibus illis efle. color iis ar-j genteus, Sc quam noftratibus clarior, magnitud^xpro-fedlo tanta, ut inveniantur, qui ad quadnngentastic pendant libras, imo nonnumquam 8c fuperent.vidi enim ego his oculis in hoc Antvcrpienfi foro pifcario fturio-nem, qui ad quadringentas viginti libras adfcenderet, duodecim urbis pedes, ideft, fex propemodum ulnas Florentize longus, porro alio quodam die vidi illorum adfeptuaginta, quorum minimus eflet quinquepedalis, occipiunt fe fturiones ifti oftendere in Hollandia, Zelan-, dia, & verfiis Friliam , initio ftatim Aprilis , duratque | tres amplius menfes pifcatio, qua temporis intercapedine immenfam eorum capiunt copiam; adeo ut in alias quoque complures Provincias , nominarim vero in An-gliam, eos tranlmittant. condiuntur nonnulli & fale, quo a corruptione videlicet diutius przelerventur. lapfo autem illo pileandi tempore , capiuntur toto fere anno fturiunculi quidam minuti, fanequam delicati atque prsftabiles. Suppeditat in fu per nobis Oceanus per eundem hunc Mofam Salmones, & tro&as , ex earum genere quas Itali SalmonatM nuncupant, quorum Scipfo-rum toto fere anno durat pifcatio. fuccedunt his fuo tempore & murama», fuccedunt alofas. congri, mugiles, aranei, alisque infinitze excellentium pifcium fpecies, quorum nomina brevitati ftudens omitto, eft autem notatu dignum, omnes fere hos nifces, fi capiantur in ipfo mari, macros plurimum efle Sc perquam exiles: ftatim vero ut aquas dulces ingreflj funt, laginari Sc meliore- fcere- , Garum-Mola vio- fere, idque eo magis, quo penitius fefe in eas ingurgitant, verbi gratia, falmones Colonia , quam Dordra-Pr$l™"1tiores funt. Moguntinirurfus antecellunt Co-A nicnlibus, Bafil$enfibus cedunt. Gignit deinde hoc -uimen lua ipfius natura , inter varia pifcium prattabi-j - genera, fluviatiles troitas, fanequam optimas,tum 1V-1'1 generum muranas , alteras grandes 5cperexi-ueiKlas311^33 Ver° m*nutas > le^ neutiquam contem- tuma^C*tUr n1 Picardia , traftu Veromanduo- undAr*^?- £c‘,eirro°'r’ in vicinia Caftelletti, ex monte, dio-nnnw1Uter1:Pro®uunt fluviiSomona& Sabis, eftque vi i tipm 10C iune eenhdcratu , quod ampliores ifti flu-iarnriifi21110 £ere Jut i'1 Rheni Mofaique deferiptione ter fp /Um,nubantur conjundtim, & propinquis in-deani'„-ntl • S:Cl,.™tamen> fecundum fui naturam vidi SrpiJ-0“US ah aliis quam longiffime difpergen-Ca"mpm 15 naque ftatim a fonte ad Caurum properans, Valeni-'f,Um lnv‘^t' hinc ad Aquilonem Converfus, tit inde r!?Sj’ra:terliuit’ incipit heri navigabilis, pe-fluvio Srni.n< atUlyi’ ^ fervato eodem curfu, receptoque SeptemtH Pa’ j1nltJanum San,ai Amandi, unde ad AldenardlmeSh?fleaerS’ Toraaeum perlabitur. hinc via iimul & A S,hfi1!lcrurfHj Gandavum, ubi recepto Li-nersmunda^ ' flUVi“S’ ad Avimlonem denetiens, Te-ftro Cornu nrZgredn-Ur ’ & recepto hic Tenera , fmi-gione pi„„pr$tefv.e^.ltur Rupelmundam , antius e re-ini„o'. municipii fluvio Runela. unde elatior; veneArau7iam leviter ‘tanBit- fluam v____________ adeiuc nclus, a capite ufque ad.calcem , quam longe tandem ?-ra™ extenditur, forinfecus lambitrigatque. banHami eaoad-Caurum curfu , dextra quidlmBra-ufanp t-’, $\Tavero Flandriam pr$tervetius,Saftingiam d ffitum andn$ municipium, quatuor leucis Antverpia in j * Permanet indivifus. atque hic mutato confilio, Ocrlfi!mm»er dlviditur- fluorum alter convertitur ad tocme n ' ^ urvato ad duodecim leucas curiu , muta-SluGm .‘i1 Hontam vocabulo, inter Flandris num eff,,,,ff-.Wa fC lr*am Zelandis Infulam, inbcea-Beren7nmdltU1" a .ter ad Septemtrionem defletiit, SC Dcrgozomium eminusprstcrlapfus, Zomamibi torren- GENERALIS. 2f tem recipit, qui ab ea quidem parte claudit Zelandis; terminos, atque Hic iterum induo velutifinditur cornua. alterum, cui DotTeutcp? nomeneft, continentem radens, Tolam ZcIandiiE prtetervehitur , & una hinc circiter leuca in Merwam fefe exonerat: eodem ut paret curfu, quo juxta C te (aris commentarios,atque ejuliplius fteculo , Scaldis in Mofam infiuxit. alterum cornu Ze-landiae infulas variis veluti brachiis interitingmt, OC qua permanet violentius, in duas potillimum partes dividit, Orientalem icilieet, vulgo tieoollrv cc Occidentalem, 23euie|icv StbclB/ accolis nuncupatas, inter quas, ad Oceanum ille contendens, curium tuum confummat. amiflb iuter Scaldiam atque Walachriam nomine. Subit autem hoc ipfo Scaldi, c.uius anfractuo-fus valde meatus eft. Gandavum ufque,id eit, ad trigui-ta & amplius ab oftio ejuslcucas, maris ipliusaccei-fus. unde fit, utob Mofe vicinitatem fubeant una cum eo nonnunquam & acipenferes multi falmoncs , rrodt® falmouatx, prsegrandes munen®, rhombi, congri, alo-fa:. cuculi, aranti, pafferes, folcx non vulgares muli, excelIentifIimi,locuft$ ad miraculumbon^ fard^ialia-que complura preftantiu pifcium genera:quimde abipio mari tu ut fuavius faginentur tum ut ova fua commodius ponant ad has aquas fe conferunt.aquas iis iane qua cqn-ducibiles.adeo quidc ut tribus illis partim vernis partmi seltivis menfibus, praeder pifcesillos majores, tanta quoque capiatur pifciculorum minutiifimorum, oc vix nato-tu adhuc abundantia,ut magns quotidie populi multitudini fuftentandae fufficiat. rem mehercule admirandam, 6c tantum non incredibilem. Ingrediuntur eodem liu-mine plurimi , 6c quidem valde eximii canes manni, tum & pnegrandesfimul 5c optimi turliones. qua; duo pifcium genera non funt exoviperis, fed catulos luos pariunt vivos, & omnibus membris perfe6tos. canes quidem in terra , ubi tantifper eos lactant, dum nant grandiufculi, id eft, Plinio quidem amftore , ufquead duodecimum diem, funt vero hi canes pilqfi, ac horribili quadam voce, & calenti fanguine praediti, pronus ut terreftres, non autem aquaticae beftiae. Gignit deinde hoc flumen, fuo (ut ficdixerim) Marte, & fine ullo mari sfublidio, toto fere anno durante, varia pifcium gepe-ra, inter ccetera vero, eximie bonos pretiofofque lucios: B mul- mullos, feu barbos praegrandes, tum & medios , atque minutos: tincas; cyprinos,feu carpiones, ianequam lau-datiffimos, ac eanoununqua magnitudine,ut yiginti ve & triginta pendant libras: govios^varii generis patieres, alialque complures cum magnoru tum exilium pijcium fpecies.anguillas pr^terea decumanas,5c valde eximias. ..on unius etiam generis:tum 5c minutiores.incredibL li quadam luxurie, ut omittam tot prasgrandium lane cancrorum, locuftarum,5c cammarorum genera, fed nc oftrea (mari, fatendum eft, prodeuntia) in faucibus liu-vii prorfus deficiunt, quin tempus fuit,cum uberum nubi caperentur. fed enimvero ab annis 25 vel 3° retro* quibus afperrima faepe regnarunt frigora , &'continuas aliquot (eptimanas duravit gelu, videntur ea hinc emi-graffe, vel longius faltim ab terra recelli ile , reverlura lortaflis poft aliquod tempus, interea vero fruemur ns, ftatis anni temporibus, id eft , omnibus quibus R littera ineft menfibus, ex Anglia nobis in dies advehuntur, Ita ut lingulis redte perpenfis, Schaldis hic, bene-^1°.^t.(lue iubfidio maris,fluvius iane fit florentiflimus, pifcium quidem adeo dives , ac aliud quodvis Gallis, vel 5c Europx totius flumen, primus , quem ego quidem invenio fluminis hujus fecifle mentionem , id-que feriptis nobilitafle , lulius Cxfar eft , cui in commentariis dicitur Scaldis, quo nomine Plinio quoque & lacito celebratur. Ptolemeo autem eft Tabuda. •Agino, vulgo u/fa, vel Ha , nafeitur prope Terrova» nam, in finibus Morinorum , 8c arrepto in Caurum cur- Hapr^tervehitur Fanum Samfti Audomari, unde Gra- veiingiam porro contendit, ubi, non procul ab eo loco, Jn <1U0 magnum illud (de quo infra dicetur) inter Gallos ac Burgundos, anno Chrifti 1558 commiflume.* Probum, in Oceanum influit. Amafius, vulgo tie <£emd/ nafeitur in Weftphalia, ctr-ca pagum, cui nomen eft Viedeburgum, Sc m Caurum ftatim contendens, pra:terlabitur Warendorpium. hinc Monafterio urbifadtus vicinior, Greviam, Rhenam, El-bergam,Sc Lingam leucae triente ab ripafua diftantem, Meppam, Heflbpium , Haram, Langium, Berfelium Scarpenbergam , Reidam , Bachbantium, Metelinum» aliaque loca pr$terve ham influit. . Defa nafcitur prope opidulum Peram, m terra Leo-dicenfi , 5c ad leptemtrionem converfus , Eindoviam perfluit, hinc fervato eodem curfu, Bufcumducis ingreditur, 8c altera ab hoc leuca in Mofam effunditur: Demera nafcitur prope Tungros , in eadem Leodi-cenfi terra, & ad occafum arrepto curfu. Biliam ingreditur. mox tertia inde leuca Haffelam perfluit,8c quarta illinc leuca Diefthemium. unde Sichemium porro vC Arefchotum pervagatus, Dili$ fefe commifcet. Nitha nafcitur prope Rhetium pagum, Sc ad Africum ftatim decurrens , Herentalium perfluit, unde fervato curfu, in toparchia Grobbendoncana, Adam torrentem in alveum fuum recipit, hinc Liram progreffus , Duf-fliam properat, inde rurfus Walhemium. tandem aci Rumpftum pagum in Diliam influit, qui Rupeis illic cognomentum, ut jam dixi,adfcifcit. Bura, vel fecundum Trithemium, Rora, nomen ducit ab Rorico , Clodovaei Gallia Regis filio , cafu in eo fubmerfo. nafcitur autem prope Bulingiam, pagum ter- 3° DESCRIPTIO -$ luliacenlis, Sc ad Caurum defletiens, Duram , inde mbem ipfam luliacum prsetervctius, Ruremundse, cui nerii°men ^"uum i[nPerl:it > in Mofam aquas fuas exo. , .®?rchela nafcimr in Weftphalia , non procul Coef-tcldia, & Statlonium, Vredam, Lochemium prztcrla-'r ex'tu urbis Sutphaniaz, Ifalte fefe commifcet. Nirfius nafcitur circa Fanum Santii Antonii in terra luuacenfi, & ad Caurum fluens, Wachtendoncam alla-ninc Geldriam oppidum , 5c mox Gocchamfe funditur tan^em Pau^um “'pca Genapum in Mofam e£« Ti'M^rU^’ ^e*2’ce nominatur DcDcrtir/ idque, fcribente rnm nemi-°‘ab quodam Vechtano.qui Odemari Eranco-=„tPme?,S.te,mP°ribus. cafuineo fubmerfus eft, erar Reoem1S Vechtanus in flagranti admodum apud £t ‘iace^ratla ’,e Druidum numero , ac propheta fimul tiam ir0s’.oo multijugem , quapratditus erat fcien-VidniQ^ vanarum linguarum cognitionemclariffimus. mitatnm nemxafc.itur in Weftphalia , & interfluit Co-inde vetL u n-i-mienf?m4 «ardembergam , Ommam, lacum FI H.aiPelll|m alluens, tandem adGelmudamin SclF‘eIla?Uas C1135 ex°nerat. major !luPllcem habet in Arthefia fontem ; quorum profluit „ .‘«e Santit Eligii, al,er ex loco illi finitimo inteoerV^L’1 ■ c°ncurrentibus , Atrebatum jam Laleinium lnc ad Boream verfus Duacum, mox Porro den.rv Mafcenas interfluit, unde Hcnnonium fcet. ens, ln exitu ipfo Mortanis, Scaldi fe mi» dato, 8cradnn^C'tUr*n,terra Hannonia,haud procul Con-domontium ?,rfam•deiluens,Athum- Leflenam.Gera,-neramundTm nOVlam’&Aloftum interfluit. moxTe-Scaldi fe mifcet1 nomen impertit,delatus, in exitu ejus, •meii ComitIr,X^UUS quidem eft amnis,at Hannonise ta-idipfeab vptU<>n°nlen olimdediffecreditur . mutuatus quondam cadram» • Humus . qui m his partibus quamlonge verfus occafl'"' Profluit autem Hainaali-Scaldim efiuncUmr flun' mox iuxta Condatumin Chirfus Chirfus nafcitur in Lotharingia prope Lognionum, 5c mox terram Lucemburgenfem ingrefliis, prstervehitut Marivillam, Mommedium , Caftrochavcnrium, Ferream, Ivolium, unde prima circiter leuca in Molam et-funditur. Atque haec quidem funt praecipua Inferiores hafce Provincias perlabentia flumina, quae cum alus aliquot rivis, fluentis, atque torrentibus , brevitatis ergo d nobis omilfis, praeter innumeros fere quos fuppeditant pifces; praeter amcenitatem, tutelam, &. fecuntatem, quam tradtui ipfi conciliant; inaeltimabilem quoque mercibus ultro citroque pervehendis commoditatem oc Utilitatem praebent. Efficiunt przrerh^r _rP»ion..m mu- rumindi»:r") 'norum ipforum fluminum adminiculo, in quae afias terrae aquas , variis manu cavatis follis, m unum veluticorpus redatias, perducunt; efficiunt, inquam, magna profe&o induftria , commodis palum oc opportunis locis, ac ad multas etiam leucas producun complures, eofque perpulchros & navigabiles a veos. five canales, qualis prarlertim eft Bruxdlenfisilie longe pulcherrimus, tu Gandenfis quoque & Middelburgenfis adeo quidem ut omnes fere urbes & oppida tum oc alia alicujusmomenti loca, biremibus minimum navibus poffint adiri. ac merces eo commode liibvehi. Paucos habet hic tradbis aquarum vivarum fontes, praeterquam in locis montofis. lacubus vero, ftagnis atque paludibus paffim abundat.qu«E & ipfa terram egregie muniunt, 8c immenfam pilcium varii generis copiam accolis fuis fuppeditant. De mari Oceano dijfertatio. Efcriptis hucufque fluminibus, luftrandus eftno-I 1 bis, antequam progrediamur, aliquantibier O-ceanus.qui cum, non ob viciniam modo Sc fum-mam conjundtionem , fed ob alias quoque innumeras cauffas, prxeipuum hujus tratius membrum, imo caput 8c veluti pater lit, poftulare videtur , ut quam primum fui faciam mentionem. Dicimus itaque , magnam, immenfam , Sc fuperbam admodum efle Oceani faciem, fed eandem formidolofam, horrendam, Sc periculis plenam, Aquando is indignatur Sc extumefeir. tunc enim B 4 taato tanto eam fui'ore tcmpeftateque concitari interdum viedas,ut arvafimul 5c campos, imo totas adeo urbes atque Provincias mergat, & miferandum in modum ab-orbeat. ac in hujus quidem ipfius tradus quibufdam par ibus, noniinatim vero in Zelandia, maxima f$pc,ut ims intra locis fpeciatim commemorabitur, dedit dam- na. licet incol ne quantum arum tamen induftria, qui aggeres imma-iic quantum exaggerarunt, aliaque opportunis locis op-inf^r rUnti .rePabulai eo res paulatim deduda fit , ut nili all(iu$ ^ ^uPra modum horrenda» fuperveniant con.fPirantibus inter fefe nimirum Cauro, 11 ° Oceani $ftu, 8c aquarum interiorum inunda- evW quale eft quod vocamus Hilpanicum, tioremh" u Pcncufisminusexpoiita:, quodvidelicetla-camnnm3 eantrevagandi Sc cum fluftibuscolluftandi d«nPtr’^ Ufqua,m impingant, ita ut, licet alicui vi-Ri macn , 111 eiulurn attolli nmic in abyfltim demer- VaCm8 ? T •113 quo violenter primum ab ortii natuml. r!!1 moveMir : quoniam vero interea temporis, quifoue rer,™,»21? ’ ■<1Uodi®C alii omnes planeta;, fuo eafu verfi,«foeaU faclunt'],or£c vel circiter fpatio ab oc-batur te„n “-™m rct«ceriit, fit, ut tantumdem fere la-quanturn eft 111 ‘fi155 fiSnis comparcat, minus inrrrrpzl rugreila. ita ut viginti & quinque plus quotidie hora r'1 ’Ut (^um eii hors. alioqui eadem tum eft, utque, °.ntlnFeret maris acceffus, quod ut no-Videamimlrem lus'mfra docebitur, haudquaquam fit. «ano, "nde aummnC,amvCC9uid i" toto generarim O-'Uari, efficiat luna P?cullanter 111 hoc Belgico noftro nera , feu ma ■ ' ^i'la m univerfum (unt marium ge-itum.adeoqueabiS-3 1UteS' ^.Pfimum quidemangu-Hullum plane ni1^-a terra undiquaque reftri6tum/ut fluxionemve ab?.,*ln ot:u!os quidem incurrat, motum bve Balthicum ravarcC1PIat' tale eft mare Livonicum, Euxinus , Italis hodie Atterraneum : quoH™ ?via“m & !ongum eft, quale me-«ipfa eft partjt raj’fU)us quidem motus teftulque ln m.ari AdriaticoP lta Utvl? aPPareat,pr£eterquam tertium gemis connv**11 «rfus occafum recurrente. 9ue Oceanus Qu ftL V* vaftlffimus ille ampliffimuf-fortitur cognomina b lls.quas alIuit terris varia paffim cum, Aquitanicum ‘a n2are HifPa“icum, Britanni-c“m , quse v o emit"1*!116 & Belgicum;five Germani-experiuntur aftus af™? qu°fdam & manifeftiff.mos aurusfum.& uegka™ o,mfUpevq'Uibus 'i°™ulladi. ftidia, cum Aftrologor 4 Ptqhxnans evitemus fa-fiouibus, fequemur8°nfanii ■!m ?,h>’fic,0™m animadver-tarum, quorum tamen in 38 °bfervationesnau-. * d3"161' m diftmguendo per principe: ventos. GENERALIS, 3$ ventos, eorumque intermedias plagas , ftylum non imi» tabimur, l'ed ut eo facilius quilibet mentem noftram in» telligat, diftinguemus per horas civiles. Sequitur ergo £Efttis luna: primum nalcentis curfum , & ab ortu occa» fum verfus procurrit, quod dum facit, fi forte occurrant Infulse, quibus haud rcftringatur impediaturve ipfius curfus, ita eum profequitur, ut aqua non videatur multum attolli, verum ubi ad continentem deventum clr, ac jam coardatur, & fe diffundit in finus,tum demum mirabiles illos fuos producit effetius, non quantitate minus, quam duratione diverfos.idque pro regionis cujui-que 5c portuum fitu. & in oris quidem Guma:a?,Atrica?s Hifpanisc, Gallobritannis, Hibernis, auaseodem fere temporis puntio, ac fine ulla prorfiis alluit remora, no-vilunii quidem & plenilunii tempore , tertia polt diei fimul & notiis meridiem hora . iummum cmcit aqus augmentum, quod vulgo dixeris plenum mare, vel cuin Belgis l)oo gl) tu a ter/ five bol $ee. contra vero circa nona vel matutinam , vel vefpertinam, fummuseft mnldern oris, plena novaque luna , aquarum defetius , qi leegtj tu ater/ aquam humilem, five depreffam udem Bel-ex appellant. Sc excreicit in illis portubus aqua, Ium-mo quidem maris acceffu , ad eamdem ubique men u- ram, id eft, quindecim pedes Romanos, ut videre eit nominarim in oris Promontorii Viridis, Calsfn, Rupel-Is, Fontenaj?, & infulis, quas Angh Sorhngas dicunt. Atque hzec in univerfum de Oceano ditia fufficiant, line ulteriori ulla Indici Americanique Oceani mentione, in quo, lunae quidem fubfidio, varios proculdubio motus, nec adeo tamen exorbitantes, idem sftus concitat : pergamus ad peculiarem Belgici maris deferiptionem. hc ergo, objetiu Britannis , ut gemini prorius diverfi s-ftus tratium hunc noftrum invadant; quorum alter quidem ab yque Norvegia , alter ab Normannia , Sc per vaftum illum canalem profluit, hic , quod inter Cals-lium 8c Doverium fretum elt, prstervetius , feryato quem inftituerat curfu , ad extremam fere Hollandiam pergit, ubi in alterum illum ab Norvegia prodeuntem incurrens, cum eo aliquantifper veluti collutiatur: mox uterque qua venerat via revertieur. qui situum ita inter fefe reciprocantium motus & curfus pluribus quidem argumentis probantur efie diverfi , fed ex eo tamen po- tiffimum, quod ab altera quidem parte, Abreduni in Scotia, Varovici in extremis Angliae finibus, & in Infula Danize Heylighlandia,faciente illo ab Norvegia sftu, novilunio fimul 8c plenilunio, duodecima tam diei, quam nodis hora , fummus fit maris acceflus: ab altera vero,Calaafii, Bononize , & in maritimis aliquot Flan-drize locis , faciente altero illo ab Normannia, _ eodem plane temporis puncto idem effectus contingit, quod ipfum, fi tabulam quidem infpicias , fieri nequit, ut ab tino eodemque seftu procedat, huc accedit, quod videamus eorum utrumque, toto fuo quam longus eft, curju, certis quibufdam locis , diverfos plane effedus producere, verbi gratia, Slufae Flandrorum fummus maris acceflus eft hora prima; Arnemudae Zelandize municipio, fecunda; Amfterodami tertia : in finibus autem 5c fluviis, aliquanto etiam tardius, 8c Bergozomii quidem ad quartam, Antverpiae vero non ante fextam. contra, qui-b|is (loris , nova plenaque luna fummus maris acceffus c.1 utroque lunze quadrante,fummus ejuscontiti-Ej^edus.Calefii,^ per univerfam exinde Flandriam, ^eiandiam3Hollandia,mareododecim fere pedes attol-lltUr* Aod ubi reftringitur , 5c vaftum aliquem efficit fi-mim, altius longe adfurgit. quin & omnem alicubi mo- omnigenas nobis merces co-taxat iUyidlt-t ’ ^ quidem non ad commeatum dum-fnert ’ eQ a*‘os Porro quofeunque humante vitae ufus & ,, ant.es,^u$que non noftrismodo indigenis, verum feriptione AmTerpis"1!-- tot i n Q ’ uc. mc tractus iit veluti publicus quidam bis rprt-nr unoveto, ut ibidem dicetur, totius or- noriitin ^lm ?0rtlls’ 8c commune emporium, unde ne-dHm„v„5Ua:°am e?iftit & nundinatio omnein pznefi-n . Pei.ans> ucimmenfum quoddam mercium cha-luunitus prope tam exterorum quam civium nu-h.n, !..? mtetponrt, ac operam fuam impendit. Praeter poteft GENERALIS. 39 potcftcfTe ignotum, in maxima illa pifcium omnigenorum captura , qui non lumtuolis modo potentium men-fis, fed & tenuiorum quoque neceffitati abunde Ium-ciunt, Sc non incolas tantum iplos, led eorum q q crumenas in parte faginam, cum tanta ns iupernt pi-icium copia, ut& Gallis,Hifpanis, Germanis,Britannis, «te£*5CSiXSFsS±3i- t.i, coniti tui :peciatim diflerere de tribus e°ru"1 infeptemtnona busmag^ Norvegi^ Sueciaeque finibus remanent) . | primum & Scorix littora aliquandiu vagatie, largio paulatim & liberiorem Oceanum repetunt. « ex i • aenus quidem a nobis ditiis, ac deinceps porro dicendis, efficitur, quod non aliter qtiam univerio aviu ^ neri, itatis anni temporibus , coelum & fedem mutare rolemue eft, iic marini plaerique pifces , live grandiores ii.iive maois exiles, divino quodam inttinflu , atque in “°™™s aneo ufum, iuis quoque temporibus aquas fi-mul & ftationem permutent. 5c videntur revera in hunc iplum finem haleces a natura velut mandatse. appropinquant enimad littus maris, quafi ipfte capiendas fe offerant, ac tantumnon ut capiantur exclament, quin jicubi lumen vident, aut ignem, aut veftigium aliquod ominis eo odorabunda; ftatim accedunt, atque mbfi-itunt. Habent proculdubio inter fe aliquos reges, apum p ane exemplo, qui magnitudine tamen & formacsete-pares. non ut illi apum auguftiores. at in capite tamen mamfeftum eft fignum, diademati non abfimile, 8c oior, maxime circa caput, fubrutihis. hi inter natan-nnm Pr$cediint, fubfequente pafTim atque ftipante in-ros I?3?13™ caterva, quia vero oculos habent clamarim1^'?15 lnl':3r nltentes , parent noftu efle quaedam fuftenr/r, ^,uo v°cabulo vulgo etiam celebrantur, aliorum Icf -C 13,.ec,es & viitirant, praeter omnium fere e:«raaLP 51Un?,lnd°lem’ fola aqua, qua ipfa utfunt tim ealt^VCl Ievlffime aerem hauriunt,fine mora fta-vaIde ^ ,MLre,CC11,te,s.’ & null° adhuc fale contatiae funt $5 j111 laudabiles, fed parum tamen falubres niculo fu?, C?nfeftim coquendae, alloqui,fme admi-Putifcunr '?aturavidelicet perdelicata fint.mox hil«esdUi!ila“'fm h"1: mar= S.11™5 dumtix» quodcorninrire-In^Uuntur earum pinguiores , quae, ialiuntUr,8cPin va1cI1:l81?<:ibnoxi®’ ftatim ut capt$ funt, tur. exilioresveron^llblls.multafalfilagineConfervan- falitae fltot ho^m0 Pdecimam duodecimamve quam ruffum illum mi’ fumo,hl!icindurantur, unde&fub-quam pofteriore«°r|™ ?dfciicunt. ac tam priores 111$, llale conditorum5' ciri, .rmm .di;"’,;;”,'!"™ h™ tr&l pelago, K liquias iiquias,5e ab extero grege deerrafle exiftimant. ordinaria vero 5c iolemnis earum captura in penitiore Oceano, tribus ut plurimum anni menfibus, Augufto, Septembri , O&obri, 5c ad medium porro Novembrem perdurat, plurimae tamen & przeftantifllms capiuntur inde a medio menfe Septembri ufque ad Octobrem ex-adtum. quoipfo tempore ad Scotiam propius pifcato-res accedunt, ubi tunc & majores fimul 3c laudatiores earum greges, conftat namque hos pifces, quo Belgis fiunt viciniores, fiveid exitineris quadam , utvolunt, longinquitate, iive quod ego magis crediderim, aquae ipiitis & fundi natura contingat, eo exiliores quoov" ^ 'Macilentiores evadere. Eit auteminnumeraE;J!s^re ^ infiriua, roro eo quam lCV,suin eit tempore, in oris jam dictis, cum hominum pifcatorum, tum & navium, ab hoc tradtu magna ex parte folventium , utAnglosjam & Gallos omittam , frequentia: led nos dc ns tantum agemus, quae ad noitram hanc Spartam, delcnptionem-que matris proprie pertinent, quorumque potior longe eit numerus, dico igitur, poft anxiam atque exaftam m Frifia,Hollandia,ZeIandia , Flandnaque (namdereli-quis terra: Provinciis vix fit opera pretium memimile) fiiper navium ad pifcarionem hanc ordinarie ac tempore pacis exeuntium numero diiquifitionem, compeniie me, eas naves, quas SSupfen ipti & Sootcn idiomate uo nuncupant, efle numero minimum feptingentas. alus tamen Jongc plures eas effe exiftimantibus. qua: naves, ternis, quot exeunt, vicibus, alus aliarum defedtum fiipplentibus fingulacfeptuagenas reportant halecum vehes, five (ut ifti loquuntur) laften: fimtin totum quadraginta novem laftarum millia, confiat autem lalta duodecim vafis, quorum fingula oflingentas, nongentas, vel Sc millenas interdum naleces capiunt. lam vero lingula: quamue Iatt$ denis fere taxari iolent Flandricts libris, ideft, aureis noftris tricenis, ita ut cunctis m unam fummam confiatis , efficiantur quadringenta nonaginta Flandricarum librarum millia , id eit, millio unus & quadringenta feptuaginta millia aureorum. Alterum , e praecipuis fale condiri folitis, pifeium genus, aftllorum majorum eft, Belgis atabeljaiV Gallis, poftquam fale confperfi funt, Alo/ne. funt autem hi.pif-ces corpore mediocriter magno, ita ut in veniantur, qui finguli finguli pendant quinquagenas & amplius libras, recentes edas , vel lale contatios, utrofque probaveris, habent vero & ipfi ftata fuacertaque tempora, &cum ufcin vciv w jpn nata luavcita^uc tcmpuia , aliis aliquot anni meniibus, tum vernis praefertim, aci vicina haec noftra , 8c nominarim Frifise maria, agminatim accedunt, capiuntur autem 8c faliuntur in totum annum, ea profetio copia, ut ex eorum pifcatu quingena quotannis ad hunc tradam redeant aureorum no-ftratium millia, funtque hsec duo pifcium genera , hale-ces videlicet & afelli, ex Medicorum quidem fenten-tia, omnium quotquot eduntur maxime nutritivi, ita ut carnibus lale duratis eos prope exaequent. TerT'111^ denique genus pifcium,quos lale ifthic condiri diximus, S^mones five Sulmones Amt, qui pilus afello ut plurimum major elt, 8c tam recens, quam vel iale, vel tumo duratus, fanequam laudatilfimus. quem in Hollandia quidem & in Zelandia nunquam non fere ^venias, at praecipua tamen ejus captura Aprili, Majo, ^ lunio menfibus. quo tempore tanta falitur eorum co-Pia, ut in longe majorem ducentis aureorum millibus ummam pilcationis iltius ratio quotannis excrelcar. Vnde cum fola haec tria pifcium falitorum genera, ultra alis m eos infumti pretium , duos & quod excurrit au-t^orum noftratium milliones, provinciis hifce , paucis menfibus reddant , cogitandum relinquo ledoribus, Suam ingentem quotannis thefaurum continua illadc niverfalispifcatio referat, qui ne cogitari quidem latis Jgne cuiquam poteft, tantum abeft ut credi : cum inti-ta quxdam & prorfus ftupenda vorago iit, quam idr nunc mitto, & ad ulteriora progredior. VrAapuA Silva, & Saltus, A Rduennam teftatur Cxfaer aevo fuo fuiife maxi-XjL Galliae iylvam , coepifleque ab ripis Rehni, 6c ingenti magnitudine per medios fines Jrevirorum , ab una quidem parte ad confinia Neryio-a^tera ve.ro ad initium Rhemorum pertinuiffe, t.niirlbUx?Ui? ampfius quingentis in longitudinem pa-r jNoftra1$tate maximus etiamnum Galli$ faltus e : le^ exculta paulatim tellure, multum imminuit, quin & in Auftrum , ad multas leucas, Veromanduos verfus procurrit, oppida, pagos, villas complexa s rivis quoque & fontibus limpidiliimis pai- tim irrigua, plurimi conficiuntur in hac lylva carbones, unde creditur a nonnullis-vereris Car6°na"* P"*-quam alii tamen magis orientalem > ac Sabim fluvios fuifle contendunt, & amoenum illud Harchia: nemus ejus e (Te reliquias, m quo cognominis ille cum arce pagus, Comitum Barlemonm ledes. AmcenilEma Divi Amandi lylva, in eadem quoque Hannonia lita, audit vulgo & lylva Raimenfis, ob lum-mam videlicet cum eo faltu viciniam, mitium autem capit in Fiandriat Gallicana: confiniis.ad nobilem illum pagum Divo & lylva: cognominem, unde porro adorientem , magno admodum fpatio, Valentianas uique procurrit, arboribus pailim denfa. Eft autem faltus Raimenfis in ditione Toparcha; Amerienfis, qui hac ipia de caula eft Magnus Venator Hannonis , dignitate nimirum faltu i i pii annexa. . - Eft in eodem Hannoni* Comitatu & Fagmacenlis fylva, qua; initium capit prope Avennas, & lato ambitu, uique ad Magetobriam, vulgo Mafieres, Galli* oppidum, id eft, fedecim ipfas leucas in longitudinem patet, olim multo etiam major, nomen hactenus retinet, licet aliquatenus depravatum, a Faunis & Satyris.quos in hoc forte an rraftu fomniarunt Poeta: capripedes 5c cornigeros, quod videlicet primi horum faltuum habitatores ea fuerint morum feritate, ut ad brutas quodammodo pecudes viderentur accedere. Sonienfis, Sonienfis, vel ut alii fcribunt, Sogniacenfis fylva, fit'1 t in Ducatu Brabanti$ , bombardte circitet jaclu ab fOC nrilVPll^ irorz-i «-t-inn-i -(nntlO Ul ciUtlliLlcC y DUlllDiUCUK Vll V1LCI JdVLUi urbe Bruxella. procurrit vero trium leucarum Ipatio verius meridiem ufque ad Brenniam allodialem quam vocant, 5c Brennocairrum. faltus revera ingens,per* mlignis, ac plus feptem leucas, id eft, odties mille ju-gera, quorum lingula quadringentas decempedas, five ut vulgo loquuntur virgas, has vero vicenos pedes, continent, ambitu fuo complexus, czeduntur quotannis hu-jusfylvsp^ fclzinniquodam regionis more , centena jugera, quse ad quinquagena florenorum . id eft, vicena J ‘J i) z, l-iZir.ni quodam regionis more, centenaju-gera. qii2e ad quinquagena florenorum, id eft, vicena quina aureorum noftratium millia Principi reddunt, atque ita fit, ut octogeflmo quoque anno . tctd quam late patet fylva, & recifa fit, 5c anilflmis rurfus craflifU- milnUA rpfrlMir'! oz' ______..zi - ,jivd, w ifcvnd ut, w tuuuimis rurius crz milque arboribus reftituta , ac veluti renovata, va rios infuper ifte faltus ingenti fuo circuitu coffl-P editur pagos , tum uC arcem , quam trium fontium vocant. Se abbatias rem p ctitur pagos , tum uC arcem , quam triun vocant, & abbatias ctenobiaque compluria, rem r>pr minus quam admirandam, quo fit, ut vi,,„ tem Plurimi Nobiles Bruxellenfes , tum & ci-mm quoque non nanri __—vn... vi,,™ tem Plurimi Nobiles Bruxellenfes , tum & ci-ium quoque uon pauci, partim votis cbftritii, partim ’ tres‘luatuorve continuas feptimanas, vam ht bUS&-UJ°ribus' & reliqua omni familia, fyl-lem- rC amcen,®mam peregrinantium ritu perambu-non ™-ha aTC al?a fubinde invifenfes ccenobia, idque x, i devotione, quam animifiii folatio. «™=,r,3,"m™'„5"|iV-2U”d S«dt" diarn fiet-1Zer^0a2, ^nter L°vanium, Bruxellam 5c Vilvor-propinquo00111611 ^aventrla * Pag° lylvtc amcenS .Grootenhouriumineadem Brabantia fitum eft, paul- n„i in MVI urn“outum. nafcitiir autem hic Adatorrens, R-,.™, • lam ftuvium influit.ialtus iple permagnus eft, rnri« atl?nibu.s10*im regina Marite, Caroli quintiifo-rr * cu*?Ppidum ipfumTurnhoutum ad vitam afra-M=r|C,elrUm’ Plurimiim frequentatus, iuia a^'• Namurenhs fylva , initium capit ab iatirurUn» tu-cv™31?6' & Hypafricum verfus magna PhilippoviUam , longitudine vero ufque ad Mote GENERALIS. 4$ Mofse ripam procurrit, fuperbo fane 5c amceno valde adf pedtu. Niepa, Flandriaefaltus longe praitipuus, haud procul Arthefiae finibus , flumini Lifle propinquus eft, Ca-fleto 8c Bella pari duarum leucarum intervallo, licet viis diverfis, abjundtus.fylva ingens, amoena , antiqua, & in qua arx fitu valida. Nonna ejufdem Flandrise fylva, Ipris vicina, ingenti magnitudine in feptemtriones extenditur, multos pagos 3c abbatias complexa. _ . Poodfbergia inter Flandriae Hannoniseque connma, circa Gerardomontium & LefFinam flta, magnus 3c orbiculari paene figura faltus eft. . - Btifcum-Guihelmi Arthefise prope Rentejum fylva eft , in qua femi-praelium illud inter Imperatorem dC Galliae Regem , anno Chrifti if^commiflum elt, de quo poftea fulius. „ - , 1 - Echterwaldia , pulchra fimul 8c peramoena GeldriX ad Arnhemium fylva, boream verfus procurrit. Scben imolDm in Frifia5c confiniis Tranfiialan$, fe-ptem ingentes faltus funt, haud magnis inter fe intervallis abjundti,unde & uni e tribus Frifix Statibus, five Ordinibus nomen eft. ambiunt autem fmguli fatis magnum terrae circuitum, & quamplurimoscontinent pagos, adfpedu fanequam deledtabili. Scatent vero hte omnes batiemts nobis enumeratas fyivte variorum in ufum venationis generum feris, quales nimirum cervi, damte, capreoli, apri, Iepores,cunt- culi, taxi: quin & glires quoque , & erinacei, quorum omnium carnes fuaves quidem & delicata:, Italicis tamen, prsefertim quod lepores attinet, cedunt. Neque deiunt propterea lupi,vulpes, muftelat. fed e contra ad-funt ite canes , grandes illi quidem ac prsferoces , ite cum noxiis illis feris pellendis, tum & in reliquos venatorum ufusperutiles , fed quorum optimi tamen ex Anglia nobis luppetunt. Eft autem & peculiare quoddam hic canum fagacium genus, quos Itali nominamus ■ft?'®»-', ea indole ite virtute, ut operte pretium, fit breviter eos attingere: maxime cum & Silius Italicus , indignis jam inde ab Neronis aevo poeta, eorum, ite quidem cum laude , libro de Punico bello decimo, faciat mentionem, duse ergo fmit canum illormn fpecies : alii enim enim mediocres, feu media quadam magnitudine , alii ■quidem minores, fed iidem oc pulchriores , ac auribus tere ad terram demiHis. utrique aurem eo ingenio SC iagacitate, utftatim atque confpexerint, vel odorat# Sint teram,live faucia ea fit,live inra&a, tanta 5c aviditate limul6c obftinatione,per faltus,l'epes,valles, montes, quotcumque alios tranlitus , ejus perfequantur vefti-gia,ut non ante conquiefcant, quam & feram invenerint, venatori fuo oftenderint. quocirca magnis etiam pretiis exteri eos canes licitantur, quos in alias oras hinc a-ve ant ted non videntur illi vel educari,vel genus fuum, Vert^oLT^^dixtecci^68" P^6' occultos agttat cuw Belgicus apros, Urrorefoucfere fokrs per devia mei fa Nare legittacitoquepr emens veHtgia roflro, Luflrat ihaccefiosvenantumindaginefultus, ecf piit, nifi conceptum feclatm odorem, Eft V rato» dumu. »em,„ ahud quoddam peculiare canum aquaticorum nes m,tCPD1Tlpl° guidem aviarii illi ab Hifpania ca-toamin hi!, xis^^ptljoeneiv Itali Barbettos dicimus, in dixi5 laudabili fatis ufu. poftea vero novum, ut Priorum ^?,ntum «ftapud Batavos canum genus, quod aliquam l orum laudi multum detraxit, lunt enim iiti villis co ®q A-m lUl maiores. validi, acres, ore patulo, natem fi, „ ,1S 1 ea1ue dexteritate fimul & acritate a* illico e’ame all,am luamlibet prtedam infetiantes, ut vel E S p* vincias canes in exteras paflim pro- aliquotmart-UnrUr* Ha^et etiam nofter tradus pauculas 5cmavima t>xesfeijl mu^as fylveftres; plurimas lutras, _____ tnuftelarum _ mias a tprmnnpm rpdduilT ca petuntur ScabiplainterdumAfri- ces1 uamfip S mare advehuntur leones, tigres, lyn-tes bel?n» o ,pai.tdl’.ali$9ue ^ genus rara: atque fero-• sum hocipio, quo defcrigtioui noltra: fum- mam manum imponimus , tertio nempe 5c fexagefimo fupra fefquimillefimum anno , Septembri adeo menfe, tranfdu«5tus hac Indicus elephas, Bohemiae regi patrueli.ab Hilpani» Rege miffus , & magno populi undique feftinantis concurni fpetiatus , licet primus tamen non elTct, qui terras iftas inviferet. fuimus autem 5c nos inter belluae fpecStatores, fed non oblervavimus fane in ea tot illas virtutes , quot a Icriptoribus praedicantur, erat enim non corporis tantum mole , fed indole quoque oC ingenio prorlus enormis-Sc non fecus quam porci,quidquid obvium elfet cibi aut potus , illico devorabat de-glutiebatque. quin tanto fe quodam die ingurgitaverat vjno, utipfas viginti quatuor horas jaceret pro mortuo. fed cum rurfus edormiiflethanc crapulam, multo quam ante edacior 8c famelicus magis furrexit. Abundat paflim hic trad:us‘perdicibus,ctfi non ex earum ger.ere quas Florentini coturnices dicimus, pna ia-nis, turturibus, coturnicibus fcatet, verum non ea qu in Tralia ^nlredine prazditis. turdi quoque, me- r^KMtemnoftratibusmeliores, tum& longe m^ori frequentia. In iumma omnes hic fere invenias avicularum plus quam mediocrium fpecies. nominarim ve alaudas, quarum ingens profedo eft numerus, quaque bonitate hmul & fuavitate, Anglicanis fortaile, rolya -o Virgilio ufque adeo decantatis, non cedant, pavo- — u,que aavu ticvaiiidui» , nv*» 1 nes, cycni, ardeas, ciconise , anferes, plurium generu anates, gallinas Africanas,Indicas, Cimbricae, & noltra-tes, magnitudine fimul & bonitate laudabiles , in ma- res, magnitudine hmul oc bonitate laudabiles , i»1"0 gna hic copia, ficut 8c columbarum,tam ferarum, qua?) domellicarum, varia genera, gallinaginesplurima, & quidem inligniter bonae, tanta infuper toto tradtu, oC vraeferrim . nt- fnn Inrn flirpmiis . in Batavis avium praefertim , ut luo loco dicemus , in Batavis avium a-quaticarum copia, tam varise fpecies, ut praster animi voluptatem qua & fpedtatores nonnumquam , aucupes autem femper afficiant , magno etiam publicas, ob pretii vilitatem, bono atque emolumento linr. Neque de-funt hic variorum generum aves rapaces,quarum ponor pars in hisipfis regionibus nafeitur , cujufmodi fenae, cx Plinii qmdem fententia, aquilarum fpecies, accipitres, nili, falcones tum alani, tum peregrini, xfalor.es, buteones, 5c fringillarii, Quoniam vero aves hxpra- datrices, eafque cicurandi, ac variis aucupii modis af-fuefaciendi ratio , res eft adeo memorabilis , adeoque p$ne dixerim regia , & ab Inferiorum iftarum regionum indigenis primum inventa, obligatus quodammodo mihi videor eam paullo accuratius explicare- Primum igitur dico, mirandum effe magnopere ac prope-modum incredibile , quod nec Romani nimirum , nec Gr$ci, nec quas utrofque prascefferunt 8c tot coftea faz-culisfecutas funt nationes, inter tot tam illuftres inge-niofas , & heroicas animas , hunc cicurandarum infti-tuendarumque avium rapacium modum rationemque nmquam excogitaverint, fed eam omnium primi invenerint Belg$, qui minime tamen primi ad magnitudines iftas 8c elegantias mundanas caeperint adfpirare: 8C neti poteft,ut hinc id procedat, quod non ea aliis hujus avitii copia, qutenoftritraSus hominibus: qui licetdo- '“b ut dictum eft , omnes fere haberent earum fpecies, npn fuere tamen a natura conceffis contenti, fed cum vinuflcnt non minore folertia, quam lucri fortaffis cu-rinii!ate > invenerunt earum veluti promptua- r, Sindam , 8c copia: ipfum cornu, in tranfmarinis, viHpr eiI\ extrei™s Norvegite partibus, ubi in tanta vuiencet abundantia , & ex crebro Ppedatis avium criomhus, earum indolem atque naturam tam accura-blervarunt, ut peritior aliquis & magis experiens nnn.„C jrare tandem aggreffus fit , & in ufum aucupii Lrmn°dum adhit|nerit , idque felici planfc fucceftii. on,™ >110l,Cm fan6 . inventionem , & artem nequa-eri!™ vul|arem!. fiquis enim confideret, quam multa:, ri,nj- ex “omefticisnobis aviculis, & nominarim hi-rse /n'cs’ utcumque cicures videantur , atque manfue-ouam^32 tutnen remaneant, nec umquam manfuefiant; fnpfi- mutt$ rurfus, qua; etfi tenella: ad tempus man- ralem’ quaIe® Pageres fpeciatim & fturni, ad natu- «kn tamen feritatem iterum redeant, noftrum genus orreant, & ad fuum fe referant: non videbitur, in-?nam’rei’ qui h$c expenderit, verifimile, fylveftres nas, hve montanas aves, adeo nondum taxatferas,fed teroces, umquam domari, nedum cicurari, ac ad m humilitatem 8c obedientiam redigi poffe, ad quam etfi grandteviores jam, reducuntur, remdigniffi-mamhercle & nobiliffimam, eaque non voluptate fo- Ium, fed Sc magnificentia plenam, ut ejus ufiis 8c exercitium , apud lolos hodie NobilesDynaftafque remanserit. quod videlicet, pr^ter magnos quos habet fum-tus , plebejae & vulgares anima; eo prorfus habeantur indignae. Vtigitur redeamus ad inftitutum, Belgae revera funt illi,qui non minore folertia dexteritateque quam patientia & longanimitate aves iftas rapaces^ omnium primi domuerint , 8c cum voluptati tum 5c utilitati hominum condocefecerint, unde hodie avium illam reginam, ex fera fa&am manfuetam , utcumque jugi impatiens manum aucupi fuo nonnumquam ftringar, interdum & in oculos involet, videmus tamen ferire pecu- liarihpr <■ -a in i t-ri i m alii fllll— viuiu w jii umiub iiivoict, viaemus tamen iviii v liariter cervas, damas, capreolos, accipitrum alii quidem lepores, auferes, atque perdices, alii verd rufticu-las, coturnices. 5c turdos corriniunt. ^falones galeritis vtanone, in aere, mira quaaam agmcaic w ne diutule fatis premunt, donec terrx tandem affligant, fed exuperat omnes hafce venationes pulcherrima illa & plane regia herodiorum & falconum cum ardeis gruibufque concertatio, qua; in aere fieri folita, 5c quidem aperto Marte , ea utriufque partis contentione 5c ftrenuitate, nunc in caelo, nunc vicimm in terra, ut diu-tiflime nonnumquam duret conflidtus, maxima tum aucupantium , tum circumftantium voluptate. Propagarunt deinde iidem Belgte nobiliffimum hoc Sc jucun-diffimum exercitium, in omnes Germanise, Gallia;, Anglii, Hifpanizc , & Italia; quoque Provincias, quin 5C ingentem tam ferarum , quam cicuratarum avium harum rapacium copiam,ceu magni pretii mercimonia, in eafdem illas oras fubinde venalem important, non fine magno fuo bono 8t laude , ac eorum ad quos deferuntur delectamento. Primus, qui (juxta F. Leandrum Al-berti Bononienfem) iftud aucupii genus in Italiam intulit, & quidem ab annis quadringentis vixdum exadtis, (quis obfccro crederet, gentem adeo nobilem, exercitii tam honefti, tam elegantis, totfzeculis fuilfe ignaram?) primus, inquam, fuit Imperator Ca:far Fridericus Ahe-nobarbus, qui e Germania in Italiam tranfiens , ac Romam ufque progreflus, inter aliaquscdam horrendafua facinora, led provocatus nimirum irritatior, grande illud diifulum Mediolanum funditus diruit, Addide- rutit poftea Florentini ad jam dida Belgarum inventa, propter furdmam qua gaudent dumetorum commodita tem, praelongas quafdam 8c confilio in hunc ipfum fi nem confedas fepes , multa hic illic efca conftratas quibus propria quaedam praetendunt retia , quae pecu liari voce dicunt araneas, hinc falcones adhibent 8c ae-falones fepibus illis fupervolantes, ac alis tantifper fub-nixas, dum aucupium delinant, interea vero oftenfis fobinde Sc nonnumquam porredis carnium bolis , eos fuftentant, 8c in aere habent fufpenfos,ne videlicet aves n dumetis illis delitcfcentes, dum magno faxorum 5C fuftium ftrepitu propelluntur, fepibus evolent , fed circumvolantis Sc capitibus luis imminentis falconis metu, ted$8c tacitae in araneas illas impingant, magno lane venantium commodo , nec minore cum voluptate. Videamus vero nuncjam , ecqua potiHimum ratione ifti de ferocibus hifce 5c praedatricibus avibus libi profpi-Clant, 8c quidem ea qua ditium eft copia, conferunt itaque ie quotannis , Iulio menfe, in extremas illas Nor-vegi$ partes , mille hinc & quingentis minimum miliaribus diflitas , quo ipfo tempore velut in flore efta-um earumdem fcetura. ideoque non aliter quam vel lc vel m aliis tratiibus autumno capiuntur fringill^» id genus avisulae , ita 8c iftae aves , fed vali-onbus paulo plagis , 5c columbis filo annexis ac ^ emtidem fubvolantibus, parvo negotio irretiuntur, quarum poftea noftris aucupibus, quot 8c quasipfi deerant, cedunt in praedam, capiunt vero in primis fal -nes, ex eorum genere, quos Itali peregrinos voca- .si. quod in aliis terris revera fint hofpites , &: quam m‘1 e/-aC °^ter tantum confpicui. capiunt etiam »q uas, fed perpaucas , quod videlicet huic aliti pro-P a in Hifpania fedes fit, e quo tratiu Carolus Quhi-us Imperator earum bis duodenas fimul dono mim Leom decimo Pontifici Maximo, capiunt quidem 8c gY' roialcos, fed rariores,quod nobilius nempe fit iftud ge-nus: accipitrum vero £< aefalonum maximam multitudinem. Videntur autem hx omnes avium fpecies frigoris fere appetentiores: adeo quidem , ut prseter gyrofalco-nes,qui omnes ordinarie quafi candicant, falcones qu°-^.^<:SiPi!re.sVapiant prorfus albentes, fcilicet vero m tngidifUmis illis Septemtrionis Provinciis nonifta tantum generalis. *I tantum, & alias aves , fed quadrupedes etiam beftias, urfos, lupos, vulpes , lepores folemniter albicare. Non invenitur in eo tractu, ut & hoc fubjungamus , nobilis illa avis praedatrix, quam ItaliLatini fortadis Sacrum appellant, cujus (ut Sc tradunt feriptorenon ctt ulla (quod notes) prseterquam apud folos Creteiifes notitia. Atque haje de rapacibus avibus didta fumcianr. Profequemur deinceps deferiptionis noftrx nlum, oC quo, promifimus ordine progrediemur, ad explicandos Belgarum mores, ac tam virorum , quam mulierum indolem, expeditis videlicet univerlim terrx Oceani qualitatibus. Virorum & feminarum in Bel^ta aualitasa indoles, mores. "T Ndigense hujus terrs forma ut plurimum funt vc-1 nufta.corpus iis quadrarum,ac jufto temperamento, aptaque compofitione decorum : &mtcr alias quidem membrorum proportiones , pulchra valde tam viris , quam fceminis crura, ftatura in univenum iunt ju-fta; quam multi tamen excedunt, in Hollandia nominarim & Frifia, ubi corpore fere praegrandi, _ & fupra modum procero. 5c eft tamen communis opinio, non Caz.a-ris tantum & aliorum quorumdam feriptorum andtori-tate, fed & variis quoque odium padim e fepulchretis erutorum reliquiis nixa, fui de Belgas & ejudpnus Capiaris faeculoj & diu etiam poft, ac ad tempora minimum Caroli Magni, longe proceriores, quam ftatura mutationem multi adferibunt confuetudini atque commercio exterorum hic adidtie verfatorum, oC etiamnunc verfantium , quibus ea nimirum humilior, ego tamen exiftimo magis idipfum procedere ex qualitate victus, & contradtiore hoc sevo moderatioreque vivendi ratione ac dilciplina, quam ex alia ulla cauda. Satis explicat luam fu per hac ipfa re fententiam , initio ftatim quarti commentariorum, lulius Csfar, cujus h$c quidem funt verba: Que, res & cibi genere, & quotidiano, exercitatione, & libertate vite, quod d pueru, nulle officio, aut difcipltna ajfuefa-ttt, nihil omnino contra voluntatem faciunt, & vires alit, dy immani corporum magnitudine homines efficit. Sunt vero iidem Belga; afferente & Caffare: admodum deditire-C 2 ligioni, 5* descriptio ligioni, ac inter primos Gallitc & Germanis populos , qui falutari Chriitianorum fidei dederint nomen, faciente Divo Materno Ticinenfi , primo Tungrorum Epifcopo , jam inde ab anno Chrifticentefimo primo, quam ipfam & religiofiffime femper tenuerunt, & maxima veneratione profecuti funt. clarum id ex innumeris (criptis & munimentis. clarilTimum vero cx tot pulcherrimis templis, abbatiis,conventibus, monalterns, holpitalibus, nofocomiis, aliifque pietati dicatis locis, P^omnia undique oppida,omnes pagos,ac totum adeo tractum exftrudis , & mannis cenfibus annuifque om-nn™ temm proventibus, ab fanddffimis terra viris ii-mul & fceminis largiter dotatis. , , r, ( “A1 TAMENTVM. [ Unm Chrifli s; r ^rthefn a» ^Atrc-batcftftipatrono, ad Chriftum con - verpjmt. ama Nervii, quos Tomacenfes nuncdicimM, Droorwn Platonis & Chryfilii }udio, Chrilio minati funt. anno oLl^!vTr^dem^ceferunt- ab D- Tf' 7,;, mno Pdivm muiirodm Batavis, ?«' ctlsrt Pn,Umt! nationibus , mifsi, porro in alias oras fidah^ fl: ' ^nuntiavit, anno 714 11 qui Scaldim accolunt, Chn- lCMnam fidem amplexi (imt] ’ iterent1’0 t?m maf.itimo,quam terreftri.five id equitatu nr»(el ’ (e.uPedltatu>P°puli ifti & feroces & torie=’ Quale, ™ Ubl ducem aliquem nafti acrem 8c ftrenuum, K umquam iis defunr. ita ut hadenus quidem ndein adftruant C^faris de ipforam fortitudine tcftimo-iire n^’ ?-nmo commentarionim , ubi de (inguhs Gal-«m,£ P J1S 1,1 ?ei,ere ftrmo elt, his utitur verbis: Horunt BehTrf°rUj?m’ ^nt BelS«- & libro (ecundo ta nofirorum memoria , omni Gallia ve* &crr\Yt°nfS intra fines fuosingredi prohibutjftn • lime & fortitudinem fuam nulli non nurn-q ia _ n probant, quod cum alias femper, tum nup aueom mtimis iftis\fque ad annum 15« bellis, ex to= ao hoftibus reportatis eorum vidoriis, liquido conftio1-Accedit iumma rerum maritimarum peritia ; qua nt, u navibus fms, quarum infinitus, psne eft numerus , ornes fere mundi plagas adeant atque perluftrent. qul tllque adeo maris ac periculorum ejus fecuri funt, a non toto modo, quam longus elt, anno alfidue naviget > ice. nec ulla tempeftate poffmt adduci, ut ante itum^. inftitutifinem , alium quemvis portum appellant, ftre-nue prorfus & impavide cum omnibus ventis & procellis colluctantes/ unde cum nullum plane remittant tempus, citius multo Sc expeditius, quam alis nationes, itinera fua perficiunt. Additamentvm. [ lAntio i cS S cum nulla adhuc naves Zanda, Dama ficte, in Oceanum fcptemlricnalem extif. fetet, Batavi omnium primi fretum illud emenji funt. Udem anno ChriFti is94, & aliquot infecutii, nuUum non mo nerunt la- fidem 9 quo per extremos ^tjuilonii recejjits, breviorem fidi u commodiorem pararent viam ad remoti/jimosiUosCatbaja, Chi-v&, & I aponia populos: fedfelici parum fuccejfu, etfi ad 7 7 Tamen altitudini*grad. progreffi, ac fetum illud > quod USayfftltS# vulgo appellant, emenfi, ad Obtm ufque fluvium enavigaffenU lam de navigationibus eorumdem in Indiam orientalem> non ej quod a nobis hic differatur , extantibus publice feriptis ipforurn libris, ad quos, evitando prolixitatisfaflidio , leftorem rernit- Eruciirorum,& in omni difciplinarum feientiarumque genere veriati/fimomm hominum ingens hic numerus; unde 5coIim fuere, & hodie (ut infra videbimus) .iunt complures, iique celebres valde feriptores. quin majori gentis parti nota Grammaticse rudimenta, Sc vel ipii etiam ruftici legendi feribendique periti funt. Praeterea familiares plserifque linguze iftze vulgares, rem & laude fimul 5c admiratione digniflimam! inveniuntur enim complures, qui ultra linguam fuam vernaculam,etiamli domo nufquam difeeilerint, & exoticas qualdam egregie calleant,Gallicam nempe, quz natura ipfis perquam familiaris, Germanicam, Anglicam, Italicam, Hiipani-cam , aliafque remotiores etiam linguas, fermo eorum vernaculus, exceptis aliquot partibus, ubi (ut fuo loco didurusfum) galliciflant, germaniffantve, exteris fere dicitur Flandricus , Latinis Teutonicus, idque (ut tradunt nonnulli) ab Ttiiftone illo , cujus apud Tacitum mentio, libro de moribus Germanorum , qui totam illam, quam late patet, terram, qua: Romanis olim Ger-ni a, nobis hodie di da e'ft Allemannia , de nomine luo vocarit Teutoniam. unde & ipli Belga:,qui origine fele, nec injuria , dicunt Germanos, linguam fuam, olim Germanicae fimilem , ac nec hodie multum diverfam, Teutonicam vulgo indigetant. linguam mehercule di-C 3 virem, vitem, uberem, 5c vocabulis ccpiofam, animique con ceptis exprimendis aptiilimam , (ed perceptu multum diibcilem, pronuntiatu etiam magis; adeo quidem, ut in hoc ipfo folo nati infantes , grandiufculi iint oportet, priuiquam voces exadte forment, & proferant. Habetur autem multis de cauilis , Sc ob monumenta quredam ex vetuftate relidua, pro re prorfus indubitata,hodiernam hanc Belgiat linguam , eamdem efle , cum ea qua utebantur arvo Iulii Crefaris, qui initio ifarim commentariorum, ubi docet Galliam omnem divifam in partes tres, fuper hac ipfa re, his utitur verbis: //: ormi v/zvqa-t, mftitiitif, legibu* inter fe differunt, quare iicut jam tum Bel-ga: lingua a cteteris Gallis diverfi , ita videntur hucui-yue veterem illam retinuifle. cum enim a confuetudine sx commercio Romanorum longiffime ilti abeffent, non potuit fcilicet ita-facile fermo eorum corrumpi: quod h? i d* videmus accidiffe finitimis aliarum terrarum, Ga.Ha; nempe, Hiipanias, 8c Italire,prifcis linguis, qi:$ eipia ab fermone Latino degenerarunt, a quo procul «Ubio longe olim fuerunt diverla:. De origine vero Belgarum teftatur Catfar, plerofque ejfe ertes d CerrrwW’ Xbenumque mtiquitui tranfdu(ios ‘propter loci fewlitatetntil onJedijfe, GaUofcjtie qui ea loce incolerent, expultffe. Add. \yiffirmant nonnulli, inter quos 1. MtrchantMt. Teutontm magnum ejfe affinitatem cum Graea, quod rZn, , tum ex eo pet,fimum probant , quod 'MpluraJnt utriufque h„gm fabula , mn voce la tum Jjgmpcattcne , fcd pronuntiatu quoque inter feje fimdlirna. quatta nomnatim, y,zUr, Belgo-teutentbus gvatien ; B lpcni Wooteu / uioffsn; Ve,c, ppcv; riEf'», r-i/iiv, tieeneu;, S^veTv, tvanen; eitr; nlena cbfyd, 'V' V °U9®C i , Ualafatev • «(..eeirro, hrehbc; spi»©' !• Op; a«^eb;, lampevs; fici; , topi; fifi” Bjecfcn; -clpy©,, burg; IjtUClt ; lato, Dorice , 11'®«'; J oofm jmtti J V .•* - ----------- mixta loquela lono eit ; - - , innuenti , jeu Danos , & Suecos , Teutonibus foto Jtmul ^ fermone vicinos^ licet dialettu inter fe differant, adeocjue Sueco* ftf71 hodie tinguam inferiores hi Teutones difficulter intellig^f 9b duriorem ejus & pinguiorem pronuntiationem. nem vero lingua Teutonica , & variarum ejus diale®0' rumi GENERALIS, rurn , loannes Goropias Becamis ad veterem illam Cimbro-Tum refert , verone an falfo , penes le Ei orem e flo judicium, fed utcumque fit, Uti fime fime patet ej»fidem ufius , & quidem inde ab Gravelinga , Flandru oppido , ad extremam ufijue Livoniam : qui immenfits profeffio terrarum tra-ChuefiY 7 Suntprseterea Belg^ ftrenui mercatores, adeoque omnis generis mercimoniorum intelligentillimi. quin negotiatione potifllmum , 6c oi^ciis tota paene Provincia nititur, unde 5cperitiifimi funt artium mechanicarum opifices, quod apparet in primis ex tam variis egregiorum pannorum generibus , tapetibus pempe, vel ad miraculum pulchris, fajis, offertis, femi-oflet-tis, linteis, fuftaneis,aliifque varii generis flmul dc pre -tii mercibus. qu$ non in omnem foium Europam, ied Sc Africa multas partes , adeoque in ipfas ufque tam O-rientales quam Occidentales Indias^Hifpanienfi cc Luh-tanica via,hinc exportantur. Laboriofi etiam funt,din-o-entes, ingeniofi, ac omnium adeo difciplinarum capaces , imitantes confeftim 5c exprimentes, puta quibus nihil docilius, quidquid ufguam confpiciunt. quod, ob-jervavit quoque & memorias prodidit C$far, & apparet quotidie ex tam multis artibus peregrinis , in has o-ras inve&is , ubi ad Orientis exemplar varia hodie texuntur fericorum pannorum genera. C$faris e libro ie-ptimo commentariorum verba eccifta: FfifitmmagenM folcrtia , atque ad omnia imitanda & effictenda qua d quoque tradantur aptifiimum. Sed 5c multarum infuper magm momenti rerum , ut fupra tetigimus, inventores , cC m primis peculiari quadam venuftate felicitateque proditi , in excogitandis ftatim 8c inveniendis omnigenis inftrumentis, ad expedienda majori facilitate compendioque negotia, Sc cum alios quofvis , tum 5c culinarios ufus , non ingeniolis minus , quam commodis, ita ut exteri , non fine admiratione , crebro hinc fumant exemplar, atque hinc adeo fit, ut ifti opera fua ea dexteritate, facilitate, ordineque difponant, ut 8c parvuli, ac 'quadriennes modo aut quinquennes eorum filioli, vidaim illico fibi incipiant quaerere. Invenio eos, omnium Tranfalpinorum primos , non linteos modo , fed & laneos quoque varii generis pannos,exorfos contexere. quam ipfam artem una cum ratione tingendi in An-C 4 glia» DESCRIPTIO Eliam porro invexerint, conitar quidem, Anglos uf-Suead annum Chriitianum 1404, & aliquanto eriam l’oft, claiBbus fuisjana maximam partem onuftis, in has °ras commeaffe, indidemque fibi, quod nec ipii quidem eunt inficias, de lana tunc profpexiffe. Fit vero prolixa Belgicorum pannorum , oc in primis Iprenfium mentio , cum apud alios paEm fcriptores, tum & apud Alphonfum nonum Caftella; Regem , libro de feptem partitis, quin 5c magnus nofter Petrarcha, peregrinatione, jam ante ducentos quinquaginta & eo amplius annos, per tractum hunc facta, Cardinali Columna: icribit in hanc lententiam : Vidi (inquit) exteros Flandria Brabatt-populos lanificos ot^ue textores. Sunt deinde hi Bel-ga: veri Mufica: artis antiftites, quam &.inftaurarunt vi-de.icet, §: ad Iv.nrmam evexerunt perfectionem, eit enim illa ac}eo naturalis 8c vehit congenita, ut & vi-nmul & fcemina:, fumma non folum feftivitate , fed rir rfn°n’a'^numelos naturaltter canant, cuiinge-n tacultati addita poftmodum arte, ea, ceuville-.^ tndtes 5c audimus, tum viva:, quod dicunt, vocis, inftrumentalis edunt fpecimina, eum con-—=,f,mA ut 111 omnibus ChriftianornmPrincipum aulis pem'° toveant.tlr & magni fiant. Et ex hac. quidem e ’ recentiores modo commemorem , prodierunt r^nnes tlleTmaoriusNiveHenhs , cujus , ut hominis min"^T rvlrtutePr$diti luo infra loco fufiusme-ib!'0;,!O«lUlnUsPratenflS: Obertus Ockegemius: Rica-delnr"^" 1 *lanus Willardus: loannes Moutonius: Ver-Quirs: Gombertus: Lupus Lupius : Cortefius: Cre-nes • us Glemensnon Papa: Cornelius Canis, om-CmYt’1*1 : Cyprianus de Rore: loannes c* 1US: ^ibppus de Monte: Orlandus LaiTus : Man-j i / lofquinus Baftonius : Chriftianus Hollan-* tC^hus Watius : Bonmarchzeus: Severinus Cor-f-nexir’’ 1 etr^S Hottius: GerardusTurnhoutius : Huber-walrandus; laquetms Berchemius , civis Antver-pienlis. AndreasPevernagius : Cornelius Verdonckius, a iique complures , etiamnuncfuperftites , ac celeber-^l omnes, & variis honorum titulis per Chriitianum 01 ^eni dnperfi $ artis Muficaz profefiores. Ingenium gis ledatum , 5c in omni forte tranquillum, fortu-na# c$lcriique rebus mundanis , utuntur prudenter 5c pr° pro re nata , nec facile perturbantur, quod ipfum ve! ex eorum fermonibus, atque adeo vultu & capite facile colligas , vix enim nili extrema fene&a canefcunt. quod liqui in iis atrse bili magis obnoxii, & ut lic dixerim,Saturnini , dolori plus fatis indulgent, ii videlicet, quod ferendo lint impares, mox vincuntur & contabe-Icunt. Viri in uni ver lum non nimis ambitiofi. ita ut multos videas, qui poftquam indultriam fuam aliquot annos probarunt, ac vel publico aliquo munere, vel mercatura, vel alia denique honefta ratione fufficienter au- biliprorius exemplo, recipiant, racuirauum auyuam partem xdificationi, cui impenfe dediti, partem rurius agrorum aliorumque proventuum emtioni impendentes. Sunt iidem natura frigidiores, Sc valde in re Venerea temperati. adulteria vero etiam deteftantur. led nec iracundis quidem , nec fuperbis nimis proclives, neque facile dominatur iis invidia, undem familiari vita converfationeque civiles, tractabiles, aperti, orhcio-fi, in primis autem faceti, etfi nimis interdum licenter. At ex altera parte , homines funt per naturam avari, ve/ ut melius dicam, lucri admodum cupidi, 8c ad quazftum attenti, tum 8c avidi novitatum , Sc ufque adeo creduli, ut quidvis fere credant cuivis, quare 8c decipi faciles, & ad quodcumque etiam fummi momenti facinus aggrediendum praecipites, quod clare nimis oftendcrunt in poftremis iftis civicis motibus, qui totam adeo terram perdiderunt, concufferunt. fiquid autem fubodo-rentur , quod non faciat ad palatum, fufpicaces illico fiunt, atque praefraCti. arfogantize infuper propiores quam par fit; tum 8c loquacitati, rerum alienarem Jecuri. beneficiorum memoriam cito amittunt, oC hinc perexiguus iis erga proximos amor eft. quod vitium tamen contraria rurfus virtute penfant, dum Sc injurias cito oblivifcuntur, Sc odia facile ponunt .* veterem Ici-licet circa omnes iftos affeCtus , de qua teftatur ocVimpellitecurat, fed meminiffedebebant8c suream illam Terentii gnomam, sima, at enim, ut quod res eft dicam, plane non poffunt; cum facto ilii “qupri, hilaritatique, & voluptatibus nimis addiaifmr. rr,mlerCS-’ Pr$fer infignem formae praeftantiam, qua rifn,!?Unitei: utjamdixi, excellunt, compoii- p. 15 qL}°quefunt moribus , 5c nativa quadam venu-/ererSratlaC1jle deoColr£e‘ quod fit, quia inde a pueritia, f° quodam & ufitato patriae more, libere itatim 8C ^!a.ritercamquibuivisverfantur, unde&infermo-‘'J cfteris vita: commerciis, liberae, promta:,au-cenrin i, 11‘tanta tamen libertate, five quis malit li-ut no’j011?1 atque decori admodum obfervantes: ita ■tam-nr i Ur -na tantuni negotia, etiam iieminecomi-iurarn’ ° emuttet prodeant, fedoppidatim quoque per ni'm„,tCrram’ uulloaut perexiguo comitatu , peregri-rec ui linguas tamen idcirco incurrant, vel ca-rT„._,.s “Utobnoxis, funt etiam continentes , & opido vir," fe, U®11*’ non familiarem dumtaxat rem, cujus ' “ ,e eexortes funt&fecuri, ftudiofecurantes; fed ptionibus quoque 8c venditionibus , aliiique virorum propriis aftionibus fefe mifcentes , ac non manum minus, quam linguam interponentes : & quidem ea dexteritate Sc promtitudine, ut in multis terrse Provinciis, Hollandia nominarim atque Zelandia, viri ominum tere rerum fuarum curam uxoribus fsepe reliu-quant.qui fane-agendi modus, ubi ad folemnem illam vC fccmmco fexui naturalem feredominandi obmurmurandi- murandique cupiditatem accedit, dubium e fle non po-teft, quin 8c imperiofas eas & faftidiofas,nonnunquam & infolentes cfhciat. fed ad rem. Domeiticus oc iolem-nis familiarum in Belgia victus parcus admodum -. onna Oine atoue 21 ms laminarum in jseigia vivlu» - —----------------. frugalis, potus fere cerviiia , ex aqua femel atque iterum cotia , tumfarre, hordeo, tritico, & lupo ialida- J , r> . i:.yz. rnnhpt.ra. CUI rum cocta , tumiarre, uoiucv, ----r rio, apta quadam 8c peculiari mixtura, contecta, cui potui fiquis affuevit, is&fuavem expentur &: a - fem. quin optimam aliquando eam coquunt, 8c falu-berrimam. creber etiam uliis ladtis. pane utplunmu Bernmam. creber etiam ums lactu. ... viflitant fecalicio. (aliunt inde quotannis, profamms quidem 8c facultatum modo, unum aut alterum bov . . G- 1 i' L. fza /-x 11 Pt/1" . alLlilDUS, P ---------------itaiumiiiuuvj uijuai»« • tum & totidem fues: hinc caleo, butyro, altilibus, p • litis, & arboreis frutiibus penaria ma fcibusfale conditfsV 8c arboreis fru&ibus penaria lua tam largiter inftruunt, ut magnam anni partem inu dem viSitent, ac non nifi perraro uTviMsiogn^-nirDionifia, & fiquaprxtereafete offert occafio, magnifice convivantur , 8c adhibitis fibi offert occafio, magnifice convivantur , 8C auniDiuis m. ™ " ^-gzg&rsxssi. rium iter fufcipere tibus , & przefertim tibus, oc przelertim loiemmuiiuu» „„ bus,quas ipfi ItenlmiifreiV Graci .r»,»™ vocant, per oppida paffim & pagos annuatim haberi lolitis, tumco- pida paffim & pagos annuatim haberi iqntis, 1011.^-gnatorum 8c amicorum nuptiis, aliifque id genus e mterfint. veftitu utuntur decoro , commodo, e^g3™» concinno, domos habent adeo bene compofitas, us, non privarim tantummodo, fed 8c publice, pacem anucitiamque inter fe firment atqueftabiliant. quin non cum Provincialibus modo , fed & cum exteris quoque, iqmdem prarogativ® quidquam adfulgeat, imo & ex-a eam, haud raro adfiniratem contrahunt. At hoc rur-‘Us damnabile, quod videamus apud eos nonnumquam coire conjugia valde imparia , adeoque exorbitantia SC porlus abfurda. qualia fcilicet adolelcentis cum vetu-fenis cum adolefcentula , & quidem nulla ntiores, etfi jam ab antiquo, ^!,v“flS Belgis regionibus , fed in una nonnum- m u ,iemf!ue l,r°vincia, varie annum exordiuntur; """^“andia nominarim, ubidiverfis, ut fic dicam, , . urltylis. in nonnullis tamen terrs Provinciis, ve-i apud Zelandos , ftylo utuntur Romano , & ab ipfs lanuarn menlis calendis anni principium capiunt, ii' crabantia vero ab ipfo diei Veneris fantis , quam vo- cant, meridie : idque non adeo quidem ob inortem, quam ob conceptionem Domini Servatoris, qui, fecundum Ecclefis Santise Dotiores, conceptus fuit eodem anni die , quo crucifixus. In Flandria fumunt anni exordium ab Sabbatho fantio , ipfaque adeo cerei pa' fchalis fchalis confecratione per facerdotem finita, id cfi:, hora diei przeterpropter imdecima. atque hs quidem pro- nri#» fimf Xr T7l aD anno Chrifti i^-fio citra, natain-nerunrX^r aj"c'4e.ntarla tantum funt mala, qualia eve- tradui ittigubernando Eundis Duc^,!re,-nqUod fa£tum tame" antehac a Bur-Karem r, c US " ldeo ^que Vicarium, Confiliis fuis 6i55iS5S6S9tt ns, gubernavit imuo multos annos D. MargaretaAu- ftriaca. ftriaca , Csfaris amita, qua defimtia , commifit anno IS31 idemCarolus terram hanc gubernandam Mari^, reginae Hungariae,fororL qus praefuit ufque ad annum tempore , Imperator ditionum iftarum adminiitratione ultro fe abdicavit, eafque filio fuos Philippo Regi, podidendas concelfit. qui mox Ema-nueli Philiberto , Duci Sabaudiae, matrueli (duabus enim fororibus , Emanuelis Portugalliae Regis filiabus nati funt) gubernandas commifit, collato eidem Legati , five Capitanei fui Generalis in Belgia titulo. Hic cum ejufdem Catholici Regis beneficio recuperafiet ab Gallis Rege ditiones fuas Sabaudize 8c Pedemontii, prsfedtura fe abdicavit, &C menfeAugufto anni ISS9 Provinciis iftis excefiit. quocirca Rex eas tradidit gubernandas foror i fu s D. Margaretg Auftriac^ , Parms & Placentis Ducis uxori, conltituto ei, hoc iplo nomine, annuo triginta fex millium aureorum honorario, prster emolumenta , qusfolenr accedere. Venitpolt-modum anno 1S67 Dux Albanus, & difcedente^Gubetw modum anno 1507 ------7-------- natrice, manfit ipfe Legatus, Capitaneus Generalis , 5c Regius Belgiae Gubernator, cui poft annos lex diice-denti fucceffit' ' " " r denti fuccemt Ludo vicus Requefenius, magnus Caftel-!s Commendatarius.quoin Provincia mortuo,Rex anno 1576 temporario fuo decreto, 5c per modum,ut vocanr, provifionis,reruBeIgia> fnmmam commifit Conlihoiuo, provihonis,reru tieigise fummam commifit Confilio fuq, auod dicunt,Sratus,‘ac tandem initio menfis Novembris anni jam didi fucceffit SerenifTimus Princeps D.Ioannes ab Auftria,Regis frater, a Majeftate fua ad prsfediiram hanc miflus iifde quibus alii titulis, fed amplifuma quadam ac tantum non regia poteftate. cui, biennio pol » vel prsterpropter, extin&o furrogavir, iifdcm titulis, prseminentiis , & audoritate,B.ex Alexandrum Farne- nefium, Parms & Placentis Principem,fuum ex lorore nepotem, eum dico , qui retulit poftea in his iphs 1 rq-vinciis tam crebas tamque ftupendas ab hoftibus Re^ victorias, de quibus cum alii paflim hiftqrici, tum oC ego in Commentariis meis prolixe memini. , Addita m entvm. [Principi Parma circa initium anni 1 s 9 3 ^Atrcbati vita dtfunito fujfecit Rex per modum pro-vifionii lliuHrifitmum Petrum £rnefium> Manffeldia Comitem» qui annuo feri fpatto, ufejue ad Sereni fimi Principis Srnejtl uAuflnacii Imperatoris Rudo Iphi fecundijr atris 9 adventum, re-^ bu* in Belgto prAfuit. Ernejim verot cum extremo Januario anni * S94 in Belgicam adveniffet, Februario anni fequentis i S9 f BruxeUa rebus humanis exemtus ejl. et fuffellus per modum provifionis Comes Fontanus , S.R.E. Car-inahi) lArchiepifcopns Toletanus , & tunc temporis Prorex Lu-a. is Februario anni i f <;6 Bruxellam tngrejfus, & magni» jice admodum fplendideque fufceptus^prafuit regio nomine upjut p fnnii™ t s 9 f tfuo tempore Rex Philippus ^am fenio gravis* rttJcipu filii fui confenfti , de ffondit eidem liberto filiam natu majorem, lfabellam Claram Eugeniam, Hifpaniarum Infantem* ai,n/otfm hac 'Pf* Belgica , & Burgundu Comitatu, at» dert° ef/lij0 amo 162i9 lfabella rurfum regis nomine pru» *sirth C ra^a‘miArn & Ltscemburgum ducatus: & Flandriam* ■nat ^l**1™'^*1*1*10*'**™fiamurum.Comitatus.&c.hodieguber» , hm/»'r«ti, \vero Gubernatori- bus 'n‘Jn'jrat‘, Vero hattenuiRcgiuBelgnritmGubernatori- ceniiJrlL u Generalium nomine, civico ifto bello Ctuexort/!'L?iJr*%Urint- Cum. "i0 peft varios in hoc W- d.nesGfuer2T : i' '^«b^ftricfjterauem, & Or-dijputaretur ' redintegratum cft bellum, hic cum 'aufiriucum iJr' aam, ‘nterea rerum fummes & bello ttdverfM Muhriffjmo''P'^uenclo proficiendus eflet, pluriqite Nobiltur», clajnch/um ■j4'I'‘ri4i0 honorem eum fubinvidenteSy Matthiamab curdrunt Serenifimum Principem U cum vemlTet iJ r‘? ‘ ImPeratoru Ruddphi tertium fiatrcm. {ufceptm fit < J efi&tcam , tandem pojl varius altercationes, adverCuiD UaJ- m°Ui,ngeneralem Gubernatorem , & bello & imperitiam r C,a Pr*febius, adjmlfo ei, ob adolefientiam VtcTencZtZi, '^mollio Principe, ceULgato& ct‘tavetitmcoanudn^Heade°Re&em exMerba.vit, utprc-•>eralibd 'ZT-yeraUremo MatthU & Ordinibus ge-ta funde fi,- 11 am lmpem auxilio interdici. Uanni interea vi-menfis. qui Ut efts rei*o nomine^ Princeps Par* thefiam nempe liZ ctePit/m‘':c'‘l> Gallobclgicas, Jlr-1 i biannontam , & confinales* ad ineundam cum Reg* Rege pacem', & procurandam fui reconciliationem, fucceftt Parmenjt conatui, & avulfc Provincia Gallicana, a cjuibus cum defert eu fe viderent catera, facio ar Hi fimo inter fe fce de re, Regem ejurant , & Sereni fimum Principem Francifcum, filium Francia,fratrem unicum Regii, creant inaugurantque Duce BrabantU, Comitem Flandria, &c. Serenifimo Matthia gubernium deponente, & commendata Ordinibus domo^Auj.na-ca, inGermaniam revertente. Francificta , cum delectusagen i pratextu, occupare parafet ^Antverpiam , ab civibusjortiter _________‘n reAuv . finftDaulio exce - prarextu, occupare parajjer i/ini va' :.J r feliciter que repulfm eji, & in Galliam redux , pofipauUo excej-fit. Interea veroParmenfi res feliciter cedere, & obtruncato, per ficarium . lUuFlriffima Principe ^Auriaco , pUraque Flan- J'. . .1*1X01 l/C I U L C//f> IC.JJX0.H0..*'' v -" - ■ J - 'X ficarium , HiuHrifiimo Principe xAuriaco , plaraque. Flan-drm & Brabantu oppida illi fe dedere, quare arctiori etiam quam antea fice der e Provincia reliqua fefie unire, unde & «-nitarum , jive fccdsratarum Provinciarum Belgii nomen ej . quarum Ordines , pojlquam Gallia primum Regi j ‘Vmmum in foederatos Belgas imperium , fialvis tamen antiquis terra ipfius juribus, privilegiis, & immunitatibus, obtuli fient; & Ab «, cLdtlimuSanEUUi* cnfih^honrfefccxcuf^U , effen, rejeCli-. adxerMt Seremfirntr» Prmc.pem Ehybetham, ^n. glia Francia, & Hibernia Reginam : a qua, licet non impetrarent utfiummum illud acceptaret in Belgas con fcederatos imperium, obtinuerunt tamen auxiliares quinquies mille peditum, & mille equitum copias , militaturas duttu & auffiuiu Comitis Leiceflram • quem Ordines Faderati crearunt fupremum Provinciarum unitarum Gubernatorem: fed orto pejt inter^Anglos & Belgas difiidio, Leicejlranus depofita prafettura inyin-gham revocatus, inibi fato come fit. SujfcClas illi ab Ordinibus Fcederatis lUujlrifiimus Princeps Mauntius Najfovius, ^Aurui-ci, ex unica filia Elettoris Saxoni a, filius. Illi fuccefiit Gubernatoris titulo, Ili Princeps Fredencus Hernicus Naffovius, Guiljel-mi xAunactex Loyfa Co/ignia, filia Cafparis Coligr.it Gdi&xAd-mirali, filius, qui exercitui Federati BelgiiprafeHus magna,! res gefiit,patriis ac fraternis virtutibus nequaquam inferior. Victor enim validi fimos urbes Grollam,Sylvam-DucU ,Vefialiam, aliafi-que expugnavit, & fuperiort aftatc debellatu ad Mofam urbibus Venloa, Ruremunda, Trajcfto ad Mofam,quartam Gelrix tetrarchiam, qua Hijpano haftenus paruerat, necnen provinciam Lim-burgum,Potenti fimorum Ordinum imperio adjecit, & et tamnum prudenter ac feliciter gubernat Habet autem ut plurimum Gubernator, feu mavis terra; iltius Prsfedus , tamquam Legatus atque Vicarius rius Principis,tantam in eam auctoritatem, tantum imperium, quantum ipfemet, fi dicendum fit j Princeps. Et tamen quotquot ad univerfale regimen pertinent Magiftratus, Principis tantum nomine auCtoritatequc przefunt. cujus folius eft, fupremas illas dignitates conterre, &c pro arbitratu eligere Prxfides , ‘Cancellarios (liceat in his talibus uti receptis , etfi parum forte Latinis, vocibus) Confiliarios Status, & San&ioris, five Privati Confilii Capita , Thefaurariumque Financiarum, five orarii Principalis, aliofque nonnullos, ipfius ele-clioni refervatos , profanorum muniorum miriftros. quin de Epifcopatibus quoque, Abbatiis, Sc przecipuis aliquot Ecclefiafticis dignitatibus, ufque ad certam, ut vocant,taxam, folusPrinceps difponit: omneique adeo ieges3 decreta, Sc alicujus momenti negotia, ejus unius nomine Sc audoritate tradari Sc expediri folemne eft. cd V1deamus nuncjam, quales hi Magiftratus, Sc qua;-am eorum fint partes, fi praemonuerimus tamen , non a pridem ta&um , cum duo illa, de quibus di duri fu-_us,c°nfilia} Status videlicet atque Privatum , unico eogue Privati Confilii nomine, apud Principem t?onprUnt-<1Uudipfum Confilium , a prima fui inftitu-t- r ?omnia utroque nunc pendent, nego- olum expediit. luccrefcente autem deinceps nego-t 11 m m°lc, Sc fupervenientibus maxime tam crebris ‘ nque continuistradui noftrobellis, necefiumfuit, c ipium Confilium in duo velut membra dividere, ac 5 clllam dlCam» audoritate prserogativifque munire. CONSILIVM statvs. pnfilium Status, Gubernatori ex more adfiftens, j ^certo quodam , Sc pro re nata , ipfiufque adeo ii incipis voluntate, nunc plurimum , nunc pauciorum rurfus Confiliariorum numero conftat. ingrediuntur vero in id peculiarium aliquot Provinciarum Gubernatores; hinc Dodores nonnulli, Sc viriilluftres, propter merita fua Sc virtutes a Principe ad hanc dignitatem evedi. agnofctmt vero hi fupra fe Prsefidem , virum dqdrinaSc prudentia gravem. Sc cum hoc quidem Confiho confultat atque deliberat Gubernator de rebus ad ftatum Principis Sc publicum bonum fpedantibus, agitur generalis. agitur enim in eo dc pace & bello, ac de univerfali ter-rs regimine, recenfentur 5c examinantur omnia nun-tla,monitaque undecumque accepta: tum 8c arcana cum Principibus, 8c finitimis, foedera, agitur 8c de retinendis vel exaudtorandis chiliarchis ; de propugnacu is, munitionibus, 8c armamentariis: de mittendis Scexci-. ir. i_____m-iflm ad hoc iplum Conii- iis loquor, qui pr$erant anno 1587, quo4, _ Mi,n< e piftola ad lotiorem, Dux Arfchotanus: Comes Man- feldize, qui & Gubernator Ducatus Lucemburgenfis K Comitatus Chinenfis : Abbas Marollanus ■ “ ^ V dinem Abbas Divi Vedafti: Chnaophcrus Aflbnv-ll.us ToparchaA-tovi»!— Rtch^^nfih, Prteles , i^^^S^ts Graphiarius Ordinis aure, kkssissSZBS^Ssai mciE. In ne et;am ;n Senatum omnes quot- taassssg SS5SSSSS6IS&&* CONSILIVM SANCTIVS, five, ut vulgo appellant. Privatum. V. duodenis Confiliariis , qu, omnes aut lurifcon- a iplum Crubernaron auniLiv, «-x, duodenis Confiliariis , qui om ulti, aut etiam Equites , virtutum oc td hunc Magiftratum eletti. agnolcu: V Vim ‘ac omnes aut luti icon turum & meritorum ei *' agnofcur* ----^ 'n' ■at initio, ut diximus , omnia aul$ & totius S a >otia.fed fa€ta poftmodum dichotomia, ceifit Co ^i^^ Status eam quam indicavimus partem, rcfervatls fihi quatjuftitiam, jus , & politiam concernerent, nimSC iuprema quadam in Confilia czetera poteftate & iupcr-intendentia. Ejus enim eft, concedere privilegia 5c con-fenfus,feu permiffiones principales: ejus, expedire de-lictoru remiflionesSc gratias:ejus denique,promulgare leges, decreta,ftatuta, & edidta. unde Sc hujus Confilir Senatores didi vulgo fupplicum libellorii Magiftri.fpe-ftatinfuper ad eos cognitio 8c judicatus litium & que-relarufuper limitibus & confiniis terreae prscipuis di-tionis,(uperioritatis Sc auctoritatis,tum Principalis,tum oc Procerum quoque feu fatraparum, aliorumque Aul® adminiltrorum , in tabulas ordinarias relatorum, partibus. Infumma, eft hoc Confilium veluti vallum quod- J1™.^ProPugnaculumjiifticiar , & fupremam habet in tpI p1 • re.bus poteftatem. quarum tamen graviffimas, npravn^1PL0’fl adeft' Principe, vel eo abfente, cum »e-StAtn\ tTUberna.tore , nonnumquam & cum Confilio p-nri s(:commilnicare confuevit. quemadmodum & ne-admfv- atUS>ciu^bus juridicum aliquid vel politicum eft confp "T ’ c“m fandiore Confilio communicantur & Pampli„cUr" Pr?ddet hodie huic Confilio Guiljemus defrrmri ’ ^cnfrliarius Sratus , de quo infra in deindp r°?e BpUSaru.m, ubi natus eft, latius. Senatores veldii». rn,tC-a^1?tI<'icoIaus Micautins, Dominus Inde-dotus ' hrj-i?P lorusAff0nvillius, &IoannesRichar-Anton’i ,tmo -n:Ioannes Vendevillius, legum Dodot:. Broffi»». flus : loannes Froiffartus, Toparcha Vereirv; e™/^nanpdus Verannemannns , & Luefovicus dienrin-m! ’ ,C°nfiliarius, primus Secretarius & Au-pheusfin ii" 3 fe^retis funt' loannes Bootitis , antigra-Vafleurm!,10^™?’negotiorumBurgundii: Francifcus Morafina5 :a^U14e mus Angianus: Simon Grimaldus PhilinnntL ^1IPericus Comes .• Flaminius Garnerius: riushPuPius rP r,^s/ratenfis’ olimEques &Secreta- CONSILIVM FINANCIARVM. R Efidet hinc in Aula Confilium, cm & hic, Sc apud Gallos nomen Financiarum eit, idqueab aiims -aliquot retro conftat e tribus nota: prudentia: inter Belgas Dynaftis, qui vulgo audiunt Capita Fman-cianim: uno Thekurario; uno Tribuno orario , le g • nerali Quteftore ; & tribus honeito loconatis , peritis, Sc muneris tanti capacibus viris, quos vulgo voc Commiffos: tum duobus Graphiariis, alnlque aliq adminiltris. Et penes hoc quiderti Confilium fuprema eft in Principis patrimonium annuofque proventus a -doritasitum & litper ordinariis extraordinanilque nm-iidiis.fuper Cameris Gve Collegiis Ra“onl,fn>(2ilrt,„..fa. bus,aliifque pecunias Principales tradant,bus.di^enla tio:in eo hunt taxationes,Sc expediuntur pecun ,1 belloque neceffariarum, ac vebn arces Sc propugnacula, Outeftorum , & praevio Camerarum Rationum adlenlu, omnia Principis vedigalia. moderatur atque reftrmgn, pro inftituti & commentam lui ratione , locationu"1 leges. & ut paucis dicam, penes ipfum poteftas,&_admini^dormmn&quor;mamqki poteftas, & admimltrano omnium uc ““'-rm , bonorum & pecuniarum Regalium, unde p p poffit gaza quaedam atque tfielaurus Principis, quo is Utitur ceu perfugio quodi Sc facra.quod ajunt.anchora, in quavis occafione atque necefiitate. ordine r-:Efeiaus un‘verfam adeo di-teftatis fibi in r, ^ cluidem pro occafionum & po-cefftemodo eri?raaat°re.s & vagabundos ab aula con- reis jnfe fi™’, - 0 eC non lta pridem fadum lit, cum de futneretaue "I115 Fentei.Jtia , ac pro arbitram ftatueret-eftnuper ari Pam caPitisfupplicium. fed adjunflusei gatus. 3 " cenda id genus judicia , regius dele- c°NSlLIVM CAMERffi RATIONVM. t-T dam1»^^1-’^6 Brnxeli® domicilium & alius qui-, i -l memk81115 Magiftratus.qui Einanciarum veluti rnme ,!m.eft'&vulgoaudit U ammbredvCcm-miusPrJu6raRatl°enum- cui folemniterolim praeerant Audito- Auditores, tum ordinarii, tum extraordinarii, quinque; ac alii quidam Officiarii. Praefes iis antiquior Petrus Butkenius; recentior veroBernardusVeulclius. Ratiocinatores loannesBootius: Henricus Stcrcquius : laco- bus Clocmannus: loannes Baptifta Bergius : Henricus van Etten: loannes Favrius: Gerardus Cymontius: Ger-ardus Paulius: luIiusBuccabella: Marcus Dennetenus, & Francifcus Verlilius. Auditores loannes Walhemius; Leonardus Boxhornius: loannes Cortembacchius: Guil-jelmus SmifTms, 8c Vrcius Iderfenius . Et huicquidem Senatui rationem reddunt fuo quifque loco Sc tempore omnes, quotque funt, in Ducatu Brabantia: 5c annexis illi dominiis, tum 8c Luccmburgenfi Ducatu Thefaura- rii, Quseftores, aliive Regiarum pecuniarum Oeconomi, acceptis ab co vicilfim, j uxta Regias conftitutiones, debitis apochis, live acceptilationibus.Prxter vero hanc Bruxellenlem, funt 8c ahx tres rationum Regalium camera;, in Flandria nempe , qua; omnium longe pneci-pua.in Geldria, & in Hollandia. Atque hi demum ilh rimtMagiftrams, qui, Principis nomine , generaliBel. carum Gubernatori, ex veteri & foiemm more, adfi- Hunt. Sedenim,prseter hunc ipfum Gubernatorcm.eit 8c peculiaris, ut fuis infra locis docebitur, unicuique fere Provinciae futis Pratfetius; ad quem , ceu Vicanum Principis, rerum praecipue bellicarum ejus cui praeit Provinciae fumma folet referri, ipfe vero univerialem illum Gubernatorem reveretur, eique obtemperat. Notandum autem, iis, qui vel in Aula Principi operam fuam impendunt, vel apud exteros Principes ejus lunt Oratores, aut alio quovis titulo peregre abiunt, ipe-ciali quadam gratia privilegioque conceffum ede , ut n0nnimtiuam ^eXl cujus nomine caulfam defen-tarp n ^octtfator Sc Advocatus fifcales, nec vel audori-femiH cntlave >.veI aito quovis adfpedtu, cuiquamin-Ph,HnEJBria--<1Um even.V tmperin Geldria.hu,usipfius «i a MaiJu- glS- tf.mPorlbus . Ut cum caulfa cecidilfet bua Majeitas mitte quam agitaverat cum Toparcha Au- Anholtino, nec reperiremr , cjui fcntentiam vellet ex», qui, ipfe Rex (6 juftifiimum Principem!) eam de fatio executioni mandandam curaverit. Appellant quoque fuprema haec tribunalia inferiores omnes confeifus juridici, fingulorum exiliis jurifdi6tionifubjeCti.8c judicatur in eorum plserifque, nominarim in Brabantino, Mechliniano, Hannonienfi, Geldrenfi & Fnlico, definitive, ut vocant, nec ulla datur ab Regiis iftis Confilns provocatio, fed obnoxia tamen eo, in civilibus q caulis, altera partium ita petente, 5c ordmanaj via etiam impetrante , cert* cuidam fentcntiarum marum recognitioni, quam vulgo revilionem aPP^ * cui ut plurimum adhibentur ex aliarum Provinci Conliliis aliquot Senatores , dimidiuni fere illorun^, vonnins aliquot benatores , umuuiuii» -- quibus lata lententia, numerum adimplentes: at^' conjunaim deinde feripturas & munimenta procenus recognofcunt, Sc fecundum comperta probataque ,nu ssrsittigstSTtiBsa busterrs foris, utuntur communibus: mumopal bus ta men,& peculiaribus quorumdam locorum ftatutis, quo rum ingens eft numerus, tum Pnncipum ferietis, & conftitutionibus iemper falvis: qiue omne omnino leges, privilegiis tantum exceptis, przcedunt. fedenim de hinpiis , priufquam perferantur & promulgentur, non fine praeviis Coniihorum Provincialium vo- tis atque fuiFragiis, mature deliberatur, & ita firmo -lidoque fere nituntur jure, ut cum communibus iplis ie- 8iIUam"eUro"rxt™em hanc^&adminiltran-dze j rationem, delegat quotannis, Regio nomi- ne. Gubernator CommilTarios quofdam , qui non in urbibus folum primariis, fed in omnibus quoque alicujus nominis oppidis , creent formenrque Magiltratus urbanos, injundo etiam iis, ut accepti quoque Scexpenli lingularum urbium tabulasrccognofcant. fpeciatim vero m Ducatu Brabantis, ubi lingularem quandam auctoritatem & jurifdietionem poludet Princeps in loca la-D cra, cra. mandat infuperiis ut recognofcant rationes templorum, CcEnobiorum ,& Noiocomiorum. quo videlicet fiat certior num pia ejufmodiloca farta tedta ferventur, & convenienter adminiftrentur eorum proventus. quod liqua inveniantur confufa, fiqui manifeftiores abufus, iis, ftatim ut ad Aulam delata funt, feverillime providetur. Adeo quidem, ut licet omnes hic urbes, omnia etiam oppida, aliaque alicujus momenti loca, ut in defcriptione Antverpia» fpeciatim narrabitur, fu is regantur 8c vivant legibus , plurimifque gaudeant privilegiis, 8c eximia quadam in politicis pol-leant libertate -y gubernationis tamen ipfius fumma, primarias quasque ditionis totius dignitates a Prin-primum, tamquam fonte , dimanent, 8c in eum rurius redundent. Solent vero omnes Gubernatores, f’™nes„ 1'rxfides, Cancellarii, Thefaurarii, Quatfo-eft ’ c cll,« hodie conftat ternis equitum millibus, partu11 q mem cataphrafiorum , partim vero levioris armatu-, quos pofteriores Gallica voce Belgte dicunt cwerr.contmet autembicequitatusfexcemarum, utiio loqumv loquuntur, lancearum cohortem , computatis in lanceam, Belgico more, quinis equitibus, qui apud Gallos funt feni, atque hic quidem fexcentenarms numerus lancearum, per opportuniora quzeque terra: loca vane fparfus, diftribuitur in quatuordecim alas, vulgobe vuuicantjtommitrantur autem h& al$, honeftiffimo fa-ne ftipendio, optimifque & inviolate fervendis legibus, prEecipuonim hic e Dynaftis regimmi.Ita quidem ut it.a militia numquam non floreat, & cum nobili itirpe p -gnatis tumfelectis 8cad maxima quqqueatque pulc - rima, ut pluries nuper compertu elt, tentanda patranti. - quefacinora, nonidoneisminus,quamcxpedmsmm bus plena fit. . . Sed nec paratam hic habet princeps maritimam aliquam claflem . nam cum tanta perpetuo fit domeltica-rum fimul & exterarum navium copta, fiiperfluus plane effethic fumtus. Habet tamen in promtu Architlialaf- fum, cum pauculis aliquot prsfidiarns quidem , iedlc- miermibus tantum naviculis, quod fi forte occurrat, uc facienda fit expeditio aliqua bellica , vel trajiciendum hinc aliquo, puta in Hifpaniam, via maritima , tum vero u litatum & folemne eft Principi, retinendum jubere qualemcumque vifum eft navium in hifce portubus confiftentium numerum, live vacua: ea: fint,fiye onuitjE, nullo vel indigenarum , vel exterorum dqminorumdi-ferimine. has poftealuo ipfius apparatu fuifque auxiliis curat armandas, & ex animi fui fententia inftruendas. utitur autem initnitiis quantifperplacet, naulumea-rum dominis ex aiquo & bono perlolvens. Munus Ar-chithalafii, quem Belgae, vocabulo, ut putatur, Arabico , Admiralium vocant, fublimis valde & magni momenti dignitas, eft enim illeipie fupremus maritimarum & omnium inde pendentium rerum prarieclus. unde oC clafiium quoque mari expeditarum caput Sc capita-neus generalis, eft praeterea omnium fifco adjudicatorum , omnium tempore belli maritimarum praedarum particeps, quin & in fingulas mercium vehes, Regis permiflii atque diplomate hinc ad hoftes aveclas, vel ex noftico hnc importatas; certum aliquod pretium illi perfolvitur, quibus quidem maritimis diplomatibus, D 2 huic huic, illi, ab Rege conceffis , necefleeft ut accedat Ar* chithalafli confenfus, atque chirographum, quod ipfum ejuschirographum,Belgis Gallicavoce diclumauar.bet quia nempe diplomatibus Regiis folet affigi, ufque adeo neceiTarium eft, ut nili accedat, omnes illte merces & bona reapfe fint confifcanda. Quod ipfum terre-ftribus quoque ab' Rege concedi folitis diplomatibus fieret, nifi affixa iis regionum illarum, qua tranfportan-tur merces. Gubernatorum chirographa, idquenonea tantum de cauffa iit, quod hunc habeat Princeps Mini-uris fuis honorem , fed quod ex eorum illo confenfu» quibus , ceu terrarum illarum Pratfeftis , talia magis ,Pt expI°rata , certus fiat, iefe non defraudari. Pra> P fi?dle huic dignitati Emanuel Lalainius, Marchio ler''ltlCfcfls ’ D°minus Montigniaci, Eques aurei velis , qc Capitaneus generalis terr$ Hannonis. Maxima iniuper Principi in hifipfis Provinciis tor-hpe/r0rurna^orumclu£ inftrumentorum apparatuum ceihccrum eft copia, qus omnia , demta ea dumtaxat 1 arte,quam auferunt neceffario limites 8c prscipui nq-imspopugnacuia, cuftodienda curat Mechlinis. unde 5- 2?- fiquando conflatur exercitus, vel alia qusvis fe-ottert occalio, moventur 8c propelluntur ad deftinata rj opportuna ufui fui loca. Cui muneri prsfici lolet Re-KWs quidam adminiftrator, Gallobelgis Grimd Maiflre e dtzzime, Latinis, ut volunt. Tribunus armamentarii. penes hunc fuprema eft machinaria: rei aufloritas. i$ q ocumque neceffitas poftulat, tormenta jubet condu--condiitia difponi, &fuo tempore rurfus auferri, i» ut magnifanemomenti, & ampliffims dignitatis hoc i *cu' pr$eft Carolus Comes ManffeldiSi "aro Heidrungie,& Patris in prtefeilura Lucemburgen» vicarius; herosilluftris & prudens , ac bqnore quovis Olgmllimus. Praeterea veroipfa etiam terra tormenti5 omni bellico apparatu abunde inftrudta , & pauca admodum oppida, pauese alicuius momenti funt arces, quae non adfatim fibi de illis prolpexeriut. Interdictum ds certis tjuibufdam rebus c terra non exportandis. O Vnt deinde & ali$ multae in hoc tradhi laudabiles leges, quas 8c Majeftati fuae tuenda’, & publico terrae bono Princeps inftituir. Et primum quidem, <3u°tiefcumque bellum eft, non permittit, utlubdito-rum fuorum quifquam militatum abeat ad Principes u-ve Reges extraneos , nili obtento prius diplomate. Non permittit, ut eo tempore vel exportentur ad luos hoftes , vel in hanc ditionem ex hoftico importentur ul-1« qualefcumque fint merces,utve fubditi habeant quid-quam cum hofte commercii, concedit tamen certis qui-bufdam perfonis , non fine magno fuo emolumento, rutum & liberum commeatum, in lingulares aliquas,’ t*ua'ls hodieque eft apud Brabantos Antonius Pracinua«USVequeSl & Toparcha Vertainius , qui‘n mam li;,hf ,qUaAtTle venationem concernentes res fupre- tatum r,-, autionl:atem , ideoque inter csterosdigni- gnusVe^atorBrab1anri$tUm titUl°S 1 aPPelIatur & Ma‘ Pecutirvis. XTadtitU; ’ ^ r°IeJ rZrA!F^ee^"°™eino>vocierdiimilireT!i’n?nU;imi*Tmne ^uandam dit-innic/11 latione Fontifex Maximus certam th Petri . 1192 Partcm nominat patrimonium S an- SfSsBSsS^t^JSss jfeTgBgg^aaagggs folits fblitae merces , aliquid etiam juris eft. nec diti fa6him, cum in Ungulas quoque frumenti menfuras haberet jus cochlearis, vulgo l)et Lepel-v^cl)t: quod etli admodum tenue, Magiftratui tamen, centenis aureorum noftratium millibus, Sc quidem prajfentis pecunia;, vendidit. Sunt deinde 8c alia; quaedam ejus obvenriuncula;, qua: majoribus illis conjunde, luculentum illi conficiunt cenlum, 5c nec ordinarie nec etiam extraordinarie, eo, quem podidet Angliae Rex,fi bonorum Ecclefia; Anghcanae m-vafionem excipias, ullatenus inferiorem. Atque njec quidem fiiper hoc argumento dilferuilTe fufficiat, ad t e-monftranclam videlicet cum hujusipfius terra;, tumov Principis ejus potentiam , qu$ fcripto fane nec pote , nec etiam debet explicari fubtilius. Ordines Bclgict, convocandi, & tranfigendt cum iis, ratis. ve "ravioris momenti negotium , puta novas exactiones aut leges, ipfis proponat: folet ns per litteras con-ftituere & aiTignare certum aliquem atque Pr3E“.lu diem , ad quem illi ie fiftant loco per eum Pr0 furatu deletio deligit autem fere Bruxellam: «m quod M dinaria illic aulte fedes, tum&cauffa Brabantmorum, qui (ut fuo loco dicetur) extra fines Brabantis liberant, adfunt vero ut plurimum ftato eo & conditio die omnes qtiotqiiotvocatifmit, & quibus comi 1] eft, Ordines, quili atquodiutius celPent, arceffu de integro, & ftatuuntur in celTatores,pio negotii q--- nnnc etiam uraviorespecumanas ______agro, Sc ftatuuntur in ceffatores, pro negotii qualitate, nunc leviores, nunc etiam graviores pecuniaris poente : ita ut non committant, quin moxjitquevo . funt fiftant fefe.ac ad diem & locum ftatutu pradto iint. Et conveniunt quidem folito more Bruxells onv tantum earum Provinciarum , quas nunc dicam ; n bantizefcilicet; Flandriie; Arthefis ; Hannonis; va-lentianarum; Infularum, Duaci, & Orchifaz; Hollan-di« ; Ditionis Vltrajetiinat; Zelandis, Namuri; Tor-naci 8c Tornactefii; ac demum Mechlinis : cietera-rum enim Provinciarum, Geldrite nempe, Tranfifalanz, D 4 Fnfi», Frifi^, 5cDucatus Lucemburgenfis Ordines, exparto, ccfingiilaribiis quibus proditi privilegiis, convocantur a luis quique Prxfeftis Provincialibus (nifi gravifiimse tamen caufse aliter fuadeant) in fuas i pforum Provincias, ubi 8c cum iifdem Praefetiis, regio nomine, pacif-cuntur. Conftant vero, ut iingillatim poftea demonftra-bo, in omnibus fere Provinciis , Ordines ifti, e triplici hominum genere, Eccleliafticis nempe. Nobilibus, primariarum urbium Magi^ratibus. e quibus, autea-Jpfa videlicet membra, primores,- & delegati, quorum a° antiquo funt partes, accedunt, aut Commiflarios uos expediunt: nifi quod aliqui tamen proceres , fal-om^U'k lmPe<^imcnto ’ ^P^ex legefefiftnnt. Sed non P1. us tamen Provinciis eadem confuetudo. etenim, trmr ratia ’ cx Brabantia, Artheiia, Hannonia, Nana rin-r Ze^andia prxfto funt in Comitiis trium virpm ali um c°mmiifarii; Sc Ecclefiaftici quidem Prinrin b°atv®; Nobilitatis vero, Duces, Marcniones, biumHoS*1 abiqueDynaftse , & primarii Nobiles; ur-iiimulic » .^onhilescum binis ternifve Scabinis 5c „ res^ inrevJ,1, 1r1S* Pro re liata tamen interdum plu-vicem ^pS^Lilauciores- Dico, Ecclefiftici Ordinis teri vpl ProPri°' nec enim Eccleaiiaftici c$- ralibnc ‘P"5 Abbatibus, vel cum Ordinibus gene-nes at nlJ,“am COncurrunt; quod videlicet, fi non om-nes! Flandr'1*^116 tamen Pint petitionum illarum immu-mine cnmv,lab^ual<10r.tantum= Membrorum fuorum no-bet & fimi, 'ari0S : qui Ordo audoritatem ha-tuatque r!.;‘tiltCm ’ ut ^olus atque per ie deliberet itatur miidcm J" ,cius ProvinciiE Ordinum vicem, vocan-Nobiles arr “UR rebqui Ordines, Antii^ites nempe & tia mittere Z Cum libet’ Syndicos fuos ad Comi-rumcaure ph “ .pic,ant’ num quid Membra illa pa-commode, ",1Cr annuant, quod privarim ipfis in-q?am fibi ^11 tale ‘l1"4 accidat, opponunt (eipfi, enHnnf . ___detrimentofumiit, argumentis modefte Membra,1 id necZntradiai"’ ‘lu°d*a‘’ni,erunt cluatllf is Diluatis nimirum & oppidorum , commiiTarios deputat. putat, Sc quod ifti concludunt, id tota Provincia ratum habet & tirmum. Atque hi quidem Ordines , cum Bru« xellse jam adfunt, non congregantur omnes conjun-tiim.iedprovinciatim dumtaxat, &iucceffivc, idque in ampliiiimo quodam palatii Principalis conclavi: ubi, pralente ut plurimum generali Gubernatore, vel Prx-ies, vel Coniiliarius aliquis Status , nomine Principis, fimis rationibus & humaniffimis verbis explanat. Quo fado, Ordines, feu mavis eorum delegati, poitulant libi concedi tempus aliquod refpondendi: atque ita, ler- vatis de more quibufdam terminis & folemmbus ceremoniis , lingula membra leorfim refpondent. Cuiipii refponfo li Princeps forte , aut .eius rpi'®Ceau®;" : acquiefeat , tum vero multis ufque fohdis «tmi -blts petitionem fuam juitificare , eofque m ^«6»: tiam fuam perducere nititur, ea enim eft p S rum iltorum hominum vis. ut noi locum conciliare libi poffit eorum fuffragm. neque locmn hic habet illud plurimis locis decantatum diticrmm. Sic veh. fic jubes, adeo quidem , ut quamvis reliqua omnia membra Principi quidquam annuinent aliqua urbs, qualis Antverpia, turbare poffit SC inter, rumpere totum illum conlenfum. nam quidquid ur-dines illi Provinciales , vel eorum aliqua membra, concedunt, id ea fere faciunt lege , ut omnes omnino Ordines idipfum pro rata fua portione conhrmenr. ita ut perpetuo fere neceffum iit, non Ordines modo, quos dixi, conjunSim , fed fingula quoque leparatitn eorum membra. unanimi voce , in unam SC eamdem conclufionem concordare, unde nonnumquam contingit , ut non obftante quacumque dempnftratione , propter fuffragiorum difeerdiam , petitio Regia prorms rejiciatur, quod ipfum Princeps patienter & atquo animo fert, nec plura tunc fuper eo negotio fiunt verba, fed in aliud tempus magis oportunum differtur, quoniam vero 8c modeitus eft Princeps , & fubdin ejus civiles, fit ut quamvis in longum aliquando trahatur res, tandem tamen conveniant, mutuaque 5c pari utrimque fatiffadlione concordent. Quoticfcumque autem Ordines vel totam petitionem,vel aliquam ejus partem Prin- s-t DESCRIPTIO cipi unanimiter annuunt atque condicunt, rata & firma tunc res eft, Sc ftato oportunoque tempore plenum for-titur effedum. Si pecuniaria fit petitio,deliberatur,poft impetrationem , accedente & Principis placito atque dultragio, undenam & quarationeilltetalespccuifis corroganda:; ita ut vel bonorum decimatione,vel vectigalium ad tempus auftione, vel novarum denique ex-.itilonum impoiltionc, aut fimili aliquo modo, pro tcm-poris, loci, & conditionum ratione , Principi fatisfiat, & squatis folemni more inter Provincias taxationibus, totum illud quodipfi concefliim eft perfolvatur. Sc Ec-clefiaftici quidem, five fic mavis Abbates , nifi in nonnullis tamen Provinciis aliud moris fit, taxationes luas leorfim ; Nobiles vero St Mapiftratus , propter conlor-tium quoddam & affinitatem,"aua; inter utrnmque hunc Ordinem intercedit , fymbok fua conjunaim depen-dunr. Ac Brabantia quidem , qua: vartim antiquitatis, Partim dignitatis ergo praecedit, portionem fuamper-tolvit florenis quadragenorum grolforum Elaiidnz, qui cmlaure0 no^ro examugjm reK,ondent: Elandria vero, qu§ opulenta Sc potens eft regio.pro illis quadragenoru, - „ |''osPenditgrofforumquadragenum o&onum.atque lam51 v$teri 0rdines ratam fuam partem,juxta folemnes jam olim taxationes, perfolvunt. quae ipfs taxationes, m finovum quid & in^xpetiatunVhuiC illi Provincis ‘ Pcrvemat, ordinarie numquam mutantur. Conventiones inter Pontificem, Cr Provinciarum tftarum Principem* fes Ecclefialticas attinet, ea(dem fere habet X/S.um Pontifice Maximo Princeps in hac Ditione rnm. co!lventiones, quas in Regno fuo Rex Gallia-Akknv nom^nat^0 quidem collatioque Epifcopatuum, tiarum, 6c aliarum id genus dignitatum , in ipfiuS plerumque eft manu; confirmatio vero 8c expeditio pe-ies 1 ontificem. qui nullius omnino prstenfionis vel orretiionis prztextu , quemquam hominem, five ec-t ienalticus is, five laicus , evocare poteft extra Provincias, unde fiquid forte occurrat, oportet ut mittat, vel luc deputet Commiflarios , qui de pra;tenfa cauffa co- gnolcant, fcd nec beneficium ullum aut gratiam poteft conferre conferre, nec expedire in hanc terram diplomara^auc quid aliud tale, quod effectum fortiatur, abfque Principis quidem, vel Conliliorum ejus placito atque confcn-lu. In demortuorum vero Canonicorum, Decanorum, 5c fimilium di»nitatum vacantes locos, furrogationis iili, alternis cum Rege menlibus , jus eft. Canones cultus Divini paffim hic probi, & in multa obfervantia.habent enim Epifcopi fuos Archidiaconcs, qui ceu membra quzedamSc adminiftri, reprzefentantiploriim pertonas, utque rite adminiftrentur officia Divina, diligenter procurant: habentes eodem fine in praecipuis qmbulque locis & oppidis Decanos fuos rurales, 8c obligari quotannis fuam quifque obire Provinciam, ac fiqmd " quam erroris, fiquosabufus offenderint, adEpi ► P iofum referre, nuo tempeftiva nimirum adhibeantu EaB,l aliifaue proprietariis eas perfoivunt. lunteuatn qm un-decimasPtantum pendant, funt qu. etiam mmus; pro locorum nimirum & pofleflbrum , qui iionhiklem ubi-oue privileeiis confuetudinibufque utuntur, diverbta-te. Extat autem Caroli Quindi Imperatoris cautum va -de 8c prudens edi£tum: cum enim Majeftas iua perpenderet, hominesiftos Religiofos, Epilcopos nemp , Abbates,Priores, aliofque Ditionis hujus Pradatos, noii poffe res fuas abalienare, ideoque fi auidius emtionibu aliquidfemper cenfuifuo adjicerent, cum perpetuus,ut fic dicam, eorum fit flatus, fore, ut temporis laplu, clerus opulentia fua omnia fere occupaturus elfet terrat totiusbona: decreto fanxit, ne ulli cujufcumqueloci aut ordinis religiofi ftabilia ulla bona , fine Principis quidem diferto permiffu, mercari poffent. Atque hiC imponemus generali defcriptionifinem. Add. [Hac veroProvincmgubernandi ratiot tu bellopojt-tnedum dtjlraffiii, in nonnuUu mutata eji , prout unicuique tum vifum fuit expedire; ut latino fun locis dicetur,1 Tr qui in publicis omnibus munimentis, 111 ^Pjuis Regis , tum 5d privatorum negotiis u- Uirpetur, tranfgredime nec debere, nic etiam poffe. m,li1l-11a^LCxtlemam quandam arrogantiam, fi ego, nulla ruttrutius autioritate , reformare velim res ufque aaeoaiupenoribus approbatas ac divulgatas, ideoque cquor hac in re ufum communem , atque iterum affe-o, m leptemdecim hifce Provinciis numerari Ducatus 'citl$j ^nnhnrgi, Lucemburgi,& Geldris : Comi-a - ’andri$, Arthefis, HannoniiB, Hollandiae, Zelan-T 3 Mamuri, atque Zutphaniae: Marchionatum Sacri - ™a2na Dominia Frifise, Mechliniae, Vltra- ‘ raniifalanae, 8c Groningae. Quibus omnibus re-giombu5,8cearum urbibus, oppidis, cseterifquepra> upuisioastribuemus, quatenus fieri poterit, antiquas limui oc recentes fiias nomenclaturas; deferipturi deinde htum earum & limites; Sc mentionem facturi rerum memorabilium in urbibus oppidifque geftarum , vcl8c vifendarum; enumeratis obiter plxrifque vel ftirpevd virtute claris Sc illuftribus viris, aufpicabimur autem iafetiptionem banc ab Lotharia, L OTHA- PARS S E C V N D A: D E BELGICA Regi Hifpaniamm, &c. S V B D I T Aj Auctore LVDOVICO GVICCIAR DI N O Nobili Florentino. Additamentis pailim infertis, & ad hsc tempora audis. AMSTERDAMI Apud Gvilielmvm B l a E Y. clo Io CXXXIII. L O T H A R I A Otharia relcrvavit libi in Brabantia tale quale Ducatus nomen ; ditionem vero 8c rem, utpaulopoftoftenfurusfum, reliquit in Lotharingia. Nomen ei Latine fcribenti-bus eft Lorharta, live, ut alii, Lotharin-gta, Teutonice llotljjtjrit/ Gallice vero Lottirr, vel Lcr-raine : Itali, Gallos fecuti, vocantLore»o, Sednotan-dum,omnes halce utcumque corruptas voces ab Lolliano derivari. Imperatoris Lotharii lilio , Caroli Magni nepote, qui Imperator Lotharius , fcribente Paulo /E-myli°, aliifque auitoribus, tadus zelo religionis, mo-nachifmum profeffus eft, anno Chrifti 8j6, refignato ta-prius, 8c inter tres quos habebat melioris fexus n-lios diftributo maximo fuo imperio, ac Lotliano quidem iamdidto celiit ex" parte Burgmidia, una cum um-verfa quam tunc vocabant, Auftralia. qui traiftus ab eo ipfo Lothario, licet alii velint ab ejus patre . Lothann- giapoftmodum ditius, & Lotharingiamftritims fum- tam, Brabantiam, Hannoniam, Geldnam, Cliviam, alias terras fuit complexus, poffcdit vero banc lic late diftu-fam terram Carolina ftirps.ufque dum Carolus tertius, Gallite Rex, cognomento Simplex, nimium lane limp -citer, cederet eum Henrico primo Imperatori . anno videlicet Chrifti 924. atque hinc fatium , ut poft aliquod tempus Imperator Otho fecundus advocaverit Garo-lum, Gallia: Regis Lotharii fratrem, quem ut alienaret ab Rege, creavit Lotharingia Ducem: led accilis mi-rum in modum limitibus, 5c conceffa Colonienh G0deP“‘ remdefcend,'fl"emit-1iLovanienfi- hic Per lineam feqmo-ringo fuifTer,,2 V1^etur ab ultimo illo CaroloLotha- qui inter Comlm/r °re f*mul & ftJlQ afferunt, Primu.s' refumferittitnh J-ovanienfes adfciverit, vel fi mavis, omiifo interea m D“C1? Brabam:i®- Uve Barbantize, non mul, Sunerinee ° Lotharmgi$, cum in utramque fi-ius Aren! h-remn,emPe & Inferiorem, protenderet cefforesqrimbmC m eo cft - S^od hodieque ejus fuc-reipfa vero lllum Lotharmgi$ Ducis retineant. D-ster nudum mC ndItro tratiu vix quidquam inde, rnm &nnme^r U,m«^em dixi timtim , fupereft, CtimS nomen fimuisc ^0 manferit Lotharingis.etfi emm Genapum, pagus Brabantiae Gallicano a multis dicatur O C CI chert Icflr ^-Breda \ 'TiUmrch ^ C ^ oirfchot _ 'fy,uV,mu^ jLi toD“ij > ±™*'......... f" i Antwerj J r* &hejk+ 4- 'I ^ b^A^AfA ..>:/\'" ....••' IpSty^icnden sichntm: ff -Vilun-Hr Dif/hSrjr^* Lucum IA.__________ l’u?mr £ f/UI f -- * vrx7^,T‘”yra- J) li TMim fB- y— flm*, ^ ./ /v \,rrry,. ” ludotrym lirufid] r \ STruycnf \ 'pp^ ohpdumye : -VOm { / < „.....‘?*;--^m '•*../ lemtpjx"**. iVr 5*716 r-y j BRABAXrTIA. 91 dicatur terta Lotliaria:, fitquein eo Ctiria-qusdam feu. dalis,8c criminalis, (ut infra etiam dicitur) qua: vulgo audit /t baute Cour de Lottier, cenfetur tamen is ttatus, atque adeo celebratur Gallicana: Brabanos nomine. M.in vero, quo Sc ifta fimul & alia quadam ad mftitutum no-ftrum fpeftantia melius caperentur, videbantur bac pauca tenuiore quodam filo ediiTerenda. Nun bantiam tranfeo. BRAB ANTIA D V C A T V S. R abantia eadem prorfus , aut i majori ex parte telluseft , quam comm - j morat Casfar habitatam fuifle ab Adta .as d & Ambivaritis. Quandp autem . &. quare ____I Lbamite nomen aJfciverit dubia mul- I.-V7--- res elt funt qui fcnbant etymon W Srabftmolffimo illo Brenno , infefti-Bmo anondam Romanis hofte , cujus infra prolixior mentio aliivero derivant ab urbe quadam Brabantia, hodie ut afferunt, diruta, alii rurfus affirmant, terram Iwnc ol niunt, quod videlicet nomen hoc derivetur . quodam Erabone, Arcade, & uno h Ducibus Iu »C® faris, cui, ut volunt, Caefar neptem fuam, Gerl"al,^le; Zuana poftea diflafit, illegitima fotore .P™!' 3 T fponderit, attributo ei velutin dotem hujus nio. narratiuncula: iane, qua: non inveniuntur apud a rin„n= lem-mrouidern mlcnptts quibufdam , fise. qu$ res quantum mereri debeat fidei, lecto judicent. Sunt denique dodtifBmi aliquothomi i ferio 8c cum quadam autioritate affirment, nomen ft* ftum Brabantiae ab Godefrido Barbato , quem volunt, poft recuperatam Lotharingiam inferiorem, abdicaffe titulum illum Comitatus Lovanienfis, fibique de fuo ipfiuscognomentoadfciviile titulum Ducis Barbantto, quod mBrabantiam inde migraverit. Ego vero cum ex alus multis Scriptoribus , tum ex Paulo iEmylio.Bra-banti$ nomen didici effe multo antiquius. loannesLe-mainus, m volumine luo Illuftrationum GalliE, hifto-riam illam de Salvio Brabone teftimonio fuo confirmans, adeoque genealogiam ejus & fucceflores enumerans, ubiad Carolum Martellum deventum eft,tc-«atur , legifle fe in autiquilfimo quodam codice manu-tellFe°’ti"U^ _^ra*:,antos*nvento' hoc ejufdem Mar- Ecce Brabauunw Dux quartut in orbe triumphat, | Mallem in mundo JpectalU Chrifiicolarum: Dux Dominufcjue Ducum . Remm quoque Rex fete firevit, 1 1 - ^e^uttngnare, fed Refihtv imperatipfe.' “ Kt“'M"1" dernterr» ut G°defridusille Barbatus, non qm- Brahavti»“ererirn?men > veterem titulum Ducis cb rai, Belgis Htttogeu Stobt/ Gallis nentiis ‘„cllm omnibus fuis juribus atque pratemi- nentiis C viuuiuub UUb JUUDUb au-juc lnentivpi!!J,erc*u*bu?deinde praecipuis & majorismq-diirert2tnr;SraCCUrat*us atcll,e iubtilius iuis infra locis ci$ men k -laS >;tam iriris ?-utetiam,non inclufistamen fuburbiiS) tj eto,Coloniam denique otiodecim.virga eft per- 1 'y? mcnfura viginti pedum Romanorum, atque adrH? p!j m ™onuruentum id atteftatur , fed nufquam ftamr ^ eo..mcogirantes aliquando funt homines) ju-alia Via ma8nitudinem. ego tamen poft feduluffl ambitu fpv “™exame,oppidum hoc interiore moenium minimum Jta ica milliaria , quibus conficiendis duas ^assaRiSir" iata tornf, exter}14 hujus urbu adificia primum funt foff^ terrlm plrcujfe e£f*Pe Per vivumfiltcem, autfcrupofat» Turre s d U?vflc M °Peru terna pars vix veniat in adjpett* ilices & i “h** qua diRinguunt; atque mfia edAjor- t, 5" 2225-5« r/, ’ f'P*rvcnteme alumnate fumtibtu impures i. capto & Jijtere coatti funt. Grammaye in Lovanio. £x.hssccctloftrl' m ^intvtrpia tUo mtU. diffia viiUri potejl ail ficribu*^ Strutta anno clo ccclxiV- laterculo muri introrfum flrutt i, lapide deinde candido vefiiuntur. rotunda formavi altum a cj Habiliter fur git > non in alium {& hoc fine fatta) c/uam /pecu» la ufnm ; circumjeffla enim ad multa milita pajfiuum undique detegit. ^Ad fummam^rbs turreseximiioperu in moenibus habet Hi i. Propugnacula xi 11, & moles aggeflaterraconfih» data, & pontes fubhcti XVI, alibi extantes, ad munimen portarum nuper acce(ferunt 3 de m indato Gubernatoris harum provinciarum. Porta x I, e candenti fefflo lapide, e quibus/pe» fflabtliopera vifuntur ha-9 Bruxcllenfis, Mechlinienns, Hal-banica, Dieftenfis, Parcenfis. nomina d locis habent, quo du» eunt, alta'' dicuntur • Banckenfis , Montana, Thenenjis, Flierbacenfis. accedunt his Vi nearum & Heverlenfis; illa a vinearum, ifia ab hortorum in fuburbano frequentia nuncupata, lobbenfis d Sacello D. lobi in VVefcmalia, altas emillitia at» ffla, quod illae aqua mittatur. ... Tantum de externo urbu opere : Internum fe^ur , bim fulcri, firmum, nimirum Sacris & Politicis $djhciis. EJj. cm j.LfilicaPetri, phiribui loeu puri politura invenitur. In choumrcUotumului Duci,, & alti Mi-, rjuorum epitaphin Fr. Smrtm colleptt. in. qumhiOi in effigiem Chrifit, audie, hiftomm ie cruce Wfure. Turris inter pulcherrimas Belgica habita, fed rumis & igne multum deformata, diverfo. Canonici ibi collocati XVIH* Przepolitus etiam, piater Decanum, vel ut caput praejt: magna dignitas, & olim non nifi tn Principum aut Procerum filios colla» ta. Dignitati adharet honos, quod is d mvo Principe, quoties au» /Picta imperii fufeipit,juramentum folommter exigat, capiat que: in quo & Advocatos fe Canonicorum D. Petri toxe profitentur. Equum dande Principis, cui infidet, donativum habet: quem tamen oltm Cantor vindicabat, & lis inter eos f ait. \Li» piius lib.z.c.14,de Lovan.J Parochia*!!. D. Michaeln«-fcnbitur. fuperfflr affla e fi porta murorum veteri, turrim mitto habuit aitiorem , fed corruit cum vicinarum odium detrimento, Cio CCXXV» neque iterum ejl eduffla. III. lacobo: qua de calo taffla , fed reparata, collegio Canonicorum data eft. I V. Genmdi-.inhabitaturdCanonicis Regularibus, fama ha» Oet,turrim i fiam, fatis egregio opere, emolitos lanifices effe, id» que collaticio inter feare: potentem hicfcilicet, frequeritemquo fi'nc nationem. Eynhoutius, vir prudens , canobiumpulcherrt» ^rri -dificio auxit & ornavit. Efi ab eo perpetua & magna por* f ‘ fflrcm hortos, in membra <7 (hbfchlafuperne diflmffla: adufum uxore 98 BRABANTIA, ad ufum duodecim h nMkjiirpe adolefcentium , [nam tales admittuntur tantum, ) qucs hic ait Pf^/’Tt, quo ferunt uf». duam didi Henrici ad df‘,dc0,’liat: & Eleidem, vf N^iperloqmnu^Sc EtnihilhTcor^stuoS ablbith°C‘lu^uei Vis altiore™rP mq Perennet, poffidet. en* lmaS0= &, verbo utabfolvam, nihil. Extremum hoc te alloquor : Sternum at gaudeam, tu apprecare. haufl™' ’ ‘^rf teredelide-c -ren ' i*’? n c ,r cum in Belgicam veniffet, focietatem & auxilia rogaturus, cum uxore totam hiemem egit. Puteus m arce hcic mira profundita-£ tu ico BRABANTIA. tit. altitudo 13 o pedum ejl. e profunditate adfurgit echo: egre» gium ejuid & ejuod unum ibt notes. Cataractes pulchro & operofo opere, in ipfo fluvio Dilia.at-yheilli coercendo,aut difpenfando , anno 136s facbtu ; qui tamen ex infldiis urbem pane oppreflit anno 1^73. Liyfim narrat, cum ingentes pluvia fuiffent, & nix item foluta, 6 tdm 1 annuaris, negligentia Curatori* evenit, ut obices parum in tempore levarentur, aquamque tranfmitterent. Stitit fe amnii igitur & thagna mole intumwt, & mttniajam ipfa aquabat. qu* juxta cataractem demepueperrupit, & toto impetu urbem invadi pe- £ZVZZ££Z£?-dfiL genfiu m, Prtnapum palafut.'] 1 hi!f iTiinter omi™ ^i1'5 ornamenta ducit familiam, ninm j Sernmr ^\ua & univerfale, ut vocant, om-eimi DrJamm u' 3-tlUm At'lei'®um: tum & fupra vi-ma virL nna,1;ac.oU^la,’adivetfo illuftri dignitate & fa-iimieiliniinr jmis.adeoIegibus,inftituta.in quibus doflif-Ptofite homi,lies omneis artes & facultates affidue in anik,,; ge™usetlam Faucis egregias iiias fcholas, Thenl^ nominatim docentur ab eximiis aliquot viris ln a/,?!?'3’ Ilis canonicum , Ius civile, & ars Medici-euo^m ,lt0finfulisfacultatibusdiftiiiflo , in publico Lr, ‘" Jirten & Pcccommodo loco , auditorio. Pro-, a 1 c™ ex hoc Athenseo , ac idemtidem etiam ] ' llntvin undecumque dodtiffimi, nec virtute mi- iiriim^ram ‘amainfignes. qualis noftra memoria Ha-nn‘; n, n reXtUS Po,?tlfex Maximus , ortu Vltraieflinus: Tmiln ff?-Uam eveher?.tur adfaftigium Cardinalitium, longo latis tempore litteris operam dederat in Lova-meufi lito gymnafio, ub> & Cancellarii munus ac digni- tatetf1 L O V A N I V MV Tai tatem obierat, fa6tus poftca p^dagogus Caro i i Quindti Imperatoris. Nuper vero hic claruerunt, in Theologia quidem, Ruardus Tappart; in utroque lure, GabrieI Mudaeus, non clarus modo, fed valde illuftris, ac iingu-laris; in Medicina 8c Mathematicis, Gemma Frifius, &C Hieremias Triverius. hodie clarent, in Theologia , Petrus Curtius, delignatus pollea Epifcopus Brugenlis, loannes Heflelius, collegiiPi*2efes, 5c loannes Hentc-nius, profeflbr publicus : in utroque jure, Vulmarius Bcrnardus, Elbertus Leoninus, loannes Wamenus, oC loannes Ramus, etiamnunc adolefcens: in Philolophia, loannes Beverenfis; in Medicina Nicolaus Bieims cc 5c Guiljelmus Tiletanus; in Mathefi , Cornelius ma,fuperioris GemmseFrifii filius. Sunt praeterea Coi-nelius Valerius Vltrajedtinus, Latini; Theodorus Lan- gius, Grxcxi 8c AuarseasBalenus , Hebraicslingu , publici ProfeiTores, viri omnes dcdtiflimifimul bc pr$- artificem. Inftitumm legimus hoc gymnafium anno a Chrifto nato miliefimo quadringentefimo vigefimo iex-to idque precibus Nobilitatis Belgics , a Brabantios Duce loanne quarto, qui omnium primus id exornavit; atque dotiilBmis magno undecumque falario convocatis viris inftruxit. nec perpetuo folum cenfu, jed multis infuper privilegiis, a Martino Quindo Pontifice Maximo approbatis, & in hunc ufque diem durantibus, do-navit, quorum quidem privilegiorum tuitioni pr^ ci folet publice Magiftratus,quem Confervatorem vocant, quod videlicet omnes leges & jura inviolate curet icr-vanda. Nuper autem Philippus Rex , (onfilio infra nominandi PrrEfidis Viglii , auxit ProfefiTonbus hujus Scholse ftipendia , & Theologicas aliquot leaiones adjecit. Pracelt illi regendse femeftri imperio caput a Senatu Academico deligi folitum, cui nomen Redon. i taluiUeolim cultus. Hic Reflor jus ern* cJrT> *Uc0sUbet' caufas audit .decidit, mulflat, punit. te>,tee'am°fffeZaR t’^a^IU“‘r’) ti ynnente Rectore, neque diter . manus injicit-, tn cupcatam & vincula etiam ducit. Grandioris noxa conviflos pu-vifum efl• fedraro vifum.aitLipfms: & ovt* */ a.judiciorum feverita/ in pecuniarias fere mulflat definit', Mitigat que crimen vel stas adolefcentia , vel & favor qui /?«-diu debetur De foro-fr judice ^ rei forum fequw, idefl.ad Re florem venit. Siftudiofoi» eivm, ahud huic rei tribunal repertum eft, neque ad urbanum atsf L O V A N I V M. roj *ut fxcularem Magi {Iratum itur. Efl enm Confervator, {no-ineni.ii, quia jura no^ra tuetur & fervat,) qui tribunal futim .* ? ^ adfefforem jurisperitum , ad quem caufa ha tales conjiciuntur & aguntur. Imo licet ad eum e tota Brabantiaevo-care > (tiam as aut aliudd-bitum petere: magno Jludioforum commodo , qui domo fe^ aut certe opido non movent. EccIcfiafH» cum hoc tribunal efl , & ideo telum aut fulmen excommunicationis exferere potefl in non parentem. Qui autem hoc contemnunt, in eos Index dfacula advocatur. Singulare hoc )us efl9 Y olim nuperque obtinuit, fuo quod exemplo probat Lippus. Ifli muneri folet prafiei aliquis ^Antiflium , & fere Abbas Gertrudanus3 qui in urbe agit. Efl etiam alius honos in ^Academia, nimirum Cancellarii dignitu. Is jurifdtttione abfi/net, dumtaxat titulos & honoresi exablis fludiorum Jfatiu, auciori-tate Pontificia confert-, dico Magifterii, Licentiae, Do&ora-tUS , ut iAcademtarum mos nunc habet. Hoc munus vindicat Prae politus Divi Petri, &illoabfente Decanus.* ac proximum d Rettore in conventibus publicis locum t enet. It a regimen & capita fuere : Senatus, qui omnia adgubernat, funt quinque claflcsjfive Facultates: Theologis, luris Canonici, luris Civilis, Medicinae, Artiumque. In hM Dottoresomnes veniuntadfcifcuntur & aliqui non dofiores, ut prudentia aut ufus abtis fuadent: in tllam autem Artium, pracipui e quare fuit &Prsles neTv m,,-yUSfi,Ilus’ Adrianus Heilwegius , eruditio-item Nir , us clarus, hodie Conii; 1 Antverpienfis elt. ^“Nicolaus Nicelaius Grudius. & Adrianus Marius, virenMmrUm lnfra fit mentio: Antonius Morillonus, omnis o-en^t™J;1S’ magnus Antiquarius, & fimplicium e^s fm8,er nlnl:e hgent,‘rmilis i tum & Maximilianus mus& m^ma;p ™S Anenfis> Sui &ipfeiitteratiffi-™ i ^ magnus antiquitatumferutator. Gaudet hodie-que hoc opictum loanne Heflelio, eo, qutm fupra jam diximus; magno & celebri valde Theologo in contro- verfiis LOVANIVM. 3 verfiis fcholafticis exercitatiflimo, acerrimo tlifpu tore: item Perrn erano . luris utriu/que Dod:< io? ra- torc: item Petro Vanderano , luris utriu/queDodtore eximio: Gerardo Caverfonio, Licentiato, viroeloquen-tillimo , 5c infigni Philolbpho : Cornelio Gemma jam diddo, Medico limul Mathematico celeberrimo : Ca-rolo Templio , przetore urbano , live ut vulgo vocant, Majore, t>c .jlSeper/ viro egregio 5c virtutibus claro, quique iitiliffimam fct>np in civilibus hifce bellis tum uLiiiuimum in *--- patri® fas, tum Regia Majeftati, ut in commentariis quoque nottrismeminimus, operum prteftirit .• lomne Malcotio, lurifconfulto 8c Confiliario regio in Cancel-laria Brabantise: Stephano Cralbcquio, itidem lun.con-fulto 5c ejufdem Conlilii Senatore; quorum uterque lit-teratiflimus: denimie Sep-erico Hertoeio , civeAinvei- luito dc ejuldem Confilu Senatore;quorum uici^uv teratilfimus: denique Segerico Hertogio , civeAntver-pienli, utriufque linguae dodtiflimo , liimmi ingemi, OC Aftrologo excellenti • qui poft primam operis hujus editionem defunctus, filium nobis reliquit Ioannem,Li-— Xr ,-„m,Wfrfna. tum ingenio quoque «X Rodine auibttofingulii alii, fambarum vel ut r,mi orti JpArguntur^ &, quamquam ad unum caput relati dividuntur. Uminmrum habet famtli.u triginta SC j11^ • fecunda viginti oCto; tertia, novem ; quarta duodecim, quinta, quatuor;£*fd, feptem; fptima, novem. - centum familia. SxhUfoli in Patres fi ve Senatores hg^aan ^ , {titulo Patriciorum). Senatorum numerw efl 21 \ e qui m *o Confulej leguntur, tum feorfim feptem Scabi-d. Ifli omnes bihtateolim : obtinuitque ad annum 1360, cum feiitwnu plebs etiam fe inferuit, & mixtio e{i fatta. Hu accedebant 1 e-termanniyplebejoverboj quafi dicaa, homines Vetnjive e familia S. Petri. Vndo hi, & qualesfint,vide cap. 4;ilb'11» flpud Lipfium. lam de plebe; qua clim frequens hic. ^Annales habent, tempore loannis 111, anno 13S0, tantam textorum multitudinem heicfuijfe, ut ad tria , im» quatuor militat extrinorumtn urbe ejpnt-, addunt autem, cuique textrine opusfuijfe non minus 11 &wta autquadraqintahomines , qui lanam prapararent, qr* E 4 carmt- carminaretit, qui nerent, altafque tales operas exercerent. Sed inprimuj qui fullonicam, multis enim iis opus, cum moU ijla <*-quarta ad eam rem aptata tunc nondum in ufu. hac fi vera, ccl~ itgtt Ltpfius, ex folo tllogenere ad centum iexaginta miUtam hac urbe degijje^ unde tanta heic turba fuit, ut, cum hora unde-ctmafignucampana daretur definendioperis-,parentesfollicite minores liberos in ades ducerent aut traherent/ne impetu & impulfu 'venientium obruerentur. Quod fi hi tam multi, non oportuit pro numero multos quoque fuiffe caupones, fartores, futores, lanios, altos, alios ? fed hac oUm, hodie infrequentia magna cft. ^Militiam aut agros multi , a/iife/lularia opificia exercebant : fedho-ne[ 1orefi ^ qutprater caput aliquidin cenfu habebant, arma ei lamfeftis vacuifque diebus traffiabant. JAilitia tunc & tela etn°fr a^i f.e^ej77} fcTe fgitta erant , eaque arcu vel ballifla bn,t 'J>t/tUr ^oiieita3 *n qua nomen darent qui hoc vel illo ute-J. tnftttl*ta. Erat unum iagittariorum fi nf lice arcu; Gili fari0rum» PD^remo fclopetariorum .Hac collegi* veru* tCUnf :. tVfiAg° manet; ufu* periit, ferito nimirum & ar *n^l**a7n JPf&;at; nam in cblebiatwum aut pom-m h°rt* bu exercitiis defiinati erant» i / —"V lt,crarene: amosnum locum, p^rj0^ JP*Uo uburbe utraque fejunttum. Vetula ibi arx efiPrincipum ntia, & afiita Sogniacenfis filva : & juxta eam area, balkftartorum certamen; pramium vicloribto ir/irn? erat' Tavtum de plebe, qua olim frequens & in flore,pofi ’ Pr*fertim in lanifictbus, qui indicnatione & metu tAm mutantes, iverunt tn ^Angliam. Vnde ibi adhuc hodie ji lim S° ontx> & gloria indepanniflcit. Ita fuitol/m Lcvanium , rffimum; modo defloruit, & ex vetcngloria & copia non niji um ra. hodie, 1 uverunt lapfumgrandupopulus, opes, lafci-tflj tfiidta, feditiones, venena omnis flatus. LcClor, fi volet, i-ipiium legat de hu in Lovanio, & Grammaye. ruit ohm Lovanium Comitatus, & invenio ejus mentonam inde ab anno falutis ducentefimo. alii volunt oc Ducatum fuifTe, majori Brabantia» parti dantem jura; iumentibus inde fibi nomen Principibus ufque ad tempora Godefridi Barbati; qui, aufta ditione , cepit» vel (ut lupra didtum) recepitBarbantia:, live Brabantiae titulum. Hodie vero , etfi declinaile videatur hoc opi-dum - 8c dignitatem hanc amilille , metropolis tamen hujus L O V A N I V M. 107 hujus Ducatus eft, ac primi Brabantica; terra» quadrantis caput, reliquas omnes urbes praecedens, pr^ftat etenim omnium prima Principi juramentum, idqueab illo viciflim fufcipit. primu ei in communibus terra» negotiis votum, praeterquam tamen in fublidiariis Regis petitionibus, in quibus Antverpia, cujus propter potentiam plurimum intereft, prima dicitfententiam. In lum- ma, & vocatur, & eft adeo ipfofadto haec urbs , Braban- ticarum omnium prima fimul & vetuftiflima. quam caput fpeciatim agnofeunt Thens, Lewia, Gemblacum, Diefthemium, Hala, Sichemium, ludonia, Hannutum, Landa, & alia quaedam opidula : quorum alia quidem Lovanium,inde Cancellaham Brabantia:; alia vero immediate , ut vocant, Cancellariam eamdem appellant. Atque hsec de Lovanio didta fufficiant. cujus regimen quidem & politiam hic nullus attingam : quod videlicet in defcnptione Antverpia, quam ut exemplar quod-dam & reliquarum Belgica: urbium normam, ccmsti-men conditionibus, nobis ipfi proponimus, tur abunde hic talis defetius , & confulatutopens bre. Addit.[Arou trit abfurium aliquid defublirbmit addere-Vrimo fe cftrr Bancum adUvam,ipfa via BruxcUenJi, tehjattu* porta,ceembtumvirimum D.*slu£ujlwi.Pecuhartw/iitutoobligata funt judicare de leprofis , & judicatos recipere atque ater . qui fu,,t Lovanienfes, aut Hevorleenfes. Princeps novue, proquam Lcvamum intret, ille quoque juramentum ad altate tjeor-Ui folet edere, & precibus nuncupatu, dono aliquo honejtare. Parcntriitem aliud canobium tfl, fedordinisPramonj raten- fis. Nomen habet ab ipfa re & tifuy ejuem ante prabuit-Jutt em vivarium,/5w locw clarus, alendu feris ad ablegationem Vrm-dpum , quod genu* parcos dicere filemus, ^manusloctts ejt , Jilva, pifanis, rivo) pratis deleUabtUs, & fiudiofis fi pe a Jc trahit. . Extra porta dum nos occupamus, Heverleam oculubbemuf. Medix hora itio eft ; Via pulcherrima ab ipfi opi do recto limite ad ufaue ftlvulam & fontium receptarula fi ve caji ellum apuarum 'ducit. Longa eft paullo minus mille pajfus, Ut a pedes 40, aa> libellam aquabilif, & inter montes aut colles , altos alibi ad vu ginti pedes y depreffit & complanata. Margines fipibusytvts plauduntur, in parte muris: tiliis arboribus adfitu utrimque JjHmbratur* Egregium & regium opus t domicilium Ducum lArefcot anorum. Ipfa loci factes , dDeo& natura multum $ ‘ amccna. Ecce inter 'modice declives colles arx jacet-9 flumen DdiA firatercurritdfronte^atergoEuxa. rivits\ cujm curfum inpraci-pua partc cpm & manus direxit: eumdem per prata derivavit» pifcibui autpifciculis receptaculum & cuf odiant.tum prata>ag?h flva, venatibus apta ^pulcherrimo adffieElu recreant animum & diffundunt. Pifcina numero[eplem^ fuaviadfpsttu, & oportuno /itu, W" ter declives agros, & veftitos arboretis colles. Horti heic poipo-nuceta', vivaria cuniculis aut lepufculis , columbaria. H0’> Jpit ibus adventantibus, imo & nobilibus dcmefticis heic dcrnM» fit a area & equile: area altera ante arcem, lata & pulcher* rima, utrimque arboribus, ambulacris, & xy(lis Uufa: tilia at-ores clffofitz. Hortus prunorum, pcrftcomm. Prope hortw. p-flexibus & labyrinthis-. Ibi fons, qui altefubfilW r/ a^ro duplici excipitur. ^Adfunt pergula, topiario ope- * 0cculta aquaaut fiphones in iv, qui mgredtcnte fla; v fnu'7dant: momicuh item Cive rupes e topho , fi^cet /JL S COnc71 flue marinis mira, d.arr* {rf>rtrh\ a mota, mola m°- x^ua via, arboribus limitata , ad coenobium ~t', Jjs Templum & coenobii multiplex adificiumingredere: 0 yuovigMiquatiiorreligiofbsordmi< Ca^leitinorum# oporteat, ^ ft*totcfiatord' fedinjuria temporum , itemque horni- p'*clir*a> diminuerunt.Amplius ibi, res miranda: marmo-_ aL r*?mpum Croyortim £r affinium Cingulorum monumenta dt Zjeatogmm Ducum de^Arefcot ab ^idamo ufque ad prafentes *m°s Ridebis in choro ad latera, cum eorum iconibus & nornt-*J*4’ ^es nm Belgio, fed Europa admiranda. Inter cetera, en epitaphium Caroli Ducis in lapide , litteris circumcirca ex ort-c oaco, quod ipfusfibt dicitur compofmffe: Carolus a Croy 3 nuper Dux Croy 8c Arfchotti, magna progenie natus , nunc putredo terrze 8c cibus vermiculorum, obiit in Domino, exipectans refurredti0*1 nem mortuorum, anno clo Iocxti. In Sacello varia ornamenta ad msJJam.EhunuS ibidem ofien-attur, qui e numero dicitur eorum, nuibtis Salvator venditat magnitudinebacionis , fed pondere dimidii Imperialis-, alter* paste caput humanum-, altera fies cum epigraphe, p o A I O forte quod tn infula Rhodo argento fuerit facta talis moneta, & Hd* * Brvs r LOVANIVM, 109 & Hterofolymii ufurpata in quotidiano ufu & mercimonii!. Templo egrejfitij ingredere hortum religio forum , aream , colle ~ gium^uod difiinatu ut parva ac ademi a lettionibup aut difcerta-tionibue jn gratiamprinctpu & adventorum.adjacet hortum cce* nobittaula inferior,&pifcinainec defunt agri,& prata-, amplium, parcum e{l,five locui elaufm infilva,adfera/>. Ibidem arboreta^ fons prirnanui & fcatur/go ; mox pifina. Hac omnia extra arcem. lam arx ipfa, domicilium Principis: fuperbum opus, fi per-fetlum. Fons in ea pulcherrimus, alte faliens, & labris marmoreis exceptu», ftatuu ornatu*. Fojfis circum arcem lata,profunda, nitida aqua plena. Hortus voluptatis adfitus, cum molendino duplici : fi umentis frangenda & fecandis lignis: mox venatorum domus &falconariorum. .Adjacentprata, fofits e rivo Furia circumdata: trans rivum via arboribus fepta,& agri- ^djum-rnam, locu» amoenitati & JMufisf itius; cuiipfePrincepsquo-que impendia fua & curas confert-, fed & Upfiusfuum hoc epigrammati um : ■ Mcefta 6 Belgica noftra, tolle vultus. Tolle, & lumine laztiore luftra Magni Principis hoc opus, lactatum Mufis ScVeneri, & venuftiorurn Quidquid eft hominum, fuperba gaude His adauda palatiis 5c hortis, Hilce fontibus,hifce & arboretis, Xyftis, limitibufque 8c ambulacris. O difpar facies vetuftiori ! Ante icabra loca haec, 8c abfque cultu Horrida, ardua, iniqua, fabulofa : Nunc quam fplendida, quam pplita rident? Ades Gracia tu vetus, vetufque Ades Roma: mea, ccce, Belgica audet Se conferre; an 6c aufit anteferre?] B R V X E L L A. R v xel l a, ut vult idem lacobus de Guifa, no-k menhabet a quadam arce, quam Senones, Anglii — f populi, Galliae infeftandze in has oras profedi, olim exlmixcrint. Addit.[^//z a paludibus,quaru magna in vicino copia:alii d lacu five voragine in filva Zonia: alii a Rufiis. Et quia montem haut procul Levanto norunt d Rufiis dictum, putant locum hunc E 6 nomen XIO B R A B A N T I A. mmen ttcccpijfe By-RulTel, id efi , apud Rufiorum feliam fituu xAln ob'frequentesfontium fcaturifincs)& promde cavitates ter~ r«.,KrHiFel/Ji!.y'/ Ruyfel,^ efifiedem feu locum tumultuantem» vel Ruyshel, id tfl, antrum murmurans ditium, opinantur.] Eitautem, mirabiliprorlus litu,urbs partimin plano, partim in editopolita.adeoquedignilTimaetiamjmaximo Principe iedes. nam planities quide-,felicillimo ab utraque parte terreno circumdata, per amceniffima prata, cum fupra tum infra urbem difrufa , pulchro fane ad-fpedii, ad aliquot leucas porrigitur, ita quidem, ut ninnquam hic laboratum lit vel pabuli, vel annonas, in ttlum Aul$, paenuria, cum aliquando tamen contigerit, ut ieptem hic uno eodemque tempore confpicerentur capita coronata; fcilicet Carolus Quintius Imperator; unus ejus Philippus Rex : Rex Bohemite Maximilianus unacum uxM-e Regina ; Helionora, ReginaFranci$; Regina Kungari^, Gubernatrix: & ex Africa Rex Be-:rut onnttam Ducem Sabaudiai, Duciffam, venia «: 60 Lotharingia:, ac tot alios Duces, Marchiones, ^lariaru!?. na.tionuni Principes: qui minimum odio vel <;i ? mi*lla locum habebant equos. lam ab alia parte utva Sogmacenfis eft , leuca; tantum quadrante disjun- S fr-natI°",C fimul & lignatione Regaliinlignis.mm Dam ■rUndl , Coenobia, Nolocomia, temninm ^e!™s Pletati dicata loca, primarium urbis M?rh?"r aralUm hodie Diva: Gudulx; olim vero rk h" atc nCOr‘srSPiv$ Gl,dul$ex Divi Gau6e" rum Pt-;,11 -C1^em Div^ i inclytorum illorum & fando-luftn*iTi “:iPum> 90m^tum Wittardi ScAmcIbcrg^, ii' hir Magniftirpcoriimdorum,filis. Eftin reatL.t aceilumJ &ineotreshoftiaeconfecratke, au-^aconciur$: in memoriam nempe magni illius lerncX-1^^1 ?acramentum patrati, anno, ut vult Me» y alliquiclam auctores, millefimo trecentefimo lexagehmo nono, miraculi,in fubftantia, talis: Erat lo-natnas quidam ludius ; is ab loanne quodam, curione iv$ L-atharina:, maligno animo emerat thecam hoftii5 coniecratis inftrutiam: fed cum, jufto forfitan Dei judi-, 10 , pauilopQft ab inimicis fuis in horto quodam eflet A~-------, a, cnccam dacramentanamlervai oam tradidit Abrahamo, communi utriufque parentis t ho. hic una cum aliis aliquotIud$is> die quadam V< nens 1 ancta , exemptum ex theca Sacramentum, veli in Cnnlti Servatoris defpedum, Sc fadurus videlic eji ejus anatomen, pluribus cultri idtibus confcidit. fed-enim cum exhifce vulneribus miraculoleftillaretfan-guis , mulier tantum miraculum admirata, Aibito iele convertit, & re cum Magiftris Petro 5c loannc Volvio, illo Divze Gudul$,hoc Divi Nicolai curione collata, pa-tefadtum eft mox nefarium illud flagitium. itaut Wen-ceilaus, tunc Brabantize Dux , & uxor ejus loanna, negotio diligenter excuflb , Abrahamum bc cazteros illos ludaeos, pro az.le Catharinenii, vivos mandarint exuri. Inquifitiones' fuper hoc negotio fact^ , 5c totus adeo proceflus, fiqttis certiora fofte vel & particularia magis delideret, aflervantur hodieque in Camera rationum Brabantise inter alias fummi momenti fcripturas. Infti-tuerunt autem religiofiliimi illi Principes, in tam evidentis miraculi memoriam follennem Sc in icvnm quotannis redintegrandam fupplicationem : iplique Sacramentum illud lic vulneratum, una cum innumera populi multitudine , profecuti funr ufque ad ^dem hanc Di-vx Gudulx. ubi magna cum ‘f ]lp°ntto facello jam dido, 6c appofitatabula quadam pitta, totam, ut videre licet, hiftoriam reprxlentans, adjuncto Scifthoc carmine. guifqw Ucsi fummi quem tangit cura Tonantis, Dum propera1, coeptumJijle viator iter. Hic tibi viva caro, aterm/apietitia Patris Chrijhv adejt, vivus panis, & un.tfalus. Invida ludaum q -am dum la ,iarelaborat ImpietiU, meritis ignibus ecce ruit . Quare age Thvinos hui' funde viator honores. Funde Veo dignas fupphee mente preces. Evenit ultimis hifce bellis & civilibus terne tumultibus, caufla, live praetextu religionis exfufcitatis, ut, diruentibus adverfariis facras imagines, 5C diripientibus templa , Icdocus Houwartus, sdis Diva: Guduls Prsepolitus , SandiiTimam illam hoftiam, metuens ne quid caperet detrimenti, clamculuminde nibduxent,oC lervarit liib quadam trabe in sdibus vidu« Banh$ , id-que pridie Pentecoftes anni millefimi quingentefimi le-ptuagefimi noni unde poft fex annos ablatam , pacificata jam Sc redii6ta fub obedientiam Regis Bruxella, Archicpifcopus Medilinienfis , Antiftites Grimbcrga-tius, Diligemenfis, Parcenfis,delegati Confilii Sanctioris oc Can- i 14 BRABANTIA. & Cancellarise Brabanticie, Supremus Opidi Magiltra-tus, aliique Summates viri, comitante clero & populo Bruxellenfi, inftituta in eum finem publica fupplicatio-ne.reftimeruntin locum 5c dignitatem priftinam,propri-die Idus luliasanni millefimi quingentcfimi otiogeiimi fexti. Eft deinde inter alia pr$cipui nominis templa sedes Divi loannis, quam de Palude indigetant, opere fimul & vemftate fpetiabilis. conlecrata fiquidemmit anno jam tunc millefimo centefimo tricefimo primo ab Innc -entio fecundo Pontifice Maximo eo qui hafce Provincias coram luftravit & Concilia , primum Rhe-menfe hinc famofilfimum illud Claromontamim in Gal- lia,celebravir. A d DI t. [Francifcanis,^uz a capuriov lati e s Societatis primo Advenerunt ecafirenfi peculio fu-„ nu"c expublici! & privatorum olcemofynif cclUtto are, ei'um. & faciam aperuerunt, amo do IJC IV. numero «dttZZiMnlecat. Car°l0 Smban’° & Virginum, fmt «mm plurima , de Iddl V ,-ampliter de hi,. Vr.um n , e. muhenbus , cjUA exemplo Maria Magdale-p , meltore™ fugem converfit fuum habent collegium: oipitalia in urbe varia funt. £fl Nofocomium publicum ' oanni *nfCTiptU7n^ubi omnes omriu ge erif agri cura & are publico per M editum & Chirurgum peculiares foventur cur an-y^^iud, ubi ktriujque Jexus homines, fratres & foro-res rf/M/, infirmis fubferviunt. Sunt infuper IV excipiendis-noipitibus 8c peregrinis deflinata domicilia , ubi unicuique Advena triduum harerepermittitur, nimirum, Gifleni, Iaco-bi, Laurentii, Cornelii. Hucreferenda injignis publico are (trutta, coercendis qui in phrenefin inciderunt, bone fle loco na-tu. ^Alia infuper expofititiis infantibus nutricandis dedicata funt, Sc eleemofynarise domus diverfa, quas S. Spiritus vul~ go vocant. Loca facruJimilia funt fcholae & ludae; quos , prster Um fuitai & ^4ugufimanos3 numerant quidem xlv.] Domus BRVXELLA. n{ Domus urbans ut plurimum elegantes & adfa-bre ftru&ae. in primis vero complura funt pulchra Palatia; 8c primum quidem illud Senatorum , infigni etiam turrri ipedabile. hinc aliquot terra: Procerum 8c praecipui nominis Dynaftarum, qui vel negotiorum luo-rum cauifa, vel Regi, & eo abfente, Gubernatoridele-tiando, Bruxellam idemtidem commeant, lunt oC alias qusedam tum Officiorum Palatinorum 5c viroriimillu-ftrium,tum privatorum etiam domus , nequaquam vulgares: horti praeterea nitidi,ampli, Sclimpidillimis ron-tibus, quibus 8c Opidum paiTim fcatet, irrigui. Eir po-ftremo Palatium ipfum Regium, quod etii adhucim-pcrfectum , nec pro veteri ichnographia , amplum tamen 5c commodum, adeoque aula dignimmum. cC htu in primis laudandum, adhaeret ei vaftum oC peramo:-Jium vivarium, parcum vulgo appellant,quod muris un-dequaque circumdatum ad exteriorem ufque opi i m rum pertingit, includuntur porro vlva"0?'W°tJS; mus, Principialiifque utibiles , tum publici quoque Sc fecretiores catadromi, fphamftena , ahxque id ge Principales commoditates: horti infuper , labyrinthus, < & non pifeibus modo fed & cygms abundans pilcina. f continentur Scamceniffimi quidam colles, & valles, vi- i tibus aliifque varii generis frutiibus confitt, filvula l! perquam jucunda: & prata, in qmbusva^a:pafilmob- ^ erralit fer$,quas ab non uno Regia: latere pafcenres iub-" inde & lafcivientes, nonnumquam & coeuntes obienes. ! Addit. [Inter cdificia profana primo hcofe offert hqtule ” Pedium, capax IZ7 cqutrum, ufibtu tamen & exeratm mter . fe ktftmltorum. Superne armorum conclave, & repojttormm, I quiltti o!tm Duces Burgundta in tellie utebantur. Ibi ecjut exu-vta. expanfd , & in ligneum corpus expheita , cui -ytrchulux , Bruxellam ingreiiens infedit; Mtemu item fed candidi, ydrcht- i ducem e pra/io Neoporten/i tjui reportaverat , cauda humum , verrentis.iiibamquelonearndsmitte,tu adjtbiatnfcnptione: II cavallo noble. _ _ ^ Sifte gradum, fpedtator ; ego de nomine dicor Nobilis: at pnefto nobilitate rei. Archiduci Alberto fubftravi corpora quondam. Quando prope Oftendam Martia Erynnis erat; Illumque eripui pugnantem hoftibus armis. Cum vel ei, mihi vel mors fubeunda fuit. Me 116 BRABANTIA. Me magis ardebat miles : quia virginis inltar Cernebat niveam crefcere fronte jubam. Hinc, ut me raperet, crebro fua fpicula Sc enfes In caput ignoti ftrinxerat Archiducis. Evafi, eduxique virum, meque ipfe reduxi Incolumem: noftiae non erat hora necis. Aft anno vertente die qua evafimtts ambo," Nobilis interii. Cernite qualis eram. Iit peftoralia/«TM lii: inter Archiducis ■, quopralt' Neoportcif, mterfuh indutus; ut & ephippium, apparata aln equeftra, (hpedes, calcat ia , fnna, enfes diverfarum &»' Uv.m ; dor.o huc mtjfa omnia, uniombu-, mariarith feimxifl1* exornat,fima, ibidem Caroli Audacis BmcmjuDucu^;, dms, quem equejlrem dignitatem alicui collaturus , Cani* V Omnia pdita, dipfiu, & P"re Zn Subtus in eam/,i area, currus fponlalis monstratur, Mediolani fabrepBus , pretii auatuordecim m,l“ coronatorum, ohm Ifaiella ingnfura Bruxcllam oblatus, p»' ttumj, cogita/, aftimabis artem, & anhelabis videre. ji atium ipfuni in editior i urbu parte ea macnificeritiA f w'1 Ut Re&A Majefiatii dignitatem fatu pra f fer at, idotua Curialium fides t & peropportuno PcL. Atrium ^ J^nd.fimdeHagenf,., ubZephxa & jpLdppenfa. Por- qua brnmb,, halent Reu m & Pnncipurn icone- P" trrrZ-t rC IeliX 3 Vekiculo in/iden, , agitare equum conjuere f}r‘ ycenf:i in h°' tum. res digna vi fu. leonum nomina illu' f 3 ut adventantem excitem. Vladiflaus Sigjy l Vi 1 Regis filim t;d finiflrarn janua, fuperflat.. 1^“ Air ‘V CU7n jyaliis c Hi/pama donatis. Vxor Philippi 1^* tt ,eitus- Philippus IV cum uxore. E regtone Ferdinandus imperator t lU7n cane candido. quemVienna vidi perP^“ ' rr‘ r'3Peratoris affeilam & cifodem. prandenti ad pedes eH> riec e c°nclavt cedn.obefehforma, mtnufque licet venuua , g' & tamen fidelitatis exemplum .TAanz Ludcvtci XIII Gall- R' m-iter. qua, libertum.Non longemde di flat locus concameratus, uAlbertidenatt effigies.indutM tunica monachah Ordinis Min0* ritatutP) B R V X E L L A. 117 tit arum, tenens manu crucem, hoc habitu dicitur fepultium a de GuduU in facelto^jine ulla pompa. Sacellum inde ^Alber ■ ti & Ifabellapete. locus devotioni deflinatus: Offio intus cellu» la,o£io aris corufcantcs: penfile fuperne ambulacrum artificio-Jifstmt operis adi fictum ambit: lychni undujue penfiles , & ardentes : aurum,gemmareliqua ornamenta oculospeistrin-■ guntyfenfufcjue attrahunt; optim heic acervus & magna donaria. Jpfa Princeps ynottu devora,procumbit foris antefencftcllam parictiinc/fam. lArci adharet ampIiiTimus circus , perpetuo muroclaujus, ad extrema ufque urbis mcenta extenfus ; qui omni dehtiarum genere. Regibus Pnnciptbufque & quavu nobilitate dignarumt copiofe abundat. Nemus efl , & labyrinthus d Burgundn Pnn-’ cipibus adornata- Vivarium, habet artifciofo opere canalem, e ' fettolapideJtmplidijsima aqua ; qua vafa onerantur, & inartem per binos camelos indies portantur. Ibi fera , dama ajjer-vantur. In pifeinis cygni & truta, tn aviario volatilia nutnun- loca funt deputata. Perge ad cryptas, altera inf rior; ubi Vegafiu concentus mu,- fict, quali cantor, metitur numeros ; Orpheus pfallens e fidibus delicatam elicit harmoniam ; juhfti funt globus caleftu <0 o a- ^ ‘lude VII graduum ad alteram nfcenfmeB ; inquinquepaT-tesJiz/e a/r eos diflinOam. ibi organum fuavifimum edit cm-centum. Satyro rem tibia juvante : aves modulantes s opij ces operantes, audiuntur, videntur. , . ^d defcenfum hortus florum patet, labyrinthi gulare oflentans; ubi in contemplatione ej us hares , fi b tuta e- ne multa fubterrr.nea, artepofita & directa, teafpergent. E vivario exeunti fons cum ingenti labro offenditur ; }un duo leones grandis forma, avem ore perpetuam aquam evomentem medio tenentes : Opus natum ipfa Ilabella inventrice, in declivi politum. Palatium hoc regium verfibus Nath. Chytrai augeamus: Excepit Bruxella, facras ubi Csefaris arces _ . Vidimus, adjuntiofque hortos muro undique cinctos, Tum magnofpacio ut fylvas 8c laitra ferarum, Vitiferofque una colles, fontelquc, lacuique, Prataque contineant, multas hic undique damas. Capreolos, leporefque leves, cervofque fugaces, Diverfi 8c generis volucres, plantafque tenellas, Cretenlifque novum fpeciir.cn videas labyrinthi. Hacolim magni moderator Carolus orbis Sede libens vixit: proceres hic undique multi Confluxeveolim, pacem auxiliumvepetentes. /5 pa/atio Duci*, ad palatium Senatorum,//^ curidf' palatio Duci*, ad palatium Senatorum,/^ cunar dependar/,U6 : eximium opui, cura Principi* & Opidipfi^- tutcld' piem* o________? j......... ......... . rn jacU‘ m3arcuum, & ejufdemgeneri* veterum armorum. Curi* \cla\iz merentur videricb tot tabulatytot Principumpi^0' admirandum ab acjua } adfafltgiumcfua duci poteft. Tuiti5 re & nomine prafert lArchanvelum Michaelem , urbis tutuA-— n-.......—^ » ..................- Suprem* w , jlatua ver pauli anea pedum XV perfefia. Suprema mtignationes, armamentarium & npofitonurn j rem co lorum. con "mcniui uzaericoToc Taouiai3 tot r~ rum Opera. judicium Salomonis, Rubenti manupiuu^» * pretio ter mille florenor. habet, alse, /i ve latera, icones Scabi-mrumtenent. janua:fuferftatludiciumextremum. Concie1 Mfitum exhibet Ifabellam Archiducem in enc&iw P‘‘i‘tnU piittacum arcu dejicientem de turri, de hoc exercitio Mc-ter. 1. vi. xAlia tabula eandem Mariazmontio reducem ex* htbeparx eflpauci* leucis Bruxella abjuntta.fylva circummuni- **■ ferit abundans\c fejour d’Archiduc.) ^,a con' clavia altat tabula*, triumphali currui pro introitu J fabella im-pojitas, habent: in alto, videbis xyn Belgii Ordines, adverps “P™1*inter fe congredientes-y inter quos medio loco pcfitdipj* tieigica; fuperne e nubibus libertus & 1fabella cum palmi* procedunt. vAnte curiam , in area rotundus circus e rciw">. cut Pe!Lma olim inflitit, fuppheio Hornani & Fgmonda-m C”' *tum [nefM dittu) deftinatum. . . rater ysQrchicfoicis palatium» eminent aliorum adhuc Princt-fxm nagnificapaUtia. nimirum Arfcotanum , ex adverfop*' ulu Pm,apum. Auraicum , ii acclivi coUh palatini, cujU* '"«g’7*™ partem !wn ita prtdrm flamma dep. fta erat incuria prafeRt, ut dicebatur. Aumalianum, Clivenfe, & Hooch-"fatanu™> baut precul d palatio ad. latm. Barlamontamim. Arenbergiciim. Mansfeldkum, & Egmondanuro, jecm epidi muros. Soranum cum aliu aliquot circa planitiem arenaceam. Eurftenbergicum, & Spinolanum. hocPrinci-pum diverforum effigies cepiofe tenet. palatium Comitii dc Cc-lemburg olim fuit • hodie,eo ad fundum deje&o, pyramis e rnar* retor e confluitur ab h, qui jit oribus ifhte pofita, cum inferiptioat 1V linguarum, quarum latina hac efl: Regnan- BRVXELLA. IIJ Regnante Philippo II, Cathol. Hifpan. Rege ; i ii his fuis inferioris Germania: regionibus f/i gubernante vero Ferdiuando Alvarez cie fole-)/ do, ,AI va: Duce, &c. Florendi de Pallant Co-ij mitis Culenburg quondam domum folo aiqua-‘f, ri fancimm eft , ob exeerandam memoriam re-petit® in ea conjurationi^ adverlus religionem jf, ecclef. Cathol. Rom., Regiam Majeftatem, Sc d', ipfas regiones, anno a falut. c I 0 I o r x v 111, 1 quinto Calend. lunii. ^ iAd funrnMm,foltnt provincia Belgarum plures, dilatu fere J omnes, urbes pleraque, fua Briixeltu habere palatiaftvchojpttta. ' E regione Curia ,Jitum eft palatium a pift ore cjiudemftrut umt fed magnis fumtibut \ bat 23ecHnil)llPfl'* Montem pietatis, ^ do locxyi h^reh^uai inaccrjfum. ex Italia inventio eft : Patavii y eapo t, au lia locu magno cum inhabitantium ufu videntur. . . Hisadnumeraripojfunt domus VII tribuum patrielarum. i. £uarumprimafttaadlapidem angularem m acclivi montu frigidi, op C.lllter-|t«m. II, in angulo vici Montenjit, loco qui Saxum Maximihani dicitur , jlEapmiliaeuei- ftteii. Ili, iv, v, circa forum locis, qua nunc domus ialana, . * i- - i • i_______A.Ft-c *<• «fln-hmiflt item znm^ominamur, -t ” um, ( ^tboen-beedi/) loco qui Falcoburgum vocatur, v 11, i» platea equedri. Frater hm , funt feptem HU magnifica forum coronantes ades; Frumentaria item domus; Hali a ; Macellum, menfurationibm fubferviens. Forum pifeium , ab xAl sr^° xsinhiduce anno clo lOC 11 in opportunum locum tranftatum. Pontes lapidei flumini fuperinjetti xil. Turris D. Nicolai, collapfa olim^fed pulchrius reftituta , & anno ClD \0 C V infigni horologio & praludio muficali inftrufta,ingenti impenja s publico fuppeditanda. . ustd ex trernum, fuperfunt privata» civium ades, amplitudine, Jpecie,/plende nt ; commoditate fontium imprimis & horto-rnm jucunda & amoena. Fontium in privatu adibus decem f CL'iuIvis formae & generis , puichri-udinem, ita convenienter & examuffim eamdemtem-f 11 5 .llt Jaculo felopi reddatur impervia, pr^ c^tei r,vi^™ran,dum & qurettuofum eft opificiumpolyi»- ^ j. ~iiunmauitnamimis oc arte , pendio admirandos. Subfunt Bruxella; duo iiunuimus varus tunttum , hodie vero iaudatiiumy*** urbis patrite Syndicum, alter autem , loannes, pariter legum Dod:or Sc Confiliarius Regius , vir eft perquam iftiignis, &" politicarum rerum intelligentiffimus. Nata etiam eft in hac urbe, anno milleiimo quingentefimo r-x i^uxena viris omm doarina: Sc virtutum gei^-celeberrimis, quales duo illi Sgidii, Faber & Periander, uterque variorum operum Icriptores.Thomas Can-tipratanus, Magni illius AlbertiDifcipuius. Henricus item oc loannes , uterque Canonici, quorum omnium irientio apud Trithemium. tales etiam nuperiores im duo Brabantise Cancellarii, Hieronymus fcilicet A-dolphus vander Nootii tum & eximium illud Marti' moriim fratrum par, quorum alter Guiljcimus non virtutum minus, nnom inter alios libe* quinm» f B R V X E L L A. xixv V iVJlJi-»!-"* JL Z L I quinto, Maria. Caroli Quinti Imperatoris germana, qua; j uxor poftca Ludovici Regis Hungarise , marito in pras-i/ lio contra Turcas, anno vigeiimo fexto fupra fefquimil-.' ■j leiimum,c3efo, quinquennio poft (ut fupra jam diximus) m prxfeda fuit a Fratre Belgicse gubernanda. Hodie ti/ quidem inter alios viros dodtos & claros habet Bruxel-/! Ia Carolum Tifnacum , legum Dodtqrem, Equitem, cC M utriufque.-Confilii Regii, Status nimirum Sc Sanctic^is, K Confiliarium, qui fequitur i pium Regem, & cum audto-ritate limul ac laude praeeft regio ejus ligill°/ habet lato' cobum Tayum, Toparcham Goicanum, nobilem hercie atque dodtiflimum trium adeo primariarum linguarum if/ virum, Hebraicae, Grsecae, Latinae, habet fratrem illius, § Adrianum, Wemmeliae Dominum , nobilidiuium juxta ■ & litteratiflimum virum, habet Andrazam Ve(alium,Me-atrui] rhinirp-um. & ana- oc ntteratiiiimum virum, naoet Anarajan. v 3 dicum Regium, ac Phyficumlimul, chirurgum, oC anatomicum prsftantifllmum , ufque adeo quidem, ut ia-beatur hodie profelBonis hujus in omni Europa pnmu ouode doai/fimis etiam viri in hoc genere (criptis m primis autem ex libro , de humamcorpam fatma , qaem edidit admodum adolefcens, perfpicue favisconftat.un-de folitus eum vocare do&iffimus ille anatomicas tacui-tatis Profeffor Fallopius, ftupcndum natura miraculum, ha-bet Andrteam Mafium, Confiliarium Ducis Clivia;, virum utraque lingua doftiffimum , in Hebraicis aurem rum utraque lingua ciocrinimum , m nv lingularem, 8c psene dixerim unicum, ut braei etiam ftupeant. fcripfit is , atque etiamnum Icnbit t>raei etiam nupeant. xoiipm id , ulv,uv. - varia digna fe opera , quze magno cum defideno e: tiamus ut prodeant. Habet Nicolaum Micaultium, Dominum Tndeveldise . Senatorem Conlilii Sandtions eramus ut prodeant. Habet Nicoiaum Micamuun., minum Indeveldiie, Senatorem Conlilii Sandtions, virum nobilem, perhoneftum, prudentem , & multilm-guem. cujus pater loannes, Dominus Oifterfteinii, lu-premus fuit totius Belgica; Thefaurarius, vir apud Principem limul & populum gratiofus. habet denique lo-annem Boifomm , utriufque lingua dodidimum , magnum Theologum , & herbarium perquam expertum: Nicolaum Damantium , paulopoft prolixius memoran- Nicolaum Damantium , paulopolt prolixius memoran dum: Carolum Bilicum, virum eructitiEmum,inpq liticis verfatiffimum unde &: inter nraeciDUOs Archi liticis verfatiffimum , unde & inter praecipuos Archi-epifeopi Eledtoris Colonienlis, Leodicenlis, Scc. Confi-liarios: Carolum Burgefium , Confiliarium Regis in Senatu Brabantiae,hominem dodum virtutibus clarum, operum- X22 BRABANT IA. operumque multorum fcriptorem. Non eft quidem Bruxella, etfi quidam id afferant, Vicecomitatus. fed gaudet tamen vetufto quodam Vi-cecomitatus titulo , juribus 6c prorogativis nonnullis ornato : non aliter quam Antverpia , Ganda, Iprae, SC alia quodam loca, unde qui hodie Vicecomes Bruxella-us, vulgo ben ^ tirgh-gvacf/ Carolus nempe Hannartus, oc,°!",u.m Toparcha,nobiliffimus nus Li. tim ordt^i °nltat-ex Canccllario, & fequentibus par-vocatofirr, 'P3^ extraordinariis Senatoribus; Ad-P°fif ’ Sui &ip(e, muneris fui ratione, Senator eft. Procuratore generali, duobus Graphiariis , Audien- “!?’ qUvtr°r Secretariis ordinariis, extraordinariis f,mf> ’ t,U <1?e officils Palatinis. Cancellarii munere ■Ungitur Nicolaus Damantius, Prtefes Flandriat, & Se-fn ;nUS?ai0ns qui vocatuspoftea Regio jui"-' iu m Hiipauiam, faSufque generalis totius BelgicePr®' ies.retentis nihilominus, ob egregiafua merita,prifti-us dignitatibus. Eft autem munus hoc Cancellarii funi' mat auctoritatis & prtEeminentize dignitas, inadmini-randa enim juftitiaCancellarius eftvelut Gubernator yrabantiE, & Vicarias quidam Ducalis. Recitabo nunc t-onliharios , idque fecundum ordinem pratiidentiiB quem ipfi inter fe fervant, id eft, prout ocyus quirqne vel tonus muneri huic admotus, funt ergo primum» Guiljelmus Vapder Noctius; Nicolaus Vaiider Stegiu5» loannes Wingius ; loannes Malcotius , Doitor; Guil' jelmus Venius ; Guiljelmus Breugelius ; Stephaniis Crasbequius; loannes Baptifta Mafius , Conliliarius SC Advocatusfifcalis; Guiljelmus Affelerius; Antonius Ite-renus; Philippus Veufelius; GuiljelmusCrandrifchius; Gregorius Ajala; GofuinusBatfonins; Philippus Box-hornius; loannes Sagius; Guiljelmus Gentilis ; Nio0' lausBrandius; loannes Malcotius, Licentiatus, Cornelius Wellemannus ; Procurator generalis , Arnoldus Geeftius i Graphiarii, lacobus Wittius, 6c Theodorus Regius- BRVXELLA. 123 Regius. Appellat hanc Cancellariam tota quam late patet Brabantia, ea tantum excepta particula , qua» vulgo audit Terra Romana, 5c Genapum, ut fuo infra loco docebitur, provocat, appellant eam & Limburgenfis Ducatus, Dynaltia Falcoburgenlis , Comitatus Dalemien-fis. aliseque ditiunculc Tranfmofanae , quze omnes, fu-premae iftius jurifdidtionis adfjiedtu, Brabantis fiib-funt. Inquifita diligenter fummi hujus Confilii Brabantini origine, comperi primftm,anno milleilmotrecente/imo duodecimo , menfe Septembri, loannem Ducem Bra-bailtiae , ejus nominis alterum , ornalTe hanc terram in-figni quodam & celebri privilegio, quod dicebatur Charta Co^tenberqenfts , quia videlicet eo loco concefTum, ubi tunc ampliilima quasdam erat Abbatia , eique adjunctus pagus , medio fere inter Lovanium & Bruxel-lam itinere , ac ordinaria per id tempus aulas Sc Principis fedes. quo privilegio inter castera ftatuit,ut deligantur quatuordecim honorabiles viri, ab iplb nominati, 8c gente omnesBrabanti, qui tertia quaque hebdomade Cortenbergze conveniant, atque ibi conlultent, deliberent, ftatuant, 8c exequantur quidquid tratiui univerfo compcrerint expedire . biennio poft, idem Dux, alia quadam pagina, Gallico idiomate feripta , ftatuit, ut (li opus fit j prseficiatuv Brabantias Senefchalcus (ispoftea Cancellarius)eique addantur Indices, live (ut textus eft) luftitiarii, & alii quidam miniftri, qui ut minimum reditu fuo fe tolerent, iintque urbibus fuis & terris idonei juxta & utiles Senatores, nec cuiquam quidquam promittant, donent, prseftentve , ut ad hunc Magiftra-tumperveniant. Anno 1332 loannesDux, fuperiorisil-lius filius, Chartam Cortenbergenfem decreto5c privilegio fuo confirmat, Sc Senatum hunc reddit duobus Confiliariis audtiorem , fedecim eos faciens e quatuordecim. Anno deinde 13^ WenceflausBohemus, Bra-bantias Dux , & uxor ejus loanna, felicibus fuis aufpi-ciis. Chartam Cortembergenfem & alteram illam Gallice feriptam de inte_gro approbant, additis certis qui-bufdam articulis terram Brabantiam concernentibus. Anno item 1372 iidem Duces privilegio fuo chartam utramque _ confirmant, atque hic demum nominatur CancellariusBrabantia:, fitque inter hunc Magiftratum F & Iu-. U4, brabantia. £c I aratum eorumdem Ducum Conlilium di ferta diftiu-aio, cauto, ne liceat Confiliariis Cortenbergenfibus effe Jurati Confilii Senatores: fatiaque hifdem Confiliariis, quibus antea nefas judicandi officium alibi exercere, quam Cortenbergze, libera poteftate exercendi illud 5C habitandi in quocumque liberet Brabantise loco. Anno dcin 14V, Philippus Burgundia: Dux, cognomento Bonus, titulo terras a gravaminibus prasfervandse, edidtum promulgavit, quo inter alia quasdam declarat, quouf-que&quo modo fele extendat Confilii Brabantini au-flontas, approbatum poftea Sc articulis aliquot auctum ab eodem Philippo anno miileiimoquadrin^entefim0 qumquagefimo feptimo. Tandem vero &: Carolus Qiii»' tus Imperator ? anno fupra fefquimillefimum vieenmo leeimdo,fuperrores qmnes leges 5c landiones ^ fuper procedendi cc adminiftrandse in Cancellaria Brabantina juitma: ratione promulgatas, edido fuo amplificat, ac 1 erte exponit, de qmbufnam cauflis Cancellaria co-eno.cere, quafque ad Magiftratus urbanos 8c ludices lubalternos remittere debeat. . Sed.em etiam habet Bruxellsz fuprema rei clientela^ ns totius Brabantis curia, quam eseterse omnes ejus Ducatus, tum & adherentium ditionum feudalescurias provocant, fola Gcnapienfl excepta , que, ut infra ple' mus explicabitur, feudales Brabantiae Gallicani, h.ve vUt alii vocant) Romans3 cauffas decretoria jurildivti0" ne decidit. Vicarius hodie Regis in Bruxellenh u°c tnbunali loannes Mollius , Dominus Wetingemii,e' ques perquam magnificus, qui, cum extra Ordinem fas* pe, tum alternis diebus Saturni, jbHenniter pubhcc' • Cavenbergii, Ctlvtnbergh'; ( tus Cf.1, "m- boco'5 Annuus rfi, titulo Scaiimruminfig^'- ***«'« <•<«#««. Ha SaU-im, duo Gonfules Ouiolf ‘'!:erjnobslibui, e plebe alter ■ cara Confiliariis V I, $cJl; 1 ■ ro.niJP?ttMesi ex artificum coetu deletti. Confides cuM tor ptafiunt; z» T/(?ro omnibus pr&it Pr$- - . s Ilus ijuftitia admihifter , vir primi nomini* & nobili-fi ’l'5 fct ^li0 ro&“l\S emtores tenentur dicere & reos judicare, eejmntur publici cenfus adminiftratores. qui fiunt fiex iduaj. eres; bini e patriciis , quaterni ^ plebe. Omnes hi ennv.atv/n mutantur s rationique reddenda obnoxii fiunt: nec fi/jf ir‘*'a feXennhtm , adidem munus eos afpirare fiancitum ejl. ccllegiiim pannificii, duobus Decanis , ^iffieffioribut ottOj mediatem patricio ^mediaim plebejo genere conflans. Frater hos mftit uti oCkoviri, ad controverfiaSy ob pugnas & vidne-ranatiUjfiopiendas. Ita majus opidi confilium condat tribus mem-bru.in primo ^jt Senatus: infecundo, omnes viri Confu/ares, Senatorii, gusfiorii, & Decanatupanmficum fiunbii , exc/vft plebejis- BRVXELLA. 127 plebeju: interfio , Decani fi ve prafeffit collegiorum ex opifici-bus; & hi pofiremt authontatem habent judicandi de rebite artu fua. Cives fi ve fu b diti opulertentiores quinque contubernium-men dant, qua funt: ^Arctis chalybei majus ; minus ; fi/opeta-riorum • gladiatorum ; jaculatorum. Quodlibet collegium quingentorum efl capitum, magna pompa, [ignis pralatis, folem-ni a fua celebrare (olent quotannis, dominica ante pentecoften, in Area arcis.Cateraplebsmopificumclajfes L I I dtfiinbiacfij ea que fubdivifiz m j x nationes primaria fiunt armifabri <& polymitarii; hi auUa & picUiras textiles divendunt. Hanc formam habet fiatus pacificus. Turbatus ruinam intentavit fiapius. lue, quam fudorem Angit cum vocitabant, hac urbem anno C I D I 3 XXIX graviter afflixit; ficdgubernatricis juffu, jejunia & preces indicentis, fie remifit. A pe-fte ; cum ad XXXIII hominum millia ab fumer entur, CI C> C C C C L XXXIX. Ab igne ; qui exortus mSabu/one, ali. quando bis mille & aliquot centum domos abfumpfit. herum alius, qui c I D I 0 textrinas devoravit. A (editionibus ; plebs in patricios fiapius concitata, eorum potentiam & opes fu-gillans. Hinc vetitum deinde decreto Ducis i ne quis deinceps textor (ii tumultus aut heres fuere) in urbe perxobiaretfub pcena capitis. Alto tempore laniones, fattiofumgenus hominum & po» tens,&lapidtcida, in Senatum confurrexit.Ad extremum belli vis • cum temporis calamitas, & militaris rabies, malis fuis et~ iam BruxeUam implicajjet, & profanatis templis nihil non defi-gnaret, Alexander Farnefuis , captis vicinis locis, ii a urbem co-arttavit, ut-de pacis legibus egerit ,pr£fi dium urbs exccjferit ,& ita urbs Principi fuo refiituta fuerit,anno c I 0 ID L x X X V. Vide Thuan. & Meteran./Mjft/». Elogium hocopidi pro coronide adjiciamus, e Grammaye. Regia tielgiadum, Majeftatifque cathedra. Fontibus excellens, cindta palude fu a. Virgo patrocinium, tutelam Archangelus; omnes _ Cui Duci dederunt munera quifque fua. Dis concedit opes, vires Mars, regnaque luno, Ornatum charites, munera quit que fua. L$ta polo, populoque frequens,fcecunda foloque. Late vicinis qua; dominatur agris. O quam te vocitem Bruxella ! id Belgicus orbis Non capit aut referer, quod capis urbe tua» " F 3 Ad Ad IlluftriflimumSenatum Antverpienfem, Or.jiit neram primo, Clartflimi S enat ores, celeberrimam WO* V> do hanc urbem & patriam veftram defcribere. idque, tum ut notum vobufaccrem fummum meum in illam adfeftum-, turri uttejlimoniomeo comprobarem claritudinem ejue, pulchritudinem, Jplendcr em, & magnificentiam, una cum politia, vefiricjue in ea regiminis ratione , & infigm habitatorum potentia. Sed cumpojteafuccurrijfet, me, fi per hancipfam occafimemUtiu* paullo diffunderer, & finitima* quoque regiones urbefque per cur-rerem, vck< aliquam voluptatem , alm vero non exteuam utilitatem , allaturum: fiat ut tandem hanc urhu veflra Mcriptimcr» comitem date defertptwm omnium regionum inferiorum, ditioni ttu£“l!t¥“l rimcipU vefin.cui opus ipfuminferi- tes a,‘ A jU,wlerrr!ltfetendo: qua enim inventiones,qua ar-d‘r‘!tiue. jumento, majorem requirunt fidentiam, pru-’ ^^uojncaaum, cjuam defienpiimcs itr ordinata comula °ncsterr‘lrum Cr ditionum,rerumpublicarum & hominum, P/,u!‘”! t0t UnuflUe qualitatibus & conditionibus, queteom-fiCus h tllnatU™ & m,7jnfa rerum admmiftratio? Verum con-tim L JCam ^ ) •‘-mirorum quormdam, & nommn- & pnJ,,”>°rum aliquot ingeniorum vefiratium , doBrinafiinul tu J, Uarm“m, auxilio, nolui ab ho'c tam laudabili meo cona-Pr‘clTV!e exemTl« defiftere. Nam {ut p.-fiime cedat) rne a^e0 'nobilem adeoque honefium ficopum, & fi-dem 1 ir Ut Proctildubio fecuturi fiunt, multis, qui ad currito via tmeent> Pr°dibit tardem illufire ahqucd ingenium, prom-€ 9 a^°rum inventionibus & laboribus addere , quod unde^f^**' ^pfiumque perfetta deficriptionis ficopum attingat, t / efifac.te>1*e hoc meo principio, futurum efl, ut in lucem exeat pu c icrrimumfimui <£7- utilifiimum opus, adeoque & aliarum en arum ad hocipfum exemplar deferipttones. Quare ^AmpH-luatm vefira fiupplico 3 ut hifice confideratis, dignentur labores meos, etji rudes & impolitos, cum videlicet expeftetur, qui eos expetat, <0 numeris fiuis abfiolv at, aqui bonique confiider e. Egff vero me gratia veflra commendo , Deumque ut magnitudinem vefiram magis magifique exaugeat, fiupplex obtefior. lAntverpi# die vigeftmamenfts C Rebus anm 1566. Amplitudinis veftrac Illuftriffimae Humilis fervus Ludovtcus Guicciardtnits. A N T- V V f A N T V E R P I A. \ Ntverpia» urbs prsclara 5c ubique terrarum decantata, fuo jure videtur exigere, ut, dum eant defcribo,latius me, quam in czeterisomnibus opi» dis deicribendis, diffundam: idquepartim, quod plura lint quze dicantur de hac unica urbe, quam de tota aliqua regione ; partim, quod iniis, quae politiam concernunt 8c leges, adeoque univerfalem regiminis formam, futura fit nobis quan regula quaedam generalis, & Belgicae univerfae exemplar : cujus reliqua urbes ab hac-ipfanon multum diffentiunt. ideoque Antverpiaplene defcripta, nihil opus, ut poftea defcribantiirita tenuiter urbes czeterae. Quinimo quifquis defcriptionem regiminis hujus unius urbis perlegerit, is habiturus eftuna opera velutfpecimen quoddam & effigiem poIiti$,qua non omnes dumtaxat Inferioris hujus Germaniae, ied primariae quoque Superioris illms, aharumque terra-rum Septentrionalium urbes gubernantur, etfi enim illarum nonnullae liberiores fortaffis & minus grayats, u-tuntur tamen eadem fere inter fefe regiminis forma: & praefunt civitatibus quidem Confules una cum Senatoribus; regionibus vero}feu vicis, tribuni; artificum cestibus fui Decani, 8c fiquid praeterea miniftrorum etti quibus eadem ipfare cum noftris au<5fcoritas , eadem ju-rifdidio. Aufpicaturusitaque deferiptionem Antverpia» quam urbem Petrus Apianus,infignisCofmographus,oC alii quidam feriptores contendunt eandem effe cum ea, quam Prolomaeus nominat Aduaticum, dico, incertum admodum effe hodierni illius nominis etymon, prout in obfcuro etiam eft magna ex parte aliarum Belgics ut> bium originatio, quo non obftante, vifum eft recentiq-ribus aliquot hujus itatis feriptoribus dare urbi originem quam nunc dicam, tradunt, aevo jam tunc lulji Cx* faris, fuiffe hoc loci arcem, ad Scaldim flumen , in qua immanis quidam habitaverit Gigas, Druon, vel, ut alii malunt, Antigonus, qui ufurpata iu hunc tra&um tyrannide, violenter exegerit mercium quotquot hac praeterveherentur femiffem , mercatores autem compertos fraudis, non omnibus tantum bonis , fed alteraetiam manuum, quamjecifam in profluentem abjiceret,ita di-F 4 tfaute flante videlicet lege, multaverit, cteterum quia Belgicus fermo manum nuncupat limiat/abjicere vero urcrpra/ a manibus fic ut dixi abfciffis &in profluentem abje-flis, populi huic loco finitimi iplam arcem vocaverint Ijonorocvpeuy quod hodieque Teutonicum urbis nomen. Latini dicunt Antverpiam. Galli, molliore pronuntiatu, b.r6i,,dflumen:oflendnn, mimbisinfigniis : oftendmitad i r,,, , , gohc Waevy quatenus - —-'-■‘iva.Luid XJTL aiUlV •p . . , In coxam. Sh^rn fuerit forti munh^Tbm f«v ut V"> !d ct^ltifars monet itla fui. ^rdficl terribilis fcapuia crede, tyrarmi, “S2« rere, quantum fufiinu,ifet cntui ... obSrVnde 3 verius iftos Latinos, qui inveniuntur quidem inficripti veteri privilegiorum Amverpis codici,quo tempore au- tem compofiti, & a quo tandem exfcripti, novit Deus, neque meum eft difputare: Po fi quam res ceciderunt, mille trecentis lAnnu ante lefum de facra virgine natum, Hic fuit yAntigonicaftrum infigne Giganti!, Quem Brabo devicit, de quo Brabor.ica tellus, Manibus inceptum magnis turribus altu. Cui nomen tribuit manuum violent a poteras, Pxtra clima jacens juxta S caldam pelagufque JrluClibus Oceani quatitur [urgentibus ampli, Hunc villa injignu toto notiffima mundo. Cajaris exceljis ohm dotata trophais. Ex pelago & terra & coelo confifafereno, Jn[erili terra locuples portus jluviorum, Per mare per terra/, qua quajtum gentibus affert, Quo multivivunt, multi ditantur abunde, eiteem-lle. gare, harum omnium rerum nuiiam prorfusauthenti-fam inveniri memoriam, adeoquc propius affidereve ritati,Andoverpios, fnperioris Germania: populos, qui (ut fcribunt Mejerus & alii quidam alitiores) cumaliis multis magna: illius Provincia: gentibus m has oras ve-nerunt anno circiter lexcentefimo lubftitifle hoc Pf acue poltea naici potuerit illa de gigante r allitl$ia Comitatu difeemit, ac latif- 1 imu udeoque profundum eft, ut quantumlibet oer!n$ naVrS a ^ mari, ufque ad portum 8c anum ipfum urbis confidenter poflint appellere,quo-D. muro> cujfuperftruftaverfatilisilla machina, ita ab rYnlqUUm ^ im°vero conjnndum eft flumen, ut inde iniki aiI1a^1n manibus queant contingi, Q\\x in aream nnm,3 ^ ftra-tam , atque in ficcum mercesfuas ex- ponunt, dc m fummo Scaldis ^ftu etiam ipfa eo poflent ubduci. commoditas, ut aErmantperitiflimiquidam Ov majorem orbis terrze partem pervagati naucleri, cui ni paucis admodum portubus invenias parem: cum ad nane urbem flumen ulnis amplius quingentis Antver-pienfibus , id eft, ultra fexcenta brachia Florentina, in , latitudinem pateat; altitudine vero ulnas praeterpropter viginti duas, id eft, plus viginti fex Florentinas , exze-quet. quae latitudo quidem atque profunditas non poteft quin pulcherrimum ju^taSc magnificum reddat adfp' Aun •c-«ui, ut ex archivis Sc fallere nefeiis monumentis di-ix0l ?nno * 314» fuperfunt hodieque ad pofterorum me-^na™.aIhuotejus turres, 5c inteerxqusedam port$, hi c\DrlVl Divi Michaelis, denique Divi laco- plii ecu^us ruuri fundationem annus admodum 3 ut ex archivis dc fallere nefeiis monumentis di-ix0l anno ^314» fuperfunt hodieque ad pofterorum me-^na™.aIhuot ejus turres, 8c inteerx qusedam port$, Ut Ula Dm Georgii, Divi Michaelis, denique Divi laco-. ubiecutus eft muri fundationem annus admodum dnna1US'’ un. ^ *umma ftatim annona: caritas, adeo ut uodecim iplisflorenis veniret fecalis quartarius , qui f‘l|0iclu*noni,ifi duobus ordinarie venditur, famem, ut oieut fere conjungi ha:c mala, horrenda excepit peltis, tanrtere, quam late patet, Belgiam pervagata. . lertius denique, 8c quihoSe vifimrmurusrecen-^ . * ad.eoque noftra mpmnri-i rrpnf-ns pft ftnii . anno t j uvllique > oc qui hodie vintur murus reveu- r adeoque noftra memoria , cceptus eft ftrui, anno meet quadragefimo tertio fupra fefquimillelimum, pomeerio urbis ad feptemtriones producto , 5c inclufo ingenti terrarum fpatio , quod in latitudinem quidem, metiendo ab ortu & porta rubra , verfus occafum 5c iplum Scaldim , continet palliis feptingentos: in longitudinem vero , incipiendo a plaga auftrali 8c porta Ci-Iterna;, verfus feptemtriones oc murum antiquum,pafTus trecentos quadraginta , refpondentibus fingulo pallui quinis Romanis pedibus, nominatur vulgo hoc additamentum urbs nova, bc nicufinbt. Au6ta infuper fuit nonnihil Antverpia tantumnon circumcirca , oc ea tantum parte excepta, qua Scaldi alluitur, ita ut hodie femilu-nari propemodum forma fit, vel ut melius dicam , referat tat arcum intenfum, cujus nervus iit ipfa fluvii ripa, ab-foliitus eft poftea fere in totum hic muras, opere hercu-les pulchro 8c perquam munito, fuperficies ejus e lapide vivo, candido, bello,& apte commiffo. altitudopla-ne mirabilis, craditudoinfolita. adde vineas illas pne-longas, quarum intervalla tenaci terra effarta, ipfe vero prataltis & mitifice latis aggeribus introrfusveftitse corroboratatque. novem in muro funt propugnacula, magnitudine fimul & forma egregia, quibus addito fe-ptcm primarias urbis portas .magnifice admodum 8C fumtuofe, ex Iapide viv'o, pulchro, Sc opere Dorico ad-fabre laborato , exftrudtas. quarum nomina ordine re-cenfebo. 5c prima quidem elt porta Divi Michaelis, qute & Cronenburgenfis, quia nempe turrim habebat, ornatam Imperiali ex ferro corona, tum 8c aquila quo-que.urbi olim, ut ferunt, donatis ab nefcio quo Imperatore, ouilignificare voluerit eam effe Marclnonams facti Imperii caput, quam turrim Dux Albanu s, fttfpe ftis belli teporibus,folo atqtiavit. polita eft h$c porta fecundum flumen, & auftro obverfa. feqmtur , ortum petentibus, porta Beginarum, De 2Segpiie pooit. inde porta Divi Georgii, magnifico fane Sc egregio opere,qua: magis proprie tamen Casfarea , bc isepfevs pco?t / nomine ab ipfomet Csfare Carolo Quinto ei impofito , qui videlicet primus devirginavit, Sc per eam jam abfolutam iu-gremis eft, anno 154;, prout litteris beffalibus frontt-fpicio eft incifum. quarta eft porta Divi lacobi, qua: SC Kipdorpica dicitur, be Siyboip poo;t. quinta, quam vulgo Rubram, be Uto» pooft / five Bdrgenfem appellant, quod petentibus Bergezomium ea per tranfeundum, lexta in exitu fere urbis, prope flumen, & ad /eptern-triones obverla, a locis circumvicinis, qua: depieila nimirum Sc paludofa, vulgo vocatur be s>li)dt pooit/ porta Lutofa. habent vero extrorfus ha: porta: fingulos pontes e vivo lapide, magnos, pulchros, Sc ponticulis veriatt-libus ac portis anterioribus, quibus nempe clauduntur cuftodiunturque, munitos, feptima denique porta, ut minutiores aliquot portulas omittamus, flumini eft obverfa, Sc gerani aream profpicit, unde Sc nomen habet, ditia vulgo be tivaen ponit/ munita pronuper & in amoenam faciem reftituta. cingitur porro omni exparte murus latiflimis juxta Scprofundiflimis foffis , quarum a- f 7 qua,vive adfimilis,partim ab ipfo fundo,fed potilTimum manat ex flumine, quia duabus hydromylis, altera quidem ad portam Divi Michaelis, altera vero in urbe nova exftrutiis, aquam folfis pro arbitratu difpenfant. atque he foflar, accedente ab altera ripa muro lapideo, fatis craflb, quo undique veftiuntur, urbem fere inexpugnabilem reddunt, fuftulerunt poltea exteriorem hunc murum, quo commodius dilatarent foffas aliifque in urbe^novr c3 coronatorum^611 ^ ad miUlonem , vel circa, aureorum anmnmilltpcallt<:m ”bs Poftremo hoc muro , jamnunc Perrnim, J, lm°- Sul»gentefimo odogcfimo ieptimo, illum M al‘ticntatequc Magittratus , per induftrium lUum Magrftrum Michaelem Coignettum, cujus infra ambii* me,ntlollemi demenfo, & quidem exteriore illius , u *..(c°jnprehenfis & propugnaculis, quorumfin-alus aliorum defetium fupplentibus , quingentis circiter pedibus in circuitum patent) continet, inquam, n totum urbs pafliis Antverpienfes fex mille centum cc leptuaginta novem, id eft, pedes tricies mille otiin-Svirr.5 llon?g'nta quinque ; ita ut in circuitum pateat millibus quinque Italicis, trecentis tantum & uno palmus minus : idque non comprehenfa videlicet arce, quam n includas , millia fient paullo plus fena. Diame-rejusin longitudinem, incipiendo ab ea porta, quam vocant tc A lijctipaozt/ ufque ad pontem ipfum arcis, mil-le ccodhngentorum eft paffuum, id eft , pedum novies imlle. in latitudinem vero, facto initio a porta Kipdor-pica, hve Divi lacobi, ufque ad turrim fori pifcarii, pedum quinquies mille & centum. Neque pomim, in hac nova operis noftri editione, quin paucis attingam , quo tempore miflus eft Belgica: gubernanda: Dux Albanus, anno videlicet 15:67, diierte voiuifle Catholicu Regem, ut in hac urbe irrueretur arx:ideoque poft varias altercationes^ fitus aliorumque huc pertinentium confidera-tiones,contendente nimirum Dece, condendam eam ad Abba- Abbatiam Divi Michaelis y & afferente , (ic propofniffe Carolum Quintum Imperatore,anno jam tum 1^40.tandem, facta locorum limulatque damnorum lingulis inferendorum collatione, fuafu Marchiouis Vitellii, Magni Prioris Hungariae, & architedti Pacieci, publico urbis bono ab autiore hujus operis indudtormn , fediffe, ut conderetur ad plagam auftralem , & extra ambitum ipfum urbis, cujus alioqui quinta minimum pars , non fine gravifftmo civium damno & oppreifione, periiffer. pertinuiffet enim area & circuitus arcis ufqueadDivi Andrea;, ubi nudus dumtaxat fundus damnum dediffet tnillionis, ut minimum, aureorum, cum vero, ne unica quidem domo dcjeCta , conderetur loco & forma quis hodieque conlpicitur, neque urbs quidquam cepit detrimenti , & elegantius longe, tum commodius Irrui potuit ipfa arx. itant, plurimorum, qui varias mundi partes luftrarunt, & in hoc generepentorum judicio, propugnaculum hoc , tum oportumtate litus ad flumen, tum munitione & pulchritudine, mereatur cenien inter eleganti/limas fimui & muniriffimas arces , qu$ oculis ufquam occurrant, fadta fuerat prius ex terra, fedpoft-modum opete lateritio, partim & faxo.veftita, & quinque adeo vallis munita, ambitu paulio plus miliaris Italici. abfoluta eit autem anno non toto, nec, omnibus computatis, rum: etii mui ge plus millione .—---- ------- , - furores hos & feditiones civiles, exterior rus Sevalium, qua videlicet adfpiciebat Antyerpiam: ledea poft alteram operis noftri editionem legitimo Sc Catholico fuo Regi reconciliata , reftituta communi conienfu eit arx, & inpriftinum (tarum redintegrata, adeo ut 8c pulchra hodie fit, Sc quam umquam ante munitior. Addit. [ ^4rx huc qumc/ut valitifimu pnpugtiaculu firmata , mutuum defenpintibui , infiffiitipjuc mmtmbtu fundatoris & flrufioris five architeUi, nimirum, Ducis Ferdinandi Toletani Albani, Paciotti. fhic erat genti Sabaudut. ) Montibus deinde, (fui omnem circa regionem agrum que retegant, & ab hojlih procurftone ingent ibus tormentif bellicu arceant, moenibus inclufit, in tutelam raramque amcenifimi proffettus venujlatemfe in immenfum attollit. Sed & extra nuper fuerat pei arcis mu- i58 brabantia. & extra mania humilia propugnacula egefta terra equiti pro-curfum probent, tutumque receptui locum. ^Armamentaria vero & commeatuum reconditoria ad miraculum in immanem excurrunt vapiitatem: ftabu/andis etiam equis ingens laxitas: e qua ferpentes proferpebant: fubter larva con-atur\ad cui™ auresmendicorum geminaparopfs\ inde ^ungelingi opus ex aere captivo. Inferiuspaullo «11 *?*** innixa : Ferdinando Alvarez d Toledo rm0j _ f.' y^PPinHifp. regis apud Belgas praefec. cnrat-i Aditione,rebellib.pullis, religionepro- . .) Jut>ifiaculta, provinci*pacem firmarit, regis optimi mmiftro tideliff. pofitum. Vniverft operis altitudo nodi- X V' ^un*parte, ara erat; inferipta, Deo patrum 0rum;ab a^era) opilio Jpectabatur ad pafcua gregem edu» fl,(i>nUem up\ac kwes fugerent: item aurora nettu tenebras JP:rs>C™ i/2fcripttone Graea, aaESIkakos HOS. . , "9Ue tamquam belli Jpoha , varia armorum fpeciescingere. 1L aJf/***?*?* fi riptum. Pietas. Hujus ftatua invidia in-g s apii plurimos; etiam Hifpanos-. qui deberi Regi potius ar-1 rari . cujus armis aefiipendio omnia gefla. Meurfius in adpoL™™*9 4> Non poffum quin huc bina dijhcha Cur ftatuam vivo tibi Dux Albane dedifti i An quia defuncto nemo daturus erat ? Non male conjedbas ; neque enim crudelia laudem Facta tua, infamem fed meruere crucem. ( Meteianus lib. 4, & feq.) Accedunt conjeBura varia, prout animi qmfque adfittm, ac effigiem bicipitem. ANTVERPIA. i39 qua [iiljetta, 'Egmundanum Hornanumcjue nuper c&fos, pars putare : alit ^Auriacum & Najfovium^ Belgio exatlos: erant qui interpretari ordines Belgii, in nobilitat em & plebem diflinftos, quos erepta libertate conculcabat. ^Arfcotanm vir liberrima in aula urbanitatis & grattofa , cum ^Albano eam alrcjuandofpe-£lans, ac rogatui quid videretur , per nfum tUufijje dicitur: Eorum vultus, quos calcaret, ira? manifeftos, li relurge-rent, vindi&am minari. Idquedtttum oraculi tnjlar multit habere vifum fuit. Et ^Antverpienfespoflea, recuperata libertate, opui ifiud conjregerunt. alii memoranti d fuccejfore, Ludovi-co Requefenjio, tollijujfum. ] Praefea:us ei hoc tempore Dominus Chriftopho-rus Mondragonius, unus e maxime veteranis & forti/limis nationis Hifpanicai Ducibus, quos per orbem terrs habeat hac zetate Catholicus Rex , quare arci quoque Gatidenii prsefedtus, Sc Regis Majeltati aconhhis bellicis , nobifque ob infignes virtutes in Commentariis crebro nominatus. Atque ita fa<5tum eft, ut ad plagam illam meridionalem longus multo latiufque produdtum /It urbis pomcerium , quam in partefeptentnonalijam di&a, ipia etiam urbe pafllm rurfus munita, & quaternis quinifve arborum tiliarum ordinibus, in aggere iplb intrinfeco depatiarum, ornata, adeo quidem, ut Antver-pia, quod circuitum attinet, hodie merito cenfeatur inter maximas Belgis, citra controverfiam vero inter mu» nitiflimas urbes totius Europs. fed pergamus. Habet Antverpia noftra pulcherrimam illam molem ad flumen, quam vulgo appellant Se Itovf / area fatis ipariofa infiguem, qus Belgice audit Se terne/ a fuper-ftriifla videlicet ingeniofa illa & peridonea machina, qua mirabili quadam facilitate onerantur naves. Arata eft autem hsec area , 5c ad fluminis ripam fatis alte iiib-du6ta. appelluntur eo majori ex parte 8c vel implentur fubinde , vel & evacuantur omne genus navigia, quorum inter magna parvaque ingens femper eft numerus, pulcher profetio & mirabilis prorfus adfpeftus ! cum unico ftatim intuitu adeo vaftam tanti fluminis oram colluftras, & reciprocantem illum afliduumque maris seftum obfervas, de quo bonus quifpiam vates urbem ita loquentem inducit: Btfque die refluo me flumine Scaldis honorat. cum prsterea fingulis fere horis appellunt ex quolibet orbis 140 BRABANTIA. orbis traflu naves, omne fecum vedronim Sc mercium genus portantes: cum denique vides tam varias navium formas,& agendi illas ac gubernandi rationes & initiamenta, & nufquamnon occurrunt res novte, qusequein admirationem rapiant fpeflatores. Habet odio prarcinuosfinus, five mavis canales , derivatos ex ipio Scaldi,per quos fubeunt naves vetioris, aduarirE,aiiarque id genusincivium ufusonuftie navicula;. horum iimmm maximus, is qui nuper in urbe no-va, juxta maggificum illud palatium Hanlas Teutonics. fatius eft, lata fatis ac commoda mole infignis, &ea capacitate, nt vel centum vetiotitenavesin eo commo-de ftabulertur. ftratie autem h$ foffe.una cum aliis ah- g?maCquatuorpontibus.1" PerlabeimbuS - feP,Ua' ti hunc ufque diem Antverpia ducentas vigin- terromn rqUarUm Plera:quefuntre^te,lat$, &decen- orim J'P°f : quales & Per totam fere hanc Belgwm- Ki^dor? vero,carum, bajlBcp?/ bc faii8bP-mtufira«'via »r£,°rPlca- *')Jbo?p/ via Cidarea, vulgo beBei1!»' ft •£ , -e ^,oePer-ftraet / via Coriariorum be Bupbttttve'- h» BooBMtaarraCeDflS ‘ 6C €‘'""-OT-ftraet/ & Via Alta' FORa viginti dvo. Il ^ T deinde h$c urbs fora viginti duo, Par-illnd e grandia, partim minutiora, horum maximum, riim o,,oTn0rcm ; Pulcherrimum vero, mercato-turri’ Lrnlo£f ram V“lgo aPPellant, be ISotie / gemina chrnm ^cgtifqne infigne. forum Hercules adeo pul-f„n ' .“‘“‘ebrandis mercatorum conventibus non rnn,m »lbllnvemasPar- eftenima traniitu omni car-• ’ eqnorum, & c$teris impedimentis immune,8f rorticihus cn-curoquaquc claufum , qua; quatuorha-tipatiolos,adeoqueporrarmn inttar, introitus. laffl iuper porticus, & pari cum iis fpatio, ampliffima: ambu-anones tunt, tedla;, & tabernis undique plena;, quas uno vocabulo vocant periftylium five Xyftum Fidorum, ec „ tbilbere panb/ quia nempe proftant in iis potitfimum tabula; pi£t$. condita fuit hxc Burfa anno i Chrifto nato 1531. Sed explicemus hic paucis , uti rem animad- veriionC . vernone memoriaque digniffimam, undenam derivetur Vox ifta vulgaris Burfse , adeo proprie a coniimiii quodam Joco , ad hunc noitrnm tranflata. Eit Brugis Flaii-drorum platea qugedam, feu forum, omnibus urbis partibus valde accommodum, 8c in ejus fronte ampla quat-dam & vetus-domus , ftruftaab nobili illa familia Bur- fiorum, ban bev ZEruvfe / quorum in lapide fefloprafert infignia, tres videlicet Burfas , five marfupia. atque ab hac domo &■ gentilitiis hujus gentis inligniis, ut 111 talibus amat fieri , nomen accepit idipfum forum, quod quia delegerant mercatores Brugenfes ad celebrandos mercatorios fuos conventus, iidem Antverpiam Bergq-zomiumve ad mercatum profetii,locis, leu fons.in quibus ad negotiandum congregabantur, ad fimilmidine imaginem fori illius Brugenfis, indiderunt Buris vo - bulum . quod ipfum ttlque adeo approbavit Antverpta, ut etiam Galli, licet alio quodam lenfu, Tolofam ulque id fecum abduxerint. Angli itidem autiore & fundatore Domino Thoma Graffano , ad exemplar BurteAnr-verpienfis.Belgaufi architcdo, mdlficarunt nuper Lon- dini, urbe regia,5c oportuno in primis Ioco,coiiiimileryi notabile, quod, abfoluto jam opere, ipfamet Eliiabetha Regina Londinum, illi fpedtando, acceflerit, fpeftatuni valde laudaverit, fed, ne videretur apographum Buris Antverpienlis, nomen illi indiderit cambit five collybi regtt^ interdido , ne quis aliter nominaret, verum ea fuit nominis Rurfa vis, ut, non obftante hoc interdicto , etiam illud forum eo vulgo infigne fit. Eft deinde Antverpis pulcherrimum illud opus Burfs Anglorum , maenam porticu nobile , 3c fic didrum , quod in Anglics gentis gratiam ju/Tum fuerit ftrui ab Senatu populoque Ant» vcrpienfi, anno /alutis 15:5:0. TEMPLA ET ALIA LOCA PIA. qVnt Antverpis cum Templa & Monalteria, tum Nofocomia aliaque pietati dicata loca duo & quadraginta. inter qus Cathedrale 8c primarium Templum Deiparse Virginis , quod ad vivum delineari & o-peri noftro inferi fecimus, eft autem hoc templum oC amplii* MisrUn fa/l ■ 14* BRABANTIA. ampliffinnim jaxta & fumtuofum , ac (plendide paffi'1' exculmm, fpetiabili etiam turri illuftre , qu$totaela' pide fetio & adfabre laborato, quadringentis minimun1 pedibus Antverpienfibus, id eft, brachiisFlorentim5 piiEterpropter ducentisalta, ita ut perjucundum reddat adfpedtum. pratterquam enim quod ex ea confpicias to-tam, quam late patet, pulcherrimam urbemjSc circum- jectosrlh non minus amcenos, quam pacis, hortis K villis frequentes campos, detegis etiam cfare primarias quafdam atque longinquas urbes, Mechliniam nempe-Bruxellam.Lovanium.Gandam, prseterea fluminis late diffufam oram, adeoque 8c ipfum mare, & Zelandicas ^mnvInfu as; Sui1t it,.llac tmriotio & fexaginta, pa£' fatium nomen a Carolo Quinto im- EESSEBidB comS r ?ltq/Ue m.hac ditione fua Philippus Rel£ An P>.eS ^ llt.ms quibufque locis dicetur) Epifcop05’ adenM ■Clvltasade°digna , jure & hanc dignitatem rith^4 e^’lta^ue 10.ctemPllun ex collegiato fatium e6 fuit Mra -aCUJUSPr^musEP^C0Pus> annocirciter 15^7 renri^l ^ 5rancifcus Sonnius. alter LsvinusTo'- A DD. {Torrenttoin Epifcop at u fucccfit loannes MtrtM, ruxe enps. citi, in patria urbe defmfto, furrovattu loanne* AfaMerwda eruditionefmul & pietate ilhtjlru vir. Decanus mtus Miratu ^Antiquitatum Belgica indagator diligenti b mUsA kt curatur iane hoc templum religiofe in primis oC Iplendide , quia videlicet luculenti ejus proventus,5C magna Sacerdotibus eft multarum rerum immunitas* accedunt 8c extra ordinem multa, qu$ magnificentiafl* & etiam etiam augent, 8c nominarim confraternitates, ut vocant, , tffeu fodalitia iacra, religioni 8c bonis moribus pro;>a- ■ gandis inftituta, qua; potillimum lex. Sc prima quidem f/T cft fodalitas Circumcifionis, quatuor & viginti pnma-Sjj riis Opidi civibus, vel & exteris aliquando, ac tam la-dV cr$, quam f$cularis vitse cultoribus conftans,inter quos ■ funt Sc Antiftites Divorum Michaelis atque Bernardi, 3 quin meo adeo tempore inferiptus ei 8c Marchio ip c Jj Haurechius. Eft autem huic collegio in primano iltnoc :! templo ampliffimum juxta & perpulchrum facellum, I rite admodum religiofeque curatum, in quo adlervatur tj ipium Domini noftrilefu Chrifti preputium , * ce ad hanc urbem , indeab Hierofolymis , anno E millefimo centelimo primo , tranfmilTurn , .^aclenry I molifTimo illo Godefrido Bullionio, Lotharing1^ » /. Sacri Romani Imperii Marchione , & in Regem i folymitanum eledo. ex qua ipfa re plurifariam conltat (tu & antea demonftratum eft, & mfra clarius e"a™ de* monftrabitur) Antverpiam iioftrainjamtunc &1 ge etiam ante fuifie in magno atftmuo , cum vide icet tan-tus Princeps, etfi Opidi Dominus, tam fantias ei reliquias , miitocum honore tranfmifent. Inftitutahuteo-dem tempore celeberrima illa proceffio, vel ut Latinius dicam , iupplicatio , repetenda quotamus & m perpe- tunm ipfo die Sanaiffimae Trinitatis, habetur vero SC alia quaedam follennisSc pervetus fupplicano Deiparae Virginis, idque menfe Augufto Sc prima pod Allumti nem Santiilfimae Virginis dominica, quam utramque fupplicationem comitantur omnes Ecclehalhci,circum-lato per ipfos Sacramento Sc variis pompae ferculis, comitantur & Magittrams una cum adminiitris, & omni, bus quotquot mnt opificum collegiis, procedentibus unumquodque propriis /ignis, comitantur deinde «x lo-dalitia facra, infigniis fuis 8c vexillis inftru&a: hinc reliqua omnis civitas, & quidem magna cum pompa, civilitate & religione, multis undique, tum pidura, tum & poefi , repra;lentatis veteris atque novi teftamenti hi/toriis , intermixtis fubinde & recentioribus aliquot pulchris atque jucundis inventis. Secundum Ecclefia; iodalitium dicitur Sandze Crucis,Sc quindecim quidem Eccle/iafticis, tofidemque a fseculo viris conftat, inditurum anno jam tum 1375 egregiis fane Sc laudatiiii- mis legibus , quas inter du£ pr$ ceteris eminent; altera, quod fodalium quifque teneatur confodalem , tamquam vere germanum, monere de qualibet re, quam vel ufquam audierit, vel alioqui intellexerit famam, aut vitam, aut fortunas ipfius quomodolibet concernentem & unde vel damnum ei, vel infamia poflit accidere: altera, quod nafcente aliqua inter duos fodales lite, reliqui, ve ut difceptat.ores, teneantur cos pacificate, quorum arbitrio fi alteruter nolit parere fs rejicitur ™';gTen™^r;ntia- “bus nanim [vfahn"m’ centvm fere, partim c faceUniBPeat“ naise,SqCLftatidV^g0 ^ templo & lummlfumVatir± f«rL1um&(nub0fUm,Valdefa«'1"™C Pr$«r Midas & fod alitas r______um illii11 ipfi Virgini con- daCmOffidamfo«?a0l> pr:E/er & follenniora que- ri, ad numeros Muf ens T5-’ S11?»-116 ^ canta' mi huius ai,tior8i:infl;itutornobiliin- matermis Srh CgU lNlc?*a,us Rcchtergemiusfuit, avus admodum rl het0sUm 1 lnPra latius nominandorum, vir faceUo m 'VeS & dignitatis , cujusin hoc fumtuofi mPumentum & nomen confpicitur ad bafipa loco • *rlUiS candelabri cx orichalco,facrofanfto huic ftiffimi‘c ° “°llat*: Quarta inde lodalitas eft illa San-b-mi aeramenti, incerto quodam religioforumSv ani :°1?1l‘1.ls,civium exterorumque numero conftans: fiimll,,, • “abent egregium quoddam & religiofiu11 111 eiuo, fodalium fumtu, celebrantur quotidie de-g?^ emi,t^teMi,ra:' tum vefperae quoque 5c lau-“ r ’ n °rKai;.1 fonitum & numeros muficos, decantan-inrer n? ,a ,0,dalnas dicitur Divi Antonii. Sexta deniq; s fil-m hu)us templifodalitateseftD.Rochi,bo- .reliSiof-s fodalibus conftans. habent Ha 111 templo iacella,Divis illis dicata, 5C laudatiffimis amicitia: religiorifque legibus inter fe devincti funt.Extra ordinem etia templo accedunt fex ilis fodahtates, quas vocant, armorum ; tres rhetorum rhyt-micorum : oc viginti feptem opificum urbanorum col-legia. quorum fingulis futim in eo facellum, vel, ut minimum, ara. ad quam omnibus anni feftis celebrandum curant facrum privatum ; diebus vero Divorum, quos fibi delegerunt patronos, cantari faciunt facrum fol- lenne, lenne, adhibita etiam mu fica lymphoma. Sunt & alia gusedam extra ordinem hujus templi emolumenta, qu$ ^ in unum conjun6ta, 8c laute dotatum id reddunt, & ut i re de & ordine lacra in eo adminiftrentur , efficiunt. A Arfit inaufpicato hxc aedes anno Chrifti J Odobri, eo quidem rigore 8c violentia , ut brevimmo y temporis fpatio edacibus flammis abfumerentur omnes ii propemodum ejus arx, numero feptem &: quinquagin-J ta, non concinnae dumtaxat, led infigniter etiamlum- tuofae. abfumtum infuper fuit totum aedis tedum,^ alia quaedam opera lignea : corrofae perplures columnas, e illata alia quaedam damna, tanto videlicet flamma ae-ftu, ut proprie videretur aliqua Stna. jamque vari etiam turris partes ignis prehenderat; cum Lance o- tusVrfelius, Conful. ad Itrepitum illum procurrens, v vifo , inflare tam ingens damnum, intrepidus, ac i ullo vitae adfpedu, multitudini ^"r^fnriVfua moti omnes tanti luamp compellans nominarim , viri^cvcrmtl^iimu^S‘prorneitudine i"obviis pa-Bm correptis telis , certarim fefe periculis exponentes, & aufi propemodum nonaudenca , pulcherrimum iftud SC nobilimmum opus fervarint, cum peculiari laude K p blica omnium gratulatmne Conmh^uo exhib idemtidem aoitatus, ce hac illae impunus, , femiuitis, fe” jam victoria: compos , tandem periculo omni exemit, fuperquo cafu , ceu re admodum mem - rabili, bonus ille poeta, quem & Cupra laudavi, Com -lius Grapheus edidit pqemation, eleganmrimis verlibus Icriptum.in honorem praefertim 8c laudem Coniulis ante dicti. latia funt adyti hujus templi fiindamenta iprout didici e fcidis quibiifdam dofliffimi vin Petri •ffigidii, civis & Graphiarii Antverpienfis.) anno Chntti 1124,quo ipfo tempore condita etiam fuit ipia atdes, CC a Burchardo, Epifcopo Cameracenfi ac Prccpofito Sane 1 MichaelisArchangeli, dedicata , inftitutis in ea duodecim tunc Canonicis,quorum numerus (ut jam diximus) poftea duplicatus, extant de ipfa dedicatione verneua quidam Latini, cum fcidis jam di&i$ examiuTim coi> fentientes. Amtecce ifti: Vnderiet 14$ BRABANTI A. Vndecies centum duffit* & fex quater dnnif Vtrginu d partu conciliante reum^ Burchardu* Praful hac atria nec minus aram Sacravit, medium,quod tenet Ecclefia. Celebravit praeterea in hac «de Philippus Rex prima fu a comitia , live conventum Equitum Ordinis aurei Velleris, idque anno 1*56, quibus ipfis comitiis creavit novemdecim vanarum nationum Equites, infra nobis enumerandos Quoniam vero pervenimus ad hunc locum & mentionem equeftris hujus militi*, convenire ^/explkemus^uT ^ ■lltenora Progrediamur, bre-croIreXs TClut ref' rlg"-lem’ & in hu'lc uique diem quam defcribimus, inftfc - Princ!Pibua te"'*> ProfeL n ?gn0 etlam reb™ iHuftrando idonei rem mu er° ^U^Uam fllenrio tranfeundam ! Dici-Ainfim°u PhlIl!’Pum > Du«™ Burgundia, eum , qui. die malrimn !gmtaterCOgl,omcntum accepitBoni, quo gis Lufnmd» con[ummavit cum Ifabella, filia Re- nen mnlr10rbegr^nlm fuum & perpetuum erga Ordi- eStandi&^dtnd"',? , rium. ^ roultrandi illius ita verba fu fordffimTmp,OGcdconis- sui, Deijufiii, cu vidclirer Tr ™!5’ 6 ™illibus multis fele&is, afferturus ortus pfi.. „ raei5m’ infinitam Midjanitarum turbam ad-Beatiffi m-p tr^e' ?rex'Be & inftituifle ad gloriam Dei, "entis R„r ^ ‘rginis , & Divi Andre* Apoftoli, habiti ?um colle"S!!ldlC$ ^otedoris , equitum nobiliffimo-ratores i)glUm ’ Marchiones, Comites, &idge-luftrns na“as’.rdummodo ftirpe juxta & fama effent il-tes hnc ai,pp11I^Ue adeo labis & reprehenfionis exper-'• u m vocavit Equites aurei velleris, conftimto ■ TnferW^ r- PerPetuurri legitimo Duce Burgunditc Sc ns eos el irmam$PrinciPe- "°l«it vero nmc tempo-ir ^,UreS Vlglntl , ipfo Capite quoque 1,ncil,.'° >. adjmixitque m ufum Collegii quatuor magn« tugnitatis mmiftros, Cancellarium nempe, Thefaura- rium, , cum trecentis rium. Graphiarium, 8c Fecialem, quem 5C Regem armorum indigetant. Et inftituit quidem Equeftrem hunc Ordinem confilio valde prudenti, & przeftantiflimis fi-mul ac optimis legibus , tam illuftri Collegio dignis, ornavit : fpeciatim prsecipiens , utin quemcum-que alium Ordinem equites eflent cooptati, eiftatim «mum v/iuiiicm cqiutca cuvjH vvv^tai.^ > v-. renuntiarent, nec in alium poftea darent nomen: Impe. ratoribus tantum. Regibus, Ducibus, qui optimo maximo jure Scfupr emi, quod dicitur. Principes edent, exceptis, prout latius continentur h$c omnia in iplo infti-tutionis archetypo. Et primi quidem viginti & qua-tuor Equites, praeter ipfum Au&orem 5c Caput, electi fimi- ifi-i • funtifti: Guiljelmus a Vienna, Dominus Fani Santii Ge-crgii. Renatus Pottius, Dominus Rupis Pottisc. loannes, Dynafta Rubafii. Rolandus wtkcrckius,Dominus Hemirodis. Antonius a Vergi, Dominus Champlitte. Daniei a Brimeu, Dominus Ligniaci. HugoLannojus, Dominus Santefii. loannes, Dominus Com-minaeus. Antonius Toulonionus.Do-minus Trane(ij,qui torquem numqua accepit. Petrus Lucemburgius,Dominus Fani S. Pauli. loannes Trimolius, Dominus lonnellae. Gilbertu s Lannojus.Domi-nus Willervallite. loannes Lucemburgius,' Comes Ligniaci. loannes Viilerius, Dominus Lilladami. Antonius, Dominus Croya-ci & Renraa". Florimundus a Brimeu, Dominus Mafincuriae. Roberms, Dominus Mami-nefii. lacobus a Brimeu, Dominus Grigniaci. Balduinus Lannojus, vulgo balbus , Dominus Molembafii. Petrus Bellofremontius, Dominus Chargniaci. Philippus, Dominus Ter-vantiae 5c Mottse. loannes Croyus, Dominus Turris ad Matronam. loannes , Dominus Crc-quiaci. & loannes Novocaftrius, Dominus Montis Acuti. Celebravit poitmodum idem Dux Ordinis hajus Comitia Infulis Flandriae , anno Chrifti 1431,&inlocum duorum,qui e vivis excefferant, furrogavit G FridC- I4s BRAB ANTIA Fridericum, Comitem Moeriii; & Simonem Lalaini' um. Dominum Hantefii. Anno 1432 Brugis comitia celebravit, & furrogavit in locum duorum qui fato conceflerant, Andream Toulonionium, 6c loannem Melodunium, Dominum Antongise. Anno 1433 comitia habuit Divione Burgundise, & ctt&I—Iwtgi/^™- lifdem comitiis Equitum numerum auxit & e vi-ginti quinque fecit effent trieinta r ^«mp^o.rexauSfr&^r “nus Talmeria!’ D°mi' mes Carolefii, qui tor- Bat‘™ C^n ’ Do- fo1.t=- loannes , nothus Vernem' Altofofdini D°minUS The°baldu,{ DomillUS CarolusdBurgundia.Co. >'ovocaltrl' non conftare? c,e’ebravit conventum Bruxells, fedcum tunteledii cuJufquam Equitis obitu, nullifuc* DiviAadomari- nenIfe’rn)UCCm Aure^a" loannem, Ducem Alenfo-loannem r, . nii, & nia:. ’ uccn:lBritan- Matthzeum Foxium,Comi-Notina, . 1 tem Comminseum. EquitumLtos 0rdrinis hajus CaP'1,:- vaca”tcs plere fed 'bffl l fdem femPer comitiis ftatimcx-ventum. crre nonnumquam in proximum coii' fuffecin celebravit comitia Gand», ubidefunflis gonia ’ Rc6em Arra. HenricumBorfalium, Do- Xoar^^umAU- Reiderod« DOminUm=re- Ad—f Dominum hu-- meria, Am'0 _ Anno 145:1 celebravit conventum Montibus Hanno, ni ai, ubi in locum defuntiorum elegit: loannPm.Dnrpm Trtiiiin#» Dr loannem,Ducem Cliviae, loannem Guevarram, Co mitem Arriani; Petrum Cordonium, Comitem Goliffennae. Ulli Vivp,!!-. loanne .Domin u Lann oj ae. lacobum Lalainium, Dominum Montigniaci,5c loannem Novocattrium» Dominum Montis Acuti. mirem uomiennae. jjominum Anno 1456 conventum habuit Hagae in Batavis , ubi in locum mortuorum fufFecit: loannem a Burgundia,Co- j Adolphum Clivium ^ Domitem Nivernenfem. I minum Ravefteinii, oC Antonium , nothum Bur- j loannem Cimbrium, Pro-gundi$. j _ regem Cypri. _ Anno 1461 celebravit comitia Divi Audoman, ubi mortuis furrogavit: loanne, Rege Arragoniae. Adolphu,Ducem Geldriae. Theobaldum , Dominum Novocaftri. Philippum Pottium,Domi- num Rupis Noulaja?. Ludovicum a Brugis, Dominum Gruithufx, Sc Guidonem, Dominum Ro-jae. ulippum Pottium,uomi- j*1 . Obiit vero Philippus Dux, Ordinis aurei Vellens in-ftitutor, Brugis Flandrorum, anno a Chnftc nato 1467 menfe lunio. cui fucceffit Carolus filius, qui anno pro-xime infecuto celebravit comma m ipfa urbeBruga-rum, ubi in mortuorum locum fufFecit r' 1 1 t.___ATarnKnm Eduardum , Regem An-glize. Ludovicum Chalonium, Dominum Caftelli. loannem Damafium, Dominum ClefTiaci. lacobum Borbonium, Co 111 IVIllWAL . _ lacobum Lucemburgium, Dominum Rufburgii. Philippum a Sabaudia.Co-mitem Blanietti. Philippum Crepacorium, Dominum Cerdze 3c | Claudium Montacutium, mitem Marchize. I Dominum Coufefii. Anno 1473 Carolus celebravit comma Valentiams. >i morrnis fnrrop-avit: . r mitem Chimaicenfem, ubi mortuis furrogavit. Ferdinandum, Regem Ca-ftellat. Ferdinandum, Regem u-triufque Siciliat, loannem, Dominum Be-vri.v. Philippum Croyum, Co- loannem Lucemburgima, Comitem Marleanum. Guidonem a Brimen , Comitem Megte, 8c Engilbertum , Comitem Naffoviae. r Q 2 CxiUS ijo brabantia: C.-Efus fuit hic Carolus anno 1477 menfe lanuario.lti-loRomano, adNancejum, przdio contra Helvetios: quare Maximilianus, Romanorum Rex, dufta uxore n-nica ejus nata, & hmrede Maria, faflus eft Caput Ordinis aurei velleris, & prima fna comitia celebravit anno mis8lu?rogg?iWtandr°rUm'Ubi duodecim Equitibus mor- Petrum Lucemburgium, Comitem Fani Sanfti Pauli. lacobum a Sabaudia, Comitem Romontii. Guiljelmum , Dominum Egmondte. Wolfardum Dominum Borfahat & Comitem Magni prati. lodocum Lalainium , Do-minum Montigniaci. lacobum Lucemburgium# Pominum Fiennefii. Philippum a Burgundia» Dominum Bevrize. Bartholomaeum,Dominum Lichtenfteinii. reliqua loca remanferunt va- tum Bufco.Dnclem celebravit conven- cpnventuremanferantvacu^eleeit”*'15' qU1E fUPeri°rC cannem. Baronem Lignq. mi C1™oto™'iDOminl,mT- Guiljelmum ^ Palma minum Arlantii. loannem de Berges , Dominum Walhemii. Martinum, Dominum Pol-haimium. Philippum Auitrium, Comitem Caroleiii. Put , habnir °neus ’ tamqllam Ordinis hujus ca-locum Equitum jn^Umnconventum Mechlinis , ubi i» tridprim ? definitiorum elegit: peratOT-m11^1111™’ Im' I Arn°ldum , Ducem Wir- peratorem. ®e""cum-Regem Anglii. Albertum Ducem Saxbnie. Henncum Withamium Dominum Berll$. ?etrum Larmojum, Dominum Frefinojie, tembergenfem. Claudium Novocaftriunii Dominum Cranfeja;. loannem , Comitem Eg-mondanum. Chriftophorum, Marchio-nem Badenfem, ANTVERPIA. ioannem,Toparcham Cru- ningze. Carolum Croyum, Princi- pem Chimacenfem. lilie" Guiijelmum Croyum, Do-minum .Cervise. Anno i^oi menfe lanuario idem Philippus comiti* celebravit Bruxellze, ubi defundis fufFecit. Hugonem Melodunium , Vicccomitem Ganda-venfem, & lacobum Lucemburgium, Dominum Fiennefii. Sommelfdiquii. Michaelem Croyum, Da» minum Sampiaci. _ Ioannem Lucemburgium, Dominum Villae. Carolum Auftrium , Du. cem Bnrgundiie,filium fuum. cele^ -cum VVolfgangum , Dominum Polhaimii. Itelfridum, Comitem Sor- Cornelium de Berges, Do-minum Sevenbcrg£e, Philippum , nothum Bur-gundise , Dominum Anno 1505: jam accindus ad iter Hifpanicum , c bravit comitia Middelburgi Zelandis, ubi in loi mortuorum elegit: Hernicum , ejus nominis feptimu,Angliae Rege. Paulum,Dominum Dique-fteinii. Carolum, Baronem Lalai-nii. VVolfgangum , Comitem Fuftembergium. D. Ioannem Emanuelem. Florentium Egmondum, Comitem Burae, lacobum, Comite Hornae, Henricum, Comitem Naf-fovise. Fridericum Croyum, Dominum Reuhi,Sc Philibertum , Dominuftl Veriae. Anno 15:16 mortuo jam inde ab anno 1 f©6 Philippo» Hifpanise Rege, Carolus ejus filius, is, qui poftmoaum Imperator, eo nomine quintus, quique patri defundp fuccefiit in regnis Hifpanis, novi Orbis, utriulque Si* cilis, principatu Inferioris Germanis , ac Ducatu Co* mitatuque Burgundis, velut Ordinis aurei Velleris ca* put , prima comitia celebravit Bruxellae. ubi ut plueres Dynaltas impertiripoffet hac dignitate, EquitunS hujus Ordinis numerum auxit, & e triginta 8c uno fe* cit ut eflent unus 5c quinquaginta, itaque tam in locum defundorum, quam novo numero adimplendo, equites fecit: Francifcum primum , Re-1 Ferdinandum , Infantem gem Gallis. I Hifpanis. Hifpanis, G 3 Fredi- Fridericum, Comitem Palatinum. loannem , Marchionem Brandenburgenfem. Guidonem a Palma.Comi-tem Monftrolienfem. Hubertum, Comite Manf-feldi$. Laurentium Gornotum, Comitem PontevaHis. Philippum Croyum, Comitem Porciani. lacobum Gaverium , To. parcham Frefini. Antonium Croyum, Dominum Sampiaci. Antonium Lalainium, Dominum Montigniaci. Carolum Lannojum , Do- mmum Sanfells. Adolphum a Burgundia, Dominum Bevri$. Felicem, Comitem Wer- brabantia Emanuelem , Regem Por* tugallite. Ludovicum, Regem Hun» eari$. Michaelem , Dominum Folquefteinii. Maximilianum de Hornes, Dominum Gaefbeca-num. Guiljelmum , Dominum Rubempetrie. loannem, Baronem Tra* loannem. Dominum Waf-fenarise. Maximilianum, Dominum Zevenbergce. Francifcum Melodunium, Comitem Efpinojum.iX loannem , Comitem Eg-mondanum. Caltera loca remanle» rtmt vacua. demburgi. Anno ipq celebravit SuaMajeltas comitiaBarcin-c , qu$ fuerunt omnium prima extra hafce Provincias Burgundiam habita: ubi ad augmentum illud ex* P eiidu.m, ^ in locum defundtorum elegit : ridencum Toletanum Ducem Nagers. D.Ferdinandum, Duceifl Cardonai. Petrum Antonium, Comi' Santii Marii. ----- Toletanum, Ducem Albze. Didacum Lopez Pacie-cum, Ducem Efcalo-me. D. Didacum Hurtadum Mcndozium, Ducem Infantafgi. D.Ignatium Ferdinandez de Velafco , Ducem Friafii. Alvarum , Ducem Vcge-r$. D. Antonium Manriquium, tem cjcliiwi.* »**—— D.Fridericum Hcnriqucz, Comitem Modica. . D. Alvarum jComitem Tn-ftamarae. Adrianum Croyum, Dominum Belloranii. lacobum Lucemburgium* Comitem Gavri». . Chriftiernu 3 Rege Dam^' Sigifmundum, Regem Po-1 Philibertum Chalotiium , I Principem Araufinum. Anno 1^31 comitia habuit idem Imperator Torna, ci, ubi mortuis inrrogavit.- loannem, Regem Portu-gallize. lacobum, Regem Scotia;. Ferdinandu Arragonium, Proregem Valentia;. Petrum, Ducem Friafii. Philippum , Ducem Bava-ri^. Georgium , Ducem Saxo-nia;. Ducem Alburquerquii. Andream Doream, Principem Melphitanum. Philippum , Hifpaniarum Infantem. Reiiialdum , Dominum Brederodae. D. Ferdinandum Gonza-gam. Nicolaum, Comitem Salu-tiarum. Marefchalcum Burgundii. Antonium , Marchionem Bergozomii. loannem, DominumBof-futii. Carolum , Comitem Lalai-nium. Ludovicum a. Flandria , Dominum Prati. Georgium Schencquium. Philippum Lannojum, Dominum Molembafii. Alfonfum de Avalos , Marchionem Vaftcnfem. Francifcum, Comitem Mi-randenfem. Maximilianum Egmon-dum , Comitem Bu-rze, & Renatum Chalonium,Principem Araufinum. Claudium a Palma, Magi-ftrum Equitum . x7uIgo Anno 1 f47celebraxdtcomitia Vltraje&i, ubim mortuorum locum fuffecit: Od:aviumFarnefiam, Ducem Camerinenfem. D. Hcnricum, Ducem Na-gerae. Frioericum, Comitem Fu-ftembergium. loachimum Riantim. Philippum Lannojum , Principem Sulmonis. Pontium Lalainium , Dominum Bignicurtii. Lamoralium Egmondum, Priixipem Gavris. G 4 laco- Maximilianum , Regem Bohemise. Ignatium Lopez Mendo-zium , Ducem Infanta fg i. Ferdinandum Toletum , Ducem Albanum. Cofmum Medicem , Ducem Florentiae. Albertum, Duce Bavaria:. Emanuelem Philibertum, Principem Pedemon-tamim. lacobum, Comitem , Lig-nae. Claudium a Vergi, Baronem Champlitie. Philippum Lalainium, Comitem Hoogftratanu. Maximilianum a Burgun-dia, Marchionem Ve-rianum. loannem a Ligne, Comi Anno if$6 Imperator om: tem Arembergium. Petrum Erneftum , Comitem Manffeldiat. Petrum Wer idem Rex nrimfl fiia Henricum, Ducem Brunl. vicenfem. Ferdiriandum,Archiducem AuftnEe. Philippum Croyum , Du-cem Arfchotanum. Carolum , Hifpaniarum Principem. . Gondifalvum Fernan-dez de Corduba , Du-cem Sefls Sc Terra novze. Ducem Mcdins rivi Sicci, Archithalaffum Caftel- Duccm Cardona». Carolum, Baronem Barlc-montii. Philippum Stavelium, Baronem Caldomontium & Dominum Glajonte. Carolum a Brimeu, Comitem Megas. Philippum Mommoren-cmm, Comitem Hor-n;e. loannem , Marchionem Bergozomanum. Guiljeimum Naffovium, Principem Araufinum, Dynaitam Bredanum. loannem Mommoren-cium , Dominum de Courriers. loannem. Comitem Frifis Orientalis. Antonium Doriam , Marchionem Sandti Ste-phani. Francifcum Fernandezdc Avalos , Marchionem Pifcarize 8c Valli. Sfortiam, Comitem San-fta; Florte. Vladiflaum , Baronem Bernfteinii. „ “ _ . Bernfteinii. Anno I ? jc, Rex,jam in Hifpaniam trajecturus, comitia celebravit Gandavi, ubi in locum demortuorum fur-ropavit Equitesinieouentec. rogavit Equites inlbm Francifcum fecund Gallia; Regem, luentes: lum 3 | Guido-baldum . i Vtbini. Ducem Philip* ANTVERPIA. Philippum _ Mommorcn- Philippii, Comite Lignie. ctum , Dominum Ha* chicurtii. Guiljelmum Croyum , Marchionem Kcnta;-jum. Florentium Mommoren-cium, Domitium Mon-tigniaci. Caroium Lannojum, Vrin. cipem Sulmonenfem. Antonium Lalainium, Co. mitem Hoogftratanu. Marcum Antonium Co-lumnam. Baronem Novohaufis. Dominum Turconii. LI^IUUVl» JVUZlUIiUlH AUlVVUlia. Ita ut ad hunc ufque diem ter 5c vicies habita fint Nobilidimi Ordinis hujus comitia , idque in alia rurfus atque alia urbe , pro occafionum varietate, ac ut Capiti bonum fuit 5c commodum; ufurpato in ea follennitate veftitu veteri, longo, reverendo, Sc ad idem prorfus e-xemplum , quo utebatur olim Philippus Dux. celebrantur autem primo inhifce conventibus , triduum totum durantibus, equitum defundtorum exeouix: quibus deinde lurrogantur alii novi, viri probi, illuftres, 8c tanto faftigio digni, donec wimcrus ille qmnquageiiarms expleatur , quod fieri folet adhibitis pnlcis quibuldamSc venerabilibus ceremoniis: tandem recenlentur oC Ordinis leges, quze , pro re nata 8c temporum ratione, vel augentur nonnumquam, vel reciduntur, vel denique corriguntur. Poft ultima illa comitia, Gandavi, ut didum clt,habita,recepit fe Rex in Hilpaniam,nec ob Equitum paucitatem amplius egit jfollennes illqs conventus, led accedente Pontificis venia, 5c adhibito fibi paucorum confilio, ornavit hac dignitate quofeumque vilum luit, aureo vellere iis per procuratorem 6c Illuftrem ali*1 quem virum tranfmido. Itaque anno prsfenti 15876 veteribus fimul 8c novis equitibus fiiperclfe tantum compedo ,in Hifpaniaquidem, ipfum Regem, Ordinis Caput; Philippum Principem, ejus filium; Duces trium Methymnarum, Sidonia^Cceli, &: Rivi Sicci; 5c Ducem Cardonse: in Germania, Imperatorem Rudolphum ; Archiduces , Ferdinandum, Caroium,atque Erneftum; Ducem Bavariae: in Bohemia,Baronem Rofembergium , ftirpe Vrfinumdn Aultria,Baronem Harachi$: in Sabau-dia, ipfum Ducem: in Italia, Magnum Ducem Etruria ; Duces, Parma: atque Placentiae, Vrbini, Terr$-nov$, Sabionettae ; Principem Sulmonenfem; Marchionem Valli, & Principem Guterenfem : in Belgica, Comitem ,5« brabantia. Mansfeldias, totius collegii Decanum; Ducem Arkhoti; Comites Overendium, Arembergium , Barlemontium , Egmondanum;Sc Marchionem Rentejum: in Burgundia denique , Marchionem Varambonium , 8c Comitem Champliteniem. Similem Equitum Ordinem inftituit, anno circiter I5?o, in honorem Divi Georgii, qui habetur Anglici regni Proteaor, Angliie Rex Eduardus tertius, voc?vit-que /ar^r». Quo ipfo tempore , non obftante collegio di?troSinemC1if’I?anneoS R.fXieo "omine unicus, condi-tcr in nq?ltUm S5,elI:E- mutatum polt anno circi-; ne 47° nH?rdlnem DlvlMichaelis . quietiamnum ftiluerit OrdinerlCU-nnI Rex ’ eo non aLgato, in-tiffimumEou nrn e1 -11™ novum & fanequam frequen- condidit Illi,^nipoftea Magnvs DuxEtrurias, Stenhani n ?ilffimum Ordinlm Equitum Sandi nitate rirnv °inem numero magnum, nobilitate & dignem Antverp1^™01'0™' Sed Profe,luamurdefcriPtio- cherrhnl^^n ur*’s > *nter alias tedes factas , pul-que etfinn 5lam Dirilacobi, turri prscelfa fupefba-narti illam RUmpl,aneconfeaa. mfignem. Habet mag-Archanndi oT!entam Abbatiam6 Sandti Michaelis Princim l1ruU™!msl>ra2monftratenlium , ubifollennis M»im iii=; iS&aeutSSiiRtS q,.. m vulgo appellant Premonftre, inftitutus fuit iple Przmonftratenlium Ordo, ideft, anno Epochte Clui-Ibana: 1124, prout fufius conftat ex ipfms Norberti hiltona, parietibus porticus hujus ctEiiobii, Latina Sequi- ANTVERPIA. if? 8c quidem vindta oratione, ac majufculis litteris inferi- pta. In ipfa aede tumulus extat Waltmanni, primi Anti-ftitis,qui, cum quindecim annos ccetui prajfuiflet, obiit ''•'•'Oialutis 1138 , quodc r ".................c:^i--------------.• iaxuLio 1150, quod confonat narrationi Sigeberti hiftorici,etfi non defint qui paullo aliter fentiant.incidis itaque Abbatiae hujus fundatio in eumdem annum cum illa templi Beatae Mariae fupra nobis deferipti. propaga-tus eft pottea longe lateque hic Ordo Praemonlbaten-fium, dives paflim & rebus amplis dotatus. Habet praeterea urbs tria illa fpatiofa ccenobia, egregiis templis ornata , fodalium Francilcanorum , apud quos bibliotheca fatis inftru6ta,Carmelitarum,8c lacobitarum, vel ut melius dicam,Dominicanorum,a Divo Dominico, Ordinis conditore.jadafunt templi hujus coenobii fundamenta anno 1243. nec ita multo poft cmpmni ftrinil- uumcnra anno 1243. nec iramuuu pun. i- lud Divi Francifci, coincidente utraquefubltruclione 111 annum vigelimum quintum , fed nondum exadtum , ex quo duo illi fandtiffimi homines ,alter Hilpanus , alter Italus, inttituerunt venerabilesfuasfodalitates , ea quidem religione Sc pietate,ut brevi fe per univcrlam lem-publicam Chriftianam diffuderint. Addit. [Hafot tnfuper ^imverpia Prioratum S. Salva* torif Ciftercienfiu Ordinu vulgo Petri Potz, ejui munificentia Petri Pot\patriciiiA?itverpienfis conjugifcjuetllnu exft rute aptu* anno 1333 & adoptatum aliquando finem eorumdem benignitate anno 1447 deduttut 9annuo()ue cenfu c/utduodecim religio* Jis alendis fatis ejfet dotatus.Deinde Eogardos^ui texendo vitam tolerabant, hi primum urbem ingrejft anno MCCXXVIII, au* /pictis D. Begga, Pipini primi, Brabantia Duas filia, forons D» Gertrudis. ac primo , mllu certis legibus , folo caritatis vinculo annis LXII. modefie fe continuerunt, anno deinde MCCXC ter* tiam D. Franfci Regulam profefti, Fratrum de poenitentia no* men fortitt, magnis d Brabantia Ducibus loanne 11 & 111, ex-attionum temporalium , & d variis Pontificibus, loanne XXI1, Clemente V, Vrbano V,Jpiritualibus prarogativis donati, locum tandem habitationi, priore commodiorem, anno MCCCXLVI, llu ub Henrico artes ac opifici|fedufntUm ^ fcnbere>venim & varMS eSbSSs SiaSaiSKSsstssjgs Vr!)crtZTrimU,i 0ca!?a,rmt> fchol^uc & manfwnibm con-fremunt, Vlures vero horta Mcefferirnt, itu ut ecc/ejiafiico & fchola- fcboldftico oneri pr& fuit centum & plures.Ttmplum augujUut nec Belgica, nec Gallia habet•.Fronttjpicti infcriptio, docet jirutiurara: ChrIsto Deo, VIrgInI DeIr ar, b. T /—vt a •t' T /-« T z-v T z-x T ai cof' Tp.TATXS AVT ChrIsto Deo, VIrgInI Deitar/e , b. IgnatIo LoIoL/e soCIetatIs aVto-rI , senatVs rorVLV s Q_V e a n t V e r- pIensIs p V b LIC o ponere VoLVIt. et prIVato /bre ponere VoLVIt. . 1 ntia omnia marmore ^Jiattco nitent, columna XXXVI a pa vimento marmoreo fingunt ad fornicem ; ptftura,Brugelti Rubenti maximum opera, morantur accedentem, fufpendunt v%« dentem , vtxque fine alienatione dimittunt abeuntem :JuJn mam_ terie artem & formam ex ^fia & Italia huc mtgrajje **fr*'*J Aufta cft quoque non ita pridem hscurbs Religioforum , quos ab habitu vulgo nominant Capuc-cinos, ipfi vero appellant fe cammie normam iolius Divi aliis monumentis annquis. r ^ m nos ex- ftriaa & pia utno^ ^‘"^m extimulent. hafteria Xcnodochiave nos extendemus. Cnni-arl hnc ufauetempus Antverpis, i decim millia domus: 5c defignatus h$c bella “la qu^fierimmennon poteft ut fintperpetua , habit^^!ia‘“LdnTreVr,leiatL™Krbi rit redimplendam.quare mento conferetur mter amplii Gmas urbes Europs.Inter autem has domos quamplures paffim occurrunt fatis ampla:, &prorfus ipettabiles. cceterte , etfi opere atque ftrutiura non refpondeant I a-licarum perennitati, tamen magna exparte lutu P * clirae, nitidae, commoda:, & quod caput, quotidie hunt meliores, praeterquam enim quod cives Antverpienies, opum & facultatum adfpedu , fplendidiores hodie SC magis quam olim ambitioli, fumtuolius fere etiam lege cautum eft,ne quis impofterum aut faciat ullam domum ex ligno, aut collapfam reftituat, neve muros ducat minus quam pedem craflbs. Prseter vero has privatorum domos , varia paifim confpicias isdificia publica , non magnifice minus , quam commode ftruaa. qualia nominarim , xyftusille polymitariorum • carna-rium , vel fi mavis macellum ; domus trutinas Public* ; Palatium a exuperat, magnificum illud ter pS™ ^ T2Utomc£E- Denique nihil deerat Pr*-c=ted, ‘ Z m?„aL0-Um - dignnm^tanta Republica SC tiuper condi i!lrmbnS KeiP,ondens. quod finijulaoutt. ,fferui«. & ufque adeo lumtuofum , ut fi naUm1E^cc°™P««' in centumfereCOr°' Q^VIN QJVE IN VRBE PAROCHIS. DpaTnrh-IT nK tota hsc “rbs in quinque tanmffl Georoii fv -’.Be?ta! Virginis fcilicet, Divi lacobi.Divi Plumltiam ^A-ndre$-& Div® Walpurgis, cujustem-antiauiiTim dlClt“^ vuIg° be 23urgt / eftque omnium dicam^-T1 Vldewr autem gentilium tempore Marti j, i1®21 vel ut alii volunt Priapo , quem magno «nt-n m ™ltUm narrant a primis loci cultoribus , qui in , um reverebantur, ut effigiem ejus haberent fa-, . J Jl*minleulptam,§c quidem in ipfamet arcis fen b S te.» prout hodieque in porta juxta publicum carcerem latis aperte confpicitur. [Addit. TefHs adhuc hodie ejl fupra portam juxta puhli-eum carcerem ad forum pifiarium imaguncula, olim fertii ornari fhUlaa linita muliercularum turba; /]u/i altitudine mine Pedii, rnambtaelevatu3pedil/ui divaricatis, membro virilicarcns-con-Jpicitur. Tabulam» non bifioriam dixerim , eju& narrantur de Priapihujtu rafime er ufionecontrafterilitatem, cjuienimmu-UercuU Jinefcalu abradere^ ipuamiliu, cum exiguafit ftatua. potue- ANTVERPIA. 161 potuerint, non Zrideo. pofita (fi fatii alto loco , ita ut non facilis accejfits.] Atque hae quinque parochiae divife funt in duodecim regiones , quasifti, latiniflantes,appellant .il&ijcs fteit. fed dum in eo fum ut hoc opus abiblvam.inftimtus fuit in urbe nova novus huj uimodi vicus, funtque hodie numero tredecim. Antverpia optime eft inftnnSta rebus ad vitam tuendam neceffariis. nam praeter eam annonam, quam undique fubvehunt exteri, tantam ejus quotidie terra marique apportare curant totius Pro vincis curatores copiam , ut non ordinario folum vidui, fed extraordinario etiam luxui abunde fufficiat. infinita etiam luppe-tunt genera vini, & primum quidem e Germania pr*-ftantifllmum illud Rhenenfe: hinc ex Gallia , Hiipama, Lufitania, Infulis fortunatis, aliifque mundi Provinciis , terrarum parte omne genusfeitamenta condimentaque, ita ut nihil ultra defideres. . ___. Eft jam olim Antverpia utbs Imperialis, nec Imperialis tantum, fed & Marchionatus Sacri Imperii “P!'1’ “ in deferiptione ipfms Marchionatus latius «pileabimus. unde & plurimis frnitur privilegiis, qmb quoq; complura Belgica loca, qti£ Supfa vocantur Im- perialia , in parte etiam gaudent, nec propterea tamen Imperatoribus quidquam pendunt,ut qu« parttm pecunia,partim,ut Antverpia noftra,promeritis, partim dem-que temporis lapfu, feab omni illorum fubjetiione exe- Habet praeterea urbs dignitatem quamdam, ei, quam fupra Bruxell* adfcripfimus.fimilem, qu$ vulgo Burg- graviams, Italis vero SC Gallis dicitur datus o- fim fuit iite Burg-gravii ieu Vicecomms titulus praife-&o arcis vel burgi Antverpienfis, attributas ei aliquot domibus aliifque Habilibus bonis, partim intra, partim extra burgi pomoeria fitis. ha»c prsdia ipfe Burg-gra-vius poftea huic illi concedit in feudum. ^ unde oc inlti-tura hic curia rei clientelaris, in qua hodieque a patroni ipfiiis fcudi Vicario , nunc Antonio Gelio, clim munus.ut caput e»et atque priefeauSTio-iUim, ai cem & civitatem cuftodientium. quod cum aliis folidi. argumentis,tum ex eo quoque probatur.quod hodiequc quoties quis acceptatur in civem, in foro judiciali jurat 111 verba & formulas illas antiquas, fcilicet, fervamrum EEEEEEEEF-i vios , cum Clivio permm«ionePdma50rer ejUS’ ^ho' iiorabilis,fedexiLij; ” Ione- dignitasfanequambo-magis, quam re E™6" proventus, ut qu$ nomine El deinde* Am™1’?fentWrum exercaatu?. quadrantihns VLf^Ia U1olas ^ Suatuor terrae Braban-roine BM^dzomium ^aitas fibi habet hoc no- ceffitrrfertqMmtf11131”1™’^1^ kas ftatuitam„nUE zrim.um e^c ad ea quasin his tah- cateris. ^UC coufentit Antverpia cum Ordinibus :i quUms nnlm-0 c*einceps quanta fieri poterit brevita-i hoc tanni m c*/?-11111 v,is ^ m°dis afcenderit ifta urbs „ise;,,:„tumfaftleium. Et primum quidem fcoratci- limconceEs nlSnJil,is urbi a principTbus terr: urbi nefcio q ua""!Ioan“cs fecundus, Brabantise Dux «litatum earum narrem" a™aPuCCenfens’bonam im™v s-tmFwissessss ANTV ERPIA. Xfi fusilli immunitates ademit, reftituitque Mectilinienfi-bus anno 1358, unde fzepius utriufque opidi cives venerunt ad manus, &pra:fertim anno 1410 binas tandem communi confenfu remanferunt Antverpienfi-bus, & in hunc ufque diem remanent anniverfarias nun-din£e,multis,utdictum eft,privilegiis cxornatx. qua; in eo potifiimum conliftunt, quod libere liceat unicuique ad urbem accedere , in eaque fubliftere toto nundinarum 8c immunitatis earum tempore,eo vero finito, cum mercibus fuis & reliquis bonis fecure domum reverti, ita ut quis toto itinere non pofilt a quoquam ob xs alienum detineri,vel alioqui fifti, aut compellari, atque narum quidem nundinarum priores * vulgo audiunt nun 1-»s Pentecofticx, quod nimirum incipiant deamo quinto ante id feftum die:pofteriores vero , Santti Kermg » vel 8cSandiBavonis,quodincipiant poft feftum Affumtionis Beatx Manx , id e^ pamo SSK£SsKSS,,SSE nitatem fcquuntur expunaiones collyborum 8cde politorum utrarumque nundinarum : priorum decimo die Augulti, pofteriorum vero decimo die No-vembris. nifi termini torte folutionum , quod poitre™1’ hifce bellis fepius factitatum ett, a Principe, vel m fuum ipfms , vel in mercatorum commodum prorogentur. (olutiones autem mercium venditarum non tiunt nili poft menfem. peraguntur etiam imprudentiarum Antverpix folutiones utrarumque nundinarum Bcrg zomenfium, fcilicet frigidarum, quas vocant, atque a-fchalium. quarum illx incipiunt decimo dic Februarii, b$ feptimo idusMajas. etfipofteatamen, nonIccus quam illae fuperiores, advigefimum ufque diem imt prolongata:, ac mercium quidem pretia uno fimiliter menfe poft dependantur. Neque hic> priufquam perga-mus,committendum eft,quin,ut de re admodum memorabili , obiter quoque agamus de utroque illo mercatu equario,qui 8c ipfe bis anno hic celebratur:tum de nundinis etiam coriaceis,illicd infequentibus, pauca dicenda fiunt. celebrantur ergo priores equarix ipfo jejunio quatitor temporum Pentecoftes, per triduum ordn^a- sr«+ BRABANTIA. rie durant: alter* , pari fpatio durantes , fiunt primo die Mercurii poft feftum Nativitatis beat* Mari*, adducitur autem utrifque nundinis , tum ex omnibus undique Belgic* partibus,mm peregre quoq- 8c ex ipfa ufque Dania, immeufa omne genus equorum’vis utilis fane & jucundus adfpetius ! cum de equis utiliter fibi inde fibi provideant, equarias ftatim excipiunt nundin* EEEEgBSai tio Cum Gus ,fUo&aPParatlbus Calecuto! & pa-romataphaFmZ^f°ne"tallbus.fcedere, cceperea- Ss Vewm? A,ex'andria'» . inde autem a merca-liamb ^"«is Venenas primum conduci, & per Ita- Provinriii e'?-’ Germaniam, cEterafque Chriftianorum fitanos roL0 lt$-erant diftribui, fed intercepto per Lu-ne nrori.Sflerci0,miffus fuit Antverpiam,Regio nomi-tiationem induxi?"* Ge.rmano?,PauUatim ad hanc neg°' Oftetrpt-nc a?.xit'ac pnmo quidem Euccaros,Velferos, peminm p! • ante orpnes FortaiTe Nicolaum Rechtcr-niumnrim, ')us inpra fecimus mentionem, quiqueom- navicr-innni?*rr0t^I1^m^t» ubi novae illius Lulitanica? navigationis ignari homines c1 n " ^ h»nc Ime i rLVnlprpnt-prw • 1 ltlnere Venetus nafti in has o- ras fo 1 renttranfmntere. Agebant iifdem fere tempori-bus in hac urbe & honeftiores aliquot Hifpanorum fa-nulis, inter quas illteDidaci Hari.Didaci San-Xoannis, FerdmandidBernui, Sc AntonifVailii. quas anno 1516 ANTVERPIA, fubfecuti funtfingillatim, magno hujus opidi bono, nec minore Brugenfium malo,omnes fere mercatores peregrini,Brugis antea commorati, exigua tantum Hifpano-rum inibi mbfiftentium parte excepta, inter primos autem commigrarunt Antverpiam Gualterotti, indeBon-vifii, 8c poti Bonvifios Spinulae, magna?in primis oc negotiatrices familise. Neque debeo nic committere, quo appareat nempe quibus Se quantis cenfurisreprenen-fionibufque expoliti lint miferi feriptores, quin paucis attingam ,reprehenfum videlicet me his diebus imlle, ut qui aberrarim in chronologia exterorum ad nane urbem adventus,aflerente reprehenfore id accidilie anno 1488, Sc pro argumentoirrefutabili oftentante ma-nuferiptum quoddam diploma liberi comr'ieatlIS V* Cselare Maximiliano per id tempus concenum , confiderante autem, id genus diplomata certis quibui-damdecauffis, qualis 111 illo exprefla , nonnumqua concedi,necpropterca tamen ftatim fornn effetium ve-rumenimvero ne amico ilii & magm commatis v ro ullus in rc adeo nupera manifeftaque, fed de qua meo s tamen nollent pronuntiare, fupereffet m pofterum leni-pulus .neceffum fuit, illi oftenderem, conftaremihi de veritate per ipfolmet fenes , qui eodem illo quo djxe" ram tempore Brugis Antverpiam commigranent. oiten-di infimer homini libros confulatus noftri Florentini, qui hodieque fuperfunt ,5c vel de die in diem authenticum hujus rei teftimonium perhibent, unde acquievit ille tandem his rationibus , 3c fatisfa6him libi a nobis ef?’e confeffus eft.quod fatebuntur forte 8c alii , qui non adeo temere de audtoribus minime temerariis judicant, nec fine fblida ratione feriptores carpunt. Tertium Sc nuperrimum urbis noftra? augmentum ccepit anno IS'42 , poft periculofifllmum illum Domini Longovallii & Martin! Roffemi magno exercitu luccin-florum per medias hafce Provincias tranlirum.nam cum Ordines fimul & Magiftratus hujus urbis expenderent periculi magnitudinem , coniiderarentque ingentes 8c late vulgatas urbis divitias, etfi procul ea diftaret ab omni hoftium limite , facile tamen illefluras eos ad prsedam , & data occaficne ad quodvis periculum facinufque fubeundum , prudentiffime (latuerunt exftruere lupradeferiptos muros, qui, przeter exi. mium ifis BKA BANTIA, mium decus & ornamentum , urbem adeo tutam atque fecuram efficiunt, ut infinita undique hominum multitudo ad eam confluxerit, adde quod exercitus ille exuf- fir, effecitque ut ipfi exureremus fuburbia /tum&u0-mos complures urbi circumjetias :lata pottealege , ne quis sedificarct er:tra urbis pomoeria, nili ter mill® quingentos pedes ab urbe, utq; diruerentur domus intra eum procinctum extracta:, unde fatium ut recipient1' bus fefe cunctis rn urbem , atque illa & opibus juxta SC civium multitudme in dies augefcente, omnes illico,affulgente videlicet commodi fpe , certatim inceperint ,dr^CHare ’ crcdatuf5ueexmo?empore mbs tribus 8C mdleaTnl11™ m.* *lblls audtior , ut omittam , plures sSFswssesss r "totius ™?dA-mter Primas Europai,inter emporia ve- ooidantc r Antverpia vulgo pro virgine , afferentibus feP numn,?Um?u.am eam legitimo fuo Principi rebellal-ratam >?am ““ffe direptam, numquam denique deflo-candoi-p-n^n^ nosfane. invenimus, eam priftinum fiium bus maciilair*5 SOI}tra ipiummet Principem rebellioni- conclavia nmre°/enter a^jlUKerunt in publica qutedam fic nnlitia»’ dentes deinde ad reformationem ftatus & politis, magnaque violentia i„ carceratos illos defe-vientes,quorum nonnemo etiam fanguine pomas dedit, proteftantibus mtenm feditiofis, non fieri iftbsec a fe in Prin- Principis contumeliam, vel majeftati ejus laedenda;,nec puniri captivos nifi ob privata fua deliaa. - Noftro tempore (loquor autem in rebus majoribus tantum,ufque ad fexagefimum annum exadtum, ceteras .1 -i C-i »0-.i —m m. — u-»1f-1-111~* vxt^ n q i t"t-! a ( Lanuuiii,uivjuv au ivAtlgvlluiuiii ttuuuiii-------- . jioftea fattas commentariis meis relervans) tria omnino iic. acciderunt memorabilia & notatu digna , qua: brevibus perftringemus. Primum quidem evenit anno cumfcihcet Dominus Longovallius & Martinus 154Z, cumiciiicet vominus L-onguvuuiuo wv Roflemius urbi eximprovifo fupervenerunt, & cum no-ftili exercitu, non fine ingenti incolarum periculo, bi- dtium totum haiferunt in ejus confiniis. , v . Alterum fuit Philippi Principis,hodie Regis Catholici, in hanc urbem ingreflus. cum videlicet menfe Septembri anno 1 vao, fufcipiendus in Principem Dynaftamqi Belgarum, ad has oras fe contulit qui Princeps tam nos exhilaravit &confolatuseft, quam J-onfeya Ims He bisn^’^u°Cornefius Scribonius Gtapheus , Venerando huic Senatui a fecretis, qui plurimarum adhuuctnnm- cit quoque (ne quemquam defraudemus) dotiiliimus ilie Stepiianus Ambrofius Schiappdarmj ex mirmuin- ine otcpnanus nmoiunu= ----- .. mo illo arcu Gemienlium, varus paffim hiftoms X condignis verticulis decenter per eum ornato Nomentecit volumini luo Grapheus SpefiacuLi in fufieftmnePliilipp HManiarum Principii, cui cum neque addi fortaflis neque 1 J 1 n-. ____ ^ nemrit; at- detrahi quidquam poflit, nos duo dumtaxat paucis a -tingemus ipfi omifla , additis noftro more tribus verbis iL/11 uimixa , UV.V..U.-V ----_ fuper jurejurando per Principem prreftito. primum itaque dicimus , fumtus a civibus exteriiq; in hu que dicimus , iumtus a civibus externq; m hunc triumphum impenfos, fi fingula computentur, fuperare centum triginta coronatorum millia, unde analogice colligas , poftquam fola Antverpia tantam expendit pecuniae fummam, quantam debeat infumfiile univerfus hic tra£tus,cum magnifice paffim 8c fplendide Princeps exceptus fit, Secundo agemus de confufione atque diffi- diis inter exteras nationes exortis fuper loco 5C ordine precedendi. ac primum quidem Itali calide tiepius inter fefeegerunt, omnino curandum , utjiiftiiTimis fane de cauffis ipii reliquas omnes nationes procederent: fed confiderantes deinde non dominari Italis unicum aliquod caput, iedob privatos eentis dilTAnfi.c melio- te perpenifs1,1 Angkif prstidit111 £^ C$far ’ nin0nacquiefCerentP eHi„, 9U fel-tenti$ cum Lufita- Scis * rentadma, hanclitem, & ne forte veni- pem & een!ihUre'|l«rando dato acceptoque inter Princi- EBiEgsISi-ei^: & folknnibusCceremoniiee(rJi-™^A=Al?:.Um2ji^i^ill deS nrem xt 1' 1$: Proteaorem, verumque defenioremMarcluonatus Sacri Imperii: fufceptusvi-ciffim pro tali a jam didtis Ecclefiafticis & Statu (ut vo-f ^lfce nte & convenienter peraSis, fiibft.cutu$ eftillico isquem dixi ingreflus, triumphali r prorfus magnificentia, & ad infiniti collucentium undi-cjue facium numeri, toto guam longum eft fpatio,zequa- ■ tis. ex ligno intervallis difpofitarum , lumen , tamenetfi rS effet de die. elt enim ea regionum iftarum in excipien-j iy dis magnis Principibus confuetudo , qua: revera fapit llj jquiddam Heroicum.poftero die acceffit Princeps ad do-M11111111 Senatoriam, ubi loco in eum finem delecto , &; in ■ forum profpicuo , coram Cancellario Brabantize , Statu jMAntverpienfi,totoque populi ccetu, folenni Ducum BYa- ■ banti$ more juravit adSand:aDei Euangelia & con« jro ceptis verbis in hanc formulam : M Nos Philippus y Dei grana, Princeps Hijpaniarum , utriufque Sicili a, Hierufalem, &c. ^Archidux Auftria, Dux Burgundi* rj| Brabantia, Comes Habjpurgi, Flandria,&c. juramus, nos,in adventu & fuccefiione nojlra , firmiter valideque obfervaturos, ijy & procuraturos ut alii quoque obfervent rationes & juraSan» fl Ecclefia , Civitatis yAntverpia, & JMarchionatus Sacri Ro- ■ tnani Imperii, & generaliter omnia & fingula eorum fiat ut a fi <&■ privilegia, libellos,exemtiones,immunitates, jura,&conjue-^ tudines tam antiquas ,quam modernas, fimiht er privilegia lati U nollri introitui didis Ordinibus Brabantia d nobis concejfa , fine I ulla prorfus exceptione, neque fad uros nos, aut ut ab aliis fiop fi permijfuros quidquam iis ullo modo vel ex toto vel ex parte con* trarium. & fati uros in fumma omnia illa & fingula qu& bonm '4 legitimus Dominus tenetur facere civitati[ua AmtverptA , I Marchionatui Sacn Romani Imperti, & bonis fuis fubditis atque j| civibus. Sic nos adjuvet Deus & omnes Sandi. Magiftrarus j autem Antverpienfis Majeftati fux facramentum pradli-f tit in hunc modum : j! Nos Confules, Seabint, & Status Antverpienfispromittimus :i *tq-^ juramus llluftrifiimo Principi Hrjpa>iiaru,utriufque Sicilia, I Hierufale^&c. ^Archtduci ^4ujlria,Duci Burgundia & Braban-! tia. Comiti Habjpurgi,Blandrta,&c. futuro nojlro certo & indu* 1 bitato Domino,hic prafeqti,tamquam Duci BrabantU & Mar* chtom Sacri Romani Imperii,nos fore ipfi fideles,& fad uros qua-cumq-, boni & devoti fubjedi tenentur facere vero juo & legitimo Principi.Sic nos adjuvet Deus & onenes Sandi.Et rogatus poftea populus numquid affentiretur , lublatis , patrio more, dexteris vocibufque alacriter annuit, inde canentibus tubis aliifque organis muticis, regii Feciales promi fcue difperferunt in vulgus varia huic rei cula ex auro & argento numifmata, Tertia Tertium denique propemodum tragicum evenit ani no 1^4 menfe Iulio , fuitque, plebejorum quorumdam adfpetiu , fpecies quaedam feditionis. primaria & originalis ejus cauda , quod cum legem tuliffec Magiftratus, nec tamen fine prtevio collegiorum con-fenfu , qua cavebatur, necui effet fas cervifiam alibi coquere , praeterquam in urbe nova , neve in urbe poffet vendi qua: in conterminis ei locis coda, indigne id tu- magis maoifone i’jCU1ram- gnare exacerbantibus fe misg evomebam-,FVe^S Seoatum popularibus ani-& minie - tand Ur Pniflo utrimque convitiaqusdam maeTum inrend ’ VC1° ex P3™ fcintiUa ortum eft diefn fbr ‘fcndmmjldllue hoc modo : aderantquadam tiuenilis hiF CxICai omum Senatoriam complures ex famufi erifc%&obmurmurantibus plebejis, ac cum efamiil,\„am^enatorum exP°ftulabant, unde quidam li$c vevh, 0rum nonri.uIlos tubfannans, addidit tandem ro/ai ‘ Vv 9l‘,’c9u’d« buccam venit dicetu, verum De- eiorum n, -, j’ ^ hoc,Pft Tefyereintrabitcohors militum temerZri ‘iumv.os.m‘‘,tlt^ie abdidit fe in curiam, unde magis etiam tur in ini ^am I™mero autii, impetum facere minaban- arn nonameffnam- & fcciffen£> nifamulusi!le Per a!i' ™ qffugiens mature fibi confuluilfet. ad hunc teraliaqusdam ,nonefti0reTilIicivesnobiliffimoquO' dam , 6C imitatione memoriaque digno remedio , adeo ut non inveniatur fortafie, vel apud antiquos, velin re-centiornm hiftoms,fimile aliquod facinus, quod in aliia quoque iniolms cafibus non tantum Antverpienfes, fed AN T VERPI A. 171 & alii poftmodum alibi imitatifunt. eft autem tale: tumultuante jam civitate , concurrebant gregatim & populari quodam furore plebeji, alii quidem armati, alii vero inermes , ad primarium urbis forum, ubi fi coadunatus fuiffqfjuftus eorum numerus,facile potu i fient moliri facinus aliquod malum,8c reipublicaj noxium: quod cum pra:viderent meliores illi & bene armati cives,non accurrerunt, ut in talibus fieri folet, ad forum, ahave id genus loca, fedoccuparunt confeftim & valido latis prasfidio munierunt fingulas regionum fuarum vias , ita ut nulli per eas pateret tranfitus, 3c qua blanditus , qua etiam minis,vilioribus illis animis, Iparlim & fine certo -i- . • .....m_______. ptreceru conventiculorum occafionibus, ideoque oc nocenai i -| cuItate,furor ille plebejus fubfedit. moxquc ut obviare tur omni incommodo , fecuta eft inter Magi ra .. plebem tranfactio,qua videlicet abrogat^ fumleges il-L cerv^iari, , populo tam mv.f. , cu, & al=da. bukaViflAtue^patio &honeftiorum illoium ci-vium virtute extinflus feliciter ille ignis , polita arma, & ad (ua quifque negotia rediit, atenim paullopoft de-ftinavit huc Imperator bonam militum Germanorum turmam,& una Lazarum Swendium chiliarcliam. quos fubfecuta mox Gubernatrix, cum Proceribus & Senam Brabantia;, tiones. quin bat indigne cognitisbautem rationibus, compertum eft, delidum fuiffe perquam exiguum , & hsrere in pauculis tantum fuifle perquam exiguum , 3C hxrere in paucun» plebejis, quorum tres quatuorve puniti, Sc abolita diligenter ea quze plebi per furorem illum concefta,expun» tiifque fcripturis,omnia in priftinum ftatum reftituta. e Profequamurverodefcriptionis noftrslenem,o^v1* deamus quo padto nobilis ifta Civitas gubernetur. Habet ergo primum Antverpia Ducem Brabantia:, quate-» nus M archio Sacri Imperii, pro Domino fuo ratione,deque Ungulorum officiis. Creatur ergo quotannis,& follemniter quidem men'2 Majo,lupremus ille, quem dixi, Magiftratus,idque h°c modo, proponunt ii qui tunc ad clavum novem viro* illuftres , & quos judicant eofaftigiq dignos : nominantur Mac totidem alii a tredecim urbis regionum Prgfe" A N T V E R P I A. 17 j ftis, fiuntque ododecim. his adjungitur Magiftratusip-fe qui tunc proficiet, 5c noviter nominatis numero par eft , (nec enim numeratur Conful ad res externas) ita uc fiant triginta fex viri nobiles,5c apti e quibus creetur Senatus novus, horum nomina inde mittuntur ad aulam , cui nempe incumbit electio.unde Princeps,5c vel eo ab-fente Prsefettus,examinata in Confiliofuo nominatorum conditione ? deligit ex iis quos lubet, ita tamen , ne ex illis qui przelunt plures fcnatu moverepofiit quam novem, nec eligere duos fratres, fratrumve aut fororum duarum filios. ele£tos autem producit hoc modo; mittit huc duos commiffarios , qui oportet -fint equites aurei velleris, vel Barones, ut minimum , Brabantini, quibus comitem addit Brabantis Cancellarium ; hi, mox ut venerunt Antverpiam, in Curiam convocant urbis Statum, ubi pneviis certis ritibus , confequenter exponunt, quinam debeant e fle novi in illum annum Scabini, proro-•gato,ut diximus, neceflario novem e prioribus illis ma-giftratu. & eft quidem penes novum iftud Collegium jus & au&oritas eligendi Confules , fi ve ut vocant Bur-gimagiftros, verum tamen quia follenne eft Principi, ut e capacium illo ccem commendet duos aliquos fibi ac-ccptos,obtemperatur hic ej us nutui: atque ita fervato , ut par eft , decoro , Senatores jam di£h e fuo quidem .Collegio deligunt Burgimagiftrum ad res urbanas; illum vero ad res extersas enumero magiftratusabeuntis , vel ex iis faltim qui aliquando fuerunt in dignitate, atque hrec eft iupremi illius Magiftratus creandi ratio , qui, ut diximus, conftatduobusBurgimagiftris & octo* decim Scabinis , inter quos numeratur etiam Burgima-gifter ad res urbanas , qui 8c ipfe Scabinus eft. ea fiquif dem Magiftratuum hujus urbis vocabula, in qua dignitate erant anno 1587 EduardusDilfrius , Burgimagitter ad res externas: Adrianus Heilwegius,Burgimagitter urbanus : lacobus Berchemius, Eques ; Blafius de Bejar ; Michael Cnobbartius; loannes Dammantius; Balthaiar X7Jierdius; AEgidius Gerardi, Advocatus;lacobusSan-cta^crucius; Carolus Malinaeus ; Iqdocus Stemus; celottus Tferartius ; Nicolaus Steimborrius; lacobus Daza;Adrianus Marfelarius;Lucas des Pomereaulx;Ro-bertusTucherus; Andreas Breulegemius, 8c Nicolaus Mejerus, Scabini, Eft autem Burgimagitter voxTeuto-H 2 nica, 174 JJ it 7V ii 71 IN i i ii. nica.denotans caput five magiftrum civium,latine,quidquid cavillentur aut ogganniant alii, proprie dixeris Confulem. Scabinus.qurccumque demum commenta in contrarium poflint adterri.vox ett, meo judicio.eallica-na, & invenio vemftiffimam ejus memoriam apud Sabellicum, qm teftatur, Carolum Magnum cum in Frifia conftimiffet ludiees quofdam arcanos in nenorin veli- cethodimueScelltb^°Cal^^^,^1°^™“°C‘^1™^”1^1^" rum aunnl,ei. ^anmrnon lllius dumtaxat, fed alia- ms. Latine dixerfs Senatores"1”1 Gallkarum Maglftra' cinuum p;,8lmaeifteraaresexte™as. quia nempe pr$-lerr$ nS ■ Tnu= Pe.regre fePe abefle,& in aula cum tiare Alm lni^us lncidentia quatque negotia pertra-interrmc rrvocuturbE 3Bimiett-Uo?ginee(iev/ideft.Conful fi..;' - >lv,e ad res urbanas, proprium namque eius of- lusrpn.r ur^ekmPeradeffe > eerereque prrecipuam e- res cura.m , & civibus exterifque przebere au- remni,ui^Ue maxtma fane fupremi hujus Magiftratus in fim rn,m.1CLa.mp°mnem auctoritas, ut e fequentibus paf-romin» abit, ied quod juftitiam attinet, lunthic Regi» «reroin ^Uliyic?r*bai,er1,1*dem in criminalibus, alter ___r.,.caI?® s civilibus, quorum utrique dignitas fere CaP’Falis * qui idem & eminentior , proprie q iaem ocpr$cipue nominatur Scultems , be #>cI)otit: quia vero per hunc ipfum titulum jurifdiaionem exer-tetin adiitosahquot pagos, quiconftiruunt Marchiona-tum Rieniem,iubditum Marcbionatui Sacrilmperii, audit etiam Marchio, iive Marcgravius , vulgo bc j^lavcb1 graef/ldque ad differentiam fui Vicarii, qui communiter audit Scultems, & Eraimo Roterodamo Latine dicitur gusprpArnaJn. liabst vero Marcgravius praeter hunc ipftim Vicarium etiam alios quofdam Miniftros , qui Sc ipfi pendent»Principc,eique facramento obftricti funt. Marcgravii munus, fatagere,ut carceri mancipentur fa-cinoroii , utque in carceratos Magiftratus ille fupremus pro tribunali ferat fententiam , quam iple poftea curet exequendam. prout fuo infra loco diftin&ius^xplicabi-tur. fungitur imprafentiarum hac dignitate Henricus Tferartius. Vicarius rerum civilium Belgice audit benSmmaii/ voce,quam ego Italice verterim Podefta. iedet autem pro tribunali loco 8c diebus ad hoc deftinatis , & aguntur coram eo cauffae civiles, munus ejus,exhortari & interpellare Magiftratum, ut reddat jus, & reorum (ut infra dicitur) impenfis ferat fententia,quam videlicet ipfe deinde exequitur.prseeft hodie muneri loannes Stradanus. Subfunt Magiftratui illi fupremo varii magna: dignitatis adminiftrv.fed nos tantum agemus de primariis. & primo quidem funt duo Thefaurarii, feu mavis pr^fetii aerario, 5c unus Quseftor: quLut populo fatisnat,eligun-tur in totum triennium , idque hoc modo : eligit magiftratus hodiernus e magiftratu anni fuperioris tres viros nobiles; quorum nomina feripto comprchenfa mittit Decurionibus artium, qui congregati hoc fine deligunt pro arbitrio, idque numeratis fuffragiis, unum e tribus illis confcriptis in Thefaurariu primu,(ive caput, contra vero in ele£tione alterius Thefaurarii folent iidem illi Decuriones deligere tres e primariis Opidi civibus,eoi-que Magiftratui fuo viciflim proponere, qui unu deinde ex illis m fecundum Thefaurarium deligit.fic & in creatione Quzeftoris Decuriones jam didi nominant tres e praecipuis collegiorum fuoru viris,quos Magiftratui tradunt in fcriptis,ifq; unum ex illis tribus nere cohoneftat.atque haec eft trium illorum ofiicia 1 eligendorum ratio. lam quod fpedat eoru munus»? Thefaurarios quidem eft cura & adminiftratio P publicae, & cenfuum aliorumque nominum pub v exadio, nec fine Confulum tamen 8c Scabmorum cu icientia. funguntur hodie quidem hoc munere 1 Rovclafchius & lofephus Smetius. Quarftor ver > fic dixerim ,Thefaurariorum menfarius, oC ve r . dit vel exigit ex eorum prarferipto. etfi ordinaria non yafolvatipfe perfe, referens inde fingulam.c0^-^ 176 BRABANTIA. rationum, obit hodie munus quteftotis loannes Somer- gemius. ^ Habet inde Antverpia duos Penfionarios, fic didos a penfione,five falario.quod de publico ipfis ftatutum eft, utrumque DoSorem , vel laltim Licentiarum & politica; rei intelligentem. quare adhibentur & in confi-lium , & fiqua fubonatur difhcultas , etiam ipf, delibc-rant. & opiniones luas Magiftratui referunt breviter, idem quali iftorum munus.quod eorum, qui in jure civili vocantur Syndici, fatamint enim -I . xrds^lcer4£:$Pi e Syndicis fibi afl"umi,. ? traitanda,alterum femper lat, quique publico^m9 ’SUem videlicet confa' vari vMemr frr GraPhiarios , quod vocabulum dcri- terca Dirv,i«Vm lills,obeuntmunia , cnftodientes pize-venditionum /r <3uod vocant, figillum , & conficientes denique fi1S ?UeidSenlls eontratiimm inftrumenta, crctarii hndi» r entes cnminalium rerum decretis. Sc-Georgiu, K?JfluPenr«,icUS Moyus> Dio"yflus Neefius, ciales° uh:1^- ,dlusi & loannes Bochius. habet offi- S^g$S6$S£!a8Si votu / quatuor viatore! C ’<1Uem d,CUrt.16e lm,gCS blicij^C qui Senatorum mai!datzfad alios defdrunt^tum tatis «^'praTerem3111111 miiliftro™m eft , quos brevi-Creat deinde Magiftratusiliefupremus per fe,5c fine ANTVERPIA. 177 ullis delegatorum ab aula fuffragiis, magiftratus omnes minores, oc primo quidem e numero Decanorum, quos iupra diximus effe quinquaginta 8c qtmtuor, deligit fin-arjnis duodenos Confiliarios , viros honcftiores 5c • $£ar1C ^un<^i°nem idoneos, nec omnibus tamen vigin-ti oc leptem artificum urbis collegiis dignitas illa communis,nam funtinfimiquidam in iiscoetus,quibusnum-quam ad eam eft aditus, funt deinde qua: tertio quoque anno ; alia , qua: alternis annis prorogativam hanc obtinent, pro collegiorum videlicet conditione, atenim mdalitates nautarum,inftitorum 8c holitorum,quo reliquas omnes audioritate fimul& vetuftate procedunt, ungulo futim quotannis habent confiliarium. veniunt autern hi duodecim Senatores adletii fingulis fcptima-nis incuriam ad confilium illud , quod vulgo vocatur dieilun$,Oen j|lfta?n-&aect)feit-raeti/ ubi cum gravitate fimul & au&oritate Senatoribus afijdent, petitiones lup-plicum audiunt, ac de aliis quoque politiam Sc rempu-blicam concernentibus una cum illis cognolcunt jlibere fuam quifque fuper omnibus quo occurrunt dicentes fententiam. quod fi audierint forte finiftras aliquas voces,vel & aliud quidvis, quod in publicam rem lit, Ma-giftratui habent exponere , id fedulo etiam faciunt. In negotiis vero majoris momenti, velut infra videbimus f recurritur ad generale concilium civitatis univerfmn populum reprofentans, quod vulgo appellant bsn tien-vaeb. Creat etiam Magiftratum Hallarum (ita nuncupant Belgo mercium quarumcumque vel 5c hominum receptacula) qui Magiftratus conftat duobus Decanis, ve* lut capitibus, duobus JEftimatoribus,vulgo!t9aerbi??'n£/ & o<5to Senioribus,<®uber-tuannen/quorumduosquidem oportet fuiffe Scabinos , graphiario item, 8c minoribus aliquot adminiftris. Eunt vero ad hunc Magiftratum cauffo omnes & lites, quo vel ex lana oriuntur, vel qui* bufeumque rebus ex illa confe&is, 6c ullatenus eo ip^# dantibus, pannis puta, aulois, alumine, glafto, rubia fimilibus mercibus, datur tamen ab hoc magutratu fupremum illum provocatio. Decani in eo hodie u loannes Schoonhovius & Theodoricus Wervius , u • que Eques. Aiftimatores, Dominicus Herdius oc Lu " vicus Wervius. Seniores,qui & Scabinidicuuiur, lo^ V8 BRABANTIA. nes Brechms, Petrus Liranus , Arnoldus Schutius, Phi- v..«..x.«,vatVJtl Ullllin qui potilTiroum lis in futuram llebdom-^rUmentorlIm, latuit pani JEdi- BslIPpEEiBE deri. Itaque pani an?Aemtate' Pll,rimis rebus provt-vifite conffitutum co™muni & vino atque cer- vero non item frA certum aliquod pretium : carnibus graviffimus fane Pn.neqUe rdiquis «His cibariis, qui omnium rerum t,erro.r; nam utcumque magna Iit fit omnium rerum n . ntlaJ fit tamen ut magna quoque & confufionem carltas-cauffantur ipfi Irequentiam dius Happart & Am °-rUm‘ hoc!lcrni ^Ediles funt Sgi-mas Liranus. “ Alltonms Berchemius. Vicarius, Tho- rum itidemdilolUnn'0rIlIr1m.s(uPer re pfpiHari, quo-ur H^eef-me a?Port:ct ful^c Scabinos. ni vulgo vo- Papius, Nicolaus Herd^^&roLmes^ckiJs11 men te Pwf-mate/ Latine Pacificatoribus, hofie di-hanc obtinent Hernicus Halmalius, Paulus Liranus, A N T V E R P I A. Liranus ctten. Nicolaus Mechlinius , 3c Hernicus Van» ctten. Creat duos Sditimos , fcevrit-mceficrd / viros graves, honeftos 5c qui fuerint aliquamdo Scabini. his autem incumbit cura fabricze templi cathedralis Beatx Maria? Sc impenfarum qua? ordinarie quidem in eam fiunt, quemadmodum 5c duodecim priores e iupremo Magi-ftratu Scabini, finguli curam gerunt loci alicujus pii, qua: communiter appellantur domus Dei, qualia funt coenobium illud beginarum, quas vocant , Nofoco-mium, & alia, reliqui fex Scabini ignis rationem habent , & nequa in urbe oriantur incendia, vel exorta mox reftinguantur. . „ Creat quotannis etiam Magiftratus, idque in futurum biennium, binos eleemoiynarum colledorcs, inftauran-do nimirum quaternioni honeftiorum illorum & non opibus magis, quam probitate ipedabilium civuim,qui ordinarie iftud munus exercent, & magna cum feduh-tate eratiaqueftipem quotid.e , fed prxlemm d.cb ,s feftis8, tum per alia painm urbis loca, tum per templi imprimis, I populo eunt colletium. erogantes poftea illud ipfum quod corrogarunt, & triginta mille ducatos annuatim excedit.juxta leges confuetas, & fua mlorum fide atque judicio , in egenos occultos & qui domi ie tenuiter continent, tum oC in Nofocomia , aliaque pietati dicata loca. quas tam fandas & pias atiiones, non minori cura , quam zelo, quatuor-vimlh obeunt , lup-plentes abunde de fuo fiquid pauperum ufibus deelt atque hac ipfa colledta , tum ditiorum quorumdam legatis, Sc perpetuis aliquot cenfibus , hprfum etiam dciti-natis, pauperibus ita profpicitur , ut interdicatur iis deinde, ne oftiatim mendicent, aut cuiquam molefti imt, nififtatis quibufdam horis dierum feltorum. Accec.it, quod nutriantur hic ufque ad certam aetatem magna frequentia tenuiorum hominum liberi, qui vel dantur pr^fedis in fidem, vel in templis pietati prudentisque ipforum exponuntur , quofque applicant indeprs-em ad artes 8c opificia , &tam maribus tandem quam fo?-minis, magna fua cum laude, de honefta conditione profpiciunr. Creatinfuper Magiftratus fupremus infingulos ur-bis vicos, vel li mavis regiones, ce biennium proximum, H $ binos tSo BRABANTIA. binos civium duces , quos vulgo appellant JPijcft mCC- |tces : cumque vici fint numero trcdccim , duces fiunt viginti fex , qui a Senatu accipiunt quatuor viros nobiles in fupremos Prafetios & veluti protectores hi (ut ditium eit) vulgo audiunt Doofb.manuen / & ubicumque res polhilat Vicomagiftris adfimt , infeyam Itant, fimili multis3 inrTbus altiorime'3 ^fhstiTparva EEIF^~SE- Sdvium numem nS Fr:Efeaos ex honefti2- conftituunt Duces fucairranr' lis Praift.Aic .vl8Int? fexuna cum quatuor lis Praifetiis • Vlgtotl fex una cum quatuor il- cim*^ vlgimi fex‘cfnUPei'^r,’i^tl^"1°Vce™^°UOtan’1'‘S cos ®Iae "tl Lex ducibus, fmguli nempe in fim trede- co™ roVftee«aX dudbus.fingul.nempe Tn fingulosvi-folem ln Pr$fctiura fui biennium, tradere jufque^SiftratU! numerum certum virorum in fuocu-rx6uo,nrodegentlum- ^ ad hoc munus idoneorunij n'edecimv,>UmCr0oel,8itPro autioritatefua Senatus futuros il r1a8loros in biennium proximum pr$-Hcet Dur dqUe fl'1gull.s a,u,is flc cbfervatur , quo vide-co.ma»iftri vel:erilnl tlrones advenientes informent.Vi-in eomiri^11” vnro&Prafetiorum illorum officium nematrme^6 yerfatur ’ qnod videlicet habeant rado- misan?on,l3talo8rum virorum in fuis vicis bello&ar- COiivocent ro'n °f<1Ue inando & quocumque opuseft otiifnne X7* oadunent,lue-finiti rurfus illi cives ad fm f “ms enTo?0"11138111” nutum fefe debent armare,& fub «g i- ^ 0cumciue vocaverint fequi^dque non modo ycrum etiam nodu. ita ut fit magni momenti hoc munus, Sc tertium ( uti jam diximus ) Status Ant-verpienfis membrum, fubfunt inde lingulis ducibus fui centuriones: centurionibus rurfus decuriones 5c alii quidam muiiitri, optimis hercle 5c inviolabiliter obfer-vatis legibus. Creat denique Magiftratus quatuor illos & quinquaginta Decanos collegiorum artificum, quosfupra docuimus conftituere quartum & ultimum Status membrum, & ratio quidem eos creandi eccifta. congrdgan- A N T V E R P I A, i9t tur feorfim quotquot fimt uniufcujufquc collegii membra locis in eam rem deftinatis, 5c diledtos e costibu^ fuis fenos viros , quqs funttioni maxime cenient ido-^ neos, magiftratui tradunt in fcriptis. is binos mdefibi acceptos in annum illum Decanos defignat. detignati vero adfcifcunt libi c praecipuis fuze fodalitatis totidem adfelTores, qui fungantur eodem fere cum ip*15 ornao, ideoque Confuli etiam praeftant juramentum ndelita- convenire in domo Senatoria, quotiefcumquc habetur fenatus ille generalis, cujus fupra meminimus, agere ibi cum reliquis membris, & cum curialibus fuis a a conferre: providere, ut qui cooptantur m cunam, e prius artificii fimul 5c hdei fpecimcn : proCHrarem^ tuam inter curiales concordiam, deque dato vicilli gia, in yigmn «. ich cum genera, inter omnia autem anriqtiiffimum juxta & dignlfirntimillud naiita-rum, quorum fcilicet magna exparte funt naves qua, in anchoris fere videmus ad ipfam urbem, paratas non in varias modo Belgica: & Britannis partes.fedm omnes quoque terrarum tradus traficere. dium vero & iinmerofiffimum eft collegium mftitorum. com- pleQitnrenim omnes non folum opifices, verum OC neminarios mercatores, vel fi mavis propolas panno, rum auro 8c argento intertextorum , tum feneorum quoque & laneorum , & ex.a*'acluavismatene' ' que omnium rerum quas minutim , & ad men * quod dicunt, ac minoris etiam trutina pondus foknt venire, tenentur vero collegiorum pnefcdiinipfo mu. neris fui exodio reddere admiiuftrationis fu$ rationem, idque coram duobus Scabmis & Secretario, quifi-quid curialium aliquis cumpraifetiis expoftulet, vel fuboriatur alia quaivis inter eos moleftia , conantur eam reprimere,# difeordiam omnem componere: quod fi nequeant forte, vel interdum & nolint, deferuntrem ad Senatum , qui decretorie mox eam decidit. Atque hi funt prscipui illi magiftratus atque officia,quos qu asque fupremus ille urbis Senatus creat ctconrert. alia ^ L y 6 qu$dain ,8» BRABANTIA quasdam minora , quod videlicet parvi momenti fiul» confulto hic praeterimus. Habet eadem urbs , cum alios fime complures, tum leptem praecipue medicos phyficos , c clariifimis fumu Sc maxime veteranis ejus Icientize profefforibus, juratos 8c ftipendio publico cohoneftatos. quorum duo no-vilBmi obligati funt bis vel ter in hebdomade ad No-focomium accedere & aegrotos inibi gratis feduloque & ex caritatis prsfcripto curare, explent hodie fepte-narium illum numerum Segericus Coblegerus; Come-lius Spinngius; loannes Goropms Becanus- Lambertus Gualterus Rithufius;GerardusBergius; Lambertus Tu--mSvu ^ eirus Caoulius- mortuis ante poftremam hujus hbne.dmonem fupraditiis omnibus Medicis, invenio quidem , Magtftratum alios quofdam fuffecifle, a A-emS1>r:EC1PuumGuiljelmllmPetri , virum lon-lmUm : fe(1n°nadimpleviire tamen ordina-srHr"i numerum. voluerunt etiam collegio huic acllcuDete Doctorem Alvarum Nonium, natum quidem vb,rH ■?’at,a.m inde Puero educatum in hiice Pro- fioni n,,* a ^Ue ,.™aSnam viti expetientiamcumin- iamin^ame!rudltl0ne c°t>jun£tam ,tum 8r pratclara taMt^nmi,!nillt? tempote , non profeffionis lu$dum: rebus in r e' fe,4111 aiiis quoque non parvi momenti cffet ev, tempublicam merita: verum cum nihilominus tMoneh^fkc’^ipie.modefte fe excufaret, fuit a pe-tionem ^C;^f°lut»s- idem viri ptteter eximiam erudi-linnmc‘dioma futim vernaculum, fexutminimum neim ,?ln,cbl.llffimis quidem dotatus elt.quas fermo-primir '}on aliter quam vernaculum ex- Habet'eriaE,P10uCl^? in®Enem 8c prorfus mirabilem-certis auih!miUrbSi-fe,ptem ehirurgos, juratos item 8C & infirmis dam obligatos nofocomia invifere, cemDedarnrnPeram f,;ai? gratis impendere, habet de-liofoiie id o»5* mate.nari°s ; c$mentarios; ferarios a-1„ Enin ^‘^“P^^Petudaiimu1 Scfidelaudabi- o.c publico^uo videlicet nemini civium defit, quo, urgente necemtate, tuto promteque confugiat Habet, prster h$c omnia , fex illa Collegia militaria, quae vulgo vocant t>c ngiiom/ & Italice dixerim Coufrater* Confraternita, quorum quodque, ex novilTimx legis pt$-i cripto, conftare oportet ducenis hominibus, a Collegii Capite deligendis, cujus Capitis ea hic eftaudtori- tas, ut quemcumque civium in collegium cooptant,is, nifi legitima ratione, fe excufare non point.ac duo quidem iunt collegia arcubaliftrariorum , veterum loii-cet, atque recentiorum: totidem fagittariorum ; unum felopetariorum: fextum denique eft illud Xiphqma-chxromachorum. fed praeeminet csteris omnibus illud arcubalift® veteris: cujus fodales non Antverpix tantum, fed in caeteris quoque Brabantia» urbibus, ojim cum non nili hanc unicam ditionem pofliderent i -ces, neque magna effet eorum potentia > J156™” p v ftipatoribus militibus prstonams. verbi gratia , i* Anrverpia Duxproficifci velletBruxellam , tur ab Antverpienfibus veteris arcubalilto todahbu» ufque ad opidum proximum , puta Mechlimam . in a Mechliuieiifibus porro Bruxellam. u'1 u C(. P F,Zfcem tur vel nunc eamdem illis navatur, fmt ope. ram Prxfunt fingulis ccetibus duo Decam una cum fuis Vicariis, qui a fodalibus quidem eliguntur, fed approbantur a Magiftratu. habent prsterea nobilem aliquem virum, five patricium, fib, in proteaorem, quem vernacule nuncupant $oofB-mau. & leloi riis.quidem hodie praeitloannes Schoonhovms, pa- tricius vetus; xipnomachaeromachis veio Champagnius, uterque in vitam, utrum que collegium arcubaliftrariorum perpetuum Caput agnolcit BurBi-m.agiftrum ad res externas; fagittariorum , illum aa re» urbanas. Creat autem quotannis unumquodque * gium certum aliquem regem , qui fodalmm cm"™" caput eft. fit autem rex, is, qui ad cqnft.tutum diem lignum,id eft, pfittacum quemdam e ligno, ftipm F*' alto infixum, iclopo, fcorpioneve aut arcu etiam dep. cit, vel denique xiphomachsra publice edit vittutiscc pr^ftantisefuac fpecimen.fadorege , ad convivai ie dant, 5c magnifice epulandum , idque collegi maxime fumtibus, quibus afiignati jamabantiq • • J . ~ ______^,1 (n,VnnMU 1-- -arrnm ri ( a. maxime lumtibus, qumusamgnau crca- u *u.nt deinde I$4 BRABANTIA deflide per domiuicas aliquot infequentes,donec omne» tandem creati fint, ita ut longo fatis tempore durent hi ludi, exercent fe quoque diebus feftisin fpatiofis qui-buidam laculatorns campis, aui de n„kl,v„ arit- ludi, exercent le quoque diebus feftisin fpatiofis qui-bufdam & jaculatoriis campis, qui de publico ipfisaffi- «st*. curiam , moenia . portas 3 excubias agan quin & arripiuntalFquando p‘ttq”prffi,clPuiurblsl°De aperiant eas 8c claudant rumi ,3lumclaves> utnemp men follenniter referant fumdUb-t * zecitavenmus aliquot, parrim fuperftites, rartimvita 1 jam jam funftos viros , qui potidimum eam in hoc tra&u propagarint & iiluftravint. Primum itaque dico, plures in fola hac Belgica efle omnium generum atque profef-iionum piatores , quam in aliis multis provinciis iimulf: cumque adeo magnus iit artificum numerus, &: creberrima confequenter artis exercitatio, non polle, quin cC olim inter eos inventi' fint, 8c hodieque inveniantur complures, arte 8c inventione eximii, ac prscipui quidem maximeque illuftres, eorum qui fatis non ita pridem concefferunt, fuere: loannes Eickius, is, qui (ut 111 pulcherrimo de Illuftribus piatoribus opere narrat Ge-orgiusVafarius Aretinus) anno circiter milleiimoqua-dnngenteiimo decimo, omnium primus invenit eo rum oleo temperandorum rationem, rem in hac arte prteclaram & vel maxime momentofam! reddit emm colores pame perpetuos, nec, quod ad dem noitram pervenerit, & memoria hominum poEc hi Principes ; apud quos quia plurimi nerenr euan, quidam improprie dicant Adami & =v ■ P _ . praeclarum & admirandum ! adeo quidem m RexPn^ lippus, cum magnopere illud defiderare nJan„ millia ducatorum : cumque nondum emm ^qmeto fedldlkkmmnoftruml^aiius etiam BrugkadDiri aHh DivisP Elt&Ipris ali ..._Deipara Virgo , cum aliis Divis'. Eft&Ipns quadam ejus tabula, fata valde & men’° . rii1IKiro-i loannes magnam vit$ partem Rrlln. :n urbe tunc temporis ilorenuffima, ub , ^r. autem rtim. a8<$ BRABANTIA. celebri fama naturze conceilt. aequabat eum Hubcrtus frater, quidc vixit eodem sevo, 5c perpetuam fere fratri in iildem operibus operam prajftitit. loanni 5c fratri in arte iimul & laude iucceffit Rogerius Weidius Bru-xellenfis,qui inter alia pinxit quatuor illas praettantiiB-mas tabulas admirandae cujufdam hiftoriae fuper admi-niftranda juftitia, quas hodieqtie videre eft in Curia Bruxellenfi, loco in quo diiceptantur 8c ventilantur caufl$. Rogeno rurfus fuccedit Haudius is qui Porti-nariis fecit pulcherrimam illam pittufam , quam hodie poffidct Dux Florentix , quin & ipf, famils Medic$ic depinxit tabulam elegantem Carregii. Secuti funt hos LudovicusLovamenfis, Petrus CdSa , Martinus Hol- mftUS G™denfis, t]«i Duci Vrbinatenfi fecit 5 Ti.pidu.ramGhrifticuin Apoftolis accum-e - Ce^ebrantis ultimam illam coenam. luftum excepit Hugo Antverpienfis, is qui tabulam illam pm-Sit quam videre eft apud Florentinos ad Diva: Ma-dnm,! f$"o.Sub,un=emus deind= faltuatim aliosquof- aOS’daros&raros artifices, ac primo qm-aem Theodorum Lovanicnfem,Quintilium, eodem opi-tio magnum artificem figurarum , cujus inter caitera ®%regia ilta effigies Servatoris in templo Deiparae gmis nae ipfa Antverpienli urbe. lodocum Clivium, vem Antverpienfem , rarum in colorando, in effingen-P verP. a(^ vivum ita prseftantem, ut midis a rege ancilco primo certis hominibus, qui artificem ali-9,5.™ ex£ellentem ad aulam illam adducerent, ele&us ruent nolter lodocus, & in Galliam hinc abdutfus, ubi i §enV .OTam , 8c Principes quofdam lumma cum a magnis propterea honorariis ab iildem attectus. Hieronymum Bodchium , Bufcoducenfem, clarum oc admirabilem plane in excogitandis rebus facetis atque phantafticis. BernardumBruxellenfem: Io annem Benim.-Matthiam Coquum Antverpienfem-.Ioan-nem Hemilenium , haud procul Antverpia: Simonem Benningium , peritidlmum artificem miniandi: Gerar-dum ,coloratorem , vel ut vocant illuminatorem mium, & Lancelottum in exprimendo ad vivum ignl & incendio aliquo, velut Trojano , prorfus mirabilem, omnes Brugenles : IpannemMabufium,eum, quiom-nimn pdmu? cs Italia in has oras invexit rationem iD A N T V E R P I A. 1S7 lam qua in hiftoriis & fiitionibus poeticis depinguntur effugies nuda:, fecit hic inter alia tabulam illam eximiam, qme monftratur in magna Abbatia Middelbur-genli.fequitntur loannes Cornelii Amlterodamus, pictor egregius : Lambertus , item Amlterodamus : loannes Scorelius , Canonicus Vltra-jeSinus , pidor Hadriani Sexti, Pontificis Maximi, idemque architetius clariifi-tous, qui &c ipfe non paucas inventiones & novos pingendi modos ex Italia fecum attulit: Simon Marinio-nenfis.dbmo Valemianis.pidtura fimul & litteratura infigitis: loachimus Pattenerius Bovinenfis: Henrictis Di-nantius: loannes Bellogambius , Duaceniis : Theodorus Harlemenfis, & Francifcus Moftardus , itidem Har-lenfis ; ranis in eYnrtmp.nflis Colore olei rus tiarlemenlis, St Francilcus Moltaraus , uiacm nui-Jemenfis ; rarus in exprimendis colore oleario regionibus : Petrus Coucquius Aloftanus , magnus in excogitandis archetypis aulseorum , cui peculiariter laudi ad-fcribitur , quod ex Italia primus attulerit canonem ar-chitecturse St in hanc linguam tranftulerir egregium illud opus Sebaftiani Serlit Bononienfis.magno.ut prodicant, regionum iitarum commodo : loannes Calua-ceniis , qui cum ageret in Italia, inibi tandem extin-tius eft: Carolus Iprenfis: Marinus 2iriz$us , & Lucas Huremboutius Gandavenlis, pitior 8c illuminator eximius. Veniunt autem in hanc laudem etiam fcrmmE, quarum tres modo recitaturus fum. 5c prima quidem fuit Sufanna, didi Lucae Huremboutii foror, quscum in omnipidtura , tum in tenuiffimis illis opufculisoc. illuminandi induftria fupra omnem fidem excelluit, adeo quidem ut Magnus ille Henricus Odavus magm$ donis 8c honorariis eam in Angliam fuam attraxerit, ubi in fumma omnium gratia annos complures vixit, cC non opibus modo , fed honoribus etiam aud:a tandem cleceffit. Alteram pono Claram Csefaream, itidem Gan- davenfem, pi&ricem 5c illuminatricem egregiam, qus otioginta ipfos annos exegit in fevera virginitate, tertia denique fuit Anna,filia Segerici, dodoris illius medici, cujus fupra fit mentio, & civis Antverpieims, etli ortuBredani, qu$ & ipfa virgo nuper deceffit, virtute pietate infignis. Veniamus vero deinceps ad eos, qui hodieque fuperftites. inter quos primus occurrit Franfcifcus Florentius , pid:or in iis qux tangunt propriam ejus profelLonem, inveniendi nempe Se den* iss brabantia. gnandi, in tantam excellens, ut cis montes quidem & per tot tanralque Provincias foi taffc non habeat fibi parem, eit enim revera & artifex lingularis & vir ad omnem humanitatem & elegantiam fatius! cui palma tri-bintur, quod ex Italia primus attulerit ipecimen exprimendi ad vivum & mirabili quadam dexteritate mnfcu-los omnes & cutem humani corporis, fequitur hinc ret. loannes Ouintin„VlV fCltate * patruum etiam fupe" fis filius, Mannus VoffifUptadi,ai Q-ui,,£ini LOTan,e;,' tum & efformandi „Y ®us ' colorandi & inveniendi, Wingardus d v.^um mirifice felix : Antonini nibus valde indufi?- US ^or > & in adumbrandis regio-Amverpienfesd Grimmems , omnes cujus & iun •3Ulnis Coignettus: Michael Coxia, gniin arte nnmi’..-minim,US ’’ *'-emo revera rarus 8c ma-hm aiftimio • ’ un^e & opera ejus in magnopaf- rio effindendarum111^ .c°!lius - regionum colore ole^ Henricut millficus artifex: Crifpinianus; % tiamnum Ido ffir™* ’ FrraPcifci Florentii difcipulus , e-eum aliquamdiu fed magm & acris ingenii, qu1 ftea Romam f»U eS1^etapud Ducem Florentia:, P°" nius Morus v, COnt"‘lt: omnes Mechlinienfes. Anto-leberrimusf ,traJe£tl>ms, piflor Regis Philippi, & ce-mendop^£"emac, P.r^antiffimusWex !‘in expr,-dine facittro • d v.lvum, quod quidem ea promtitu-rationem ‘ ,|uevivac’tate,utomues rapiat infuiadmi-bus, arti’i,fr •USpr£t:erea.etiam aliis multis vimm-Leodicenfis ’‘9’ltcr confonis. Lambertus Lombardus, diciij necegredu^m"r n0m-Ris ’ =rlldin,s &exeai magno j am numero conquifivit, indieique etiamnum conqumt. Petrus Breugelius, Bredanus,fedulusimitator elegantiarum Hieronymi Boflchii, unde & acquievit fecundi Hieronymi Boffchii cognomentum. Petrus • Amoldi, Arnoldi, cognomento Longus , Amfterodamenfis , dari nominis 5c ingenii artifex, cujus eft egregia illa pictura in templo Divse Virginis & eadem Amfterodamenfi urbe, qua; una cum ornamentis conftitit fere duobus -millibus coronatorum. Martinus Hemfkerckius Batavus , loannis Schorelii quondam difcipulus; Lambcr-tus Nonius, Amerffordienfis , pi6tor 5c architectus excellens. /EgidiusMoftardus , luperiorisFrancifcifrater. Petrus Pourbuflius, cujus filius in difciplina Fran-cifci Florendi, etfi multum adolefcentulus, magna; tamen jamnuncexpedtationis eft. Georgius Hoefnaglius, licet admodum jux-enis, in miniando paene eft unicus, nec in effingendo ad vivum poftremus , quare tx magno aiuftoramento agit apud Ducem Bavanic. loannes -Vredemannus Frifius , 6c tot praeterea artifices ac lum- . mae fpei adolefcentes , ut fi voluerimus fingillatim cos enumerare, opus futurum fit jufto volumine. lam quoc r__:____ • * _____ rprpnfeho. aUZB hodlC- idem ille Henricas Odavus , magnis pramns eam lol-licitaverit , 5c inaniam luam pellexerit, ubi oc poltea fplendide nupta eft. fiiit eadem in flagranti gratia apud- reginam Mariam : dilediffima impr^fcntiarum fclilabe- thiE. altera eft Catharina, filia dicti loannis Hemflc-nii, & uxor Magiftri Chriftiani, infignis illius fidicinis, quod conjugum par, ob raras illas virtutes, in Hilpani-am fecum avexit regina Htingaris, 8c priufquam moie-retur , legavit unde uterque vivere pollet, tertia elt Maria Beflemeria , Mechlimenlis, fupraditfti magiftri Petri Couquii vidua, quarta denique Anna Smiteria, Gan-davenfis , pitirix&illuminatrix eximia, jparla autem funt pidorum iftorum opera non per Belgicas modo Provincias, fed & maximam partem orbis terrarum,re-ditque negotiatoribus non contemnendus ex iis qu^-ftus. Sed ex zequo erit , etiam encauftas aliquot, Icu pidtores, ut fic dixerim, vitriariqs, eolque eximios tan-tum,referre:tum quod luculenta imprimis & magni momenti fit ipla ars, tum quod a Belgis ea, referente jam dicto Vafario , ad culmen perfectionis perducta: cum, nequid dicam de pulchritudine vivacitate illa colo-A r rum, *go B RABANTIA. rum, ifti excogitaverint ratione qua ita inuri poiTnit vi-tro,ut nec aqua , nec vento, nec temporis etiam hP;u limquam cvanefcant, quod fiebat, cum gummi & nefci° qua alia mixtione temperaretur.quin 5c vitreas plumb° committendi modum iidem Belgse commenti funt. pri' marii itaque artis profeffores fuere, Arnoldus Hortius, Noviomagenfis, & Opidi hujus civis, mamius deline3' ttomim Italicarum imitator, & rationis colorum vitro cryitallmo inurendorum primus inventor. Theodorus lacobi Felartms , artifex praftantiffimus , & inventionum plane mirabilis. Theodorus Staffus, Campenfis. Floreu, hodiemm y11™11, • & Cor"eli^ Bufcoducenfis. d.ms.g.toL. ee^sentl^mUS ’ & max,ml 111 hoc Renere nominis , a-AnrS • ^mFeratorem, 8c lacobus Florentius , omnes lius frPlenfeS- I0pnnes Staffus , Theodori jam ditiifi-Zelius Fatern$ virtuti probe refpondens , & loannes jelmus r» °Plc'a'‘mit‘lnealanequam munitiflima.Gml-dumh Cc"lrius > Goudanus, architedtusquidemadmo- fcuh,bnfiS-,at8mclioretlam Peulptor. loannesDalius, ma/nusch™,'1 & vates elegantiltimus. LucasLeidius, arcliteti,,, f0gr?P luS’? Guiljelmlis Antverpienfis. ggi^ss^xsgSig^ dieque longe Clariffimus , agens apud Principem Florentinorum. loannes Heerius, ditius JIRijnf Ijtevcn/Gan-davenlis, architctius & fculptotinfignis.cujus & filins, tueas, Lucas,vir 8c pitior egregius , ac complurium rerum inventor, etiam in poeli excellit. Matthazus Mandemake-rus, Antverpienfis,fculptor clarilTimus, m Itipendio Regis Romanorum. Cornelius Florentius Francilci t o-rentii frater architectus & (culptor eximius, idemque diligens valde & officiofus vir, cuiadicribitur illa iaus, quod ex Italia omnium primus in has oras intulerit arte exprimendi ad vivum internas fpecuum partes, quo genus Italivocanterottefau. HenricusPaicnenus, An -verpienfis, architectus perquam eximius , SJ?1 vit palatium illud & promtuarium Hanfe re“ ^ * polteaque vocatus fuit Londinum ad delinean_ lebrem illam burfam,cujus fupra fadaeft men • • bertus Suavius , Leodicenfis,architeauspr$ftabilis,x idem lingularis chalcographus. lacobus long g » Antverpienfis, kulptor Sc ftatuarius valde » qui nuper ex sere effinxit ftatuas illas * -s Forfus ftupendas verpienfis dono dTdit PrincLi Parm^ Gu.fjelmus Palu. danas , frater Henrici jam djai, magnus & accaratu* fculptor, cujus filius Raphael, magni etiam nomimsar. tifex. loannes Sartius, Neomagenfis , iculptor egre gius. Simon Dctphenfis & lodocus lanfomu. Amfte rodamenfis, fculptorqs eximii. Georgius R°bmuS ’ I prenfis. Theodorus Volcardi Cornher.ms & Philippus Gallseus , ambo Harlemenfes,6c chalcographielegan-tiflrmi. tum & alii plurimi, quos longum fit recenlerc. Atque hi quidem pidtores & artifices csteri, alius ad-difeendi, alius antiquitatum fpedtandi & primanos ea-'rumdem artium proteffores cognofcendi , aliu s denique fortunam fibi fabricandi & innotefcendi gratia, pleri-que omnes viderunt Italiam, unde, pofteaquam animo fadtum eft fatis,revertuntur plerumque in patriam,arte, opibus & honore au&iores. & hinc porro fparguntur artifices per Britanniam , peruniverfam Germaniam, praeftrtim vero per Daniam, Succiam,Norve"iam,Poio-niam /aliafque regiones leptemtrionales , adeoque per Cim miid interim dicam dens,qui y plurimum honorariis auftorati. Sed 19* BRA BANTIA. Sed ut redeamus ad ftatum Antverpienfem, dico, no# poffe deliberari de re aliqua gravi 8c momentofa, iivt Principem ea tangat, five & ipfam urbem nili qu*-tuorillafupra nobis defcripta membra unanimiterin-ter fefe confenrmnt. qui confenfus ira folet pr$ftari; convocat Magiftratus ille fupremus in curiam publicam cqnfihum illud , quod vocant magnum Scexiia perfoms, quae in quatuor ipfls membris ma»iftratu funguntur, conitar._ hic alter e Syndicis pronofiturus eft. B^,?0netUt?nvocenrLnt7»uka.Lt,;i=- dum nronrl, •Um1?rvel & PI,,ries aliquando aece-neo-otiimi cVane difeeptatur &controvertituripfun] h um. Si non confentiunt miat-naat-nihil feriis ^ gravioris momenti, nuta mu- ^i^tg;ggffR±sgg olitiones appellant, velut Prinrim'< nomine & extra .7 quvi magutratus, coram aunv, commiltarns, mmmaria quoque reddatur earum ratio qui cerinis adeo hodie luculenti funt, ut ducentorur millium coronatorum fummam annuatim excedan; confiftunt autem in vinariis fere & cerviliariisiUistri bu»f r butis , qiiK ab iftis vocantur accifa , dc maxima fane, ^ adeoque ptene immenfa funt: ita quidem, ut illud vini ■ annuo fpatio reddat fexaginta circiter millia ducato- 1---— 1 VllVlfcWl «i-111 IU. VI u V ULVI™ mm; cervifi$,toto quadrante plus, confiftunt pncrerea urbis proventus in ve6tigali frumentario, etli admodum tenui: in ve&igali carnario , quo videlicet definitum elt certum pretium in mati and a pecoris capita , quod nec ipfitm eft magnum : 5c ex horum tamen utroque, ob immenfam frumenti 5c pecoris copiam, colligitur bona pecuniae fumma. conhftunt inde in reditibus minutorum aliquot munerum & opificiorum , qua: ut libere quis exerceat, necelfe eft pretio redimat faculta- eqiL----— ,---------------------------- tem. habet denique cenfus quofdam An tverpia e fundis, domibus, ahifque locis aliquot publicis , quosfol-lenni more quotannis locat, atque hze, & alize quadam minutiores, funt annus urbis 'obventiones, qua:(ut diximus ) inter fe juntis fummam illam ingentem con-ftituunt. quod non impedittamen, quo minus , ob varios fumtus extra ordinem 8c in novos hos muros alia-que opera publica recens fatios , tum 8c inlohta multa fubfidia Principi in his bellis concefla , urbs hodie re-ftet obierata, 6c pecunias aliquando accipiat fcenori,dinumeratis fere decem vel 8c duodecim in centena: venales quoque interdum proponens hereditarios fimul &c temporales proventus-, qui priores emturiunt, pro fe-decifn quos exponunt ,fingulos nummos quotannis accipiunt: qui pofteriores, pro totidem illis , binos, ratio vero nummi fic reciproce commovendi & occupandi in genere talis eft : ego, exempli gratia , ut frtiar perpetuo aliquo,live & temporario cenhi, occupare cqnftitui mille Qiicatos. poftquam egi cum Theiaurariis , 8c depretio inter nos convenit, numero nummos meos Quzeftori. is continuo refert in tabulas publicas, tradita mihi apocha, cujus vi jubeo mihi ab aliquo urbis Secretario confici publicum inftrumentum. id, cum expediuntur hxc talia , muniendum procuro figillo illo majori, quod monarchiam indigetant, 8t in arca quatuor clavibus clatifa diligenter cuftodiunt. quarum clavium una quidem eft penes veterrimum Scabinorum;alteram iervat is qui in veteri Magiftratu eft vetuttilTimus ; tertiam vero Decanus nautarum; quartam denique Deca-mis collegii inftitorum, neque vero aperiri poteft haec arca, vel quidquam omnino figillari , nili adfint quatuof illi clavium prsedi&arum Cuftodes,una cum altero Con-fulum. atque hoc pa<5to & mihi fe obligat civitas & litteram m mearum exhibitori. habe.nrmp repertum civem. iitESsid-" ™ ejus eenerisTli/n r rvfam Peregrinam , in carnes,» quatinus n,fi n ^au4etetlam Princeps inipfaurbe, mari intrandi Brab:mn$ , mercium quarumcumque vocant - 1"“m ex^untramque portorio, quod vulg» to quoanp 2Dzabai!,!c68U tol. id aurem portorium quart sssig^sisissjtestss z^i^tisr^sasass batur iiinfil”,11, P3”6™ > quod integrum antea pende-rum Antvpia_2elandia : hodie vero in gratiam mercato-& exn 'e Plenfium’ qu$libet mari in urbem invectae riumKf lX ea merces ’ Zelandicum illud porto-Qtie delfr a "rbe 1 rell<3uai aliunde allatae , & aliocum-cuide?i -a®'1<-''lZe andl$Portubus Pendunt. & locatur quidem idipfum portorium eodem fere cum fuperiori Lrpv;^,f r lquanto etiam pluris, extra vero haec duo P - _„r^uka ane portoria (ita voco, adfpetiu exigui pre- Princeps Antverpia partem fuam in bonis, qu$ ob donum aliquod crimen confifcantur. habet bona quaedam haereditana, puta publicum carcerem, officinam moiie-tariam & confimiles aliquot refcuias, cujufmodi» per totum totam hanc Belgicam fruitur.fed enim fuper ejus reditibus & facto patrimonio , iupra in generalideicriptione abunde a nobis differtum eit. Quoniam vero fecimus mentionem decenfuSepa- trimoiifo Prinnir.;, nrl-.#» «»**** * V VI IVVliJlllO XHvllLIVllvlll viv vvijjl* vv onfo Principis in Antverpienfi hac urbe , attinge-.— etiam paucis , antequam procedamus, Concilium Camera» hujus quadrantis Brabantise , quod hic, regio nomine, fedem habet, & vulgo vocant be ^olbamev. conftat id novem Confiliariis , qui Belgice audiunt dErf-laten / graphiario item , 5c minoribus aliquot admini-ftris. intereft etiam ei, vel ut verius dicam , pr^eft generalis hujus quadrantis Qiizeftor , qui & iple habet titulum Confiliarii Regii, oc vicarium libi fubje&um. munus ejus , ( plane ut fupra diximus de Ammanno) Senatores monere ut dicant jus, &fententias ferant m caudis tribunali illi propolitis. quod tribunal cogno-fcere habet & judicare de contrqverliis quaenalcuntui AVV1V IldUCL CX JUCULUIC Ut VUULi -j --- circa dominium prxdiorum, cenfuum, molarum,a ram tam perennium , quam ftagnantmm portorio vedigalium, & aliorum Principis e jam ditio quad^.»-te redituum, quos poteftatem habet locandi, oC immit-; in nntfpfftrme.m . vel ex ea movendi. aqua-orum, quadran- te 1'edltUlim. qUOS pOCClldl-vin i.auvl ivvanv** , w tendi conductores i:i poffeffionem , vel ex ea movendi. Ognofcit denique &: de legitima illegitimaque fpurio- e VCl pilDllVO VCl piiVdiu uaiuiiu wvwuaL. Qusftoris, ultra quod exteris pr-----, , ctiliare infuper munus eft , exigere Principi debita, 5C viciffim ea prxitare qux ipii in his talibus edent prx-ftanda. cujulmodi miniftrorum genus habet etiam Pun-ceps non in exteris tantum Brabantix partibus, fcd in aliis quoque Belgicx fux regionibus. lam quod ordinem fpetiat adminiftrandx in urbe ju» ftitix, is propemodum talis cft: eunt ad Magiftratum ________:___ nmnpc nmninO lllLleC, lo pi UUvlliUUt Ulli LUtuvii.. ----h------ ^ fupremum prima, ut vocant, inftantia, omnes omnino tam civiles, quam capitales cauffx , iis tantum exceptis, quas jam diximus difeeptari coram Magiftratu Hal-larum: ^ inf-» in rflnitfllil-m.sdecre- laruut: & iententix quidem latx in capitalibus decre-toris iunt, nec ufquam aut umquam retratiantur. in civilibus fecus eft, qux.etfi prxitita per acorem cautio-ne,illico fortiantur effetium,provocare tame ab iis fas, & reformandas deferre ad Cancellariam Brabantix. in qua fedulo recenfentur, Sc liquide non recte judicatum I fir> $96 BRABANTIA. fit, reftituitur pars in priftinum ftatum , 5c refunduntur ei impenfse, taxatis etiam damnis 5c quanti interfuiffet* contra vero, fi nullo jure fubnixa fit provocatio , reus, przeterimpenfas , etiam multam aliquam Regi» tamquam DuciBrabantia*, pendit. Inter provocationes autem 5c reformationes tale difcrimen eft , ut fententte lat^ in foro aliquo fubalterno, & a quibus provocatum eft inde Antverpiam, executioni haudquaquam mandentur , nifi prius ab Antverpienfibus approbata: • pro-nunuat® vero Antyerpis , delatzeque ad Cancellariam, praftita (ut jam ditium eft) per actorem cautione , illi-- co fomanturefFetium. excipio, fi honorem alicujns tangant Sc famam vel almd quidvis irreparabile. J minaaHh0„P/,0^deadl Comm Magiftratu fupremo in cri--iftri id r Marc£ravio , fine prtevio Burgima- ^iltri ad res urbanas confenfu , nefas civi cuiquam, nifi quem deprehendat in flagranti delitio, manus injicere, ■cpnleniu autem obtento, debet eundem civem fic legitime comprehenfum Magiftratui intra triduum fiftere. qui Maeiftratus,re per cornicinem prius in veteri Burgo publicata, quo videlicet omnibus innotefeat, con-§' e8atl,r ut plurimum omni die Veneris, ad expedien-aanax talia 111 ordinarium quemdam Sc Principalem locum, Teutonice ditium be ffiierfctiava / locum fubdia-tem oc patentibus portis,ita ut unicuique ad eum pateat tritus, hceatquejisqu$aguntur quaiquedicunturii-remtereffe. qui mos pet univerfam fere hanc Belgicam, tortean & Germaniam , obtinet, atque hic Marc-?o/rV,U« ’ ,u Fro eo Scultetus coram populo reum ar-ceilit, Sc vel capitis.eum , vel alio quovis fupplicio afli -C1 pottnlat. reo libere licet adhibere fibi quemcumqu6 voment advocatum , feque rationibus quibufcumqu6 purgare, quod ii forte non fit unde advocatis perfolvat» non propterca tamen deftimitur. funt enim conititur1 eum in hnem primarii quidam cauifidici, qui operam fuam icdulo reis impendant, quin egomet vidi etiam ipfum carnificem ,per otiodecim totos menfes.in capitali quodam negotio, gratuitam operam ponere, fi delictum inveniatur leve, reus iliico liberabitur,cavens modo de refpondendo, Sc judicio fere,quotiefeumque vocetur, liftendo. inde cuntiantius peragetur proceffus. 8c fi nullo fundamento nixa fuerit accuiatio, condemnabitur A N T V E R P I A. 197 nabitur ipfe Marcgravius in expenfas. fi e contrario caufia fit gravis, flagitabitur reus m quaftionem. quod fi ludices annuant, neceflum eft, ut & civitas, caufla prius audita , fententiam approbet, approbata , reus, priulc^uam tradatur in manus carnificis , qui in hoc tra-ti:u etiam partes tortoris agit, privatur civitate, quo fa6to,non poteft tamen ei Marcgravius qu^ftionem tor-mentariam adhibere, nifi przelentibus faltim duobus Scabinis. nec diutius eum torquere quam pro eorum arbitrio.fi confitetur,educitur ftatim ex carcere,utcon-feflionem fuam ad veterem quemdam pontem coram populo fponte confirmet, ne videlicet iple , velalius quifquam in pofterum dicat, confeflionem ei fume cruciatuum vi extortam, quam fi approbat, tum po n 1 fere, vef cum Magiftratui commodum, ducitur rurius aa idem illud prius tribunal, ubi unus e Secretariis , tam- tlbus Erms ™nconcPludlt„r, dicit fen. nlane fuffrauiis. nam aliter nnmvuuviuu.^, ..- ientiam , clam ipfemct Conful clara & alta voce pro-nuntiat, pronuntiatam , qualtscumque ea demum t, Marcgravius intra quatitor & vtgmti horarum fp^ fit Marcgravius intra quatitor oc vigmu ‘"‘«‘““"r imUipiE tur tot ceremonia:: in reliquis panferccumcmbus jure tradantur, follenne autem eft Magiftratmcapita les omnes cauffas quamprimum expedire. Non dittir iis. qui afFedi funt capitali fup.plicio , fepu tura, nifi paucis quibuldam.idque ex gratia, vel interdum =. tiam pretio, omnium vero, fivc ob hatrefim, fiveobcn men Isefse majeftatis, vel latrocinium etiam, diumve.aut quodlibet aliud fcelus.intcrfeaorum bona, liberis, fiquos habeant forte, materna dumtaxat parte noeris, nquos naoeauLiuicv , --------------- re(ervata,confifcantur. Obfervatur Antverpis, 4 criminalia quidem attinet, in omnibus tempnsat^ue 1§S BRABANTIA. coenobiis, afyli & tuti receptus jus. at fi fcEdum tamen fit facinus,alia via reis effugiendum eft, nam in talibus, Pii fecundi diplomate , fas eft eos inde abripere. In civilibus vero, nemini prorfus in ullum civem vel & extraneum fixam in urbe domicilii fedem habentem, datur manus injetiio, ied nec in bona eius detentio, nifi prius vocetur m jus , acredte 8c ordine contra eum procedatur, ordo autem eft talis, citator per viatorem aliquem reus coram eo Magiftratu, cujus eft «uffe co-gmtio: atque ibi lingua Teutonica per Advocatum vel quod documentum rondemn t ’ Ve mamfeftum ali-ab co pecuniam: quam vel exW m°X r-eus ln Petitam lenonere 1 exlolvcre cogitur , vel atiu- deindfad oao ‘ ^ ne al,° ea tranfportet. expediatur «silluddiiroIvatVelTCem ^les’ firePel'iatforteunde civilium prstJr i!, ^ reperit' Ammamtos , feu rerum mobilia quse indVJd redigit bona ejus tu, vsemimdanrnr SrP‘'rCOS d?e?’ lciSue rei ipfius lum-rint propediem nP.™‘ni expungendo fuffece- duntur euam imm!lu Vata foI*cnni confietudine, ven- demum conced™mr hine-C i£,,a fufficiam,tum alioqui & ", perfmiam ejus manus injedio. bus iatisfiat „ ‘ qUl° C0,',ftet no11 effe “"de creditori-ma in urbc kd ' vel clvis> vel extraneus, cui fir- . fi fufpefiusCnf eft-12carcerem conjici.excipio tamen, eft domicilium11^’ ®x.trane[!s vero,cui nullum in urbe diu & ubicumn C0^riP.1 poteftomni momento, noctu intemolis &r d1 eJ“s habendi copia , praiterquam immunes con;I!qm-acdlbus 1 qu* mimquam nonfunt i"™ "n!L“njeao 1,1 carcerem reo , poftuiat actor ,n- „ ,■ r .—-“tacauuune , reus carcere 1 t‘u’> 8C ordinaria inde via coram Magiftratu cauffam fuam difeeptat. (ed in omnibus cauffls civilibus, nifi liquidi prorlus juris fint, lento gradu proceditur. Diffe-tamus vero deinceps Sc paucis vert,is iUper aliis quo- que ANTVERPIA. que ftatutis, 5c praecipuis aliquot, maximeque ad poli, nam , 8c focietatis humanae confervationem neccflariis ritibus, Antverpise, magno publico bono, ufiratis. unde, non fine notabili fru6tu,pleniorem adipifeemur regiminis ejus notitiam. Et primo : Nemo civis aut incola hujus urbis alteri civi incolse-ve poteft injicere manus, vel eumdem vocare in jus, aut bona ejus quomodolibet detinere,extra hanc ipfam urbem, idque lub gravibus admodum poenis : nifi fi ad-verfarius ille cefferit foro, 8c fadus fit fugitivus. Si contingat, ut aliquis civis incolave Antverpienfis creditoribus fuis decoquat, praefertur,quo ad bona dotalia, exteris omnibus ejus uxor, poft uxorem vero, vel liberos matrem reprxfentantes, fcquitur Princeps, live refpublica. reliquum, habita ratione proportionis, creditoribus poftea cedit. &: quo melius evitentur fraudes, fi vel unus aliquis creditorum nolit cum decoctore tranfigere, licet exteri omnes jam tranfegerint,non poteft tamen eo compelli, ac omnino, finonm prxfens, at cum tempore faltim , Sc prxftita cautione tranquil- Non licet hic patrem convenire pro filio^eque filium rurfus pro patre, etiamfi emancipatum. Sc emancipatio fane vix ifthic in ufu eft, contra quam in multis Italis ^ Succedunt parentibus fuis utriufquefexus liberi ,& quidem xquatis inter fc portionibus : falvis tamen bonis clientelaribus , quorum prxeipua domus, una cum jurifdidtione fuprema , ac duobus deinde reliquorum bonorum trientibus cedit filio natu maximo : reliquus triens,inter reliquos melioris fexus liberos, xquis partibus diftribuitur , fceminis prorfus exclufis. fi autem nulli funt liberi, bona clientelaria,flante conjugio inter virum & uxorem quxfita , dividuntur ex xcpio inter utriufque ipforum hxredes, ita tamen ut ma^is longaevo refervetur integer ufus-frudtus. Notandum etiam, creditoribus defuntiorum licere , ut unum aliquem cC auemcumque voluerint ex eorum hxredibus , & quidem pro integro fuo credito, vocent in jus, nequeopus effe ut conveniant eos fingulatim, quippe qui inter fefc poftea tranfigant. Non poteft fine Principis auctoritate quifquam pater l 2 illegiti- soo B21A BANTIA, illegitimum aliquem filium , caute quidem 5c valide, natalibus reftituere. filius vero fic reftitutus plurimis liberatur incommodis: 8c praecipue ? li obierit fine liberis (nam eodem illo legitimationis inftrumento etiam iftafacultas nominarim ei conceditur) adipifciturjus teftaridi, & bona fua cuicumque placuerit relinquendi. quod fi moritur inteftatus , bona le ut minimum, e Scabinis Sc Secretario aliquo , reprs-fentantibus totum Senatum, & id genus contra&us in tabulas publicas referentibus,confirmat2e.Iam quo caute oC circumi pedte procedatur in bonorum ftabilium emtiombus, optima funt Sc compendiofifFimze quadam confuetudines: ita quidem utipfl emptores> prs-ftitis prius de jure przeftandis, intra decimum quintum, vel ut longum fit decimum fextum menfem , fiant rerum emtarum fecuri,nec ullo in pofterum tempore con- cedatnf cedatur ineas evitiio, vel quid aliud tale, atque has quidem leges efficiunt, ut & venditor ftatim repedat rei fuae emtorem, & emrori legitime cautum fit: nec requirantur , utin aliis aliquotlocis, pro re vendita,fide-jufTores.Bona vero mobilia, puta merces, obligationes, 5c id genus chirographa, five a tabellione contecta fiiit, live privata dumtaxat manu fubfcripta,quo videlicet expeditius currant negotia,libere poflimt vendi, oppigno-rari, vel 5c alio quovis modo alienari, idque vel ca , vel privata icriptura , funtque tales illi conti actus omnino rati 8c valini. . 6 mmnu i fi,& intra verfatiles illos obices antea memoratos:p«e- terea reditus annui ab utraq; parte allati,& ycl redcnv tione, vel venditione,vel denique permutatione abalienati. reliqui aute cenfus 5c res omnes immobiles icver» I 4 tunm tantur ex afie ad eam partium unde provenerint: nifi aliter tamen diitent confuetudines loci, in quo talia illa bona , extra territorium Antvcrpicnfe, (iintpofita. Gaudet autem uteriibet ille qui fupervivit in mobilium rerum divifione nonnullis prorogativis, & primo cedit ei follennior fuus cultus,cedunt annuli item & torques, tum & aha quo diebus feftis induitur : proterea le-tius cubicularis probe ac decenter inftrutius , & ex vel ad alieni lofionem. co Jra ,am a-‘tUtela?’ perftitis ornamenta accenfentur b^nl m” t pro talibus , modo quo d aum eft 'm°blllt,llS V & b tum reWA gignentis bona , ea mtelUgo quo polt o-Poftcuioro15 eft jlnter omnes tam ex priore quam, duntur matrimonio liberos aquis partibus^divi- quaminaHis1RpiI’e-ril’us ir.' iiac iri36 major quodam, dem in ftn"!®ejF‘c5terns opidifve,immunitas, fiqui- nobiles tis s^spyseiiasr.iss oMioare fe ", domefticam emant & vendant. Quod fi fumat tutornn6 “ vlro> necefle eft ut a Magiftratu M™lteatu Oh ■■ qul marito pruifeute , & coram eodem tiexpersobH»8aitl0rladftiPuletur- q«i-i«iam«mari' mhilLinuSiK^tpr°Pn°7™i».e.rillfun,=^urf Nuptis cujufcumque conjugii, at pro conjugum tamen conuitione, non obftantibus variis Principum legibus# ANTVERPIA 2»$ gibus, q uze emendant & limitant, fiunt tamen revera, nimifquamfumtuofe. excipiuntur enim fplendidis Sc opiparis ccenis, idque per triduum, utriufque partis cognati atque adfines : fponfus magnifice prorfus excolitur, fponfa vero etiam magnificentius, mutata indies per triduum illud vefte , c^teroque omni ornatu. Si contingat autem aliquos fponfos tam diu in matrimonio vivere , nuptis quinquagefimo anno exa&o magna follennitate 5c gaudio repetuntur, acvelutirenovantur. quem morem etiam Sacerdotes ufurpant, &in exodio anni quinquagefimi a celebrato primo abipfis facro fuperftites , follenni ritu Sc ceremoniis illud in-ftaurant, vocantque diem illum lubilsum. In puerperiis etiam & parvulorum baptifmatis ma» gna hic celebrantur & fumtuofa follenniat ofFertenim uterque parens initialis puerperse bella qusdam mu-nufcula. & ab ea partu levata convivio rarfus excipitur. fed quod maxime notes, ufitatumeft htice homm.bus arbitros iacro fonti adhibere etiam patres & matres, fratres irem , fbrores, imo interdum & liberos, quas res niti magis videtur veteri confuetndine , quam ecclefia. ftica auctoritate. Funerum quoque follennia magno admodum fum-tu multaque in pauperes benificentia peraguntur, per-folutis autem defundo juftis, exhibetur deinde . oblitterando utcumque dolori, propinquis & familiarium intimis fplendidum & magnificum epulum: CKterivero qui prodierunt in funus iextario vini & oryza laCti in-cotia patina linguli fere donantur. Qiiicumquc ex civibus matrimonium contrahit, 8C confummat extra territorium Antverpienfe abfque Con-fnlumalterutriusconfenlu , isipfo taCto amittitjusci-vitatis , etiamii vel primo a nuptiis die revertatur, fe-que in urbe habitaturum contendat, at pecunia tamen & gratia facile id quod amiflum eit recuperatur. Civis, qui cum uxore & liberis per fex continuas feptimanas, Coniule inconfulto, habitaverit extra territorium urbis, privabitur proculdnbio civitate: Invenis vero matrimonii expers , etiam fine venia , libere poteft ubicumque & quoufquc placuerit peregrinari, nec in poenam ullam idcirco incurrit. Civis qui alio transfert familiam, privilegia civitatis I 5 amittit; amittit: nifi tamen dennntiarit accenferi le velle civibus fiiburbanis. duplices enim hic cives, urbani &fub-urbani. illi Belgice 25mnen-lio?gt)eva / hi 2Bupmt-lto?3 s!)trs appellantur, teftificatus fe civem fuburbanum, 5C ledesfuas commutaturus, quas ne iic quidem extra quadrantem Antverpia; vel Imperii Sacri Marchiona-tum licet transferre, tenetur quotannis ut minimum fe-meladipfam urbem &in ea facram fynaxim accede-re, tum florenum , ,d eft, dimidiatum noftrum aureum, taTonfervatr : <5°°pratftito, privilegia CMilbba: terFenin^hofpi^shic immime^*?6! Brabantinus (c,®' ™™unes) 6 plns anno in urbe •@tBSSSSS6S^ Non licet cuiquam extraneo coram fim dmi5l,> pd torum judiciarium , atque inibi & Matcgravio ,’five Sculte-MarcMn t DUC1 Braballti;K - quatinus Sacri Imperii dem Den’/Ur?mcntjm fidelltati.s- hinc reipublicte qui-idq„oPdi,,r1S{T$ ducatos > °Pific‘i veto tui collegio, dem cum ri du betUr’ Perh°lvis, fruerifque deincepsCiif- licet ipfe vel infimat fortis fis, non raro ad fummas dignitates emergunt. qu$ maxima fane eft munificentia, & hominibus ad virtutem extimulandis calcar. Sunt in urbe frequentes admodum fcholse , doftis SC juventuti in omni litteraria facultate tiiftituenda: peridoneis doneis viris fufficicnter inftru&s : inter qiios hodie vel inprimis excellit lodocus Velarius Verrebrocamis, homo trium linguarum , Latinse, Grxcx , Hebraica peritiflimus,& mihi merito fufpiciendus , ut quo per a-iiquod tempus ufus fim Prseceptore. Sed tralatitmm fere iftis hominibus, neque lolum Antverpis, verum cc toto hoc tradtu , ut, polt fadtUm in ftudiis tirocinium, filios fuos,ea profecuturos, Lovanium ftatim,fiye Dua-cum, vel in Galliam etiamdnque Germaniam, imo Ita- liam l^pe ablegent. Sunt prxterca tum in hacipfa , tum in alus quoque primariis Belgics urbibus varix fcholx , in quibus pueli* non minus quam pueri inftituantur in lingua Gallica: adeo quidem ut accedente ad mftitiitionem hanc ufu, 8c tam crebro cum exteris quoque commei- Hanc ulu, dc tam crebro cum extern, quy^uv — .rmzrnU n^aiie defimt hic pr^ceptoi es^, qm Italice vernacula, neque defunt hic prscept^ . SsSSaSjSssiss patriam , nifl formam tamen Sc conditionem muta- ''Sunt & alis quidem complures & peculiares hujus reipublics leges , non laudabiles minus , quam utiles, fZtio tamen6, ut fugiamus prolixitatem , prsteruut-ternus : addituri dumtaxat, optime cantum atque pro-fpectum hic effe , ne quid damni apportent luborta tor- l' •_Sr d,»r»rr;m nnAimia : dliDOiltlS UClUpe _______icelte ,ne qumuaimn ........-- te incendia. & prsfertim nocturna: di,politis nunpe as urbis vicos & prscipua qusque iocacre- ___ ____ npmii in domosirrum- per fingulos urbis vicos oc pia^u* — bris vigilibus, qui etiam cavent, nequi in domos irrui -pant fures , neve vehiculariam in tabernis 5c omcm exerceant. Atque ex haflenus didis abunde colligitur, ultra folidum libertatis , fecuriratis & tranquillitatis civilis fundamentum, bene revera compofitam probe- que ordinatam & conftitutam effe Antverpienfem rem-publicam , fi rede Sc ordine tamen fmgula qusque ob-1'ervarentur. erNecAntverpi*, nili urgente neceflitate, nec vero uf-quam in Belgica moris cft agere accuratum populi, ive, ut vulgo loquimur , animarum in urbe degentium cen-. — —j i:. .——mwinullis terris re- UC V lUVjUllllUl , <111111V.-». ......... fum. quod in Italia tamen aliifouc nomi ceptum 5S06 BRABANTIA. centum eft. atenim nos , re diligenter examinata Sc inititutoratiocinio, repetimus,hanc urbem habere centum 8c amplius capitum humanorum millia, cui affer- cum tA, uin _____ tioni noftr$ probandae , prsteralia quaedam, adduci-mus^uodanno I04in ipfo Pafchalifefto, adfacrani mus, quoo uimiv/ a raicnantclto, ad Iaeram /ynaxim adierint octogies millefexcenti , 8c quod excurrit, pueris alnlque qui emanfere in hunc nume-i non intrantibus. Dum veroiii hoc argumento ver-.mur, libuit quoque innnirpi-^ -- 1 • v-l C1V/vi - fceminas long^ pl^iffe™’’ 5ePr=hend™us Prin!°’ res ecclefiaftici ordinis 1’,,^ V1™S- hmC ComplU' meram, itautomnik,!' >= puertiam p$ne innu- ^anno stati10jlln j°us" h^cdetra^is^Sc computato hac requeverohicP°ffu? , quin de refertiffima ili- har n.k» J ’ quln uc retemllima ilt- cac urbe commemorem quiddam fingulare.cum paucis abhinc anms haberetur in quadam fulpicione , 8c extra tio rnZ HlnA(:? •> cxterorum in urbem intrantium ra-mia cumP,?™‘? 1 uno fo!o (qui5 dedat?; menfe eos capiti vicPiesP tee^miteceTr5 ^ inccUrum erant- :«E€- in [cna Vai^V,^0' r inettav^h duedecimaV&l ■ ^ rm ^ieerrna 7234, >'> Lui**-,*,, 1 tn deamat er t ia. 8248. confumma : habe- uves din, ■tn'AntVC'V,a l,',m’!,es S9951 eofijtte dumtaxat " J‘‘ er,int e°dem anno plurima quoaue familia «a-..J-f. &r>narunt 1 qua in ea fixerant fedes. harum au-te p numerata 14981 , fiunt infimut 104972. jarn nautarum etiam , & in ton exiguus numerus, agebant ,nf„pcr in fuburbih , & eodem epuidem tum civibus jure, capitum quinquaginta ut miniraum tnil* lia. peregrimt autem undique confluentes mis tandem e-di/ferat ? cum annis Chriffi 1549, I$j6, ijjq, & ifdr, cenfa eenpt fini fupra ducenta millia civium fimul & exterorum capita : quorum fiaiii qutbitfiUm horu ,& tu in die, quinque & amplius millia iurfitm, quam vocant , frequentarent, & tn ea negotiarentur. Cui hoc mirum videbitur, is ce- ftltflt Cprtim e/nt U ..^,1... rnVt fbpfi AA (tlpTA btt renijiu tn ea negotiarentur. Cui hoc mtrumuiaconur, gttet fecum , in portu &“ flumine crebro conjpettcts fup. mille quingentos na ves, neque diem ullam tranfiffe, qi nuirt ’pnt nc /. • .... - rct pYftlttp.ret . < qua non naves ^ neque atem uua,n* * . v quingentas earum hic portus admitteret , emitteret, neque crefecret tamen mmueretve. cogitet, nullam tranfjfe diem crejceret tamen mmueretve. cogitet, nuuam tranjijjc «*»• intrarent duceni currus , /o/« veffioribtts pleni. "= quid dicam de onerariis illis 'e Germania , Gallia , Lotbann-gia 3 fingulis feptimanis fuere ad bis millenos : ne quid denique de vehiculis ruHtcanis , commeatum in ur em a vehere folitis , fingulis feptimanis fuere fupra decies lamveroj ut vara (quod dici folet) vibiam trahit, confidetantimihi, in quam graves errores alii quidem ex affedtu & animi perturbatione , alnrurfus extgiu*. ranti^&^r^hrnitioneiionnu^^uam^j^-ea ab iniis etiam urbium amphffimarum civibus, circa communicare Mori ea qua hac de re varus modis at-o ue temporibus certa Sc indubitata proruis bde cogno-novi: ea tamen lege , ne vel cavilletur hic quifquam.yel obloquatur , nifi peculiarem magis & certiorem notitiam in contrariam partem fit coniecutus. quod equidem vix exiftimo fieri poffe: nec enim temere aut quah aerem cadens i ita commemoro, enumerabo autem dumtaxat urbes aliquot primarias tam citra quam ultra mare montefque politas, ad quarum exemplum deinde normam de reliquis maximi nominis urbibus facilis ent dijudicatio. Dico igitur, fi loquamur de temporibus ordinariis pacis , & ante exorra hac bella civilia, qua: non homines modo , verum ipfa etiam elementa con-fumferunt, poft Antverpiam noftram , frequentiflimam hujus Belgica* urbiu e fle Bruxellam, in qua circiter lep-tuaginta quinque hominum millia. Gandavum, ea, quam poftea deicristuri fumus , magnitudine , jeptua-ginta millia vix excedit. Leodicum, exorbitanti admodum forma, difFufius aliquanto & plenius eft quam Antverpia, 8c fupra centum capitum humanorum millia continet, ne quid dicam de infinito hominum nu-J ' A 7 mero mero in confiniis ejus circumcirca degentium. Colonia Agrippina , urbs fuperioris Germanize , ad flumen Rhenum , ducentis paffibus Leodico minor elt incolas etiam aliquanto pauciores complexa, civitas hercules nobiliffima , vera colonia Romanorum , antiquitatibus & aHificiis plena , maxime autem sdibus lacris quarum numerus anm tonus diebus par eft , nec , quod factas reliquias attinet, ulli omnino urbi concedit Augu- millia pa/limm ordinariorum quidem pateat novem femi pedibus exacto refn S110™™ finguli binis 5C ss? e"r' ■”•4"- ssascss laudabiliteer fnS1-0"115 fi.orlda > 111 primis autem bene ac totam fere Germ11^ SPbernataque, qualiter nempe per centum&’o„i,rllbUS- autemvelduplo frequentior, qui na,metropllTsAua'"taCapjnimmiUia fttPerant- vien" ampla, ni,Pamr„fir?11S ’ ad Daliub™m pofita , non tam quens eft. munitilfi” ' .m?omfica. & habitatoribus fre-urbslimitanea1 l?lma.,j1.^Per »prout convenit, cum fit fusTureas nvr,’ “ va ,dl®mum Chriftianorum adver-mum flumen Vift8inaCUlum' Cracovia ■ fita adclariifi- 8se m;r sSr: r mndndb m r. k-Sequa"am Polita, ctft audiat vulgo Abstas asatsft pulchernmts undique cmda fuburbiis, quorum via: urbem ipfam mteriecant, 5c non aliter quam propria qus-dara membra cum corpore illo cohterent, utcumque tamen ANTVERPIA. 26f tamen ad miraculum fere extollatur incolarum ejus frequentia , & loquantur nonnulli vel de otiingentis capitum humanorum millibus, trecenta & decem , vel ad fummum trecenta viginti millia non excedit, qui numerus quidem vel iic fatis magnus eft.ctim reliquas omnes Europ$ urbes , lola Rudorum Moicoviademta,centum capitum millibus fuperet. iedes in ea non tantum celeberrimi Athentei, verum & luprcmi illius Concilii Regii, quod Parlamentum vulgo appellant, & nonfupre-mam tantummodo jurildimonem illam exercet,fed accedente Regis audtoritate toti, ut fic dixerim, regno leges priefcribit. Rhotomagum ad eumdcm Sequanam, nec procul Oceano politum, inclyto portu clarum eft,ac Ducatus Normanuite caput, urbs pulchra,cpulens,Ant-verpia noltva paullo an.gudior,civibus autem, quam illa frequentior , qui numero minimum centum viginti millia , emporio infuper & celeberrimo Parlamento mfi-gnis. Burdegala ad ampliffimum flumen Garumnam non fonge ab ipfo mari lita, & pulcherrimo portu, qm Lun» olim diflus, famofa , totius Aquitania; caput elt, urbs hercle antiqua, celebris , dives, potens , & Pai lamenti illius Provincise fedes. Tolofa , urbs vetuftilBma 5c nui-lo non tempore celebris, clarior forte atque potentior etiam fuit tempore Romanorum ,qui ob merita Scbin-gnes qualitates fororis eam cognomento dignati funt. eft autem paullo Antverpia major :domus in ea prsalta; fk pluribus contignationibusfpedtabiles , ita ut populo etiam quam hsc noftra fit plenior. Lugdunum, urbs loiige clarilTima 5c celeberrimi nominis, fita ad placi--difitmum Ararim Sc rapidiflimum Rhodanum , Tolqlft non ambitu tantum major eft , fed & incolis deimonin-ter quos plurimi variarum nationum alienigena;, mercimoniis floret, 8c przecipue Archiepiffcopatu , cujusPr^-fules , inde a tempore Divi Iren$i, Gallia univerfs Primates. Maifilia, urbs admodum nobilis atque ann-qua, pofita eft ad mare mediterraneum , inclytoque nequentatifUmo portu infignis. caput Scveluti fundus totius Comitatus Provincise, fecuta perpetuo partes Pompejanas adverfus lulium Csefarem , Lugduno ambitu fimul civium numero, nec commerciis minus oC opibus fere sequalis. Sed redeuntibus nobis ad no-ftrum hunc tractum, & mare verfus Occafum trajicien- tibu$ ala BRABANTIA tibiis occurrit quamprimum Anglix caput Londinum , urbs regalis & admodum celebris, fita ad Thamifin1 flumen, & Antverpia paullo dumtaxat diffuiior , etli ob maximam longitudinem videatur eam longiiiime lupe-rare. cives habet fupra centum Sc quinquaginta milii-1, & immenfas totius propemodum Regni opes. Hinc O-ceanum porro fulcantes, quem veteres illi Romani crediderunt innavigabilem ; ingrediemur mox OlyffipP0' nem, urbem regiam ac pame maritimam , ut qua ab o-^Vnnh,brnTr Ta&eX1°UO tantum intervallo di- ftet, nobili/rimo fimul 5c capaciffimo, forfan totius ter- ri cotoris oK°rtU lnf,8niS’ f0,° amP'a. & P0Pal° miX' nem nlena "“«P10™™ ex Sthiopia multitudi-millia^ainhir r Jt Clll-ll:er ducenta capitum humanorum tia fubu?Mi«UfUO 1;,dndatr’ «r praterea undique cin-tia-lim, u’ ut aberam fere urbem conficiant, dedu-nt exbac urbenoltrishilce temporibus, veterum Romanorum exempto, pervarias orbis terra: provin-HilVJ™ coI,om$ quam ex alia ulla ditione. Inde se ah r 'i 'MOCe'' cmus j litam ad flumen Baetim,non I011-fteto GiblT15- H"culeis, five , ut hodie loquimur, que ex Indll oS' ■^C A,nda,ufii:E metropolis , cWtum-recent^ml ®ccide|itah in Hifpaniam commeantium besHifirl, ’rmento0m,meratur in£er maximas ur-comnlcvt * (ena ^ amPllus milliaria ambitu fuo centum mi °PuIen£a lnPnmis & populofa , ut in qua liloArrh ! ebernma , nominarim veroampliffimo d ne dinnnPI£0patr & Primat,‘ Hifpani$,qui amplim-Chdftil & 5e,nfu usteros omnes totius Reipublic* tulom?nr^^rSfUjatUS exuPerat. urbs Hifpali aliquantum mimh Lfl4 vel «e fatis magna, & nonaginta ci-PhiHr, Tb^Shab‘tata- Vallif.oletum,olim ut Illerunt imaa, > oleto etiam minus eft , fed quod mercimoniis mavis floreat, ditius etiam, 8c potentius, atque civicus plemus. Madntum ,ubi ut plurimum auls Regiae iedes, ampliflimilm fane eft opidum, fed propter exorbitantem , 8c alibi editum , alibi humilem atque depreffum litum, disjunctum valde & parum concinnum, pulchrum tamen, opulentum, amcemtm, & populo paare differtum, ut qui centum millia capitum fu- peret, A N T V E R P I A. lis, lauta plane 8c fpe&abilis urbs eft, icauvarum mirar exftrvitia, qualiter Barcino quoque, 5v C$far-augufta, Vallif-oleto, ambitulimul & civium numero,fi non par, faltim haud multo inferior. Granata , ampliflima juxta v 8c antiquifUma civitas , coeli amoenitate , 8c viarum, aedificiorum, fontiumque fplendore praecellens,induftrio valde 8c diviti populo quondam referta : etfi nuper, ob rebellionem in Regem , extrema quaeque perpeffa fit; hodie tamen rurfus inftauratur,8c priftinae lux frequen-tix paullatim reftituitur. Denique brevitatis gratia, m Italiam commigrabimus , illam eseterarutn Provinciarum olim reginam, imo Imperatricem : ibimufque, non obfervato ordine* prseeminentise, reda Romam , nobili ad fuperbum illum Tyberim pofitu celebrem,arcem religionis, ideoque etiamnunc orbis terrarum caput. OU8 , ne quid jicam de ingenti ipiius fupenonbus Aculis magnitudine , quinquaginta, biis, milliaria , vel pratterpropter , complexa , duode-cim tantum millibus , svonoftro , m circuitum patet, quin & isipfe circuitus , certis quibufdam partibus,po> pulo admodum vacuus, hortis vero & vineis plenus elt: urbe interim mediocriter habitata , ita ut incolarum numerus ad centum millia capitum fere afccndat , inter quos fupra duodecim millia Florentinorum. Neapolis, vulgo Gentilis, quod Italorum idiotifmo nobilem, five elegantem fignincat, cognomentum hoc elt adepta, cum a loci ipfius , tum a civium elegantia: regni ab ipfa denominati Caput, maritimaque 8c amplniima civitas , tribus arcibus communita , Sc plus odo mit-liaribus ambitu fuo complexa : adeo denique frequens , ut numeret fupra ducenta civium millia, qC inter eos plurimam fane nobilitatem , vanilque d^m-tatum titulis exornatos Dynafras. Florentia, dulcimma mea 5c fereniffima patria, regio prorfus litu ad Arnum fluvium pofita , vulgo audit la Bella , hoc eft pulchra, nimirum a pulchritudine fua , 8c cum publicorum fimul & privatorum aedificiorum , tum aliarum quoque rariorum rerum fplendore:nobilifEmae regionisEtrur;ae,duq-decim olim regna complexae , Metropolis, cujus muri, quos recenter metiendos curavit Magnus Etruriae Dux, feptem millibus , minus totidem brachiis in circuitum patent: ipfa urbe populo iimul & artibus plena , ita nt ufque ad centum yiginti capitum millia numeret, Pal-cherrimo territorio , & infinitis in eo palatiis, aliifque perpulchris operibus omni ex parte circumdata Bononia,(ita ad Rhenum Italia:,cui,a foli fertilitate,5c anno- Sa ut "x mil h;-.amph et.iam & habitatoribus plena, cueotionin» ^- lb- 1" Clrcuitum pateat, numeret- chro nrolfus a^'qUJrlqUe, Clvn,m millia. Ferraria, pul-extrufia & o,mPnaU,ad “leberrimum illum Padum riZrquarundamnnS fui- tum aliarum etiam d - quam minor eft , fed nec‘teA' -E0"11 d "frequens. _ "e.c .f.e.ais nec civibus adeqfte V^^hea^M planebexpugriabUk^^mpla Ferraria; m'h;ibUS fre9.Uens‘ qu°rum numerus quidem ia, quod non t:0?cedit. Genua, cognomento S«Per.' B8^«^<3SSKSi',S pe , & nr5ae Por,tu ad utramque , & orientalem nem-maremerHrldenta em oram, longo intervallo, jt>xta «rbs • le"aneum ,locaqueillivicina, procurrens: Perb/ilimnr US ’ 5',am f°ris,infinito propemodumin* tu etiam inlT $d.lhciorum numero decora : tum ambt-Portus 11"RS * lta quidem, utfi molem includas, X pcmodun mlm ‘XVltla quaedam additamenta , iex pro- tum plus mL1 b-U- m ionsitudinem pateat, &c=n- diolanum r ;nus, Clvlum millia foieat numerare. & civitim'numpU nomen *lGrande, Sc circuitu fimul, amplurerufque1 adeimperj° qU°qUe Pbifi illa & valida arr? d quijEm > utinclufa mirabilt maoc vaiwaarce , pateat ulnis iStro qua:, exafto calculo novem milliaribus paene refpondent: ju^a verodefaiptionem feucenfum1 aaum nuper auctoritate & juflii Cardinalis Bonomati reperta 111 ea funt a' V\l\M A N T V E R P I A. 2i3 vium centies & o&ogies mille ducenta Sc fedecim capita ; idque praeter vicies fere millenos eorum qui in cubiculis condutiitiis agunt ,& ultro citroque idemti-dem commeant, fic ut vulgo credatur , poteptiiUmam iftam & celeberrimam urbem ducentis nominum millibus numquam non cfTe inftrudtam.Iam vero, ut omit-tamustotalias nobiliflimas juxta8cantiquiiEmasIta-lia; urbes, numero jmnStim trecentas, antequam ingrediamur Venerias , peculiari quadam de cauifa breviter attingemus Parmam atque Placentiam , urbes pracla-ras & vetuftate fpedabiles , Etas in fertilitiimo tradtu Longobardia;, ejus, quse lita putatur in beatifEma parte terrarum, habent autem Ii2e duae urbes, inter caereras fuas dotes , tam intra murorum fuorum circuitum , quam extra illum & peramplam imperii fui ditionem, maximam fane virorum nobilium copiam, led in primis felices funt hodierno Principe fuo Alexan ro ar- euftiffima urbe Venetiarum , vulgo, & merito quidem» Sifta la Ricca , hoc eft opulenta, ob immenfas videlicet opes fuas & longe lateque diffufum imperium, cui,data opera refervavimus ultimum locum , quo videlicet .e obledent Ledtorcs & majori cum voluptate animum limul & fenfuspafcantin confideranda peronum ad-mirabili illa & prorfus ftupcnda congerie atque repu-blica , per Attila; demum furores & in Italiam noltram incurfus, id eft, anno abhinc millefimo centenmo, oC quod excurrit, inter Hadriatici maris paludes, itagna ce fcopulos, ccenta condi. qu$ hodie quidem odtq mi -liarium ambitu fexaginta compleaitur Infulas , civmm vero capita, utprscife loquamur juxta noviftimum cenfum 195863, indies etiam-augens , 5c per falum illud ac rupes,pro re nata, paflim fefe diffundens: eo quidem adfpe£hi& forma, eo fplendore 5c fama , iis deni-q ue teftimoniis rerum, ut appofitidime fane de ipfa cecinerit Clariflimusille Cornelius Frangipams, Che fol' fe ftejfa & null' altra afimiglia. Sola. Jibi foli ac nulli alii fimtlis. Adjiciemus deinde in hanc ipfam fententiam , quod ad ho- = 14 BRABANTIA. ad hominum quidem in opidis regionibufque nonnullis degentium multitudinem attinet, potentiffi®3111 iltam urbem , ne quid dicam de reliquo ejus tam inti'a quam extra Italiam noftram Imperio , in folo territorio Brixenfi numerare fexcenta triginta capitum humanorum millia. Florentia noftra in fuo dominio quidem nongenta, in Senenft vero ducenta & quinquaginta millia capitum refert incenfum. Regnum Neapolita- a&ssss&sis&^tssS veroPnon ultra d$ nUmTerabant «pirum milliones.Angit1 fola Italia Ita « f, exatia ineatur hic ratio, fttias eius nmh^° 0n-e^lla "" “ l^-^i^tumhoccaput reftringere, una-5,, r;^era- ^ a ias qfahdam nondum commemorata paucis attingere: quo videlicet exteri, urbem, utfit, adeuntes, majori cum facilitate voluptateque eas h1' itreiit & contemplentur. Primum itaque, (ne quid 1},C repetamus tot pulcherrimas urbis vias , fora, templj1’ ccenobia, ahaque id genus Eedihcia ; item hortos Sc viridaria ). commemorabimus veterem illam arcem , Frl' mam fcilicet urbis originem, munitione iimul iltu-ttura laudabilem, hinc urbis ipiius muros , tot propugnaculis, vallis, vineis, & cum occultis, tum in prop1' $alo ftrutiis egreffibus atque ingreffibus, denique kP^ ANTVERPIA. tem pulcherrimis portis, fexque magnificis pontibus exornatos, arcem novam, adeo adfabre atque concinne, tantaque induftria ftru6tam & communitam, urbem novam , cum tot officinis cerviliariis, puteis, uftrinis, aliifque coquendas cujufvis valoris ccrvifi^ neceflariis atque idoneis inftrumentis. tum molem illam & actam, five crepidinem ripze,5c portum ad pulcherrimum illud 8c vaftimmum flumen , omne genus navigiis plenum, varios paffim alveos , five canales , quibus omnigenas merces ufque domum tuam conducas, altiffimam illam turrimDeiparse Virginis, totvifu5cobiervatu dignis operibus inclytam. Novam Burfam, quam vocant, itatis quibufdam diei horis populo pasne difFertam,ubi videre eft tam ingentem mercatorum cujuilibet nationis multitudinem, fuis veluti claffibus diftindtqrum , ^ ne' gotia fua tractantium : ubi, fi obambulare libuerit, bre-viflimo temporis fpatio, magna cum animi vo ^ptu e auditurus fis fex feptemve primarias hngnas. Officinam monetariam,aedificium plane ^mm plurimis qu -dem ferrariis nobile, m quibus tanta fignatur au.i atque argenti vis. porticum, five xyfton polymitariorum, tam pulchris tamque mirandis operibus inftrudum. xvfton Ditiorum, variis atque prseclans inventio,nbus plenum. Xyfton vafculariorum , tam divite, tamque vi-fenda fupelletiile corufcantem. pulcherrimum lUad macellum , nullo non earinum genere copiohim. e regium illudiorum pifcarium, pilcibus culcntcr inftrutium. fuperbum illud palatium Senatorum. palatium Hatife Teutomcs, magnificum prorlus & regium opus , commode pofituminter duos canales in urbe nova , ftiperbo plane adfpetiu 5c forma, n v -dere eft vel ex ifthac ejus imagine. . Palatium illud Anglorum, longe pulcherrimum, am-pliffimam illam & elegantilfimam domum Lufitano- rnm. denique admirabilem illam fornacem, in qua,Venetorum exemplo, conficiuntur omnis generis vala cry-ftallina , ftrutiam magnis impenfis ab lacobo Palquet-to.Brixenfi, variifque partim ab Rege, parum ab magi-ftratu urbano privilegiis dotatam. Sed non minus qua omnia hatienus ditia fpetiam & contemplatu jucundum fimul & admirandum eft amplum illud &: celeoer-rimum Typbgrapheion (ut alia multa Artamus) quod feparatinVab ipfa officina libraria; ges^^teSSS&SBSfc phorus Plantinus , Architypographus Regius, opus revera dignum quod memoretur ! quia fortafle non conitar, viiam hucuique fuiffe , vel hodieque in tora quam late patet Europa uiquam videri ullam rem huic operi parem, ubi nempe tot pratla, tot torcularia tot &: tam varii genenscharafleres , tot formula:, totque alii apparatus & inftrumenta , vel juftum thefaurum pretio luo atquantia : tot denique viri pr$ftantes. & hifce talibus obeundis perquam idonei, lautisundecumquefti- pendus condud1 , & occupati in corrigendis omnibus pro fus ( nullam emm excipio) tam litteratis, quam vulgaribus linguis, quae inter Chriftianos quidem in ufu itmt, ita ut omnibus computatis, expendantur in hanc omcinam ejufque appendices duceni 8c plures floreni, w elt iupra centenos aureos nottros, in Angulos dies, rem protedto przclaram , ac non ipfi dumtaxat lauda-tillimo luo autiori, verum & toti tubi utilem juxta & perquam honeftamdiftrahunmr fiquidem h$c tam pmcnra tamque emendata volumina innumerabili psene U A n0n l™verfum orbem terrarum. Typographeum ex illo facile judici quod annopraterito Sereniftma IfabelU Clara Eugenta , narum Infans Jimul cum Sereni fima Maria de Medicis Regini matre Ludosci x 111 Galliarum regis idem inviferit. Hodie lutprxtit Balthafar Moretus.ChriftophoriPlmime* filianep», ytromm Uterum genere dcthpmJs. ] Atque ifta quidem (ufficiant fuperpnecipuisinhac a..m.1Z. urbevifendis: ne quid addamus de promtua-rns illis & receptaculis mercium, deque innumeris fere tabernis, quas per omnes pallim vicos feu regiones occurrunt,ea mercium omnis generis copia femper inftru-cta, ut videatur perpetuus quidam mercatus , 8c quoti-dianx propemodum nundinae. Noneftin Antverpia , utpote urbe Mercuriali, tum etiam quia nobilibus atque Dynaftis cifalpinis follenne fere eft vitam agere in locis ditioni fn$ fubjeiftis, & » magnis urbibus longe femotis, magnus familiarum nobilium numerus, neque defunt tamen viri aliquot nobiles, qui urbis regimini ptsfint. urbis, quae (utfupra antveupia. air jam diximus) majori ex parte, quod ad fummas quidem & maxime momentofas res, gubernari foleta nobilitate. Nefas autem eit hilce Nobilibus, quemadmodum & cteteris omnibus Cifalpinis, exercere mercaturam, quam variis tamen & quidem juftis de caums, exercent quamplurimi nobiles Itali, Veneti maxime, Florentini , Genuates , atque Lucenfes. Vetultiuims autem & primi nominis itirpes, quas hodie quidem in flore , linit eas, quas deinceps enumerabimus. & primo quidem Gens Lirina; ex qua , jam inde ab anno 1202 pro-diifle reperio multos virtute illuftres viros : inter a- lios quidem Antonium , Guiljelmum , Henricum atqu Arnoldum,fratres, Equitefqueauratos, floruerunt quoque non ita pridem uno eodemque tempore tres am fratres, in primariis patrias dignitatibus conltituti: - tus videlicet, natu omnium maximus .^Cmifulate ^ ris canibus pares , ut alter ab altero asgre poffit digno-fd PHabu“t quoque eadem gens nuper loannem, virum dariffimu^&lnfignem a^chiftrategum. Subjiciemu. iU1/w>to,gentis Lirans propaginem, cujus Scgen-tilitia ueftat iiuignia. dedit autem & ifta familia mul-tos viros illuftres, atque adeo nuper Io^nnem Klinis qiondam Dynaftis. dedit autem perpetuo etiam ifta gens viros prsclaros : qualis nuper Conftan tius, vir meritis & virtutibus inclytus , ideoque m ma ena gratia apud Imperatorem Maximihanum. . ter alios habet Henricum , Berchemn , pagi no * ni, Toparcham , Equitem litteratum, 8c m magno apud omnes1 sftimio : unde & pluries fundus eftconiulatu. fucceffor ei Antonius filius, etiamnune adoielce B R a B A N T I A. cobus etiam Sc loannes ex eadem ifta profapia , viri funt maximi nominis , & filios habent magna: expe£ta* tionis. Domus VrpHorum admodum nobilis elt Sc antiqua , habuitque perpetuo Equites perhoneftos, qualis hodie-que eft Lancelottus, vir prudentifiimus 5c maximi pretii, unde jam inde ab juventute fatpius egit Confu-lemjSequidem temporibus difficillimis, magnanon folum cum auaontate, verum etiam laude! Patii, inter pluries egit Scabinum : funttus quoque leo-atione ,no- bisTmagl^que fper’& h°C tdmPore The&urarius ut- vefe"°hilis domus, oriunda primum ho Hem ’ h u a I35 dcderit multos viros iHuftres, tum D-trwaiM clara & nobilis admodum gens eft : e qi'3 riH!!=Pr°TdletUnt S^natores i & ««r alios quidem Ge-Conf i’ ■?annEs’ &Artus, fratres, omnelEqueltriK Confulanm urbe patria dignitate, paullo poft vero S eodem propemodum tempore Gerardus , Conful; Aris, trateroius, Ammannus ; & Guiljelmus, Marcgra-hodi^qUlterSVal^iIluftrcs’ & civibus luis cariffimi-nerim arfll£Lerftltcs habet Theodoricum, Equitem pcrhoneftum, & virtutibus inclytum , confulatu • & Situ defunaim 8Crmam,m ’virum inflgnem, Marcgravia-ir1nHT&,r.n0viI!s&il,uftd itirpe familia, dedit non nmK , • G"llic.lmum,patri£e urbisAmmannum.adeo- 2 vim, C“nfulem > equitem inclyta: fams. cujus q oque loannes fuit vir perquam honeftus, ^ magnus genealogiarum,infignium gentilitiorum & originum nobilitatis ferutator, nepotem habens Henn-cum, juvenem dotium , & ejufdem cum avo, non fine magna laude, profeffionis. Gens Di/ftia , nobili atque vetufto fanguine , Berge-zomto primum advenit, ubi toparchiam polTedit pagi Burgflietii.funtque ipfi adeo centu & quinquaginta jam anni ex quo commigravit Antverpiam,in qua lirbeDi1?: tii crebro gefferunt praecipuas quafque dignitates, Sca-binatumputa & Confulatum. quem nuper etiam geflit Francifctis, Eques perquam honeftus , & poftea Caroli Quinti ImperatorisadAnglite RegE legatus.cujus filius Eduardus , vir litteris 5c virtutibus celebris, hodiefun-gitur confulatu , & in magno cft apud omnes zftimio. Gens MechUnui , nobilitate fimul & antiquitate laudabilis, multos edidit virosilluftres, qui prscipuas quaique in urbe geirenint dignitates, habet autem hoc tempore Nicolaum , jam Senatorem, & fnmmx expe-ftationis adolefcentem. Memorabilis etiam domus Ro^oMortrm cft : e qua inter que magna fua gratus, civibus longe grariffimus. Stercquiarum honcita familia, Leodici bona ftirpc pro» gnata hodie quidem habet Godefridum , jam inde ab adolefcentia rationarium, five Syndicum domus Ca-roli Quinti Imperatoris, ac Principi fuo percarum & familiarem, qui non ita pridem tuit urbis Amman-rms, eques fanequatvt-generoius atque magnanimus,do-dhis, & variarum linguarum eloquehtia prsditus, & nuper creatus ftlpremus Regiorum redituum thefau-rarius. Schctji, domo Tra j e dio ad Mofam.honeftolocopro-genita , hodievalde clari atque illuftres funt. Floruit in hac gente ncn ita pridem Erafmns, eruditus & magni judicii vir: qui inter alios quidem laudariiiimos filios reliquit Cafparum, Baronem Wefemalium , Dominum Grobbendoncanum, & aliorum quorumdam haud parvi momenti locorum toparcham , iuprenmm regio nomine BelgicaiThefaurarium , utriuique lingua; do-tiiffimum, magnum poetam,& ut paucis abfolvam, non litteris minus atque virtutibus , quam opibus & dignitatibus inclytum. Hic ante paucos annos defuntftus reliquit numerofam valde & honoratam familiam , in qua Iioriliimum fplendent Lancelottus, Baro wefemalius. Dominus Grobbendonquii , & Conlul Bruxeilenfis: Meichior Nicolaus , Dominus Heiftii: loannes Caro. Ius , Protonotarius Apoftoiictis , Dominus Gaftelte , & Confiliariua Parlamenti Mechlinienfis; Si Conra-jC dus. eio BRABANTIA. <3us, Toparcha Hingenii, commilihriufquc financia-rum. Exvetufta proCapia Vander-HeitUonim prodiere nuper Michael & lacobus , ambo Equites eruditi, & urbis hujus exconlules. .™? & antiqua domus Happania claros a]i ,ot omnius'natrii ^UaliS "uPer fl'“ Ioa,mes?fu-KmiiiTdius filius 5'8mtatlbus funn°-ili8C^tUfta ProKe*™ nati funr, ^f^,'^SSSsSt,7S!ISS: Mpfmum itidem gens antiqua & nobilis multos edi-dityiros egregios & virtutibus claros , qu™& mbi & nunc01inf,rldabll'te rl$Pe iVfervierunt • adeoque etiam-annkTkl V1Ullt' tallsnommatimArnoldus, qui, cum ror et^rrn C^tUm ’ & Inris utriufque Dotior Cpr i; ’ oC magnus in pluribus linguis orator: unde c':°j 3111108 magna cum autioritare egit urbis in Sen-.?in 1Cvm ’• creatl.lstandem ConfiliariiitRegius riamin n B/abantiae. reliquit vir iite plures liberos,va- P 31 Syndicus, vir prudens 5c orator eloquentiiU' nnl,im o-are rna8na cum apud Senatum , tum apud populum etiam pollet anfloritate : alter loannes Bapti-tta , i-onhlianiis in Senatu Brabantia;, & Advocatus .Regnn.ci, virdoitus, acuti ingenii, 8c pro tali etiam habitus: tertius denique eit'Philippus, Graphia-xms Ordinum terrs Brabantize , magni nominis advocatus. fierdhrum etiam domus, vetus & bonse fama;, nuper dedit Icannem , virum fpeftabilem , qui reliquit duos filios adoleicentes,quorum tsicolaus eit unus e quatuor erphandrum pratfetiis. ^ ^ Sunt 8c alii aliquot viri nobiles , bonis honeftifque familiis nati, a quorum nomenclaturis, brevitatis ergo, fuperfedemus. ficut nec ulteriorem facimus mentionem illuftrium familiarum de Rat/fi , Wynegem , Vander-Lift, Sombeke, Hoboken, Comny, Wdmaer , Draeck, Pots, Van-der-Elfl, Wygaerd , Schoytc, Ptfe , ^4 It in » 5c aliarum quarumdam , in meliori ftirpe pane jam exftinctarum: at e quibus tamen prodiere complures earum qua; hodie-qtie in flore , Sc fupra nobis enumeratae. Tandem vero iubjiciemus 8c gentem Marfelariam. qu$ licet haud ufque adeo in hac urbe inveteraverit, illuftris tamen Sc perantiqua eft. orti ex ea complures viri infignes Sc Tnannes . iam ante ...... Toparchabp. dorpii , praefcaus Oftienfis , & quinque illarum mre-mium aliorumque navigiorum, ab Hadriano cxto on-tifice Maximo Rhodo Ihbveniendx deftmatorum : & briailaruisU^p^e^^U^^all?^,n^,L^r|jit,n^S'Cl^ ^LICC^!" fit cognominis filius, juvenis do&is & virtutum egrc-eiusjridem in fupremo urbis Magiftratu Senator. Habuit item Antverpia , prster eos qm hodieque lu-nerftites, aliis aliifque temporibus varios viros 111 qualibet facultate profeffioneque illuftres: viditque 110 ita pridem inter Pnelatos Dominum Petrum Voritium , Epifcopum Aqmilenfem in Tufcia , & Romx in amplii-firn-i rlin-nltntA rlnndwim viratus Sacri Tribunalis, quod dinalatus, qui gradum illum plerumgut quemque ille virtutibus fuis & egregiis-in aulam Romanam meritis fibi meruerat, nili acerbo fato tume exftindius.dum Pontificia legatione fungitur apud Germanos. In re militari vidit Conftantium Berdiemmm, equitem magna virtute, unde & gratiofum apud Imperatorem Maximilianum: vidit nuper loannem Lu anum, archiftrategum clariffimum , ideoque in gratia.& familiaritate Csefaris Caroli Quinti. Politicos & civilium rerum gnaros vidit loannem Voritium, didi iihusr.pi-fcopi patrem : qui ob raras fu as virtutes evectus fuit ad fublimem dignitatem Cancellaria'usBrabanti£E. In mc- ......“~i profeflione litteraria vidit Petrum /Egidmm, K 2 loachi» ra vero Toacbimnm Fortium Ringelbergium, Adnanum Arivil-liiim , Amoldum Corqumm & blmm ejus loannem .viros litteratiffimos , & magnos philofophos. Habuit nanielem Bombergium , hominem eruditum .ontime-que verfatum & meritum de lingua Hebrsa. cujus filius etiam, nomine Cavolus , dotius Sc ftudiofus admodum vir elt. ficati & Cornelius nepos, qui videtur omnium primus, in hitce quidem Provinciis, excudendos curalle libros Hebraicos. Denique dici etiam potelt ha-fcuiffc Cornelium Scribonium Grapheum , poetam cui-tiillmurn, humaniorum litterarum peritum. MuiiceiQUC & variarum linguarum fcientem : qui, etfi natus Alofti, civis tamen oc Secretarius Antverpienfis fuit, voluitque adeo in hac ipfa urbe vivere limul & mori, cujus filius .Alexander, Antverpiae etiam natus , rejpubiicre itidem a iceretis eft, & varia litteratura magnoque judicio paternum exemplum in omni fcientiat genere pari paffu imequitur. Habuit Cancellarium Sclieifium , qui virtutibus mis ad tantum dignitatis gradum alcendit.Hodie, przter alios quofdam , fupra, in fua quemque familia, HOmmatos, habet Stephanum Stratium , legum Doflo- hamum Omlium^d^A-m exa miniltrorum primariis , mille & amplius meicatores. Sunt autem ifti Germani : Dani, 5c una cum ns Han anci: Itali; Hifpani: Angli; & Lufitani. at plures^talle 226 BRABANTIA Hifpani, quam alterius alicujus nationis : faltem plure s eorum mariti , 5c patres familias. Qiii quidem mercatores, fervatis, ut par eft, legibus Sc ftatutis urbanis, in reliquo omni vi6tu 5c cultu , libere prorfus & fuo more fe gerunt, gaudent iiquidem exteri , cum in hacipfa urbe , tum per univerfum hunc tradtum , majori, quam alibi ufquam terrarum, libertate, adeo quidem ut mirabilis plane res fit tantam videre confufionem , tamque variam hominum mdolemmec minus mirandum audire tantam adeo inter fe diverfarum linguarum varietatem, unde fit.iit finealia fere peregrinatione , in unica urbe poliis fpectare.Sc quatenus libeat,imitari variarum gen-“""j r‘™s > m.ores & rationes vivendi. Hinc etiam'eft, rnn,1m P'a: ’ ProPte”ot illos exteros , habeantur auos isn i' -acx omni terrarum parte. Omnium vero T.dlXlmus,mercatorum ditiffimi maximeque Juiigeri funt, homines ortu Germani & ab «ugmta Vindelicorum, cujus quidem gentis caput.Do-munis nempe Antonius , mercatorum fine controverfia prmceps, nuper in ipfa patria fua defunctus , teftamen-oPra Pex c°tonatorum milliones. ne quid fnlof^n alns fuispt°pe immenfis illuftris hujus Ss annoc • •gemrIS °Pibus» negotiandi induftria , intra ^ePtuaginta, qusfnis. unde ad datuum q qne 8c toparchiarum dignitatem & titulos , non in ^etmama modo , verum in aliis quoque EuropsePro-s * ee111 tp*0 adeo novo orbe, afcenderunt. Ante-n , vero progrediamur ulterius, filentio neutiquaffl T.„Z ,Aum eft * lle Catholicum quidem & Lufitaui* .r-q-.lcl’tl nec Anglorum Reginam , exidimarefcep-‘idignum , in magna ida mercatorum focietate ■■ominesenamfnos, & perilludres quidem habere. q i, podulante Regum diorum ufu, mercatorio ritu ne-gemantur , 6c vulgo dicuntur Fadtores. Rt Catholico quidem Regi duo hic tales miniftri, quorum utrique peculiares lux incumbunt partes , uterque feorfim ab altero habitat, 8c diverfis utitur adminiltris. alter hodie quidem eit Dominus Cafpar Schetfius , fupra nobis commemoratus : alter vero loannes Lopezius Gallus , Baro Malenlis , vir fama 8c opibus nobilis, habet vero uterque ampliflimam Regio nomine poteftatem3 continentem in fumma, ut quantaicumque pecunias, in quodcumque tempus, fenore collybove , vel & alia quavis ratione poifint accipere, & generarim ipfmnmet Regem, fpeciatimvero ipfms infiancillamvcProvinciam ailignationes , obligare, ita ut non adeo pridem ingentes pecuniae fummas in mercatorum bafilica mutuo fumferint, eafque ad diem condichim rurfus diflbl-verint. Regi Lnfitano unicus tantum bic procurator eit, ifque perquam honeiius : qualis hodie quidem Franci-fcus Pefba, vir admodum nobilis & imaginibus clarus, qui & ipfe ampliflimam habet poreftatem fumcndi quamcumque pecuniarum , vel & mercium, fummam, 6c obligandi in eam Luiitanite regnum, ut non ita pridem in hoc foro lolitus fuerit commovere qualcumque placeret pecunias: fuperioribus vero temporibus, cum majori forralfe Reges illi premerentur nummorum pat-nuria , vel magis etiam elTcnt obstati, procuratores eorum, uno iolo mercatu, rres nonnumquam coronatorum milliones fenori acceperunt, &conftmito vt- ciffim die reprsfentanmt. quoniam vero ab annis aliquot retro ambo illi Reges fefe inveniunt admodum obseratos : Lufitanus quidem per bella & expeditiones ludicanas; Catholicus vero per bella cum Gallis 5c Tureis gefta : & comperiiint forfan , fe plus fatis gravari immanibus avidiffimorum mercatorum uliiris, a quibus male interdum fuere multati: conftituifle viden-tur, creditoribus Juis 3 commodo aliquo temporis lapiu, fatiffacere. atque hinc eit quod jamdidi procuratores, quod ad regia quidem negotia pertinet, hodie fefe in foro non moveant, fed decretoriam Dominorum fuo-rum voluntatem expetient. Rerina Anglorum ab annis aliquot citra procuratore hic habet Tnomam Gral-fanum, equitem perhoneftum, qui Scipfe fufficienti poteftate mftrudus fspe ingentes pecunia: fummas, ejus nomine, in hoc foro commovit, quas ad tempus conditium cum fide diflblvit. Differtaturi deinceps de immenfa illa negotiatione, qus in celeberrimo ifthoc Antverpienfi emporio quotidie fdlet exerceri, dicimus holce mercatores alienigenas, ficuti Sc indigenas ipfos, admiranda prorfus &C rantum non incredibilia inter fefe, ram in pecuniis fenore collybove curandis, quam in mercibus diftrahendis, celebrare commercia, quare paucis agemus de ratione , feu modo, quern mhifce ta-K $ libus Ijbus ifti oblervant. is autem hujufmodi. accedunt Cum mane, tum vefpere ftatis quibufdam horis ad bafilicam, five burfam Anglorum , atque ibi horze plus minus fpa-. interfatu proxenetarum cuiufvis Imon» venditione omnis generis mercium: hinc ubi nlns lo advefperavit, conferun t fefe ad Burfam novam 1 ubi .pari horario fpatio , & eorumdem pamr orunT in erl depofiti?eC,atlmdecollybisag"",deque «furis! five lix, uti Romam in pdt^i!”v“nre"”™^" yaria locaJfa' -rs Lugdune„res,L„tetiam0a^,"V^"5"nlSnilndinaS ra5io ’ «t vci dentiir Aimcr- flfeS^Fi^seKsSis hoc lucro non P r' Primis ditiffimorum malitia hpncfto quzltu, publico vero ommum damno. In nenereta-Rien illa negotiandi per collybum ratio no! ferenda dumtaxat, verum & utilis Valde cenfenda eft : neque pote#t iut volunt Theologi) dummodo redte ufurpetur, di« ANT VERPI A. 229 dici lucrum injultum. fit enim non raro ut ingenti tuo periculo exiguum facias quzeftum, imo 5v de forte nonnihil decedat. Sed agamus jam tribus verbis de ratione depoliti. Depolitum hodie vocant ilti, turpitudinem rerum ho-nefto tegentes vocabulo , cum quis alteri tradit certam pecunia fummam ad aliquod tempus utendam , idque pretio . live ufura quadam certa pratfinitaqne : verbi gratia , juxta permilfibnem Caroli Quinti Imperatoris, confirmatam deinde ab filio ejus Philippo Rege duodenorum in centena , anno exa&o perfolvendorum. quam quidem uluram iidem Principes mercatoribus permiferuntdifficillimis rcipublicte temporibus, quo videlicet gravioribus obviam irent incommodis : Sed <5c tempus & experientia , ne quid dicam de antiquis excmplis,evidenter fatis offendunt, tam immanem uluram , qua: malitia quadam humana plurifariam in dies depravatur Sc adaugetur, efleadmodum gravem , cum tenuioris fortunae hominibus, tum Sc ipiiscom-merciis , detrimentofam. utilis quidem foret m um-verium hscipia contrahendi ratio, fi honeito alicui pretio homines acqniefcerent, puta fenorum & unius quadrantis in centena; quod jamdifii Csefar Sc Rex indul-ferunt viris nobilibus, czeterifque vitam annuo reditu tolerantibus : vel aliquanto etiam ampliori, fcilicet oftonorum 8c unius trientis; quod permittere ferefo-let Cancellaria Brabantite. quia vero pretiis iftis non ac-quiefcuut, & modeitiie limites fspe tranfiliunt, fit ut negotium iitud depofitadum variis modis incommodum , adeoque violentum etiam reddant. Olim homines nobiles, liquas pecunias haberent odofas, in agros eas & prtedia, inque agriculturam & pecus , aliofve id genus ulus,quibus multi occuparentur, & annona tertis abunde fuppeteret, erogabant: Mercatores, (iquielTent nummatiores, pecunias fuas impendebant in merces adfarim aliunde petitas, vel & alio, ubicumquene-ceditas poitularet ,fubve£tas: quo creberrimo quidem & reciprocante commercio infinitis cujufvis conditionis hominibus dabatur quod agerent, quoque facultates luas augerent; urbes & regiones fcatebant omnigenis mercibus; accrefccbant civitatum 5c Principum cenfus: punc autem bpna nobilium pars, ingenti illo, & cer-K 6 tiffimo = 3° BRABANTI A tiffimo quffiftu, ex immanibus illis depofitis hodie paf-fim receptis proveniente , illecti atque corrupti, pecunias, fiquas habeant vacuas, chmculum , q uia palam nempe non licet, vel per le.vel per alios, ponunt in fw- caidht , .8= cukf^nec^paicuajuftotnne d Qu$ res pottea ei J,,;, - Pecudum numero occupantur: Publicam tepe Bmlferiam10nMerr^CUltatem ’ adeoque regioni de rebus V r,, - ^ercatorum vero ex parte, fatis profpicitun quod ‘^prater ali?53"^ n0" abuude da, facit, ut f,qu$ proftem venales lncom™a- canores , imo quadam interdum cariffimt qUe blic$nCi'nn0"eXi^UUm ‘ imovero immenfurt?11 utlut-m iltimn,1!—“v5 - T tenuloris prafertim plebecula, necem,m eft exed]{oiit$ damnum redundare fatis c™a ^, remqUe a?C0 hujufipfmsrei plurima ShflKrSnsrye-sse: videtur ur fnk-11 pub ICUm noxlli convenire quoque diftrihnenrki artcPctCn^as) in omnes vicifiim partes h.s muiidi partibus , in dies terra marique in hunc tra-dum i t portantur, vel 5c hinc in alias terras evehun-tur , quomam dign$ profedo 8c magni momenti res funt, tradantur que pqti&mum a mercatoribus ih hac urbe degentibus, qcin hanc urhem maxime comportantur, fuo quodam jute exigere,ut feorlim fiat ipfarum mentio : curn prsfertim tanta rerum varietas fimul & abundantia non nifi voluptatem cum utilitate aliqua conjun- eonjundlam lectori pofTit adferre. Dicimus ergo imprimis ex Italia nobis fubmitti infinitam optimarum 8c quantivis pretii mercium copiam , eodemque viciffim hinc exportari quzedam alius generis mercimonia, pretio vel ingentem thefaurum aequantia, age vero defceii-damus ad particularia, ordiamurque propter qrdimsdi- Romavix fuppetunt nobis alicujus momenti mei-ces: eo vero mittuntur a nobis omnis generis panni,pe-rilhromata item , & panni fubferici , quos/aCCm®U-’ v?r,18eneris mechanica & numquam etiam plpe™1”1™ r$PC & non- HisEEiiiFSE'-. terie^haa™3 demque luenlilla ex metallo , aliaque ma- magna copia nobis fuppeditantur S era o^dttm’ gofl'>'Pi»m, fericum : nonnumquam & genera quaedam genero/iffimi vini, qualia fcilicet Grze-cum, vermcid quam vocant, & ii$ fimilia. Nos eo fub-minnnus adfatim linteorum, tum pannorum quoque, fatruT», tapetum , & innumeras merces e metallo, alia-que materie radas. Mediolano 2 5c ex toto ejus dominio 3 quam plurima nobis nobis mittuntur bona, nomitatim vero aurum & argentum fiIatum,pro magna fatis pecunis fumma: panni auro & argento intexti; tum Sc varii generis ferica; infiniti plurium generum panni fuftanei; item coccina, ftametti quos dicunt, aliique confimiles panni fubtilio-res : oryza valde laudabilis ; armaturse perquam egregias, varise magni pretii merces: quin 5ccafeus ille, ulo< tum Anglicani panni , Jhjarum varia genera , ejjett* 3 femiejjetf# , linteorum immenfa vis, periftromata , color coccineus, ac tam Anglicanse , quam Hifpanienfes laute. Florentia mittunt pannos auro & argento intextos, eofque vel crifpatos, vel planos; mittunt veftes Attalicas; varios item pannos clerico, pretiolos valde & pulchros: aurum & argentum filatum ; pannos qui vulgo tv7/Z dicuntur, bonos admodum atque durabiles ; fenei genus, quod capitoneum nuncupant, duplici fimplicique fubtemine; pelles aliquot rariores martium Scythicarum fimul & domefticarum; denique varias operum fubtiliorum delicias : Nos contra Florentinis fubmitti- mus plurium generum [ajjjetu , femioJjeTt&y tapetes, linteorumque & multiplicium mercium minutarum immenla vis. E Dania, ANTVERPIA- 2:f E Dania, terris Hanfaticis , Livonia , Norvegia, Sue-cia, Polonia , aliiique regionibus & provinciis Septem-tnonalibus j adeoque ex ipfa Mofcovia, fubmittuntur nobis quantivis pretii merces : & prime quidem triticum atque fecale , quorum ratio in immenlam abitpe-cuni^ iummam : adfatim cupri; nitrum ; glaftum; vi-triolum ; rubia ; lanae Auftriacae fanequam excellente^ linum ; mei; pix; cera ; lulphur ; cineres faponarii, mercimonium neutiquam contemnendum; pellium pretio farum eximite pulchritudinis compluria genera , ut zibellinorum , martium , murium alpinorum , lyncum, luporum cervariorum., pantherarum , muftelarum, vulpium candidarum pariter & communium, luporum item alborum 8c communium ; imo 8c multae pifeium non unius generis pelles: item ingens copia coriorum variarum ferarum, nominarim vero bubalinorum, adeoque & urfinorum in ufum belli : ligna item pulcherrima , 5c cum ad alios quofvis uftis fabriles , tum ad naupegiam in primis idonea: cftque inter alia genus quoddam materiae , Belgis 3©ag{jefcljot didtum , bellum fane , & virgulatum ptene ad inftar nucis , quod ia frequenti hic admodu 5c multiplici ufu eft; live ob pulchritudinem id contingat, live quod ipfum lignum diu-tiflime perfeveret, ac neque ex facili agat rimas , neque cariem , nili extrema demum vetuftate , fentifeat. mittitur autem hoc genus ufque in ipfam Italiam, ad-feruntur etiam indidem genera quzedam cervilia: gene-rolioris, & quantivis pretii; multze carnes falita:; multum infuper pilcium lalitorum , 5c vel fumo, vel Iole, vel vento, vel ipfo denique gelu induratorum, ad fertur deinde & fuccinum illud flavum, quod vulgo, licet improprie, Gedanenfe vocant,feu Dantifcanum,quia nempe in ea urbe magno artificio induftriaque elaboretur > ctli centum 5c amplius millibus diftet illinc ejus pifca-tio. Quia rero Ii£ec cognitu digna 8c non parvi momenti res eft:, fu per qua tam miilta huculque ab antiquis limul 8c recentioribus difputata funt, fententiis quidem adeo inter fe diferepantibus, adeoque ab omni veritate alienis,ut jam lapfis tot fa2culis(veluti copio-fe diflerit eruditilflmus Matthiolus) nondum tamen habeatur fortafle quidquam certi; non erit alienum ab inftituto , fi 5c nos breviter eam attingamus , idque ex indubi- 23^ BRABANTIA indubitatis illis relationibus, quas a mercatoribus per" honeftis, nominatim autem loanne Achelio,oculato plus femel locorum illorum arbitro , nafti fumus: qui omnes •jam multis annis in hoc mercimonii genere verfati funt, mihique & rude illud & elaboratum crebro exhibuerunt fpetiandum.ahis atque ai,is a natura coloribus fculum,?criptum lingua Germanica n vl^lnuPer0Pl hoc velut ex profeffo rradatu^ V qU° at8uraelltl'm bet, Adriano Aurifabro medico ' -n ■tl£llllis quod a relationibus 1 ati:llsllllluseximl°’ abludit. Dicoioitur ^ ™e5icat:°rum haud multum iftam rem a nonnemine & ‘alpfo aieo loco Pacationis, tatiustamen ffim!?™ vocari, atufi- ignefcit enim rea nfL Pn/ dicas petram ardentem, uc runt, afuero „7jpertU ' Latlni ^rommappella-fuccum fivelrhpu : fluod videlicet crederent efle quidem volebant ynmasp0tmsilrb0rum - &,utPlures iere odorem exhaA c™1?: calef3‘fl:um etenim fimilem chryma qu^m/ Et fane ."ihil eft aliud quam la-promanans n‘„m ’ gummi, fed nimirum ex petra monte quodam ^ •.P.$ne ad initat corallii, in as9 ,,1,1™ mans Balthtci, aquis ad paucas tantum per, tum Septembri unde PPrro.cum alias fem- menfibus vahdTs emnT?^116 Decemb"'. quibl,s ea infa conriifBr,, emPe^atlbus agitari foletidmare, vk m mm & oLVelUt rCflPllr° & iittoribus mm vicinis mm dc longmqms adpellitur : ita ut pluribus quidem Principibus atque Dynaftis obtingat, nomina- tim vero Regi Succorum , Duci Pomeranenfium , fcd pius quam exteris omnibus Duci Boruflix, ubi cc-pioiius fcilicet homines prorfus nudi inipfo , dum vel maxime fsevit, mari, illud pifcantur ; ottendente fe prius multa alga, Sc emergente deinde fuccino. quod porro ab illo Duce largiter coemunt mercatores Geda-nenies. elt enim , & merito quidem, omnibus plane populis ufque adeo grata merx , ut diftrahatur in omnes mundi partes, prxfertim vero Venerias, neque conftat, quidquid alii dicant aut kribant, eam alibi ulquam terrarum gigni, quod & Cornelius Tacitus hifce verbis jignificat: Gcrmanes3 hujus maris accoIm , filos omnium fucci-num habere & legere. Fuit in maximo femper pretio apud Romanos , veluti hodicqueett apud Afros & Tureas : nec minori quidem virtute, quam decore 5c fpecie pollet. nam praeter attraclivam illam plurium rerum , *t jam diximus, facultatem, efficaciter etiam folct mede- ri infinitis propemodum morbis , quorum peculiariter meminit Medicus ille jam ditius, /pecratim veroomm generi febrium, & prteiertim quartana : cuivis profluvio fanguinis ,five fuperne is accidar,five interne : pefti: cujufcunque generis toxico: aqua: mtcrcuu: epilepiiK: nephritidi & calculo: dolori colico: cephalalgia:: doloribus ftomachi : fed in primis aurigini, five morbo , ut ■ nuncupant, regio, quande fcilicet, bile per totum corpus diffufa, homo flavefeit 8c fit fuccino concolor, unde facile colligas, ne quid dicam de venuftate, quantum utilitatis 8c adjumenti, fi perpetuo illud, veluti olim obtinuit, nobifeum circumferamus , fucemum nobis Ut allaturum. Atque hsec quidem hatienus luper prensio hoc gummi, five potius gemma, differuiffe lumciat. Adferuntur deinde ex jam didtis terris aquilonaribus tottantxque aliorum quorumlibet generum merces, idque ut vocant folidiores, five magnariae, ut fi fingilla-tim eas velimus referre , 5c nomenclatur® fortalus oC tempus nobis fit defututum. Mittimus contra in eas oras adfatim pharmacorum: item aromata: crocum: lac-charum .• lalem : pannos quoque & Anglicanos, do-mefticos, fajas , oflettas, lemiqflettas, fuftaneos, lintea: hinc gemmas etiam,& cum fericos,tum & auro intextos pannos : undulatos, grogranos, mocajarros , tapetum nonnihil, 5c quam plurima vina, maxime autem Hilpa- iRCa; sjS BR A BANTIA nica: alumen denique , lignum Brafilienfe, merces minutas,& utenfilium ptene immenfam vim. Ex Gallia nobis via maris fubmittunt maximam copiam falis; plurimum glatti Tolofani valde laudabiliS) cannabacea aliaque id genus lintea cralliora in Britannia Gallica Normanniaque contexta , & ingentem pecunia: fummam reddentia : vina cum rubra tum alba in variis terra; illius traflibus nata , prteftantiffima fane, falubna, vC vel maxime nutritiva .• oleum crocuiTi > ^ coccinum e Provincia Narbonenfi, mella! relinam te-rebinrhinam, picem : plurium item tenerum 5c in va-' faISnnrnrad^artlfckS-faaampaPyrum:vitrum sprunapaf- fa non adlpernab.lem prorfus mercem : magnam iuiu- lll?111 ,Bramienfis , quod genus Galli, non t-a Am t’'10 pencu'° atque certamine , fuccifum eunt in fi?;?? —1CiB Part.e’ Sua: ab hifipfis arboribus vulgo Bra-■ ?dtcitur , cujus maritima, ut jamante monuimus, juns Lufitanorum funt, etfi 8c Galli jampridem in iis locis mdulentur, adeoque & propugnaculum fanequam validum _ Itruxerint. Adferunmr deinde ex Gallia via terrellri inauratura: , quas dicunt, pulchra: imprimis $C a oratz , item panni aliquot tenuiffimiParilienlesK o omagenfes: ormuzini Turonenfes : multitia Gal-locampana: plurimum fili Lugdunenfis , item & camia-mngmru“utnque Pretii mercimonium : srug0 pelienfis fanequam praftantiffima: magna denique mercium minutarum paffim ibi fadbarum vis, qu$ & in r Jn - 3t pecunia: fummam folent abire. Nos fniiiu,™1!!1 ™lttimus gemmas , marearetas , argentum Kr "ydtargyrum , cuprum, tes fufile, orichalcum > r j?atum & rudc:ftannum,plumbum,minium, colo-indicum & coccineum , fulphur.nitrum, vitriolum; pannos undulatos, grogranos, mocajarros : varia panni ng icam genera, maxime carifseas : tum fafciolas illas extremis veftmm oris affui folitas , vulgo didtas. CC nlum illud , quod vulgo fajettam appellant: multimodos miuper pannos noftrates , quales ii qui Gallis cutrr-fim nuncupantur, tam crifpatos,quam planos: plurimum linteroum , multiplices fajas, offetras, lemioffettas, au-l$a,lanas Auftriacas, pelles,alutam, ceram, rubiam, In-pumfalitiarium.febum, carnes dinuratas, & denique f*le conditos pifces. ANTVERPIA 239 Ex Anglia largiter nobis fubmittunt pannos , utcari-fatas , & alia tum tenuia , tum & cralliora qutedam eorum genera: fajettaminluper ,frangias, &confimiles aliquot merces : tenuiffimas lanas , crocum valde pra:-ftantem,et(i exigua copia: ftannum, plumbum: pellium ovillarum & cunicularium aliorumq; aliquotrariorum non exiguam vim: coria inde, cerviiiam ,ca(eum,& id genus annonam, adeoquc & vinum Arvifium, vel fi mavis Malvaticum, quod beneficio maris Angli ex Cieta quotannis petunt. Quibus viciffim hinc mittimus gemmas, argentum , argentum vivum , pannos auro & argento intextos, item fericos, aurum & argentum in fila diffcctiim, undulatos, grogranos, mocajarros, aromata, pharmaca, faccharum, goiVypium, cuminum,gallas.lin-tea fili tenuioris, qusedam Sc craliioris: fajas, Icmiodct-ras, tapetes, rubiam ,lupum fali&arium, vitrum, pilees falitos , merces minutiores ex quovis metallo aliaque materie fatias , & magnam iummam reddentes : arma & tela , cteteraque pratfidia bellica : urenfiha denique ' 'tscor^rima^sfubmitmnt & arietum & cuniculorum pelles; tum & ranores nonnullas aliorum aliquot animalculorum, 8C pracipue martium, omnium quotquot ufquam inveniantur longe pulcherrimas, fubmittunt & coria ; item lanam , & viliores aliquot pannos; margaretas etiam,latisgrandes 8c pulchras,verum orientalibus illis 8clplendore & candore , ficut etiam pretio multo inferiores. Iu Scotiam, quia tenuiores fe-re funt incolse , 5c ex Analia Galliaque fibideneceila-riis fere profpiciunt , vix alicujus momenti meices mittuntur ; przeter aromata quaedam ,faccharumque oC rubiam: item pannos aliquot iericos^ndulatoSjgrogra-nos 8c mocajarros, tum &C genera quaedam fajarum, eC linteorum, denique merces quafdam minutiores. Ex Hibernia 1'uppetit nobis immenfa pellium bubularum tk ovillarum vis : fuppetunt pelles aliquot rariores : panni eradiore filo contexti,8c id genus aliae quadam haud magni momenti merces, mittuntur autem in infulam illam eadem fere qua; diximus mitti in Scotiam ; fed ex Anglia fibi maximam partem profpiciunt. ExHifpania fere innumera mercium genera nobis fubmittunt. =43 BRABANTIA fubmittunt, gemmas nempe & margaritas variantibus formis & pretiis: guas ex Indiisfiiis occidentalibus, remano nimirum & Mexicanotraau , quibus America: , vel & novi orbis vulgo cognomen eft , Hifpani in has oras important, funtque occidentales ifta; gemm* quam & ipfam majori ex parte in nSvo illS&fchci or’ colorpm --- • /, mum quoddam Lmis^'m “i?6™ Provlnciis laudatiffi-evafurum hi z,.n8lber's. quod videtur ex facili etiam fcrica ^m frg,nlu™0mentl- a.dferu»mr indidem na quam r ir * ii radix i’1» maximi ufus in medici-five W ’ & h8num iUud. quodyM»», exn,f T,m.dl8etant1 lnter alias quatiam virtutes ctfiPimnroDHeLAlVenCrer’ qUam ItaH morb5 Galiicum, limmmrn, dlc™us>lo"ge accomodatiffimum. quod v,lationes rh> lfullpet.’t nobis exI,ldia - unde P" na' etiam fnl Chnftophor, Columbi Genuenfis inveda iuesilla oLm J°®ral? Em'°Pam= anno circiter 1492 ii:iCadvl! fl|d.1X1i 0m',Iavero etiam pretiofiffimail-farnum n„ lta • f””®5 exuperat eximium illud bal- quc urafrH rarr n medlclna Pariter & chirurgia tam-fymptomarik1$ U US1 ."t qu°d omnibus fere morbis & peculiariter^5 C°rvr°n human°infeftis medeatur: ceu Icnfi nrla do«tN:colaus MonardesmedicusHifpa-quodP,™a annffinl,S '■111,1,1110 86 Pu!chr0 opufculo., Italice vert--1™»3 Ur a.bclu?t Pimdis argumenti libellis excellens ^ Anmbal Brigantinus metiicus perquam rhnum rr Iam.vero ex illa ipfa Hifpania mittunt plurium “em Pbarmaca qu*dam & coccum! fe- vim»h 1'r •pannorum ex eo compluria genera, ^r0fq!1Ca T°,etana. & bombycinam illam or-muziniE adfimilem: falem inde, alumen, & plantam illam Canarienfem.quam Hifpani orciUam . Florentini M- dixeris,quod ex uvis pallis & fole ficcatis exprimantur, romaniam auam vocant, 8c quaedam alia generofa pariter atque lalubria: oleum perquam eximium;pinguem illam arvinam pannis linendis idoneam: acetum^eldn-vos, gummi Arabicum , fmigma ; tum multiplices illos frudtustam recentes , quarn paflbs, puta mala quae vocant aurantia , citrea, punica ; olivas,capparim conditaneam,palmulas, ficus, uvas ^amygdala : tanta omnium copia,ut non exigua inde exurgant commercia.Adferunt infuper nobis Hifpani vina fimul & faccharum e Canariis, five, ut eas antiqui vocabant, Infulis Fortunatis, £ quarum meridiano Ptolomseus Sc cseteri fere Coirno-graphi fumunt initium longitudinis orbifterrs. parent autem hse infulae Regi Hifpaniae , cujus imperium quoque dici poliunt agnofcere India: omnes orientales oC occidentales, una cum tot Infulis illis ac dynaftiis, qua: monarchiam 8c magnitudinem iftam Hifpani^ jundtim inter fefe conftiruunt. Nos in Hifpaniam mittimus argentum vivum,cujus maximam copiam ramen ipli olim inde petiimus: id aute velex eo procedit, quod exaruerit ibi aliqua ejus metalli vena, vel quod crebrius eo, quam folent, Hifpani utantur, mittimus inde 8c cuprum ; item sesfufile, orichalcum tam rude,quam laboratum, ftannum , plumbum : pannorum in hiice Provinciis 5c pr^fertim in Flandria contextorum ingentem vim; item & Anglicos quofdam : fajas, offcttas, femmi-fettas , tapetes , lintea tum tenuia , tum 8c cr affiore hio contexta, & vel in juftum rhefaurum abeuntia: undulatos, grogranos, mocajarros, linum,filum, ceram,picem, rubiam, febum, fulphur: denique triticum fazpius & ie-cale ; carnes pifces falitos , adeoque butyrum etiam, Sc cafeum : hinc omnigenas illas merces minutiores e quovis metallo ,ferico, fubferico, 8c id genus materie: unde non minima redit pecunia: fumma , multam praeterea fupelleitile ex argento adfabre elaboratam, multa arma 8c tela , aliofque apparatus bellicos; utenfilia denique infinita Sc a minimo ufque ad maximum. Et ut dicam fummatim,bona Hifpani* pars,ex hoc noftro tractu,de iis omnibus rebus qu* in manufadura cottidiana inque indultria Sc labore humano confiftunt , fibi largi- boris Ex ter profpicit. Sunt enim infimae fortis Hiipam , lar omnis atque mokfti*,in patria faltim, inimicilfimi 242 BRABANTIA Ex Lufitania fuppetunt nobis gemmse 8c margarets orientales omnibus numeris abfolutilEmse: item aurum tum rude , tum in bradteas luas differtum : aromata , pharmaca, prseftantiflimum fuccinum , mufcus , zibe-thum, eboris, id eft dentium elephantinorum, non exigua copia, rhabarbarum , thus , myrrha, aloe, color Indicus, quem Lufitani dicunt an//i goflypium, radix Chi* neniis: lignum Indicum, vulgo ditium Guajacum:ali$-que id genus pretioliffims merces, ea quidem abundantia , ut majori parti Europse de iis ex hocipfo tratiu profpiciatur. important autem haec omnia Lufitani ex India 01 lentali oc Calicuto, primum quidem OlvdipP0' nam,inde vero in hoc noftrum Belgium. importint pr$- aH fnSrarTIUfulE,®1Vi-ThomsE - tinei ^quinofti- ali fuppontic, 8c cum alus aliquot Infulis, (accfiarnm SC Id genus merces gignentibus , jure belli in poteftateffl Luiitanorum redaftK. Imponant prsterea lignum Bra-luienle, quod nancifcuntur ex ea Novi orbis Provincia , qua: ab hocipfo ligno Brafilia dicitur, important denique melagettam & alia qu$dam pharmaca ex nw-ntimis te_rr$ Giiin^$ , iitse in Africa , ubi non mediocri gaudent imperio, neque vero filentio involvendum eft 1 raeltantillimum illud faccharum & generofiffimum vinum Maderenfe. quod utrumque ex Infula illa Lufita-mco Iceptro fubjetta in has oras important, vinum ad-° gencrofum, ut ad Malvaticum pame accedat. Ex ip-o autem regno Lufiranis fubmitturit nobis plurimum tam fclnum'olivum' glaftum, coccum, orcillam, alu- tr1 si^r$terea tot actam varios fructus recentes, panos, Sc conditaneos , ut maximam inde pccunis fum-mam corradant. NosLufitanis fubmittimus argentum rude, argentum vivum, minium, cuprum, aes futile,ori-cnalcum tum rude tum laboratum, ftanmim, pluffl' bum , armaturas 8c machinas tormentarias , aliaque ad bellum idonea ; aurum item & argentum filatum , caeteras omnes mercium fpecies in Hifpaniam fubvch1 Adjiciemus poftremo ex Barbaria quoque, Afric$ non incelebri regione , refla nobis fubmitti faccharum, Indicum,gummi, colocynthidas, coria,pelles,& cum a-liarnm aliquot avium , tum ftruthionum in primis, cm-nium longe pulcherrimas plumas, ex iifque confertas crifta5' A N T V E R P I A. 245 criftas, Mittuntur eo panni lanei fimul & linei, fajte, Sc merces minutiores e metallo aliaque materie. Quod reciprocum inter fe mercatorum commercium quanti ultro citroque momenti fit.quantalque leciim trahat appendices, teftimari profefto non potelt, imo vix cogitari quidem , tantum abcft ut digne defcribi: adni-temur tamen in genere aliquod rei atiferre lumeniquod ut commodius fiat, exprimemus in (pecie lingularium aliquot mercium pretia: deligemufque ex unaquaque Provincia hujus Belgii lingularem aliquam mercem, non eam quidem e pretiolfimis femper, Jed ex iis, quarum, non una de cauffa, optimam , utlic dixerim , con-fecuti fumus notitiam. Reliqua ex immenfo hoc Chao, nequa oriatur confulio, magno capacium hujus rei le-ftorum judicio , feu potius capacillimi ahcujus Scriptoris cure atque induftrix relidturi fumus. Aufpicantes itaque ab Italia , dicimus , pannos auro intextos & fericos, aurum item atque argentum hia- Provincia fblitis in hanc nottram tianlmitti t annuatim excedere tres aureorum milliones. Ex Germania tanta nobis fuppeditatur copia fufta-neorum, ut vel ad fexcenta & amplius milliafcuta- torum 1 umma vx iis conflata quotannis adfcendat. Vina vero Rhenenfia , indidem in Provincias hafce mitti ac diftribui folita , etiam admirationem merentur, conftat enim, annum annopeiifajnte,iupra quadragies mille va-ia , ut vocant, quorum fingula fenos cados, five amM Antverpienles, id efb denos, o£!onos barri/es .noftiates contineant, annuatim huc importari, computatis ergo in quodque vas triginta fex aureis , infefquimillionem , plus minus abitura efl: ratio. _ _ . Ex Dania , terris Hanfaticis, Livonia, Polonia , ahii-que ad aquifonem lupra jam recenfltis Provinciis , importantur quotannis in terram Hollandiam iexagies mille vel circitter Ufla frumenti, & pr$fer.tim fecalis, iingulze vulgo taxatae quadragenis » groiTbrum fex & quinquaginta) floxeais; ita utfumma excrefcat in quingenta & fexaginta millia libras Flandricas,quarum Angulis cum refpondeantterni fcutati, fiunt centu 5c octoginta fupra fefquimillione aureorum noftratium millia.. L E Galli E Gallia tum maritimo tum terreftri itinere qu6tan-nis plerumque in has oras important quadraginta ve! circiter millia cadorum , five (ut receptis utamur) va-forumvini, anno annum , ut fupra, penfante. pretiuiq vero , communi seftimio , lingulis valis viceni Sc quini fcutati. fiunt igitur annuatim decies centena millia fcu-tatorum. Important praeterea fupra quadragies mille fafces, {eu balcu , ut loquimur, glafti, lingulas fere f^P" tenis 8c lemi fcutatis taxatas : lunt trecenta millia fcu-tatorum. Important denique fexies mille vel circiter centenarios falis, quorum finguli conftaht centenis modiis, ducentenas ut minimum 8c vicenas quinas , velSC tricenas , pro falis iplius candore puritateque ,’ libras pondo pendentibus, fena igitur illa centenariorum millia , computatis in Ungulos aureis nummis tricenis, centum & oaoginta referunt aureorum millia. Ex Hifpania Brugas olim mittebant fupra quadragies mille faccos lanarum, quia vero ab annis aliquot retro majorem ipfi quam ante contexunt pannorum vim, fit, ut lanas tam copiofe nunc non fubmittant, ut-que prxfemi hoc anno 1560. non fuerint plures vigin-ti oc quinque faccorum millibus,refpondentibusfingul° jaceo vicenis Ut quinis fcutatis. Vina vero illinc allata hodiernam lanarum fummam longe exuperant: olea, iere exxquant: cocco , feu cuchenilla, paullo minus reddente. E Lufitania conltat importari Antverpiam , anno an-num penfante , tantam aromatum multitudinem, ut in millionis 8c amplius aureorum fummam rationes eorum quotannis excrefcant: facchari vero in fexcenta ut minimum millia. Tandem vero de Anglia quoque differraturi, nam 4e Scotia quidem, deque Hibernia item & Barbaria , qn?a paucula tantum eaque levis momenti dicenda fint, hlC agemus filentium , dicimus, ejus regni lanas, quarum fiipenoribus paullo temporibus apud Calstienfes , hodie vero apud Brugenfes confiftit emporium, annuatim excedere mille ducentas fcerptUenu , quze ducenta quidem & quinquaginta reddunt aureorum noftratium jnillia. Pannorum vero ex eo regno in hafce provincias invehi folitorum admirabilis plane eft numerus» liquido enim conftat , eorum , anno annum penfante , A NTVERFIA. a4< & rarifa:is aliifque panniculis ad integros pannos re» dutiis , ducenta & amplius millia annuatim nobis di-ftribui, quorum finguli minimum atftimentur vicenis quinis fcutatis , ita ut in quinque & amplius milliones ratio tandem excrefcat. quem e lana & pannis aliifque compluribus rebus ab Anglis huc importatis provenientem thelautum ipfi erogant rurfusineas merces quas ex hoc tractu in illud regnu fubmitti paullo ante commemoravimus. unde confiderato beneque expenfo ifto tam ingenti inter Belgas 8c Anglos commercio, comperior, inter utramque hanc gentem permutari quotannis (ecquis obfecro crediturus eft ’) fupra duodecim aureorum myriadas, tanta quidem cum utriufque panis commoditate , tamque notabili quatftu, ut vix fine alterius ope alrera queat fubfiftere. Neque vero prattermitten-dum eft, quod ad merces quidem mari committi ioli- tas attinet, folere ut plurimum mercatores, nevideh- cet nimium videantur tentare fortunam , certis mter ie pretiis convenire , uti navium circumquaque emiffarum 1 pericula alter alterius nomine iniefelulcipiat, ixea I caute iagaciterque inter fe dividant. lam vero ut tandem concludam , & qua: de pulchritudine, majeftate, potuntia St fplendore nobiliffimas hujus urbis haflenus fcripfidixique,in parte, corroborem , vifum eft hoc in loco fubjicerc pulcherrimos ho-fce verfus Latinos , ipfo urbis Antverpia: nomine faftos ab illuftri Poeta Iulio Cajfare Scaligero Veronenfi: tum 8c rhythmos quoidam Italicos jam ante annos complures celebrandte urbis ejufdem laudi compofitos a do-ct i i fimo pia: memoriae viro Francifco Pelciono Florentino. qui poeta:, cum, non iecus ac ego,fint alienigena, minuserunt fu (pe. fi i St majorem quam ipfimet cives inventuri funt fidem. Et certe , cum primum hoc opus ederetur in lucem , talis erat Antverpia:, & in reliquo Belgio, rerum ftatus. progredi autem ad annum editionis poftremse , invenimus plura Provincia: membra, quod ad fortunam quidem 5c profperitatem pertinet, multum mutalfe, tantumq; inter veterum illum St pr$-fentem hunc ftatum effe difcrimen, quantum inter diem & noftem. Vndejure quis cum Terentio dixerit, Om-tiium rerum (heu\)vicijfttnd9 eft: ut in commentariis meis abunde luo loco St tempore commemoraturusfum. 1*6 BRABANTIA Iulii Czefaris Scaligcri. Oppida quot{pefdant oculo me torva fimsiro. Tot tios invidia pallida tela petunt. Lugdunum omnigenum ejl, operofa Lutetia, Roma Ingens, res Venetum vatia, To/ofa potens : Omnigena merces, artes prifc&que novaque , Quorum infunt ah'u ftngula, cunfdamihi. , Sonnetto dei Pefcioni. Godi ^Anverfa, & humiTgratie d Dio rendi Di fi preclaro & cofi amplo dono , Onde da quante terre al mond.o fimo Richetge accoglt, & /icta in alto afcendt. u egui tl tuo corfo, & vittoriofa tendi d Ognt grandetga al fommo, ma fia buom Che quanto piu ( nota cio ch' io ragtono) Ser monti & forz.e & aumento prendi^ Tanto piu vegli & gelofa procuri, Cio in fi ricca fortuna ebbri i tuoifigli Ncnforfe evertan fi felice fiatoa 3 €r*beft fieri fhperbi ingtufli impuri, Bacco additti & di rapaci artigli , Breve harai vita [ehlaJJai ) & diro il fate. S Y L V A-D V C I S. T[3 Vscvm-dvCjs, Gallice olim diflum e It Boii D le D‘,c > voce cum Flandrica prorlus confona, ut • 9«$ fylvam Ducis fignificet, quia fcilicet fuerit ftius eo ioci pulcherrimum quoddam nemus Ducum rabantia. poftea vero, emolliendo vocabulo , corru-ptum paullatim eft nomen, & , quod aliis quoque per-daaumS^C'dlt’ ad recentem hanc appellationem re- i o . v-iuAi j au. recentem n dlci'urque opidtim i pium SoMm. Situm eft au-“uviolum Defam, duabus quidem ab Mofa. qua-t.ior Raveftemo , Antverpia vero duodecim leucis fe-Riotum. opidum amplum , pulchrum , adeoque & litu arte induftnaque humana munitum , ut dici fortaffe pomt inexpugnabile, frequens pneterea , opulentum, bonifque & commodis xdificiis luculenter inftruaum. Templum ejus primarium, cathedra Epifcopali infigne. SYLVA-DVC Is* H7 dedicatum eft Divo loanni: fplendidum, fumtuofum 6c eleganti imprimis adfabreque elaborato horologio nobile. Populus Bufcoducenfis admodum bellicolus ,5c h ve pedites quifquam, iive equites forte defideret, in utrumque femper paratus eft , plus for tallis e veteri illa lerociaretinens, quam caneri ulli horum tradtuum populi, quod non obftat tamen , quo minus & politia civilitateque Sc commerciis quoque opidum hodie floreat, ntqueSc artificiis fimul oc opificiis denfum. Con-nciuntur hic inter alia plurimi panni e lana : linteorum vero tam ingens vis, ut connumeratis iis qu$ fiunt in tefri.tor^°. .circumjedo , annuatim afcendant ad vicena nmlia falcium ; quorum in ducenta circiter millia fcu-tatorum facile abeat ratio, neque vero diflimulandum eft , aquas linteis candificandis in hujus opidi finibus longe quam alibi meliores magifque utibiles efle. conficitur etiam hicpame innumerabilis numerus optimi temperamenti cultrorum: tum&incredibilisfcreaci-cularum fcite 5c induftrie laboratarum multitudo: quod utrumque mercium genus diftribuitur ifthinc per totum orbem. Atque his quidem de cauflis opidum iftud' adeo dignum , oc inter Belgic$ prima ,in Epifcopatum nuper eredum eft. cui dignitati quidem Sc muneri, ob egregias fuas virtutes Sc non vulgarem dodrinam, merito fane prsefedus eft vir probitate religioneque laudabilis Clemens Crabbelius. Natus fuit Bolduci Guil-jelmus Enckevordius , Sandse Romana Eccleliae Cardinalis, pr$fulum fui fazculi decus. Bufcoducenfis etiam fuit Georgius Macropedius, ftimmae eruditionis vir, & trium linguarum Profeflbr. item loannes Vladerac-cius,fanguine Sc virtutibus nobilis , cui patria , ob exi-mk viri in fe officia , multum erat addida. Theodoricus item Nopenus , Confiliarius in Senatu Brabantize , luris utriufqueDodor , Sc in Athenaeo Aurclianenfi per multos annos, fumma cum laude , profeflbr. Arnoldus Arlenius , eruditione Sc virtute infignis. Gofuinus Ste-ganus, vir domi nobilis, dodus, Sc exadi judicii: unde in patria quoque ad fummos quofque dignitatis gradus afeendit: reliquit autem duos melioris fexus liberos: quorum alter quidem loannes, varias fummi momenti dignitates, regio nomine , laudabiliter fimul Sc feliciter obiit: alter vero etiamnunc fuperftes, Nicolaus vi-l/ 3 delicet. 648 BRABANTIA delicet, perhoneftus & nobiliflimus vir, Confiliarius in Senatu Brabantise , plures etiam habet filios, valde quidem eos adolefcentes ,fed eo jam-inde ingenio eruditioneque dotatos , ut fummam de fe prsebeant expetia-tionem. Guiljelmi deinde, Venius atqueBreugelius, uterque lurifconfultus, & ejufdem Senatus Confiliarius. Obtinet autem hoe Opidum , inter primarias qua-tuor urbes Brabantia», quartum , five extremum locum: habetque quadranti fuofubjedtas quatuor regiones, five potius membra , Campaniam nempe , Pelandiam, Maflandiam, Sc diftridtum Oftervieanum. Continentur fub ejus quadrante urbes Helmonda, Eindovia, Mc»a, Raveftenum , 5c Gravia; una cum aliquammultis pagis. A D D. [ Vrbr h&c originem fuam repetit ab anno clo C L X X X I V ; efiio a Godefrido Lotharingix duce ejtu naminu ter~ tio [ut volunt) circa aggerem Ortidunium vallum duci captum: quod anno ClOGXCVI db Henrico Godefridt fil. una cum fojfif perfettum : unde quidam hunc Henrtcum urbis authorem faciunt, & natales urbis ad hunc annum referunt. Forma urbis primum rotunda fuit, trtbufjue portis d tribu* ptAcipuis Brabantia urbibus , Lovanio , Bruxelia , lAntverpia, ornata ; qua poft pomerium produttnm altis ufibtts funt dicat*, manente hodiecjue nominum licet levi memoria: murorum qt*°m quereliquia vi funt ur juxta forum ptfcarium , inter pontem te* onn >forurn > & retro antiquam curiam. Pomerium urbispri* rnum pfoduftum anno ClOGCCx vili d porta S. CructSy qua quondam Rruxellenfit audiebat , ad finem platea Vuchti*t ujqueOrtdunum, inde que ad portam Ptneam^conclufdquehoC **** ltu via Hinthamica & Vuchtia : licet etiam ante fub urbi A valio variu l0Cis feptafuerint, & multis annis pofl muri adje* Cti. ^Ad extremum produCti fines anno ClOCCCCLU1» i Var/A partes adjefta:licet anno demum C I O I O XI V #/«-t samenfis, & biennio pcft Vuchtenfisfinis legantur muro laterte cio emundati, hinc verfus ^4nt ver piam inter meridiem & occidentem . illinc verfus Graviam inter aquilonem & orientem‘f tta ut nunc longe aliam formam d primitiva induent, utpote triquetra,tribus in longum fi) actu excurrens, tanto gyro, utviP fefquthorafiatio ab expedito pedite ambiripofiit. Jiiuros habet firmifitmos, cumfeptem va(lupropugnaculis-, fojjas altitudine & latitudine mw^Dommela: & Aadaz amnium aUapfiff** kabutt feptem, quarum dua fuperioribtu annis occlufa s ^ L V A- D V c I S. 249 k-odieque patent^ E&funt: V uchtenfis , ante Picardorum di-cia , qua verfiie ^ntverpiarn ducit ; operif elegantis duobus pontibus fubliciis a vallo murorum difcreta,: Orrenfis, e qua RommeLiam tenditur: Hinthamdlfis , e qua Gravutm\ duoom item pontibus d muro fejunffiarK7accina, aut S., 1 cannis: t qua Heufdinum: denique S.^Anthomi, vulgo bc ^ijCli-pao?n/ Uelmqnda Endoviaque venientibus opportuna. P/ures canales urbem permeant-, quidam etiam navium feraces: fuper quas ftrati pontes lapidei publici L l, ligneixxxv I 11 , privati pene totidem. Forum habet pulcherrimo adifi-iorum ordine circumdatum jn quod decem platea totius urbis latifiima dejinunt. isdd duo millia pulcherrimarum a dium hic numerantur, pra-tercafas & fecundi ordinis habitacula. Muntuftmaeft a natura & opere: nam tota humilibus agris pafcuts incintta dt , qut maximam anni partem rigui, hyemc autem alto cano & va! a uligine pene imperviif'unt, prat er quam a t uc V* qux africum d]picit,uOt 'glTrrm tlhi J, T°d “tlacTc Vx x x Pirtuu RhtmlMdku ab txtnm cppid, pZuglculo juxtAportfm Vuebtenfern ^uttHorpromnenUh^ LIpmMculder Uti/mafcffi .a-ifl^valtu tr cpenbmpir-„Lfum. ^Itcrum.cjuoiIfxMUnmenpnftrt ceu Vucbtenjis , amnanevalidi/mu prepugmc«l« , duphopl-f, y alitfyue vallis & cpenbm,^ fr"» ^ ""f LyJLmmm, utoppidimv,Bttr,!t*rM'r,popt minori coflello tantum petticM RbemUndtCM LXX. <.-d irtum autem at, oppido circiter perttca, CCXXXV , fitum p W?"" /are, & totidem vahdupropugmcuiu , Ltafifi & extra,d alto vallo &fojfa incinUum. yAtc,uc hac e,u,demopptd,JecU‘ ritati extra pomerium adjeda. Ipfum opptdum a fJT profunda cingitur , cujut aqua duobM Ocumgcnt, mole objfit concluduntur : duo valida propugnacula adjeda vallo ubi Def ex oppido elabdur-ytotidcmque ad Vuchtcnfcm portam ■.plura autem juxta & ad Hintemenfem. & ub, yAafluvtolm urbem [ubintrat. Denique mhdpene f,dum,ehquum, quod ad urbem permuniendam nupertu beUiufu, admvemt. yAutfiquti ah Hijjano aut ignorantia aut neghgentia peccatum, td nunc a hei-vis abunde corrigitur, „ . , ■ a. at*. Forma opptdt,prout nunc fe habet, fere triangularis eft, CT »b varios munitionum m&andros ab expedito pedito vix unius L 4 w* 2*0 brabantia horafpatio ambiri poteft: completi it ur enim ambittti illita , cum p-ptem propugnaculis njajoributjepte millia pajjhum 10 C L X. De urbis regimine politico 5c cilivi. T> E&imen hujm urbu efi pr.mo f,e,I!s duc, pratens, cesnue Z f‘T‘- d*r“natM'“ ; l^rum ww Uecivihbm , «le, decnmmMm caufiscogmfatlicetinurdum utr,urc,uc mu. t,uf unt mandetur. De umfjue caufisjue d,cum Scalmi pri-7f7A tn hac urbe dignat tonu. Q ut primum quidem C et ^ fmrum g ud annum ^Ta^T^ZT, dcZ coTnIZmt TrtbTl,> & m lK° uht konacenHue feni, & bmuctiZaUtem re‘}u’J!tlmem partium de percarum recurritur H 'nco}a,'n?m• [ententiam cjucijue territorii, Id & a r" atribunalibui [ubaltcrnii tothu que fcriniar iorum , carpentariorum, & viet orum dec. 111 , jurati x i tinftorum dec. ll 3& totidem jurati.] Defcribamus vero deinceps tres velut minorum gentium capitales: primo. Thenas, feu Tillae-montem , iitas ad flumen Getam, qui haud procul inde exortus , eas interfluit, unde porro Halam provectus , in Demeram tandem aquas luas exonerat. Diftatautem hoc opidum Lovanio pariter atque Centronibus pari trium leucarum intervallo: eft-que amplum fatis 5c grande, quin temporibus paulio magis remotis fuit maximi nominis, 5c commerciis florida civitas, idqueeum legitur pafllm.tum vel ex eo colligitur , quo'd ter adeo ejus pomeeria fuerint olim producta, aflerente nonnemine , priufquam , hac inclinante Bufcoducum adipifeeretur hanc digiiitatem^Tne nas fuifle ruta vero r----- horum hominum bellis --—---- ita quidem uthodieque maneat magna ex pa: ta, 5c cultoribus vacua, quatenus tamen habitatur, non mteBufcoducumadipiicereturnanemgniratxm, ^uvis fuifle quartam inter primarias urbes Brabantia*. t>i-^ -- pluries & crudeliter lacerata fuit atrocibus ■minum bellis cum Gallo & Leodicenfibus: larte deler- CUltOriDUS vacud. x^udivnuo i a 111 v 11 cc. j * _ omnino eft adfpernabilis. Infigne in ea & memorabile fane collegium Canonicorum eft , sede Divo Germano, Parifienfium olim Antiftiti, facra. Denique inter tres capitales minores primum obtinet locum , eximiis, a-deoque iifdem magna ex parte cum illis primariarum quatuor urbium, privilegiis exornata. ADDIT. [Thena horario fere ttinere in circuitum pa* tent. muri vartu turribus funt conjpicui.flumen duodecim pontibus flratum efi, tres in urbe communes, feu publici fontes, fex porta interiores, exteriores autem quatuor. feptem denique fora; inter qua fument anum,omnium, quotquot ufquam occurrunt, pulcherrimum, ager urbi vicinus omnigeno frugum genere 3 tum & frudibus admodum felix, cajet quoque Thenenfes, ob eximiam bonitatem\ apud multos in pretio. ] Lewia fita eft ad torrentem Gefam , qui haud longo ab opido in fluvium Getam influit, diftat autem Centronibus quidem una , Thenis vero duabus vel circiter leucis, opidulum validum , probeque adverfus hoftiles in fultus munitum , quia videlicet limitaneum , & Eburonum agro conterminum, unde & capitalis minoris dignitate ac privilegiis fruitur. In eo eft magnus ille L 5 Prioratus, 4<1 BRABANT IA Prioratus,quem vocant, Ordinis Divi Auguftini. cujus Prior unus eft e duodecim Antiititibus B rabantinis. eit prteterea collegium Canonicorum in tede pulcherrima Divi Leonardi. Extra portam ampliffimus quidam & pulcherrimus lacus eft , ad quem afferunt olim fuiffe validam arcem, limitaneum in Eburones propugnaculum,cujus etiamntmc deierta qusedam iuperiunt vefti-gia. Coquitur in hoc opido ,& quidem ea luxurie , ut m ahas paffim oras diftribuatur , przeftantiflimum quoddam genus cervifis, bonitate vel vinum interdum vincens. Lewia oriundus fuit Dionyfms Riche- icriptorrt^U^anUS 1 Vlr ^°^us * ^ variorum operum nnMnVm1"lnrlftrt-Bruxe,Iis SUE propter fanaiffime atiam vitam me-rmt aggregari Divorum contortio. »nfar1C ianfliffima ifta mulier primariam tedem Nivellenfem, conditricis fuge vocabulo nobilem, sedeia ianeauguftam , variifque tam intus quam foris ornamentis decoram, in qua deinde inftituit celeberrimum illum ordinem Canonicarum , quem hodiequ6 tanta cum majeftate , tamque laudata teconomia inibi eft conlpicere. conftat autem hic ordo definito dua-tum Sc quadraginta religiofarum , libere fatis videntium , Humero, ordo quidem egregius, optitn^1.1^ SYLVA-DVCIS. 2{} & in magnum nobilitatis (ubficiium inftimtus. nec enim iniodalitium hoc admittuntur nifi magnatum & virorum principum filia;, quaque quadruplse minimum nobilitatis membra paterni limui& materni ftem-matis numerent, fintque, ex inftitutionis przefcripto.le-gitimo thoroprognata , &ingenus , generofa;que virgines. unde nobilis aliquis paterfamilias , fiplures habeat fequioris fexus liberos, ftudeatque domeftico ifto onere in parte faltim levari, unam ex iis in collegium iftud tranfferibit. Suntvero , ut fuisinfralocis dicetur, etiam alia quaedam hujufmodilbdalitia, 5c illuftrcs conventus, varie per hunc tratium dilperii. Virgines qua; hic degunt, & Canonica: alias appellamur, ficu Rw«//ie,fuas quaeque fieorlim ab aliishabent sdcs.eafque circum juxtave Divse Gertrudis : in quo templo preces fiias horarias ipftc dccanrant, ceremonialque & ritus factos folenniter peragunt: mane quidem , 8c dum religioni operantur, cultu fpirituali, five ecdefiaftico, ficd qui nobiles deceat, &, ut ipfelunt, candido , pelnbufi-que pretiofis iuftbltc; a mendie vero , fiaculan, ut vocant, vefte, fc fcrico vel id genus materie, nobilium puellarum in morem,ornata;, quod fi vel ad epulum aliquod magis follcnne, vel ad privati alioqui alicujus vo-cari contingat convivium, licet, impetrato confenfu> accedere, licet,oblata occafione,5c pro arbitrio, etiam nubere. & nili contingat conditio, perfe verant porro m nobiliffimo illo fodalitio fande religiofeque vivere: ordine eos fubminiftrarite cenfus , quibus commode lele convenienterque tolerent.Caput habent Antiftitam.qus vulgo audit Madame de Nivelle, Domina Niyellenhs, Principis audoritate atque confenfu ab iplis e collegio fuo in a-tatem eleda, & approbatam deinde a Pontifice Maximo. Eft autem hzec ipla Antiftita non facri tantummodo hujus collegii caput, verum etiam Domina fpi-ritualis limul & temporalis , ut vocant,Nivells, & territorii ejus , haudquaquam exigui. Inftitumm preterea eft in eadem $dc religiofiliimum fane collegium triginta Canonicorum , qui &ipfi laute honefteque habentur, & a Pontifice, Dominaque Nivellenfi alternis vicibus eliguntur. Alia denique in liocipfo opidulo pafiim occurrunt templa , & religioni dicata loca. Sed de-feribamusdeinceps, proutfuprapromilimus, urbes ti- B R A B A N T I A tulo aliquo Sc fuprema dignitate confpicuas. 8c primo quidem Marchionatum Sacri Imperii. marchionatvs s. r. imperii. ■\ T Archionams Sacri Romani Imperii,fcribente Cor-JM nelio-Grapheo , inditurus primum fuit ab Imperatore luftiniano. aliis eum facientibus magis antiquum. Narrat gravitfimus fcriptor Germanus loannes Aventinus; Vtilonem,Theodonis B avari $ Principis fratrem, ob egregias fu as virtutes , a Theodorico primo Francorum Rege prtefeftnm fuiife ei horum tractuum parti, quae continetur Oceano mari, & Scaldi, Mola, Rhenoque fluminibus, idque reprimendis , ut addit, Danorum, maria , per id tempus & terras late vaftan-tium depraidantiumque incurlibus. Vtiloni additus titulus PrxfeCti limitis Antverpienfis, quod videlicet ibi jam-tunc Romani Imperii fines. Hunc autem gradum ■& dignitatem fcribit lingua Germanica dici jlBavtlt-SvnetV id cft idiomate noftro , Marchefe. loannes itidem Marius docetinftitutumfuifle hunc Marchionatum an-te luftinianum , diftumque Marchionatum Sacri Imperii ad Scaldim, qui initium fumferir inde fere ab media urbe Valentianarum, & pertinuerit porro fecundum ilu-trien ufque ad ipiam Antverpiam , atque hinc rurfus ad mare. E cujus quidem Marchionatus veftigiis duo po-tidimum hodieque Valentianis fuperfunt monumenta, alterum aula ,five Sala, quam vocant, Imperialis, cui peculiaris fuus pr$fciitus & adminiftri, jus pro tribunali reddentes: alterum vero immunitas, five afylum , quod per bonam opidi partem extenditur, & vulgo Batic heu appellatur, in eo autem afylo.tanta fcilicet ejus tamque late patens immunitas, etiam homicidis , modo tamen excufabilibus, undecumque (ut luo mox loco latius differetur) eo confugientibus , tuto licet fubliftere. Narrat infuper idem Marius, Marchionem, qui omnium primus hancDynattiam , ab luftiniano j amdidto obtentam, ad filios fuos tranfmiferit, Anfelmum fuiffe, Senatorem Romanum : cui fuccelftffe facit Arnoldumfilium. Paullus verofEmilius teftaturhunc Marchionatum in-ftimtum fuiffe ab Othone fecundo Imperatore, anno circiter nongentefimo ieptuagefimo tertio, datumque in dotent arschotvm. ZfS in dotem Resina? GerbergSjImperatoris amitae,Lotha-rii Regis GaTiorum matri, continuiffe autem Nivellam, Lovanium, Bruxellam, & nominatim Antverpiam. nar-ratiuncula nihil penitus inter fe difcrepanres. mutant etenim Principes, augentque & minuunt ditiones, prqr-fus pro libitu: pront Ipiffo fecerunt de Ducatu Lotharin-gia:. atque hinc eftquod Scriptores novas litas mutati -nes non rato fumant pro creationibus, ut fic dicam, pn-mifque inftitutionibus Dynaftiarum, attribuantque ea non primo , fed ultimo tope auftori. Vtcumque i , eo omnes conveniunt, ut Antverpiam dicant elle Mar-chionatus Sacri Imperii metropolim, .undejamab illis ufque temporibus, elueefeiturbis illms fpkndor. arschotanvs d v c a t v s. fi Itum eftArfchotum ad fluvidum Demeram, Lov«- S nio juxta & Diefthcmio paritrmmleucarum.nter^ O vallo abjuuaum. Mechhma quatuor, & pregran dibus quidem , leucis diftat; Lira.tidem quat or. brat autem hoc opidum &c$terea ejus ditio n P dem Marchionatus. fed ornatum poftea fui n Ducali ab Carolo Quinto Imperatore, idque D°m ' rum magis, & opum quas in Hannoma polfldent.quam ditionis ipfius adfpetiu. etf, mediocre tamen eft om- dum , & antiquus admodum Baronatus ut vocant leu Dynaftia. Dynaftas agnofeit Principes Illuflnirimte gentis Croite , orrte primum e Gallia, prodierunt autem ea ftirpe plurimi fane heroes: fed clariflimus omnium fuit Guiljelmus, Dominus Cervia:. qui ufque dum n. reretur, fumma cum autioritate , direxit Imperatorem jamdidtum: unde & opibus iimul & potentis Croiorum luculentum acceflit augmentum , idque cum alus nujus tradus Provinciis, tum pra?fertim in terra Hannoma. L 7 ubl» 2)6 BRABANTIA abi, qui nunc Ducatui prscft , Philippus Guilielmi nepos, ampliflim® ditionis & complurium opidorum elt Dominus, Clnmaci imprimis & Bellomontii. ita ut amplos poffideatcenfus, fitque Eques aurei velleris, & non ita pr.dem adletius m Senatum quem dicunt otatus. 1 mi^r ^^i^feenerali pro. rii, quod hujus ,ratius Dyna^dh " * ’ tW rh^uorh^s tmtiurD^lirr ’ parchias exercent: liberabimus hic nnrimm5 fUaS & t0' loco fatis idoneo, idque brevihnf0t amUn? principio dicimus Tonarrh V-aS n tum m militaribus contra pari alfctitat^& fidpetpe?rU™Tr,aV (1UamiPfi cmnia Pmrfus aHcujus fubjetia praeeminenti -almd fere Tr0Parchis in loca libi AntvernianVfu^a^Z.e^bdiialiter ih ob- ~aR4a3S-JRE« »*-. l«is reditibus acquElcere debeant." MARCHIONATVS beRgozomensis. B c V5 -A ^ Bcrgozomium vocant antiqua hc latis dynaftia, feu Baronatus elt: led Marchio- natuspoltea dignitate ab Carolo Quinto Imperatore ornata anno ialuris i $ 3 3, Jita elt autem in colle, BERGOXOMIVM. ad differentiam co- eelle, ad fluviolum Zomam. unde omi: gnominum aliquothujus tradus locorum , Teutonice dicitur 2&erg\pn op ^oom. nafciturZoma haud longe fupra ipfum opidum , & media fere infra id leuc— Scaldim influit, opidum in extremis Brabantisead leuca 111 $ ad oc- cafum finibus pofltum, mari ita propinquum eft , ut non immerito dici pofiit maritimum : portu infuper nobile, & Antverpia quidem, terreftri itinere , fex, iifque prx-grandibus: Middelburgo vero Zelandiae, via maritima, odo circiter leucis abjundumeft. Edidit Berga loan-nem Latomum , Priorem ad Divi Throni, juxta Grob-bendonquium pagum , & Lira non procul, Prxfulem eruditum 8e venerandum, ac Poetam culrilTtmum. Opidum hodie quidem non contemnendum: fed longe olini celebrius: cum videlicet ejus nundins , variis privilegiis infignit* , quibus jam-inde ab aliquot fsculis gaudet, negotiatoribus magis frequentarentur, hodie parum hic vigent commercia , vicinia fcilicet Sc magnitu-dineurbis Antverpia; finitimum omnem tra co//tfr C d7/ admodum fplendideque rem ^ dUplK:i Un^‘rque fofl'a •arcis Pla'ie in So- datU1?" P11011 6 efret omnibus numeris ab-BeSii hniment°fa-le ccnfeJri Polletinter pulcherrima cft noniri mPira:t0Lea- condltum autem & atdificatum lb H”>™".Comh= Nat. h L hic idem Comes opidum Ertdattt nit i l^UeZmrfy,mal’yu&mcul* • « Lateribus opidi fi* ZumuraZ 'f u' M"JT^t his, per hM bella , novem adfZTl s feu valla, ut vocat ^mmia.-us,antemurana: & eu im,r n, Pjr‘Mf'”&uL‘‘ propugnacula[cmihwaria. ita quidem ^ Cen^Ur°m‘ prteter vir,",T‘ agni?icunt Pa8i complures ampliffimi, eioDidmnllloSAu?P‘am mii'otes. annexum deinde cit fendalia tcrrlto.riumclue Stenobergenfe, una cum Ro-Ton.irrh™ n,Clpi0 >& Oofterhoutio, nobili & antiqua Tiirifrn r\eten,arce confpicua : b quo loco oriundus mus fane & mtUS danffimus loannes Boifotus, doitiffi-nms iane oc magni ingemi vir: unde 8c ad maximas ^uaique digmtaies evedu3 eft : fuitquereeius primum apud Anglorum Reginam Legatus : inde Confiliarius in Senatu privato, & Thefaurarius, five Cultos tabularum artiim Yilvordienfis. Eft infuper Breda jam ab annis aliquot B R E D A. 261 aliquot retro , fedes feu domicilium in hoctraftu Prir-cipum Arauiinorum , qui & Comites NaflTovienfes, ad quos devolutum eft ejus dominium. Sed non erit for-taflTe abfurdum, etfi proprie quidem ad Spartam no-ftram non pertinet, fi curiofis talium rerum ledtonbus explicemus , ubinam terrarum Principatus ifte quem diximus iitus fit: tum qua ratione pervenerit ad illu-ftriflimam gentem Naffoviam. eo mapis quod Principes Araufini habeantur velut indigenae hujus tradtus,oC ineo fixerint domicilium. Principatus igitur Araufinus (itus eft inter Delphinatum & Provinciam Narbonen-fem. metropolis ejus Araufio , vulgo Oranges, feptem plus minus leucis Avcnione,pontiticiie ditionis urbe,ab-junda. principatus equidem nobiliifimus. & tam venc- rand$ antiquitatis, ut non alium , prxter Deum , iupe-riorem agnofeat. devolutus eft autem a multo jam tempore ad illaftrilTimam gentem Chalomam .unam e quatuor primariis Comitatus Burgundtat .ac Nataret*. & aliorum in eo locorum dominam, tandem vero per toeam fcemininam , & Henrici, Comitis Naffovienfis, hodierni Principis patrui .cumhzrede domus Chalo- niz. matrimonium , pervenit hic Principatus ad Gentem Naffoviam, ortu Germanam. Ita ut htec quidem ditio nobiUffimos femper habuerit Prmcipes. &non is, qui poft crebras vidorias, Cxfau ,cujus P mocum imperio pr$erat, in Italia partas P hseredemfibiinftituit Renatum . nepotem ex iorore. CC pratditii Henrici Naffovii filium : cum lege , ut is ad u-merct retineretque nomen & titulum domus Chalome. quam legem, alia omni confidcratione poirpalita, R • tus accepit neque dum vixit tranfgreflus eft: & virt J bus fuis Carolo Quinto Imperatori probatis, dum una cum Csefare eft in obfidionc FamSandiDefideni, r percullo tormenti majoris idu exanimatusinteruc,^u- percullo tormenti majoris ictu cxdmuMiuanuvi.a. nofupra fefquimillefimum quadragefimo quarto, aato autem improli fuccetiit ex teftamento, ab ipi „—>. Rc-abipfomet Ccfarc 56* brabantia Ciefare approbato.hodiernus Princeps GuiljelmusNaf-fovius, ejus cognatus, qui nomen tamen & titulum domus Chaloniae non adfnmfit, fed illud familite lua; retinuit. Gaudet autem hic Princeps luculentilUma fane ditione , & in eminenti admodum dignitate conftitutus eft. pratter enim Principatum hunc Araufinum , &tot loca Burgundii , poffidet varia etiam bona iuriidiaio-neique & toparchias in djverfispartibus Gallia;: poffi-det Comitatum NaiTovienfem in fuperiori Germania: poffidet denique inhocnoftro tratiu nr$ter hancip-b™dVrD,efthemiu? 8eneris merces. Gemina habet Collegia H alterum Divi Sulpitii, alterum vero Bea- vir^?,v!!, !-DlefthemUnatus fuit Nicolaus Clenardus, f • m \mguarum dodtiflimus , 6c variorum operuna P ?r 1 lnter Pn!S qUam tltUJUS ipk & nomen Grimber- Dynaftiam agnolcnnt!’ P°ft ^ dlvirionem> duPlicem TRAIECTVM AD MOSAM. * 1 ' R A1 E c T i ad Mofam, quidquid alii fcribant,8c no!"ne 11]uxra , & etymon vetus eft, inde videli-cet ductum , quod trajiciatur ibi id flumen , voce l eutomcaLatiari omnino & ex amuflim , quod aiunt, “fP0"le.nte- Latini,ad inferiorisTrajeai, totrrtbtBel-B itit, 8c in Hollandis finibus politi, differentiam, Inn! ^nty!0Te Traic,aum Superius. Opidum opor-Tusn P ot j & commode litum: nempe ad ipfum flu-, quod medtum fere interluit, ponte magnificio SC pulcherrimi operis, coque e lapide , ac vel Cornelio Tacito nominato. 8c Leodico quatuor leucis diflito,ftra- tunr" e u an!^m urCS ampla»antiqua, 8c probe ad- verlus holtiles infultus munita , pulchris denique 5c crebris Kdificns denfa. duo in eapotiflimum templa: quorunralterum , ipfomet Rege, qua videlicet Duce BrabantizE, gaudens Canonico , Divo Servatio facrum eft ei , qui populos iftos omnium primus ad fidem Chriftianam convertit, primufque hic egit Antiftitem. quod munus tam fantie adminiftravit, ac tot tantifque miraculis claruit, ut merito obtinueritDivi vocabulum, obiit praefui fantiiflimus anno nonagefimo quinto fu-pra trecentefimum. vicefimus vero, idemque 5c ulti- * mus ' . . ;'; ■ - i ; • i r >; 3 A l/ TRAIECTVM. 2^5 mus PrsefulumTrajectenfium fuit Divus Lambertus, is, qui martyrio inibi coronatus e it. quam ingratitudinem quidem & crudelitatem illius gentis graviter & indigne ferens Divus Hubertus, Pontificiam ledem , Summi Pontificis nutu & audloritate , uti latius infra narrabimus, Leodicum tranftulit, anno leptingcntefimo decimo. In aede Divi Servatii plurimas adfervantur faci a? Domini noftri lefu Chrifti, Deiparse Virginis , 8c aliorum Divorum reliquiae , quae Itatis anni temporibus , Sc per alias quafdam occafiones, magna cum gravitate lol-lennitateque populo exhibentur fpedtandae. Alterum e primariis templis Divae Virgini dedicatum e 11. Habet mde Trajedtum nobililfimum illud & peramplum Coenobium , quod 25iffeu vulgo appellant, Equitum Teutonicorum , ordinis Divae Mariae Hierofolymitan». locum , velfrequentilfimae aulae excipiendae, non idq- nisejus coenobia, arces multas&pagosfub ditione iua tenentia: extra Icopum non erit, n breviter referamus ejus originem , ac deinde nonnihil dicamus de progrel-fibus , atque praefenti (latu. Sed quo melius elariafque intelligatur & ea quam diximus , & confimiles aliquot illi conjundtae res, altius paullo exordiendum elt. Diro itaque anno jam-tum millefimo nonagefimo nono , oC ante recuperatam ab exercitu Chrittiano Hierololy-mam, mercatoribus Italis, ab infidelibus inibi Satrapis, fadtam fuifle templi in honorem Deiparas Virginis sedificandi poteftatem. qua illi obtenta, gemina, vicem unius, templa, geminaque, alterum viris, alterum veio fceminis, condiderunt coenobia. qu« ab exteris quidem religionis ergo, ad ea loca fe conferentibus > imbique figentibus iedes fuftentabantur. Coenobiis paullopolt accefllt & Xenodochium , Divo loanni facrum. cujus illi profectis,religiofis nimirum & idoneis viris,curandos commifere pauperiores Chriltianos. eos autem Religiofos loci tunc temporis Patriarcha candida: crucis figno ad dexteram infignitos Hofpitalarios nominavit. atque a tenui ifto & levi principio originem traxit ordo Equitum Divi loannis, qui, quod ob egregia merita s66 BRABANTIA rita (ficuti pie credendum eft) Domino Deo efleiit cordi, ad tantam deinde potentiam funt progredi, ut inter alia quaedam praeclare gefta , Saracenis manu armata eripuerint Infulam Rhodum , anno Domini 1308. unde & Equitum Rhodienfium titulo fefe ipfi infignie-runt. tenuerunt autem 5c valide propugnarunt hanc Infulam: donec terribili tandem exercitu , formidanda-que potentia ab Solimanno Turearum Imperatore ob-fedi: poft toleratam fex ipfos menfes obiidionem > SC horribilem illam tempeftatem : cum non ferrentur iphs a ceteris Chriftianis , perniciofis inter ie 6c civilibus bellis implicatis , ulla: prorfus fuppetiae : duro neceld-tatis telo coa£H , & ab uno e fuis infuper proditi, coiu-pofitionecumhoftibusfa6>a fe dediderunt, & locum illum, fub finem anni Chriftiani 1^22 Tureis celferunt. Atque hoc padto atnilfa eft, non fine gravidimo damno# maximaque Chriftiani nominis ignominia, noftra illa ad Orientem rupes & propugnaculum , quod tutilTimum plane prazftabat Latinis in Afiam Palaeftmamque tendentibus commeatum. Equites autem ipfi , in Italiam inde-tranfgreffi.obtinuerunt non multo poft ab Imperatore infulam Melitam , inter Africam & Siciliam litam, eamque hadenus quidem feliciter occupant, gloriofa i$pe pro fandiffima noftra fide fuftinentes certamina, quimmo nuper anno millefimo quingentefimo fexage-iimo quinto , admirando plane & inaudito animi robo-re, propulfarunt inftrudidimam illam Turcici Principis cladem, tanto in ipfos impetu , tamque acri obfi-. i006 > licet irrito prorfus conatu , fievientem : cado interea hoftium archithalaflb Draguto , ipfoque ho-Itih exercitu mirum in modum afflido. uti plenius ipfi in Commentariis noftris exfequimur. Tradit libro operis lui vicefimo primo clariffimus feriptor Raphael Volaterranus,Equites iftos Rhodienfes, vel ii mavis pi-vi loannis, ede Ordinis Sandi Auguftini. quod iplum leftatur 5c Hiero Paullus , libro ,cui titulus , dt Ec ut vel magnis Principibus po-Polnni»!)10 a?6111 '"feriores, unde non raro cum ipfis finiic Kcgibus,orta utrimque contentione fuper con- Imns, aperto Marte aufi funt decertare , &infignes interdum reportarunt victorias: nihil veriti, quotiefcum-que poitularet neceffitas, vel univerfum fimm imperium fortuna arbitrio intrepide objedtare. Incipiente vero recentionbus paullo temporibus inter eos regnare fa-ftu, & luccedente poftpaullo difcordia, quaeque dira imperiorum 8c gentium omnium peftis eft, ambitio?^ cito facileque attriti funt. ita quidem ut ad ultimum prseliantes cum Cafimiro Rege Poloni2B>magnafua cum ftrage Equites nottri fuccubuerint, fuerintque coacti in verba Regis jurare , 5c patronum ipfum agnolcere. Accidit inde anno undecimo fupra feiquimilleEmum, ut eledtus in Magnum Magiftmm Albertus Marchio Brandeburgenfis , excelfus atque magnanimus juvenis, Sigifmundo , Cafimiri in regno fucceflori, pra^ftare noluerit debitum fidei facramentum.unde afperrimum inter eos exortum eft bellum-.quod magna utrimque contentione perfeveravitufque ad annum 1^21. quo tempore quadriennales inducias pacti fiant. Interea vero Magnus Magifter Albertus, poft adhibitum aliquod impetrandi ab Imperatore fubndii ftudium , ipfe Nonber-gam ad Comitia , catiiTam fuam commendaturus * profectus eft. fed vifo nimirum , Germanos Imperatoris cum Gallis bello, ac Turearum in Pamionianiimpetu, tum 8c rufticorum tumultu, pius fatis diftr g.q poffe ipfius rebus attendere, caP^ fomffi cum Polono tranfegit, feque oblequium lL‘“ vantiam prseftiturum juravit: mutato mtenmprMerjus & fas, iiiBoruffia rerum ftam , admiffaque dotirma 8C ritibus Lutheranis. faflus inde a Rege , ex Magno Ma-«iftro Dux & Princeps Bor uffia;, uxorem duxit Doro-ihearn, filiam Regis Danorum. unde concitatus inho-minem univerfus Teutonicorum Equitum Ordo , eum, etfi Boruffisecompotem, & magno illo Rege fuffalmn. titulo tamen & dignitate Magni Magiftn Prlvavit,iiitt= dto in ejus locum Gualtero Crombergio. Ipie.quia varie lacerabatur in omnibus fere Germanorum comitiis, & videbat implorari contra fe opem imperii, icrip-to fefe utcumque apud hunc mundum purgavit.led pro-feriptus eft tandem Cselaris Cameraique, ut vo , Imperialis fententia , & judicatus imperii hoftis, anno i ? 37- qu$ fententia tamen exeeutiom numquam mandata eft. imovero Albertus numquam poftea deltitit ab incepto, fed ubicumque potuit nobilidim^ Sodalitatis opes attrivit. Atque talis eft hodiernus Teutonici Ordinis ftatus, etfi divitis adhuc fatis & praepotentis, in Livonia Equidem , 8c per utramque Germaniam, bu-periorem dico 8t Inferiorem , multa hodieque poludet ppida, plurimas arces, pagos, innumera dcnl9u^ M 2 agrorum agrorum jugera, praecipua ejus fedes Mergcthalige vifi-tur , non incelebri Francis Orientalis opido , Magni ejus Magiftri hodiernum nomen 8c titulus, WolfJdut DetgrAtta sAdmtniflrator in Borufiia , 8cc. Sed ut revertamur deinceps ad intermiffam deferiptionem Traje&i, fciendum eit, Opido duos Dominos effe. partem ete-nim, quitenus Dux Brabantiae , peffidet Rex Philippus: partem Leodiccnfis Epifcopus. quae pofterior opidi pars , fcnbente loanne Placerftio , antiquitus data fuit m feudum a Poro Lovanienfium Comite , Divo illi Servatio, cujus fupra meminimus, quod videlicet rnmi" tem libera flet ab virulento quodam e natibus exhal atque hinc eft , quod tranflata Leodicum cathedraPontificia, Pontifices Leodicenfes in hanc O- ti!onerm^m1fU,iCeffenKt: ?U°dVle duplicemjutUdi-ni ,m du? ex t.nbunal. abfque notabili ulla fi-^d.fferentta, cives Trajedtenfes agnofeant. quo ^/ubditosfuos Princeps,& lubditi viceverfaPrin-rik, m luu?1 d1gn°fcant, invaluit inde a prifeis tempo- r.nmS fonfuc^do » ut proferatur in filiis genus mater-P.adt°;.ut fl alterutrius , five Regite, five Epi-Icopalis junldiaioms mulierem , duxeris tibi uxorem, mu eo conjugio nati, illius futuri fmt fubditi, cui fub-nrim^iZ m?teit- exten autem,fiqui fnas hic figantfedes, rinnm dic Profiteri tenentur utri Prin- onr fpn'!,,11?1 efleblbj.e&i, 5c fub eo pottea vivunt,ejuf- OnMi minis, in Provincias circumje&as, magno Trajctien- fiUDe1"cribamus vero deinceps opida Brabantina minoris dignitatis & fama:, inter quae, fervatoqucmmfti- tuimus ordine, prima nobis occurrit Stenoerga. Stenberga adjacet mari, duabus a Bergozomio leucis abjuncti fuit olim qpidum potennffimum, mirabili prorfus & famofo porra inligne. verum & bella ,ix in-infolitte matis tempeftates, eam mifere mutilarunt, ec in humilem plane atque abjedam redegerunt tortu-nam. Paret Principi Araufino. A D D. [ Oppidum exiguum & diu invalidum quodque VA fitum ejfe crediderant ut permumrt non ptjfet. Itaque variat vices fuperioribui bellis fuit expertum , femel atque iterum a Hi/pano captum , & eadem facilitate d noflris recuperatum, Nam quum D. D. Ordines confaderati Belgii dejperarent ita, muniripcjfe ut obftdtenem aliquandiu toleraret» nulla opera adjicienda putabant-^ tdque tantum caverant tne , fi Hi/panus i o potiretur , excurfionibus piraticis inter Zelandicas infulas omnia infefla faceret, valido munimento ad oram feti Zelandtci ftru* £io-t quod quinque habet propugnacula,& foffam duplicem,ahA-que opera militaria , & , quo tutior ad illud effet ab Ho liandi a 7 M 3 ftrttbM parttbuiaccejfu*texadverfo aiappofitam elicu , ab oppidove-mentu, ripam , minua cafldhim , cwn duobuspropugnacutu a~ grum verftu, & foffa. Verum amiodemum doloxxvll ratio fuit inventa oppidum hoc muniendi, & agrum omnem qui inter hoc & Bergas ad Zomam interjacet ab hofttli incurfu defendendi: in quem finem tres pa/uder , qtu utrumque oppidum interjacent, fojjaconjmttx , & terna cajiella , qua maxime fu-fpelhaditus, pofita ; feptumque immunitum ; quod fiib mtenia Steenberg* Citum,in exteriora agri exHitajd nomen ai Steen-bergam alveo ejt) immifis aquis inflagnifpeciem verfum - oppidoque ea opera adjida qua hodierni belli ufus invenit 'ut jam inter muniti fima oppida cenfert queat. ^Ager illius fertilis mul-taque m vtano alluviones fuperiorib. annis aggeribus ctauCei, magnam omnu generis frumenti & aliarum frugum copiam fe-renter : quarum qua oppido proxima , comtu Henrici alluviones vocantur , vulgo <&, genftjio: polbev ; maxima “utem Principii nomen referunt, vulgo p?iucen lanb : qua ut afiifatii hofimm excurfioritbw tutiores ejjefit, in vicino & in Aggerum nexu reduftus aliquot & minora caftella funt exei- lira. T A ,P?^ca ad flumen Nitham, duabus,5r pra»- I y g;ai^buS quidem leucis Antverpiatotidemque . _ Mecnlinia didita, optdum fitu Sc induftria muni- mmum,pulchrumJamcenum,&: benignis valde, humanis , ac moderatis civibus habitatum, quin propitia fa-venteque Antverpia, atque incolas ei & quseftum fub-mimitrante , non domibus tantum & «dinciis , verum opibus quoque fit indies locupletius, gaudet anniverfa-ms nundinis : gaudet mercatu boario , celebri valde Sc momentoio. ut qui inde a Divi loannis , ufque ad Divi Martmi, uno hebdomadatim , die quotannis continue-tur, mgenti interea , adeoque mirabili boum numero diftrahi folito. conficiuntur ibidem 8c panni, 6c ali® quaedam id genus merces. A D D.[Venierunt o/iminterdum Lira,& quidem umeo die, quindecies mille bubuli pecoru capita, dena quidem & duodena millia, ordinarim irithi numerm , & follennis. Floruit quoque urbeculafiudioforum atque [chelarum frequentia ^quarum ad, trh gtnta 0" duas aliquando fuifre commemorant.] Vilvordia BRABAN TIA. 275 Vilvordia affidet flumini Zennac , medio fere inter Mechliniam & Bruxellam itinere , quarum utraqe pari duarum leucarum intervallo abjungitur, opidum fitu magis , quam arte munitum, arcem habet latis antiquam, conditam anno 1375'. in qua Principis nomine adfervantur ut plurimum & habentur in vinculis captivi quidam praecipui nominis: de quibus ipfemet Princeps, nullis omnino Magifttatibus opidanis intervenientibus, proprio nutu , & ex cauflae cujufque meritis , facit decidi. Adfervantur in ea 5c autographa privilegiorum, Brabantiae & annexis ei dominiis a Principibus luis , oC hifce rurfus a Pontificibus , Imperatoribus, ahiique lu-premis Dynaltis , conceflbrum. item contractus oc pa-tia, inter Ducem Brabantiae, 8c quolcumque alios nn-cipes, inita, quorum quidem privilegiorum oc ia genu» munimentorum cuftodiae profici fqleta Rege commif-farius quidam , feu delegatus, feur/<4««^ rur Theodorus Lifveldius, Do- •minus Hammat, vir litteratiffimus, & primarii nom.ms qui ob raras fuas virtutes & rerum peritiam . alletius fuit ab Ordinibus generalibus Belgii in Confilium Sta* tus, & paullopoft creatus Cancellarius Brabantiae. Gemblacum , vulgo GembUurs, Namura circiter tribus, Nivella quinque & quidem minoribus leucis tb-ftat. fuit olim Comitatus, fed m Abbatiam convena veterem illam dignitatem amifit, ita ut vulgo vix nat -terior ejus mentio. at in conditoris tamen, Divi nempe Guibcrti, ncbiliffimi viri, memoriam. Abbas iuccellor, in conventibus hujus terne, inter nobiles quidem primus , inter vero Antiftites Brabantinos poliremus roga, fententiam , eltque ecclefiaflicus fimul & politicus onidi dominus. Ipfum Crenobium longe ampliili" mum,& magnis,iifque auguftis valde 5: iumtuoiis operibus, ftrucUirn aevo jam tum Stepnani leptimi, Toiiti-ficis Maximi, meminit ejus cum laude doctimmus Fia-tina, cujus verba fic habent; Hujm quoque Ventipcu mento adfcripfertm Santium Vigibertutn^ nobilem Lothartngl& Principem 3 ejui Gemblacenfe canobtam propria tmpenfa^ ma-gnti opertius , breviextruxit. Eft in hoc ccenobio celeber** rjma bibliptheca, in: ut diCta mago ilia fiveftatua perieritincertum qua vi , cafu, nifi quod fufpiciopr&dones culpat> in iis luflris afiiduos per hac bella, nonfolum crebros. Ea amifiio incidit circa annum cIdI D LXXX ut ajmt: & conjpm ibi Diva defit ,fed non B RABANT I A »77 coli. Veniebant enim nihilo fegnim ad locum foculumque va« cuum; & opem ac fohtium etiam inveniebant, guu miretur, aut culpet? Perfie , regii [ut feliam venerat ifunt, quia majejla* illa infedijjet, & at actu velut facrajfet: cur non liceat pia loedi Nummi eleCta, (y confeerata ? Nec tamen quercum illam (ne* rno cenfeat) ob ipfam\ fed in ea (latuam, inftatua Divam ; in. hac Deum venerati funt, & adorarunt. Nec in fatua fane proprie vii aut virtus ; quod res hic docuit ea amiffa, & mox. mutat a.Nam poft annos feptejd eft annos cIolDLXXXVI religiofus quidam fenior & Senator Sichemienfis, confpeftaaf-* fluentium multitudine & ardore, qui inter ficarios & telapra-donum , non abjiflebant locum hunc petere ; fujfecit imaginem arcuU lignea impofltam, & quercui ibidem affixit. Manft, do~ nec anno clolocil majore tn dies concurfu, Godefridus Paftor Sichemienfis , venerationi augenda y det rabiam arbor e,in facello modico, quod e tabulis juxta flruxerat, rite & pie collocavit. Sed emmvero , cum ii angnflum turbis (ita loquendum efl, & fine numero jam concurrebant ) effiet: factilum e lapide 06toinchoatum abfolututtitjuc e(t3 & Vnxd,c«tHm[«crttum. que ab ///«» *r Jtev»"’ Mattbia Uovio.Mechlmienfi ^irchie-pifeopo, tanto hominum, idifiitii ettum tocu, conventu , utii quoque inter Miranda, fi non Miraciih, cenferi mereatur. Hoc fnauta anno ijio cIOJOC. IIII. Utbutlmiu, dteqitl J j1. Trinitati cjl picer: & ex eo , ipfi itla imaguncula ‘Hper-feverat. ^itqucrctu pau/lo ante , cmfilto & decreto ,dftirpe excifa eft: iique vel ideo , quoi trunco variePciJPo & imminute , cum pagmenta & ajfulatquifque jibipeteret, cape.rajam minabatur. Excifa itaque , & Sichemmm , quod ejm fuper-fuit tranjlatum. Vnde quidam , & icunculas fibi fecere , & pie colunt: ali: fiuftulum pttuuft, & conflat quod cum morbo, rum medela.] HELMONDA. T T E lmonbam alluit fluvius Ada , opidum tri-I—1 bus Eiudovia leucis abjuntium,& elegantitjuod -L J- fatis fit arce ccmfpicuum.in qua degit vir quidam primarius e nobiliffima gente Cortenbacquia, opidi hujus Dynafta, Sc eo nomine Vicecomes, five Burg.grmiue Vurniae atque Dul burgi. Natus fuit Helmondte cloftif-fimus ille Andreas Helmontanus. Alfidetopido pagus M 6 Beca, S7s brabantia. Beca, patria loannis Goropii Becani, medici perquam eximii., & in omni litteraturas genere verfatiflimi, ut c feriptis jampridem excuiis abunde conftat, etfica non« nulli infclentia nimis & exorbitantia judicent, GRAVIA. R a y I A lita eft ad liniftram Mola: ripam , Rave-1 —. ftenio quidem duabus minoribus , Bulco-ducis veroquatuor grandibus leucis abjundta , 8ccum fitu , tum aliis quoque de cauffis , magni in primis nominis atque momenti. Canonicorum in ea collegium templo Divas Elizabethse facro. ipfum opidumDyna-ftam habet Principem Araufinum, qui adeo nuper illud, clientelari deinceps jure poiTidendum, ab Hilpaniae Rege mercatus eft , fed cum Ordinum tamen Brabantix, line quorum fuffragiis Duci patrimonium fuum neque vendere neque obligare ullatenus fas eft, confenfu. Sed pergamus deinceps ad opidula quasdam minorum gentium. A P D I T. [ Gravia caput provincioU Cuyk^na: ambitu ejuidem exiguum intra vallumquippe quod quarta horA parte circum iri pcflt 3 fcd opere & induflria muniti fimum-Oppidum hoc anno C1 O I D l x x x v I Hifpanorum manv^ dednione pervehit, ignavia [ utitunc fuit judicatum ) prafefiit qut culpam capite luit. Manfitque in eorum potejlatc adan-n'im. Clolocil, quo^ virtute invidi fimi Principis Mau-. ritii ab iliuflr. D.D. Ordinibus fuit recuperatum , poft duorum fncnfium obfdionem. Licet autem vel tum munitifimum efft sppidum3quippe terreo vallo & firmifimis & magna molis propugnaculis cinctum ; tamen poflquam in manus confederatorum rediit omnibus modis permunitum efl. Nam undique valido vallo cingitur , cujus lorica ad offiodecim pedes lata eft; cui an-nexafeptem ingentia propugnacula fibi invicem reffondentia: una cum vallo ad pedem ;' & fuperfoffa labrum vepreto fepta» quinque quidem pedes lato , fupra decem autem alto: deinde ti-tiftlMA profundif imaquefeffa ; & extra illam varia opera cor-fi%cul atas quaque alia hodierni belli ufus invenit pinguia fuis rur-futfofu pr&cintta , & univerfa denuo generahfoffa fuperiore anno conclufa; ut nihil humana induflria jam addi poffe videatur. Quibus accedit quod & natura ftt munita. Nam maxf m'parte d Moft lambim, qua autem Brabanliam afficit, humiles undiquacjut agri, partim ab amniculo , mii c Peelapa* lude exiens ( ben ttaem vulgo vocant) hoc oppidum ali abit ur & perlabitur , & uliginojt & rigui redduntur * hybernis vero tnenfibus Mofafiu. alveum fuum regrejfitf, magnam fuburbani agri partem ita inundat, ut modica navigia tranfircpofmt,£/* hac temperate oppidum obfideri nequeat, ^dgertutics-humilis & fere pafcuus, atque optimi fani ferax , magno equitum ^ qui hic fere aftiva atque hiberna habent commodo, Crrciter hera itinere verfus eurum aliquot fylva cadua jacent, & perampla palus bituminofa , ita ut oppidanis & lignatio peropportuna fit, & cejfitum bttuminoforum copta. Catorum antiquum ej oppidum y habetque vi arce fua cameram feudalem > a quam pertinentfupratrecenta quinquagintafeudr., prater a iquot nobilior a feuda , qua d Ducibus Geldria , prafirtima ^Arno oy {qui hic tam ante quam poft captivitatem fuam agere conjue-verat, & hic diem obiit anno C I O C C C C l x x x l > um cum fratre fuo WHhelmo E^„d, Comte & Dom.no lf an vero in Bruxellenfr. rerum uum j ?ur,la- Continet porro hocipfum Gena- ^^«crstssnastofc venationum de^ '* te™,i’eriem > terrte amoenitatem, Sd Srir”5"^ fhon rn,JUIn^Ue a.mPIiu? annos in hoc tradu una cum en- ifortc » plures in Genapienfl hac arce natos i n * moratus fuit, quo beneficio tamen poftea non yIlte » “j1 nec aliis plurimis in Delphinum collaris» iJe Rex ( adeo fcilicet amicitia f$pe potentior eft ambitio ) maximus atque afperrimus, fiquis alius um-quam, hnt domus Burgundicx hoftis , illatis ei eraviifi-mis bellis, oc Burgundia ipfa cum tot aliis terris opi-difque ereptis. Gela, duabus ab Herentalia leucis abjumSa , pera-mtenum eft municipium , in quo, ante paucos hos an-♦ nos, nos, inftitutum eft collegium Canonicorum , honori 5c memoria; Diva; Dimpnac , nobilis olim e Scotia vir-ginis. Arendonquium leucis duabus abeft Turnhouta. Dormalia grandi tantum leuca diffidet Lania,oC cum ea prima , quod vocant, initantia , Bufcum-ducis, etii procul abjundum, appellat. Vagi aliquot practpiii in Brabantia nominis. sr\ Vnt infimer in Brabantia 8c pagorum iil ea catalo-go loci quidam & baronatusac toparchia naud-quaquam exigui nominis, nos praecipua tantam eo-rum enumerabimus, & in cieteris, brevitatis erg°> referemus ad peculiarem illam tabulam Geograpm iiipra operi noltro infertam, przcipui itaque pagi u ifti. Et primo quidem , ____ ____ itilCmo etiam terra: uraodnu» r Boxteliam alluit idem fluvius Dommela, locum duabus leucis a Bufcd-ducis abjunaum, & cum titulo baronatus , tum infigni Canonicorum collegio no. b’Rofendalia dillat Bergozomio quidem duabus , Bre-da vero quatuor iifque prsgrandibus leucis, eftque pa» gus admodum lautus, aquarum & crebra: navigationis aliarumque rerum commoditate fpe Purmen-fis^ntverpia ebfidionem moliturus eo rnatme^Riboriiummttr- £7ZuZlLCfl0r r^iZmde. repulfi recti A*,, a- r . ,frd 0Pptgn'>tto tentata. Prttno ■Dim facubanZ ^U{ uSilul,‘ ?»I Gajparim, Lucenfi Duce furno prar,dianUrr^mn°, ^ ^ incendunt, & ntenfi qui forte Addant e tos loco pellunt-, atque ita Fur- PetiuHtur mil‘t fid' & re* militaris peritia claris* , ParmenU Z^l ,pf°J>ul",ri'0‘td‘rficitur , multum fucccnfente haulii Mu[n ptactpites fe dederunt; pars aqM fis cedis di natand°?vafcrunt. Id in eundem quo ^AraufioW que LiUne . tne1dtt Cafus is oAntverpianorum (ludium acuit-, •ohortem el\ UfnUlC1M tantum c X X x prafidio tenebatur, •x raeittari T ‘maj>’lT!mtute « mittunt, ac L XXX deleti11 cohorte 0,°rum cedegie. Lillcam deinde mijfuscum Gallorum filius ■ ani - *“ rOiiovius Tehnius , Latmii captivi dignifiimut *a obfidtoneedifZ atate magnum virtutis paterna Jpectme» niteif. , cie£ittam ^Antverpiam muliu operibtacomrM-cvrJett ’ A tera cluocIHe * veajone munitio Liefhoeek^na ^eniff /I • utIxclu,: Melgu -Scaldisnavigationem tutam , H’~ Jpanu tnfejlamfaciunt. Crevit ex illo Ldlaa, & jufli optiiul‘ ZZr™ ln^litt' ddagnum autem diferimen adiit anno C 10 CXXVII: parumque abfuit quin ab omni fitbfidio i fi-deratu provinciis abfeinderetur. Rem gejlam hoc modo d‘f‘r'-bltGratius mobftdtone GrolUcum annexi, illius anni. W1' fuga {tnquit)Jpemfecerant,invadi peffe Bevclandiam aufraUm, & aperto ad Irficam aquarum fepto, & perfofiis qu*obfta~ bant, oppidum Goefam atque ei proxima mergi , partem ver0 infuU Horta adfnam etiam retineri, de fenCam quippe fui* W ' s 7 geriba*» BRABANTIA. a87 geribm , qui olim in pace jlruttt ad coercendam eluviem nunc pro belli munimenti) erant valituri. ^4mu effluxerant dum ex» pedatur tempiu idoneum quo exhaujla prafldio Goefa tiudam infulam pr ab er et : quod evenit» dumPrmipem & exercitum munienda Grolla cura retinet , & audita pridem per explorato» res regios conflha fui vetuftate in oblivionem venerunt. Ergo %s4ntverpia contrado, vufcapharum, & qua alia navigiaplano alveo facile vadi-f in fidunt, pars adada per afluar lum quod re» tro Ltlloum multu uliginoft folifruticibus obumbratur, pars cur» ribus eodem perveda : quinquaginta omnesy bis mille iuflruda militibus. Per merfa terrarum inter Sca/dim Hontamque Be» velandia auflrali accedunt, captato tempore quo maxime vacuus ager ^ad folemnem Goefa mercatum profedis inhabitantium plerifque. Sed mare /perato citius recedens inter eosquiadve» nexant & Bevelandia auflralu aggerem medium fecerat Jfa»^ tium , quod gravi caeno tenax, nec fcaphis nec pedibus tranftrt facile: ^Attamen ecrefii fcaphis pedem inferebant, quummih» tum pauci emifli oppido , hument i extra aggerem fo/o femet cftentantes , & inipfo aggere vexilla , quibus ad p ublicas volu» tu, e, indigenA uti Colent , fro ftgni, rmhunbw collocata, fa/fa imagine verum metum fecere. Imenm connt, plure, feltma-bant, nullo religionis difenmine, quum Catholicis plena fit regio, communi cm&is fua defendere. Sueu illi vifi, , cum fefeapim reddidiffent, apud RiiUndiam unam ex minoribus infula expo. dant aflue, ijut bar entes levaret, reditum ; & proprio Scaldis alveo fubveSi infulam advenere modicam,& tantum pecori nec 'multo pafcendo utilem , proxime f ib ewn locum in quo Scaldis Bontaque divortium efl. Hogevverva huic infula nomen efl3cu-jus parte dextera quod fluit Scaldis, Aggeram, altera, Cromfli» tam vocant. Plic quarto augv.fli die caflellum excitavere, mox & propius Aggeram receptum , quotrajebius muniretur , ini» tia premendi undique Lilloi. flmu/ Santflita caflellum magna mole ac fpecie , (propugnacula eifeptem deflinabantur,) aggert veteri,qui firma terrarum ab alluvionibus dividit,adfitum.alia» que in itinere yAntverptam , partim in qua diximus conflha, fartim continendis militum excurflbus e pergis ad Zomam , & parandis qua utilia, fi quando ejus oppidi obfiidium placeret: quo fine & fojfaduci ccepiti d caflello Crucis, quod non longe ^Ant» verpta efl , Stabroucum ac porro Santfiitam verfiss , qua com» meatus tuto ac levi impenfa tranfirent. Sed hos conatus & for» tuita & Htffanorum molitiones haud parum turbavere. Nam primum oblobrif fecundo die in Santfiitiana munitione impro» Vlfitf 388 BRABANTI A vifia igm tuguria & quicqutd flammam alere natum inerat abfumflt. InflaLiUoum aquaria complura ex Scaldi mtrorfurn fufa alluvtenes varie interrumpunt. Proximum ex Im Blauga-rium dicitur, unde agger novus ad Lilloum pertingit. In eo aggere & inter afluaria. Batavi cunfla munimentis implent, quo &hojiemarcerentUtim incumberent. g>uod imiu-tM bf’ f 'tfem uI<‘™°rn, Samfliu objac^ ubi 4^- ■Tmmmet‘tlhSl"i,M&anum 4-^«'tirclmfrfaalni "A eiu. Cnatium * c,,uPr'P°P’>u rtcepto flumine contraht (maMn ‘lcn,,liltmaU^e ambuijubet. Impemfucccf-bantfol ^Mnoiuam‘lp> SantJUtam magnii cum copil tenl-l ‘ , jadu & praliu operi intentos incurfa- t ' j. arx> Frederici Henrici nomine infieni- ^ heftdi arce adStofa afiuarium , inter- a,/,!,°d!'Urt ap&e[e /oc» perrupto, vireat qmncentM videatur1™*1' utl^am ^enu0 Lillci fecuritati abunde prcjpectuni rmSnm f CiCa c:i^at Bmxeila duabus leucis , fertiliad-feu bar„!° ° circumdata , & ampliffima fane dynaftia, eme DnrroAUS ’ uf^“® pra:ter territorium longe late-compledW™ ‘ fePtemiie(im pagos fub ditione fua ^iT-elladuabus leucis, eftqueStipfa LeefdaH, Hgnu atIS-& j«riidi6tionisDynafltia. l roittns nrldl khr 5 CIvdter leuds abeft I-ovanio, ba- quifiimus’ $no^lbs > ^ Brabanticorum omnium anu* >Vefemalia propinquam habet Roffelariam, Lova-n ? n?ro duabus leucis abjuncta eft: baronatus adeo nomus, utejns dynafta fit Magifter equitum, vel ut vulgo vocant Marefchalcus Ducatus Brabantiae. Baronem habet Caiparum Schetiium , eum, cujus &" fapra ht mentio, cui nuper defundo iucceifit filius Lance-lottus. Pervefia medio fere inter Gemblacum gc ludoniam itinere pari duarum leucarum intervallo ab utroque opido diffidet, eftque antiquus valde & late |atent: ditionebaronatus, adeo quidem ut ejus Dynafta? prifcis illis temporibus ea fuerint potentia , utctim Epifcopis Leodicenfibus interdum belligerati fint. locus hodie eft in ditione Domini Merodani, baronis prxterea in hacipfa terra Du filat i, toparcha: Walhemii , & aliorum quorumdam tum intra tum extra hunc tratium loco- rum. m. Walheinium didat Gemblaco grandi dumtaxat leuca, pagus admodum amplus, & pro opidulo , arce 8c late patenti ditione conlpicuus , ita ut Comitatus gaudeat dignitate. Cantacrucia, vulgo Cantrrrai, leuca tantum Antyerpia diffidet, eftque & pulchra 8c munita quod latis lit arx, cui & agri complures ad]uneti, & in otio pagos cm-cumvicinos eft jurifditiio. quare ut digna & honelta ditio nuper ab Rege Philippo in Comitatum erecta eit. Dynaftum habuit‘Cardinalem Granvellarum . qui mo-riens eam reliquit nepoti atque hsredi fuo Francilco Perrenoto. toparcha: Granvellano, juvem peiilluftr . Roffelaria duabus circiter leucis Lovamo diffidet, baronatus tanta dignitatis, ut ejus Dynaftafit Cubicu-ladus Ducis Btabantis. , Moli a , pagus infigms 5c magna: nobilitatis, Gela quidem unius , Herentalia vero trium leucarum itinere diffidet. Santhovia diftat Antverpia tribus leucis, pagus nota-bilis,ut in quo fedem habeat una ex antiquitilmis clien* telarium rerum Brabantise curiis. Putta duabus Mechlinia leucis abjundtaelt, pagus etiam ipfa notabilis , & una e vetuftimmis terrae Bra-bantis curiis, quam curiam Beffers dicunt,fpectabilis. exercent autem haj tales curix jurifdi^tionem lupre-mam in circumjectos aliquot pagos , qui ad eas prima, quod dici folet, initantia, inde vero Cancellariam appellant. _ . . Rumpftum , leuca tantum majufcula Mechlinia dim-tum, adjacet flumini Rupeis , unde & nomen videtur adfumere, pagus valde infignis , 5c nobili ac vetufta j u« rifdidtione, aliifque prorogativis confpicuus. Bierbeca , Granendonquium $ Cuquia , Bouterf-hemium , lancia, 5c Sombrevium baronatus funtnon exigu» dignitatis Sc fam«, quos tamen, dum brevi- tati confulimus , obiter tantum attinigimus. Gozelifia tribus leucis diltat Nivella, maximas K ampliiiimus pagus, p$ne ad inftar urbecuto, validaquc arce fpetiabi iis. _ Hilvererobeca inter Turnhotitum & Bufcumducis amccnidimus locus elt, honefto Canonicorum collegio nobilis. VVelvvicum in Brabantia , & ex adverfo Befoia qu$ jure merito accenfetur terra Hollandia, dno funt pagi, etii illud haud dubie multo iitifta pratftantius longa tantum & continua quadam via, filicibus ftrata , di-vm , qu$ ipfa & alios aliquot pagos compleaitur SC propterea vulgo audit br Cansbc ftraet / ubi bis anno’celebrantur memorabiles nundinae & mercatus equorum addua Ue 1UC CUm P°Puli concurfn folito- Subjiciertius hic denique , uti rem confideratione di-pniliimam , ac cum ipfo iitu , tum aliis quoque de cauf-lis notabilem , opulentam illam 8c amplam Pofteliam, xenodochium in media ipfa Campaniae folitudin.e pofi-tum ubi viatores quofcumque illae prstereuntes hofpi-tvo debent excipere , ac pro fua quemque conditione _ digmtate tratiare , nullo pretio praemiove inter* ditio RAVESTENIENSIS. TJ Aveitenium, ad finiftram Moi$ ripam , Graviam EX lnter.Sc Megam politum , ac pari duarum leuca-,, rum }ntervallo ab utraque abjunctum , opidulum elt 5C concinnum, & ampla Cc fatis jurifdidione con-ipicuum.vahdaque infuper arce munitnm.etii muris ta-men orbatum.- qui ultimis iltis inter Carolum Quin-tum & Clivia; Ducem bellis , ex patio fuere disjecti. Dy naftam habet eumdem Clivium , ultimi Domini fui Philippi, clari & inclyti Principis, acLudovici duode-decimi, Gallia regis nomine, Praefetii Genuenfis, h$-redem: qui Brabantiss tamen Ducem, velutfeudipatronum, agnofeit. DVCAr rIM. I / r 'r % / V I D V C A T V S LIMBVRGVM. V c a t v i Limburgenfi nomen elt a Lim-burgo, opido lauto ac ditionis fax prima,iio, fito ad Welerim flumen, & valida admodum arce munito, denique Aquif-grani tribus, iif-que praegrandibus, Leodico vero quatuor ~~ itidem grandibus leucis abjuncflo. Natuseit in hoc opido loannes Flemingius , civis Antverpienlis, erudidffimus vir& infignis poeta. Eftirem hic ortus RemacIusFufchius.vir dodus 5c variorum operum cn- prsful. &u«l;r ‘' hoc traf is laudatiffimi. SuntV^JrS11" fere1 abP urbe leuca fodina: qu$-dam (furente lapidis illius leucophari, metallo magis, cuam alii cuicumque materia: fimilis. Plinius Cadmum vocat, St lapidem aerofum. condat autem adminiculo hu us lapidis ex tere fieri orichalcum: c«. qu.dem m ; talio ille nativa quadam proprietate adeo P^necltg minus, ut multa prius ignis v. prsparatu^dum onchaU cum conflatur, cum eo fefe commifceat,& coale(cat v lutin unum corpus .adeoque tertia circi P P & exaugeat, in medicina etiam multiplex ej ’t praifertim in fymptomatibusaliquot P te Idem ille Plinius, k cum eo Galenus flantur.Simile fere lapidis genus ^ vix portari videtur e Cypro: at m partibus tranfalpii vl ulquam eum invenias , praxerquam 1,1^1#n^8=n" hoc territorio, ubi ab annis jam fexagmta St amplius, cpe-tito fubinde cum Principibus terrs contractu, elt ni manu & poteftate Schetfiorum , qui in eruendo eo Sc repurgando ac denique perficiendo ingentem aludue hominum turbam occupant: eo quidem ordine, taraque ad normam didributis operibus,ut proprie videatur parvula quzedam refpublica. M 13 Addit. limbvrgvm. Addit. [Deprovmcui autem hujut pejjhforitiu nihil invenitur anttquiut, rpuam in quadam Geldrenfium hrfloria manu faipta, de quodem Henrtco Comite Limpurgi, qui tempore Hen-ricilll ^Augufli yUnno toso cum Walfranno ^Abbate Pru-tnienfi diJPidium habuit: dcejutautem /lemmate vartant autto-res-, Wolfaneusenim Latfu» ad Duces Lotharinoiaortginem refert, a TheodoricoGutltelmt Comitu Eommenfs filio in Herman-num Lothartngum,quem ex duabus uxoribus Gerberoa Burom-dua, tr Hcduiga HemnontaComtttJfa, Henricum & Fridencum Comites Limburgcnfes,genuijfe dcjcribit ,&eorum priorem,Henricum & Herrnannumjtirpu fu a ultimos reliquijfe. ^tki autem genui Henriii Limburgiciad Ltytharingicum ftemma quidem referunt fed GuilicImum BuUionium Eujiathiifi/tum, Gothofredi Solymorum regii fratrem , illi patrem attril/uipit, parum tamen tserifimiltargumento , quiaejufdem Guilielmi uttmfquefexui Itbert a Ducum Letharingta [criptoribut, ir d Richardo Waf-feburgiorecenfentur: Theodoricum nimirum , qui pojl patrem Lctharingiafuperioru Ducatum tenuit,& continuata ad pofteros fuccefitonead Sercnifornum Carolum tertium tranfmifit, Principem Galliarum hoc avo faptentifoimum. Deinde Henrictu in Guilielmi filiorum albo referitur , qui Therefiam siphon fi V11 CafleUa & Legionis Regii filiam duxit, accepta loco dotis & pra-mh Lufitania, quam heroica virtute a Sawcenorum furore hbe-rarat.Ex hoc autem torouAlphonfu* ille natus eji}qut Rex in ca-firis dfuisfalutatus , regni Portogallufundamenta primus jecit. Quod quidem magis credibile ejl, quam eorum fient entia, qui Henricum Limburgenfem,Henrici Exducu filium There fi a mari* tum dant, neque ullam tamen rationem afferunt cur idem Hen* rictu a paterna heredirate vel d titulo abftinuerit, cum eundem deferibant t anquam primogenitum , nec alium ejus fratrem »/"-quam commemorent-,vel fi per injuriam aut pater aut ipfe Lim* burgo exactus fuit, cur Lufitania regnum adeptus, Regifque Hi-(pania affinitate fubnixus, resfuas armis repetitum non venerit. Terlius autem filiorum Guilielmi,Gothofredus vocabatur, loan-'vilia Dominus,Ioanna>HarcurtiiComitbfilia,maritus. Quartus fuit ^Albertus > ^4rchiepifcopus JMogunttnus. Reliquifuerunt • Theobaldus, Ida^gnes, Bcrtha &Elifa. Obiitquetdem Guiltef' •mus anno Domini i izs. Quifquis igitur pater fuerit Henrict Ltmburgenfu, Gothofredi Bullionii nepotem fuiffe, tradit Chrcnr eon Brabantia , qm cum fratre Balduino cruce initiatus & fij1 PaUfttnam ad bellum faerttm profeftus e fi, eorum fratre Gwltd' m prafetturam fraterna ditionis gerente. Verum mortuo Gothj^ L I M B V R G V M. fredo^bfcnte m longinqua ditione Balduino^ & rejedo Guihdm* Henricui Ltmburgenjis inferiorem Lotharingiam & Brabanuam obtinuit, dono Hernia IV C a faris ^Augufii, qui expugnatu ejus caftellis [quia orto inter patrem & filium Henricum di fodio (b' bello , filii partes Limburgenfis fequebatur , totamque Lotbari/jm gtam rniru cladibus affligebat) deditionem facere compulerat-, cui gratiam fuam cum Ducatu Lotharingia magna vi pecunia redimenti concefoit. Sed cum patrem Imperii tnftgnibw ab Hen-rteo filio fpohatum , profugumque Henricus Limburgenfis reciperet,ab Henrico V Ksdugufto}quod patrem foviffetyceu reus Maje-ftatuexaubforatur, etque Ducatus inferioris Lotharingia abjudicatur, & fiothofredo Lovanienfi pofotdendus traditur. Pofiin gratiam cum Ca far e Limburgenfis tandem rediit, quia Sigefii-dum quendam Palatinum perduellionis accufajjet, Ducatum veto non recuperavit. Quem cum armis d Gothefr edo fecundo repetere tentaret, ab eodem obfeffiu & fugatus efl. Hoc autem difo-dium per Maro aret a Henrict filia nuptias, Gothofredo III elocata >e fi compofttum. Hujus Henrict Comitis Limburgenfis meminit Mei erus, refertque Balduinum Harmonia Comitem quartum Henrtco Nam urco fi , avunculo fuo , auxilia tuhjfe contra Lim-burgenfem, fines Namurcenfium graviter wfeftantem , anno / /72. JManfit autem Limburgenfis ditio in Henrici familia , primo quidem Comitatus titulo,quem ab Henricis Imperatoribus Ducatus honorefuijfeinfignitum Munjlerus annotavit. Hoc in praditti Henrici perfona accidtffe liquet: nam eum Meyerus ad annum 1194 > bello Namurcico Ducem vocat Lemburgenfem, cui.Hcnricus filius, ejufque fraterValeranusfuccefot, qui Othont Captricum feptingentis equitibus militavit,anno 12 /4- Pf>ltre~ mus horum Ducum Her mannus fuit ,tefi e La\io,cui adfiipulatur Aquilius,dijfentinnt manufcrtptiGcldrenfium annales,qui ricum eum vocant,quemadmodum & Brabantia Chronicon.jjgui- cunque autem is fuerit,ne ad conjebiurasincertas dilabamur,fine mafcula progenie de fundum cjfe confiat, filia unica Ermgarde reit£la,Geldria Comiti,Reinaldo primo nupta. Itaque jure dotale & hareditario Ducatum Limburgenfem adfe pertinere Reinal-dus contendebat. Dux vero Brabantia loannes primus jus fuccef-fionis in Ducatu Limburgenfi ,ab ^delphoComite de Monte, qui ultimo Duci Limburgenfi defundo confanguinitate proximus erat, certa pecunia fumma comparavit ,ipfa Ermgarde ante patrem defunda.Orto ea de cauffa bello, Reinaldus,priufquam manus confer erent, adtonem fuam , fisquam habebat in Ducatu Limburgenfi,Henrico ComitiLucemburgerfi vendidit. Sedpra- M 14 ho L I___M B V R G V M. lio inito , Dux loannes viftoria potittu eft. Luceraburgenfts cum fratribtn fuit, qui a Reinaldipartibiu flabant, & cum altu nobilibus tn acie cecidit. Geldrenjis inloannis pote flat em vivus venit , non antedimijfus , quam omnem attionem in Ducatu Lim-burgenfijDuci Brabantta abfolute ce/Tffit.Hanc inter hos Principes controver/iam de Lucemburgenji Comitatu exortam fcribit Paulus ^nnltus,& Prtncjpum nomina hifloriamque confundit: ftd mBrufiiemfmptcrikwi adhibirmu , qui de Limburgenfi Principatu certaffe Qyr,aftM dies trudunt. Hunc igitur titulum loamcsfecmdm « putre stccep.t, & ab illo tertms , quem ejucHenricuc vivo patre obtinuit , cum Machlmieufu Dominii lfufTRr:Jldlkf,n!ilth‘rs defmCi° 1 L™k“W & in carcerem tandem com- DALEMIVM. T>Alemium,perexiguum alias opidum, mututiffimam AVhabet arcem,8c Aquif-granitribus majoribus, Leo-dico vero duabus item praegrandibus leucis disjungitur. Habet titulum Comitatus, Scjurifdi&ionemin a-grqs & pagos aliquot Tranfmofanos. fubjugavit locum, & imperio luo adjecit Brabaentia: Dux Henricuslecun-dus. RHO- L I M B V R G V M. RHODIA DVCIS. •p Hodia Ducis,Gallice RcideDuc, Belgice $)crtogen= JtVi'oi)e/concii)iuim eft.etfi parvum,opidulum.Sc veteri arce cpnfpicuum. Falcoburgo leucae circiter fpatio diffidet , eftque quarta ex Tranfmofanis Brabantiai ditiun-culis. quae omnes quidem exercent fupremam jurifdj-ctionem , fed unde ad Cancellatiam tamen, uti jam di- e d;um,conceditur provocatio. effet haec ditio, oblata torte occatione , a vjyun.iv^ Laminis eam mercatus eft , & cum reliquis Tranfmofams conjunxit, peculiarem tamen fibi habet praireaum > & valido femper praefidio communitur. ORDINES LIMBVR- G e N S e S. ZARdines Limburgenfis Ducatus & ditionum jam V^Jdefcriptarumtribus perpetuo conltant membris; Antiftitibus nempe, Nobilibus, five Equitibus, & Conventibus, fi ve foris juridicis. Gubernat hoc tempore ditiones omnes Tranlmofanas, nomine Regis Catholici, Claudius Withcmius, Dynafta Ruisbroecanus, 5c Eques aurei velleris. Obtinent autem hasc omnia nobis deferipta cum majora , tum minora quoque Brabantiae opida , ut Sc pagi plcrique, ordinariam atque follennem in civilibus juxta Carpia. M 15 ttcapitalibuscauffis jtirifditiioneni: provocaturquea minoribus primum ad majora, & hinc porro ad Cancel- ^"smlt^ratereaduo »e,ierales, utfic dixerim, in capi-nlibuscauffis Miniftn , feu Magiftratus. quotum alteri ouidern , Droffarto nimirum Brabantiai, per totum ejuf-dem tradtum qui iermone Teutonico utitur , 8c potior longe provincia: pars eft , reos in carcerem conjiciendi jus 8c facultas : altervulgo audit, /'gran Bail/itudupayi Jlomain de Brabtmt, Magnus Prsetor agri Romani Braban-tite, cujus incola; fcilicet linguam ufurpant Gallicanam. Nefas autem his Magiftratibus.reos, aliter quam le»iti-me & ordinaria juris via, damnare: & prior quidem in Senatu Brabantia:, vel coram ejufdem delegatis; polte-rior vero coram Genapienfibtis clientelarium rerum judicibus afliones luas inftituit. Habet inde Brabantia,ut & exterae fere Belgii hujus Provincia:, Magnum.Venatorem,/fgr»« Veneur, ampliffi-quidem dignitatis autioritatilque , etli pro regionum conditione alibi alium, magiftratum, regiteque venationis fupremum prxfettum. Habet denique SaItuarium,vulgo be cfquiicv magiilra-tum aucupio 8t pifcatui regiopratiidentem , ac de con-tioverfiis in his talibus circa immunitatem & jurifdi-dtionem regalem exortis cognofcentem, quodoue erratum eft,emendamem. Trxcifua quxque Brabantorum privilegia. X TTuntur BrabantiSc Ditiones, quas diximus,Trani- y 'mo(an$,Limburgumvidelicet.Falcoburgum,Dale- mium, Rhodia Ducis, & quidquid prxterea fupremo Brabantix noftrx imperio fiibjacet, cum eaque (ut dixi) conjuntium eft, luculentis admodum & utililBmis privilegiis. Ac primo quidem habent ab Romanorum Imperaro-ribusprivilegium longe ampliflimum, impetratum ipl'5 per Ducem loannem ,ejus nominis tertium , ab Carolo QiianoImperatore,& approbatum deinceps abinfecu-tis C$faribus: quo cavetur, ne quifquam Brabantus.vel alioquioriundus e ditionibus illis jamdi6tis,neve etiam res ejus aut bona, per univerfos quam late patent R°: limbvrgvm, mani Imperii fines, fifti aut fequeftrari, vel prima, quod vocant, initiantia , conveniri aut detineri ullatenus pol* Habent deinde a propriis fuis Principibus varia magni momenti & gratioia admodum privilegia : inter quas feptem ifta fequentia comperio efle pr^cipua. ac primum quidem , adfpedtu aviditatis fimul & imperiolita-tis Antiftituni,etiam Principi ipfi pr$fcribrt,ne Ecclelia-fticum Ordinem, quod ad faecularia quidem attinet bona , pofiit vel debeat, fiipra quam olim ab aliis Terras Principibus fadtum eft,collocupletare, nificum ejus, m quo fitafuntipfabona , non autem aliorum, terra; quadrantis,8c pro eo,primari$ urbis,permillu. Alterum eft, quod non liceat Principi iubditos mos, fed nec extraneum ullum Brabanti* incolam, ve ag reos,vel civilem aliquam capitalemve litem ns m ®n “ re , nifi libera prorfus & drdinana juris yia ,iwqmdem ut reo & utendi Advocatorum pradi , ,:l ta* Io lefe purgandi, cauffamque dicendi indelibata pote- ft Tertium- quod non liceat Principi fubditis fuis impe. rare vcdigaL ulla , fi ve tributa cujufcumque demum fint generis , & quocumque appellentur vocabulo, iec nec innovare ullam alicujus momenti rem , fine Ordi- amm aliquem, five mimftrum ahemgenam fah s M paucis quibufdam exceptionibus: ut in ai;_ ftratum men ,,SsS5ssg5res^«*«.h. & fis fitde bonis fuis,etiam irdudarns neque venditio-ne dumtaxat,verum etiam teftamento,fine ullo vel Principis,vel alterius cujufcumque c on fen (u ,d 11 pon ere. ite m canibus avibufque adhibitis , modo quinque regales i -las fupra nobis deferiptas filvas exceperis, libere palum venari Sc aucupari.quod in aliis utique terris non temere folet permitti. _ Sextum ; quod convocatis a Principe generalibus ha-M 16 rum limbvrgvm. n Provinciarum Ordinibus , live id fiatfubfidii poftu-di, live alia quavis de cauffa, non teneantur Brabanti eit cmeaciaj;cAi.t» qaiuquam iratuere, quod caeteristamen aliarum Provinciarum Ordinibus, quocumque demum a Principi convocentur, integrum atque permifTum eft. atque hinc fit, ut negotiorum eo facilius expediendorum gratia, imo (ut diximus) necef-fario,c«ten Ordines ad Brabantos femper accedant Septimum denique: quod fi forte vel vi,vel alia qua-vis injuria, privilegia iftaBrabantorum Princepsinfrin-gat;ipn,debitis tamen obnuntiationibus excufationibuf-que pr^miiiis , a ndei facramento Principi prseftito , 5c chentelaris officii fponfione, protinus folvantur, & ceu on3r° m ac(ul juris effetii,aliam fibi pro arbitram qusrere poffint conditionem. Inftituta vero atque con-celia lunt & ha?c ipfa qu$ retuli, & tot alia terrx Bra-oantia» privilegia, non in populi tantum,fed in Principis quoqueipfiusufum 8cfecuritatem, Enimvero dum confixerant fecum majores, & diligenter expendmit,quanta$ («pe tyrannides, aliafque na-r ah ter infitas nobis cupiditates, fi non ifto, at alio for-an l^culojii non ifto, at alio forfitan Principe, fi deni-que non in tpiis Principibus, at in prafeflis eorum & /trnS ’ ^U1 velimprudentiafepe, vel privatae rei ’ a<^ deteriora quaeque confilia eos inclinant, /■r,n.l.C*lje0r-rl c2nt’n8at: excogitarunt, pro ea qua Prudentia, & elegerunt interfefe& Principem v1C-„ad2lini*rand* rationem & formam, q extnplict illo ftatu,Monarchia nempe,Ariftocratia c°mpofita, ad politiam illam,qua pacifi-e cum Principibus fuis aliquot faculis ufi funtLace-smonii, proxime accedit, quamque ut legibus olim opartamformarunt, ita privilegiisifti, qua: non fecus quam leges fervantur,6c fervar i debent,ftabilierunt: un-de ita compolitus ftatus, ut Sc Principi falva maneat fua Majeftas ac pr$eminentia,5c populo fua gradatim fecu-ritas conftet Sc quies, eam gignere folet concordiam, eamque reciprocam Sc perpetuam unitatem,qug humanitus quidem diffolvi aut frangi vix queat. Vtitur univerfa Brabantia, id eft opida fimul Sc pagi, fupra nobis deferipti ,taihin foro atque judiciis, quam LIMBVRGVM. in familiari colloquio , lingua Flandrica: eo tamen exiguo tradtu excepto , qui Nivellam potiifimum tk Gena- ^ _ ............leftgallican . rupta Latina lingua dedudtus, ipfi Romanum eum indigetant, & regiunculamiplam Romanam. Etli autem in reliqua omni Brabantia Flandrice vulgo , ut dixi, loquantur ; vix ullum tamen invenias alicujus nominis virum , imo vix ullam mulierem , quze non & gallice calleat : quin innumeri etiam Allemannice fonant & Angli-ce: multi denique Italice etiam,atque Hifpanice. rem percommodam fane 5c admiratione dignimmam ! Dixi Flandrice vulgo loqui Brabantos; quia, quod fupra jam monui, ficut exterorum plerifque univerfum hoc Belgium Flandria dicitur; ita & vulgaris Belgarum lingua, (qua», excepto ubi Gallicus , five Germanicus obtinet fermo, parum admodum , ac non aliter quam per varias Tufcize partes Italicus nofter, inter fe differt) Flandnca pallim apud eofdem audit. ideoque,quantumvis non ige noremus fingulas quafque Provincias,5c prsfertim Bra-bantiam noftram atque Hollandiam , peculiarem facere dialectorum fuarum mentionem, fequemur tamen communem confuetudinem, 5c quotiefeumque in hac noftra deferiptione facienda erit rei iftius mentio, Flandricam linguam fumus nominaturi. Legimus in annalibus Brabantinis , 8c pr^fertim illis Barlandi, primum hujus Provincise Ducem Pipinum fuiffe, filium Carolomanni: Carolomannum vero natum Brabone,ejus nominis tertio, tertioqueBrabantise, nondum adept£ ducatus vocabulu,Principe.ex Pipino dein-cepsortifenmtur Grimaldus,Pipinus fecundus, Carolus Martellus,Pipinus tertius,&: Carolus Magnus. loannes Aventinus, hiftoricus alias nobis laudatus, de hoc ftem-mate tradit aliquantum diverfa, dicitque Vtilonem , Theodonis Bavarise Principis fratrem, Marchionem Sacri Imperii fuiffe, & natum ex eo Hugobertum, ex Hu-goberto Afobertnm;5c ex hoc rurfus Arnulphum, ex Ar-nulpho Angifum: omnes Sacri Imperii Marchiones. An-gilum vero narrat uxorem duxiffeBeggam , filiam Pipi-pi primi, obtinuiffeque a Dagoberto Francorum Rege ducatum Brabantia:: ex Angito 8c Begga natum Pipi- L I M B V R G V M. h^“im,m «r.iumPrft«CR=gem Erancorum ^ax Pi| ine Duces fex. Barlandus , connumerato Grimaldo, ftpte eos commemorat.A Ludovico Pio ufque ad Gede-fridum Barbatum, id eft per annos plus quam ducentos, nihil ufquam habetur certi de Brabantise Ducum vocabulo. quod videlicet ipfa terra fub Auftrafiae primum ac deinde fub Lotharingiae nomine contineretur: ficuti fuo fupra loco 8c ordine fufe a nobis expofitum. Is igitur Godefridus,rece pta inferiori Lotharingia, abdicaile videtur titulum Comitis Lovanienfis, 8c vel a cognomine iuo adfumfiffe nomen Ducis Brabanitae , vel priftinum potius Sc intermiffumterrze vocabulum renovafle. Et ex hoc quidem tempore,tot veteribus illis omiffiSjfum-toque ab Godefrido ifto initio , ad hunc ufque Philippum ii Regem , novemdecim numerantur Duces Bra-bantiae,intrante in numerum & Maria Duce Burgundi?. principes quidem adeo celebres,adeoqueilluftres, ut fi fplendorem illum 8c majeftatem Pipini , Carolorumque Martelli Se Magni,qui omnes ex hoc tratiu & finitimis ei locis prognati funt, cum pofterioribus hifce conjungas , nullum omnino trabum in Cifalpinis inveniri exi-ftimem,qui nobilitate 8c ftemmatum claritudine fit hoc noftro felicior. Connexa fuit Brabantia una cum Ducatu Limburgen-fi cxterifque ditionibus tranfmofanis Comitatui Flan-dri$, matrimoniointer Ludovicum Malanum,Ludovici Niverniifilium, Flandrix Comitem , 5c Margaretam, n-liam loannis tertii Brabantise Ducis,contradfo. ealiq11^' dem Margareta loanns forori natu majori , Wenceflab hliiRegis Bohemi$,conjugi,fine liberis anno I4°6 ,cle^ fun&ae.in ditiones iftas lucceffit: idque diferto Phihpp fecundi Romanorum Regis privilegio, quo conceditur, ut meliore fexu deficiente , fequior in Ducatum hun poffit fuccedere. Rediit tamen poftpaullo , fed non m ad tempus, Brabantianoftra fub peculiarium Ducu imperium, idque hoc modo : Ex Ludovico Malano • Margaretajamdiclis unica tantum nata eft filia , ma cognominis:quse cum efretBrabanti$,Flandri$,eC aiV rum aliquot ciitionum h^res , nuptit Philippo limbvrgvm. DuciBurgundise, Caroli Quinti Gallitc Regis fratri: qui inter alios liberos , loannem ex ea &C Antonium tulit, quorum Antonio quidem , loanne primogenito confen-tiente, pater aifignavit Ducatum Brabantiaj, cum lege, ut, deficientibus ipli legitimis hseredibus , ducatus reverteretur ad domum Burgundicam. Antonio duo ruerunt filii , loannes nimirum & Philippus , ambo ordme duces Brabantiae, amboque improles tandem ex tincti, unde cum Ordinum terrae fuffragiisdevolutus elthic ducatus ad Philippum , cognomineBonum . Burgundii Ducem, 5c fuperioris loannis filium, atque hoc demum pacto Brabantia una cum membris fibi annexis ad Principes ipfbs Burgundos reverfa eft. Poftea vero aro o Duce iortiffimo , tertio cum Helvetiis Lotharmgoque ad Nancejum praelio, anno Chrilti 1477 * pervenerunt hae ditiones, matrimonio inter Maxi - ue nobis deferibendarum, exordium, quonam tempore, quaque ratione & modo linguis prius diiperfs paulla-tim inter fele cobsicrint, tandemque omnes fimu m unius poteftatem redatia: fmt.Neque verofilentio hic involvam,me cum alias (spe, tum pr?fernm per bella lita civilia , quibus fi alias umquam, magna paffim lermun-m licentia , intervemffe nonnumquam ubi diiiei- , circa praetenfion veldium, Principi ab arcanis conmiis, expioracurum, u fieri poffetjhujus negotii veritatem, qui Indeveldius libere mihi narravit, difputatum aliquando fuilTc hoc argumentum , & contendifljp nonnullos, alteram quidem Brabantia» partem primogenito Ducis filio, alteram vero poftgenkis ejus deberi: ceterum conftitutum fniffe atque decretum tempore Caroli Quinti Imperatoris,ut in pofterum univerfa haec Belgica cedere debeat ei, qui Futurus eiTet Rex Hifpanise: cui cedunt & reliquse omnes ditiones5c regna,fupremo illi fceptro fubjeda fe \ux om- __: ad- fervaw limbvrgvm. fervari autem hujus decreti autographum in arce Vil-vordiana. ubi (ut diximus) privilegia omnia , & quidquid przeterea talium rerum & munimentorum eft , cu-ftodiuntur, facileque petentibus exhibentur legenda. Atque h^cde Brabantia noftra, deque appendicibus ejus & membris commemorafle fufficiat. ubi ficui forte videamur fuifle prolixiores, ipfa dignitas ik. conditio rei facile nos excufabunt. Monemus autem ledtorem , nos in ceteris quoque Belgii hujus Provinciis deferibendis, peritorum aliquot Sc prudentium amicorum hortatu atque confi-lio, fuperfedifie ab ampliore omni 5c fufiore fingula-rium terrs toparchiarum 8c familiarum illuftrium men-‘ tione.-idque gemina maxime de caufla,altera,auod mu-tayermt muks familra.ac in locum earum & ditionem aha: lubinde alisque furrogatze iint, atque fucceffei int. unde qui vel inopia , vel alio quovis cafu , ditiones fuas abalienaffent, vel pignori forfanoppofuiiTent, Sc aliquando eflent recuperaturi, dolerent fortaiBsfe prae-termiffos : alii contra prioribus furrogati, ii viderent commemorari fe vehit praefentes atque legitimos Dominos, iniolefccre poffent.Sc plus equo iibi tribuere: atque hinc porro & inter ipfos exurgerent fimultates , Sc ego utriuique partis reprehenfionibus effem obnoxius: nItera cauila, priore nihilo eft levior,quod AntoniusOli-varius.eruditus atque induftrius vir,iingularis cujufdam poflea fecerit wmen : atque hinc pene fumxijfe tandem UlZnnelvcre Bechitte in Narratiene fua hcr Ccribit ■ £itu rMach/ini*] anttquitat ex etymo eliatur.m d. VI1, te veriit: Lecnm incola Machlmam d:cunt propter Ha-Unam & Ledonem, qua ccrtx tempmkmeum cormcjdanW LU-m conf,nantia ,mnc mari, accefjam nmc recejfamfacm , ne. Udent, & Malina etiam apud D. MuSufunum leguntur, M" X. de Mirahiltbui Smpturt,ubif:c habetur: Hac . tidiana inundatio bi, in die , d ginti quatuor femper peragitur , ac per altcrjiatat ^ ^ )_ Udoni, & Malina vicifitudocomitatur ,Jed L^fexh> . inundationi, , & totidem recejfu, habet: MaUna v o g i fere per quinque horae ebuli,t, & perfeptem hora, I,torum dorfa retegit. Hac tlle.Ceterum quod ad hanc etymologiam at inc. ,a i enim aliunde derivant, Uberum unicuique relmquimmindicium. Non enim in arttat fyllabarum araguftm ,aut,n angulos Tirrhnrum aucmuuAvn drdudmuin fed d nominum indagine , cui if/c, jt n tuit. 0/11,1 a tene lliwmi ttne , —j- - - v seram omnino improbamur , qua Platoni quoque placuit in fuo rat\lo-tverum quod haudmagniintereffearbitramur,anaLota- M 19 ri9 rto dicatur Lotharingta ftve d Clotarit, ille a Clodoveei hic a Clodio ftv e Claudio oriatur. Deinde an Brabantta d Brabone nuncu-petur, an ipfe a Brabantta , iUad Brachbanto , an pago Brachd-tenfi, qui Scaldi & agre ^"ftMtintcrjacet^riginemfuam de-ieat,an file genum & nativo acceptam ferat, ea lingua verna, cula nomenclatura , tjua novale aut vetuadum d r%tbil, arvo differt, ut loannesGoropiue exacte tnvefiigavit.vir anium va. net fine Umor, iurgoc, f,ve arcet aipagTum cIT' pUT ’ piZ Vu,flmCant,JieiUmpII‘ Guicciatdinuiin Be/glgta- nZZ?fi,7ahc?r°^^ aZ lcl ’ ^{Conradut ^uguftmtn menaftenum erexi,, Nam IJLZfZTr Chronici, menirmt. enim vorant' tum & aliis multis in ufum humanum commoditatibus nobile, interfecat ipfum fluvius Diha , qui per fe latis amplus , marino 5eftu, ad leuca: fupra Machliniam p -tium procedente, mirum in modum intumelcit, ita quidem ut in complures ramos 8c veluti alveos , uve canJ' les,dividatur, plurimis intra urbem pontibus itratus, cc fatis multas in ea efficiens inlulas , temploruniaue oC domuum privatarum pulchre 5c oporttine dilhnctas areas, unde quxri foletnonnumquam, utrumne flumen M ao tam machlinja. an multiplici flexu urbi fefe accommodaverit, an vero urbs,jam inde a prima f ui conditione,flLimini fefe aptaverit rquteipfa quteftio ita tandem , vel oculis teftibus, folet decidi, ut perfuafum fit.homines ingeniofos atque induftrios magna in primis arte & architectura infim lofet decidi, ut pennatum nt,nomines ingeniofos atqut induftrios magna in primis arte & architectura infam naturam quodammodo fuperaffe , Cbique & ufihus fuis tam commode providifle. Frfi nnt-r:.,,, • naturam quodammodo fuperaffe 5 fibique & ufihuq fuis tam commode ptovidilfe Htfi autem Machhn a vekn m corde & meditulltoipfo Brabantite , adeoqueinter Lo- r-lm,ilircr',a*Io “isiul'lattlt,, diftlndta rum ^fervallo disjungatur jdiftinfta tamen &°r ns eft ditio, quare Sc-matronarum plerteque nartuffim K%jg^«stisrs&rss ^iSsssias: quoZftr;,mfid5lme1^UOtll,emunimm eft, eo magis, itineuinm ^ dl- lI1rdKlue a<3lus Poffit & inundari. Di-& ^mtuofis , 1r.fePt=m Paroecias , elegantibus illas orali- °Cs temphs inngncs. primaria ejus & cathe- dramTeverf ; impletque hodie cathe- C -mi mVtrendUS ^nt,ftes loannes Hauchinus , vir fu-^“if1°h°!,ore digniffimus. Habet inde Machlinia , t:. i ?i^a.tara ''^o^mquamfceminarumccenO' c!,amiUd •VlFroancirci’ adfervantur Machlinite machinae omnes tor-mentarite caeteraque militaria Principis terr$ munimina. & adfervantur quidem in laxo valde & fpatiofo, atque in hunc ipfum finem extrutio armamentatio. ubi tantam tormentorum varis magnitudinis ex acre ferroque fuforum videre elt copiam,tot alterius generis bellicos apparatus 8c inftrumenta,tantum denique navium atque pontonum, tantum carrorumrfcaIarum, & id genus munitionum , ut & (pctiatorem in laudem admirationemque fui abripiant, & innumeram hominum multitudinem occupent.Machlinis nati fuere memorabiles illi loannes Gocchius,& loannes de Arundine,celebres ambo Icriptores. item Nicafius ille Woerdahus: qui, etfi a tertio.inde aetatis anno amiliifet oculorum ufum , eos tamen in literis fecit progreffus , ut, narrante parti-culatim Trithemio, renuntiatus publice fuerit luris utriufaue Deflor, & cum in Lovameuli tum in Colo-nienfi Athenaeo docuerit, quin & opera quaedam praeclara atque in hunc ufque diem extantia dictaverit, unde merito habitus fuit pronature miraculo, obman- tem artno 149'- Machlimae quoque natus fuit Chn-ftophorus Longohus , vir ob raram & exqmfitamdo-flrmam.aliafque non paucas virtutes,per omnem Euro-pam famofus, quem non folum homines quidam privati, fed& varii Principes fufpexerunt & venerati lunt , luculentisillf& perhoneitisiepe oblatisItipendiis: edi ipie nihil umquam a quoquam acceperit, pixterquam anno Chriitiano 1522, hraimus Koterodamus in epi-ftola quadam ad Damianum a Goes , Longolium dtum adfirmat fuiffe purum putum Hollandum, & patriam ei adfirmat fuiffe purum putum Hollandum, & patriam ei adlignat Schdonhovi - m: attamen ipie Longohus, oratione aliis feriprisinferta & Senatui Machlinienn 111-feripta, palam teftatur patriam fibi fuiffe Machliniam. quare ipiimet viro plus .quam alii cuicumque tribuen- -l Vliv uiuo ---- --------1 — dum eft fidei ; eo magis , quod Ispenumero videamus, l in praeitantiifimis viris poiBnt adfedus. quantum vel in pracnaum»*»**' Hodie quidem Machlinia inter celebriores iuos & do-ftiores cives non injuria jatiat Rembertum Dodo-11 acum , Medicum Mathematicumque eximium, 8r per-M 22 plurium MAC H LINI A. plurium cruditiffimorum operum auctorem : Philiber-tum praeterea Bruxellanum , Rudolpbi honeitiiBmi E-quiris variifque dignitatibus inclyti filium , nec virtutum minus quam opum & titulorum paternorum haeredem, equitem nobilem, dodtum,& facundum in primis oratorem : item lacobum Waftelium.fupremi ConfiHi Regii in hacipfa urbe Senatorem, virum iufigniter lite-ratum Sc reverendum. Alios qtiofdam eruditione virtu-tibufqueilluftres vu"os, brevitatis ergo hic prcetennitti* mus.Machliniat inluper tam frequens nobilium familiarum eft numerus , quam in alia ulla totius Belgicae urbe. funtque in genere cives Mechlinienfes civiles admodum atque tractabiles : ut qui praiterindolem ipfam innatam,etiam venuftatem nelcio quam & urbanitatem ab aulaqlim apud ipfos commorata adfumferint, & in hunc ufque diem retineant. Educati fuerunt inde a puero in hac urbe Philippus Hifpani$ Rex. ejus nominis primus,& Carolusfilius, isquipoltmodum Imperator: quia videlicet iis temporibus ordinaria illic & follen-nis aul$ Burgundicse fedes. Quum autem poftea Carb-ius concefliffet hanc urbem Dominae Margaretae , amitae lu$ , Belgicae hujus Gubernatrici, ipfa Princeps firmum in ea fixumque fibi elegit domicilium , tandem-^Uk'ain.no in ilagrand omnium gratia inibt elt extinCta. Gaudet Machlinia inter alia quaedam duobus ampliffimis privilegiis fibi a Principe fuocon-celiis: altero ; quod immunesfintejuscivesper univer- lam hanc Belgicam ab iis omnibus veaigaiibus, qu® ittt pollen appellant, & mercimoniis paifim folentim-pomaltero;quod bona ipforum ftabilia.non in Braban-tia tantum , led per omues infuper hafce Provincias, nullis omnino graventur auxiliis five fubfidiis Principi ab Ordinibus terrae ferri atque fubminiftrari confuetis, quibus tamen aliorum Belgarum bona fubjedta funt. quam utramque praerogativam acquifiverunt fibi ^ impetrarunt a po-ftremo Burgundionum Duce & Belgica: Principe Carolo , ad Nancejum occifo, propter infi-gnem operam 8c officia quaedam nequaquam vulgaria ipli fumma virtute & animi robore praeftita: unde 3C magno eos amore profequebatur, & lummam in eorum ope reponebat fiduciam. Ordines hujus Dominii confiant duobus membris: Magiftratu nempe,Populo. \ Sedem M ACHLI NI A. e Sedem habet in hac nobilitlima urbe clariffimum illud Magnum Confilium Regium , inftitutum ab eodem illo quem proxime diximus Carolo , anno Chritti H73.J ^ triginta quinque perfonis conftans , ipfomet Principe in numerum hunc intrante, quem fubfeque-bantur mox Cancellarius una cum altero quodam Con-iilii Capite: hinc duo Pr£e(ides;quatuor Equitesdex fup-plicum libellorum Magiftri , ceto Senatores Ecclefia-ftici, Sc duodecim Dolores, five Licentiati, ut vocant, fazculares. Sequebatur autem initio iftud Confilium i-plam aulam atque perfdnamPrincipis.-quo abfente,pr$-fidebat reliquis Senatoribus Magnus CanceHarius: fe-currebantque ad fupremum hunc Magiftratum majoris Belgic$ partis appellationes. Sed cum poftea Rex Phi-lippus,Ioann$ uxoris nomine, perveniflet ad fucceflio-nem regnorum Hifpaniae , totqtie aliarum ditionum ab iis dependentium, ideoque via maritima cogeretur eo trajicere , ftitit tandem dc ftabilivit huncipfum Senatum,anno 1^03 in urbe Machlinia, utpote toti Belgica commodidima,mutato tamen nonnihil ordine, item numero Senatorum,6c Senatus ipfius au&oritate. qui hodie quidem conflat ex uno dumtaxat Prsefide, fedecim . Senatoribus , duobus Graphiariis, o£toSecretariis , oc minoribus aliquot adminiltris. Provocant porro ad hoc Confilium,prseter ditionem ipfam Machlinienfem, tota quam late diffufaeftFlandria, tota Arthefia, Hollandia, Middelburgu Zelandis, ditio Namurcenfis,Lucembur-genfis,VaIentianenfis: item opidula quadam minuta inter Flandriam atque Hannouiam media , vulgo dida litigiofa, eo quod inter Flandros 8c Hannones hadenus difeeptetur fuper jurifdidione illorum 5c territorio. Occidui infuper Friiii una cum ditione Vltrajedina jam ab aliquo tempore Magnum hocce Confilium in civilibus caufils, fed non nifi per modum, ut vocant, re-vifionis, cceperunt agnofeere. Equites item a.irei Velleris prima,uc loqui folemus, inflantia coram hujus Senatus tribunali citantur.cujus omnes fententise,tam in capitalibus quam civilibus caudis lats , decretoriae pror-fus fimt, nec ullatenus retrudantur, nifi quod permittitur tamen revifio , idque modo & forma quam in generali noflra dejfcriptione fufius explicavimus. Obtinet autem in fupremo hoc tribunali mos, idque in ufum 8c MACHLINIA. commodum exterorum , ut & di/ceptentur cauffic St conficiantur fcripturteidiomate Gallicano , puta quod' Flandrico magis commune, morem fane 8c inftitutum in primis laudabile ! Pratlidet hodie huic Senatui loan-nesBurchius.Eques Sc Senator Confilii Sanctioris • Senatores vero , Ut eum hic ordinem fervem , quem fupra S®^sm5SSSS582 ss&ss&ssssaB fifcahs.* Petrus PerbuliuSjDodtor: lacobus Fromontius •SPSSttttSSSSSSiS tus S- P UncrrCat' ,GraPhlaniautem loannesBuiflet->oc 1 etrus Efquenius,uterque Licentiatus. Caih%!me urbem. MachliniamSc juxta portam Div* & memn^J!!1'61111 AntverPiam ampliffimum quoddam inftar conftm* gnU? occu.rritco;nobium,arcis psene ad fis circum 1 “ttumj.5c muris undique late prorfus diffu- pEBSSEEEESI fexcentae ^viro-i^ r >.5w ,/zS» w -IV # %^-pfMuiiel 1 '~\^m^-^noncortu: ...\ •• ^)yt/ _/T , ^—7 x*X^7W-^\* #' /N^SC $SFtntam • "®" J i ,A t/^TV \&$ti'amont° O xmws v& pr^S^v 7) ("~>) 'J ^\ 5 /\tCaJrftc 7/ B ^,>rVv v x>X2^L» rV,Uc~B'am:hc Xutzenburg; y *nfi j ^fannouiUt iy ^d| 1 jol 1 27 MER^ f LVCEMBVRGVM D V C A T V S. V C A t v s Lucemburgenfis nomen fumi a Lucemburgo terrae ipfius metropoli. Li mites ejus ita (e habent: a feptentrione ad jacet terrae Leodicenfi 5c Namurenfi: a me ridie,Lotharingiae : ab ortu habet Mofellam flumen, Sc Arcniepifcopatum Trevirenfem.-ab occa fu denique terminatur partim Mofa, partim Ar-duennenfi faltii, quem majori ex parte includit. Divi-diturautem in partes duas ; Arduennam nempe,qua» in Famennam rurfiis atqueEifaliamfubdividitur: eftque montuofa admodum regio, vini & frumenti ut plurimum fterilis,etfi juxta Viandam, Dikircham, & Echteiv «acum pauca quaedam occurrant vineta. Nec propterca tamen lua huic parti defunt dona, ut quaefecale quidem mediocri, avenam vero atque legumina ingenti ubertate producat. Supplet przeterea defe&um iftum benignitas qusdarr natura , dum fteriliori huic Ducatus particopiofe indulget varii generis feras, ea carnium luavitate , ut in altera terrs parte captas longe exupe-rent, quales pra»fertim cervi, apri, capreoli, lepores, cuniculi, hinc nequid dicam de phafianis 8c perdicibus ordinariis , extanthic aliquot avium genera , qua; non temere ufquam invenias. & primo quidem ex quas vulgo vocant Caurettes, perdicibus paulo grandiores, ac coturnicibus pzene adfimiles, fed difcolores 5c grato ad-fpetiu, oculis pedibufque punicantibus, carne candida, & fupra quam dici queat fuavi. fecundo duplex illud genus pullorum filvettrium , quorum alterum magnitudine fere accedit ad gallinam Africanam , & Lemovi-cepfium nomine ipfis celebratur,de Limoges: alte-rirm audit de Bruyeres, ab ericetis & id genus incultis atque defertis campis, ubi pullos fu os excludunt, ea quidem utriufque generis & ovorum fimul & avium multitudine , ut praeter gratiffimam voluptatem , maxi-inufl} etiam frutium indigenis adferant. Notandum N vero. 192 LVCBMBVRGVM. vero, per nupera ifthsec Sc diuturna bella , quibus fa' tium , ut incolis non vacaverit venationibus & aucupiis e ile intentos, utrumque hoc avium genus ita multiplicatum effe , ut per omnes hafce provincias paene di-iperfum fit, ac vel in finibus noftrae Antverpiae, faltem illud quod ipfi Bruyeres nuncupant, capiatur. Pari modo multiplicati (untphafiani, perdices , aliaque avium genera , locum haud facile commutantia. Item ferae SC nqminatim cervi, dama;, lepores , cuniculi, apri, non-aliter quam in horrida prorfus & inculta regione miru in modum , & fupra omnem fidem fuum quique genus hic propagarunt. Sed accreverunt ex alia parte & lupi, vulpes, viverra , ac fimilia noxiarum ferarum genera, ita ut lupi quidem , magno hominum damno ac metu vel turmatim nodtu oberrent. At nra>rinimc t..,. ira ut lupi quidem , magno hominum damno ac metu vel turmatim nodu oberrent. At praecipuus tamen hujus partis fru&us in peccre fere confiftit, 8c in ferri, cu-prique venis , quibus argenti quoque nonnihil accedit, luppetit item maxima vis lignorum , cudendis metallis ^ j*J£ucndis fornacibus , levi impenla & opera , modifiimorum. Altera Lucembiirnenfis Diicaru ^ e™uendls ™rnacibus , levi impenla & opera , com-modiflimorum. Altera Lucemburgenlis Ducatus por-c!e’;(9UTMora,lam vu^g0 & Mofelianam vocant ,lon-nzm V tlor ’actum frugibus, tum ceteris ad huma-fior '^«ffatiis, & mediocri etiam vino copior traani h 1CC™1-1S ^ere Comitatus Chinienlis; quietfi mov V1CYUS >diftinaum tamen & peculiare, ut co in n ■0-’ed'mumbrum. Nec omittendum hoc lo- gnendo acrnmve a s Mofellam nonnullos fontes fali gi- 8 “3S=SSSSSSKISISS anrn«/V™1 ere^ePluseammuitarunt bella: ac modo alter, P?Sos miles depopulatus eft , modo unam S trnnni™ Ulbem occuPavit, atque diripuit.fic ut ipfa me-nliief15 fert; fuit enim antiquitus Marti facra. Vierton, immutato aliquantum vocabulo Veneris donum fignificat. Sathenejum a Saturno deducitur. Mer-curtium , inter nobilem arcem Soyam 8c opidum Batto* nacum, ampliflimtis pagus eft, a Mercurio , cui olim fa-cratus: defumtum nomen hucufque retinens. Sunt & a-lia hujus tradfus loca, vetera, etfi mutata leviter-5c corrupta, vocabula ,a Planetis aut aliis Diis dedutfta, proferentia. Sed quod fuperiora omnia vd in primis firmat etiam Theonvilla , opidum tanti nominis & momenti hoc eodem Ducatu , voce partim ex Groco deducta, omnium Deorum civitatem fignificat. exemplo nobili®1^1 illius Pauthei Romani, quod confecratum antiquitus, ut cqnftare videtur ex Dione hiftorico, omnibus Diis, hodie in meliore s ufus converfum, 8c cultui divino app’1' catum , audit Santfa Mana Rotunda. Lucernburgum peropportune fitum eft, item amplum valde Sc firmum, ac meaiocribus sedificiis, etfi per crebra ifta 5c diuturna bella, paupertatis 6c malorum omnium fontem , noU snale dumtaxat fartis tedifque , fed magna ex parte ab incolis derelidis, hodieque confpicuum. Primapum e-ius templum facrum eft Divo Michaeli. habet item lat pulchrum Coenobium Sodalium Divi Francifci, q110» afferunt, Sc ex inferiptiombus aliquot muris fculptis colligitur , inter prima & antiquiffima ejus Ordinis Monafteria effe , conditumq; fuperitite etiammne iantitirimo illo Patriarcha, nato Airifii, quod eit opidiim VmbriiE,in Etruria noltrae confiniis. Sepulms eit apud hos Sadales Bohemi^ Rex loannes, Imperatoris Hen-riciieptimi filius, Caroli quarti Imperatoris Augulti parens. qui dum militat Regi Gallis , prslio, anno 1348, adverius AngloscommiilbjCsfuseft, In hocopidole-dem habet Senatus Provincialis, ex Prsfide . Senatoribus aliquot, aliilque adminiftris conflans. Difceptatur autem coram eo Senam 55c Germanice fimul & Gallice, pro locorum unde cauiTs huc deferuntur ratione. Sunt enim in iito Ducatu quatdam opida lingus Germaiucs, ®t ipfamet Lucemburgum , Ariunum , Rodemacna, Theonvilla, & alia: quaedam Galiics.utlyofium.Mom-medium , Marvilium, Damvillenum. unde ludices co-rumque adminiftri neceffum eft ut utramqne hngvani calleant. Provocatur Porro ab‘loc Seiyt.u,i!!luS Concc* Ubi ferinturs Sc munimenta Germanica lingua concepta fideliter transferuntur in Gallicam. Subjungam velo & hodiernos hujus concilii Senatores ac pnmo qm-dem ejus Caput 8cceu Antefignanus eft Illuftnfflmus Comes Mansfeldius, cujus vices hic gerit Car°llls b-lius: Prsefes & Thefaurarius Petrus Alphanus, Eques auratus: Senatores autem, Wiricus Dorfweilerus . Dy-nafta Crehangefius : luftm anus, uti vocant. Nobilium^ lacobus Ravillius .Dominus loci cognominis ; loannes Mercius; Dominus Clemaranus; loannes Wiltius, do minus Wiltii; loannes Hatfteimus .Legum DoCtor Antonius Houftius, itidem legum Docdor , & a Conlims SanSioribus loannes Bertius, legum DoSor; Rema oriundum per lineam Mafculinam , ex Pharamundo Ma-gno, primo Rege Francorum , e Germania, propagandis imperii fui finibus, in has oras delato, anno jam tum vigefimo fupra quadringentefimum. Sed evectum po- ftea fuit ad dignitatem Ducatus , idque ut vult Munite-tus, a Venciilao Romanorum & Bohemorum Rege, a- N 3 lii, ^ 296 I.VCEMBVRGVM. lii, 8c in temporis ratione , & in Principum ereftorum nominibus, a Munftero diflentiunt; 5c hiftoria quidem Belgica Carolum IV Imperatorem laudat: Conradus vero Weckerus, Henricum feptimum, in Etruria noltra anno 1313 vitafuntium.cujus (quidem Weckeri autio-ritati etiam ego in prima operis hujus editione album calculum lubens adjeci, quia nempe verilimile judicabam, eum Henricum , primum ex illuftrilEma ea gente Imperatorem, etiam primum fuiffe, qui tanta dio-mtatis prorogativa,cujus abunde capax erat, urbem exornaf-iet. Sed,inventis poltea aliis aocumentis,atque opinionibus , & cqnfufionis omnis ac litium fugitans verita-tilquefi fieri poffet indagandae 5c expifcanda: obftina-tus, acu tandem , quod dici folet, rem tetigi , 8? in ma-nufcriptum inftrumenti ipfiusereaionis ,1 Carolb Iv Imperatore (qui ikipfe oriundus e gente Lucemburgi-ra, ;r, v enciaaumfratrem germanum, ditionis ejufdem Comitem, anno 1352 fadae ,cafuincurri, quareutom-mbu s iatisfacerem , vifu m mihi ad Spartam hanc meam exornandam facere , fi ipfifiima darem ejus privilegii verba, qua: ita fe habent: Te Frater chari/ime , mn carrM-ti. atri ajjettH.fed origine tua nobilitatis po[ce>ite,prefertim cum ioc latitudo tui dominii, ampla fubjella tua dovotmi fpatM,& mtemeratafides tua umverfitatu & populi, qua vetufiojam empore jacrum honoraverunt Imperium , non immerito reqtd‘ rebant, hodie, tn nomine Domini & Salvatoru noftrt, i aut om-Il0n°r l’r°ve’lire eognofatur ,illufiravimw “s // ’ ^,n veru'm Principem ac Ducem Lucemburgen- ™T?mU,,'erexiKUS ’ ftiblimamus & erioimus , de Rt* , , , emt^‘nepeteflatis. decernendo expreffi,^1’^ .a c es fuccejjbres tui DucesLucemburgenfes,peipclt*° emm d,gratate, nobilitat e, jure, pceftate , libertate, honore, & confuetudinegaudere debeatu &frm continuo , quibus alii Sae» Imperii Principes, & nominat,m DucesUluttre, Jretifmt hip ttenus, & quotidie potiuntur, &c. Experta eit ut jam diximus, nullo non tempore Lucemburgum varias reciprocantis fortunat viciffmidines, Sc graviliimas fePe calamitates, quia graffantibus bellis velut fcopus ali' quis fuit, qui exciperet omnes fortuno idtus. namuc noitra iolummodo tempora percurramus , capta fuit df reptaque a Gallis, aulpice Duce Aurelianenfi , ann° 1J42 ; ac recepta de integro & direpta ab iifdem hofti- LVCEMBVRGV U.\ 297 bus anno proxime infecuto. fic & in aliis omnibus bellis extrema quasque pafiTa eft. Nati funt in hac urbe duo illi hqneftiffimi fratres Navefii, Nicolai, cujus mox in Maryilio patria fulior fiet mentio , filii: quorum alter, nomine patri par , virtutibus forte major, eoufque fe Carolo Qiiinto Imperatori infinuavit, ut creaverit eum Vicecancellarium Sacri Romani Imperii, in qua tanta dignitate obiit anno 1547. alter , nomine loannes. Dominus Chineria* tk Montigniaci, fupremus fuit annonze prasfedtus, 8c Gonfiliarius Status, nobilis vere prudens, Sc eximiis dotibus exornatus. Natus item hic Nicolaus Mameranus, vir admodum eruditus, Sc poeta laureatus, qui varia fcripfit ediditque. Irem Nicolaus Ruterius,ea Sc pietatis & doctrinas pr5eftantia,utad fublimem illam Epifcopatus Atrebatenfis dignitatem afcenderit. condito apud Lovanienfes Atrebatenfi Collegio memorandus. Inter vivos denique recen/ebo Antonium Houltiu, Legum Dolorem, & Concilii patrii Senatorem , virum eo judicii eruditionifque acumine, ut oC multas jam fummi momenti dignitates obierit, Sc cooptatus ht nuper in Concilii Sanctioris Collegium* Arlunum edito monti fuperftrudtum eft , in quo templum olim Sc ara Luna;, unde corrupta paullatim voce, derivatum ( ut dixi) vocabulum Arluni, vulgo t^r/ozz. quod Lucembur^o quidem dumtaxat quatuqr, Mom-medio vero fex leucarum intervallo abjungitur : opi-dum alias lautum, fed per bella deftrudtum. etfi hodie tame 11 paullatim inftauretur, veteremque Marchionatus titulum ftudiofe retineat. Dedit noftro hxc xvo Bar-tholomseum Latomum, virum eximie dodtum,Sc in omni difciplina verfatiftimum, pluriumque infignium ope-rum editorem. Andream Heldlum, Procancellarium facti Romani Imperii. Hieronymum Buflidium, trilinguis apud Lovanienfes Collegii conditorem. Sc Nicolaum Eichardnium, Sacrofan. Theolog. Dodtorem eximium. Rodemacria Lucemburgo diffidet trium leucarum fpatio, eftque opidubim lautum , Sc mediocri arce con-fpicuum. TheonviIIa,ut diximus.denotat urbem Deorum, eftq; opportune admodum fita ad laevam Mofellx ripam , Sc Meti pariter Lotharingiae terrae metropoli, Lucembur-goque quatuor leucis abjuncta. Hanc inftitutam volunt a Carolo Magno in tertiam fedem Imperii per Inferiorem Germaniam. opidum fane iniigne , ac tam valide contra hoftiles omnesinfultus munitum, ut ne tentatum quidem , nedum ut expugnatum aliquot fteculis fuerit, niii anno nuper I i 58 cum Galli, dudtu Francifci Lo-tharingii, Ducis Guifiani, incredibili fere &: in perpetuum memorabili tormentorum 8c oppugnationum molimine , amiifainterim bona copiarum parte , & iniis famofiffimo illo Petro Strozzio , uno e quatuor Galli® Marefchaliis ,opidanoque pr.nfidio jam exhaulto , tandem eo per deditionem potiti funt. fed fadta mox pace Regi Catholico reddituri, cujus nomine gubernatur hoc tempore a loanne. Barone Wiltienfi. Gravemacria Coningmacriague modica funt ad Mo-lehatn opidula ,leuc$ tantum itinere inter fe, Lucem-burgo vero xquali quatuor milliarium intervallo ab-Jttntia. Dikirchia item opidulum elt permodicum, adlitum nummi Stir$, & Lucemburgo quinque leucis abjundti. Vicrtonum Sc Echternacum , Lucemburgo squali SdEd m c'uini3ue Ieucamm fpatio.fed diverfis lateribus, Vianda metropoli fua diftat fex leucarum itinere, ad< lita rivo cuidam ignobili, 8c memorabili fatis arce con-ipicua, lede olim & domicilio Equitum Templario-rum,quorum etiam in facello effigies & veftimm veterem notes. locus iple titulum Comitatus inferibit. Novo-cattrum m Eiflia, five Eifalia, pulchrum , etfi modicum , eft opidulum, feptimo a metropoli milliari. videtur fuiffe quondam 8c munitius multo Stpulchrius, utem elogium iftud tribuat Paulus /Emilius; Novur» Cajtruffjy munitum opidum, Baftonacum imminet Arduennenfi faltui, 5cNovo-caitro quidem dumtaxat tribus, Lucemburgo vero novem leucis abjungitur > opidulum ita egregium , ut audiat vulgo Parii en ^Ardenne, quali dicas, Arduennenfi5 Lutetia, gaudet enim adeo celebri momentofoque pecudum maxime 3c frumenti mercatu ; ut vicinia omnis ad ditandam eam concurrat. Ex hoc tractu prodiic Eduardus Mercurianus , Societatis lefu Praepofitus generalis , Sacerdos dodtifllmus , qui tot & tanta in rem-publicam Chriftianam officia fimul 6v beneficia con- LVCEMBVRGVM. tulit s ut renatus in eo judicaretur genius atque inge" nium divini illius Ignatii Lojol$ , natione Hifpani, primique di&x Societatis & Ordinis lefu fundatoris, cir- cir- no- ca annum a Chrifto nato 15^40 , fedente Paulo ejus cuminis tertio. Inter Baftonacum, Arlunum, 5c Fanum S. Huberti occurrunt aliquot pagi medio fere Arduenneml faltu. nV*i npfr-,"/-* mr>^n mvalnir. harhara illa faltu , ubi nefcio quonam modo invaluit barbara illa confuetudo Hifpanix , qua uxores conjugum defundto-rum cadavera profequuntur ad tumulum miferando 5c impotenti ululatu, ac immodicis nimis lamentis, Pettora plangentes, Ucerantefcjue tinvuibui ora : idque donec ad tumulum ipfum 8c ^dem facram perventum fit. nam hic demum ceffare incipiunt 6c con-quiefcere. quod tamen ne tunc quidem folent Hifpani, quae inter ipfa divina officia, magna /ane aditantium perturbatione atque faftidio , ejulatus illos planctus renovant, ritu paganos magis atque incredulos , quam ru^n.:______j hi pnim . cum de animis deruncto- renovant. ritu paganos magis atque increauios , j ian Chriftianos decente, hi enim . cum de ammis definitiorum jubeantur fperare meliora , non eft quod in iunere — • Z* * ______ 1' Z1Z\FPO , fed modefto tantum *um juucautui » cujufquamintemperanter doleant, -- &piolutiufuosfinguliprofeqnantur. Chnftus, teftan- - T-x T - n 1 1 rn 171 11 1 V teD Luca, mulierem Viduam filium vita defunctum flere diferte vetat. St Paulus ThelTalonicenfes admonet; bifce verbis; iuiurmutuitemvosignmare, fratres, de dormientibus, ut non cmtriftemmi ,ficuti & citteri, c/uifpemnon habent'. Mommedium, Danvillerio quatuor,Lucemburgo novem circiter leucis abjungitur, fitum opportune in alto mente , cui radices alluit (lumen Chirfus. opidum fane bonum & munitiffimum , /ed commeatus tamen & copiarum penuria faepius per poftrema hsc bellaa Gallis captum, qui ex nuperae pacis legibus reftituerunt Regi Catholico, cujus nomine gubernatur hodie ab loanne Dalamonio. ^ ...... Danvillerium dididet Lucemburgo duodecim leucis, Virduno dumtaxat quatuor. opidum quod per eadem bella , extrema quaeque non femel pafliim eft , ut quod non captum modo direptumque (it anno 1542 ab Duce* Aurelianenfi, fed 5c dirutum prorfus , ac folo aequatum. 6c quamvis inftauratum deinde ab hifce hominibus , ac pulchrius fimulfirmiufque quam antea edet redditum; tamen decennio poft, magno rurfus exercitu ab ipfomet; N 5 Rege Rege Henrico cinflunijac tormentis & machinis valide oppugnatum, deditione tandem ei ceflit. (ed redditum inde per eafdem pacis leges. Gubernat hoc tempore Erancifcus Dalamonius. Marvilium ad eumdem Chirfum eft, Lucembutgo duodecim leucis diditum ; opidum , quod pro altero quidem femiffe Philippum Regem , pro altero vero Lo-tnaringiae Ducem , Dynaftasagnofcit, ideoque Sc vilk communit vulgariter dicitur. Hoc opidum patriam habuit Nicolaus Naveiius, fupradictorum fratrum parens, virdodtidimus fane 8c prudens. ita quidem ut Regio huic Concilio aliquamdiu prtelederit, ineaquedmm-tate obierit, natus item hic loannes Hemagonius qui cb raras virtutes ab arcanis confiliis fuit DuciLotha-ringia». Rupes Arduerinenfis,vulgo /er<1!'aCUinquerc diirentiant, ipfi,nein omnes & lem ?Ut jlmultates prorumpant, cauffidicos bonorum vitorum adffinbffin m°rtalcSaverlantur,& add^b mU‘ ^fdteuet vivunt, ^no tantum plus ^qiio crebrimn? f"®5 ca'amitates , experta eft ifthiec terra demonfcZ s Dominorum, qua de re, ut exactius araucinde AUfl-^Uaild0 ^‘l”3 rati°ne ad Burgundos, diiibremdnsAivriai:0,S P°rr0 delatafit, quambrevilTime lertirmim^* J^tco itaque poft Henncum , ejusnomunS leptimum. Imperatorem Romanum , in Etruria rebus humanis exemtum , idque amioiti;, obveniffiecum tempore hunc Ducatum Venciflao Regi Bohemia:, Ca-roh Quarti Imperatoris fratri: ei inquam qui nomine loaniiK uxoris, loannis BrabantiK Ducis filia: Braban-ttsitem adtempuspr$fuit. Venciflao fub annum 138? fine libens mortuo ,ceffit ditio Lucemburgeniis Caroli Quarti LVCEMBVRGVM. 303 Quarti liberis , qui duo tunc numero , Venciflaus & Si-giimundus , uterque ex ordine Imperator. Venciflaus cognatam luam Ifabellam Gorbicenfem nuptum dedit Antonio a Burgundia , Duci Brabantise , & in dotem ei attribuit (acceptis tamen viginti aureorum millibus) iftumipfum Ducatum. Is Antonius , pradio anno 141^ inter Gallos Anglofque ad Terrovannam commifTo , a Gallo pugnans occubuit. Ifabella , dotali jure Ducatus compos , nupfit. alteris nuptiis loanni Comiti Palatino, Duci Bavariaj; Sigifmundo Venciflai fratre, dotem ei collatam approbante. Verum iterum vidua, ac dilTolu-tx admodum vit$ , varias poftea cum Principibus aliis Dynaftilque affinitates contraxit. undeSc vana ei mota funt bella , idquea propriis fubditis , $gre indigneque ferentibusipfam plus aequo libi adfumere. Ita ut tandem anno 1442 ipfa Philippo bono, Burgundionum Duci . caeterarumque Belgicarum Provinciarum Dyhalts totam fefe permfferit, non dotalia tantum jura , (ed Sc illud quod adipifci poffet e melioris fexu defeSu m cu- jus unius beneficium ditioni fe renuntiafle, nec aha via quacunque a neptibus fuis, filiabus Imperatoris Sigit-mundi,excludipoiTe .adierebat, meum tranlcribens. Atque hocpadto confecutus eft ille Dux dignitatem ix titulum Gubernatoris Tutorifque Ducatus Lucembur-genfis quem geffit ufque ad Ilabella; ipfms mortem, id eft annum 14 ji- Tunc propqfitis Ordinum Luccmbur-genfiumccetuirationibus luis 6c jure , fulceptus elta nfdem in ceffionarium ufufrudtuariumque ditionis, cC ceu tali praeftitum ei 3c fidei & obfeqmi facramentum. Quia tamen haeredes Sigifmundi vindicabant ubi in eam proprietatis atque dominii titulum, caullam hanc varie apud indigenas agitabant, extitere perpetuo lites, & continui quidam nec negligendi motus: ui 4 • - '< '«rch ^ ova ^ y°n^ 'Poucke :- ife&DemtzJ tcleTil*^ > Ufaxartite. gj* ^^'M^nhve '‘^%rpetl tSas). J^StehiJi ^ v|L j/Beucren y SJftchuis l e,pehnmuL.ph lokerciiKJ*s~*%Zc \ fe£v5t.-i lDer..--"motuU. / rViJiu)rit g A. Lrontern r*/- teC tjaii^ren- -y ) ^.Soto^em 'Orbyck JgJcuJeruirle ’¥™%s v r v ...-ZL. JbrVx ■v.. , miT.rdnrt' V^f. r \ -5-, ^-X^Mr \ ** - yjdncrwuc nj 'Brfilel ■ X?‘ ifolenhal \len/en '^$\Ct' mtuncowfr IES \nKmutatosf$Pe fuiffe Comitatus iitius hnes; qua de re ut prolixum nimis, nec incertum ??rtalie mmus quam fupervacaneum foret differere, ita illud nunc affero, claufos nempe fuiffe veteres Flan-drias terminos mari Oceano , ac fluminibus Scaldi Somona ,complexofqtie feptem omnino primarias civitates , Atrebatum videlicet, Comitatus totius metropq-lim, Gandam, Erugas , Iperas , Fanum Divi Audomari» Infulas & Duacum. Sed contradis deinde interregii Gallis fanguinis Principes Sc Flandrorum Dynaftas compluribus, matrimoniis , avulfae fuerunt a Flandria quaedam urbes, & conflatus ex iis , ut infra didurus fum, Comitatus Arthefiae. Additam. [Flandria, pofl avu/fam ^rthejiam , iri tres partes manfit diflinfia , qu&tum pr&apua, Gallico fceptro fub* jeffia, proprie dicebatur Comitatu** quo momine Flanderprmtt* FLAN DRIA. 307 Csmitum audiebat, cenfebaturque inter Vrancta Pares, enfera Regi inaugurando pr a fer ens. fed ceffavit hac confuetudo 3 & eum ea Gallorum in Flandrtam jura , capto ad Ticinum Rege Francifcoprimo. ^Altera dependebat d facro Romano Imperio, & dicebatur Domtnium Flandria. Tertia denique celebrabatur vocabulo Proprii 3 nec fuperiorem ullam agnofeebat peteflatem* fed d Comite regebatur jure optimo maximo.] Pura hodiernaque utfic dixerim Flandria a Septem-trione quidem majori ex parte clauditur mari Oceano, czetera alluit brachium illud Scaldis quod vulgo vocant bC $font/ & a Zelandia eam diftinguit. a Meridie vero contermina eft Artheiia;, Hannonis, & Veromanduis populis Picardis, ab Ortu partim cft Scaldis, parti m eadem illa Hannonia. ab Occafu denique partim idem Oceanus, qua Britanniam adfpicit; partim Agino fluvius,vulgo dictus be Oa cum ea parte Arthens,quas Calidum & BononiamIpedtat.’ Patet ergo tn long u-dinem , incipiendo ab ea Scaldisnpa qus Antverpiam eft Ninovia Gravelingam ulque , tanmmdem tere itme. ris, id efl triginta circiter leucas complectitur. Additam. [ Sunt qui Flandrtam ohm cum lAngha ce* Sed loca vi quondam & vafla convulfa ruma (Tantum avi longinqua valet mutari vetufias) JDifiluiffe ferant, cum protinu* utraque tellus Vnaforet, venit medio vt pontus, & undis Britannum Flandro latus abfcidit} arvaque & urbes t Littore diduttas anguflo interluit aflu. Quam vere autem id afferatur, non ejl hujus loci aut temporis difputare. iUud quidem Udem extra controverfam ponunt con* ?iexam fcilicet aliquando cum Flandria nojlra futjje Zelandtam, & perpetuos antea fabulofos utriufque Provincia colles , anno Chrijlt 980, intermediafojfa diftinttos 3julfu Imperatoris Othonis , ejus nominis tertit, Galliam interfinio ifio ab Imperio fepa* rantis. Ccelum 111 potiore hujus Provincia: parte temperatum. clementiffimum autem 8c faluberrimum verfus Auftrum. Solum magna ex parte planum,& in quo pau- ciflimos 308 F L A N D R I A. ciffimos videas montes, iationi & agricultura in genere quidem fatis idoneum , ac mediocriter fertile : alibi vero, & prafertim verius maritima Gailiamqne rara cujuidam fcecunditatis. gignit mira quadam luxurie iic-ut alia pecudum genera , ita fcitos inprimis 8c pernices equos, quorum largior multo, quam in alia quavis Belgici tradtus parte, apud Flandros ell copia, tamque in-figms & rara non agilitas modo, fed etiam forma, ut licet obefiqres aliquanto & craffiores, multi tamen ad nothos illos f quos vocant) Hifpanienles proxime judicentur accedere, frralatitium infliper Flandris coemere an Provinciis circumvicinis quamplurimosequos novellos , quos , edHiatura forte deformes Sc nanos , ftatim tamen ut qoelo 8e_pafcuisiftis aflueverunt, & pulchref-cere videas, 8c mirum in modum grandefcere. unde facile colligas, quantum non modo in homine, fed in pecude quoque pofiit vel recta vel prava educatio. Additam. [Certe arborum eujufcunguefere generis fe-fi loca mariuma excipias, qua focum infiruunt^elbitumi-M°fis cefpitibus fubterraneis ibi fofiilibui , fcifsifcjue in tefferas pedales , &fiole excodis, ventoque arefattu , at nitrofa fuligine eculos vultumque mordicantibus, quas daryncas vocant; vel *gnts ex vicinia adveftis ignem accendunt. Cervorum efi3dpro» leporum, cuniculorum , apum , variarumque alituum co-piofa: pomorum etiam exoticorum, ut Cotonearum, Perficarum, Bertcocciorum Locuples : Cytriorum,^Aurantiarum,Limoniorum, ficuumque interdum calidioribus in locis nec inops, nec omnino tnfuavu. Granorum leguminumque omnis fere generu fertilis: Frumentum tamen dcmefiicumfape tanta multitudini nonefi nutrienda,abfque fubfidiano exterorum: Butyri fapidifiimi.ca-fetque multiplicis, tam vaccini quam ovilli abundans, feniciique tn lecu declivioribus ; & luxurians in herbarum odoriferarum, medicarumque fpecies infinitas ; tam eximia ad opimandos bo* vespafcuorum pinguedinis, & velut arvina , prafertim inter Feurnam, Dtxmudam, atque Loam , ubi fere in umbilico Lam-prenefz ejl , neque non in Terra Franca ad Occidentem Boreamqr, obverfa\ ut nulli terrarum herbam porrigere, palmamque cedere debeat, omnibus fere anteponatur: parens etiam atque nutrix, ovium una fasttera qumque aut fex fape enitentium , tres aut quatuorfere femper ; in Feurnenfi nimirum caftellania , ubi ea facunditas vulgaris, in catero pene Belgica tradu incomperta efltDiverfifitmigenerispifcium copia ex Oceano alluente Jacubus FLA N D R I A." 309 ifluviifijiietnteriabentibus, tam indigem, quam sArtefiii Hanno-mbufjuefuppeditatur. ] Interluitur Flandria Scaldi, Lifa 5c Tenera fluviis, tum 5c plurimis velut minorum gentium amnibus rivuli fque. in reliquis fupplet pater Oceanus, 5c cum eo in-dultria incolarum , qui perpluribus manu cavatis foflis terram largiter irrigarunt. Multa in ea funt nemora, quse non amoenitas minus quam fru6tus commendat; cC cfeteris quidem procellunt Niepa 5c Nonna. Nulli (uc diximus) memorandi montes, fed amoeni complures, in Gallicana profertim, colles. Maxime autem decoratur hoc tellus pulcherrimis fu is nobiliflimifque & amphi-fimis urbibus, quales nominarim tres ili# primano, Gandavum nempe , Brugo 5c Ipero , tum Inlulo quoque , Duacum , Tornacum & alio, ita ut opida muri claufa numerentur in ea viginti & odo , accedennb ad prsditias fex urbes Cortraco , Aldenarda, Alolto, Hulfto , Tenerzmunda, Biervifeto » piu quidem ex iis Oltenda , Aldenburgum , Meflena. Bella, quam & Balliolum vocant Popermga , Torhou-tium, Oftburgum, Axella, Middelburgum , Loa , Viro-viacum,Blancoberga, Houca,Roflelara, Tl^etu, ’ “ ftella, Lombartfidia, Eclonia , Stechena , Hondilcota, Mardica, Harlebeca, Monachoreda, Memna, Haiovina, Waftena, Stegra, Mergemum , Hasbrouca &Armente-ria. Habet infuper Flandria mille centum & quinquaginta quamor pagos, inter quos multi funt ita ampli, opulenti ,& cultoribus denfi . ut non temere Euro[)$is ullis concedant, multi maximis etiam dignitatibus fplendent. Habet plurimas arces, protona» toparchias, aliolque honeftos & eminentes cum Dynattarum , tum privatorum quoque nobilium titulos. Virorum denique & fceminarum coenobia, quas Abbatias vulgo indigetant, numerantur in Flandria odo 6c quadraginta. Prioratuum 3 io FLANDRIA. ratuum vero , Collegiorum, & Coenobiorum communium infinitus eil fere per totam Provinciam numerus, undefalfe Hifpanicum Philippo Rege in has oras delati,& ad tantam frequentiam opidorum,pagorum,cceno-biorumtque obltupefcentes , totam Flandriam unicam modo civitatem efle dixerunt. 1 A d D i T. [ Quapropter quantum reliqua, provincia, prai-■nent Canonu domtmci alnfque emolumenti, annui, palam eB ex '‘Ftl^VliZTa •' ^ # ’ Maxim,Itanm monftrat, ad Carolum focerum anno 1475 liquidepervcnife Ex Burgund,* Ducatu Comitatuque junm, milia £0 268a Erincitnbm Belgica & culta fuit /■ °n°rAta’ Sluum etenim aurei velterii comitia maxime nobi. jmt atque Colemnia. nunauam alibi toties habita, effi, ««« ttie, re/ trHm m Flauc*ria 1 erpiamquei & certum in Bra- bantiam terrafque Tranfmofanasfuccedendtjus» Vhilippo Muda-c:i in dotem adferente.] Habet Flandria quinque antiquos admodum Vieeco-mitatuSjGandavenlem nimirum, Iperenfen^Vurnanum, Winocibergenfem & Harlebecanum. Habet tres Principatus, Stenhufium, Gaverenum & Efpinoium. Habet quatuor portus maritimos, SIufanum , Neoportuenfem, Dunkercanum 5c Oftendanum. Habet triginta 5c unum fora judicialia,leu Conventus juridicos,ita enim Latine dixerim fuprema illa juftitise tribunalia,qu^ Galli voce a Flandris mutuata CajiellanioA vocant, funtque ut prsfe-tiurzequaedam & fatrapise, quibus pronia cuique portione ordinaria & follennis in univerfum Comitatum primariorum Baronatuum , gentiumve totius omnatus imagines reprtefentantia. gentium dico Pamehs, Cilo-ni® Heini* , 5c Boulari®. accedunt his aln Baronatus, omnes (ut fcribit lacobus Marchantius) numero decem & odo.fed videntur tamen inftituti omnes hi Baronatus a paucis f®culis retro-, nec enim ita diu fa&um eit, cum Flandria, teftibus ipfis Flandris, nullum , mater Comi-tem ipfum. Baronem agnofceret. Habet inde , exemplo Gallorum , duodecim Pares, quos nonnulli adfirmanr, fed infirmis nimirum nec verifimilibus argumentis, elle ipfifmet Galli® Paribus antiquiores , 6c Gallos a Flandris fumfiffe exemplum: non aliter (inquiunt) quam nq-bilifiimam illam militiam aurei Velleris icimus Ordinem Divi Michaelis setate procedere.quam litem decidit fortalfe Budseus. qui Comitem quemdam Flandris refert Gallorum exemplo inftituiiTe aliquot Palatinos, eofque vocaffe Pares Nigellanos. Habet Comitem-fta-buli: duos Tribunos militum , Marefchalcos vulgariter dicunt: Magnum Venatorem: Cancellarium: Cubicularium: quatuor denique Receptores, feu Pr^fetios agrarii,aliofque id genus miniftros 5c magiftratus Principales. quorum fingulos, dignitatum fuarum & munerum ratione, oportet hereditariam aliquam toparchiam in Flandria j, HlvANDR-IA Flandria poffidere.prour videre eft fingillatim & ordine in vetuftiiTima quadam Sc authentica tabula , quam o-ftendunt Gandavi Sodales Divi Dominici.piaamlut vo-Ium) aevo jam tum Balduini Ferreobrachii,primi (ut diximus) terrar Comitis.cum inlcriptione, InJlitutioComita-tui FUndri* , more guiritum. Flandria conftat e quatuor vel fi mavis Ordinibus. nnmne Antiftitibus,Nobilibus, & foris juridicis ,five Caftella-niis.at Gandavum tamen.Brug^jIperat, 8c Franconatus quem vocant, quia fingulari quadam pollent autiorita-te , vulgo audiunt quatuor Membra , 5Pc uiev Heben batt yiaubcreu. neque folentii quos diximus Ordines publicis terrse Conventibus , niti admodum raro intervenire quia nimirum deftituuntur jure fufFragii. Sed pero-amus deinceps ad fingularum quarumque notabilium rerum deicriptionem. quod ut aptius clariufqite faciamus.pro-ponemus pleniorem terrat divifionem , dicimufquedi-vifam eam in partes tres : etfi admodum tamen insqua- 2«. ii um Blc lingua Teutonica, alterni . flandria: Gallicana , ab ufu videlicet lingua: Galli-ca. tertia denique audit Imperialis, ficuti moxdittiiifle ‘•ommemorabimus. FLANDRIA tevtonica. EEEES1EESI ^opyrum.vulgo 2BoecUtoept/linum denique, 6c cannabis, -ni!” Laria 0Prtlmol'um frudtuum genera , feliciffime ilthic 8c copiofe proveniunt. Continentur hac parte tres urbes capitales : tum & quatuor Flandrise Membra : omnes ejuldem temu Portus.- Dynaftia Winocibergen-sis, oc compluria prims notze opida municipiaque , ac primo quidem,ut mox patebit, Gandavum, gam- .!■ GANDAVVM. An d A v v M nonnulli, anteluliiCsfarisin has i Yoras adventum,Odu£eam,aliiClarin:Eam: ejusve-*ro temporibus, Gaidam didam fuiiTc contendunt, idque ab arce quadam eo adeo loci extruda ubi hodie-que eft Principis regia, Sc extruda quidem ab ipfomet C«fare,qui &.templum Mercurio facrum adjunxerit. Et profedto non tantum pierique Scriptores , ied Sc populus ipfe Gandavenfis unanimiter fentiunt, Csefarem effc hujus opidi conditorem, unde & noder Petrarcha in epidola quadam ad Cardinalem Columnam , agens de fuoper Utramque Germaniam , fuperiorem nempe & inferiorem,itinere,his inter alia utitur verbis: Gandavum quoque lu/jo conditore fuperbum vidi. Mejerus in hidoria fu a Flandrica recitat idos verius: Hanc Clari neam veteres dixere coloni. Gorduni, populique truces coluere Sicambri. Mercurio Cafar. Chrijlo facravit Mmandus. Videtur autem 8c ipfe Ctefar in commentariis fuis populos idos nominare Gordunos, quos coluiffe vult loca falmofa, fuilfeque fub Nerviorum imperio. Occuparunt podea Vandali , a quibus dicicepta ed Wanda. quam vocem leviter immutantes Galli ac Flandri, Gand & tieut appellarunt, Latini Gandavum , feu Gandam, Itali denique Guanto. Polita ed pratclara h$c urbs fub longitudine quidem graduum af , minutorum 4? ,la» titudine*vero grad. 5:1 minut. 24, idque loco tam opor-tuno , ut nihil fupra: tumfuperboinprimisadfpetiu, ut qu$ mari tantum quatuor leucis abjunfta lit, Sc ad triplex adeo tiumen, Scaldim nempe,8c Liliim, & Liviam, condita, prteter quos interluitur etiam aliis, & compluribus quidem, aquar perennis meatibus, qui propinquis hinc illinc locis exorti, vel ipla fui natura , vel indiidria quoque &c arte humana,in urbem influunt.unde magnis quibufdam fodis,manu & opera hominum fa&is, corrivantur in novum illum 8c navigabilem alveum , vulgo ditium bemeutoe Qaevt: atque hinc in Oceanum porro evacuantur, hunc alveum nuper renovarunt, Sc multis partibus ampliatum conduxere , non line ingenti fumtu & peninaci quodam labore, nfque ad mare Zelandi- cum* cum^uatuoripfas leucas Gandavo diffitum. Perfoditur impriefentiarum,Gatholici Regis permiffu, ad aqusedu-d:us iftius oftium.quod Flandri appellant l)et ^as/pr$-grandis quidam &: vaftus agger , leu verius Infula, quse importuno fui objeftu prohibebat antea naves exitu atque ingreflu Oceani, unde porro futurum eft, ut per hunc ipfum alveum 8c corrivatas in eum fofias non e-mittantur modo multiplices illse aquae,ex vicinis 8c dif-fitis urbi locis in paluftria illa, magno cum terra: detrimento, confluere folitae: fed mediocres etiam naves inde ab ipfo mari Gandavum ufque tranfmittantur • cum magno inprimis adeoque in^ftimabili & civitatis Gan-denfis & finitimorum locorum bono. Adfpicit Gandaab aquilone quidem Antverpiam : abortu Mechliniam : a vulturno Bruxellam : a cauro denique Middelburgum Zelandis,a quibus omnibus urbibus aquali fere decem leucarum intervallo abjungitur. Vrbs litu valida, forma pulcherrima, magnitudine inter primas Europa:, & am-fdifTimis undiquaque luburbiis cintla. ita ut Mediolano ioleat a plerifque conferri, poftremus murorum ambitus , fic ut nuper fuit produdtus, fi intror fu s quidem dimetiaris , continebit quadragies quinquies mille fex-centos & quadraginta pedes Romanos,vel fi mavis Ant-verpienfes , id eft Italica milliaria paullo plus feptem : cx.t.r1 oltm armatu collegiis fapnu qua ctaf-ftcum fonuir. In culmine draconem cupreum tnauratum ,alu expanfis,magnitudine tauri, portat , tempore Baldumttlancina Comitu Conftantinopoli huc miffum.') Sdificia civitatis tum facra tum profana , a^um publica tum privata, pro fua quaque conditione & gradu fuperba inprimis& fPIendida : inter alia vero quaidam extrcmse antiquitatis templa , quae.fieut cetera quoque religioni dicata loca, cenfu & opibus valde luculenta , ipfis nempe & adminiftris hute & commode fuftentan-dis. Tradit Laurentius Suriusvifi hic prxteralia feptem templa a totidem Regibus condita , quibus autem & quando non addit. Numerantur mtra urbis pomffiiium viginti fex Infulae a fluminibus & canalibus factae , a publicis privatifque domibus occupata. Numemntu , praeter complufculos pontes minutos nonaginta oC octo Jnajores,qui juftie magnitudinis aduarias naves,annona & mercibus oneratas , nulla difficultate tranimittant. Mola: quae vi aquarum rotantur , potiffimum lex; qu* vento circumaguntur,fupra centum viginti.omittomnu meras illas machinarias , quas vel homines vel jumenta verfant. A dd ita M. [Eora rerum venalium htcvtdebutrede» cim. inter qua potiffimum eminet id quod vulgo diebus Veneni 3 hebdomadario urbis mercatui dedicatis,frequentatur, der Frey-dags-marckt. In hbcforo Hifpaniarum Infans lfabellaftatuam pofigit Car olo V Imperatori avo fUo paterno , gloriof&memoriA Principi,cum infcriptione: ^ D.Carolo V. Imp.CaffiAug.Pio, felici. Ture. German. Gall, Ital, HilpfSicil,& Ind,Regi,Flandri« Comiti^PP* Sac.Imp. Vindici, quietis aufpici,D.N. Principi peten-tifs. vidori ac triumphatori perpetuo Magno; Maxim, univerii Chriftiani orbis bono,Deo volente, caelo.faven- • te huic urbi fixae Flandr. Max. feliciter innato. Altero latere: Alberto Auftnaco,Maximiliani II. Imp. F. 8c Ifabella Clara,Eugenia Philippi II Hifp. Regis filia Auftriae Archiducibus , Belgize PP. hanc urbem Ige-tiif.civium applaufu ingredientibus^, anno Salut. Chrifti cId I^ XC1X, Scc. CofT. S. P. Q. G. Sequitur Curia, Foro relittote in Curiam confer,ren ovat a an* »»1618. In cujus fummitatevidebu A & I coronat& { Albert. & Ifabell.)_f^rw, Sol & Luna Semel & Semper, feripta funt vocabula. Inferius ingredienti mox obvenit. luftttia theatrum : parietibus Fortitudinis imago & Conflantia adpifta : Pro Virgine virgo : Prd aris 8c focis. Virginis aeternse muros & templa tuemur. Innuba Virgo armis,innuba Virgo facris. Ibidem flatua in fago & toga cum hoc ver fu.: Quam tu olim hanc urbem cernis,non altera Divum Aufpiciis ccelo tantum caput e fleret alto. Ingredtenti morflrabuntur ibidem fpoha ^4lberti honoribus fuf- I» Ardefio obfefTo Sc clementi Marte fubafto. 2, Vifo, i6to, vido celeri virtute Caleto. 3, Hoftibus erepto Solido,atque e fluxibus Hulfta. Qmniavero hac rurfts amiffafunt prater Hkflum. Superius ingredere Capellam,ft licet , & Conclavia, a (taims & mfcriprioni-bus digni fima vijfu: Ibi Neptunus & Cera , libertus & Ifa-bella, ad dextram, & alii; Maximilianm & Rudolphus ad fi-. 91'flram. Ibidem tabula eleganti fima ptciura matrimonii jlriad,refert Vrincipum, filiorum Manaffe deftirpe lofephi, pro* pofitionem ab una parte : ab altera nubunt filia Sulpha familia ad tribus patrum fuorum. Sffigiesibiaem Iudaorum connuben-^ tium ex una, ex altera domus Auftriae a, ut Car oli V & Philipp* II. In medio ^Albertus cum Ifabella. fub quibus fsquentia: Deo jubente. Regefequente,Principeobfequcnte.^ latus tranfverfim : Volvenda dies en attulit ultro. _ . Numerantur denique tum auguftiores Sc magis eximii tum minores qutedam templorum, coenobiorum, Xeno-docbiorum , alicHrumque id genus piis facris ufibus GANDAVVM. 3x7 dicatorum locorum moles quinquaginta &c quinque, in iis autem funt quatuor ordines Mendicantium, tum pul*. cherrima quazdam 8c fumtuofa templa, ac primarium quidem eft illud Divi loannis Baptift Kcx Catholicus con-- ventum Ordinis aurei Velleris, quod fecundo tunc SC Gandavi Se in ea sede , tertio vero Se vigeiimo a prima Ordinis inftitutione,id eft, i, ut ante expofui, mille- iimo quadringentefimo vigefimo nono, eft faStum. Sun» Gandavi quinque admodum locupletes Abbatis, ipter quas vetuftate Se amplitudine eminet illa Divi Petri in- quas vetuftate Se amplitudine eminet illa Divi Petri in monte Blandinio,non lautiftimis tantum reditibus , lea 5e ecclefiaftica fimul ac temporali in pagos complures Se vicos jurifditiione confpicua. condidit circa annum 640 Francorum Rex Dagoberms. commendat hanc inter alias opes inftruStiftima fua 5c pulcherrima Bibliotheca, quo nomine jatiantfeqttoque , nec injuria quidem,fodales divi Dominici, item. Carthufiam Se Car» melitae. Se floret fane hoc tam honefto thefauro Ganda-vum fupra omnes quotquot funt urbes Belgicse. Diftri-buta eft tota urbs in feptem ut vulgo vocant Parochias, ac praecipua; quidem funt ese Divorum Bavonis Se Mi-chaelis. gaudet dignitate 8c titulo Vicecomitatus , cui hodie prseeftllluftriffimusMaximilianusMelunius , e- ques maximi nominis^ Prsefedus Atrebatenfis.eftpri--O 2 munv 3lS F L A N D R I A. mum e quatuor Membris,8c metropolis Blandris, caz-rerasejus urbes dignitate procedens. Fuit fuperio-ribus aliquot feculis omnium belgicse urbium fre-quentidima fimul 5c potentiirima:fedcum magnitudine iua infolenter fubinde abuteretur , non femelSc a fortuna & a propriis fuis principibus fuit afflifta.ac nuperrime quidem anno fupra fefquimillefimum quadra»efimo fevere in eam,ob turbas tunc recens natas , animadvertit Imperator Carolus Quintus , qui, quo melius ditionem fuam conltabiliret,ac fecurirati fuse confideret, et-jam arcem illam extruxit. Annunciata eft primum hifce hominibus Chriftiana religio a Jimgrorum Epifcopo Divo Amando,DagobertiFrancorum regis temporibus, id elt,anno circiter 6 38. Habent inter alias qualdam in-jignes ac laudabiles admodum legesfcholafticas ,unde mftiidiis alant numerofum , quod fatis fit tenuioris fortuna;,adolefcentium gregem. Enutriuntur hic,oftenden-do urbisfplendori,leones,urfi, lynces- aliaequeid genus exotica; ec feroces belluse , ut in ufu eft apud Florenti-tinos. Et funt revera Gandenfes, homines valde civiles ,, egum cc jurisfervantes/everi.graves,^ bellicofi. ^ DD 1 TAM. [Be?ie hac omnia^ ubi nihil Rebellionii inter-rfpcetur : hanc Gandavenfibui innatam Metcranu» pnfim $ niantU) Serres^in hifiortu docent: Caufam adhuc hodie bel-omnii/.m raalcrum hanc vere dixeru. Gandavenfesob t a Pr*derico Maximiliantprimi patre obfefit, {Met, rne^bra, ^uot e Republ. capite privant & he° f m-t 11 e* faicitur, [auam Pacificationem Gandcn- (^ vocant, ThmnM. 68, anno\s~6.Met.pag. 246, M. 6* ritrftu rumpitur, anno i^y9 Met.lib, 9. pf^ & 358-Htftonam Gandenfem hic fcribere rnthi non mens cH -, legantur Jhutintu & Met eranm , ibt alia & motus fiditscji Gandaven-pumfrequentes ; mox cum vAuriaco , mox cum Parmcnft , eum ^ndino^um Condeo Ducxbu* rem fecerunt; mox inverfo ordine a u fe oppofuerunt: ita ut, Senii mentem fupra a me notatam nete locum habere,non erubefeam dicere.Ij Gandavum multas habet illuftres & per antiquas prolapias, ac nominarim quidem Bettios, Borlutos, Ser-ianderos, Rimios, Dammannos, Gruteros, Vtenhovios, VarnewiquioSjHembifaSjCaudenhovioSjCawerburgios, Van der Camere,Trieftios,Eechouuos,Banftios,KethuI-hSjStelandios, plurium ornatifllmorum virorum matri- ces. Reipublicse regimen & ordinaria juris adminiitra-tio penes honeftiiUmos quofq; 5c nobililiimos cives eft|, tum & Magnum Praetorem urbanum , qui vulgo audit bcit t)coat|=Uailiu. qua dignitate nunc fungitur Vir lllu- ftrisAdoIphusBurgundus,Toparcha Wackenenfis.&Ar- chitbalaffus Belgicas, Eques fane clanffimus, 8c lumms conditionis, cui fucceliit Antonius Ovenbequms. vtr multis nominibus ornatiflimus. 'liratum fic tnjmutt, civmm aj ,'™ ...., , 1« ■« ,#»» g"": sstssss^ff vf-zsmrnz fiabimu prima annum: alter opificum 5 i ’ vjc0?trH decanu biennium: terUM armumrexf»r;6w,w 27 durata. perturbatio urbu fi*P Namortafreijuenter levi de caufa eonfierna me , ‘„um riijue inferiores decani, cum armatis codegw ,fi» unJecles 'rni[le campana, horarum nuncia , RoUndo nome , ^ T/^ pondo gravi jn turri Bellaforti, anno 1317 prtrnu PP ’ 2565ZS te5=B«& Sr Tre=:£fc Cafar irfiitutum illud Philippi Pulcn^uoda Maximiham Bru genfi detentione Gandavum refumpferat, a rogarun 9, , ut virorum vtginti fexfcdbtnatw>tn duotnbu , ante.dtvifm, per Principufolummodo vicanos ordinarios , J -annis ad decimum Mavj diem,pro arbitrio crearetur. ori ingentibus hac urbs (kb Guydo Dampierroammufuitvtr^ bufaue, ad annum 1297, «f Eduardum primum sAngH* ^egem cum filio florenlijrimtim,& 20 peditum,6, equitum railtbmjJM illtc & in vicinia Mariukptcei, contra GaUos hiemarant, non fine cade expulerint : tputa ob induciae cum Gallit paliai,difi:ejjuritw-fcio Rege,ejufqueconfilio,ignem aliquot locii fubmifierant, ut ur* bempradarentur: tam enormi fub Lud. Malano licentia ef~ ferbuit,ut intra decem menfes quadringenta fupra mille ibi vicini fque in agris homicidia patrata fint tn ganeis, alea, venere , ebrietatefamofis : tantaque ea tempefiate multitudine inm. davit, ut otlogima virorum mil/ia [fi verus ePl Frciffartus) conferentur,qui per atatem quindecim 0mos excedentem , fexa-gmta non egrrfam , arma ferre poterant. Canius Magnus D. l.udovicus Gallia,Eduardus primus cum filio, & Ternus, Mn-gtia Reges, hanc urbem frequentarunt: uxore etiamEduardi umtMtum Uannem, cui Gandavenfi jujfu patris agnomenfutt, Lancaftrtapofiea Dud.tbi par tente. Neque defuerunt unquam Gandavi viri literis 3c virtutibus clari, quales pra;fertim,Henricus Archidiaconus Tornacenfis: ArnoldusBoftius : lodocus Badius : loan-nes Abbas Divi Bavonis: Philippus Chersbelius: Xoan-Jies Carnarius , Sc Chriftianus Maffsus, ( etfi hunc non-attribuit Cameraco) quoru omnium meminit inter Itlultres ScriptoresTrithemius. Recentiores fuere Phi-lippus Wilandus Praefes Flandrize : Lzejjinus Brechtus, Prancricus Himannus,uterq; poeta laureatus:loacbi-mus Martinus & Hieremias Thriverus Brachelius, uter-jueexcellentiflimus medicus: AntoniusSchoonhovius, j- . “s „ vencrabilis Prteful, ac perplurium operum eru^’?11 fnt0.m?s Schuermannus,reipubiicte Syndicus, ^^^s ^'vj8c civilium rerum peritifiimus vir: 8c ®ald ninus RonflaiuSjreipubUcse medicus , variarum di-Icipimarum mtelligens , & feriptor haudquaquam yul-gau^. In re militari 5c alia omni honefta profeifione tot perpetuo dedit Ganda illuftres 5c excellentes virbs , uc prolixum nimis fit eos referre, qui volet Mtoricos,' ad-eat,oc nominatim Mejerum. nobis3ad illuftrandatn hanc urbem,imq totam provinciam,abunde videtur fufficere, quod Patricium dederit Carolum Quintum Imperatorem Maximum. Hoc tempore,praeter alios quofdam litteratos,habet Gerardum Rimium, Dominum Eekenbe-canum,Regias Majeftati a confiliis in Senatu Flandriae > virum nobilem , ac virtutibus juxta Sc litteris clarum, cui inter alios honoratifiimos filios nuper iucceffit Cardus, cmunus. quem od raras mas mocaiarrcsyft-fianeos , telas cannabinas levigatas (boquertdes vulgo appellant) aliaf. qiie id genus texturas. Inftitutam comperior intro-dutiamque in Elandriam hanc textorum artem a Comite Balduino.Arnulft filio, circa annum nouo-cntefi-mum fexagefimum quintum. Sedem habet Gandavi Provinciale,ut vocant,tomis terne Confilium.inftitumm tum ^oC lUr£‘^’.^."aftyuc,Be'^!'um1anno ban!,>»1C?aUS D?mmal«™s , Cancellarius aulte Bra-nnem . lodocus Hiufmannus : loannes aForta : Fer-oinandusVerrannemannus ; Petrus Cocquius : Guiliel-us Corenhulius : Petrus Stelandus : Hieronymus, a a.antla>°cMarcus Hertogius,ordinarii: loannes La-V;,, ™5 • Ludovicus lodocifilius Damhouderus, Remi-gms bverardus, & Petrus Prooftius,extraordinarii, live Pro0wntC0mmiflNarii; Francifcus Rola.Confiliaiius & rocurator generalis: Maljardus Volderus,ConfiliaTius Crranhia^ftU$ Henricus Stalinius lurifconfultus, difl-fpt- ^US: ^ Dionyfius Harduinus legum Dotior, ttetG^BolleGjif sedeminfuper ^^&r,'i5fie&ri5SK • I jus Indices decretoria fua fententia: & fine ul-™°mrni Rrovocatione>decidere folet clientelares o-s3 eu teudales;ut vocant,regionis totius caufas,idq; ixyetensmftuutionis Sc privilegiorum przelcripto , & adhibitis in confilium*,quotiefcunque res poftulat, Provincialis confihi Senatoribus. Prsetor hujus Collegii, ^m. Zcuinvntm vulgo appellant. illuftris vir Cornelius Credimus. Addit am. [Numeraridicunt Gandavi circiter tricies ejuincjutes mille domos. & tredecim rerum venalium fora, inter cpiA poti fimum eminet id , quod vulgo vocant be tirptJUSh" martitt/ quod videlicet maxime frequentetur diebus Veneris* hebdomadario urbis mercatui dedicatis.hi hoc foro HiCpaniarum Infans G A N D A V V M. 325 Infans 1 fabella fatuam nuper pofuit Carolo Quinto Imperatori » avo fuo paterno floriofa memoria Principi. Plura dicere de fplen-dore3magnifj.centiaJamphtudineiopibtii,& operibus augufitjsima hujw urbifjnftituti ncjlri ratio non permittit, urbis fluam brevi quidem,fed invidendo elogioprofequitur alibi JttagnustUe Eraf. mus Roterodamus,dum exiftimare fe dicit, non inveniri, quam late patet refpublica Chriftiana, urbem Gandavo comparandam^ fi ve quis amplitudinem & potentiam loci, fi ve politiam & ct» vium mores adfptciat Quarta circiter a Gandavo Aloftoque leuca, viaqus verius auftrum porrigitur , inter egregium pagum Sot-tegemium Vellicamque detc&a: lunt nuper parietinas ruderaque murorum veterum, tum hypogea quoque oc profundi admodum putei, inventi autem in his rumis ac finitimis aliquot locis plurimi nummi veterum Romanorum,Neronis prefertim,GordianiA Conftantmi.item •ssd^stssjssistssasx "“addTtaM. [C-JIeif-i*GmMh Uza,& Mcurvvatera ir,terl»benttb«i opportuna, & ^tbbattam 5 , Prjmonftraten em vtrtl.anno gos quadraginta fex continet, tn njquc i>vwia.«.« lialarceaueOdmcalUufirtm: yomerghcmum,^»^*-caru: Lovendeehemum, Triejta : Vmderhoutam & Me-rendram,Woutra: bkam ad Scaldim, Scepper® : attjue -verghemum , comitatui tituhmagutpuampotmtutnotaMe, Cdblatiet D.PetriGandenjis. Subesi duobu* tribunal,bw,* MargaritaConfiantinopolitam, Sleding*& DeJfeldoncaaffiuu. adjacet,U, Caftellania , (ive Terra Wafia , Comitum cafl ren fe peculium : Durma fluvio, U/nKeU pago exorto,ad Tempefcam in Scaldim exonerato , non mtms tpuam iproScaldia!h„tur,lacumr.ehabct,&mag v™*** B R v G A. T) R v <3 r s , ut volunt nonnulli, faftum eft nomen a multitimine magnificentiaque plurimorum ex la-nnnt,^1Cle' ^1 * * *iuorundam ex ligno , pulcherrimi operis P, um.paffitH per urbem vifendorum , asnigse Icilicet ^Pm!,S,i0ntem denotante. Alii.quoruftifententi$,ut-l:s veter.'bus monumentis nixre, equidem ma- lant ,,,^Vo,bl°jtUmflmul ^ nomen dediile adfir--nm,& in me^MrMnds^” 0l'™ v«=- 1Ueu 3fta-trs'urb^s itinere. Ex ruinis autem ejuf-dem Aldenburgifurrexiffe annis abhinc pratterpropter ongentis primum illud burgtim,feu arcem Brueeniem, cujus noaieque & formam & reliquias quafdam una cum integris aliquot portis eo loci eft vifere ubi nunc Divi Doaatiani.Sc cum Senatorum Brugenfmm tum Sc Franconatum Prattoria. Sita eft urbs in latiffima quadam planitie , tribus circiter leucis ab ora maritima, nullum eam interluit juge flumen .- fed ampliffimum habet alveum, magnis operibus5i infigni quadamindu- ftria B "R V G A- 32^ ftria fadum. in quem per varias foflas mirabili prodas artificio non aquae duntaxat e foli ipfius fundo , verum etiam ex finitimis urbiiocis , violenter ac velut agmine A facto corrivantur, ita ut videatur perennis aliquis Sc profundus admodum fluvius. Dicitur vero is vulgo be ifiepe/ & compluribus brachiis navigalibus urbem varie pafTiminterfecat,qu§ ad exitum ejus coadunata JunCTini Dammam contendunt, atque inde porro ad Slufam in Oceanum influunt. Quoniam vero is aqu$ dudus commode confervari non poterat ea profunditate quam requirerent naves onerariae , fecere nuper Brugenfes, immani prflfedtd fumtu, 5c mirabili improboque labore, ac loco priori quidem vicino , fed longe tamen commodiori.alterum quendam alveum , ea & altitudine tx capacitate , ut vel quadringentorum doliorum naves le-cundo eftu ab OceanoBrugas ufque commodillime de^ “ErSSSsBsHg fcSbSSSKCS&SSKSSS Compado tic multa induftria temperato.coerccntur , ne cum marinis fefe commifceant. iicuti rurfusinann$ eodem illo aquario obice compefeuntur , ne uberius quam pro hominum libitu,in dulces illas prorumpant quocir-ca cum vel intromittendas vel emittendatfunt ultroa-troque commeantes naves (id autem ht, $itu P" _ omnino cum aquis dulcibus altitudinem emx i; tur mirabili quadam facilitate , clauditurque vicilfim h$c porta, egregium faneac memorandum p - deas enim', pro arbitratu & fumma cum utiht larnm . Imnea ifthac norta hominum arte extrutia X Ei;M2E5irp§'F^liiESr cunque tumultuetur atque defsviat (5c eft h to illi elemento tralatitium fere ac familiare ) mn 1 tamen adferre umqnam poteft detrimenti, fiquidem aqu$ dulces altitudini fux intra portam innixa:, itallIud re‘ ut laedat. Brues a Vulturno quidem adfpiciunt Gan-dam,ab auftro Cottracum.ab Africo V ur.nam,ab aquilone vero Middelburgum Zelandis, qu$ finguls oaona-rum fere leucarujn fpatio Brugis diflident.urbs dt^d 326 FLANDRIA. miraculum pulchra^otens^mcenajampla in tantum, ut introrfusquidem murorum ambitus contineat pedes vicies fexies mille fexcentos,id eSquatuor pr^terpropter Italica milliaria cum quadrante: extrorfus vero millia paullo minus fex. Muris omnium primum eam cinxiffe comperior Comitem Balduinum Calvum / circa annum fallitis 893--ffidificia tum cultui divino , tum hominum ufibus deftinara tam magnifica Erugis tamque fumtuofa, quam in alio ullo totius Belgica; opido. vue lat$ & retia:, fora crebra fatis & pulchra , & prsfertim illud rerum venalium ; undse & fex primari® urbis vis ad totidem ejus prtecipuas portas deducuntur, qui ; ut commoditatem omittam , pulcherfane adfpetius eft ; et-li,meo quidem judicio.non fatis cautum fit utbis lecuri-tati.fi tot habeat adeo latas & faciles vias a pr$cipuis fuis portis retia in primarium forum ducentes, puta quibus.fi ferat occafio, hofti cum impetu irruenti pateat adeo expeditus ad ipfam arcem accefiiis. Numerantur in ifta urbe fupra fexaginta templa Sc tedes faerte. quarum primaria dedicata eft Divo Donatiano, 8c amplilli-mo Canonicorum collegio nobilis, cujus caput, Przepo-litus vulgo audiens.in eminenti admodum dignitate eft. pr$ter enim hanc ipfam pr$fetiuram, gerit etiam illam on ecclefiaftici Divi Donatiani, eftque hsreditarius u perpetuus Cancellarius Flandria;, ex inftitutione lm Comit*s Roberti, cognomento Hierofolymita-div/V=eu° er.c pedibus tnj au Itbm : capitiferpem auritus bipefque>caucUm fuarnmor pcrvolvitur+ubera duoluptCugunt. chara fieres G, capit t: b, manui dextra : Y, leva: I, pedi dextro: D, fimjiro ajjcnbun» tur: quibus Gandavum,Bruga,Tprat Infulafive Lita, Dua- cum denotantur , Fiandna matrices. Lateri dextro proxime occurrit hic verficulits y Gybfiet cx Gybid, cum Deca Decas ibit. Mulieris imago duobus circulis notabili intermedio difiht» fi is fircum feript a efl -9 & pj propinquiori»hi verfus 3 magis veri quam terfi fircHffieunr, ^ Gybid ?z8 FLA NBRIA. Gybid v$ tibi,nam de te facis ipia ruinam. Deficiunt vires, nec probitate vires, Vberibus plenis iac noftrum das alienis. Latie lupos refoves,felleque pafcis oves. Non elt dum fpiras.qui noftras mitiget iras Va: capiti,manibus,proh dolor,ac ped"ibus Dextra manus vana,nec l$va fuit bene lana Pes tuus inflabilis quilibet, ac labitis Heu fortuna mala, cur nos fallit tua fcala.' ^ ”res caris,lade parente paris: V) bid dilecta, quia mens mala,nec via re6ta, ’ ra -l-0C .m pcfpctuum fit diadema tuum, fclt tibi principium finis,caput ac tibi cauda. 7 r . iverat hoc illam, deftruitillud eam. * Wenori circulo duodecim oppida /inter atu funtilU quinque ^ TtAmetroP°ks,continentur : SupraiUam hiverfiu : iwvu <:e.cas clavis,hinc bona furget avis. 1 us mtro“us>h$vill2efunt prohibentes , Z«#er a/™queunt fo“e-majorum traditione. mruuiimque anulum hi pentametri: Landria^tu-Ie6te= alkcia rena, 0u,tT±SV?ri-m»ormidas raude ruentgs. huncfenfumexprimit/Um^mm clm'uhw fma fU^,A 1 Flandria fles fletu,fleties fallacia frena, r lanaria flos florum,formidas fraude fruentes. ^orrohujuetaheUe FUndria3&forJitanJynecelochicos,Bel^icA ea-rarnitatum^utbHijampridem obruitur,prmunct**pocdyppm , P^p-KfaAiJJenfutjue qktfquefuc, ut fer e contingit in eu viiui diptdtisjneditatifunt. hoc tamen non obfcurum videtur fer hunc verfum^ Gybfietex Gybid, cum Deca Decas abit, pr&fagtri , Infulamfive Lilam , ac Duacum a Gandavo3 Erugappera dijlrattum irip0ft decies decem,five centum annos, numerandos a tempore feripti hujus prognofiici ,fignifico.toper lu terai numtuiti tll,Hs verftculi, EorMa CeCas CLaVIs, hlnC bluC bona fVrget aVIs: ab amo puta 146S • Cwftat enim centum pofi annos , nimirum ad annum fexagefimum effia-* vum fuprater quingentejimum, fonuiffe funefH apertique civilis Martis claficum>& deamo poftea mim.Infulam )five LiUmt .. w* w tll^rijvn r tt t>Y dXIAT/lOUe FliM’* JViglJUlU VCiU Clt UUIC1 VdlU , ^uvu. au liuv» ----1- - orbis Brugenfis foro,eo nempe quod Burgi appellant, peragantur juftitia; facra fenorum Magiftratuum nomi" ne,ac primo quidem iplius urbani, hinc Franconatus,oC Curiae rei clientelaris,Pr^pofitur£e item Divi Donariam, ac Toparchiarum Sifleelenfis & Mandafchenns. iic ur uno nonmmquam 5c eodem die variis in hoc roro lup-pliciorum generibus affici videas lingularum illarum jurildidionum facinorofos. Eft item Brugis interajia quaedam fpedlatu digna domus illa quam v0Can 3t9ater;t)upj0/lita ad ipios urbis muros inter ^^ro- nam., qua; affidue a jumento circumatia , educit quoti-t ' ___«no^tam rift-erna.five aauarum recepta- illarum vim. quat ex eo cratere delabitur porro m ma gnum tubum, ifque fubterraneo fuo per urbem meatu in varios ramos,non fecus quam arbor,diyilo,ad lingulas fere vias & vicos per fiphunculos quofda aliquam aqu_2 illius parte irruptat, defluit inde m puteos quoldam co-munes.atq; ita fit,ut mirabili quadam facilitate , exiguo fumptu , & eximia plane induitria,per aquariam illam machinam fuperiori urbis parti de aquis abun^ Pr°-fpechim fit, cum magna fane quorumlibet tam eg egi operis fpeaatorum admiratione , nec minori oblectamento. quod vero ad inferiorem opidi partem attinet, ei confulitur aliunde & per alios tubos, nec enim ob litus humilitatem laudabilis nimis hic aqua putealis. Brug® alterum Flandriie membrum conftituut.ideoq; loIaGan-davo excepta,reliquas terne urbes pratcedunt, F.ormt mirum in modum hsec urbs ante faeculu unum alterumq; cum videlicet idem fere , qui nunc Autverpiam, exterorum Mercatorumad eam confluxus, eademque negotiatio, -t' j_, yi xx x tio imo in tantum floruit, ut delatus in Flandriam una cum loanna uxore anno 1301 , Gailias Rex Philippus cognomento Pukher,&: Brugas ingreffus, pottconlide-ratum attente fplendorem 8c opulentiam urbis , in itu-porem uterque daretur,5c exclamaret indignabunda, ac fcemineo quodam livore plena , vifo Brugenlium fcemi-narum cultu faituque loanna, Me miferam! credidifo/a ef-fe Regtna - atqut htc Retinarum centuria, neque dubium h* gr^viflimascalami>a5s.aXat,^ed & ““ ^vino^quam Additam. [Philippum bonum cum duce ^Aureliani Cn Mvptt; RegemyinlhtchdMrdumcpumum profugum, tam honorifice & Ubeuthter quinque p;r hebdomadas in adibm rtithuftu coluit, utfeeptro rejinutuoy Brugenfibui per literm in-gentes grati Mfeo rfim egerit: neque uliu impendm pepercit anno 4o5 tnen[e ^Augufto ad Fridericum tertium Imperatorem , ut r/^x!W!llaniim BiltumiVep0temcjl4e ex eo Philippum mviferet. Brinr Vlgr^^^mmjplertdcre honora dum. Snimvero opt- 5 52 Decani prafurt.commodi- Phili™t^lll?r' ^Ue crP*'fa>tam principibus accepta fuit, ut duo mumlum rcfla^ZtuT} & Urc!^eU,c0^ celebraverit; ^rc' tulficutritMtcctitm au. ZlImumT ^ ‘juadrmgcntefimum Zul mrdemta # Oinftituta, in confip efi : ronafar ^ °mnes Digeonim g partim precio decem milium co-j ,lim ranctcftumi partim fidelitatis remuneranda augen-„]U/rtr^lientjatt0>m refPe^H 0 anno videlicet 1414 huic urbi 1 kJtJJet}qucd omnium urbium privilegia excedit, beneficium: quo rugenfes.hoc e FI .nativitate fiono .emptione. aut conjugio illius civitatis jus adepti 3ab omni & qualteunque bonorum, ubivis fitoruminv em orumque , corfifiat tone liberi funt,nullo crimine, aut caju excepto.] Atque hoc pa6to per multos annos floruerat florebat* que Brugarum refpublica : cum ecce dilapfis paullatim, ut 111 defcriptioneAntverpig diximus,circa annum 1 j quo tempore minime tale quid expetiabat 9 fed ut cum FLANDRIA. faodieq; divites inibi oC potentes , ac lanarum praeeram Hifpanienfium mercaturam excrcent:quarum,ceu magni inprimis momenti mercium,in hac urbe eiiftapu/a , vel fi mavis emporiu Sicuti poft amifsu an.1558 ab AnghsCa-litium,AngIicarum quoq; lanarum emporium Brugas cx ea urbe tranflatu eft.cum non poenitendo profefto oc urbis 8c civium fnidtu.Exercentur etia pr^ter mercaturam a Brugenfibus vari^ artes mechanic§, & texuntur quam-plurimi panni golTypini>plurimi item fubferici> fena,lanei,periftromata : prteparatur denique ingens ad quol-vis labores 5c opera fenei copia, ita- ut omnes na; artes comprehendantur fub o6to & fexaginta collegiis: quorum prtecipua fimul 8c vetuftifiima,fodaIitia lanionum , pifeariomm, proxenetarum & nauclerorum. Mu ra ru-gis Nobilitas, multa in omnibus rebus ™ " pleti^J propter infigit virtutes ad fupremas qualque dlgmta-rm.H, adeo nuper Adnanus Burchius, po propter infignes virtutes an ^ t- ^ tes emergmit.qualis adeo nuper Adrunus Burchius. p fieaPrseies Vltraieainus, Prsfes Flandn» , aconfili.. Status. & tandem Regii magni Cgilh iumma cum laude filiuscmnmie loannes htteratillimus fane )o- ii£ Status, & tandem Regii magni ngiui luiumavu... ESSEHBsEE:^ - tpeftationis & fpei, ita ut creatus fit tandem Ma-1US Cqnfiliipt^s. Floruitomm-vo necflote e EEHISifesssss t quantivis pretii viris, qualis prxcipue Carolus Fer-inandus,magnus Dottor.Sc idem poeta eximius, ut ex ditis viri feripris conftat,tum qui tempore eum P t lacobus Brugenfis ,Ordinis Carmelitarum, religio u robus,& egregius aliquot operum feriptor Ludovicus it lacobus Brugenfis .Ordinis Carmentai um, iciigio u. irobus.Sc egregius aliquot operum (criptor. Ludovicu i Flandria,Dominus Prati, eques auratus , Confilianus Status,& fupremum.ut vocant, caput Financiarum, vi-1011 literis tantum, fed prudentia quoque & iniigni •um peritia gloriofus. Item Adnanus ille jamdid vir re- 1011 literis tantum, fed prudentia 4uuMuv vv luuv.yiv um peritia gloriofus. Item Adnanus ille jamditius fcCarolus ejus filius. lacobus denique Curtius , non 'hilologus minus quam philofophus magnus , idemque ifignis lu-rifconfultus. Sed quod commendat inprimis 33* F L A N D R I A. ac fplendidam reddit hanc urbem , natus hic anno Chri-ftiano 1478, Bonus ille Rex Philippus, Maximiliani Romanorum Regis filius, & Caroli QuintiImperatoj-is parens. qui in uxorem dudtaloanna Hifpanize Regis nlia natu maxima , tot illa veteris iimul & Novi orbis regna cum hac Belgica fu$ ditione conjunxit. Hoc tempore inter do<5tos 8c virtutibus claros viros numerant Bruga* Petrum Curtium,venerabilem fane antiftitem:Matthiam Laurinum: Guihelmum Pamelium, Confiliarium Re»is in Senam Mechlinienfi . virum eruditiffimum , probum, mduftrmm .nfque nommibus factum poftea Prarfidem Conlilh Sanctions.oC Confiliarium Status; inque mao-no apud omnes aftimio. cujusfrater, lacobusnomineteft Canonicus ScArchidiacomi5 Audomarenfis , vir&ipfe domirimus ac reverendus Prxful : qui,dum ad exitum Ipectat hoc opus , defignatus eft jure merito Epifcopus Audomaropolitanus in Arthefia. Numerant inde lodo-cum Damhouderum, equitem, Dodorem, Confiliarium Regium.Sc commiffarium Financiarum: lacobum Rae-vardum,lurifconfultum celeberrimum, etfi valde adhuc adolefcentem : Dominicum Lampfonium , doftum 5c magnum vatem. Inter nobiles vero prxeipue fplendet Marcus Laurinus,Toparcha nobilis 8c privilegiis inclyti pagi Water-vlietii, dotius fane 5c honoratus admodum ques. qui inter alias qnafdampr$cIarasa6tiones col-egtt pulcherrimam bibliothecam.conquifivit itemfum-ma cum diligentia , nec minori impenfa , incredibilem pxne numilmatumveterum, ex $re', argento,& auro conflatorum vim. quo fine, non levi tantum favore prosecutus eft , fed obviis ulnis in clientelam fuamad-iumlit Hiibertum Goltzium Herbipolitam Venlonia-num , .culptorem cc pid:orem excellentiflimum , eun-demque vel maximum antiquarium, qui impenfas fub- -miniltrante & dirigente Laurino , magno fime & admirando conatu, Germaniam omnem Galliamque & Italiam perlufl:ravit,conquifitis undiq; & delineatis,quotquot ufquam apud viros Principes invenire ac honeftis artibus nancifci potuit, nummorum veterum typis. qu° tam raro tiiefauro ditatus , & poft tr.enfes octodecim Brugas ad MEcenatem fuum reverfus,nunc vel maxime una cum ipfo attendit, magnanimifiii Laurini impenfa, ut formulis eum excudat,inque fturiieforunv Sc communem B R V G A. 335 nem omnium frutium divulget, qui heroicus urriuique nec umquam latis laudandus conatus 8c efFedum nuper fortitus eft. Eft deinde 8t GuidoLaurinus.Marci frater, eruditus & multis virtutibus ornatiffimus vir. Quoniam vero fecimus obiter mentionem nummorum veterum , nolim fane committere, quin & alios aliquot hujus Belgica viros enumerem, magno ftudio id genus antiquitatum conquirentes. ac primum quidem ponemus Illu-ftrem illum Cafparum Schetlium , fapius nobis laudatum: item Dodtorem Malium,Sc Abrahamum Ortelium, omnes Antverpianos.hinc lacobum Sulium , Dominum Grifenordte : Chriltophorum Affonvillium, Senatorem utriufque Confilii Regii, Sanaioris nempe & Sratus : Lavinum Torrentium, Epilcopum Antverpieniem: Ca-rolum Langium.Leodici ad Divi Lamberrr Canonicum : Arnoldum Wachtendonquium , Canpmcum ibi adDm Bartholomai : Guilielmum Ronchmm: Lambettum Lombardum: Antonium Morillonium.ic Maximihanum fratrem : Michaelem Bequium: & ejus me refero. lam quod fceminas attinet, ea Brugis tam pulchra,venulis,civiles,5c fobna, ut non alas Belgica fceminis quidquam cedant. Sedem habet ut plu timum Brugis MagiitrStus ille fupremus quem vulgo V0Qa.ntSifretum nuncdifcemir. quum Vlt/inga cua th nTr^J adhaffle Ametur ante annum 980 ? . w Afar> f°Sfam Othonianamtad commoda navigatione auxit jnetuenjque ne aliquando mare damnofe irrumperet3cata-. vas, quas wiehngheil adhuc vocant, quot rotis funibufque c ovarentur, extruijuflit: qua ufque ad annum 1377 munda* ™ne multos pagos fubmergente famofum , incolumesremanfere, ■iter 1 as infulas media fere efi Wulpia ; qua noftro avo, mari ej.c ujorejtaurata, & hociterumindignabundo , ferociufqueirrumpente abfumpta, periit fuo dynafta Matthia Laurino propinquo meo,terra Franca fcabino confulari erudito. Includit Terra Franca 3 f ^Ambachta, cum Appendentibus & Contribuenti-bus. Ambachta ab AerdenburgelfShiJiela, Lejftnga,Aldenbur-goftmiltbufq', nomenfortita, & pagos nonaginta complexa,unii*^ terra Franca tribunalis in Brugenfi urbe atque Burge per Lud.- GrefiiHff)amo l^Z^fiabilitiqudkiudceretifquepamsts I P E R 1E* 337 dentes Contribiientefq^ljic enim vulgo appellantur) vigtntinovem pagis injtrudi.fuis quidemJinguh toparchis obfecjuuntur; fed m publicis comitiis, confilus, trtbutifijiie, ^Ambachtorum fubfidiarii funt at que partiarii: ^Appendentibus ad terra F ranca .* Contribuent ibus, ad concilii Flandria tribunal appellantibus. Inter quos fubjidianos /pedare efifr&pofituram Uonatianam principe viro dignam : Winendalx,Prata,bdaldenhemi,Guifaq\ Barovias.cum Wit kcrca Hardoy a gentis Claerhouta : Merkemo,Ha'eivina * Lichtervelda,HeuU:Pagu auteillis vafalltcis, dynafliaplufijuam centena,templorum conforlioannexa , junfdidionefejunguntur. Statuit Lud, Cre/Hius ut exuhbusBrugenfibus altorumque oppido-Tum tuto Liceat in terra Francd agere: E dii>erfb,ut Vrilati nu/-quam captivi dtfi meantur, ni fi prius in jus vocati couvtdique , quod a p atre antiquatum fuerat, loannes Digeonius induljit, vendiditq-, terra Franca magt(lratui,J fcutatorum Prandiorum Tmlibus,fcribatum.tribunalis,h.e. ejus muneru conferendi rni velit facultatem, Ornatur Ludovico a FlanfLria,Praeta iVoefiintcq; Barone , equite aurei velleris, doltnna > magmfque dignitatibus proflant i,ad que extant DefErafmi & Vivis epifioU honorifica^ qui dodorumprafidium,Nobilitati a litem (vetujto Caeoethe)ab-fterrita,facem protulit,ad fetent tas excolendas,& Cardo \ hnp. cui a cubiculi profettura erat, audor fuit ,ut in Ut er at os largitu propenderet: Marco & Guido Laurinis, quos omnium antiquitatum dodifitmos Goropitis nuncupat. Penes eos certe fuijfe locuples numifmatum antiquor um,Romanorum,aliorumq^gaipphyldciu» & Hubertum Goit\ium,Z'itacommoda,calcographiam,famamq^ cx veterum numifmatum , fafiorumqi confularium publicatione ortam,Jilarco debuijfejn propatulo eft: Erat Marcus,cujus h areri itat em Guydus frater lurifeonf adiit, dominus Watervlietiin terra Franca,Bicrvlieto fere tenus, ab avo ejus Hieronymo ; ex Neptuni tridente,per sbfepimenta recuperatiiquod ejus indujlria gratiaque tum oppidi privilegio a Principe decoratum ejl 5 tum ut in cenfu Flandria fubcenfeatur fpra,optioni ejus concejfu.IHorti patmusMarcus,collegit DonatianiDecan.aDef Erafmo,frequenter hofpitio excepto,a Lud.Vive familiari fimo ,ejufq-, fecuh aliis viris prafiantibus,non leviter commendatus efi.Videre Ghtfelino, tAledico}Peeta, & Philofopho ; qui in Prudentium commentatus €jl; dr cum Torrendo, Bufbequio,JAekercho,Lampforiio,Lernu-tai ^0^t0’ V^lcAxio , Rocafio, Elandris, praconeminvenitlu-Jlum Lipfium , phceniccm hujus avi ingeniorum: loanne Loao» Philofopho, Prapofito ^Abbattce Eversbamii : Ferdinando Verans mano , l uri fio nfulto , Regii privatique in Belgio condii4* 338 F L A N D R I A. concilii Senatore: Hadriano P nefio, exjuriiprofeffore Dhmc. no, Mec b linier,fi Conjilmrio : Lavino Apollonio,Hiftonco : Fran- cifco Hapirdoyr/iedtco. Terra Freme*fu/rcenfentur Feurnenfis.Bergenfis, ac BurburflH CaflelUnidtiCum earum appendicibus numerojis, qua purum funt pagiVafalltciypartim pagu implexa dynaftia^uas fijfuras vocant} quod d Comitu dominio utili , cui videntur pojje fUubnm iterum confolidariocUmfmt diffijjk- atque difparata.] I P E R JE. "TP E R /E , juxta quofdam Scriptores, nomen fumfe-| r11^1 abHyperboro quodam famofo militum Ducc,cx Britanniapiobis Anglia dicta,quondam oriundo, fed reitiusveriufqueii cenfent, qui ab Iperillumineurbem interluente, nomen ei faftum exiftimant. Primus opidi conditor,prout tradit MaiTa;us,Balduinus fuit, Arnulphi Gomitis filius,circa annum falutisqtio. Diffidet Brugis novem , Gandavo vero circiter tredecim leucis , e SI que opidum non tam moenibus aliifve ab arte munitionibus,quam litu & loco firmiffimum , ut quod non una de caufa caftrisfitin acceflum , & segre admodum queat obfideri. ctetera lautum,pulchrum,amcenum,& ficfatis etiam opulentum, tedificia ejus & domus bon$, e tu ob lignea magnam partem frontifpicia parum fpedtabiles. templa ccenobiaque pulchra oC veneranda. Sc primanum quidem Divo Martino (aerum eft , ac deftinatum nuper Cathedr$ novi Epifcopatus in hac urbe inftituti. qua dignitate hodie fungitur Petrus Simonius, doflus, pius & religiofus Pr$lul. latiatur vulgo hoc opidum fundum habere ex plumbo, idqne ob multitudinem inibi tuborum,feu fiftujarnm plumbo ductilium , fluvialibus aliifque aquis per lingulas fere domos & opp°rW' na quaque urbis loca varie difpenlandis. Eorum,qi'0 vulgo vocant Be gcereti plactfc > Iperis longe amphm' mum ac mirabile,ita tit nulli in Belgio forocedat. m e iunt BaU quas vocant, id eft, receptaculum illpd lam ' cum, vetus fane & pulchrum aedificium. Texitur Ip risingens vis pannorum ex lana, item fiibferica.vme faja, fajetta , aliaeque id genus merces, unde florent mediocriter mercimonia , 8c przefertim in anniverla illo 8c quadragefimali urbis mercatu. I P E H i£. 339 texturaytintturaque , qutuforu intratertium ab urbe lapidem •Septem partnionum> non pr&terrmttatur; tanto (ju&ftit , & hinc nata infolenua, ut plebs, dulafortuna ebria & furibunda , anno 13 r). mafiflratum in curiafcabinorum , crudeltfiime feneflrit tjettumjrucidaverit,non impunita. Tandem indentem amphtu» \L,ua. irtfin tempeffate) a populo , ejuajtu copiarjiie exuoerame, ac fero ientp. Diruta funt autem, ne hoflibus in ufu effent, quum ab \Angh-,Gandenfibufc]ite anno 1383. urbs erat objidenda: qua novem hebdomadum obfidto valde nobilis fuit, tum hoftium oppugnationibus (ape acriter que repetitis: tum civium,pr afduque militarii fortitudine confiant iaque : tum cxlefti in primis auw-Ito , quod anxii cives publicis precibus ardentifitme impior ave- rant. Suburbia Philippus ^Audax noluit refiaurart: quia illinc d textoribusfiditiones tumultufquefape ebullierant: quos,ut dt-ftrahem,mifit,veluti m colonias,Poperingam,MenenamfiVeruy-cam,Cominaumque adpannificium exercendum. Mcenia tamen urbis, ceffitibus confeptbufquefolummodo compara,&perplexa, lapidibus cingipermifit. Cujus faxei fundamenti, & munimenti primum lapidem adportamThorhontiam ^fmatusprafis [quem tutorem vocant) anno 138 S. ex familia Dixmudia , rite impo-fuit. Qua fitus robori junda acc?fito, reddit urbem validam op» pugnattonis fufiinenda. £ jus autem anno 14.7 3.intra muros circuitus fida dimenfio 1173. virgas geometricas noftrates , 14» pedum fingulas,implevit, novem portas compledcntis. Curiam ofientat, quam Hallam vocant , ab ufu cuflodiaque (Hal enim Germanis nihil aliud efi , quam id quod rem quampiam confervat) ampli fime fervientem tum fcabinorum congref* fibus judici iJque , tum pannis, aliifque mercibus ab deris injuria cuflodiendis, venumque exponendis: tam elegantis, (paciofin,atque fumptuofa firudura , ut inforo ingenti,ambiatfafiigium ad-mirationis; quod artificium per aream intermediam , in duo feti um,quadringentos fexaginta duos pedes longum , quinquagtnti utrimque latum efi, Nondefiituitur abbatia Clarana Vefialium: quatuor mendicantium coenobiis, multifque Xenodochiis. Habuit x^ibbaticam Pupajituram canonicorum Regul. virtU D. xAiartini nojnine inclarefcentem , captam anno i / oi\ omnes urbif parochia* tunc procurantium : fed annois6i. mutatam, evetlamcjue in collegium cathedrale : nam hic fedem Epifcopa-lem ejfe ampUdicecefeos 3 quam Petrus Simomm benigntfiime moderatur 3 antea diCtum e fi. Nundina* habet quadr age fima initiis , atque Majo annuas: harum J^ajalium , qua* tJfcenfionu vocant,jure ac emolumenti* jer OliveriumtTemplariorum magi- Jtrum concejTufioannaConfiantinopolitana. Ornatur loame Tpreg,,abbate Eertimco, fui ccenobnchrono-grafhc , tann abdomnu, tefte Thema Vtacone, ut vix promdi, nec aliter dortmre quam {edendopotuerit. Petro Pcneto.BaUui-’gjhr,°fTMc’fcr^melO:l>>TIK°l<>g‘< lacobo Papa, Poeta-, qui ! 1 b’ e&tAriim tibres duos ^quorum priore mendicabulum pltb-icum tuetur ait ero tollendum docet, lllu namque temporibus, Jprenfis magi fi r At u* , egenorum civium alendorum valde (ludio-\us,omne in publico mendicabulum, prxterquam quatuor , ut vocant,ordinum eliminabat: quod fiatutum d contionatoribus mendicantibus reprehenfum, demum anno i S30.per Theologos Pari-fienfes approbatum fuit, Gi(lenio Bultelio C/itio , eruditosfiacro-Miscellaneorum poematum libros evulgare adhuc tergi* Iperis 5 pr$ter folenne & ordinarium Magiftratus ur-^ai.i tribunal , eft 8c illud quod Curiam Iperenfem , vulgo frutt-c bau vocaot, cujus jurifdiclionem agno- quarum unica illa, quamCafle-aJ-11:3 quatuor &• viginti ut minimum fub fe Triin^f;^ra 1 , u Conventus juridicos. Ipcrze tertium tnW^mmambrrUmconftituunt, & Vieecomitatus di-gm ate Uluftres funt. quo titulo nuper ufus vir Illuftris ^)?TJ*jS^CUi^UCCe®t unica ftHa. Magna eft hujus urbis ju iidictio,magnum imperium, ager ei circumjectus totius Teutonica Flandria» praeftantiffimus fertiliEmuf-gue. mcol® denique probi,civiles, 5c pacis magis quam Additam. [Cafleliania Tprenfis, ^Abbatia Zonnebeca c„/72... J- rmt \.m prtmu Ji multat es wa oo toannem Namur cei najlam contra eofdem Brugenfes fufiept* , d quibtu maximam cladem perpejjd eft, viCta, direpta ,flammifque mtCemmin modum fadata , utipleniM videre esi apud Meyerum in annahhui flandria hb. XI I. £x illo rmjits celebrari capit ob capacifiimi portus quem vulgo Zmnum vocant, opportunitatem , qjm ab omnibus pene Europa partibus crebris navigiorum apiulRbtt» & mercatorum frequentia fupertoribui feculis ita ufurbatum refe-runt illorum temporum fcnptores , ut anno cio c r rr L xv III paulo ante Natalem Domini, c L onerarias exdi-vtrjis Europaparubm htc appuhjfe memorent: qmm ante in eodem portu , & in vicinis flatmibus , Caro/as V X Galliarum fex , [qui aulam fuam hic aliquot menfibus habuit,) mille & quadHnger,tarum navium clajjem injlruxiffet, ^Anglia invadenda , fed irrito conatu. Variam fortunam hoc civili bello urbsfuit experta, nam qmm confiam in fcedere perflaret, d Duce Par. a 111,0 CIO io L XXX V 11 arSifsime fuit clfejfa. ,,^,erentu!'‘%UM nm indecoras virtute fua obtinuerunt, -db eo tempore urbsfub Hijpani imperio manftt ad annum CIO 10 ti- Maurititius eam obfedit, comtiuli/c- ea.m c™xerat menft ad deditionem inedia fiZ/e i 7 4 urks ad oram portus femilunaripene forma,& -L ,, s jfluappe agro riguo & pa/udofo pene undiquecinSta) & fluitis validis operibus qua hodierni belli confuetudo invenit, per-. a, fatis ampla ejl ; quippe qua pene mi Hiare ambitu com* p S batur, Jea multis locis adibus vacua jta ut fupra centum vac-cs, intra mania pafcantur. Regimen politicum & civile e(l penes lupremum Ballivum , duos Confules , [quorum alter Seal inorum, quijeptemfunt numero, Confui dicitur,) & Graphiarium. Ma-gijtratus autem hi quotannis mutantur menfe feptembri ab H-(uftr. D. D. Ordinum General, deputatis; Sub quorum aufpiciis & Gubernatorem accepit, cui fuprema cura oppidi commijft* In eodem oppido <&• Collegium habetur, quodFranconatuijw dicit, (vulgo Het Vrije \ quia Brugenfium jugo fe fubduxit) conslans UalllVQ) Confide; & feptem Scabinu3 P en furnario., & Graphiario.] E regione *. . k ; r r,:v" ■ ■ ■ s L V S A. 345 E regione Slufae eft Catfandia Infula , pagum habens mi cognominem : fed longe olim quam hodie maior» Jiec compluribus tantum iifque egregiis & potentibus PagiSjled & opido fatis memorando infeffa.ad hanc Inulam vana quondam commiff^ navales pugns. con-urrebantenim & ftabulabanmr hic ut plurimum omnes ^landrorum hoftes , Angli puta , Hollandi, & alis nationes, ied affiduus ille & reciprocus maris sftus In-uiam plus dimidia fui parte pauxillatim multavit. Cat-andia natus eft Georgius Gaflander, virlitteratifllmus, qui multa fcriplitadverfus Anabaptiftas 8c Calvinianos. Atque hic ille eft locus, cujus decimo quinto cantu rm£rni lui meminit magnus nofter Dantes , etfi mendo-le,oc typographi forte incuria, Cui^ante eum appellet, extruuntur vero & hodie circa hunc locum continuatis pame operibus multa: 3c magnze aggerum aliorumque id genus munimentorum moles : retundendis videlicet fluttibus maris, quorum inibi & finitimis verfus Brugas locis , propter nimiam fitus humilitatem, cum alias fere femper, tum przefertim fpirante Cauro , impotens nimis & violenta potentia. Subjiciamus vero ipfbs Dantis no* ftri verfus ; Hora cer? porta tm de duri marginit E ilfumo dei rufceC difopra aduggiay £i che dalfuoco falva Cacejua & gl' argini. Qual' i Fsammtnghi frd Guh\ante & Bruggia9 Temendo il che ver' lor s'auventa,-E anno h fchermi, accioched mar fi fuggia* O S T E N D A. Z"X S t end A diffidet Aldenbureo duabus, Erugis vero quatuor leucis & femi. hxc murorum qui-dem eft expers, fed amplitudine, aedificiis, & frequentia,tolerabitis opidi locum fuftinet, valide fatis ad-verfus hoftiles infultus munita, Sc mediocri portu fpe-ftabilis. Additam. [Htc urbs nomen habet a termino Soli orienti oppojiso, ut c dr-jsrfo pagus ad occulentem vergens dicitur We-jtenda. Teffia adtttm arundineo tegulo adhuc hodie fere omnia obducta nihil ornati habent. Opidum portu locuples d pifcatoribtH primum inhabitate , qui autores dicuntur falfilaginis & halecum P 3 condito- 344 F LAN D R I A. conditorum. Eft alioquin exigua magnitudinis ,fed magni nomi-nu\ vallis & propugnaculis eminens , ita ut muniti fimus totius Europa audiat locus. Schola militia & altera Troja hodie ab effu-focopiofe fanguine & longa obftdione. hac annos tres , menfes duos fies quindecim duravit, annos obfidtonu coepta ex hoc lemmate nota: OftenDe nobis paCeM. annos objidionis foluta : OftenDaM Initia paCIs. Xumru, cafirum ibidem d parte refertur 7t,24- dtxertm ego cum ^dmtrallto GaUU M. de ChalUllm ■ niutur Z?eTlTp2uZ°bf'dimeSfUnt Lubet hic in memoriam triennalis, & quod excurritMdionis verfa*™* !,e‘eeto ad ^ndtloquos iUos Maximi Poetarum Quanta per OHenda regnis effufa Philippi Tempefla* ierit campos quibus attus uterque Belgicus Htjpanufque animis concurrerit orbis: •^Audiitfi quem tellus extrema refufo ubmovet Oceanoy & Ji quem extenta plagarum C*t*sratli°-r *n me(ti° dirimit plaga Solis iniqui. ] vembH mJ11!5 ln cgnfPe.au hujus urbis anno 1404, No-vafta cornori6 * °?0 P^ces marini, prsgrandes illi 8C mum pedesSIo°gi'UcrlffileptUagen,°S quatemosmini-rata parte, videfamur ® VCr° ailalo8os effent & pro Gliales raniimt-, 03 ltur autem ex genere balenarum, dum naucs nerTl,U™qrUam in ho^lnari» etfi admo-ouam^in vafl-nill n3™ 1,llolita corporis magnitudine. maxime niii Rif ' ’ "ur-burgi, 8c aliorum locorum in Flandria, denique An-giani in terra Hannonia dominus, quaj dmqncs obvenerunt ejus familise via matrimoniorum cum iliultnbus Belgica» fceminis contratiorum. & pac.fic. qu.den, I5EEE3'E|fBim>3= ut plurimum compenfandis Proceribus Belgicas, qul ipfi in Galliis habent id genus bona, quales praito™ Dux Arfchotanus,Princeps Araufinus & Comes Egmon-danus. Gubernat in prasfens Duinkerkam vir illute s Francifcus Aquilarins. Additam. [Hm opidum nomen acqmftvtt ab Diinen, \Gmcis Sim, Latim arenacei Ittom colles,)JU* um lapide tr amplius iSlhmc d,jlat,& templi tum excetfa,graduum 273 , ecoBolatere-,exqUa candicantes^ing!iaarca Vovuram montes calo fereno clare confpiciunt ur. Tran [euntes nec parum 0 Idiat opidum nitidum plateis & ordine , iaprimu templi altara fumtuofum & amplum , ex marmore vancgatojapiae y ' alabajlrite in altum Turgens, impendioplufiuamviginli millium florenorum,tantoque jpiendore, ut adtfiret adfajligium admirationis. Ejl heic ccenobium Frandfcanorum utrmfque jexus. cetero.opidum parum eft munitum-, quippe incumbentibus undique arenariis coUibus varii rivuli fabulum fecum trahentes locum circumfluunt, & portum navium majorum , qua recedenti aftu plerunque in ftcco deftituuntur,minime patientem efficiunt- CarolusV, iS3S,propugnaculum &prafidiumibilocavit, lUt augmentum dedit nuperis annis Spinola, nova defenfionein mare p 5 protenfa. protenfa. 'iftl , ijuod erat fex cohortum e Germanis cSr Neapolita* nis3praerat Sintoniu* Gornaga Uifp mus .Tamam tamen d captu* ra C' falitura halecum, mercatu & teloniorum per totam Vlan* driam immunit at e, non tam habet, quam d crebris prajidtarro* rum piraticorum excurfionibus in ^Angjos 3 Hollandos & Zelandos fluorum prada & fpo/iis opimi fatti funt. Non raro autem militem extraneum habuit hoflem. Termefto etenim Gallo fuccefit Chamofnts , qui anne iss j nomineT/ucu ^Andiuiibi legionem fuam habens in pra/idio , rixa de mduftria excitata ob praiam d nauti< prapdiarii* fatlam , arma contra opidanos capit, mmullifqueinterfeau prafidiarioque Befrico milite ejdh optdumfibi fubegit. gui tamen , non multo pttt copiis V.irrnenfibu* obpffjiA , & ad extremum necefitate vittm ,cum nulla ulterius auxiliorum fpesejjet , cum Parmenfi de deditione tranfegityhis conditionibus,ut ipfe cum fuis vita falva,gladiu tan~ tumaccinttu^urbeexiret.is qui omnium primus fertur excogitaffe rationem illam fale condiendae Sc in doliis confervandze halecis, qua hodieque pifcato»res utuntur, ob quod adeo mq* mentofum inventum,pofteritas etiamnunc reveretur viri memoriam. e Addita?^ [Vulgo Biervliet/ regione Tfendica in infula cjufdem nominis pofltum^qua d circumfluis fluttibus nomcninve-nijfe videtur-^oceano enim tota ambitur,quum ante continenti efflet connexa , & per illam pedeflri itinere Brugu ^Antwerpiam ultro citroque commearetur. Oppidum quondam non ignobile ob poitum opportunum ; nunc tantum munimentum quadratum, quatuor in orbem propugnaculis feptum,extra qua nuper tot opera funt addita , ut hodie pene totam infulam munitionibus fluts eomplefbatur.] winociberga Dominium & Vicecomitatus. *TTlnocib rga: nomen elt apr^nobiliquodamc«no-\/y bio , in honorem Divi Winoci Angli. apud litos * defundi, a Balduino Barbato , vel ut alii volunt, Balduino Infulano, in monte quodam extrudo, OCln °T pidum tandem converib. Diftat Duinkerka quidem ie-quileucte , Iperis vero feptem leucarum intervallo. Habet Vicecomitatum & CaHellaniam , ut vocant, plurimis pagis imperantem, ager opido circumjedus mmnce fertilis, texuntur hic fatis multi panni,8c ingcns itcm/ii-jarum, tenuitate prseftantiaque nullis hujus Provinciap-7« cedentium,vis. Sed incidit etiam iftud opidum, anna quem dixi 1558 , in graviffimum infortunium. Galli enim cum occupaffent , mifere depraedati lunt, 8C crudeliter exufferunt deftruxeruntque. atqui hodie tamen inftauratur, 8c in priftinam dignitatem reftimi-tur, FLAND RIA. Additam. [Celebri* eft Bur ejufque uxoris ac filra Ifabel-l&^ad annum / 346: ubi hanc Ludovtco J\Aalano ambitiofe , fcd frujtra deftondit. ^Amphf ima aula proxime perifiyltum templi, in eam remfajluofe extrutta : unde erat amceniftmm quaqua-verfum proftd tu.Ornatur Thoma Diacono jnonacho S.lVtnoci^ qui illam oppidi Bergen fis anno 13S 3. a Gallis direpti tncenfiejue, exilitate: Wormhoutum , amplitudine , & divi Wino-ci, qui primam illic cellam fibi fociifque ex divi Bertini confilio extruxit ,plim Abbatia , nunc Prespofitura clarum ; quo nomi-ne nen exigua ejus pagi portio ad divi Winoci Ablator» fpem WlItOCIBERGA. 3 templi vicinia, Herzelam , annui) in luito nunti-n 'u frequentem , patriam laccbi Sluperii , editit poematis non obfcuri, cum Eclesbeca vetufla , caflelloque Jplendido exculta , ad Valentimtm Purdievum Motanum , celeberrimum equitem y fcholamque ibi %Mufis erigentem , /peffiante : & Honfchota , Pitgamoque: quitrespofleriores, ejuatuor-que alii vivunt fuis fub toparchis, legibuf/ue ; fed in oneribus indtfiionum publicarum , Caflellania Bergenfts auxiliares funt, /R/erVxemum & Houthemum iUum Bergenjis , hunc Peurner.Jis trabius pagum , laciis esi ab afiu maris natat} quam Mauram vocant, in magnam parvamque dtflin&ttf 9 acjeptem miliaria in ambitu complexus, pifeiumque coptojtfbi-wus , [ed uliginem fundi > Canumque in cena Capientium , & na-ftgaliUs jMndeque per t empi flates pe'iculofa ; paucos enim cis annos in eo Veriir lacobus Waveranus , Neoporti conjul praflantifimus! ILacum vero nuncupamus locum a^uu perpetuis copicftfque profundum ; fient Paludem , qua a et fed non aUe d.ffuld^f, inurdumqueficcatur: niam ToUntit fiii* Roberti a Flcmdrm Cofletant ComiU Ba-renji mpta , proprietatem pcfrfsmiemcjue jure patermjam pridem/ibi vendtcajfet , utraque demum anno CIO CCC L. mtnfe ^AuguSlo [e illinc fubtraxtt, & fefe Lud. Malam Plandru Comiti perpetuum fubmifit , ambienti & Rober. to Cadet ano propatruo fuo , nullum proprietatis , fed hypo-theca folummodo jus illic fuiffe afferenti , atque decer* Pergamus vero deinceps ad reliqua opida muris clau-fa , in Teutonica Flandria viatoribus occurrentia, idque initio fumpto a feptemtrione 6c urbecula Damma. Damma igitur Brugis dumtaxat una , Slula vero duabus leucis diffidet, pedabitur eam vetus ille Brugen-fium alveus, quem nos inde ab ea urbe profluere, «x O-ceanum petere diximus. Habuit olim Damma portum maritimum , mari videlicet ipfos muros alluente,oC potens admodum fuit opidum. fed depopulati funt eam non femel Normanni, nec ab exteris tantum mifere oacta.ita ut nocue miferanda plane fit ejus conditio , w Brugenfibus fere ad nutum pareat.Celebratur quotannis P 7 in ea :n ea menfe Majo magnus mercatus equorum. Conditam narrat Mejerus anno 1175. Additam. [Sinti ejm cU-vim marii, frenumque Brti-genfibui objtctt. Tanti otim robom , ut d Francifio ^ck^rmaiu, Gandenfium tribuno mtlttariinterceprum , fraftdiocjue mille S' quingentorum militum cuftoditnm , reftitcnt Carolo Sexto Gall. Regi exercitum odinginta millium 'fi verifunt annales Gallici) adducent, (r fereIndtet oppugnant, : neque ante fep,imam oifi-dtoms hebdomadam manui dedit: quum deflitueretur tum d mart commeat,bus , tum ex lacu Malenfi dulcis aqua duBthui, frT ■ evadente: perfuafi, enim n^creHeulurn, maX,mam bcflJm cppu-'V rnuhcrifnu ceteraque imbeUilurtja, ne inpertcu- ' . l^e lmento ejfent ,zaz templum cur tale introduxit-.jufittque uxtbiderri quteti fe continerent jeribw obferaiu. ipfe interea.cum Pr^ctpuuprxfidtarii* ante lucem Gandavum incolumis epfugtt^de-ceptu hofiium vtgilm. hinc opi dum patuit hoftium cxdibiu rapU ny?ue Fortunatiu6 anno 14S8. reftitit Frtderici ^Augufti, & “Ximiliani Ctfaris copiis Germantcu^valide^fedfruflra afitlien-ttSjC&fo ^Alberti Saxonia Duci* filio, intrepide foffas ad oppug-ar} 11 pervaaentete/uod alii ajfcributfratri Badena Marchionis.] v«.iente:qiiod aluaffertbutfratri Badena Manhtonis.} /: i-. pari fere trium leucarum intercapedine dif- n^r.1Yi eoPortu » Aldembureo , & Roffelara , lautum Sc menf?^1“^opidulum > frequentatum quotannis Iulio Tripnff» ■ r ij rrequentattim quotannis luno e-iam ai;,’nfignem mercatum equorum,8c anniverfarias An n t «m merrcium >mndinas. Velamque lettifluus , Loano fluento, Ipreleto Zarraque accepti) in jocttatem , £r ‘Vtxmudamprxter/apfus , adNieuportum mare tngredttur : mde hoc oppidum Dixmudanum fubveaiones frequentes admittit, & ab agri circumjacenti, valde pafrui uberta-te, vmaUbufque cafeo butyroquefmgulis feptimani, ,annuifque menfe luito nundinis triduanis, luculenta emolumenta percipit: fo/etque non infulfe renibus afiimilarifier fe macilenti, , frd adipe involutu. Non caret cambio utriufvi, fextis Francifrano; Xenodochio , domoqus leproforum. Pertinet ad familiam Sacquef-feam : Ruam inierim, five officiam, jura tr emolumenta Principio W I N O C I.B E R G A. 353 FlandrUjUic cujltdtcntejcr Ludovicum Crefimm hfiiuao. Siti hanc in urbem d Nobilitate FUndrU Occidit* evocnuu, in. “diffct [civium fabtiombm) in hojUUi rpanm Brugenpum , Bjr-fient tum, mfiinfuliiiinttllt&u, porta viefirMCUt, r< / //-quearmii, farcinu & jigiUo jere nudus Odomarofoltm aufu- Ornatur FrancifcoCnfareTbeologo , ad annum 12 p 3-famige rato , quum Ubros magijirifententidKtm m Academi* fanpenjr enarraret.! VurnadiftatDixmudatribas, Dainkerka vero qua-tuor leucis.oprdum fatis concimium.pulchrumA Vice comitatus dignitate confcicuum. natus hinc Paullus nocant.^r.tiifuo illuflnque h»Wavtatuornatacfl ^ Gertrudu & MaehilduFUndruPrtmipum ■Jia!?tur: jam «Iit Ducibus, hac ex PortugahM Rei,f^ di’nitatu. Muro Upi-'minori 1,1 ard- atnu* funfltone quatnjf* , - . ftr‘“>exfamhaVeifi>Cral%a Erepta ,inflammata: abmolu hoftibus feptempod annosvitU & curia,,kui em- e,‘^l^ZtUnu^glofaxone regi*M"™: ErEESEsrSB? ‘"ferant) crucu ,,»LonL- nert, humani [celera expiavit: parttm ‘L rat eji,fituePra- rum collegium, ^auteagreguBenediBin^ pofitnram a viri, ftirpegenerofngerlfiMa ■ F' p,. batUivi tempore, ea dignitas d Mourbec adminiftratai nunc oiavica in GaUii, domme[,nobllltau{u tesazsrnsisse* ti»c «« adeta/identcum C»SW3 alebatur,diverlam efi. Nundinas 3U F L A N* D R. I A. Nundinat menfe lulio annum , & xenodochia habet, domum* queleproforum 9 cumccenobiisFrA?icifcano & ^Augkjtinianofe* min. ^Aleximo vir ili,quod mente captis cuji odiam , pefie ex-tinfiis fepehendi offitctum impendit. sAdjpextt pridem amplifi-m& flruttura ^Abbatiam virilem S. Nicolai Pramo?ijiratenJem, fo/fu oppidi mcenibufque adjacentem: anno 111 $ er eidam , per Nicolaum virum eruditum moribufque fandum , petitis d Nor-berto , primo ilhui in (iit uti auftore , norma &• exemplis. Quum anno 141 r.populus Cajlellani*armatushuicinforumJpatiofum proeurriffet, civibus cheram partem occupantibus , propter Can-ceUarmm Umm Digeom magnam pecunum {prMext* promif-faque privtle^oTum confirmatione) impePiofie armataque manto exigentem,motus pene ulofus deferbuit, fola principis fatim San-0' ornaro accurrentis prafentia bentgnaque allocutione^plus &ris d vo entibus impetrantis comit.'te ^auamlegaii minu fuerat imperatum. Ornatur loanne Boudinii,primario Senator e. Scripfitpie doUeque de lefu Chrtfti Domini ncflri rerum geftarum, quum in terris ver faretur claritate & gloria : atque de rebus externis ad vitam pertinentibus breve compendium : Chrif iavo Cellatio > quife furntum infcribit, quum Ifeubergatn agro Feurnenjt natus fit, Lovaniique Grace docuit Orationem evulgavit pro *ova pauperum fubventione contra publicam mendicitatem: ha^rl v ^le.C(lUetoic]por 'trndam verfuum editorum audere: JAa- rao Vuldero, I urtfeonjulto} Regio Gandavi advocat o-.cujm eru-ma lucubrationes nondum per filium publicata funt. FeHrnenfis pagos quadraginta duos ccmpleditur, ^ZT^TP^j^diaLi fubinos: iniis Alverghe- Harsngamcum Roesbngga. Stavelam, nobiltfim* ftirpu «-gnomon tr ol,m domicilium , monumentum : Leifelam , Hon-f jota anter minam, atque Lamprenefam .* cui pago a marita-Jtuariu ohm afferto firacum vocabulum manfit xu^migam3V/amerting(t7n}tJMarpemumiEeJfem fzamfad Brugam & Rodenburgum, Infidct hac urbs alto monti fon inculto fum vetufta arce emi-cante , /Mr »h/o infmfaliente , coUegt,ftue bimt camniccrum-, • prrfertim D. Petri , Cjuod Robertus Fr,f,m erexit dotmitque, memor viBoriafJk acquifita ad annum i o? , per quamPhi-Uppo primo GaUentm Rege profligato, cajbque nepete Ia rmtlbhoy Flandnampb, afermt.liahlntque.Fuit.cum Caflel/ama, Roberti a PUndna^uem Cajletmtim dicebant,portio hareditarta : deri- isoitue nbb 'cv/niies oarenj^s per lolanthidu ejus (e redimenti*. Nundinas hahet- 7^,,,. ' au antu. Vbi prouigioius ^cmmmtrum parvamjm»' o m ovtumcjue pafcua , & arbuftis confit a innatant, Qualem rimiUi luntor defcribit pro ficeri fui Fabati rumine Va-mom tn pradtu xAmerirm : In quo fe pro miraculo vidijfe feri-bit innatare tnfultu herbidm pafcuafi)ue,& interdum juntioA copulat afqueire^ interdum difcordantibuA ventis digeftai} nonnum-quam defit ut aitranqutlittate,fingulatfluitare,Pagos quinquaginta duos comprehendit Juis quidem tteculiaribuA tribunnlditu obno- 7 - ’ “'‘ynwrareqt nguiasjltatare.lJagos quinquagin- ta duos comprehendit,fuis quidem peculiaribus tribunalibus obno-scios^fed arma, pecuniam, confilta conferentes fub Valua forum m oppido ptum exuftumquefuit, fed ab incolis demum inftauratum, ruinis parietum,velut cicatricibus ,fuperfitibus. Ornatur Ntcafio EUebodto : qui e Graco quadam phtlofophtca tranftulit: cujus (ape Manutius,Dionifius Iambum, aitique ho-n rant,flatuuntq-9. In quibuspagu numerantur Haveskerca,Wa-tenum, veteres Baroma : & Watenum quidem oppidi nomine jam olim cobonefiatum 3 multa antiquitatis vefligia fubterranea ojlentat: Steenvorda, oppidi inftar3cum xenodochio,gentis Bella: Mourbeca & Ruufchura, Mourbeca. Noortberkina cum Pleffieto yGribovalla : Vletera VVignacourta, Vatria ^Antonii Meyeri Jacobi ex fratre nepotis, editis variis poematiis clari: qui pater efl Philippi paternum dantis.V cccnobio Gulielmicovi* ril. luculento, dynaftaque fui, gentis Halewina, Gallicarum jam* pridem partium,potentia.. & Marchionts titulo ornataiBolltfela. annuis nundinis >ineunte Iulio frequentata, ubi as paucos annos ab agricolafodiente repertus fuit cantharus ex alba terra,ingens3ore anguflo : in quo pene duo millia numifmatum includebantur, ha* bentium effigiem ac infiriptionem Pofi humi in Gallia Cafaris > a Lolliano dev't(di3atque cxfii] Deinfa adlidet flumini Life, cujus alveo feparamra . Petegemio, bono 3c memorabili pago, diitat autem |. Gandavo tribus , Cortraco quinque plus minus leucis: opidulum lautum,antiquum,munitum. Additam, [far/a calamitates; annua menfe Aprili, ■ Augufie,& OStobri3nundina\ 'coenobiumque Auguflinianumfc* mineum ,quod plurimum famUta Laletgna debet, infighiunt.Te r e* r.im diverfts temporibus tempefatum a Gandenfibus3Prtnctpi ob* ! lunantibus, capta fuit ,& incenfa: prafertim anno 13*2. quum 1 nobilitatipraftdiariaextorta,portis adificufque dirutu,[oloaqua* batur. Emicuit tamen ex cineribus in oppidi fpectem non contem* nendam,nifi in hac luffiuofa Belgica dilaceratione, qua ad annum fexageftmum fextum fupra ter quingentefimum cepit , imrnen* fumque crevit, cum omnibus oppidis non rruxnitts , & Abbatia* rum, aliorumque fimilium locorum adificiis, & Nobilium prato* riis,extra munitiones fitisin Flandria,exarfiJJet: quamincredibi* lem difsidiorum civilium ffragem, vifum e fi mihi femel hic nota* re,at que deplorare. Coemit Deinzam anno 13 A- Robertus Be* thunius quinque millibus liberarum Parificarum aVValerando Luxenburgjo, LignriComite, ejufque uxore Guyota,LtlaCA(lella~ na, ufufrulltuifuo dotali, coram ecclefia Tornacenfis officiali, re* nunciante. Paulo amplius quam miliari hinc disparatur Gothe-mum,agri Curtracenfis pagus,ad Lt^am ver gens,voce fua exprimens Gothorum habitationem.] Cortracum opportune, admodu fitrnn eft ad eumdem Lifara. 36o F l a n d u i a; Lifam , qui & medium illud interfecat. circumflant hoc opidum , & veluti centrum habent, Tornacum, Infulae Iperse, Aldenarda , quibus omnibus pari quinque leuca» rum fpatio difparamr. Numeratur in vetuftiflimis urbibus Flandriae, crediturque tempore Iulii Cxfaris fuifTe in ditione Nerviorum.Hodie lautum fatis eft opidum,&: cum veteri quadam arce , tum domibus quoque aedificiis publicis fplendidum. erat id mediocriter quidem jam ante communitum , fed per civiles iftos Belgarum motus fadtum eft longe munitiflimum. Fiunt Cortraci perplures panni, Se ingens vis linteorum, ad mappas,a-liofque menfarum ufus. Commiffum eft anno 1301 ,in vicinia hujus opidi, 5c loco quem Vanderotam vocant, memorabile admodum prselium inter Gallos Flandrof-que. Philippo enim quarto Gallorum Rege, cui Pulchro cognomen erat,in cuftodia detinente Flandrorum Dyna-ftam Guidonem , Sc Comitatum ejus deferente patrueli fuo Roberto , Arthefias Comiti: is Robertus, exercitu Gallicano fuccin&us, 5c jam Flandria; fines in-greffus , obvia quaeque invaferat: cum ecce Flandri, aufpiciis utriufque captivi Comitis filii. Philippi videlicet Sc Guidonis , manum repente cum hoftibusconfe-runt.Bc in aciem fortiter defeendentes, poft diutinam Sc cruentam pugnam,victoria tandem potiti funt: caefis (ut volunt) Gallorum duodecim millibus, vel ut alii, longe majori numero,Sc in iis fat multa Regni illius Nobilitate , ipfoque adeo Comite Roberto , qui fortiffime pugnans , cum diutius refiftendo non e flet, occubuit, unde manfit aliquamdiu Cortraco ccemiterit Nobilitatu Gallica cognomentum, etfi non multo poft ipfe Rex,novo rurfus fuccin£tus exercitu, acceptam a luis cladem quam acerrime vindicaverit. Addita M. [Collegium habet canonicorumymemoTiAVit- ginu matru facrum^fub BalduinoConflantinopolitano inchoatum* xenodochiumque opulentum. Juxtim eft ^Abbatia Groentngt* Bernardina femin. anno 128$. ex Markahuc tranfmotaper Bcatricem Brabantinam, Gulielrni Dampierri3ad FUndriaCrtn-cipatum a matre deftgnati viduam. Frequentatur nundinit lAprilt^Auguftoque ammatim recurrent ibta. Ingentes calamitates pertulit anno t j 2 f: quumfubur-biijLudovico Crefiio mandante jncenft flammis Li%am atque rncc-tiia tranflltmtibm, magna ex parte deflagravit. Et poft ann0^ quinquaginta fub illius filio fere interiit, et Gallis Lud. Malenfts contra Gandenfes auxiliaribus^clademque Grosningiambum Cur-traci annuis menfe lulio cantilenis tripuditfque celebrabatur 3 ul-cifcentibus, fine obftaculo captum , cade igntbufque "v a flatum: quamvit Ludovicus y ad Regis pedes proje^us, pro ejus incolumitate oravijfit: Civibus^ ardentepatna.Gandavumelutin afy-lum confugientibus : & Philippo ^Audace Ludo via gener o> rnife-re urbi adimente^ac Divionem transferente, eximium fpecie, ram roque iis temporibus artificio,horologium publicum.hx quibus de-Tnurn dngujlw caput extulit , formamque induit elegantem- Ornatur loanne & Raphatle Polletis fratribus: illo Theologo, hoclu-rifconfulto.per ^Ant. Meyeri epicedia laudatis. Cafleliania Curtracenfis,oltm familia NeveU, admtnifiraturet Wagiftratu Hooftpoindtenim > quibus d capitum cenfioneno-naen c(l; In quo probifstme fefe dedit Gervafius d Schaga, vetert Gandaviflirpe, & Prafideconcilii Flandrtx pridem ornata : qua in urbe filius ejus lAntonius, non minori integritate Senator eit. LKa Manderaque kuvits irrigua efi , & Mbbatiam Bernardtn. fernin. Wevelghemi complexa. Pagos fexagmta feptem hend.it: inquibus funtEnglc^onAra, arce & pronia f^ bilis : Ifeghemum, recenter Comitatus tituloinfignitum, linearum telarum textrinis & mercatu celebre, gentis Vthina: Dady-fela ,gentis Crcific: Sueveghemum, Ha/emna : Zuevelela, Luuxa: YLackcnwiXiJsebdomadahbus nundinisornatu>G' Cat- themum,Burguiidu*: Denterghemum, DdehMngm: Mo-fcrom\m,Barra: Muelenbeca & Grammena Bera: Heula, Ltedeherca: Putthemum, Claerhouta: Ql(cv\3.,Lancha.lfa.Cum illa in cenfugenerali pecuniam una conferunt jLletum,Harlebecai Dein%a,Menenad\ . Aldenarda polita eft ad flumen Scaldim , quinta qui-a Ganda , feptima vero a Tornaco leuca, opidum lane concinnum , munitum , & mercimoniis floridum, fiunt hic inter alia longe plurimi variorum generum pretiorumque tapetes , & psene immenfa vis linteorum. Additam. [Mldenarda , nominis dufpkium traxit ab Aid five Aud ,fynonymis vetuflatem fignantibust & Naer, per diphthongum ,pro Ner : hoc eft,ab antiquis Nerviis: quorum curia fuijfe exiftimatur : ad quam ^Ambiorix ,pojlridie quam Md-vaticos allocutus ejfet, fer ibit ur appulijfe-, & hinc improvifus ca-ftra MfCiceronisinvafijfe. Temporum bellorumq-, injuriisirnmtnu-*arn,circiter annum 4-S(j. Gothi munierunt ,ceurepagulum Scaldis contra Gandenfes d Vandslis occupatos. Quam opportunitatem flandrtA 36Z FLANDRIA. Flandri&poft ea Principes, quoties in Gandenfes belltgeraruntarripuere-, magnit hujus cpptdi tum jaliuru, tum canjiantU orna-nentis. Fuitenim anno t n p. qttatnorque poji annos dG&nien-fibut,principis MaUniaiverfir iis,inopioatocapta atquefpohata. cAt , circa eafdent tempeftates ais eorum exercitu extetapane FlandrtacoUetto ,fmjtra bu obfejfi atque oppugnata. Decustlli adferunt tum tllufttia Comitia hic inditta ; tam a Baldumo Ltla-no.ubt legati Hollandta, Roberto minori ejus filio viduam Florenti, prim, m matrimonium, liberos in tutelam, Hcllandtam in ai-mtntftrauonem obtulerunt ; quam ab ejus fiho Montano , ante mortem liberos nobilitati fiacerdottoque commendante : tumfiedes figenda aula, perUanmm Dtgeomum elcSa-, quum domicilium Tantibtuaddi\ijft']>t‘,rum’^ ‘nau&‘tr‘l‘“onemiFla’ul'i> Nata eft m,Jioc opido illuftris herois Marroreta Au-ftnaca.Phihppi Catholici Regis foror, & Bellica; terrae Gubernatrix. Natus item MatthiasCaftellanus, vir inii-gmter do^:us , 8c poeta famofus. cui palma» adferibi-tuK »quod in hoc quidem tractu reduxerit omnium primus poelin illam vulgarem ad juftos fuos 8c debitos numeros. Praetor hodie Praefedtufque eft hujus Opidi vir illuftris Francifcus Halewinus , Dominus Suevege-mn,qui cum veteri fu a nobilitate litteras quoque & virtutes conjunxit, cui in profectura nuper fucceiUt Philippus Caltellus, DominusBlangervallio, vir multis nominibus ornatiiTimus.Conjungitur intermedio ponte Al-denarda cum Pamela , non poenitendo prorfus opidulo, 5c uno e quatuor Baronatibus Flandriae , urfum in ftem-mate gentilitio proferentibus, habet Pamela peculiarem fuum Dynaftam,qui nunc Philippus Lccquinginius, eques auratus, & fortitudine prudentiaque clanffimus Baro,cui nobilis ifte locus una cum aliis aliquot ditionibus obvenit ex matrimonio Anno Grachtio,horedis antiquo domus logniacenfis. Pamelo natus eft David,na-turalis ejufdem familio filius,Magnus patrio terroPro-tor, doctifiimufque & ingeniofiftimus vir. Additam. [Ca(leliania ^Auden&rdenfjs celebris ejt, cm* moditauboi Scaldisteicjue adjacentibu* pafcwi& ^Abbatia. Em-hamia Benedicdma virilt^nncu o63.inchoata, auftore Balduino lailanO) Flandru Principetcaftelhtmque Einhamum attribuente: neque non altera MaegdendaU [quod vallem virgineam fonat) Berwrdina feminea. Pagos numerat triginta tres: in iifque Heynas» GRAVELINGA. 363 Meynze, collegio canonicorum ornata , & lAntoimi Cijjbaldanty Bojjuutique Baronm: Vichtam nobilis domm , JHarefcalco Fltftdria perpetuo decorata ^cognomen ^peculiumcjue caflrenfe ; Auweghemum^»?» Triefta: Nocram,BeveramqueVichu: Mulhemum, Cabeltava: & Peteghemum adScaldim, ^Ab-b&tia Vefialtum Clarana , & pulcro palatio principii Flandria Guydi, ejufjue uxoru delictu exornatum.} Duabus ab Aldenarda leucis fitus eft pagus Ronfa.ubi natus eft Doftor Hermes Wingius ,Regi^ Majeftatia confiliisfandrioribus , vir eximie dodus 5c excelfo ingenio prseditus. cujus filius quoque loannes vir eft ma-gnze dodrins , & Confiliarius in Cancellaria Bra-bantiae. Ad d i t a m. \$otornacum Latinis,Rct\sz(kGRonfa Vernacule nuncupatur. Guydus ‘Dampierrtu a Reynoldo abbate D. Corn lti Indentis ydtcecefis Coloni -nfis emptam , in filtum futim Guydum Rikeburgenfem tranflutit. Famam opefquepe~ perttjanto panmficii, ahorumqueartificiorum cjuaftu , ^ nerah Flandria cenfu eunda oppida , prater^am tres FUndn* matrices, collatione antecedat: celebritatem etiam frequentiam, que tibi concitiavit,templo collegioque canonicorum D. Hermetu, martyrii RomanLejurandu ene gumenUfamigerato. Suum an. no tf 1 o. multer quaphm in plateam effunderet aquam qui. dam tunc illi damoniam : Tu quidem ait, nunc aquam abjicv, at ignoras fluit ul a quam illa tibifuturafit ante ve/perum necefr faria : vergente enim dteplufquam feptingenU domui fortuito illic deflagrarunt. Speftatad Fridericum Perenotum Gra ive a» numerarii financiarum Prafettum, facundum at que liter atum. Ronf*. & Leftna interjacet Silva Podsbergia mgensat^ut luculenta.Ornatur Hermete Wmghem,Um DoSore Lovantenjt, & Privati Concilii Senatore.] Ardenburgo antiquitus nomen erat Rodenburgum, opido Slufa tantum unius,Brugis vero circiter trmmleu-carum itinere didito, fuit olim metropolis pnm 1« lius partis, qu* Flandrias fibi nomen in venerat, conti ne-batque praeter hoc ipfum opidum, Toroutum , Ooitbui> gum , territorium Brugenie (Brugis videlicet nondum conditis) 8c maritimam omnem oram ufque ad Picardias Bononiam. Hodie fatis lautum adhuc eft opiduliim, SC nonnihil e veteri illa fua dignitate retinuit: templum habens Divae Virgini dedicatunl.inter pulcherrima funv tuofiftimaque totius Fiandris, celebratur hic Hieme Iu» 3«4 'FLANDRIA. nio equorum 5c aliarum rerum mercatus. Atque n quidem funt opida muris claufa , qua: ad exaftum hunc fexagefimum fopra fefquimillefimum annum in Teutonica Flandria reperiebantur. pergamus deinde ad de-fcribenda ejufdem partis municipia , mcipiamulque iol-lenni noftro more ab Septemtrione. Ooftburgum diftat Slufa unius, Brugis quatuor praeterpropter leucarum intercapedine. A dd I T A M. [^4 munitione. Orientifoliobverfa,hocoppidum nomen acceptjje, vulgo notum, antiquitatem habere annali-bm perfpeCtum efi. Cujta memnijje htftoriat media atatu. Beat, Rhenanus ajferit. Gandenfes , d quibus direptum incenfumque fuerat, agro per aggerem marinum incifum repente inundato, ad annum i j 84. deprehenfos, hujus oppidi cives in ulttonem opprefferunt, Cum \Ambachto,cui nomen fceneravit,valde ferttli\ hinc Cafantia infula a fidente , illincVliftnga ad Bresktnam & Nieu-VPerhavum oppofito, circumcingitur undis 'reciprocantibus. Emporio , vel ante Brugam cognitam frequenti: nundinifque adhuc non obfcuris menfe ^Augullo^annuatim recurrentibus.] Middelburgum , ut fcribit Oli verius della Marche, conditum fuit a Petro Blandelino , Ordinis aurei Velleris Thefaurario s viro divite & potente , anno Chrifti 1446, abeft autem Damma unius,Brugis , duarum 8c fc-mi leucarum intervallo, fuit olim muris circumdatum, ut e ruinis quibufdam hodieque apparet, nunc aggeres tantum habet Sc folias, eftque ex parte uxoris, nliae Dp-min$ Middelburgenfis, in ditione viri Illuftris Ognem» equitis magnis conditionis, Vicccomitis Iperani, oC Magni Brugenfium pranconatumque Przetoris. cui mortuo nuperfucceliit Dominus Frenfius , nobiliffimus ado-lelcens. Additam. [ f befia fi ve Forma calcearia nome» efi,ejufdem famiha GRAVELINGA. 36? *pu* , in qua neutrum dtu perntanftt: hoc enim ad Matthiam Laurinum pertinet: tUud Caroli Bellicojr dono anno 1+76. (quid morte Bladehni cjuartw erat) derivatum e fi ad Gulielmum Hu-gonetwn Cancellarium ; per que ejuf fobolem ad gentem Hamefam ac Ongritefiam. ] Monachoreda diffidet Damma , via qua SIufam ftur, paullo minus quam leuca? fpatio: antiquum, & olim etiam lautum opidum, fed per bella fsepiusdirutum, fic ut hodie vix tueatur opidi nomen , etfi privilegia fua , non aliter quam fi incolume fore^confervet. Blancoberga ad maris littus eft, Brueis duarum leucarum intervallo abjun&a, opidulum adfprobum,& pulchra fatis arce communitum , ubi magna conficitur vis fajarum3\inteorun\,8c id generis mercimoniorum. Additam, [yintiqutttu Scarphontum dicabatur: quod marif protervi a 3anno 1 s 34. difperdidit 3 nonfectuatque Teftrec. pum3j uxta Ooflendam. Poftea a candore tumuli arenant ralii ^cui infidet, aliud nomen aufpictumque CBmPaT(lv1*' f n'm maritimam habet & pfctmnem corfam. h«c anno 14$p.in quadragefima & capra fu* •cclefia curto poftorquefuit laccbua Mtytrwtfuum epulent,fimi faccrdotn fplcndorempremereretur: defuna,* co munere ateju* vnaBruh ,feXaSenario major, ad annum qmquagejimum eundum Cupra [excjuirmlle fimum ; cjuamvu Bodmue mfua h,foria methodo perperam afferat Meyerum vwjfe fcr.pffque [Co-onineu coetaneum) Ludovui XI. Gal.regu tempeftate ■. quod annotandum eu,fimxvimm,nm vmlmgand,,aut doltijtmtv, reprehendendi caufa -Jed chronographi* admonenda. Blancoberga pagm Wikerca, dynapia,& pridem cognomen m- 6ilugentu,auni velleri, ornamento Mufirata.] r _i- Hoaca lita cft ad aquzdutium Brugenfem, medio te re inter Brngas & Slufaro itinere,perexigauroqmdem et vi «Ewirizsr,» a—r tio , unicam tantum habens portam , etfi opi perantiquum , St famofum olim ac mercimoniis incy-titm. gaudet quotannis Januario meaie equorum «ulu. rum rerum mercata. , , , Additam. [^Atdenburgumpro ^tudenburgo vernaculo in archivu Latini, vetufiionbtu infcribitur: ex Germanico idto-lifmo ejufdem notationu , antiquitatem ipfo nomine praferentii. Pro comperto habetur ab initio fuiffe oppidum prima nota i» TlandtM, FUndria,*ca BalduimCa/vo , ad atmum sts. Burgum Brugen-fe.quum a Patre ejui muniri captff t , tapiiibws antium ejje ex i^Aldenburgi ruderibus , Hunnica fub ^Attila fin/itieteflibus: liam ut canit Sidonius ^ipolltuarit : Terrificis diffuderat Attila turmis In campos ie Belga tuos. .Abbatiam habet V. PariBenrdiSinam vin/em, fundatam amo i oS4.per eAr-nulphum epifcopum Suefiomm.affenfu Roberti Frifit, donatum fibi a Conone cubiculario fuo , templi Audenburgici patrocinium tradentis Raboiom Novioduni,Tornacique Epifcopo,illud potha in ^rnulphum illum transferenti.'] _ Ghiftella duobus leuca: trientibus Aldenburo-o , Erugis vero duabus leucis abjungitur, opidulunT minime contemnendum , ubi plurima:fiuntp;V,panni,& fimiles merces , eft autem haec magni momenti 5c vere illuftris Dynaftia , vel ut vulgo appellant Baronattu , canfeturque domus Ghiftellia una cum Halovinia inter antiquifiimas Flandri$. Dynaftam nunc habet illuftrem virum Cof-mum AfFaitadum: Additam. [Ghiftella 'tllttftm domus» cui pridem parebat9 cognomentum , nuptiistranfrit tn famtham Betbunienfem , atejue dLuxenburgiam^una cum Brugenji teloniofihittelhz dynaftti attributo , ut eo veliit autboramento , Oceanum Flandrta affluentem, piratarum expertem fervarent. Comtte Brienna, Gallo , ut fs facilnts captivitate redimeret y in quam anno 1S44- inciderat, vendita fuit loanni Car olo ^ffaitado, patricio Cremonenfi , qui xAntverpia negociabatur. ^Abbatia Benedittina feminea , dedicata memoria D- Gode-iieva}quod nomen Theophilam ftgnat, anno 1070. hicftrangula-Uper duos fervosdomeflicos , cervici faucibufque ejus mantile intorquentes^ auctore Bertulpho marito, clari Ghiftella generis, et matre i nurui tnfeftaftrritato in uxorem, Lonfordia ftirpe nobile#* formofamque,[demendi &■ illecebrarum negligentem, pietati-que in Deum , charitatiin egenos nihil praftrentem: cujui vitam exitumque perfcripfit Drogo monachus trfacerdos, id ter»-perii Ghiftellantu. ^Itrocittfem vero illam Bertulphus in eximiam rejipifcentkm,cuti[que loricata caftigationem in divi f ^ woci Bergenfi eAfcet eno fertur convertijp. Nomine 1 udoci a Ght-fteU , equitii clarifitmi circumfertur typis editum JtinerariuW Uterofolymitanum , varium atque amplum lingua vernacwA-quem Goropitts luftum Ghiftdenfem vocat, ejufque tefiimontoo^ ■tulato utitur,ut doceat montem {vulgo Sinat dtftum,ni*Ua aqua-ipum pemma Merate.] LombartGd.i gravelinga. 3 originemque Germanicam eJTe exiflimant, d Lo,quod locum ahiorem notat, flagris aut tor-rcntibus adjacentem. Celebrem hic olim mercatum fuijje, via la-*a > redaque agnominis, qua d Stegra huc dxeh,indicat. Portas adhuc lapideas habet ad Orientem & Occidentem felem cum t fofiis oppidum ambientibus. ^Alterapars oppidi,[pedans Septem-tr>onem,PnspoJitura ibi Abbatica canonicorum Regul. virili, in-ceptberbarum3pifcium3 avium, lapidum natuns tnt lanaria cogmfcendu, & per domefticum pifiorem exprimen-is. B ertena} «/>; maxima pars montis Cattorum , in verticege-[tantis bmas molas, alteram oleariam , alteram frumentariam. rsipkerca Ermentiera cis Li^amproxima , ac ornata Prioratu gregis Benedifiini opulento, & Henrico lricquo3Ocfthoviot lurtfcon-, Berga confutari, qui fcripfit de Chrtfi defcenfu ad inferos. Bellam rterreno. Margarita Conflantivopolttana deditloan-m3ex filio loanne Dampierro, nepoti: in fo lutum bis mille tum Parificarum patri, in ratam hareditatis materna addififo rum annuatim. Illinc emptam patruus Guydus Flandria Princeps donavit Guydo Namurcenfi 3fuo ex fecundis nuptiis filio, bgbupgi domino-, cujus morte abfque Uberis extinfii, ad Flandna Comites perpetuo rediit.] Mefiina Iperis firmi Bella «quali duarum leuca-1 rum GRAVELINGA. grt ram intervallo abjungitur,opidum fatis Iautimt,Ianificie florens, 8c c^uam optimo fane ampliffimoque fcemina-rum coenobio nobile , cujus quidem Antiftita, pariter ut Montenfis 5c Nivellana,non temporalis minus quam ec-clefiaftica loci Domina , vulgo audit jjKeb^ouujc ban JlBeeffene f Domina Meffihenns. Verum hoc religiofis iftis peculiare, ut primo ftatim in Abbatiam ingreffu in Antiftita» manum conveniant, 5c facrsfodalitatis facra-mentum ineant, necrefilire pofEnt ab inftituto. Conditum iftud Ccenobiumjex Mejeri quidem fententia, annd fupra miliefimumfexagefimo altero , a piiffima illa f«-tnina Adaleda, Balduini cognomento Pii, Flandris Co« mitis.conjuge. Additam. [.Mefchinas Galli nuncupant.Cujus initia ety-Tnumcjue vefta/es Meeffenia , ex antiqua, traditione referunt ad trespuellas>c]udi vernacule Meifen nominamus., eximia pietatis & caflimonia predmis ,fub Balduino Lilano celebres , ibi condt-tM,kabitafque in honore. Vbi etiam annales ferunt Dulctam mulierem conjugatam anno 1347- famigeratam fuijje , quia aliquot annos omni cibo potuque nullius fraudii comperta , abjtinue-fit-praterquam Eueharijlta^cenaque Dominica. -Ornatur Guilielmo,antiqua familia Meejfenenp .dignitate Patriarcha Hierofolymitano , temporibus Roberti Solymi: Matthao .Ryco, medico: lacoboCruquio, liter arum humaniorum publico Bruga, Profeffore; qui fcripjit in Horatium Commentarios.coruni-que in praf itione , urbis Brugenfts Encomioti: Carolo Liebardo$ Theologo & Poeta.l , Adfidet flumini Lifte , non procul ab Meflina, pagus Cominium, arce valide fatis munita confpicuus. ubi pulcherrimam fane & inftrudtiflimam bibliothecam collegit nobilifBmus & docftifllmiis vir Georgius Halo-viniiis , Halovinze 5c Cominii Dominus, qui inter alias fuas pr^claras actiones , alebat perpetuo viros aliquot dotftos 8c virtutibus inclytos.Ex eaclem hac gente Com-minsea originem traxit Philippus Comminzeu^ Dominus Argentonii , qui fincere admodum & veraciter fcri-pfit rerum temporis fui commentarios, nobilis fane , ex-periens,5c quantivis pretii vir,laudatus, Sc quidem cum laude , a compluribus hujus zevi fcriptoribus, nominarim vero a patruo noftro Francifco Guicciardino. Natus item Cominii perilluftris ille Augerius Giflenius , Toparcha Busbequius, vir cum in alio omni ftudiorum ge-CLp nere. 3'/$ FLANDRIA. nere , tum lurifprudentia maxime & philofophia verfa-tiffimus. feptilinguisidem ,& Latine, Italice , Gallice, Hifpanice, Germanice, Flandrice., Sclavoniceque tam dextre Iciens 8c lonans , ut lingula: harum nationum pro cive eum agnofcanr. pratterea tam in rebus tratiandis prudens atque induftrius , ut jamfatpe funttus lit variorum Principum in graviffimis rebus legatione, & nomi-natim eaFerdinandi Imperatoris ad Turearum Principem Soleimannum. apud quem oao ipfos annos continuos eafide & integritate tradlavit reipublica: Chriftia-na: negotia , ut non ad maximam tantum a Principe fuo dignitatem evetius fit,fed apud ipfos etiam Barbaros viri boni cognomen invenerit. Virovjacum, FlandriceH9crti)ijrIt/ adjacet flumini Li-fz, medio interMeffmam Meninamque itinere, aqua utraqueleucz tantum miiusintervalloabjungitur , opi-dum alias magni nominis & momenti, fed in tenuem hodie locum & conditionem redatium, at pulcherrimo tamen templo Diva: Virginifacro, 8c jampliffimocen-lu dotato , iuli gne. fiunt hic magna copia tapetes illi viliores,quos Itali fere Gnyetrrrdicimus.vel edones. A D D i T A M. [PirouMcu?» , m Antonini Pii Itinerarii {quod, 'icet antiejuiJSimum, Chriflophorttt Longolim videturpri^ mus m lucem typographicam edidrffe) denominatur. Opulentiam tut ex pannorum Uneorum textrim magnam FmJJartus hiftori-cut attribuit: quum d Gallu Malam auxiliariis anno 13S1.diriperetur atquedeflagraret. Cuiftragi alta pcft asccfferunt , nam mcendmmfortu,tum anno tf4°. ades fupra mille abfumpfit: & aliquotpojt annos VeSftUones peHi curanda adhibiti, amphus tfUdnt millectvibm pro remedto venenum contagiutnque^pro vita necem porrexere,non impmiti.Onatur Guilielmo Lapidano,Phi-iofopho.Scripfit methodum dia/ellicam ] . Viroviaci natus eft Martinus Caftellanus, homo pro-digiqlus. cum enim inde a bimulo Occzcatus fuerit,nec meminerit umquam le vidilfe , imo ne praeceptore quidem ufus fit, aut a quoquam adjutus ,ipfe per fe, vel ut verius dicam , divino quodam inftinctu , eximius factus eft faber lignarius, ita ut non ea tantum qua: manibus palpat,mirabili fane modo conficiat,fed Sciple pleraque luopteMarteinveniat .variaque ad artem utilia inftru-xr.enta excogitet.fpeciatim vero elaboret omne genus turtumatis: item organa illa pneumatica,clavicymbala, chely- rorum : GRAVELINGA. jrj chelydafque, neque fuaviter tantum eapulfet, fed concordet quoque & ad j ultam fymphoniam redigat, multa infuper alia operum genera palpabundus ea proportione , facilitateque 8c elegantia abfoivat, ut nec ocn-latilEmus quifquc majori vel gratia , ^el judicio ea perficere, unde vere profetio Catunculus ille pue« Cmfilio polleticui vim tuitura negavit. Nam ut loquar ingenue, homo eft prorfus acutus, SC ingenio non excelfo tantum ,fed & fedulo pratditus , ut qui dies notiefque labori incumbat, nec inter utrumque hoc tempus ullo modo difcernat, aut fucerna umquam indigeat. Memini quterere me, ecquid pr$ aliis omni, bus rebus defideraret videre , & colores cum relpon-deret, adderetque uxorem a fe & filium , quidnam ei-fent,pa]pari,item equum.avem, pifcem, & alia: led nec tatiu nec mente comprehendere poffe , quodnam ei et inter album nigrumque difcrimen , ideoque tenen extremo quodam videndorum eorum deliderro: tepbcare me, verifimiliusipfum exoptaturum cceh & Solis, ne luns, & aliarum ftellarum adfpetium ; fed renonerpip-fum (uaviteriapienterque fubndentem,malle Icilia manibus poffe contingere, ita enim fore, utaliquatenus caperet , qute alioquitantum adfpefta, incertiorem eum, quamdudumeffentreliftura. ., Menina eft ad flumen Lifam , & Cortraco quidem duabus.Infulis vero tribus leucis abjumfta, urbecula la- ne mediocris ,foffa ,& verfatili contra fubitos holtmm curfus ponte firmata: imo & extra ordinem polteava-lidis propugnaculis communita. - v r Additam. [Porro hocfacro &interneano Flandrta Belgii que bello civilium dtftraftionum velut cUpcum erat. quo inopinato d Gallu Belgicis occupata yiifque erepta jit Ps,7r* n ta. Graea Latinaque literaturafrequentem fcholam hic aperuit Petrus Megangus.'] - - Conficiuntur hic plurimi variorum generum panni, & in varias mundi partes , Hifpaniam maxime diltrahun-tur. coquitur item ingenti copia prsftantiflimum genus cervifis, qute per totam adeo Flandnam in delicus fere habetur , & magnopere paffim expetitur. Procreantur praiterea & enutriuntur hoc loco capi, omniu quotquot ufquam vidi pinguiflimi fimul 5c maximi, utcumque 374 FLANDRIA. ab omnibus paffim ja<5tcntur Brugenfes , fintque altero tanto quam ordinarii noftri majores. Halewina tantum leuca: unius quadrante,Menina dif-|ungitur,opidum quidem exig(mm,fed idem valde antiquum^ lanificio nobile. Waftena , Gallis dicitur Warmton , eftque ad flumen Lifam,medio inter Ipcras Infulafque itinere. Additam. [Habet abbatiam Canonicorum rcgul. viri-lem>arcemque Bazliivi habitationemMluJlratur fepulcro Roberti H Rlandria, Caji et ani „• erettoloanna uxorii ejus, Orturi Britanni* Ducif jilia natu maxima,propenjione. Per quorum filiam ha-redemque Tdanth’dem,hoc oppidum cum caflellania in Barenfem familiam matrimonio tranfut: Hinc ad profiapiam Najfavia Comitum per nuptias ac ce fit. Ornatur Chrtjhano MaJJee,quem hic natum tacobm Meyerus cenfet: quamvis fe ipfe inferibit Camera-cenat em,ob eju6 urbis in qua fcho!a luculenta diu prafutt; celebritatem. €'didit Chronicorum multiplicis biforia, utriufque tefta-menti libros viginti."] Contexuntur hic itidem multi panni, Sc fubje&a eft loco CatfclUnia , cum perampla in agros pagofque circum j edos jurifdidtione. Addit A M. [Cafiellania Wafienia Li%& inter cur fu irrigua, pagos quindecim continet: in quibus fiunt Zoe terfteda,(tr-ce clim munitiftma,& Marfchalco kareditario Flandri* ornata, gentis EtourmelU : Wulverghemum Wyrja: Couden- hemnm,Mourbeca.] „ Stegra pariter eft ad Lifam flumen,medio fere itinere mter Bellam & Armenteriam , a quarum utraque binis tantummodo leucis abeft. Addit A m. \GalhEterram vocant, non ignoratur propter Li\a alluentis , & pontis ibi lapidei, valde frequentati,com-rnoditates :nam per Stegram, Cajletumque via regia, vetufque opUs vel Romanornm>velBruhechtldis Francorum reginarut volunt chronica Bertiniana , ac multis locis,ctiamnurn faxis compa-&a,ex\Atrebatibtts ad mare ducit^ ut alia quaper totam blan-driam lapidea dicitur,fuitque magis quam e fi a Tervanafrevi-ros verfus pandebatur. Itinerum vero militarium antiquorumt tjuailltcceu exercitus vi* , Herftratie vulgo dicuntur, faxea compages ,quum alii, tribui quam potentibus Principibus neque-At,& nofiris per nullos annales afferibatur,probabile efi,Romanos grandium &■ mirabilium fabricarum fiudiofos, talium viarum ‘firataprocurajfe. In Li^* crepidine arcem habet Jpdlabilem validam que, G B. A V E L I N G A. 375 iidamefue , dynafa domicilium. Pertinet ad genum StaveUm» lanificii qusftuofa. Non procul monafterto virili Cruagercrum Tri<;itaUf.Stegr&3& Er/ncnteria ultroLi^am interjacet Laleva, pomiferafertihfque regtuncula quatuorpagorum , in cjuibut Le-vertifii & Gorga-ycjuam3licetjam ^Arttfia fubcenjeatitr^Marga-rita Conftantinopolit ana, d Couchii domino emptam» Tlandria annexuit.] exuit.} Mergemum eft ad eumdem Lifam , leuca tantum a Stegra. Additam. [VetufUtts e(i quam ditius, quamvupaninp» cii quafluofum. Communii opinio obtinuit}ut pro Minariaco [cujus meminit .Antonini Pii ltinerarium9habeatur : d Gallis Mer-villa.cjuafi minor villaforfitan vocitatur. Situm edi hinc adLi-Xam jlhnc ad filvam Niepenfim: finitimumque efl Abbatia e • li prati , Bernardinafemin. ad Lham tdijicMs. Ohm ccenobti Broylenji ornabatur : cujus Morandas fuit amo 7° *■ non minus celebri rmSHmonia , quam nobilitate: quiMmatum Senonum Pontificem ,ab Ebroi>.omagifi’otqu,mm pulfum.excepit ibi bcjpitio, mortuumque fepdmt, putatu fama Ionie tnclarefcentem , donec urentibus Flfubum Normam». Duacum tranfmoviretur , & tn xdeVirgims matru conderetur, eamciueindueretfua nomenclatura.] . Haesbrouca diftat Calleto duabus leucis, eftque opi-dulum fatis lautum, & magnolmteorum, mibi maxime confedorum,mercatu infigite. Additam. \Fruitur hoc Oppidum commoditate rtviej-fo/Ti, dudiquein Li\am per nemus Niepenfe -.in quo Niepa, lior-raque torrentes fiunt, Li\a incurrentes, & coenobium Pravenenje Crucigerorum Tvmtatu , & arx regia ampla, valida,proventu}* nm> r.mj/amti uprf. n'-naruntaue ddificjis RoberfiiS Calie- scigerorumTv^atu , er arx regia ampiu, que opulenti,qi^tmoluere, oynaruntque adificiU Robertut Cajle-tanus, Mathildu»Phihppi Elfiatii,& 1 fabella Philippi Boni vidua. Linearum telarum mercatu fcequenpeft,atquecoptofo, nunchntj-annuis menfie tunio, Jifidet Uh Mmbccz pagus, fuorum dwa-ftarum pratorio genere , captoque in- -proelio apud Pictones loanne Gallia Rege , Anglii vilioribus, nobilium celebritate il-hiftru.] , RciVeIara,Gallis vocatur RouUers, dimdetque Cortraca tribus 6c femi, Dixmuda yero paullo plus quatuor ieu-nic Krmnm An» Arhcbdottiadario omnis PC- mous ot lemi, jjixmuaa vciv ra i r,-“u cis,bonum fane opidulum , 5c hebdomadario omnis generis rerum jmaxime vero linteorum mercatu celcberri- uciia iciuu.ijiuax.nnc vcio .........— mum. Dynaftam agnofeit Ducem Clivis, cui & ipfa,8c opidum fupradidum Toroumm, una ciftn Wiiiendala 0.7 pag°' pago, aliifque 8c locis & bonis, obxrenere ex bzereditate Illuftris viri Philippi Ravefteinii. Additam. [Ex Maria avia paterna {loannis Dtgeomi flia) ^umpilaliletilufiffet, inter ^ tco intra dies oli» ocatm ad Deitrtbunal. En .j.fl ^ C,mtem puctpitcn. w exitialem , ut anu ottavi iUituTtei & vadmonn " rmtniffn,f,ttani finierit. Quod exemplum neque ridiculum e&, neque Ferdtnando quarto Cajma , Petro Ceremoniofo, ^rragonia ^ Franctfco Britannia Duci ad eum modum citatu, exta, lique incompertum : neque magiilratibu* afp er nandum, aut^ omvifcendum,& infantium preces non obfcure exaudiri rna • Ornatur ludoco Ravefieyno, Theologia Dodore Lovanii, ejuf-demque ^Academia fubinde Red ore : fcripfit adverfia Cathe-cifmum confefTionii ^ugudana^ntverpia editum. Petro Simo-tiio in eadem Mcademia Theologi a Dodore, Epifcopo Tprenfijpcr* quam laudato : ejufque gentili Guilielmo hiflorico: Petro Pan-tiM : qui [aeros hymnos publicavit: Cttjtu agnatus GuiltelmM PantinUi GRAVELINGA. 577 Pentium f/Jt diu Eruga medicus celebritatis non infer:orif3 quam Gutltelmu* Bernarttm Tdetanus^Lovann medicina Dodtor^uem feholajtici^b Vultus morumque gravitatem & integritatem, Ca» tonem vocitabant.'] Ecloniafita elt inter Gandam & Brugas , 5c priore dumtaxat quatuor, altera quinque leucis abjtm&a, municipium fane lautum , in quo magno concurfu celebratur omni hebdomada forum lintearium. Additam. [Ecloa [quod ^A/tiufculum quercetum fanat) vico longo atque lato ffaciofa^ac trito regioque itinererep otiti» Eruga lAntverpiam aut Gandavum tranfemtium; xenodochio* que>ac fubtndc ludo celebrt Uter arum frequentata. Magnum fe* ctt anno 14; 2. dijpcndtum a Picardti [fic enim Philippi Boni» quum tn GandenfespugnaretfOmnes milites Gallici tdtomatti vocitabantur) direpta atque inflammata : quod fufpefta ejfet commeatu* clam &fxpe Gandavum miftflafitcumque arti campa-ni fonaret, quoties latrones tllos, quo nomine Plautus pro militibus . Utitur.adventare fentiebat.1 . _ . Stechena fita eft medio inter Antverpiam Ecloniam-que itinere , bonum fic faris opidulum , & afiiduo commeantium tranfitu frequentatum.6femileuca hinc diftat nobile & pnedives coenobium Boudeloa. Quibus omnibus fubjiciemus denique Harlebecaiji, ad flumen Lifam, una tantum Cortraco leuca, locum pulchrum, amoenum,& inter Flandriaz ve-tuftiffimos. habet enim & Canonicorum collegium , 5c Vicecomitatus dignitatem,eftque propria patria Lideri-ci,Engerani, & Andakeri Harlebecanorum, qui fuere o-mnium primi hujus terra: Praefe6ti,tive ut tunc diceban-tur,Saltuarii. Addi tam. [Pes humana* afluaria quadam & ludibria fjje victi (bxtifque mundana vel hoc^jppidurn att e flatur: tanta vetuflatti atque olim dignitatis, ut BalduiniFerrei, primi Flan-dria Comitii majores, hinc /ibi primanum honorti titulum > annis abhinc ofiingentti , a/fcripferint : dicebantur enim HarlebecA Comites, ut vulgus annalium afferit, certe dorntni: nam Comitum titulus rari fimo in ufu illis temporibus,Cr regionibus^ neque tam protritus erat, ut talibus locis attribueretur. Ceterum qualicumque inferiptione fuerit, hoc conflat, Liedertcum Harlebe* canum ejufquepofleros, ad Ferreum ufque, Harlebeca dynafia* &fuiffe, & audiiffe arcem & domicilium ibi fixijfe tfepul-crum elegi/fe.Sunt enim illorum tria ibi ante chorum primarium conditori*! 378 F L A N D E. I A. . condit ori a thurnilibui faxis obtetta.ejrigraphe detnta.^At Baldui* rd F emi ditione potentiaque tantopere augefcente, decrcfcere & jacere cepit: atque ad annum 988. a vtcinu CurtracenfibWs PrincipiPulcrobarborcluttantibus, clam nobiuque intercepta, & cum arce temploque exufia, fere interire : ejujque cladu veftigdf nunquam abolitu, direptionibus, novifque incendiis d Gandenfiku (Philippi Boni advtrfariu) fuit difsipatu , civium prepenfwnc n-puraut.cicauuibui femper tmftncuu.Locu» hic illuSiri ad tmrmm 1381. conventui delcttutfuit, ad Ganicnfcs MaUna reconci-liandos : tn cpuo Princepsip[e , omnhmqur F/andria oppidorum primam maptftratu*,& Gacdenfium deputati, tum Brabantia, Hamo,ita , Leodnque legatu interfuere,concordiamque i,nerunt, a Gandenfibui,legatorum fuorum cela improbantibui, fubito dii-fo utam.6 itum ejl hoc oppidum ad Fixamtornatumque Burgera* vtatu^nmisSeptembri nundinis, & canonicorum collegio, temploque, cultui Servatoris confecrato , perquam vetufla: cujus nimirum initia ad Ltsdericum Harlebecanum deducuntur, qui (inno 808. communi luce privatus ejl. In quo ad annum /2 94* fcxto idus Februarii rigtdtftms in gelu dux philomeU cecinerunt ea anni partemelos rari fimum , forte portentefum-: fatim qtrtdititur^ tn^entt C°™.eta»Guydi Principis capth itate fdlif• F L A N D R • I A GALLICANA. A v1?3FIan4rilE Pars, quam Gallicanam appellant, jLjLa" ^Pteratrione conjungitur cum Teutonica: ab auitro cum ditione Cameracenfi: ab ortu eft Scal-013 liuviu5: ab occafu denique Lifa, & Comitatus Ar-t enp. nxclicet ambitu parum ampla, bona tamen & pulchra eft regio.Solum ejus pr^epingue,5i: cum aliarum quarumlibet frugum, tum tritici maxime feraciilimum. cptimam quoque gignit rubiam,5c prseftantidimum genus glaltL pafcua ejus uberrima, ideoque uberrimus et-lam qu^ftus ex pecudum gregibus.Sunt in hac parte no-biles oc potentes aliquot urbes,Inful« nempe, Duacum, Orchita : item pr^potensilla ditio Tornacenfts,8c Tor-nacelii: tum 8c alia qusedam loca minime contemnenda, Ordines hujus Provinciae conftant e quatuor illis Praifeais, GALLICANA. 376 Pr£efe<5tis?quos vulgo vocant Supremos luftitiarios.Nos fuper urbibus illis , ut fic dicam , capitalibus , aliifque przecipui nominis locis , quam breviffime fieri poterit differemus. Additam. [Ha Galloflandria urbes antequam Franci* hypotheca opponerentur ^cum Ganetavo, Eruga, Tpra,communia Fiandria comitia conflit nebant, conftlta, fubjidtaque tam armorum quam pecuniafimui conferebantfannis etiam plufquam ccn-tenujpofl lArtejia diiira&tonem. Et Lila in Flandris (fic enim ab omni avo appetiatur) moenia,pomeraria dilatata , arcem, aulam pulatinam, iliufi re canonicorum collegium, templumque & ibj,vicinaque in Markctta,aliquot F/andrta Erihcipum fepulcra, leges magtttratufque a Fiandria Comitibus accepit: denique cum qua,uno fendo homagtoque Regi tranem aeuuo, _______/ ’ ini uHea uetnFrancta det e fit lacerationeidonecGuydtLomttrsnooerfiqH Attr-rtnrum cum multa mbilttate, dtbfi , tempestate,perpanfi.-ancnem Utanam, Fumat Mmtrececte fimo quinto fupra millefimum opplorarentur , tpuoufiuemmt-rumlecuntl [qua quadringenta Itbrarum Turonefummdt* non excederet,fummtt decerneretur,arhtrtoocto apolettorum, re. sique Philippofolveretur. Sed Guydojriufiuam ex cutioita do-mum rediret. Compendit mortuo, & Flandrorum exercitu, quo captatum fuerat ,d,fluto-. Rex iitefideipaSiorumM ctmtmf-tor,ejus filios natu maximos, procerefque dimittere noluit, donec novismiquifqueconditionibus fe fubmitterent:& vigw , numum Turonenfium annua ipfi afignarent: ilia tnterim oppida agrcfque pignori habituro: cui violentia Robertus Bet iuntw , feipfum,cum fratre Guilielmo, ceterifque optimatibus, captivi a- te liberaret, annuit: Flandrique Principis recipten 1 no ttu --que una catjttvorum avidi , affenferunt: illiufque fumma fen.ij-fem paulo 'pofl fexcenttes mille libris Turonenfibus,fupra aqua ex Fiandria calculo afiimationif dimidium , jujente Rege , rep- afen-tatis, d’ffolverunt -.pro reliquis decem milibus anum Rhenus illa oppida, qua diximus, cum agris hypotheca reliquit, fibxjutj-que retenta redimendi facultate. cAt Engherantius ISxngnyus LongevilU Comes,Regis potens, mandatanufque, Rol-erto perfua-fit, ut regii honoris & munificentia refpe&u , luenda hypotheca jus a fe abdicaret iCauJamque totam Regis Uberalitatifideique permitteret»interimque illa decem niuvum mtkia annua fi bi ha- beret. Sic i fi e juratut fe effeti urum, ut perpetua Regu cum gratiA hypothecam reciperet , Rokerti credulitatem circumvenit: & hif Franci ludibriis eas urbes agrofcjue in pervicacem poffefftonem propriet at emque verterunt : Tlandrucum Roberto femper reda-manitbm , ad an-num trecenitfirnum fexngeftmum nonum poft millefimum , illa membra anu/Ja veter, vereque trunco repoJi.it, reclh.buitqueper matumemumfi/Uumca hared.fque.cum PUtpp, Audace-, quia (objejuc hoc rjjjt) Ludovictts conjugium illud non permittebar, vehementer a Gallu expetitum, timentibus ne in \Anoliamil. ta nuptum elocaretur ; quod tnprocin£tu erat; tantumque ditio-»um tllm traduceretur. Itaque Franci Ulam,Duacum,Orchie-Jam.cum agris appenitcibufque rejiituerunt: partim exprelfa conditione, ut cum cetero Flandria comitatu unicum feudum cor- puftue ex more antiquo efficerent, neque tlltnc unquam dtvelle-T£ntur partim tranfaUtom Ludovico onerofa : qui decem milia numum annui reditus, per loannem Regem ipft addicta , eorum-que incrementa , ^ fupra centum quinquaginta aureorum coronatorum milia, aliunde tpfi debita, remittere Gallo ob eam redi-u lonemtenebatur, atque affentirt, ut , quandocumque filia ejus r d'*! haredemafctil° deditueretur, Galloflandria ad Francos e iret,decem milia numumTuronenfium annua,Flandria Regu-opruts afiignaturos , neque armis, fed jure atturos, quodpodre-rr <*?«* per Cmlttm Sextum GaU, Regem ,/?<- f , ?htltPP° SoMsfid annum 1420. immutatum fuit, atque 1 e e um,expofitumque, de feminis non reftaScd tranfverfa li-neo, ,n Cornuatum FUnirU fucccdentibus. Tanto annorum (cir-ater fexagmta puta)/pacto , hac regio Francis affueta, & d reli-qua Flandna deartuata, quum domum rediit [licet ad concilium Flandrta adhuc appellet) tamen jurifdid ion em ordinariam , cen-Jum atque ditionem feorfim confit fuit,ex propriis Ordinibus,at que tribunali [quod fupremurn Lila, Duaci, Orchtefaque Balivagium dicitur) ejufque gubernatore peculiari Jlabihtam, Quod guberna-toris munus procere, ex gente Croya , Montmorencya, & Vi-lama, non ita pridemgefferunt.] I N s V L JE. TT N s v L A s Galli vocant l’IJle, voce Latinorum ve-I cabulo plane fynonyma , atque inde ut volunt orta, -■-quod fitum olim hoc opidum , velut Infula quatdam. ,V I N S V L JE. 38r inter media ftagna, qu$ labentibus luftris exaruerint,dc ailidua quadam incolarum induftria tandem oppleta fint.Alii nomen derivant a complufculis Infulis,qu« ex-titerint quondam in aquis urbi circumfluis. Alluit muros urbis ,qua parte caftrum eft, perexiguus amnis, qui ad Lendium ortus,feptemtrionem verfus decurnt,oC aa Dufelmundam pagum fefeinLifam exonerat. Diltanc hinc, Meflina quidem tribus, Tornacum quinque Jpers vero totidem leucis. Condidit Infulas Balduinus Barbatus Com^s, anno fupra millefimum feptimo, cujus nuo etiam Balduino Pio , eo quod in hoc opido efiet nat is, Infulani cognomen eft inditum, qui Infulanus quidem valde in locum natalem pronus , diligenter eum excoluit. nam utalia viri beneficia praetermittam: ab eo u urbis muri, ftru6ti anno 1066 , ab eo magnihcum - lud templum & Coenobium Divi Petri, ab eodemque lilculentiffimi illi ejufdem Coenobii reditus,bono.que ipfe infticuit, cuique Epifcopos Mormetifem& Camera^ cenfem accenleri voluit, Canoiucoru: n taiA d'd I t a m. [Ccembi* habet Framfcamm , &utriufvu fexm Dominicarium : juxtimque abbatiae Lo\am ,five Uh- L,Bernardhamvir,lem,anno,,S2.at^Marketta normafemin. Per Damam Connanimopoluanam fundatam nwn. dmarJuc mJ(e ^ufto annuar. Nobilifimu, hic no 1+33- agebatur: in quo Renatus ^niega-vi, BarujJvrLp, cjulfe utrmfrue Slcllla lufaue Borhnii Dux,cum GaU.CanceUarto,aiPhU., P acceffere : ditionemc/ue Cafletanam pro c*P,n’'a*fRenfV‘ ‘ menda,fihifque ejtu vadibus recuperanda m Philippum P P f'' transierunt. Scholam inftituendam klZr U ' adclefcentU, l omnes Silvius ^altique non fine fama fru % turufque m prsfens reliquis quaedam veteris caftn, quod vulgo appellant be 26udi / domicilii quondam P -morum illorum procerum , qm a Regibus Gallis deltr-nabantiiMd Flandris prsfecturam , & mmo Saltuarii dicebantur,exque humili illo loco tandem (ut fupra nar-navimus) ad (upremas quafque dignitates evecti 1 unr. Direptamifere & cremata fuit hsc urbs bello quod Ber-dinandus Flandrornm Comes geffit curo Gallis Rege 1'hilip- 382 F L A N D R I A. Philippo fecundo, & filio ejus Principe Ludovico,patre Divi Ludovici: pofteaque paullatim inftaurata , capta iterum mutilataque eftnqrrendisillis 8c Flandri$dam-noliffimis bellis inter Philippum quartum Regem , 8c Guidonem Dampetram Comitem. Hodie pulchrum eft hercle ac prseporens opidum,te<5tis & civibus fatis den-fum multa in eo nobilitas, magnus varie palfim negotiantium mercatorum numerus, multi denique induftrii & fagaces valde arafices , qui cum alia multa mercium genera, tum/a,a, pratfernm , femu.fctuu ,&c mKajarras, Orientis exemplo, texunt, ita quidem ut quod mercatu-ar‘cs mechanicas attinet , fi Antverpiammo-qo ix Amltcrodamum excipias , vel primarium Bei»iciB terrs emporium cenfeatur. Infulis nati fuere Gualterus Epilcopus Maguelonenfis , vir doftus & fcripds cla! i- i £,anlls Theologus, philofophia , & poetico ftu-dio celeberrimus , qui & plurima magna fua cum laude n lucem edidit: item Gualterus Cattilionams , Theo-Pgus fummus, 8c idem philofophus poetaque dulcif-imus.Hodie inter alios fupereft Alexander Blancu;,To-tnm n1 ^e“rchinius,nobilis litteratus, 8c antiquita-tum ttudrofiffimus. Domicilium Infulis habet Camera frrir.cnUm ^^ai?.V0Cant»Bruxellenfi,quam fupra de-a„r^s > Smilis , nifl quod major fit Infuleniis iftius inr im, !S # major Pecuniarum difpenfatio,denique ma-PiovinrivPr,$r9grt‘va' etenim et multo pluffiS Valentiana? °To fcl!lcet rla»dria, Arthefia , Hannonia, Mechfinienlp Tornacum » Tornacefium ,& Dominium Mechlinienfe.quie omnes accepti.expenfique rationes huic Collegio reddunt, quod folebatolim & liber ille BurgundtoComitatus:ubi°b loci diftantiam , Miratum eft poftea peculiare iftius rei collegium. Inftituit omnium primus Jnfulenfem hunc Magiftratum Phi-ippus Burgundus , cognomento Audax , voluitque penes eumdem effeSc juris fubditis fuis dicundi admini-itrandrque poteftatem , & rationum facri Principis patrimonii recenfendarum jus. verum loannes Dux ejus nhus , comperto Senatum hunc tantis negotiis non fuf-ticere , fiye , quod magis credam, dignitati ifti'cum pluribus locis communicanda:, auctoritatem ejus divifit: litium quidem inter fubditos fuosCominAumyO oy&: Ctfonium Wercbiniay^ibbatta canoni eorum regul. exornatum. Porro LiU CaHeUanta nom-n v jiu prorogativum iamprtdem ad Luxenburgiam domum Borbo-niamjue Vendocinenfem /pettat: ex contraSto cum nepte Luet. Luxenburgit G ali. Coneftabilu Jurulenti fimo matrimonio -.Franci fi a enirri lacobi d Sabaudia , Romontii ComitUy & Maria Lu-xenhurgiafilia pojlhumayb&refijue bonorum maternorumy & Co-neftabiti*, nupfit Comiti Vendomiorum , regia profapia Borbonia, ficumcjue illuc traxit Lilini CaHellanidignitatem , <£r Dunker-carnyBurburgumyGrevelingamyRodiam^in lAlcftanOy Barontams •diafque in Flandria D VACL D V a c V M. T~x V A cv M habitafle olim videntur ii populi.quos 1 J Casfar CatMi« vocat. Sita eft urbs ad flumen Scar--A—* pam.quod varie eam interluit , & Cameraco pariter Lendioque squali quinque leucarum intervallo ab-junfla. urbs inquam lauta & valida .fontium copia , 8c demorum quantumvis veterum* elegantia & fplendore confpicua. templis item pulcherrimis exornata: inter qute maxime eminet illud Divs Virginis, tedes mire antiqua, ut qua: condita fit regnante jamtum in Gallis Clodovteo , id eft anno circiter quingeutefimo poft falu-tem humano generi reparatam , ab Arcanaldo, Regni illius Comite-ftabuli. Duaci natus fuit Robertus Gagui-nus , fodalium inftituti redemptionis Santiiflimx Trinitatis fupremus Pra:fe£tus, vir infigniter dottus , & ea prsditus eloquentia, ut fiquis alius ejus fteculo facunde & eleganter loqueretfir vel fcriberet.is GaguiniJJarc a do-tiis diceretur. Scripfit fumma cum laude hiftoriam rerum Gallicarum. Natus item hoc opido Nicolaus Bren-tuis,litterator egregius, Sc utilium aliquot operum feri-ptor.Eft Duaci emporium, five ftabulum tritici e finitimis aliquot regionibus eo convecti, qua: non contemnenda profedto negotiatio. vigent item hic artes mechanica:, cc pratfertim textura.Subfunt denique CaftellanisDua-cen$ complures pagi,8c territorium longe lateque por-retium Obtinuit item nunc recens , & dum opus iftud abiolvo, a Catholico Rege urbs Duacena, ut conderetur m ea , Lovanienfis illius exemplo , ampliffimum liberalium artium honeftiffimarumque difciplinarum Athe-n$um. quod indultum approbavit deinde , & variis privilegiis exornavit Romanus Pontifex, unde maxima fa-ne redundatura eft in hunc Belgicae traftum commonitas, filii namque iftorum , dum ftudiis litterarum incumbent, Gallicam queque linguam, cujus adeo neceifarius iis eft ufus, una opera ifthic addifeent. Additam. [Duacum magii voce quamJitu refert •oattcoSid Cafare inter JLburones Nervtofcjue, & d Vtolom&o ultTA Tdbudamytjut Scaldu eft, in Tungrorum finibus collocatos. Pottu* videtur k tutelaribus excubiis, quafi Du waeck,^ eftyTu excu* nomen aecepijfc Nerviienim ibi contra ^Atrebates ^Ambta- n cfque ■ J ■■ . - ‘ ' D V A C V M. i_7 v-n. v, v 3 «5 nofjue firmi/sima prafidia collocabant. lUuftri nomine efi,propter Scarpum fluvium interlabentem , & ex bina fcat urigi ne ^Artem ftenji (praferttm montis Eligit) fa lient em : ejufque in Scaldim demum affuit fubveffitones: ob amplitudtnemimuniuones-natur" ubi Scarpo incltnAftt* apprime pafeuos. In illis Bovignyum agentis NcdoncelU : War-leiniim, LongevalU : Eeftrefum , Ongnyef* : Landafum, Cir Flinae , patria Simonis Caulerii , Rhetorica Profefforu Duaci: cujus ingenii monumenta i dies in lucem edenda expellantur. JDynafeiarumilltcparsfplefididijTimaydCafiello Duaccno, {&■ curia Orchienfittnotum pojje/uonemcjue accipit. 3 O R C H I S A. Tertium Flandrue Gallicanae membrum. R c h i s A diftat Duaco dumtaxat trium , Infulis l ivero quinque leucarum fpatio3eftquebonum quod fatis fit amoenum opidulum , ubi maxima copia fiunt& id generis mercimonia.tertium autem hoc membrum eft in corpore Ordinum FlandriaexGalli-canae. Sita eft in hoc traditi & Lanoja , bonum & validutp opidum,InfuIis praeterpropter duabus,Tornaco vero tribus leucis bjunctum. tiunt hic item ingenti copia aiisque complures id genus merces. Ab hoc opido no-men defumit nobiliffima illuftriffimaque gens Lanoja, ui id alias cum territorio omni & jurildidionefubje-ttum :fed delata deinde ad fequiorem fexum eft ditio, mide fadum , ut obvenerit tandem Comiti Burano, filio rincipis Araufini. Prodierunt ex hac familia continua quadam fene multi infignes Sc fortitudine aliifque virtutibus ornatiftimi Principes, quare & plure s inde a primo illuftris militis conditu (ut fiipra in Ordinis ejus delcnptione videre eft) numerat aurei Velleris Equites» quam alia ulla quantumvis excellens gens. Geflit iluii-per quotquot domi forilque ab Regia Ma jeftate conferci dolent honores & Praete&uras. Et ut alios taceam,or-tu serat ex illuftri hac ftirpe Carolus ille., Prorex Neapolitanus , cuifummoImperialis militis Principi dit fefe in magno illo ad Ticinum pradio , magnus 11 e Galliarum monarcha Francifcus primus, ab hocCarqlo autem originem ducit ei cognominis nepos, hodie Pnn-ceps Sulmonenfis -y 5c ejufdem illius ordinis miles, nia-gnus fane & majoribus fuis digniSmus Princeps.O/tu s item ex hac familia nobiliilimus juvenis Philippus La-nojus, Dominus loci de Beauvoir , eximiisfane virtutibus praeditus, variarum difciplinarum (ciens /idemque $fti-matidimus ordinum du61:or,et(i valde adhuc adole/cens» erant illi diio fratres germani, Molembalius nempe 5c Turcouius , ambo Equites aurei Velleris,fed acerbo nimis funere.-dum ad exitum properaret hoc opus, lublari. ficuti mortuus quoque eft paullopoft, ingenti multorum dolore , ifipfe quem dixi Philippus. Lanojae natus elt oC FrancifcusRaphelengius , gener Chriftophon Plannm, vir non Latine tantum 8c Grasce , fed Hebraice quoque Chaldaice,Arabice SyriacequedotStidimus. Eft in hac parte 5c Efpinoja,nobiIhTimus inter Infula C Duacum na cni s.Principatus etiam titulo dignitateque gmms antiquiffimi, tum oc atiuinati? ipienau fimum Principem, cui jure conjugii nuper fucceff nuimus) pari cumopidis muro claufis jure panbulque privileeus gaudeat, texitur hic tam ingens pannorum vis, ut pacificis quidem temporibus m vicena quotannis & quina milliafafcium abeat ratio , maxime vero mno^ tneruntSc ab omnibus expetuntur panmilhquadnColo res.qui & in Italiam noftram.atquemde P°rro Conitan-tinopolim ufque diftrahuntur. Celebratur infuper hic mercatus & velut emporium quoddam caieorum illorum eximite bonitatis,qui in ifto & finitimo omni traeti largiter (olent premi. Locus eft ih ditione Comit g- mondani. _ ____ Armenteriam inter & Stegram lita eft peramoeria guatdam & omnis generis rerum, maxime autem triti irucluumque.feraciifima regiuncnla, vulgo dicta tjet lanbt vian lioui! ' & quatuor pagis, quorum caput elt Le- ventifium , pari cum opidis muro claufis jure & privilegiis gaudens, infeffa. Praepeditura mluper nobilis, cc fubfidiorum omnium Principi palfim dependi folitorum immunis. Donata fuerat olimbaec ditmnculaaConiire 388 FLANDRIA. nefcio quo Flandrorum Pontifici Maximo, fed utcnm-que hoc fa£tum iit, reverfa eft poftea fub imperium Regis. Gubernat hodie Flandriam Gallicanam Philippus de Liques, loci unde cognomen fumitDynafta. TORNACVM. < I'1 Ornacvm, 8c univerfa ejus ditio cohieret J. cum latere Flandrias Gallicana:,& Hannonis terra conhniis : opidum tanta vetuftatis, ut conditum icribant iexcentis & quadraginta annis ante natum humani genens Salvatorem. De nomine,fatis habeo dicere , quodm obfcuro iit ejus ratio: quodque varia fu- per eo & portentofa fcriptorum opiniones. Suntenim qm conditum velint a milite Tulli Hoftilii,tertii Roma-50rnUm^eglS>dc — — ^ runtfin»ulae illae quas dixi nationes. Recepit, 1 Gallis,Philippo fecundo rege,& cum Flandri;---------- junxit anno 1213, Comes Ferdinandus. Sed recuperarunt iterum Galli, 8c aliquamdiu tenuerunt, quorum Rex Carolus fexms .anno jamtum 1420, ea urbi concedit infignia , qua: hucufque in fcuto oftentat , caftrum nempe ad modum turris, & tria fupra idipfum lilia. In-tcrjetio deinde fat longo tempore 5 8c fecutis variis rerum eventibus.quds prolixum iit iingillatim referre;ob-feffa eft tandem anno 15:15,ab Anglorum Rege Henrico. cui, quod numerofo fuccindtus e flet exercitu , & tormentis jam undique opidum quateret, nec tentare vellent extremam belli fortunam opidani, poft levem aliquam iui defenfionem,capitibus & fortunis falvis,at de-penfis tamen, ne diriperentur , centum millibus ducatorum , fe & patriam dediderunt, Angli igitur urbe valido ians prafidio communita , etiam arcem illam munitifli-mam conftruxerunt.Quoniam vero ob longinquam ejus ab imperio fuo diftantiam, comperiebantur,eam magno J®1 “PP* elfe & fumtui,Gallis tandem, pace cum iis facta,& ingentem pecuniarum fummam patii, ex foederis tormula reddiderunt, anno 1518. Verum Carolus V Imperator , miflb ad urbem triennio poft cum exercitu «enrico Naflbvio , vi& armis eam fubegit, cumque r lanaria rurfus conjunxit, ita tamen ut diftintium maneret membrum , andiretque ditio Tornacenfis & Tor-- c . > ^ >n agros pagofque circumjetios retineret imperium. Confiant autem Ordines hujus Provincias tribus membris , Antiftitibus nempe, Nobilibus, & qua-tuor Magnis luftitiariis. Atque ita tandem fatium , ut anno 1549, quemadmodum alibi paffimper univerfam hanc Belgicam,fic Tornaci quoque fufeeptus & inaugu-ratus iit in futurum terr$ Dynaftam Philippus Princeps, dato acceptoque viciflim juramento, cujus formulas hic Subjiciam, primum igitur Princeps Civitati juravit in Ego Ehilippin D-ei gratia Princeps Hijpantarum Jitriiifque Si* ulU, Hierufalem , &c. ^irchtdux ^Aufirta , Dux Burgun* Cornes Habf 6urgi & F/andrix,&c. Dontinm Ctvitatu & ProvinciaTornaccnJis, promitto juro ^uod in adventu meo tir fuccefsionc hujmPravmcU ,ero Omni & julliu Vomitnm»-(disCnitatisTormcmfis, (r otfervtbo, & ibfervttrefaciam be- bello cum ia fua con- T O R N A C V M.' 39i ut & fideliter omnMeoriimpri-uilegiajmmumtates,leget. Uber. tdtes,ce>ifi,etudtnes & jura,, qua. tllit re/iCta funt,cum fub Sere-ttij?inti Parentii mei obfiervandiftimi poteflatem dedrtti fuere, & qua poftea iWu amceffa fiunt , quaterna in eorum legitima funt P°JJefiione, °Pes ^ amplitudinem R 3 fpe tiCSa 3gz F L A N D R I A. fpedtes, nulli Flandrlcorum coenobiorum cedit. Abbas tam temporalis , ut vocant, quam eecleliafticus loci 8C ampliffimi ejus territorii Dominus. Gubernat hodie ditionem Tornaci & Tornaceli per modum provifionis idem ille Dynafta Liquefitis. Additam. [Cajlellanra Tornaccnfis, cjut. Tornefifum, & Tornaccnfe EalivAgtum^vulgo nuncupatur, pagos, quosFlan-drittpagit annumerarmu , amplettiturcirciter fsxagma , prater feptem Hannoni* inclufos^tui commoditate,fementu fcenoreja-jcuipjue commendabiles: in iifijue Leldainum Lanoy* tentu: Pecquum Langle*: Eftainburgum Dclchaingn*: Marka-num>CaIIonum. xAd quam etiam CafieUaniam Jpeftaut Mor-taignaeti»? novem, & Santamandium cumottopagU: Hia ad confluentes Sca!dtm,Scarpumque {olim oppidum arce munitum) omne pridem bellorum Gallicorum injuriis, in pagi formam reda» &a .• quam Everardus Toparchas anno 1186. effe corporis Flan» drici portionem fatebatur: lam ad gentem Grachtiam,ex Wala "pertinet.Santamandium vero\cuiprius Helnoni di£lo,S%KAman~ dus nonagenarius ibi commoratus fepultufque , nomen fuum in» dun,ad Scaldis dextram , non procul d Mortaignafere ex oppo» I^o^U/situm,oppidi ffeciem nomenque, portis atquefofiuprabet. o ubeft opulenti/szm* illic abbatia virili Benedittin*. Ex quo cano to prodiit anno 880. Hugbaldus qui fcripfit vitas multo» tsm Janitorum hominum , librumque epiftd. atque ad Cardum ™Peratore7n carmen 136. verfibus prolixum, & labo» emplo 9 tn ^U° °mn*a Ver^a ab ‘una liter a C, incipiunt: hoc ex» Carminaclarifons Calvis cantate camente.] FLANDRIA IMPERIALIS. ’T'ErtiaFlandrispars,qu« Imperialis dicitur,eo L ^uodfupremam olim agnoverit Imperatorum po-teftatem ,qnam exigua lane eft regio,Scaldi 5c Tc-ACrf- vUviils c^au/a > Brabantiajque Ducatui confinalis-Audiebat h$c olim Bracantum , a Bracanto arce , diruta pridem a Gomite fialduino Pio, Hodie dicitur Comitatus Aloftanus, ab urbe Alofto, ditionis totius metropoli» Dicitur quoque Dominium, quia Flandria olim divil^ in partes partes tres. Comitatum, Dominium,Proprium.Comitatu videlicet dependente a iceptro Franci*: Dominio , a Sacrofanflo Romano Imperio: Proprio vero nullam fti-periorem poteftatem agnofcente , fed Comiti fuojure optimo maximo fubdito^ Dominio , pratter Comitatum Aloltanum , adjungunturquatuorilli pagi, aut notius unus pagusin quatuor regiones divifus, quos vulgo bc biev limbacljten vocant: regiuncula Wafia , & pagi quidam agrique trans Scaldim , Teutonice ^ ©berftljrlbe. Sed agamus hic paucis de antiquis illisCC obfervatu digniffimis ritibus, a Comitibus Flandri*, in praeftando Imperatoribus Gallorumque Princnnbush-delitatis juramento , ufurpari olim confuetis. Cie larem igitur Imperiali folio iniitfentem , & ftipatum un ique regio quodam comitatu, adibat pro modulo fuo P iu gciuim terram proeumuciia. - Imperatoris juflu , Comitem ad fabatur v.v Tmoerii ceiufti huc tamquam cliens & Princeps SaCTi Imperi^ Propter dominium tuum Scitatum m Flandna, quem Imperio refbrs acceptum : promimsmbonum te & SiEaBEUI fe attollens.deofculabatur Catfari frontem. Similis plane ritus obfervatur cum Regibus Gallis. lam vero a gularem hodiernihujus Provincisftatus, & rerumin eo vifendarum defcriptionem pergamus. A L O S T V M- A L o s T v M , opportune admodum litam urbem, A pedabitur fluvius Tenera, diftat autem Tenera:. •*- -*-munda quidem duarum.Gandavo quinque,Bruxel-lis quatuor , Mechlinia vero fex leucarum intervallo, munitiflimum fane 8c lautum opidum , frequentatum valde ob celebrem illum 8c momentolum mercatum lupi falitiarii^ cujus in coquendo cereah Belgarum potu vel praecipuus ufus eft. Nati hic Theodorus Martini, vir doctrina clariffimus, publicus Academis Lovanienus Profeffor.Cornelius Scribonius Grapheus , eruditus m-primisvir, & jam fiepius nobis laudatus. Nicolausde-R 4 niquc 394 F L A N D R I A. nique Stopitis, magni in litteris nominis , nec incelebris fcriptor. Additam. [Vtuntur iifdem privilegiis ^lofiani eum ejuatuor MtmbrisFlandriA, & quocumque in tota, Provincia vi» fum eft jtbere commigrant.] Continetur hoc Comitatu Ninovia , opidum minime contemnendum , & Alofto duabus dumtaxat leucis ab-junSum , diftin6taque ab eo jurifdidtione confpicuum. Continentur prazterea centum & feptuaginta pagi, ita ut limites ej us porrigantur ufque ad muros Gandenfes, muros Aldenardenfes , Sc fileucze unius intervallum exceperis,etiam Tener^mundanos. Praeter hsec adjunguntur illi (ut diximus) regiuncula Wafia, bonis aliquot pagis infefla, & quatuor illi Ambadti, live totidem opida> unum muris Sc moenibus claufum, extera iis carentia,lita non procul Gandavo, in angufto quopiam territorio, mari ad feptemtrionem contermino. Supereminet extera Hulftum , opidum fanequam tolerabile, Rupelmunda quatuor leucis diditum. Sequitur inde Axella , qux , etli haud undique muris claufa,mediocris tamen, nec adfpernanda prorfus urbe-leucis abj^e^u^euca > Ganda vero quatuor 1T A ■Ivl" \.^Xella , in ea provincia qua vulgo'tlandt m t aes dcdfwr, unitu quatuor ^Ambadlorum, ut vocant, ca» mledtocre\ fuperioribtts fcculu magnaa vices , GandLavenf'ur» vtetriutem ; qui quum locum hunc ‘r ‘ J TZWnttrCUuf“m Irbs anno C-3 C C/L , a ^“/zW ^ "‘Mtibu» , qui tum GAndavenfet f' & dtfmmAtAfuit, ^ Gandavo cUmcmmtatu* & fuppetiM Mcufau,Ur: fei pojteaincolarum & accolarum impenfitfmt rejlituta , & utcunque msentbmfcpta , ita ut magi, ad ver fu, fubito, incurfus quam ob/idanemhoflilemtutaeffet. Hanc I/luflr,jsimM ^Araufionen-fiumPrinceps MauriUui,cum Philippo Sidneio, adhuc pene ado-lefiem,& necdum fumma prafeHura in hifceprovincia abdicat» Liicejlno admotus, [jed paullo pojl Hollandra Zelandiaquepra-fettui faltui) anno c 10 10 LXXXVI aftu inurcep‘t’ XVI luliipnihteper molem lapideam,qua infoffa aqua) & dirimit, in oppidum tranfeendente. Htjpamis in ea quatuaf omnino vexilla m pra/idio collocaverat, major tenor , quam cades fuit ; munimenta quoque, qua in vicino locata er‘,"t’c,^u A L O S T V M. 39- impetu capta: &, ut oppidi fecuntatt confuleretur, vicini aggeres pcrfofii, & fluxui marini tn campos longe lateque immzft. pofl illa urbsMgU tam opportuna, etiam vallis & propugnaculis permuniri ccepit^utjam cuivis objidtoni toleranda par ejje videatur. Superio ibws annis aliquot arva , qua Belga confulto merfe-rant, rurfusfiuttibus duEio aggere erepta, annitente inprimis Pe-ronio illius prafeElo’, qui ajlus,quum urbs caperetur, inventor c?* Altor fuerat.] Tertio loco Bochoutum eft,quod Axella duabus leucis abjungitur. ^ . , , , Quartum denique locum tuebitur Afleneda , duabus it;dem leucis ab Axella disjuncta.Parent autem hisqua-tuor locis varii pagi,& purgatur in iis,ob maris propinquitatem,Zelandorum exemplo,adfatim laus. Addita m. [InhoctraUuefletiam propugnaculumiUud vulgo ditium ’tVeer ad oram Scaldis quod pervium eft Cr p minutrajetium Liberum prajlatin tpfam ur em «blL/tquc,manno Scald» ea loc, non m,na, habuit Batavum militem ,qmtr,rem, (deiwarte Galeye van Dort) tmpofitw, noHu navtm putoriam mfealdt patub, Steenhufanus & Gaverenus. 8c SteenhuM »»-1« vviv , uauud lun^v praeiertim Likercana,& Sottegemia Qua» omnia luculentum fane Comitatum conftituunt. quem imperio luo, Hernico tertio Impcratore.lubjecit fortiliimus Princeps Balduinus Pius. Hodie magnusPrastor, feu Gubernator Aloftanus, eft Dynafta Bilibus. P K o p r i v m continet Tenersmundam , Gerardo-K 5 montium, R I A. 396 F L A N D montium,& Bornhemium.una cum aliquot pagis, ptaut infra latius explicabimus. . Teneraemunda nomen habet a fluvio Tenera , Belgis ^cnve/ &: vocabulo monti / Latinis os denotante : fita eft enim ad ipfum os,fi ve oftium ej us fluminis, 6c qua Seal-dim id influit. Diftat Gandavo,Bruxella,Mechlinia,pari quinque leucarum Sc prxgrandium quidem , intervallo, Antverpia vero leuca vel circiter amplius. Opidum fitu Sc arte munitiflimum , quod & aliae quaedam dotes con-ditionefque commendant, ac momentofum inprimis 8C fic fatis etiam opulentum efficiunt. Fiunt hic magna copia panni illi gqffypini, quosfuftaneos vulgo vocant, 8C celeoratur omni hebdomade magno concurfu mercatus lini, quali etiam gaudet Fanum Divi Nicolai, perinfi-gnis pagus regiuncnls Wafis , Teneraemunda non procul diffitus. Quemadmodum & pleraque non tantum Flandriae,fedtptius propemodum Belgica; opida, 8c ali-cujus momenti loca (quod & toto paflim terrarum orbe receptum eft) veteri quodam inftituto 8c privilegio , vel gen rali omnium rerum merciumque , vel peculiari hu-jusilliufve fpeciei mercatu 8c anniverfariis hebdoma-dariifque nundinis gaudent, quod ipfum in maximam lane tam publice quam privatim utilitatem redundare, nemo eft qui non videat. Natus hic loannes de Tenerae-1 inftitutiCarthufianorum , Religiofus plane do-Ctiilir>us, ut ex editis viri feripris conftat. Teneraemunda una cum territorio circum j edo peculiaris atque di-ftinda eft ditio, qua; Dominio Principum Flandriae,ma-mmonn jure accrevit, a;vo Guidcnis Dampetrze. unde avulfam deinde per aliam nefeio quam affinitatem,Flan-dnae rtirlus umvitLudovicusMalanus, duSain uxorem Margareta Brabannna. Gubernat Teneraimundam hoc temporeilluftris loannes de Rivas. Gerardo-montiumFlandri vocant iSeevtfbergije/Galli corrupte Grand motid. litum eft ad eumdem Teiieram, 8C Aldenarda dumtaxat tribus, Teneratmunda vero quinque leucis abjuri&um, perexiguum quidem , fed amce-num valde opidulum , conditum a Balduino Montenfi Comite Flandrite.anno 1068, quo tempore fuperarat lut volunt) Illuftrem quemdam Dynaftam Gerardum , cl1* opilum recens conditum &cum ditione fua conjunctum voluit efle cognomine. Gerardomontenfis fuit Marcus Marcus Naevianus, vir infigniter dod.us, & complurium operum feriptor. Bornhemmm perinfignis & amplus pagus eft, arce & jurifdidtione in pagos aliquot circumjectos , itemque in territorium illud, quod Borhemienfe appellant, fpe-tiabilis. Ru^elmunda nomen fumit a flumine Rupela,quod ex adverfoin Scaldim aquas fuas exonerat, ad quem Seal-dim 5c Izevam ejus ripam ipfe locus eft politus, 8c Ant-verpia tribus circiter leucis abjunCtus.Eft autem Rupel-munda mirae antiquitatis arx.cujus, ut momentofaj qlim infignis rei , crebra valde i-n Flandrorum annalibus mentio. Sed ab aliauot laiculis retro,archivo magis au- rerum artifices. Vtuntur pallim, fi Ga'llcanai"i|exrg1Pex‘ rum commerciis, etiam galllfcJ0?lses_l,fereaman. familiaris, eo magis quod natura ad ba p clives,nullo negotio eum imbibunt. Additam. [Stdprofiram* Mercbmum defrn^t» moribtu.arnbui atque commercii, dtfcurrentem. Gevt Vlamin-eorum [ficemm veraaculevuitmtur) mmbm eft,vel extero, rumferiptorum teft,mento , ex Germana gravitate, & Gallica alacritate temperatis: totam aut fervitutem , aut libertatem pati R 6 ne feta: 398 FLANDRIA. nefcia : td&tificandi eleganter & commodet curiofa: hiterjtiti* parietum metier.te longitudinem cantheriorum , in culmine fu conjugatorumtut angulos factant acutos ad juvandum pluviarum prxctpitium , ventorum rixMy cade [que; fapM ad benevolentiam ineundam, aut recuperandam ; ceu cariftiu & philothefiU efficacibus , ujque adeo ut illis oravijTimsfimultates cadefque datu mutuis dextris obruantur, & abftjueillu nulU reconciliatu firma fit, & vclut figillata. Hoc gemendum efljot permitti popinat, ebrietatiifitbt-dinui alea officinas, & patrimoniorum, conjugiorumque carcino-mata ; atque etiam multis non modo tn ufu convtvali ejje capd~ eium poculorum ingezites mutuofque hauftus ,fed ingloria pont, ceu probato antmi ac cerebri fpeculo , corporifque firmitate : ,que argumento Cyrus Perft, apud Lacedamonios fefe regno), quam fratrem efp digniorem volebat perfundere) defendique exempla,velgeniuim ^Arctoarum, d quibus ille mos huc ferpfijjo vl e* tur-, vel Cucorum, undepergracandtproverbium-, rum , apud quo, Torquati, Vifines, Antonii Cuerones,CUudny ctum tn locorum nommumq** i . r ’..jA Longius abfunt ab homicidiis premeditati,: qua culpata Jce/iute eluamur, natione , oaifiquc proximoconfangumeo tranfaSlone t/litlone & confuetudine. FUndri, fi crus fregerint, fi feli* • *rn,tr‘Xnt * 9*°^ collum non ruperint; ac univerfim ,fi quid tmprovifi incommodi accidat, quod durius non affligantur, fi di* ntfortunatos. Pecunias in ufuras extendere,infame\fed ne otio* hyP°thec* oppofito , neque luende nifi debitoris t)fu ’f?rvatlir ufura fimifiu-, excepta Mercuriiprole jn am* ^ / f e™Weluft**n minus hic defideres , quam earum aqua/itatcmconfenfumi]Ue,five resficca, iLidafaue, five terra, metiamur. Granaria menfura paJS,m dijferunt nominibus juxta, ac vafis menform. Vina Erugenfis xxvm. pollices longa, nunc duobus3nunc uno pollice Gandenfim fuperat: £ diverfo Gan* davi X X V 111. fextariivim, altorumque liquidorum, implent Bruga xxix. Miliare perticas five virgas geometricas ,M. CC CC. Virga pedes x IV. efficiunt: quamvu virga, terras di-metientes m Flandrm PA.eriditono,li varient. Neque in pedum lon* gitudine concors ubique jymmetria ejl. Gaftdavi enim , Bruga, Tpraque,&pluribus in locis quifque pedum pollices undecim : magna parte Occidua , Boreaque obverfa Elandria ,decemtan* tum confiituit. nec in ponderibus aquilibrium ejl: ubique enim libra uncias quatuordecim explet, pr At er quam Bruga > altifque paucis in ficis%nbi fidecim unciarum eft: communi libra, quibuf* dum in mercibus. Eruga, non excluft.^us varietates & inaqua* litates tolerantur,qui a inveterata, atque mercatura ejufque fub* tili & quafluo fa ^Arithmetica funt fufttnenda. Libra pecunia* recujat. Uuldtjtve aurei,Ubrxque luronenjes.jex^iura rarijica duodecim, /o Umgi vigint i Libram Flandricam confiituunt, quam grojforum vocant, quorum bini Jiuferum, ducenti quadraginta libram illam efficiunt, exaUa ad genus ponderis , quod Troium Campania dicunt, ubi libra duas margas valet; marbp, obto un* eia*,qua Romana libra befiu er at Libripende. Auikione.sjioc eft, publica rerum privatarum venditiones, alia auHore , prafente» que judice fiunt, aha non item : fed ha ordinariam folumadio* nemjUa paratam exeeut tonem, manufque injett tonem auferunt9 in non folvemem tempefiive debitorem. Exercentur autem u-traque dive rfts locu,diverCo modo. In quibufdam nalia addicuntur propofitum dpraconepretium augenti, Vpi ceteri, offerenti : Lde aubtionis nomen : In altu P^coinfiitu* tum a fe pretium tamdtu gradatim diminuit, °”ec cn. Venerunt ifti ad cognitionem fanits noftra & faluta-_ C 1 -J__________,u„, nlviFiimi . Enilcepi Noviodu- re primum eam incepit m tocoonui u.v™ ubi & templum videtur condidiffe SandturimoSalvat -ri factum ,anno jamtum fexcentefimoquarto. Secutus eft eum Gandavi Divus Amandus, atque ita paullatim fparfa eft per univerfum hunc tradrum religio Uir -ftiana. • Additam. \Lenhut fUniri fere utuntur mmmfd. hbut, & cuiaue Oppido aut CafleUaniaaJfuetu , tam mjudmu, quam in familiis herctfcundit, & ubt ,Ua defsnt,ltiilimane!S. Pe- culiare hte eft, quod ad imitationem Senatufconfulti Orphttutnt, Nullus ex matre nothus perhibetur , hoc eft. Nemo ob tue* gitimos natales materna hereditate privatur : unde ne illustris quidem femina concubina liberos Flandria leges eximunt-, nifi illis ftatutum municipale d Principe fancitum deroget. Quemadmodum Curtracenfes ad annum iSS7. &fexto pojt anno Ganden-fesd fuccefiione materna liberos adulterio aut inceflo natos , ex* clufere. F L A N D R I A. ?°ufere. Etenim amo i)s 2. mSopUmbn , Provinda/e FUndri* concilium fententictm tulit, ut Notho in feuda matris fuccep» competeret, caz» privilegio &tatU fexufyue^ettarn extantibus legitimis.Et anno iS73• Berga IVtnoci magiflratus'ex confiliono-Jirorum lurilpcritorum ^decrevit ut filia facerdotis hereditate matris non excideret. Durum^ nec d Lege lulta de vi? e fima hereditatum apud Romanos , cujus vi h are ditatum levatorum . caufa mortis donationum ad extraneos devolutarum , vigeftma ad Fif-C„m pertinebat, altenum eff Ius Iffuamm , exnlL qmd A. tm eo^odixtmHt rnodo, pnfohti, ma&,ftraLlociacujJjure & quaji complexu dtfcedttur , nifi eafoaetM locorum confriet* qulZ^id^ ^Tl ,nrerve,,,at-quod ex iU exempli, eB, > quod tributum Plinius'fecundus extraneis dicit effeto!er a-tlAl' do™ptcts grave; itaque his remiffum, ne lachrymaparen-r .aujr(lorufffint vettigales. Videtur enim primitus inva/uif-*i; * e,ndamfree}Henttam populorum in fuu fdtbus , & adfa-burn tl 1 Cfnfervand‘M , velut Ifraeltps bona filiafve extra tri-rum aT‘SJeirrc ^cebat- Teftamento fupra tertiam bono-Libent-1 ^ euda continentur,partem legare Flandria leges pro-V ‘C'fxtenfiueacl magiflratus hic gerendos asceffum, ex Caroli exduehjH ‘ys*10 1 s * ^'fanttione. Mu nimirum qui d fe Flandros Cena' i, * t?mHrilirefl{lertd-t*mMufquc injeftione,tam in per-ris avifuZ ^ eorum^t ct™ funtfncipicntes .contra lu- vemertif *fcrtPturf' ab executione ; quod mercatorum peregre j ■ . i7n cor/if»odtt.is introduxit, peregrinis licet i^ Flan- !* f^b^edttatemfanguine conjunctorum : quod in G.UM, KAnglnx^ 6 cotiaque Mu nefis efl. ubi Principes ,*quojure quaque MJMi* lAlbinagii , monenti :m ab inteBato, nulhfque ibi Uberis feltttiis.exter orum bona occupant. fententia in corpus capitali, omnia ue interior ut orta civili .reparabtltin defimtiva.magijiratus etla™ tnfr r*oris frufra hic provocatur. MagiflratH*fi>r-ulu in oppidis, c-fteliantis dinafliu potefiatem o ftf otitespartim Scabint.p ,rtim Baillivtnominantur. Quos veto c ibtnos L tine ffertrQtts Galli Ff hevi oswminant. I' quotum 'rdi -em C "u/*a V Cafar promulgato e d annum i s l1 fto p ohibutt ebrr fas rbapt r/ voluHque ut nimia pot -tu- i affue-ftentes, jiper errorem in tllamfunttionem irrepfairit, retnivean- A L O S T V M. 4,03 tur : quod decretum mitium fuit Solonii fanttione flatuenti*, ut magtftratus ebrut.itii compertus mortepmiatur. Scabimjura & privilegia populi defendunt, lites in judicium deduttaA, ex norma flatutorum & confuetudinum municipalium , aut illis deficientibus ex jure feripto decidunt: tormentis quaflionum adfunt, crimina examinant,vit a necifcjuejus & facultatem habent: fub-rnonentibus , per concepta verba, Principis officiar iis, populo audiente,fed fuppheii condemnatos nox a eximere tpftsnefu ffi : fili Principi permijfum magis,quam ufurpatum. Politica edittafii- fiere illis licitum & ufitatum , Comite fanciente: at tributa fimi-Itaque onera fubditis indicere , wfi Principe cauf ia necefiitatis co-gnofeente ,imponendique oneris facultatem largiente, prohibentur: primum Ludov ici Malam» deinde Car oli quinti Cajaris ad annum is 16. conChtutione. Illorumprafides[quibus Se*Atiff c°n~ vocandi & dimittendi, ad eum referendi, primi confejjus Jentent tat circumrogandi jus & patefias efi ,. qua numerantur , non ponderantur, Romano more. Neque enim aliud,inquit PUntu* tu- Tutores: penes <,msnimirum fummum jueejl rerum ordim fuojungendarum. Vernu enim nfru Voeghen S- accommodare denotat, nift quu forte magu de/eSetur Grae n,-mmu &figMfic*t),am$«,p*ronyme*: Portmagiltn Z» Feurnenf, caLllama Lanthouden, quafi terra cuflodes^un-Ctiqae illis Scabini etiam Keurhen,«»dommt: Keur enim optionem,eleftionemquefignat,appellantur: BrugA, ce e J que fer e in oppidis,& in terra, Franca, Burgermagiitn, hocejt, quibuspracipua civiumcuraincumbit,nuncupantur. Antiquitus Scabini, licet ob jujUriA, largitione redempta, co^ -ruptelam. Comitis punitioni cum bonis fuis Jemper fubjaceren , t-gnitatem ante mortem non exuebant: nuliamqus ca adminiflrata rationem Pr.ncipi,at inter fi tantum re e • neque ab eorum fententiu provocare licebat, imo appe-an 1 ^ fexaginta librarum Parificarurn mulda imponebatur. Verum Io-anna Confiantinopohtana , Guydtque exfirore nepotis tnduttna> aulica prudentia,, multoque labore effetium fuit,populo novit atti avido fuffrugante , ut quotannis per Commiffanos Comttu ordinarios,aut 1 emoveantur , aut prorogentur, atque ad rationes coram illis populoque purgandas , teneantur. Neque illuc admittebatur Hilus manuop er amis,ut vocant, m fi jam anno diutius fefe ab 0pipa 0 bantur: & Philippi Bont circumjpettione pedetentira illinc ere* pentes9hvjtn contra Gandenfes ad Caveram vittorta potentiaque ghfcente, coa&t funtt concilio provinciali Gandavi fixo, parere: eo que res devenit , ut d cunCtu magift ratibus ad [enatum Principii, Gandavi collocatum, appellare licitum fit, & Flandria diffu-fitu litibui inundaverit: fori tabe,pecuniam caufidicu ut vi morborum precia medentibus y adferente. Porro ftngulis tum oppidorum tum caftellaniarum magijlratibtts in cogenda , expendenda, & annotanda publica pecunia, fubferviunt ejuafiores : HltcThe-fa urar ii: hic Receptores vulgo nuncupati: exemplo Graco-rum,maxime ^Athenienfium , tales pecunia eoad ores,eadem notatione ufuque vocantium ^roSWas .* quod fubinde fignamtu: quiadeledat , vetufiarum nobiltumque gentium, praferttm >A-thenienfium, quos leges Solonii regebant, confenticntem interdum cum noftratibu* polit tam,intueri: in oppidis frequentius btnt, hic finguli funt,quosinplerifque urbibus,praterquam Ypra,Principu vicarii,uti fcabvios, eligunt: neque non macifir* tibus perpetuo af fiunt affeffores & confiliarti per illos cooptati: quos parttm Graphiarios , aut Secretarios , parttm Penii nariosz/m&o nuncupant: illos d tabulis qdifque [quales ^thent*,eodem fignifi-cato, ypz-WASils)graphio, flilove defertbendu, expedt‘- ndis,conlt-hoque : hos dpenfione, qua honorantur, ore [enatus,confiliujcga- tiombus. Quibus ommbus,utpote juris tam feripti quam munict- paluperitioribus,& in continuo, annuaque mutationi non obnoxto verum ufu verfantibus, multum defertur : neque nobilibus td munus indecorum ejl. Extra ordinem etiam magiflrattbus vocati^ adfunt, ejufdem antea ordinis [quos Notabiles appellant) una-que deliberant plerumque magis quam definiunt: neque quu opus efl, illinc abfunt Deeani opificiorum , & Sodalitates 9 dam, quas Gract cum Romanis Hat en as, nofiri Confratrias cKHfjGladiatorum & Sagittariorum, Illi enfesanctj,t, ■* longos,utraque manu perite tradant: hi arcubus, fi ve chay » five acernis,fpicula\ aut [elopis manuariis, plumbeas pilulas eJac lantur\vel [altem illis da f ibus afferibuntur. Quibus pridem v ftts erat btcolor , adjede emblemate argenteo,ut internofeeren • Illorum autem u[us in[ubitispericulis & terroribus , tam^nlh A L O S T V M. 305 ftinutfkAm boflilibiis^opportunui tfi : Flandrixgue Comites,antequam tot finitimarum dtticnum accefione pulicifijue (iipatortbua augerenturyab uno oppido in a/tud, honora defenfiontfque caufa ab illu deducebantur,-. V jampridem ad ornandum Principis vel ad-ventum}vel inaugurationem,adhibentur, Baliivi nomen d Baila voce Gallica , tutelam c ujlodiamquefi-gnificante, originem elicere videtur: nam illud deducere a Gra-1 eorum frxKiosflUod maculofumfignat tturpe: d /3«xx«, quod petere & impetere denotat, odiofum: & quia virga* manufque tnje-& tonem Baillivi habent, dicenti periculofum. Non minus Bailtvi, quam Scabiniper Principem committuntur , mutuafqus opera* tradunt. Quibufdam in locisjBrugainprimu,Schaltheti vocantur 3d Germanico vocabulofSchultheueiiinofirati Schultheten & Schoutheten , Germanicum enim figmafibtlumque nos fere in liter am tau emollimu* , quod fcilicet debitoribu* juberent ,ut creditoribus fatufacerent [licet Goroptus Schultheifchen dia malit, quafi debiti noxaque exaftores.) Qua v°x tn Longobardorum Regis legibus ufurpatur, n9mtnatit^j*a, #• tori fatufierijubentem : nunc autem m a iqi“ /„’ publici concilii caput, penefyue Germano*Pimctpet,loce um p feRi,vocabulo ScLlthcflen defigantur. Nojlmverommhut, Bailivi Schulthetique, hoc modo, hu officii,, afcabmu Scabimjudicant, Bailivijudicatum, & fiabmorum fata, m -pumque conBimimes etecjuuntur: vocaticnem habent , ht prehenfionempnifiionem tn carcerem, accufattonem: dlujuetann ni,honorarium: ab hii Principi annua pecunia dependitur, ex multi arum ferte compenfatullll annua aut bnnmi mutatmt obnoxii funt: hi mandatidiuturniorb limitibut. Dentqueoc *-jura populi : hiPrinciptt magu refpictunt, eorurncjue dynajta. rum a quibiu committuntur: & Scabinot ad ju* in propatulo tribunali dicendum rite & neccjfariofubmonent, atque trtouna u locum, potejiatemque ve/ut aperiunt: unde etiam tribunalia no-firativocabulo Vierfcharen , hoc eft , quatriturba nominantur: quia nimirum quatuor perfonarum iUtc ufiu efl,.Altoru,Kci,lu* dici,,& Baillivi.Scabino* Bailivi dignitate & locopraeunt: unde forfitan d cupidi, amittu, Latini, l>r$tores communiter appel. /antur: nullafimrlttudtnefuntiionii: quum Stabini potius Ro* manos PrattoresJ/tre dicenti, condendique potentes,eminus referre videantur. In aliquot ceficllanw,prafcrtim Feurnenfi,& in terra f ranca, Baillnii additur Crickhouderus.yfc diliut.quafi eujios/igni ,fuprema fui parte tranfverfarti, quod axiliufubje- ■ cium. 4o6 flandria. Cium, imbecilles fujlentat: cujus forma araentea pedalis magni-tudints, illi magtfiratui , munere fuo in publico fungenti, rite ge* flatur. Is Scabinos in tribunali publice tempefliveque fubmonet, •verbis conceptis: pupillares facultates inejutrtt, infcribit } mul-(latque earum interverfores : & auttiones rerum , prafente ju~ dice, venalium, maxime nobilium palam proclamat annotat que* Neque ruri mprimis defunt^Amani, auafi Amptmaili>r,e/?, viri officiant: ^orum Partes funt,dieU Dominicis, peraeque fflr pT ; hT> m°hMu> tsenundatis m V" , “ V"»»» quemadmodum ceteris omnibus liai/ivis ceru TaludZ Vf pagique circunfcripufmt! a L “■ Mfmu‘ quadam fupremum rerum capitalium qua-Porem vmdicemque, quem Souverainum Bailivum «««V quam poft millefimum tncentefimumin-jmuit ad hemmdsu.exulefque vagabundos tota Flandria, & •smverpm Mechlmiaque (qua iUitunc parebant) apprehenden-Ct* > ex fententia duorum Comitis beneficiariorum morte ple-* Attt ex mertt0 cajtigandos : quum prius illud munerisd. „• / A &eri*ralt Flandria gereretur , ««i utrumque onu* 2 ejJet%taritispraferttm Mutavi commotionibus. Permijf* DrobsftTtJanprtdem,&a Caroloeft*into Cajare anno is43-*P* furti orit.Ate .a,tcltiefacuhdte relegationis abroganda , ^ ftone ex cafu aut defenftone ,fimtlique occd- & P^itahone reis%fque proximo tro chrnau 3^a^1^Ue(Hrtum*conc*^atls Jatgiendt non folum ul“ tro a roque commeandi quadraginta per dtes fecumatem , w- t umefiam crtmms condonationem : modomukxpecumvh,!*-tmdum facultates,enormitatefque illorum reorum, ab ipfo mpo- nenda^frutius, non adeum,fed Principem redeat: Flandriaque concilium de ms an vera fafitfint,cognofcat.Sin autem magfira* m loct,cu) us jurtfdmiont reus,qui tranfducitur,obnoxius efthfi* illum cognitionififii p tat,obtemperandum ef?.] Primus hujus Provincia Princeps , inter eos quideM qui nomen & titulum ejus gefferint, ut e nonnullis Icri-ptoribus , & antiquis quibufHam monumentis conftat» Lidericus Harlebecanus fuit, cui ob raras virtutes, dc e-gtegia multa fidaque officia,fibi & reipublicae Chriftia-nse praeftita.eam anno (alutis 792 .titulo Principis Flandria-tum attribuit Carolus Magnus.Erat autem tunc tempor?s regio A L O S T V M. 407 regio admodum inops , & in qua vix aliud in venifles quam paludes 8c faltus. unde 5c Lidericus ille ultro 8c jocabundus adfumfit vocabulum Forefiarii, id eft , fal-tuum nemorumque cuftodis. quem titulum tamen fuc-cefTores honorificum libi ducentes, retinuerunt, ac diu-tifiime ufi funt. neque defunt qui fcribant , extitifTe ante hunc ipfum Lidericum & alium quemdam Flandrias Saltuarium , qui Brugis anno 62 r , condiderit templum Divi Donatiani. LidericofucceflitEngeranus , Eiigerano Andakerus,qui;ut tradit MafTzeus)moenibus claufit Gan-dayum, jactis inibi templi Divi loannis, quod fupra de-fcripfimus,fundamentis. Atque hi quidem primi fuerunt Flandrorum Principes, quos alii Comitum titulou/os, alii vero Cuftodestantun^Prajfe&os,# Vicarios Gallize Regum fuifle contendunt. Poft ForcHarios vero mos, vel Saltuarios , numerantur triginta & duo legitimihujus Provincise Comites, concenntis quatuor Comitil3l5,yens juftifque terrx haredibus.Inter Comites autem,fi hilto- perioribus Germanis , & vicinioribus aliquot populis, interdum vero 5c cum fuifipforum fubditis , nullo non tempore neltis bellis , non hoitibus tantum & fortunas fortiffime refponfaverint.fed egregiam quoque virtutem fuam,5c maximam pereximias hujus terr$ potentiam toti orbi terrarum approbaverint: nec confervaverint modo acceptam ditionem , fed magnopere etiam auxerint. quod magis mirere , obtinuit, partim conjugii jure, partim mera virtute$ipforum fmguisuniverfanttius Belgica Principatum: potitufque eft ante paucos annos Regno Hifpaniae. & tot aliis illis Regnis , Imperiis, Dyna-ftiis,atque Provinciis,quot poflederunt olim oC hactenus poflident SerenifOmi Principes Domus Auftnacs, oriundi ex illuftriflimailla Flandrize Principum ftirpe. Inter Comitum autem illuttriffimos maximeque eximios , oC qui patriam fupra csteros illuftraverint auxerintque numerantur potiflimum ifti: Balduinus Arduennenfis, cognomento Brachioferreus: is quem afferunt quaefivifle fibi, vel magnopere faltim auxiffe hanc ditionem, & fu-premas dignitates tirulofque obtinuiffe, Princeps pace belloque clariflimusaobiit anno 879. Balduinus 4.0S FLANDRIA. Balduinus Barbatus, jnftitis fimul & litterarum (tudio clarus Princeps, nobilitatem.ut volunt, in Elandria omnium pi imus conftituit, juftitiae facra reformavit, homines doftosSc virtutibus celebres paffim invexit, mortuus anno 1036. . . Balduinus,cui ab optimis moribus nomen Pii eft indr-tum,& qui Infulis narus,Latine icribcntibus InfuUuui dicitur , ditioniadjecit Comitatum Aloftanum 3cquatuor illos Ambadtos. In matrimonio habuit filiam Regis Ro-berti, Henrici primi Gallia: Regis fotorem, qui imminente jam fato , hunc fororium luum, nota: integritatis, juftitis & prudentis virum , teftamento inftituit filii fui Philippi,immaturs adhuc statis pueri.curatorem.adeo-que Proteti:orem ampliflimi ejus Regni, quod factum 1061. Suppeditavit idem Balduinus magna naviumco-piarumque 8c pecuniarumfubfidia genero luo Gulielmo Duci Nor mannis, in debeilanda, & Haroldo,injuftoco» rons ufurpatori, eripienda Britannia, cujus tants vitio-ns prsmium retulit annuam trecentarum marcarum argenti penfionem , Flandris ab eo Regno in perpetuum perfol vendam, etfi pactum illud non diu a polteris ob-KI’v‘a^urr'■ obiit ifte Balduinus anno 1067. Robertus', cognomento Hierofolymitanus : is qui ob inclyta fua & heroica prorfus facinora in Bithynia Sy-naque adyerfus infideles patrata.ab univerfo Chriftiano-rum exercitu falutari meruit F,l:m Droi Genii: quique ab Imperatoribus omnium primum defignatus fuit Pro-tetior Cameracenfis: obiit anno 1 m. Balduinus,cognomento JrcHry, Princepsbelloclarif-fimus.tam fevere adminiftravit juftitiam, ur, prster primum illud cognomen , etiam ditius fuerit ejus virtutis parens, obiit anno 1119. J Theodorus Elfatius , magno tuorum comitatu inftru-tius, Hierofolymam, infidelibus inibi debellandis, quater profetius eft , ac magnum idemtidem nomen jucra-tus,adfuosreverfus. iixotem habuit Sibyllam, Fulco?15 Hierofolym $ Regis filiam, prsftantiffimam fane muh6' rem. obiit anno 1169. Philippus Elfatius.qui ob raras virtutes Magni cogrW' mento affetius eft, tam familiaris , tamque intimus tui Ludovico Gallis Regi,ejus nominisfeptimo,ut nihil tere is ageret, nili de hujus noftri confilio. hic c, r° zx V K» » T fonte fufcepit Regis filium , cui a fe fecit nomen, atque is poftea fuit Philippus Rex,cognomento Auguftus. cui, patre jam mortuo , conjugem nofter dedit Ifabellam cognatam, fed orto poft (ut funtlubrics admodum 5cfu-neftze Principum res) fuper Veromandorum Comitatu, gravi inter eos diflidio, ad arma 8c manus etiam ventum eft. at tranfactum tamen poftpaullo cum maximo noitri bono, 5c in gratiam reditum. Comes , otii impatiens, m Syriam fe ,& facram inibi expeditionem contulit, ubi mira illum virtutis fpecimina edidiffe, inter alia vero poft infignem ab hofte partam vidoriam, iniignia etiam illa, quibus hodieque utuntur fucceffores Fiandrias Co-mites,retulifle,facri belli fcriptores commemorant.Inde in patriam rediens, 8c Luiitaniam forte perviam lu-ftrans, uxore jampridem mortua,fecundis nuptus duxit, & in Flandriam fecum vexit Machtildim viduam Regni illius Reginam ,rar$ (urnarrant) forma» & pu^hr.^d1; nis foeminam. Tandem vero una cum dido Phihpp® I loi.rebushumamsexemtus eft. BaMuinus,felicis ejus nomenclatura: oftavuS. pott diutina fatis in Oriente cum infidelibus bella capta tan- demanoltris Conftantinopohfmagno lane iltcrum ho-note , fiquis rem attente confideret) falutatus 1 g tufque elt Imperator Byzantinus, anno Chnlti 1204. 1— •— t---------- defundo furrogatus Henncus ei vero intra annum frater. Vltimum inter veteres Comites faciemus Ludoyicum Malanum, Ludovici Nivernienfis Flandna: Comitis n lium. qui & fanguine & virtutibus glcriofus.duda ux re Margareta.Ioannis tertuBrabaima: Duci hl , ^ d£_ rillilBEiSBo^oS^: ratoresRegefque domus Auftriacz. aqMum Carolus Quintus,Imperator Maximus (eo enim h^Rirmco titulo elt affedus a Paullo tertio Pontifice Maximo) terram iftam perpetuo quodam favore profecutas vane amplia- vit: reftituto ei in primis Tornato , ipfaque a fure omni & poteftate Gallorum atque Imperii penitus liberata. Obiit tantus Princeps in Hifpania annoialutis 15^58. Ex-equiae Regio prorfus & Imperatorio apparatu celebrata; funt Vallifoleti in szde Divi Benedi<5ti , a Principe vidua Lufitani$,ejusfilia,Hifpaniarum gubernatrice, qus Ca;fareimmuli,Regiis undique & Imperatoriisimagini-bus fymbolifque exornati.fronviljiicio infcribendum cn-ravit gloriofiffimum iftud Epitaphium, fed (ciendum prius .depofitum aliquot annos fuiffe defunfti corpus apud Comobium lufti, juxta Placentiam : atque inde una cum medicato corpore patris fui Philippi Regis anno 1506 .itidem in Hifpaniamortui.Efcurialemtranlla-tum , locum in cujus vicinia .filius ejus Philippus Rex condidit erexitque Coenobium inftituti Divi Hieronymi: quod in magnae illius victori® (qua potitus nuper adverfus Gallos.Henrico fecundo Rege, ad Fanum Divi Quintilii,idque die Divo Laurentio facrol in vitiorise dico tanta: memoriam,glorioli illius Martyris nomine infi-gnivit. coenobium certe, quod asdificia quidem 8t ornamenta,adeoque magnitudinem omnem & regium plane fplendorem attinet, ita magnificum prorfus 8t fumtuo-fum, ut fi intra decennium porro ex Regia deftinatione abfolvitur, & erogentur pro rata parte in fabricam decem auri milliones, numerandum merito fuerit inter orbis miracula.Celebratre prreterea funt ejuldem Imperatoris, necnon Anglia: & Hungariae Reginarum exequis» cum in aiiis Belgica; urbibus , tum prtefertim Bruxella:, illoipfo Philippo Rege prarfente, & magna tum aula:, tum urbis totius pompa. Quin & pertotam, quamlate diffufa eft Chriftianam Rempublicam,prout folet fere in funere Maximorum Principum.veneranda prorfus & regia Imperatori fadta funt jufta .habitteque in laudem e-jus orationes , 8c id genus follennia. Epitaphium autem quod dixi ecce iftud; D. O. M. S. D. CARO L-0 V IMP. C/ES. A V G. M A X. IMUIC TVB.C. GEB.M. HISPANI/B, SICILI-®* et indiarvm regi, r. r. principi poten- IISS.EI IEVICTISS,SACRI IMPERII LIBERA- A L O S T V M. tori , F VNDATORI Q_VIETIS , CHRISTIANyB RELIG. ACERRIMO PROr VGNATORI , IVSTI-TIA , ANIMI MAGNITVDINE , PRVDENTIA, RELIGIONE , CLEMENTIA , PATIENTIA , A. L 11S Q_V E INSIGNIBVS VIRTVTIBVS LONGE ORNATIS S. Q_vi POST INGENTES VBIQ_VE T-ERRARVM PARTAS VICTORIAS ,ET CLA. RISSIMOS DE GALLO, TVRCA, AFRIS, ITA-LIS , GERMANIS , ACTOS TRIVMPHOS, TAM MVLTIS INDI/E PROVINCIIS , ET INSVLIS ETIAM PRISCIS INCOGNITIS , PER LEGATOS MAGNO REIP. CHRISTIANIS ORNAMENTO INVENTIS , ATQ_VE LVSTRATIS. DENI-QVE POST FOELICITER ADMINISTRATAM ET PRVDENTER CONSTITVTAM R E M r- P H LIPPO FILIO TOT AMPLISSIMIS HISP^N-REGNIS FLANDRI/B , ET ALIIS PROVINCIIS INAV GVRATO , R E L1G10 N E “ ^£5, r SE. FLANDRIA IN HISPANIAM TRAIECIT , SE Q.V e7nR IVSTVM HIERONTM, a n, ORDIN. C^Nst°rBVVCMTIS tDBCBEVlT L,Lv'bCI $ R E L I^Q_V Vm VIT/E QVOD VIX BIENNIVM FVIT.TRAN- QVILLISSIMB EGIT.ET SANCTISSIME O B- IIT XI CAL. OCTOB. M. D. LVIII. IOANNA LVSITANI/B PRINCEPS HISPANIARVM G V. BERNATRIX , PATRI OPT. ET MAX.P.VIX. ANN. LVIII. MEN. VI. DI. XXVII. IMPERAVIT ANN. XL. REGNAVIT ANN. XLIII. Teutonica fimul 5c Imperialis Flandna gubernatur hoc tempore a Principe Gavereno Comite Egmondano, qui Arthefize quoque PriefeSus eft: Gallicanam gubernat (ut diximus) Dynafta Currerius. quo utroque detun-tio , 8c infecutis poftea bellis civilibus , deftitmtur lita Provincia peculiari Gubernatore, cujus vices propterea fupplet generalis Belgicas terra? Legatus , aonecaliter ftatuat Rex.Atque hxc eft in fumma defcriptio Flaiidns. qus habetur ab omnibus pro amplidimo potentiffimo-* que totius orbis Chriftiani Comitatu, quem locum , 8c inter Regna illud Galliarum, 8c inter Ducatus, Medio-lanenfis Sitio non injuria fibi vindicat, Sed pergamus ad alia. rARTHESIA. A R T H E S I A COMITATVS. RT H E s I a magna ex parte completiitur ejus gentis tratium, quam Ctefar in Com-mentams Atrebates appellat, ab Atrebato, oc i piius oc noftro $vo,tra6tus ejufdem metropoli , quam Galli quidem vulgo lArras^ itali autem , Flandri denique 2ttr«!)t appellant. Haec regio terminos varie olim mutavit, & pro variis il-Zis ac reciprocris inter Galliam & hanc Belgicam motibus , modo latior ampliorque modo contratiior iterum atque anguftior fatia eft. qua: omnia ficut prolixitate fiia multum faltidii, ita parum utilitatis letiori adfer-rent. quare fufficit ii dicamus, Arthefiam hodie terminari , a Septemtrione quidem Lifa fluirinc , & foffa (quam vocant) Nova , qua: a Flandria eam dividunt: a meridie vero verius Dorlanum cum Picardia ; ab ortu cum Flandria Gallicana 8c ditione Cameracenii conjungi: ab occam denique verfus Monitrolium Picardia: rurfusadfi-aiem eile. regionem equidem peramcenam & pra:Ctan. tilnmam ; ut qua: coelum experiatur admodum clemens «X temperatum; folum vero habeat omnium rerum.fi vinum tantum exceperis.feraciffimum. nafcitur autem delectus itte vim ex incuria magis & negligentia incolarum: tum quod regto Gallia: tam vicina & bellorum periculis nimis expolita : quam e cmli folive ipiiusinclementia. gignit m primis laudatiinmum genus tritici, idque ea luxuriae , ut quam copiofidimc illud extra ip-fam Provinciam evehatur: & cum bonae "Teutonica: Flandria: parti, tum Brabantis quoque, ac nominatim Antverpiae (ubi exteri fere triticeo, non autem cibario illo & iecalicio pane utuntur) adfatim fubmittatur. quin Mechlinia quoque comperta itinetis Duaceni opportunitate , triticum iftud Arthefinum aquaillinc idemtidem petit, & in civium ufusiniumit. Faciunt infuperifti homines tam laudabile genus panis, ut in opida is & pagos circumvicinos magna in dies copia diftrahatur. Numerantur in hac Anhefia duodecim Opida muris claufa, SCflcenfito iis Rentaejo, arcis magis quam opidi nomen ,/ tuente. JO\ SeftejstT 51 c. s fo ti ts b 5° - -- r - -V J j \ , Cedes : maris pars rr x w,« ; - >j r% leTorta^^~^yc^/la } p'“ i $ A TD-TTC TA i 4&<-■•■ '""■■■.z:'//v"C> ARTES IA r yW^Bneque j. X . J " Z^P-icuuebourM r<^Alt> . - Wl » i} iflfe V^ricZ \ ^bbewllCjZS '\ \ \ 4 p°f^\K -i -^1 ' W'^c 1 \patmlk ^"uf^-Donfutun 'D«\l r , , , 1 ^ i? MERli)! It10 30, 1 Hermen QVatene f^ambcke ‘Topringei \\Ca/SeL&U" ^ Irrm \~S\Omar j \ JUsc/icne •Jthherckejicy,,, Flandrix, Cortryck Comene Sptere- ParS*. Sk.firtfc^A -• kjonta\ S ’ ^niVcnim) ^Manhcnnes.: ’Z -RuSnf flincd- * - JJfrto ^'SoUiZl * '%jeecSu0urt 1 /4 ii i„*rVltiy Zkf^Zl ‘BauJmm^ y ZHorrt - ^ l^^/^AUrtely ^a/lculjp' -lijrn 4/ 'yZ^Otam&turt A, A... I,coii } S JsZSi '?) IVQ ■ c • ■ g|. r ■ . ■ '6. V I A R T H E S I A/ 4I3 tuente. Pagi funt octingenti quinquaginta Scquatuor-inter quos etfi per nupera ifthzec bella delblati complu" res Semifere mutilati: bona tamen indigenis/pes eft8 fore , ut perdiuturnam hanc pacem , Deo humanam in-duftriam adjuvante , omnes (ut fierifolet) inpriftinum ftatum redintegrentur. Interea lachrimofumiane 8c tri-fte fpedtaculumelt,videre non hujus tantum Provincia?, fed ce Gallise confinalis limites ita mifere devaftatos, nec tam multos dumtaxat ferro & flamma everfos pagos, fed 8c integras regiones, eafqueiofigniter fertiles^ a plebe 8c omni hominum cultu derelidtas. & quid amplius ? videre miferrimasiliasgentesdifper/as, fugatas, occifas, Sc qui /uperant, in perpetuo lutiuSc querimo-niis.unde porro nafcuntur inter utramque nationem, foventurque implacabilia qusedam & perpetua odia : ira magnam profe Bapalma: reliqua vero Hefdinum, Rentaqum , Fanum Sandti Paulli,Perna,LiIertium,Bair$a,8c Lendium. Sunt deinde onida pridem diruta Taravanna 8c vetus Hef-dinum. Ordines hujus Provincia: quatuor membris conftant, Antiftitibus nempe, Capitulis, Nobilibus , OC primariis Vrbibus. Accedamus vero ad fmgularem eq-rumdem opidorum, & primo quidem Atrebati delcn-ptionem. atrebatvm. A Trebatvm teli dumtaxat ja poftea demoliti funt. Civitas quidem non itaam- 4X4 A R T H E S I A. pia, fed pulchra tamen, amoena, 8c propugnaculis com-munita, in ea pulcherrimum illud templum cathedrale. Divae Virgini dedicatum , ubi inlignis Theologicorum voluminum manu exaratorum bibliotheca, primus hujus Ecclefia: Praefui Divus Vedaftus fuit.inftitutus a Sanato Remigio Archiepifcopo Rhemeufi , anno jammm $31, fed unita deinde eft Atrebatenfis Ecclefia cum Ca-meracenn ,« duo ilii Eptfcopatus in unum conflati, ita nt eminent, illa dignitate diutiufcule civitas ifta carue-rit. Sedcumftetiffentpoftea Cameracenfes a partibus ’ Sana=Roman$ Ecclefia; Simieni' k’ ,ecundus - vindicando ex parte & R ™ pdohuic dehdEo .civitatem Atrebatenfem inEpi-icopalem priftinam dignitatem reftituit, & Epifcopum ei dedit Lambertum Archidiaconum Morinenfem , circa annum ialutis nonagefimum quintum fupra millefimum. Hoc tempore Praiulem habet Antonium Perrenotum, poltea Cardinalem Granvellanum , virum fummie olim apud Carolum Quintum Imperatorem dignitatis , nec minori hodie , maxime quod ad Belgica: fipedat res, Regem Philippum loco: tum virtutibus quoque a 11 que rariifimis dotibus toto orbe terrarum iiluftrem. <]lii,oum operi liti fummam manum imponerem,. Epifco-patu ie abdicans , locum dedit Francifco Richardoto xsurgundo ,.docto & venerando Antiftiti, ac digniffime iane dignitatem illam adminiftranti. cujus nepos loan-nes Richardotus, Dominus de Barii, Regi hodie a confi-Ms Status & Sanaioribus , vir eft rara quadam doarina prudentiaque.tnm experientia quoque & mira in expediendis rebus politicis acrimonia. Richardoto Antiftite nuper defuntio, afcendit ad eum gradum ,ob raras fuas virtutes Sc probitatem , Guilielmus Moulartius. Eft au-iemEpifcopusAtrebatenfisSc politicus fimul & eccle-iiafticus Dominus civitatis, cuinon jura minus & leges, quam Magiftranis attribuit; fuperiorem tamen agno-icens Arthefis Comitem , penes quem eft ipfius elehHo, ficuti confirmatio penes Romanum Pontificem. Gaudet Epifcopatns hic annuo quatuor, quinque,'vel & fex millium fcutatorum cenfu , pro uberiore videlicet vel con-trafliore proventu grani. Adfervatur in di&a sde Beatae Virginis magna inprimisreligione, & miris gemmarum divitiis involutum , ceu digniffimum quoddam cime- lium. AT R E B A T V M.. A '1 K. JD ^ v m.. 4I5 lium,certum genus mann$, lanze propemodum fpeciem referentis; quam pluiffe in hac regione fuo ipfius zevo in epiftolis narrat Divus Hieronymus, ea populo magna foliennitatepalam exhibetur ipedanda ,maxime cum poft longas nccitates pluviam arva iiticulofa defiderant. In opido item feu villa Atrebatenfi , 8c facello, minori foro,non alia fini/uperftrutto rcligiofe admodum culto-ditur, ceu facrum quoddam Palladium , candela qu$e dam,ccelitus olim uti narrant,delapfa.Sed pergamus deinceps ad ipfam villam , id eft alteram Atrebati partem, amplam fane , & cum fim, tum opere , muris fcihcet, propugnaculis, ac latis profundifque follis,erfi aqu$ tamen expertibus, ufque eo munitam , ut non inii diutina aliqua obfidione frangi 8c expugnari ppffe credatur. Vias habet admodum latas: forum fpanofiflimum tx eximie pulchrum. Habet item amplilfimam illam «c temporibus belli neceffitace , le cum omm fam ha^a^ tormentorum holtilmm ictu fortiffime tolerent. Oriundus hmcbemcom» ^ fortiOimus Comit, s quemmCommenm ‘opere celebrat C$far. vL=s ,& complurium in illuftres Atrebatenfes nu™?ran^nncii-r:us^status gC fonvillius,Dominus AltoviUs , 9°R,;‘ai^n„ar‘rum 4,6 AR THE SI A. nomiriatim ex noltris commentariis. Nicolaus Bornius, Eletius Arthefiae, rar$ cujufdam eruditionis vir, Orator & Poetacultiflimus, tuminfignisquoque & gravis hi-ftoricus. Carolus Clufius.vir utraque lingua dotiitlimus, & in cognitione fimplicium plane lingularis, ut qui eruditioni peregrinationem conjunxerit, & luftraritjam olim , nec luitrare in dies delinat varios mundi tratius, ubi non ipfas dumtaxat res , verum coeli quoque Sc foli in quo gignuntur qualitares indolemque examinet, & exadtms inde pleniufq; illas deicribar. quod abunde te-Itantur egregia viri Icriptajamin lucem emiffa. Fran-cilcus denique Moncseus, Dominus Florevallius.Sc Electus Arthefjs, vir egregie dcCtus, 8c feriptis clarus. In hoc oppido fedem habet Senatus Provincialis Arthefite , a vujUiicritentiisMechlinam licet appellare. Atrebatum civibus fatis frequens elt, mercatoribus maxime,& opificibus , varia artium genera profitentibus. fiunt hic ma-gna copiafyjs, majori Europse parti notie 5c expetiis.’ Fuit, ut dixi, Atrebatum Iulii Cadaris tempore magni admodum traaus caput, quin 5c sevo Caroli Calvi Im-peratori$,ejufdemque Gaiiorum Regis,&: infecutis aliquot iseuhs , metropolim eam agnovit tota Flandria: led avuHamde , 5c in diftintium Comitatum erefta Ar-theha,hujusfolummodo caput manfit.quem titulumho. dieque micabit, 8c quamplurima fub le habet feuda. FANVM D. AVDOMARI. T "i O c opidum nomen habet a Divo Audomaro-I—I Conftantis apud Germanos nato,& Epifcopo Mo- -*-riiienfi. cui notie jam ianaitatis viro Aldroaldus vir poteris Sc pius,ctEnobio inibi excitando, attribuit ar. eem Sitl.iu. quod opus non tantum vir fanctus abfolvit, fed 8c templum illud pulcherrimum , fuo poltea nomine gloriofum , adjecit, quo cum anno circiter 660 prorfus jam immigraflet, fecuti funt eum mox aliquot fandi Sc pii viri,inter quos 8c concivis ejus Divus Heminis; quorum piis operibus & notiffima vita: fandimonia fadum elt, ut & homines magno numero eo confluxerint, 8t in opidum tandem ipfe locus furrexerit. cui a viro fando, anno 69 : arbuicularum aliqua eligam totam terreni mafTam quocumque vimm eit >ertrahas. neque rufcula tamen ita exigua , quin Cv vac« :a$ aliquot fingula, 8c alterius generis pecudes gramina lepafcentes admittant, rem profefto non veram minus [uam admirandam ! nam Sc pifcesingenti copiatam lucernis quam aeftivis menfibus,frigori fimul & caloride-endendo , fub has infulas fe recipiunt. Sita eit ad eum-em hunc lacum, inter alia aedificia, perampla quaedam . c nobilis Abbatia, quam vulgo appellant Clermareti, m-imti Divi Bernardi, a quo & conditam tradunt. BetuniadiftatAria quinque leucis, Lillertio autem uabus Sc femi: opidum fane lautum .munitum , & in no maxima copia premitur laudatiffimumiliudcafei mus , quod per totum hoc Belgium, imo Sc extra illud lirabitur. lurilditiio ejusSc territorium una cum di-S 4 tioni tione Teneriemundana obvenit Guidoni Dampetrar.Co-miti Flandri$ , ex dote uxoris Machtildaz, Danielis, vel (ut alii volunt) Roberti, Advocati (is enim tunc titulus) Atrebatenfis filiae.Gubernat hoc opidum Dominus Treu-lejus. Atiam flumen Lifa interluit, opidum bonum &vali-dum.ac non veteri tantum arce.fed & aliis aedificiis fatis fpei5tabile,Taravanna duabus leucis diEtum. Gubernatur a Domino Trameriefio. Bapalma diftat Atrebato fex leucis , eftque opidum quidem exiguum, fedidem fitu in primis firmum , ut quod toto trium leucarum fpatio a perennibus aquis cir-cumquaqueabjunaum fit,ideoque hoitilibus copiis difficillimum praebeat aditum : arcem infuper habens mu-nitiffimam , 5c late fatis diffufum in agros circumjetios imperium. Gubernatur a Domino Nojellano Stadio. Rentcjum,utdiximus, caftrum eft, bono & amplo pa-“niuntiumi?d ripam ignobilis rivuli, 8c Monftrolio Heldinoque pari quinque leucarum intervallo diflitum. locus fane firmiffimus: quem Ut expugnaret miperSBi ^^iiiarum Rex, nullis non viribus ufus eft. fed cum luppetiatum loco accurreret Csefar , ad praelium il-ico ventum eft. cujus edi priores tuliflent Galli, tamen ob metationis incommoda , & loci ipfius firmitatem: sum quod in fronte haberent Cadaris copias ,& in ipfo articulo nuntios accepiffentfu$in Tufciaciadis • nihil praterea molientes difccfferunt. Rentej um, Marchiona-sus dignitate confpicuum, in ditione eft Ilhiftriftimi mina, mortuo vero in Marchionatu fucceffit, etfi uxorio nomine , Emanuel Lalainins, Dynafta Montigniaci Dominus Cervise, Condati, &c. Eques aurei Velleris Gubernator 8c Capitaneus generalis, ut vocant,terrseHan-nonise , 5c fupremus Praefectus rei maritimae , Princeps clarus 8c multis virtutibus ornatiffimus ,fpeciatim vero & militaris & politicte rei intelligens, prout partim ex alioru hiftoriis, partim ex Commentariis noftris conftat. lam vero priufquam agamus de novo Hefdino-ferto, nam id loco inditum nomen a Duce Sabaudiae, differemus nonnihil fupet veteri illo Hefdino , quod non incommode cemmode dici potcft novum iftudpeperifTe.Pofitum erat vetus Hefdinum ad flumen Canc-ham , quatuor leucisa FanoSan&i PauIlLopidumlucuIeutum^alida arce com-munitum, Scinfigniin pagos agrofquc circumvicinos jurifdidicme fpedabile, denique fedes olim & habitatio FlandriK ScArthefiaj Principum. fed cum hrmum non cflet ad hodiernum modum,fad:um ab aliquot annis re-tro » ut in prjedam perpetuo cefierit ei qui praevaleret in acie, habebatur quidem illius arx pro fatis munita , fed infuit tamen validiffimis hodiernarum machinarum ictibus fuftinendis. ita ut ultimis hifce bellis modo huic» modo alteri partium cefTerit. quare anno tandem magno iane Gallorum,qui prazter alios aliquot viros II-iuftres, 5c magnanimum illum Ducem Horatium Farne- idem C$far, unacum opido ipfb>mandavit, aedificando» Ut anno proximo fecit, novo Uti Hefdino-ferto, quod opidum opportuno prorfus 8c mirabili fitu adjacet Can-ch$ jamditio,5c Gallia una tantum minori leuca quam dirutum illud propinquius, Monftrolio quatuor ,_Santto Paullo autem quinque leucis abjungitur , alio infuper flumine irrigatum,quod natum juxta Blangifam pagum, Blangifa vulgo indigetatur, 6C Canchs aquas fuas com-niifcet. ita ut muniriflimum plane fit iftud Hefdino-fer-tum , habeaturque inter tutilUmaBelgii propugnacula, quod eadem cum veteri illo Hdfdino, jam ut dixi extin-tio,ditione iifdemque privilegiis & immunitatibus gaudens , ac novis infuper Principis beneficiis exornatum, magis magifque augetur , & in bonam admodum fre-quentemque civitatem excrefcit. quin & polito proprio nomine , vetus illud Hefdini vocabulum fibi aflumfit, 5C gubernatur hoc tempore ab IlIuftriBriafio, Domino Roionenfi. Fanum S. Paulli abeft Divo Audomaro quidem fex, Atrebato vero odo leucarum itinere , veteris 8c illuftris Comitatus dignitate , ac luculenta admodu ditione con-fpicuum.Dominam habet hoc tempore illuftrifiima Tut-tevilliam , etfi utroque Rege fupremum fibi imperium vindicante: &: Catholico , poftquam.e legum pacis prze-feripto eide illi heroidi nuper reftituit , in fupremi illius juris pofleflione,citra Galliae tamen pr$judicium,rema-nente. S s Perna, xto A R T H E S I A. Perna,bonae conditionis locus, 8c Comitatus prsdidti membrum, Sandto Paulo quinque leucarum fpatio dil- fldLUIertium inter Ariam 8c Betuniam , pari fere trium leucarum intercapedine ab utraque disjungitur , opidu- ^Baflea Lendio diftat duabus leucis 5c femi. Lendium, vulgo Lens , Atrebato quatuor leucisabeft, opidulum quidem exiguum , fed perampla in locos circumjectos ditione confpicuum. deftruxerunt anno i S S7> Galli, fed paullatim affurgit, 5c in veterem faciem reftituitur. Natus hic magnusille Doctor 8c Mathematicus perexcellens ArnoldusLendius. Supereft , antequam procedamus ad ulteriora, ut loquamur de diruta pridem Teravanna, Morinorum,Iulio Cazfari memoratorum,metropoli,quam Ptolemaeus Tar-vannam appellat, ea fita olim ad fontes Lifa;, quod flumen mcenia ex propinquo prxterlabitur, diflita autem Fano Divi Audomari trium, Ardea quinque leucarum fpatio,opidum ita validum,ut haberetur inexpugnabile, ied pqfl longam tamen 8c acrem oppugnationem a Cx-larianisexpugnatum anno 15:53, Duce Ponto Lalainio, Domino Bugnicurtii, cum ingenti fane Gallorum clade, qui przEteropidum adeo momentofum 8c limitaneum, a-mileruntcomplures magnates , inter quos fortiiflmum illum dudtorem Defflum , qui Sc Panvilleriusdicebatur. captum Caelar continuo dicui 8c folo aequari mandavit, poftea vero exlegibus pacis Gallo,ita ut eratdeftrudta, per Burgundos cft reddita , fed cum lege ne muris um-qiiam aut moenibus eam cingat. Onus vero 5c dignitas reditufque perantiqui ejus Epifcopatus , conditi anno jamtum53l,divifafunt aequis partibus inter Galliam Belgicamque, ita ut alter quidem femifiis Epifcopatui Bononienfi,alterius vero loca 8c bona Flandricse linguas fubje&ailprenfi; Gallicanae, Audomarenfl Epifcopis attributa fint. luxtaMorinum Ariamque 5c Fanum Divi Audomari maximus quidam 8c vaftiffimus aqusdudus eft , quem hodieFouamNovam vocant,fadtum,ut volunt nonnulli, sevojamtum Comitis Balduini Pii,idque hoftium,ut fub-1 ungunt,incurfibus prohibendis, vel,ut alii,FIandriae ab Artnefia diftinguendae. Vtutfit,aquaediidusifte ,etfi amplitu- ie amplitudine quidem finui pane marino adfimilis, hodie tamen haud multum profundus,fed terra majori ex par-te repletus eft , 8c a mari odo leucarum fpatio diificus. atqui funt qui contendant, mare olim eatenus perx^enifL fe,fuilfeque hunc ejus finum. quod probare videntur 8c anchorx alisque id genus reliquis , in explorando fundo inveniri folits. hiic accedit 8c veterum aliquot,Tera-vanam,feu Morinos potius, ultimos Gallis populos appellantium , nominarim vero Maximi Poetarum e libro octavo audoritas : Extremtcjite hominum Morini, Rhenufqtie btcornu. Sunt prsterea inter pagos Arthefis memorandi qui-dam Sc non incelebres loci,privilegiis fimul & anniver-fariis nundinis decorati.quales prsfertim Avenna,quam Comitis vulgo appellant,Atrebato quatuor leucis abj un-da. Afchicurtium,media tantum illinc leuca,locus olim in ditione Philippi Montmoranfii, unius e Regiarum Pi-nandarum, ut iocant, Pnefedis & Equit,s aure, velle- ris. Fanum Divi Venantii.altero fere ab Analapidc.per-egreeium municipium. Currerium denique Lendiopa:-ne contiguum , Atrebato vero q mnque leucarum mter-capedine diditum , quod toparcham alias habuit loan-nem Montmoranfium alibi nobis laudatum. Memorabiles quoque & celebres pagi funt ea quam di** B'ap-gifa , Ligniacum, Aufium ,& Vaffa.m confinus Gallis FueruntolimArthefiihommesopulenti,acmercatii- r$ admodum dediti: fed tam crebris atque dmtmis bel- autem Gallorum hoftes. utuntur quidem fermone Gallicano , fed incondito plane & ruiticano ; etfi nobiles tamen, ac negotiatores bene & expedite loquantur. Terram perpetua fere infeftarunt bella, tum quod Gallis nimis vicina & limitanea, tum quod nulla (uorum culpa,fed fortuitis tantum cafibus, Dommosfspe mutaverit. cohsiit enim , ut propinquiora tantum attingam , 5C coni unda primum fuit cum Flandria , imperante Carolo Calvo , qui in ludiths filis dotem attribuit eam Baldui-no Arduennenfi, primo terra: illius Principi, atque ita S 6 manfir, 422 ARTHE SIA. jnanfit, donec Philippus Elfatius Comes,Ifabellse, Mar-» garetas foreris fili£e,Principi Galliaram Philippo, Ludo-vicifeptimifilio, defponfsin dotem deditomnem occiduam Flandriam,inde a FoiTa Nova, qui ad eam partem Arthefiteterminus.ufque ad Galliae Picardiam. Qu$ a-lienatio quidem, mera Principis voluntate, & renitenti-busfruftra terrae Ordinibus , fafla , multis pofteaintet Gallos Flandrofque bellis occaiionem praebuit, ex illo iiquidem Reges Gallis.vario juris praetextu, Comitibus Fiandria; femper aliquid ftuduerunt eripere. Ac primo quidem Philippus Rex, cognomento Auguftus , (tefte Paullo Smilto) ex Atrebatp,Audomaro, Lendio.cattero-que occidentalis illius provincis fibi obtemperantis tractu,peculiarem Arthefiae Comitatum inftituit.eumque hlio(uoLudovico, primo Arthefiae Comiti, Ludovici Galliae Regis _, cognomento Santii.patri attribuit, quem deinde, vel nihil, vel leviter immutatum , Sanctus ille Kex Ludoyicus concelBt fratri fuoRoberto. qui Provinciam quidem mirum in modum auxit, fed quam longius multo protulit filius patri cognominis , & in Comicam lucceffor.Manfit autem hoc modo avulfus a Flandria Comitatus Arthefiat,donec mortua Margareta,filia Fran. cia»,ha;reditario jure obvenit Ludovico Malano,Comiti» F landn$, annoChrifti 1382. Atque ita demum, poft annos centum 3c oftoginta quatuor , Arthelia noltra rurfus cum Flandria fuacoaluit. Occupavit eam poftilla , caefo ad Nancatjum Burgundis Duce Carolo Audace,Ludovi-cus undecimus , anno 1477 , fed reftituit ,ex contraflo cum Maximiliano anno 1493foedere, Caroluseo nomine odtavus Gallia Rex Philippo Auftriaco , poftea Regi Hifpani$, cujus , avo cognominis , nepos gubernandam tradiderat Comiti Egmondano, etiam Flan.iriatPrsefidi. quo mortuo rexit eam ad tempus Vicecomes Gandenfis. . cui cum hatienus nemo fuffetius fit, agit partes has generalis Belgica Gubernator. cameracvm VRBS ET DITIO. /*** AmeraCVM, uttradit loannesLemarius, SC 1/Cum eo recentiores quidam feriptores , conditum denomi- CAMER A C V M. 42 $ denominatumque fuit, a Cambro Cimbrorum atque Tungrorum Rege. Paullus vero /Emilius 5c alii quidam Cameracum eamdem effe adfirmant cum ea urbe, quam Czefarin commentariis Samarobrinam nuncupat, ubi ipfe partem exercitus habuit in hibernis, & generalem egit Gallorum conventum, alii contra Samarobri- egit vranurum eoiivciitum. am w***.*» --r- 1 nam contendunt effe Fanum Divi Quintini,opidum Gal-lise , quod antiquitus ditium Augufta Veromanduorum, quia politum nempe in Veromanduis Picardi$ populis. Nos lentendam noftram fuper hac opinionum diverlita-te prolixe exponimus per occalionem in delcnptione Bavaci quo, ut tautologiam fugiamus , ledlorem remittimus. Civitas autem, qua; Latine fcribentibus Cameracum hodie dicitur, polita eltfub longitudinis quidem grad.26 min. 6, latitudinis vero grad. 49 *”?• 4* ad Scaldim flumen, quod mediam fere interluit, diftat Va-lenti anis feptem leucarum intervallo, eftque ampla m-primis. amoena, validu admodum urbs, pu ^ mumtiffimaqueWe!. condita (prout mox dicemus)» CTd°dV, F'^ W^firiptcr; Cameracum urbs magna, lita pamm m valle .param m sittttsss38s«s= ru-,»unc aliter fi res habet.) qua Franciam refpicit & Ori tem campo agroque arvo per I o c c C aut c 13 P „ plano fe totam offert afpiciendam, ita ta™en u. v urbem leni defcenfu . nullis umbrarum obftacuhs, nullo arborum interceptu tendatur: verfus Occidentem ioco i. ,■ , ir_____Xr hnrn nrnr.iavie leCUll- fecun- non- humiliori fuburbanum ingens, & horti prataqne f( dum flumen optima: ad Meridiem ultra phn.ciem uu,,- ILXllVLXVUV ^11VL Ltl • — - *. ••SdSSS r>~m 5 monafteriaad miraculum pulchra, fed exuperat omnia antiquiilimum illud & fumtuofiiTimum templum Deiparae Virginis , Archiepifcopah fede procellens, cujus quidem ampliflima dicecefis (ut poftea fufius) longe la-teque extenditur. . , , . _ , Additam. [oSdffieium parum Jaculum prtfcum redo-let.partm novitatem nefaoquam noftram pra [efert, Quale» S 7 cumque 414 ARTHESIA. cumque efi autem , Eptfcoporum defundorum monumentu, longi ordine conftitutui& horologio ipfo etiam illo priore excellente ma-gii, non pst.fl non ejfe tnjigne. Infuper Luca Euangelica tabula zbi oftenditurymagnt artificii opuifluo Ehfabetba tramontana in* vtfit Mariam. Frater hoc fummum Junt adhuc parochia; IX; abbatise 111 ; csenobia virorum i v , inter qua Icf>atA}qui htc gymnafium occupant .docent. Foeminarum item III. Xenodochia & nofocomia plura .inter quaillud S. Lazari celebre & opulentum .fovendii indigem Cameracenfibtts lepra infeitu dejli-natum. Internu hu facru. adnumero politica aedificia ; nimirum PALATIVM ARCHIEPISCOPI: C V R I A M; qua extia habet lapide tncifa omnium ecclefiafiiccrum & facu-tarium £ ledorum tnfignia-jn quorum medio fiat ua Car oh V cum aureo vellere ; mox artificiofum horologium. P o N T E S item diverfios. & FORA rerum venalium.qua tamen huc venien* tem non morabuntur.Vnum ex his amplum e(l,cujus una ex parte in circumjacentes montes fublimes. & arbufiis & fegete virentes, profpedus aperitur: altera pars templum oculis objicit turri acu* tij&mainfigne.& adificia fplendida.] Civitas opulenta,potens, 8c negotiatoribus,merciumque varii generis , linteorum przelertim mirae tenuitatis, opificibus frequentiffima. Additam [Conficiuntur hic annuattm fexaginta ut mi* nimum tenuifiimi hujus carbafi fafetum millia . quorum finguli quadragenis fer efiorenu taxantur, fi c ut tn vicies quater centena millia- fiorenorum abeat ratio] Cameraco fubeft Caftellania cum ampliflimo territo-rio.quod vulgariter Cambr efi s.Latmo, feribentibus Came-racefium dicitur, ubi complures funt pagi,5c magni momenti loca : nominatim vero Texta ab urbe leuca , celebrati ffimum illud caftrum Cameracefienfe , in quo coiit nuper exoptabilis illa 8t diu defiderata inter Principes Chriftianos pax. Oriundus eft ex hac arce Michael Ef-n$us, Dominus Betencurtius, vir satalibus clarus,litte-ris,& praefertim poeticis tindhis, ac virtutum 8c eas habentium addidiltmus cultor, unde arrepta fortaffis oc-cafione, Duacum Te contulit, ubi & honeftilfimis artibus i vacat, 5c cum Antonio Blondello , Domino Quinchienfi L Cognato, certam quamdam inftituit Academia* fpeciem, i quae florere jam caspit, & egregios brevi promittit fru-dus. Gaudet,ut diximus ,Cameracum perantiquo Epi-fcopatu, ut quem inde a Vandalorum temporibus admi- niftratum comperior a Diogene martyre , Prsefule omni virtutum genere ornatiffimo. Anno deinde ygy tenuit eum Reatus Gaugericus,magnus ille Sr venerandus An-tiftes.ordine.nifi me fallit memoria, quintus, quem & a-lii alinnnt- viri in hoc tJUlto dignitatis era* nu. quans pr ied adibantur potius ab utriique & comiter amice-que tractabantur.ita ut fapius in hac urbea£tum inter Ac ui^116 ^u^lt: ^ peratium de pace : nominatim vero de illa,qu$ Venetorum detrimento coiit anno i tcg.de-que altera anno 15:29,Florentinorum malo conclufa Verum Carolus Quintus . male metuens fibia confiliis ne-icio quibus Gallorum,Landrec$i ab iplis anno Ita; ca-ptis, ftatim ut 11 recefferant, cum exercitus parte urbem intravit & quo tutam pratftaret ab hoftili omni infultu, dmonefque Belgicas ftabiliret, conftruendam curavit mumtiffimam illam arcem.cujus fupra meminimus- ipfa urbec$teroqui mtada, neque priftino ejus ftatu ullate-nus immutato, quod non obftitit tamen quo minus Hen-ricus Gallorum Rex, cum immineret urbi annoitts" nec poffet eam pro voto in partes fuas pertrahere Ca! meracenfes declaraverit fibi hoftes-.atline ulla tamen ulteriori mutatione.civitatifve detrimento.Fatiumpoft-ea per liac bella civilia , ut occupaverit eam Dux Alen-cohius. cujus frater tamen Henricus Rex brevi exiftima-tur eam legitimo Domino redditurus.Atque hic demum fafta paula, poftulat inftimtiordinis ratio,ut progrediamur ad defefibendum Hannoniae Comitatum. HANNO- e H A N N O N I A COMITATVS. 427 An NO NI A bona ex parte eft ea regio, quam,ut Czeiar in Commentariis a fleri t, in-jederc quondam famofiflimiilli Nervii > qui (ut fuo loco jam didumefl:) metropolim a-gnovereTornacum, urbem paullqante nobis defcriptam.Hasc Provincia,proutconftat,ex ejus annalibus, Belsicaque hiftoria , & fcriptoribus aliquot fide dignis , fsepius olim mutavit nomen, nam initio quidem Pannonia dicebatur a Deo Pane , incolis per rd cempus culto, hinc Latine fcribent.bus r,i, a Carbonaria filva plur.es dsm ut volunt J ,, eft, verior «mencettiorque partim Picardis conlmans eu: parte Comitatu sPcaldis flamen eft , & paPrs aliqua Flandris Gallicana. Territorium ejus patet i.Gong.rdmem quidem leucis^pr.terproptervjmt., mis, Mormautio maxime atque Dlvl jucundis in ac pulcherrimo quidem jiuxuiiau». iiauimveniaiu». etiam illud lapidis genus,quod Latini Indicem vocant,ab indicando: Belgis vtilgo dicitur ExPort^ 4*8 iH A N N O N I A. hinc & in varias terras diitribuitur ingens copia calcis vivat, quam vocant, fane pratftantiffimat. Habet denique tellus quamaltiffimas venas nigri illius & uftibilis lapidis , qui Sc apnd Leodicenfes eruitur, & carbonum nomine vulgo innotuit, etfi ilte , ob noxiam nimis odoris gravitatem , Leodtcenfi longe inferior. Continentur hodie Comitatu Hannonia: viginti& quatitor opida mu-vis daufa: Montes nempe,Valentiana (etfi iftte cum ter-mono fuo dittmtiam conftituant ditionem) Bochanium, Conc!at‘,™> Landrectejum, Avenna ,Chima-• a-’ JE^ur8um>l>hilippovilla,Bellomontium,Ma!o-bodium,Bavacum, Binchium, Rodium , quod & Rhetia dicatur,Sogmacum, Brennia Comitis,Angianum,Hall$, xeJlima.Cervia, Athum, Fanum Divi Giflenii.Lufa. Pagi mnt noningenti quinquaginta , Sc amplius, arces topar-chieque innumera;, inter pagos , ampli complures 8c pulchri, ac variismaximifque dignitatum titulis exor-aan. quales maxime Pequicurtium.Fontana.Lalainium, Monngmacum, Antonia,Bia,BrifoliHm,Lignaium.Rogii. MmnBarkmontisih.tiaaiommi.Trafegniacum.Efcochta. na.Trelomum, Sora caitrenfis,Brabanfonium, Aimeria, cum tot alus municipiis, ut prolixum fit ea referre, quare lumcit obiter fi dicamus , contineri Hannonia tres I rmciparus, decem Comitatus,duodecim Pares, viginti Sc duos Baronatus ,ieu Dynaftias, Abbatias viginti lex; Marefchakum (ut vocant) unum, tum Oeconomum quo^ quefeu Senefchalcum : Magnum Venatorem : Cubicularium,aliofque Magiftratus & adminiftros Principales-qui ut plurimum huic illive terra; ipfius genti vehit h$", reditarii.terrse herculesomnibus modis llorentiffim$"' 8c cum teftis , tum incolis ad miraculum pame differt$* cujus Ordines conftante quinque Membris; quorum" primum conftituunt ii quos vocant duodecim Pares, alterum vero AntiltitesSc Collegia Ecclefiaftica. tertium Nobiles, quartum majores illi Provincia Magiftratus. quintum denique Magiftratus Opidani. Progrediamur vero hinc ad defcriptionem magis lingularem, 8c primum quidem expediamus nobiliffimos illos Montes, terra totius Metropolim, M ONTES. ! ; ' ' - ■ - z-.. ' , -4 <4 / w ,V:T; . & X X ' >, V 4 V: ' MONTES. O n T i b v s , uti fcriptum comperior fn authenticis aliquot monumentis , non inde modo IV/ltiicnuvis aiiquot monumenti», uuu muw invuu "Sefadum eft nomen,quod fupramontem,feu verius collem, sdificati fint,fedd reverentia quoque Sc honore fandiorum aliquot hominum, qui in avium iftum & foli-tarium locum fecedentes , fanctam inibi & anachoreti-cam vitam vixerunt, ac feliciter tandem extin&i funt. ^uales,ut paucos tantum e quamplurimis proferam, Divus Gualbertus, DivaBerthildis, Diva Gualtrndis,templi Collegiique Montenfis co iditrix : Divus Vincentius, 2)ivus Amandus, aliique complures non virtutibus minus Scfanaimonia,quam ftirpe & Principatibus nobilif-fimihomines. Fluxit beatiiiimumillud &vereaureum foculum circa annuma Chrifto nato fexcentefimum , oc ner aliquod tempus , non in ifto tantum Belgarum tra-dru.fed 8c toto quam Tate patet orbe Gbriftiano, conlta -■tiffirne Ber.-Bnavit. Inftituatiir vero collatio inter vitam, ac merita hominum ejus aetatis, & eorum qid nunc (u-perfunt. illi, religiofi ac pu,dotabant palfim 8c exornabant in honorem & gloriam Dei Optimi Maximi, ac totius aulae cceleftis, inque publicum ommum bonum ,8C animarum falutem, coenobia, templa, xenodochia alial- dtis tantum CC fadtis , ledn^renousquuMuy nes inficimus, in contemtum (proh dolor! hphi^ Dei» oc commune detrimentum atque infamiam, ilii, tx fimul & orobi, amicitiam tantum & pacem yenabantur. illi cibo & potu , ut vitam frugaliter tolerarent: nos d-circo videmur vivere , ut immodica cibi 8c potus ingluvie turpiter obruamur, illi, incultu & czteraomm vita modelti,liberosfuos,ac famulitia, quin 8c reliquos om- nes cives bonis exemplis pranbant: nos,modelti$ omnis expertes,pefllma unicuique exempla probemus, exercebant fe illi honefte, religiofe 5c^arcumfpe6te i« lanctis fandis piifque operibus: nos .honore 5c reverentia/eli-gioneque poP-pofita vel turpiffima quaeque fla^itia nihil veremur committere. Pietati illorum & juftitia2,tem-perantiaeque, quibus, ceu indiffolubili quodam vinculo, tota continebatur refpublica , fubftituimus impietatem, injuftitiam.atque intemperantiam,quibus folvitur atque inficitur mundus. qu$ tam ex diametro fecum pugnantes cauffie, quid mirum fi contrarios quoque producant effedus ? videmus hoc nimifquam manifefte f illi enim vivebant bene, tranquille, & Deo pariter atque hominibus erant cari: nos & peifime turbateque vivimus , Sc Deo hominibufque fumus exofi. imo (proh caecitatem!) in eum jam lo£um devenimus, ut merito exclamare pof-fimu^cum Nafone: Vivitur ex rapto: non hofpes ab hojpite tutmt Non focer a genero: fratrum quoque gratia rara e fi. Imminet exitio vir conjugu filia mariti. Lurida terribiles mifcent aconita noverca. Filiu* ante diem patrios inquirit in annos. Vitta jacet piet a*; & Virgo cade madentes Vltima csdettum terrat ^ABrad reliquit. Sed ut unde me bilis 8c jufta nimis indignatio avocavit , eo tandem oratio revertatur: dico interlui Mon-ses ituviolo Trulla , qui e pluribus rivulis derivatus, prscipuum habet fontem ad pagum Grandrengam , ubi nams eft Nicolaus de Campis, Catholica: Regia Ma-jeftatis Fecialis, fluit autem hic Trulla continuo fere trium leucarum fpatio verfus occidentem : atque inde, m exitu hujus utbis, Hainam fluvium influit. Diffident Montes Angiano dumtaxat quinque Bruxella veto decem leucarum intervallo, opidum fitu 8c opere munitiffimum : ut quod inundari undigue poflit, 8c a-quis cingi ^ ac prater fitus ipfius firmitatem , non tantum robufti opeiis muro , fed 8c triplici admodum lata folia , tum 8c arce perveteri, decoretur, ampluminfu-per,pulchrum,8c egregiis publice privatimque adificiis exornatum, fontium denique limpidiffimas aquas ejicientium copia peram eenum. dives idem , 8c mercimo-niis, varioque opificiorum genere , ac prafertim fajarum textrinis , florentiffimum. Montibus fedem habet Confi-liiim illud Regium , quod appellattotus Hannonia Comitatus , Valentianis modo exceptis. ludicat autem hic Senatus MONTES. 43j Senatus definitive, ut vocant,funtque fententi* ejus decretorias, nec Mechlinias aut alibi retrahantur, cumque de plano (ut verbum forenfe eft (hic procedant, utantur-que municipalibus fuis legibus tam recentibus quam antiquis,, fit ut fine ambagibus ullis aut tricis , ied ex $-quo & bono unicuique reddatur jus. neque vero pro. nuntiatur hic decretoria ulla lententia, nili interveniente fupremo Hannoniae terrse Baillivio , tamquam Principis in civilibus fimul & capitalibus cauffis Vicario, quo munere hodie fungitur Marchio Renticenfis,Regius hujus Provincia Gubernator, quatuor vero Senatores ordinarii Severinus Francifcus , toparcha Sepmeneniis: Antonius Brunius : Philippus Sammius , cc Philippus Vilendum eft in hac urbe nobililfimum illud Collegium Canonicarum, quod tantopere celebratur per unr-verfum hunc tratftum , conditum primo Sc i ab illuftri muliereDiva Gualtrude .Diiciffavo^J H°amio™agm ,' Zb^\ c%erJe*un, — delepariTe^Dn"oSc,rmm^cipa& f pliurT^Sclnco ildtftmlTecdeberrimum illuni Ordinem Canonicarum , ad cultum Deo praftandum , & horanas illas preces , quas horas canonicas vulgo appellant de- cantandas.Ordinem vere nobjhlTimum; ut in quem folaj recipian- recipiantur Dynaftarum & virorum magnatum fili®-™‘“ hbus fpem aut conjeRuram daret.Et accefferatprtdem Mntonm quidam Olivarius, fecialis.piaorque.quttmpetrataab ^lban venia, ceu res Gallicas exploratum, animum ajjeverans,fi cum copiis faltem exiguu ad urbem accederet .jore oppidanorum plus loCC quife adigerent. Igtturcumeqm. libus levis armatura I 3 , fclopetanu cl O , c am f $ ramadurbem venit; coviijque infilva vteinaoccultatu duodecim aliquot fdefbesmihtes, cafum tentaturos, emttut: qm dtf. flmulato habitu,ceu vinarii minatores, idem dtverforium mgref. Ji inter canam ho/pitem rogM* * Aperienda hora, ejje ipfis vini plurimum , obfolu 4um ri0^u «civehendu™- atelue ignarus doltquartam dicit, attamen^fi maturius vsnent, cuftcdi promitterent, qui tempus non gravate pr&verterct,itd fummo mane hunc accedentes, cum ad Jpctn pretii portam maturius aper uijjet,hominem obtruncant, dave [que eriptunt. inde ur-hem e vefitgio cum equitibus L. Naffbvuu, invadens , eos per vicos difponit,ac,[cubi cftta autfenefiras aperiri confpicerent, illuc felopos explodere jubet. & vociferari interim, nc timerent aut hoftile quicquam tentarent. adefle libertatis au&ores & Auriacum in propincjuo, qui decimze tributum gravif-fimafque Albam exatiiones averterer. Id at.qmttmu tam inco>:dttoclamore aedum , ut velmiUeni.n *rmk <# videuntur. Vrb'capta,dum fic domtu oh/,derentur , neque reluiuacopU pro. Ztluellrfht Nf°v,M Pr°r>P't,'°gnit«™ quid merLntur. TerlTXdl’ T ebenar,e’'«" quingenti, qm/ingulo, d tMrUuJt* Ve erent ntn urbem ducit, inde curia occupata por. ’ u VaJlHm /latuit, tum Magiflratum rr ™ bl.*rderaffMHr •• non hoftem, fed amicum venif-e ’ Pf.01nde illarfam urbem habituros, adventare Auria-cum tratrem, cujus nomine rem tam magnam incceptaf-let.mhil aliud animo agitare , quam ut florentiffimum pridem Belgium contra vim Albani adjuvaret, ea oratione & extera belli inftrumenta ; xrarium ngens. fed,utin urbe limitanea, commeatus exivuus. oaza pluri-na,plurimum facrafupelleaili,, .. Atque hic, priufquam adulteriora progredimur, fub-jiciemus deferiptionem Valentianam. V A L E N T I A N A. X T A L ent i an A , fecundum lacobum Guifiom, \J & originem fimul 8c nomen fumpiit a quadam ” Urce,olim ad oblidendum ii? magna fua urbe Bava-CO quinque leucis hinc diffita Belgarum Regem Bavo-nem , a famofiffimo illo Brenno condita. loannesLema-rius fatis habet originem urbis deducere a temporibus I ulii Julii Cafaris, & adventu ejus in terram Galliam , fatia obiter mentionenefeio cujus Germana, viri illius (Ut addit) lororis, qua in hunc locum fecefferit. narratiuncula, quarum apud Scriptores Romanos, vel in ftemma» te domus Augufta , nec vola nec veltigium ufquam ex-tat, ideoque non dubie tantum Sc parum firma , verum _etiam,nr quod res eft dicamus, omnino fabulola. Idem ille lacobus Guilius, in difputationisfua progreflu, veritati convenientius afferit, Imperatorem Valentinianum in hunc locum delatum, & amoenitate fertilitate- lUDitituie , K circa quaiemcunujuc aivv™,,»,— fundaffe.quam de nomine fuo Vafentinianam vocaverit , plurimifque donaverit privilegiis & immunita, tibus.ac prafertim jure ^f/r/i.quo non ii modo ijm graviter elTent obarari,fed & homicida tuto pollent confugere. non aliterquam feciflelegimus Ro™u!u")l?,“1?°" mam tunc recens conditam civibus mcolifqu P • eatenus tamen temperatum , ut qui turpiter fibitesalie-num conflaverit, vel turpe commifent homicidium, eo prorfus non gaudeat, fed pro meritis puniatur, ideoque inter honeftum 8t turpe homicidium hicdiftinguirur. 5C fnperioribus faculis duello inter partes in urbis foro de-Cidebatur.honeftumne habendum effet an turpe crimen qui mos obtinuit ufque ad avum Philippi Boni, i P folita fua bonitate, rem cum religione Cnnftiana ex dia-metro pugnantem laudabiliter abrogavit. Sed ut reyer-tamur ad inftitutum , & opidi hujus vocabulum: icien-dum & Sigebertum in Chronicis Valent,nianam illud vocare, dum commemorat habitum ibi Concilium a Ca-roi„ X,-— T_____________rhrifti 771. Sita ett nobi- , wy limi- -i» —- nma quadam valle ad Scaldlm flumen,quod mediam fere interluit, & una cum Ronella, altero eam ad portam Cardonam intrante fluviolo, tantam adducit aquarum abundantiam , ut przetercomplufculas Infulas mire fortes 5c momentofas, per fingttlos fere vicos fubter domos labatur perennis quidam Sc jugis rivus non privatis T tantum- 436 HANNONI A. tantummodo civium uiibus , fed in genere quoque urbi muniendae peropportunus: ita ut lingulis paene palTibu& exftrui pomnt propugnacula , & potior urbis pars ex-trinfecus inuiadari. ab altera parte adfcenfus eft,collium formam obtinens,5c lat^ admodum profundaequefoffae, vallis Sc muris validilEmis communitae, quae omnia li-quisrede confideret,urbem non nili duplici exercitu,ac nefic quidem abfque magna difficultate, obfideri polfe, imo externo hofti paene inexpugnabilem effie , compe-riet.quod eventus quoque,ad ver fariis eam cingentibus, pluries comprobavit. Spectantur adhuc inter portas Tornacenfem & Duacenam reliquis quaedam veteris caftri,turres puta, 8c id genus parietinae, Scaldi 5c interioribus opidi propugnaculis claufas.Diftant Valentians Montibus,Infulis,& Tornaco pari fere feptem leucarum intercapedine, opidum fane amplum , amcenum , pluri-rimifque admodum fumtuofis ac magnificis sedificiis,in-ter qua> nonnulla funt operis mire antiqui, publice pri-vatimque concinnum. fpeCtabile autem pr$ cseteris publicum urbis armamentarium. Primarium ejus templum eft illud Deiparae Virginis, quod incolis dicitur nottre Ban/elagrande , 8c fundatum eftjuffu Richildis , olim Hannonise Comitis, sedificium certe haudquaquam no-vitiuni; fed antiquo opere & fumma arte faCtum, in quo variae funt, 8c perpulchrze quidem columnae, partim ex marmore , partim ex porphyrite , quse 8c triplici ordine diftinguuntur, mirandofq ie efficiunt arcus , Sc ampliffi-ma intra fupraque inambulantibus praebent fpatia,grato fane & peramoeno adfpeCtu. Alterum inter- primaria templa Divo loanni facrum eft. opus multo quam prius illud recentius , ut quod olim fortuito igne flagraverit: conditum,uti adnrmant, a Pipino, Caroli Magni patre,ve! (ut alii) longe prius a Gallia Rege Theodoro,ac tunc fortafle quam' poftea fumtuofius , ied & hodie fatis magnificqm. Sunt deinde & alia quadam templa, ac prafettim tria Coenobia mendicantium, in quibus peramplum illud & ' pulcherrimum Divi Francifci, iplendidiflimis aliquot Hantiqnix 5c Valentianarum Pfincipum tumulis , & fcitiffimis epitaphiis exornatum. Sicut apud Sodales Divi Dominici tumulus vifitur loan-nis Aw-nenfis , Balduini Imperatoris Conftantinopoli-tani nepotis»Sunt pratcrea Moiiafteria,X6nodo.c VALENTIA NA. 437 que id genus loca , pietati & religioni confecrata, lauto latis proventu gaudentia.EftSc nobile illud Collegium viris dodis abunde inftrudtum, ubi juventus Grscis La-tinifque litteris eruditur , 5c fandtis honeftifque prsce-ptis imbuitur. Item domus & receptacula tenuioris fortunae puerorum & puellarum , qui a pluribus utrmfque fexus magiftris varia difcunt opificia, atque hxc omnia tam infigni difciplina,tamque exadtis legibus, ut vel inde civilitas fimul & magnitudo hujus reipublic$ pluribus modis eluceat. Inter publica 8c celebria magis xdi-ficia , fpe&atur in angulo quodam verfus Scaldim am-plifllmum quoddam 6c perantiquum palatium ,quod ab annis aliquot retro ^nla Comitis dicitur, vulgo /a Sate an Comte , antiquitus autem audiebat ^iulalmperatoru. ubi* & lociipfius fplendoreA cceli faiubntate capti Ham o- ni$ Comites iidemque Valentianarum Domini, ut pm- msESSBEB: E£lEEEE'±|^E' *um nalatia Sed exuperat omnia opera tam publica 5uamprivam, magmficum illud & fuperbum_Pr$to-rium /vulgo ditium /, HaUe , & primano urbis foro m-lofitum: cujus frontifpicmm tomm e fefto per artem 438 HANNONI A. !apide;feneftris,& valvis varie ornatum: eo adfpedu Sv magnilitentia,ut fplendorem conciliet toti foro. Continentur hoc ardificio ab eadem manu 8c opere , templum Divi Petri, & eximium illud horologium, quod in edito pofitum,etiam procul abftantibus eft confpicuum,neque horas folummodo, fed 8c Lunat aliorumque Planetarum curfum , item menles & quatuor anni tempora, alialque id genus elegantias indicat. Horologio fubiacet forum frumentarium .amplum(aneac fpatiofum,nec injuris tempeftatum aenfve expolitum, fupra venduntur lans. ns Magiftratuum urbanorum , itidem amplat & laxat, necnon publicus carcer. ita ut unicum iltud sdificii corpus. quat(ita quadam capacitate , omnia ptene complectatur membra publicis opidi ufibus neceffaria. opus hercle bene &apte commenfuratum, fplendidum, atque magmhcum : conditum primum a Guilielmo cognomento Bono,Hannonis,item Hollandis 8c Zelandis Comite , Domino Frifis , Principe admodum bono, vir-tutumque 8c prsfertim jultitis fervantiffimo. Vincit tamen compolitiffimum jftud opus longe magis ompqfita poIitia,& aptiffimailla reipublics gubernan-tlsratio: qu$ m civilibusfimul 5c crimmalibus,c$terif-q e omnibus partibus , ita illinc exafta ut exteri fspe-exempla hinc libi petierint, qus in patris ftatu conftituendo iequercntur. inter alios Noribergenfes , cum ad lingulas psne urbes certos homines mitterent, ut exemplo veterum Romanorum , viris prudentibus omni in re imitandum, bonas atque laudabiles aliorum leges in ufum fuum transferrent, eas hic invenerunt confuetudines, ut cupide ftatim nonnullas arripuerint qus hucufque in excellenti illa optimeque inftituta re! publica obfervantur. Inveni fupremos Valentianarum Magiftratus folitos olim concedi in statem : fed mutatum hunc morem, quo occurreretur nimis hominum infolentis.anno 1302, ab loanne Hannonis Comite .cognomento Avennenfi , qui Senatum quotannis voluit renovari , plane ut hodieque in ufu eft. Conftat autem fupremushic Magiftratus ePrspoiito & duodecim Ad-feffotibus , qui ex primariis opidi civibus deliguntur,& varios adminiftros fibihabent adjunctos. His accedit V A L E N T I A N A. 459 luem particularem vtii^o int-i Kr»ni lori cedit 5c alius quidam Senatus , quvn» r:**>*>..*„* v appellant, & ex aliis quinque & viginti boni loci civibus conftat. is, petente fupremo Magiftratu, res ad opi-di ftatum pertinentes traaat, ac nonnumquam augeri folet bono aliquo civium numero , qui, ut melior habeatur confilii copia , & pro rerum tractandarum necei-fitate,advocantur. Solet denique urbs,ex veteri quodam more ac privilegio , in negotiis quae majoris momenti, & publicum bonum concernunt, convocare ad pul-fum majoris campanae Concilium generale civitatis uni-verfum populum repraefentans , plane ex more Romano , qui fimiliter convocabant Comitia fua centuriata. s»KSsr-asSf5&a5SS tentia,/fuam dicere. Neque vero habenpoteltn^ mmdlWa.«C«6rHmroa^ei teeirc, Maria, quamquam fit qui gemtam eam velu ad tru atque Bruxellae. Dedit prsterea celeberrimumut^ opidum multos viros illuftres , atqu kf^oriogra- dftos. quales maxime nominatiffimus ille hilton, g phus loannes Froiflartus» qui ip1.tloT es Molinet-triam fibi Valentianas fuiffe a8n°fpgg °nLnis. Simoii tus.Canonicuslitteranffimus &poetam g& ^HaSquMemVakntianai numerofamnobili-pittor. Habent qaiaem at.te cives mercatura; lomines occupent ac fuftentent. numerantur enimh.c multa non frequentia minus. quamfru6tUofa collegia variorum opificum, inter quos excellunt potiffltoum 44o H A N N O N I A. liqui ojJbttM contexunt, 8c tenuiffimur^ illud lintei ge. nus,quod Cameracenfe vulgo dicimus;item lanifices, 5c qui pannos tramofericos, undulatofque , tum multitia quoque, feu mocajarros, & quaflibct tere mercium fpe-cies, aliaque humanis ufibus neceflaria folent conficere. Habent denique Valentianze CaflelUmam , ideft longe Ia-teque difFufum territorium,& luculentis admodum privilegiis gaudent, inter czetera autem jure emporii,vel ut vulgo loquimurvini Gallici, antiquiffimo fane, ac reipublica* plurifariam utili. qu$ 8c nummos olim ex auro argentoque titulis Scinfignibus fuisinfcriptosfi-^navit. ea moneta materna dicebatur, & a civibus et-lamnunc oftenditur.Ordines hujus Dominii funt Antifti-tes,Nobiles,Ma^iftratus. Sed agamus hinc paucis de urbis progreffu, Scquomodo factum lit , ut diftinCta manferitditio , utqueuna cum exteris Belgica» nottrx Provinciis Auftriacx genti accreverit. Invenio itaque poftxdivifum in partes tres a Lethario Imperatore Romanum Imperium, fingmafque ijngulis filiis attributas; (iicceflbres luapte culpa flacce-fcentes,inter alia debilitatis fux indicia, necellitate ma-^isquam voluntate induCtos , provincias Palatinis olim a majoribus gubernandas tantummodo tradi folitas,alienare paullatim ccepiffe , ac PrxfeCtis fuis conceffiffe in fcudum. Inter exteras autem Lotharingia,quia prxftan-tiores haberet civitates , plures etiam numerabat id genus Gubernatores, qui Latine Cemites dicebantur a comitando , quia nempe Principibus fuis intimi, afiidue illos comitarentur, nos corrupto nonnihil vocabulo eos vocamus. Atque hinc extitiffe videntur tot illi Comites» quod jam fparfos videmus per orbem-terrx. namque munus illud,qua vi,qua favore Sc gratia,imo qua pretio denique Sc corruptela , pro temporum hominumque conditione, Sc tub fpecie feudi,aliifque diverfis prxtex-tibus, in peculium tandem converfum eft, Sc ex temporario fadum hxreditarium. nec id tantum in partibus tranfalpinis : fedfortaiiisetiam multo magis, ex eadem illa Sc Imperatorum Sc Pontificum imbecillitate^ in ipfa noftraItalia. Valentianx ergo, uti feriptum comperior, iuum etiam Comitem na&x funt. nam ut alia quxdam incerta nimis Sc confufa prxteream , legitur anno Chri-fti973. Regineriusquidam , cognomento Longicoli.is» 441 it V A L E N T I A N A. Comes Hannonis,una cum fratre Lamberto,Comite per id tempus Lovanii, emiffe hanc urbem a proprio Comite , ac tenui fle ad aliquod tempus contra Lotharia: Ducem Godefridum, qui przetextu juris proximitatiscona-batuream retrahere, quare ab-ifto etiam noftn fratres prstenfiones omnes & jura mercati funt,ac pacmcos ie-iein pofterum Valentianarum Comites infcripierunt. Lamberto mox fine liberis mortuo,fucceflit jamdiCta illa Richildis,Comitis Reginerii filia, qus maritum polt-ea habuit Flandris Comitem Baldumum. Sulcitata deinde labentibus fsculis varia fuper hac ditione lunt be -la: qua* tanta fententiarum diverfitate a fcriptoribus referuntur, ut necubi forte exorbitem, lubens me ab ulteriore omni illorum mentione fim • a . 5S5JSStSS£)T*Si%gg»igg e It primum h$c ditio ad Comites terra: Hannonis :in- de ad Duces Burgundis: argue hmc Auftriacam : pari omnino ratione ac Jure>9"° ^ C®tet4 Belgicte noitrs Piovincis. Gubernatur hoc tempore i Marchione Renticenfi , pluries nobislaud • ,• ciant i Ita de prs nobili urbe; etfi plura tamen notam di^ gna poflent adferri, qus exequitur fufius eleg ^ mentariolo.prster aha documenta nobis fubm ejus & do£tus civis loannes Vivianus. -nxta ■ nas, & una tantum ab urbe leuca, eft Fnlcher mum il- lud & opulentum Ccenobium V-comcnfe. qaodrnM alias elegantias ampliffimam habet ac omni librorum genere copiofam Bibliothecam. . ... Inter Valentianas 8c Cameracum , juxta nobilem pa-gum Happam, fitus eft quidam viculus , vulgo didus lAvemes le fec , ubi eruitur copiole pulcherrimum illud candidi lapidis penus ,quod tantopere prsdicat libris fuis de Archiredtura Leo Baptifta Albertus Florentinus, T 4 & ob 8r ob loci illius propinquitatem vulgo dicitur Iapis A-vennenlis. hic candore ad marmor p.vnc accedit, & maxima cum facilitate laboratur, nam & ferro facile vincitur , & quovis inftrumento (ecandum fe ac fculpendum prsebet, nullo plane vel fciffionis vel ruptuta: periculo, quare tuto eo utuntur ad varia operum genera ftatuarii" quia vero natura infirmus eft, nec ferendis cocli injuriis' gelu puta,& imbribus,ac ne ventis quidem marinis: excogitarunt hi homines , ne quid illa teneritas apportaret incommodi .corroborandiillius & confolidandi ratio-Strte-T multo.oleo.Rummijunipermo,aliif. i^a^mmftTmeHnducint qUibUS Va'idam 51 S^amum, vulgc> BoHchainAd fmiftram eft Scaldis ri-P , dio inter Valentianas Cameracum itinere, id valSnmUOfa^ Utra?,ue leucis abjundtum;opidum per fe acvel^ideo^nmmMandunn ^ciuodcondfm^ciHm^P^rd’ cv r!^t" Pefei:ebatur olim hic Comi semto filio Comitis teme Hannonis. Opidu Scaldim a Georgio Montigniaco, Dynafta Nojellano ad Quercetum diftat Valentianis trium leucarum fpatio, Cftque opidulum fatis munitum , & aliis etiam partibus memorabile, fiunt enim hic panni illi fubferici quos vul-go[emiojfctt&s nuncupant, & fatis magna vis linteorum, ita ut mercimoniis mediocriter floreat. Olim fedes fuit & dotalitium ,Comitiffarum Hannonis, fedpoftquam ■potiti font ea Duces Bur»uad:$ , fuffetium ei eft Bin-chium. Querceto prsfettus eft vir llluftris Antonius a Goigni: Dominus loci Veneiiei au bois. Condatum ad dexteram Scaldis ripam eft, altero i Valentianis milliari, opidulum fatis lautum , & exigua arce conipicuum. quod pro femiffe quondam in ditione llluftris Rocchendorfii. qui ob nefcio quas cum Principe fimuirates.in Turciam primum difceffit: atque pide in ©alium mox revevfus habitus inibi fuit fti- pendio penctiofanequara honefto ac meritis fu is condigno, hinc . militaram abiit ad Regem Romanorum adverlus Tureas, 8c in Pannonia tandem occubuit, interea autem vat-nierunt hic ejus bona.Alter opidinottrifemiiTisdebeba-tur Excellentiffimo Montpenlerio, qui ad Divi Quintini nuper captus,eum una cum Lufa,opidoinfradelcriben-tlo , divendidit nm ranrivi rornoris redemptura eo commodius i bet Condatum viuuam muiLi-n....»—....... qute contradtis fecundis nuptiis cum Illultri Mansfet- vapLU51t'um una vum Juuia3vj^ivivAni*« do , divendidit, pretio pro captivi corporis redemptura co commodius dependendo. Hoc tempore Dominam habet Condatum viduam Illuftriflimi Comitis Lalainu, qu$ contradis fecundis nuptiis cum Hluftri Mansfel-dio ,cedit hunc locum Hugoni Lalainio filio,adole-fcenti fummse fpei. cui defundo fuccefllt Marchio Ren-ticenfis. minores vrbes. dgm Rex Gallite, pace anno fequenti fatia, Illuftnffimo Duci Arfchotano, cui hereditario jure debebatur, fed permutavit cum Duce bonis eqmfque legibus idem Cardus Quintus. Gubernatur hoc tempore ab Illuftn Pe-trejo.ToparchaBoufiaceno. s,r^r, A v en na pofitaeft ad torrentem Hepram , ScLan-XAdrecejopariter acMalbodio quatuor leuctsabjun-Cta. opidum fane bonum, munitum, & Comitatus thgni-tate fpetiabile. Erat vero & ifta nuper in ditione Ducis Arfchotani, qui accepto aiquivalente pretio permutavit eam cum Rege Catholico, quoniam enim m confiniis Gallie , potentiore opus habebat Principe , qui fecutam prteftaret ab hoitili omni incurfu. Gubernatur a Domino Dabencurtio. , n . . Himacvm in nemore fitum eft , ad iluviolmn Blancam, 8c Avcnna fex leucis abjuntium. lacobus Leffabteus Vanavillam indigetat.Domos habet mediocri pulchritudine : tum Sc regiam Principis , hortis ac labyrintho amam m. opidulum certe munitum, lautum , concinnum , ita quidem ut Principatus gaudeat T $ digni- 444 a A N N O N I A. dignitate,cujus titulum inter cseteros fnos infcribit Dux Arichotanus.Fuitquidem mifere nimis multatum,ac de-ftruitum iaepe , per ultima ifta cum Gallis bella: fed in-ftauratum rurfusac reparatum, fic ut multo quam ante fitpulchrius,& adverfus hoftiles infultus munitius. Cef-fit nuper benignus parens Illultriffimo filio fuo Carolo, qui in uxorem ducta unica filia Caroli a Brimeu , etiam Comes Meganus eft , juvenis fanead humanitatem fa-tius,5c clementilUmus Princeps. A/f Arivebvrgo nomen a fe fecit Maria Regina i.VJ.Hungan$,qii£e,. jubente Carolo Quinto Imperato-re.condenaum curavit, paullopoftquam DominusLon-govallius & Martmus Rqffemius fuccintii exercitu vallico , e Brabantia petierunt Lucernburgum anno l?42. Situm eft inter duos torrentes: Blancam nempe, a. c^uo teli tantum jaetu, & Nigrani, unde feniileuca civ-citer diftar.tertioquidem a Chimaco,decimo vero Montibus milliari. opidum litu & opere munitiffimum , valido admodum muro.ac pulcherrimis quatuor propugna-cuhs cintium.quseSc quadrangulum illud, Sc invitium efficiunt, quod ita tamen imelligas velim, fi praifidiofa-tis valido muniatur , & fideles agantur excubis. neque .> at ,llud quod nuper anno i s?4, quando mera defenfo-rum ignavia.ettj cauflentur Gubernatoris perfidiam,gffi-viiiimo fane totius Belgica detrimento, turpiter fuit a-miilum. ex quo tempore manfirin poteftate Gallorum, qmnttperrima ifta pace , id eft anno demum i yvo reddiderunt. Pratetium habethoc tempore lacobumBria-fium,Dominum Valtencheulium. "I^Hilippovill/e nomen fatium eft a Philippo i. Rege,opido inter Carolomontium (unde unius leiice) & Mariaburgum (unde fefquileuca fpatio diffidet) anno demum 1555; extrutfto , idque Galli ex Mariaburgo (quo tunc ille potiebatur) excurfionibus prohibendis, conditum vero novellum hoc opidum eo modo & forma, ut fitu, opere , muris , 8c propugnaculis opportune dilpofitis, habeatur pane inexpugnabile. Gubernatur hodie ab Illuftii Giimefio, Dynafta Florennenii. T) Ellomontivm Chimaco pariterBinchioque _Dtantum quatuor, Montibus vero feptem leucis abjungitur. fitum eft in amceno colle, unde accepit 8c nomen, perexiguum quidem , fed amomum valde & pulchrum ehrum opidulum , quod Dynaitam agnofcit eumdem Ar-fchotanum , cujus ab annis aliquot rutro follennis fedes' eft. Attribuebatur olimfecundogenitis Comitum terra; Hannonite ,.unde & Comitatus titulo dignitatcqae fplendet. Malobodium, vulgo Mtbcwc,Montibus quatubr fere leucarum fpatio diffidet, interluit bpidum fluvius Sabis, quod propterea mercimoniis fatis floret, celebratur lue omni fabbatho admodum frequens mercatus fili ex lana, mercis haudquaquam poenitenda:, ut ex qua/a/ai porro 8c fexiiojfctta contexantur. Habet etiam iftnd. opmum unum e nobiliffimis illis Canonicarum Collegiis, qualia-nempe Montenfe illud & Nivellanum iiipra nobis de-feripta. Malbodienfe hoc inflaturam fult a DivaAlde-gundi;qua: & celebre illud templum condidit,cm ab ip-fa poftea factum eft nomen. Eft autem & penes iftas Ca- niftrent. gaudent infuper eo privilegio monetieillius ejhgiem prteferens,quarum ifta monetula per totam quamlJte patet Hannomam, Ufque ad ipfam Bruxellam, fic ut nemini liceat eam de- Bavacum,vulgo Bat/aa , Montibus diftat qumque leucarum intervallo, & communiter audit Bavacum Wal-lonenfe, Bmai< Wnlome, ad diferimen cognominis opidi, qnod in Gallia fitum vocatur Bmm Picarde. Noltrum no-die perexiguum fane eft opidum. etfi qmdam Hanno-nienfium rerum Scriptores ,tum & alnqui fortaflise s exferibunt, velint antiquitus fuifle maximi nomims ac momenti civitatem, conditam a Bavone Trojano, oCBc,-gium didtam , unde porro dedutium fit Belgic$ noftra: vocabulum, imovero fuifle hanc eam urbem, five potius regionem, ubi Catfar in Commentariis bonam exercitus partem in hibernis fe habuiffe commemorat, fubjungen-tes, habitafle hic eo svofortiffimos illos & potentiffi-mos Bellovacos. Nos, qui apud Commentatores iftos, faepenumero inter fe pugnantes, non invenimus anthen-T 6 ticum 44« H A N N © N I A. ticum ullum hujits rei documentum , prsetemiiflls antiquis illis hiftoriis de Bavone Trojano, & id genus inventiunculis, nullam in fc habentibus certitudinem , ut quidquid dici poflet de re tam gravi, ledoribus effet in promptu, confugiendum duximus nobis ad ipfos Ctefa-ris commentarios, qui cum & facilis fit & perfpicuus admodum fcriptor , melius certe quam quiiquam interpretum, mentem fuam exponit, ut qui eum intellio-at non temere poffit aberrare. Quare adhibita tabula geographica , Scconfultis aliquot dodis atque rerum iita-rum penus viris; examinatis denique plufculis locis ex iildem commentariis, maxime vero fecundo & quinto, lumtis: primo quidem palam conflare dicimus,Belgium Calari nihil aliud efie quam opidum , five locum aliquem Belgica:,non autem integram ipfam regionem, fecundo,Bavacum iftud Wallonenfe ,inter Montes Valen-tiarmfque politum, vetus illud Belgium efie omnino non pofle quasduofic ut diximus fe habere,argumentis luce mendiana clarioribus evincemus. Ordientes itaque a priori illo capite,quod ad Belgii nomen attinet, dicimus tiujusajremonis noftra: veritatem aperte fatis conftare ex varus quinti illius commentarii teftimoniis. nomina-tim vero ex ea legionur^diftribinione,quam feciiTe nar-ratur C$lar3poft peratium Samarobrinae Gallorum concilium, inquit enim, eo anno fru?nentum in Gallia, pro* pterjiccitatcs , anguiina provenijfet, coattum fe ahter, acfupe-nortotto annu, exercitum in hibernu collocare, Icgionefque in plu* res civitates dtflribuere: cx quibus unam in Morinos ducendam C. Fabio legato dcdtjjh: alteram in Nervios Q. Ciceroni: tertiam in EJfuos L. Rcfcio : quartam in Rhemis, cum T. Labie-iio in confinio Trevnorum hibernare jufijfe; tres in Belgio collo-cajfe: his M.CraJfum Quxflorem , & L Munatium Blancum, & C. Trebonium , legat os prafecijfe: un.im legionem & cohortes quinque ih Eburones , quorum pars maxima e fi inter Mofam & Rhenum , mifijfe : hu ^/Titurium Sabinum , & L. Muruncu-leium Cottam prafecijje : ad hunc modum diflributis legionibus, facillime inopi a frumentaria fefe mederi poffe exiflimantem. atqui harum tamen omnium legionum hiberna [prater eam quam t. Rofto in pacatiJfmam & quietifimam partem ducendam dederal/tampYopinquafuiJfe inter fe,ut millibus paffuum centum continerentur. Expendamus vero hanc narrationem, & videamus, quopado dici poffit, aut credi, Belgium Cjefari fignincare fignificare totam Provinciam: cum nominatim rccenfeat quinque Belgis civitates, in quas tot illas legiones hib jam jietis legatis diftribuerit. quatio te , qusnam ° c-rihpnrli ratio , quive calami vellet intellegi ? error, 11 liib Belgii nomine , Belgiam quilve umquam allequi queat, 111 quanam tam magns Provincis parte tres illas jamdidas legiones collocaverit : non eft vero credibile in feriptis aut lententia Caelaris tam craffos extare errores, quare ex hilce nothis OC aliis aliquot argumentis omnino ftamendum eft , Belgium apud Caelarem vel pro urbe,vel pro alio faltim peculiari & memorabili Belgis Ipco,interpretandum. Nec abfurdum Iit credere,Bavacum illud Picardum.quod vocant , antiquorum Belgium effe,ac nutrire P.0™,1* , ’ J ' timinunam hiemem, tres a Caelare nullas Ig , . " conftat enim e variis monumentis, m,axl™inl,°|, vacos civitatem. Quin & illud cohfiderandum eft.Beltovaco^ tam potentes olim ut ^^Jfffdebere , prout tentum millium armatorum , ,j mgi:untama-=.,=s quo (que PoF^.^em^^ervc^nm^lTa potuit gmtuJme dignam cmtatem luribus locis , ceu cis.facit mentionem. Summa el . g^ abundc ^rSBcK^^un^m iilud caput , demonftratun , velut Pr°™ir™"s * v= ac de im rum ordinibus, vidoria fua fubktu N HicP,:e_ ftatim nuntium in Bellovacos (id „ , eft) ad M. Craffum mittit, cujus hiberna aberant ab eo folaviginti millia paffuum i Fabio vero mandat , ut m Atrebatium fines legionem adducat, qua fibi inter ciendumfciebat: Lalienofcribicfi^reipublicscommo- 4+S HANNO N I A. do facere poffet, cum legione ad fines Nerviorum veniat : reliquam partem exercitus , quod paullo aberat longius , non putat expeitandum. Hora tertia dieife-quentis adeft cum legione Craffus , quo SamarobriiuE przefetio , ipfe Csefar eo die millia pafiuum viginti progreditur. Fabiusyion multum moratus, (obferva qutefo difciplinam & obedientiam militarem) Catlari in itinere cum legione occurrit. Labienus,juftas ob cauffas ex hibernis profetiionem facere nequiens , Imperatori fe ex-cufat. hic.coniilio ejus probato, 8c communis falutis auxilio in celeritate pofito,venit magnis itineribus in Nerviorum fines , & Ciceronem de adventu fuo pluribus nuntiis facitcertiorem. ipfe interea progreditur. Atqui nt iumma celeritate hic ufus fit, prius tamen quam pervenite potuerit ad hiberna Ciceronis , fi ineatur exafta temporis in itinere pofitiratio,tresut minimum dies impendit, quets triginta circiter leucas Gallicas eft emen-lus. Ita ut ex tota ifta narratione palam appareat, Bava-cum Wallonenfe non poffe ullo pa&o Belgium illud ef-:e > V0 C$far tres eas legiones Craffo & aliis illis duo-bus [egatis ducendas commiferat. primo ; quia cum in Nervus effet Cicero,ideft.multorum judicio,juxta Tor. nacum, populorum illorum, ut exiftimatur,metropolim; iequeretup, iftud Bavacum decem dumtaxat leucis Tor-naco abtuiffe. quod ii verum fit , numquam aufus f11 i f-iet Ambiorix Ciceronem adoriri: neque Cicero tam urgenti neceflitate, fic inftanter auxilia petiiifet a Csefa-re , qui triginta ut minimum leucis aberat, fed potius a legatis Belgii , fibi cum tribus legionibus tam propinquis, notandum prreterea, fi Bavacum iftud fuiffet Belgium , nihil epus futurum Catfari, tunc Samarobrinae agenti,ScTornacum petituro, iter facere per Atrebates, hodie terram Arthefiam. Sed an aliud argumentum ad-ducemuseo validius., quod videlicet ipfe Catfar adferat, ftatim fe nuntium in Bellovacos ad M. CrafTum mififfe, quem paulloante narraverat collocatum afefeinBelgio ? hic certe oftendif Belgium in Bellovacis fuiffe, qui proculdubio ii funt Picardite populi,quos hodie dicimus Beauvoijins, 8t in quibus Bavacum Picardum eft , non autem in terra Hannonia.ubi Bavacum Wallonenfe. Quod quo magis firmetur, attendatur obfecro, Sueffiones^ho die vulgo Seijfinsjmedios collocari a Caefare inter Bellovacos vacos &C Rhemos, quos nunc dicimus Rc-imsen Champai-gne. unde palam colligitur,Bellovacos fuifle Belvicinos, remotidimos fane a. Nerviis, ideft Tornacenlibusno-ftris,ubi tunc Q/TulliusCicero.Addimus velute fuper-vacuo , quod cum in Carnutibus , hodie voce nonnihil corrupta Chartres, opido quindecim lupra Panlios leucis pofito, interfectus effet a fuisJTafgetius,natione (rallus, fed qui ftareta partibus Romanorum : CxUr, veritus ne civitas eorum impulfu deficeret, L. Plancum cum legione ex Rploin trimanam illis tunc proximo) celeriter cum Hannoni* foret, nimis diditum certe fuiffet aux,-liaribus iliis copiis in Carnutes ufque mittendis , piom-to,eas habere ex locis multo vicinioribus. • fufficiant demouftrando , quod Belgium diu non potuerit elTenliud . J9“|™i|^"ftdchuculqieno. E"Er,f;£s.s::EE= SSS!«SESE£skss rumrerumcbnfuhone.bxumemamc m demonftrationibufque extra omnem diibitand aleam politis . manifefto etiam paret, Samarcbr,nam illam, m qua tunc Caeiar.non effe Cameracum. quod men, 'inter quos aliquando etiam ego , Nam illorum me abripi mter Samarobnnam oc Ciceronem , \ mum erant leuc* : qu® fi iltis credendu > . j plures duodecim tredecimve. i Samarobnna in &el. eium iuxta Csefarem quidem , eflent vigmti quinque liTlHarGk^fecundum iftos vem Plus quam ngmu quinque leuca; Teutonicas.tantum fiq , meracum & Belvicinum , vel fi Belgium dicere malu-mus, intereft. quare Samarobnnam oportet fuiffe longe viciniorem Ambiano , non ignobili Gallis opido , quam fit noftrum Cameracum. Sed ne videar nimium curiofus, abltincbc deinceps ab ulteriore omni cenfura, referam. 4*0 H A N N O N I A «jue me Jubens ad elegantem aliquam perfbnam, quze 5c altas 8c fimiles omnes res aliquando pertractet opufculo aliquo lingulari, & leCta magis ac valida argumenta in medium proferat, mihi in prazfentiarum fatis eft dicere, tantas fuifle ac tales , ob cauflas paulloante commemoratas, regionum illarum ruinas atque mutationes, ut nemini mirum videri debeat?, in antiquis his & a feculo noftro remotis rebus tantam interdum confufionem at-uue caliginem inveniri. lam vero ut unde paullifper deflexit , eo redeat oratio; profiteor lubens atque a-gnofeo, prleter illa qnte feriptis extant tradita , inveniri palam & viii apud Hannonios noftros Bavacenfes ac tam intra quam extra urbeculs noftra: pomeerium , multas pn ci illius fplendoris reliquias,5c inlignes antiquitates: nter alia vero complufculos nummos Romanos, quss c/arum fatis atque apertum prabent indicium, luiiie oiim rem magnam, & momentofam. admiranda vero pra* exteris via illa delapidata,qux Pariliis per hoc opidum ducit in Tungros , & inipfa Tungrorum deferi-Ptione mfra iterum memorabitur, item altera illa mira-oilis via,olim in totum filicata,qux inde a Rhemis Cam-panix per hoc noftrum Bavacum , protenditur ufque ad vortracenfes in Flandria, quod eft iter plus quinquagin-T? •i?Caruf11 »^ve centum viginti milliarium Italicorum. fcxlftoopido probant incolze variis argumentis oriundum fuiffe magnum illum Belgium , cujus libro 24 hi-Itonx lux meminit Trogi abbreviator luftinus. illum inquam comitem Brenni;qui polt obitum Alexandri Ma gni.inPannoniam primum cum centum & quinquaeinta millium armatorum exercitu tranfiens , magnis inibi fa-itis progretiibus , in Macedoniam porro irrupit ubifu-fo, capto 8c decollato Rege Ptolemseo , tandem & ipfe victoria infolenter ufus, a Softhene , uno e Macedonum Principibus , fufus eft. Quod cum Delphis accidiffet Sc Brenno;qui nihilo (ut jam alibi dixi) minorem quam ipfe exercitum fecum adduxerat, & cum dolorem vulnerum ferre non poiTet, pugione,vitam finiverat: Bel-gius cum fuorum reliquiis , id eft decem circiter hominum millibus, Gratcia excedens, ad internecionem una cum illis occifus eft.Neque vero tam miferanda iuperio-rum temporum clades,tamque ignominiofa priftinae magnitudinis deminutio Bavaco noftro iuffecerat, niti & • ultimis 'l bello MONTI VM. 45j bellis iterato a Gallis exureretur, mifereque F devaftaretur. fed refurgit tamen & inftauratur paulla-' tIm Per amicam hanc pacem. Binchium,vulgo dicitur Binchefixum ad ramum quem-l dam fluvii Hainae,& Montibus tribus leucis abjunctum, jj opidum fane antiquum, ac civibus olim frequens: fed I continuis hifce bellis ita mifere attritum , ut incolarum \ plcnque Montes migrarint. Erat nuper hoc opidum di-/ nonis Maria: Reginae Hungari$,cuiin vitam, ut vocant, j donaverat Carolus Quintus Imperator, quo tempore ip-i ‘1U1C Belgicae praeerat, quare & luculenter id inftau-i raverat, 5c palatiis iimul hortifque fumtuofisac plane regiis exornaverat, eft enim revera locus vel maximo quoque Dynafta dignus, live tu miram coeli temperiem ipe<5tes , five commoditatem venationum, aliafve id genus delicias. Profe<5ti flint eo anno i ^49 > idem ille Imperator & Princeps Philippus, quo tempore ifteinaugu- -picumao apparatu, ac ram uvuno ---— curlibuSjtamque celebri pompa & ludorum magmhcen t,a > per continuos aliquot dies, Regina jamdicta exce ni.. _ _ fanfnm aKp(r ll — , »' wi vviii*nuv>o v in. Pit, quantam vix fide quis affequatur, tantum abeit ut digne defcribat. Sed contra cum hac tranfiret Rex Gallise anno 15^4, Marisburgo Dinantoque recens de-vi<5tis,Sc vitiorize compos remearet in Regnum, opidum nullo fere negotio occupavit, cumque proprio quodam odio profequeretur Reginam Mariam , propter crebra incendia, hujus inttmchiin Picardis excitata. pra> fitrtini vero exuftum Folembrajum , amceniffimam fiiam arcem, vindicaturus tam infignitam injuriam , non omnes tantum heroidis ejus domos 8c elegantias deva-ftavit, fed & opidum ipfum incendit, quod furrexit tamen,& quantum ad privatorum domos, in priitinam fa-ciem reftitutum eft. lullit infuper idem Rex, eodem furore a<5tus , incendi ampliflim um illud palatium, arcis propemodum forma excrutium , quod vulgo Mari*-montium vocant, conditum in finitimis patne immen-fofumtu .mirandifquehortorum deliciis exornatum, ab eadem Regina, unde difcimus , quam periculofum fit magnos Principes irritare , quamque verum iit illud vulgatum, " ^ ~4n nefcts In.^sU Re£tbM rjft mmus: Ira longe latequc ipforum potentia, 5c inftaurare , quam punire & de- lta eft. porrigitur nec prxmiari minus 5c moliri norunt. Rodium,vulgo etiam Rethia dicitur a Ruthenis, diftat autem Binchio quidem duarum. Montibus vero trium leucarum Ipatio , opidulum mire antiquum , bonum > amosuum , & ampla in pagos agrofque circumjc-aos jurifdiaione confpicuum,ideoque titulo Comitatus a Carolo Qnmto Imperatore nuper illuftratum. Eft in eo Ccenobmm mftimn Pr$monftratenfis. item pulchrum quoddam facellum Beata> Virginis, miraculis, uti perhibent , inclytum , ita quidem ut 5c Pontifices 8c alii qui- a ■~ J--1 ul vv rontmces oc aiiiqui- r!*1fiTCT Xar“s i.llud donariis atque honoribus -------- Vdl-------- vxw.xcix,,;, atVJUV UUUU11UU» prolecuti lint.Fuit non ita pridem in ditione Illuftriftimi Principis AdrianiCroji , viri 8c rerum politicarum tra-ctandarum induftria,5c militari fortitudine longe clarif fifni. qua; virtutes 5c plurima fummi momenti officii ....'1;“": vuLuic» uc plurima fummi momentiofficia acceptiitimum eum reddiderant Carolo Quinto Imperatori, a quoetiamadfummosquofque honores & dignitates evectus eft. mortuus tandem anno 1^3, Flan-dri$8c Arthefis Gubernator, exercitufque ad Teravan-nam archiftrategus. Succeffit ei in Comitatu RoJienfi loannes filius, peregregius adolefcens, maxime vero intrepidus idem & acer militiae, cui fucceffit nuper Eu-ftachius frater,Praefectus Divi Audomari, vir eximis dignitatis. Sogniacum in propinquo habet amoeniffimum nemus Sogtuacenfe, qua id adfpicit Brenniam Comitis, diffidet autem Binchio Monribufque pari trium leucarum intervallo, ad fluviolumZinnam , unde fumit & nomen, opidulum fatis bonum , 8c celeberrimo quodam Canonicorum Collegio, cui a Divo Vicentionomen eft, & in opi-dum ipfum ac territorium ejus jurifdiftio.nobile.Gigmt prae caeterisifte locus multos infignes Muficos, canora valde 8c fcita voce praeditos, penditque ut plurimum in hoc opido Princeps Cantoribus fuis mercedem & annua honoraria. Brennia Comitis,Montibus quatuor,HalIis vero tribus leucis abjungitur,opidum perantiquum, ut quod conditum fuerit, adeoque 8c nomen acceperit a famofiffimo illo Brenno , urbis Romae defolatore , prout fufiusfupra narravimus in deferiptione Brabantiae. Confpicitur hic hodieque BE LLOMO NTIVM. 4{j hodicque perantiqua quaedam turris , Brenni iilius , ut perhibent, monumentum. Angia, qua: & Angianum dicitur, vulgo £nghicn,Atho quattior,Montibus quinque leucis abjunctum eft, opidu-lum lautum , ubi ingens conficitur optimorum tapetum vis. Detentus hic fuit nuper in carcere Comes-lta-buli Gallise. opidum eft in ditione Ducis Vindocinenns# Natus inibi lulianus Hazartus inftituti Carmelitarum, virtutibus & dotiriua infignis vir , ac voluminum aliquot fcriptor , prout videre eft ligillatim in Bibliotheca pluries nobis laudata, obiit in coenobio fuo annoChri-iti 152?- Hallae vulgo audiunt AW7ra VameHauIx. iits autem funt ad eumdem Zennam, qui medias fere interlurt,ter-tioa Bruxella milliari, inipfoadeo Brabantiae & Han-noniteterrse confinio. , „ Additam, [op.iun tomen habet a Utela Uanetut Hal lat,«L pofim 4Ht homines defendt ab aeris injuria folent, eadem hac vox nobh V G«Ui< ,n ore & f eft pro Atm Wa ejum ibi conventm.&in mo acfudo agunt. Sic Okrn fuere , lanificii & lanificum domus. modo ab ^achntad Palladem tranflata , in qua optimatum artium doblores IT difcipuli cottidie operantur. Pauca de (itu, & arce, ^^^AgeT inami>it‘ubt)nuc;f6ecu'ida pratis arvi, , que pUmctet, quam Zennaflumen interluit, & iff"*'“m et,ium = Itnc rivis amwbufque auftum Bruxeliam , navium in e I,JEftTnopldo .lies'jacta,Div^ YirEini dedicata. CMjm ala ingredtetiubmfimfira facellum habet JnJum d dique, etiam d longinqui, locit, quotannu pnmaVemmcaSep-tembrU. {uftatu, & felemu die, eft) FuuehmfedalitM antiquitus inftituta-, & codex afervatur, in quem mmna dederunt. Sunt Principes utriufquc[exue, inter es; Cadar Maximilia- nusl, cum uxore & liberis;Rex Angbx Henncus VIII, 4*4 HA N N O N I A. cum uxore &: liberis , eidem Cafart amicus: Dux Brabafl-tise, Lotharingiae, Limburgi , cum uxore & liberis: Dux Geldriae & luliaci: a/ii, a/it. Sunt praterea duodecim partim opida>partira mumiipiatcjua ditta die HaUitfefi fiunt’. W cfi , ab tii mifii primores aliquot civium aut incolarum. QujbM Ecclefiafta & Magifiratus Hallenfes obvii jiunt y comites & b°0 nefie excipiunt, & ad adem fi at namque deducunt, lifdemvin* & cibi fienevolentia ergo offeruntur. Illi autem , profiuo quifqu* epido aut municipioychlamydem Diva offerunty ?iumero univerfi duodecim : aut [quia affatim jam chlamydum efl) ipfas ab adi' tuis templi fumunt , & certam pecuniam in pios ufits rependunto In [applicatione deinde , cum fiatua per urbem & [uburbana de» fertur3uli comites funt: & ordine etiam humeros fupponunt, pi* amulatione[aerum onus affectantes. Opida [unt ijfia: Athum» Tornacun^Bruxella/Vafentianae, Condatum,Namurun3» JMunieipia autem,Lembeca , Quijurania, Crifpinum, Bra-uia, Bufigniacum, & Sandti. Lipl. cap. x x x i v in Diva Hal. Tabula ara incumbens ex alabafiro^legantiflime calata tfi* Joannu ^Aitifia opus. Statu* haud magna [bipedalis circiter)#1 e puro nec medicato ligno ejt. LipfillS cap. v i dicit, eam im-munem ab exitiali pe fi eab incendiis 3dvi bellica : exempla po» nit3& rei monumentum fiatuit: Servantur , inquit, centum circiter globi e ferro aut lapide jn ade [aera, arcis/igneis condi' ti,qui triginta, quadraginta,[unt & qui fexaginta, pondo libras pendunt. Statua illa in media ara pofita , fed auro puro induti a. Filium brachio uno prxfert, altero florem hin inauratum. 1 n pe» Clore monilu vice [unt uniones [ex , puri, grandes: & in eorum medio carbunculus,fivepyropus lapis,quem rubinum nos d colo» re vocamus. yAt in capite corona e fi puri puti auri. Sunt deinde [ut ad donaria & ornamenta facelli veniamus) in eademara duodecim Apoftoli, ex argento fabre fatis fadi: quos inibi et' tam nuncefi vtdere.fimulque ad latus utrumque ara duos cce-leftes genios, [ive angelos,eodem metallo, candelabraprafiren* 1es,& venerationem Diva exhibentes.Supra hat fiatua*, ibidem duse funt militares,d/f variepidurata. ^ ^ curante & donante. ‘Denique 4? tabula <•/?, in qua ipfc fupplicu habitu effingitur procumbens ad Div&genua-, & z>erfns ahquot Gallici tnfiripti: anmu [ubfcrtbitur c I 0 CCCC L v, Martii dtesx x. CarolVS filiu* ejus, cognomento &■ re A v d a x , donavit falconem argenteum , Maximi-Ll AN v s I Imperat, conft icitur etiam nunc , genibus ntxus9 in facelh dextro latere Jabulatopaullum altioreJoncaM,*? cetero cultu militari.Pone eum Albertus Dux Saxonta geniculatur, itidem armatus ; qui bellis tunc Belgicis fidam fortemque operam Maximiliano prabuit, & filio ejus Philippo. Illum ejjeitnjtgnia> gentilicia fatis ofiendunt. Eli & tertius , ve/ut per fubmifitonem paullum ab illis remotior.oenu pariter flexo: quem.ex injignibus, gentis Metunia elfe apparet: ac fortaffe Robertum Melu-u wvtum. Dona Maximiliani ssfsassar. ”53 Litu Idem Ccibhumgrandem inauratum, operti viri armati,venibus nixi,manibus tn caiumjww >j rr bitu,deditdicavitque.Idem fcjphtmgrandem antiqui. Idem militariforma chlamydem,villofo feneo , ' tertextampnfivnibus imperii,&gentis ^Auftn*>jfecofatfm‘ A ~ BERTVS7 AVSTRIACVS Accura m , pondere & opere infignem : «?«< netttgal atldidit,utin mum Mile effigiem focrurn luceret. I(Mella Eugenia, ejm uxor , chlamydem putavit.auro & iJl‘n 5 . , »». Sed & PENNA argentea Lr P st, argenteu :atenii appenfx , finiftram notari debet-, fubtm tabula cum nu Verfibtn ; Hanc> Hdnc, Diva, pennam interpretem mentis Per alta fpatia quse volavit zetheris, Per ima quae volavit 5c terrze,5c maris : Scientise,prudentia:,fapientise Operata lemper. aufa quae Conflantia/» Defcribere,8c: vulgare : quse civilia. Quae mt/itaria, atquepo/iocretica-. Quae , R o m a , magnitudinem adftruxit tuam ; Variaque luce fcripta prifci faeculi Affecit, & perfudit: hanc Pennam tibi Nunc, D i v a , merito confecravi L ip s i V s. Nam numine iftzei inchoata funttuo. Et numine iftzec abfoluta lunt tuo. Porro 6 benignitatis aura perpetim Haecfpiret! Sc fama: fugacis in vicem, Quam Penna pepent, tu perenne gaudium Vitamque ,Diva, Lipsio pares tuo. Superne ad ara dextram fufpenfa funt v vexilla,/polia Cbrip*' »o Brunfuicen/i ablata,/? huc tllata-,adfcriptum diJtichon,tn1u9 anni numerta ^ wi ueiiiviiviiy unii* --- _ rnillau" tum Galliie opidum , altero a Parifiis iaP*“e.,turornus J .......... . Principes Sanguinis Francis- .^ne rius conditum , regali pompa iep ^ Hungarorum Regina Maria, ipfecumfummo imperio manferitejus Vicarius. Praefuit idem fexennio poft , cum ArchithalafTo Gallis, pad;ioni induciarum Vallicella: inter Csfarianos 5c Gallos facts, mortuus tandem , Hannonis Gubernator, & Eques aurei Velleris , anno relidis pluribus fi. liis,9c prsfertim Philippo , magnae expedationisadele-fcenmlo. cui nuper inditiene paterna fuccefiit filiolus ejus Francifcus. Montigniacum Oftervandis, Duaco pariter leucis duabus diffidet, juxta Cccnobium Marchennenfe. pagus equidem nobilis, & qui arcem habet ac ditionem, unde Baronatustitulo decoratur. Dynaftam agnolcitFlo-rentium Montmorancium , Comitis Horna: fratrem, Equitem aurei Velleris,5c Pradedum Tqrnacenfem. quo mortuo,, locus tandem obvenit Comici Hoogltra- Antonia, vulgo ^intoing, adfidet fluvio Scaldi, &Tor-naco unica tantum l.euc® -^atp quem commendat 111 primis puicner 1 r , M ftrum,ea quidem antiquitate, ut conditumfe ant a Marco Antonio , farnofidimo illo Triumviro qu> m Gallus tunc Iulii Cafariscomitatu loco a fe fecerunomen. loco.velfola vetuftate memorabili, quem ft-Illuftriffimi Principes Efpinoii , poffidetque hoc tempo- re, matrimonii jure. Princeps de Ligne. _ Ad eumdem Scaldim eft Bia , locus Antonia una tan-tum leuca disjundus, & mirabili arce conJpiUW , y naftam agnofeens Hannonis Scnefchaicum. Poi non ita pridem vir Illuftris Petrus Werchmus, Eques aurei Velleris, qui cum nullos haberet liberos meli fexus , alteram filiarum nuptum dedit Hugom Melumo, quem & loci iftius, & tituli Senefchalci, haredem inlti-tuit. ea tamen conditione, ut 8c nomine fimu*. cognomine foceri, necnon armis ejufdem gentilitiis gener in pofterum uteretur, quod 8C incorrupte obfervat. Minor filia laute dotata nupfit Comiti Boflutenfi. Bia vero nunc in ditione eft nobiliflims fceminarum lolenta Werclu-n$,matris Principis Efpinoii. Briffolium , Bia leuca tantum fpatio diffidet; pagus quidem exiguus , fed qui amplam habeat arcem,ae tantam jatiet antiquitatem, ut pro certo exiftimetur lumfif- 46o h a n n o n i a. fe nomen , etfi voce nonnihil corrupta,?! bifronte illo ia-no , poetis tantopere decantato, unde & ampla quadam gallis , etiam aliis aliquot pagis infefla , Briffolienfis na-ticnus dicitur, juxta quam vallem eft mons Trinitatis,m quo afferunt lano templum olim fuiffe politum ab Albanis. Locus eft ditionis Domini Moriaumenlis,clari oc generofi herois, quem & nobilis ille pagus, vulgo fur-Hettre vocatus , ac Sabin inter 8c Molam politus, am-plillima item 5c nobiliflima arce,'quam ut plurimum incolunt ii proceres) memorandus , Dominum Dynaftani-que agnofeit.Hodie paret loanui Merodio,Domino Mo-tiaumenli. .Ligniacum, vulgo ligney diftatCevvia quidem una, A-tho vero duabus leucis,pagus itidem peramoenus,arce confpicuus. unde & Principatus titulii inferibit. Comitem nabet Philippum, etiam Falcoburgi & WalTena-i'2e apud Batavos Dominum>Principem certe generofum» atque illuftrem, 8c Equitem aurei Velleris, quo mortuo, celfit Lamorali.o Ligniacenli, nobiliffinao pariter & cla-riftimo Principi. Boflutum, Montibus tantum duabus cum dimidia,Va-lentianis vero quatuor leucis abjungitur, paguslane-quam lautus,6c pulcherrimo non Hannonise modo,fed Belgicse univerfse caftro fpe£labilis,ideoque 8c Comitatus dignitatem.a Carolo Quinto Imperatorecdniecutus. Hodierno ejus Dynaftre Tloanni Hennino Letartio no-men eft , viro ampliffimo nobiliEthdque , Equiti aurei Velleris , & olim Imperatoris cjuldem Scutifero. cui» dum opus iftud ab'blverem, rebus humanis exemto luc-cedit Maximilianusfilius,eques generoliiTimus,ac digna tanto parente proles. -Hodie Dominum habet Petrum Henninum,valde adhuc adolefcentem. Barl?emontium eft ad Sabim flumen , & Landrecejo pariter Avennaque pari fere duarum leucarum fpat| . diffidet, pagus profetto ampUdimus , ac non arce m --ttim,led & bynaftia^feu Comitatus dignitatefpectab imo in Comitatum nuper u Rege Philippo eve mini Molembafii, orti ex Illudriflima gente Croia. Brabanchonia modica tantu leuca diffidet Bellomon-tio,5c vicinum habet amoenum nemus^axis,nobili arborum genere , confitum. ipfe pagus luculentus , Sc caftro necnon veteri Baronia confpicuus. Fiunt hic magna copia vitreamina , ut & toto paffim Hannoniae Comitatu, praeftantiora multo & pulchriora quam Rhotomagenfia, Lotharingica,vel & Ha dica. Locus Dynaftam habet lo-annem Lignefium, Comitem Arembergium , Principem admodum generofum, Equitem aurei Velleris, & Frinae limul ac Tranlifulanas Gubernatorem, cui nuper iuccei-iit Robertus filius, non virtutum minus , quam opum g ditionis pateriis hseres, itidem Eques aurei Velleris, oc Sacri Romani Imperii Princeps, in magna & apud Principem gratia,& apud omnes exiftimatione. Aimeriam alluit Sabis flumen , pulchrum Sc amplum z pagum,Barlzemontiop$ne contiguum,Malobodiocirciter fefquileuca abjundum , 5c egregia arce,tum pramo-bili quoque & mira: antiquitatis Baronia infignem. Poi-fSderunt multo tempore Comites Flandria:. hinc m do-eem data fuit lolentse filis Comitis RobertLnupts Hen-rico Barrenfi.unde poftmodum ortus Renatus Andega-venfis, Dux Lotharingise, Sc idem Sicilia: ac Neapoleos Rex. qui donavit hanc Dynaftiam Cancellario fuo Rolli-no. cui longa deinde nec interrupta ferie pofteri iuccel-ferunt ufque ad prsefentem hunc Georgium Rollinum, Dominum etiam lilvse Ramienfis,ac eo nomine Magnum Venatorem Hannoniae. Paret hodie locus Domini Anu* Aimerias, vidua: fruenti antiphernis Marchionatus Ro - baflL * - ni^ikiib«! _ _ , & propterea fuo inrra tvw ---:, con- UlSfiS.'SS&ZZSSES s—• debitae fuae Provinciae refervamus. nraeftre- Scatet paffim Hamionia multa nobilitate i ac p flU0S BELLOMONTIVM. 463 mios gignit & acres bellatores , five equites quifguam defideret, live pedites, multi le litteris applicant, in iif-que non pcenitendos progreffus faciunt, alii rurfus in a-gricultura funt dediti, vel & mercatura, plebs manua-rias artes & opificia fedulo ac folierter colit elucentem quavis profemoiie ipforum ingenio, nec oblcure le prodente induftria. gens civilis admodum ac humana, etii vulgus tamen maiori ex parte invidum nimis, ac prav$ indolis Sermone utuntur Gallico, verum craffo ot rulti-cano. quem nobilitas tamen expolit indies &" concinnat, addifcunt deinde , propter viciniam utriufque gentis, etiam linguam Flandricam. . , „„ - Divexata fuit htec regio fere perpetuis ticHis. quiucu alias,tum vel maxime declinante Romano Imp i c - que & Epiteopis Leodicenfibus.imo & ‘P^atav^, ne faepe 8c penculofe certatum eft. » ab illo per STJSs^^Stesis Philippus Bonus, loanms cc 8 in^defcriptione MarchioRenticenfis, cujus titulus.G L , Pj neusgeneralis,8cMagmisPr?tomannoin5.QuaProvmd» 64 N A M V R v M. fatis fafe defcripta, progrediemur hinc ad Ducatum Lu-cemburgenfem. N A M V R V M C O M I T A T V S. O n t i n E T v r hic Comitatus, perexiguis atque anguftisfinibuSjinter Brabantiam, terram Hannoniam, Lucemburgenfem, & Epii-copatum Leodiceniem. eftque regiuncula,ut ---------- hc dixerim , omnibus donis bonifque abundans^ nam quod incolas attinet,ii frequentes.probi fide-les.& adquafvis res acres atque induibii. Nobilitas ar-tms, litteris alnfque id genus, dignitatem & ordinem luumdecennbus. exercmisfpkndet. aer bonus, tempe- ratus , & laluberrimus temtorium variis cum flumini- r?ltlUa quam Pr$bent ad quodvis mercium genus tam oro quocumque vifum eit tran{portandum $ magnam quoque laudatidimorum varii generis pifcium copiam, U,bl t,tef areilasacvivafaxa.pro- Lfete n & naturales fundos,lafciviunt ac pafcuntur.to- nl ?n8uLeft ann01 abunde fuppeditant.Silva: Vtimnatcm & V°latll‘bus > i" fruAum pariter ac prxcellit MaSania.’ Plamties^rhkUlT38™"1^^l0nge ter utflesillas"&°nteS regi° ^“^undar) ter utiles illas & amoenas filvas , ac fcaturientes Undique lunptdlffimarum aquarum fontes , plurimas habent icra , qualdam & plumbi venas: plurimas item varii generis lapidum,ac rolidorum quidem & ad opera $di-iiciaque aptifiimomm,fodinas. Inter lapides amem eminet maxime pullum illud marmor, cujus ingens hic copia. item rufum quoddam albo intermixtum, cui lafpidi nomen eft. tum & tertium genuslpnge pulcherrimum, coloris inter leucophxum, atque cceruleum, albo inter-ftindi. multa denique alia lapidum genera, tum ad opera ccementitia, tum ad calcem excoquendam accommoda. Quin n paucis annis retro effodi quoque hic coepit CCnus quoddam lapidis carbonarii, in I iannonia j am de- feripti, * JUMigria Germaniiti Namur 'Atrio Linchc H&.Avemas i j iny^-faniiupe' i& 35 # U , ./DkMW ^Dommah -r.-Yz .... "a.,l/.'r,l'7 ' $ 4 "Wakl Cnuvien. 'ydrif \T0o, ~EyTycn 4 L " r41#. 'titainc 'T^mchj /'f^^-^yfarlcu xjj & A & \ 'VoAm ^Acocbe j IS.Vicfor S Kma' 4 \ zT Tra>i ^r/w' Wcrct f 5Inm/’ . 4 4»- /^ws ,Udcvc A ^ 54»« / / 4 * MmltrS & Minfhn { rmtin / \ Wrce i 4 4^/c/tot Trapen ~iv° Avencon-^^.cbimey | rnr,..vt>.*reym/T‘irs \ Tiour ri'ff^Vhwn^^ / ■y ,.5- /£M^ . Z>urat Vucd MouHupjtu/ a | fcrjpti, ac prolixius porro in Leodicen/i Provincia de-icribendi. Eruitur infuper copiofiiiiime optimum genus nitrigaliarumque munitionum, ita quidem ut tot illis bonis atque commoditatibus , 8c exerceantur varie homines , & mirum in modum ditefcant. quod utrumque tamen potiilimum ufu venit in ferrifodinis , quas magna fedulitdte atque induftria , per abftrufas montium venas ac terrae vifcera perfcrutantes , idemtidem pamm detegunt. rem fpedfantibus quidem,fed confiderantibus magis admirandam ! ut quae magnum pariter & judicium, &: experientiam evipar. Neaue fuEcit enim eas dctexd- taiis Ula vena, veliitu, vel bonitate , vti & iicckateaquolitateve materia , fru^uofa tibirut fit,andamnofa. cum enim 8c operofa admodum res ii , & immenfos p$ne requirat fumtus , nece/fum _ ea te exercueris, fifque judiciofusm pnmisa g » i__ * • ^mmnvendo traiilportandoquc 0 « verLri tibi videari; pXdmlrdlaoM^rla^ , utvetiari tibi videaris in ipfis Vulcani fabricis.Quare mentodrxenm.-iilvasillas & montes, horridafque acdefertas rupes",obtam denfas marmorum & alterius genens lapidum venas, non infigniter tantum terram mumre , led quoa frudtus quoque Sc reditus attinet,vel optimis qmbuq & cultilBmis agris proferendas. Et repemmt iane -g^mtque quotMie Namurenfes, magna fagacit t] ' cii, fumtuumque liberali erogatione, multas venas: led cum iis abundet folum , plures etiam Iap»u tempons re-perturi limt. proter curam enim ac diligentiam ordinariam, & jam omnibus fatis notam, quo m aquis profer-tim circiter ipfas venas fcaturientibus,oC iaporeluo eal-dem prodentibus fedulo explorandis connftit: exur-gunt fubinde nova ingenia , nafciturque inexpedtaja aliqua 5c extraordinaria,ut lic dicam,occatio, qua; vC pi$-^ Y 4 . dam lm fimul & frudum oftendat. prorfu-s ut in Galleas narrat luftinus etiam aratro frequenter glebas aureas exfcindi utoue & Diodorus 8c Pofidonms referunt, m Hifnania cafu incenfis filvis detedas fuiffe novas auri atque argenti venas. Tradat ifta prolixe «r egregie dodus Georgius Agrmola : & ante eum fohdeadmo-dum ac nervole gravimmus ille poetaphilorophu'1 Litus Lucretius Carus aureolis hi ice 8c quantivis verfibus guod fapereST, &s atque aurum ferrumque repertum oft 9 jEffimul argenti pondus plumbique patefias , Ignis ubtingentesfilvas ardore cremat at Montibus in magnis. Ceu cceli fulmine miffo: Sive quod inter fe bellum fiIv efl re gerentes Hofhbtu intulerant ignem formidinis ergo : Sive quod indufit terra bonitate,volebant Pandere agros pinguespafcua reddere rura : Sive feras interficere^ ditefcere prada. Numerantur ad praefens in ditione ac territorio Na-rmrenfi rmamnr murierlfliifii. Namurum fcilicet. VRBS NAMVRIENSIS. Riginatio urbis Namuti multas tenebras i Ihabet. etfi probatiores tamen , live de proprio ce-rebro, five quod ita traditum legerint, deriva contendant a nefeio quo Deaftro, in ejus, ubi nunc a eft,montis jugo , fub Nmi vocabulo coli olim & c?‘ef_g ac petentibus &: auxilii fimul 8c confilii copiam tace felito, quia vero poft lefu Chrifti in terras adven » una cum reliquis omnibus idololatricis, magicis lignis fpiritibus, obmutierit, neque quidquam u“r fpondedt.adferuntillipfi,urbem ad montis illius r -r pofitam, ab infante illo ac muto Nano, voce ex Ga mo dllfta, appellatam fuiffe Namur, atque inde P°[ ■,em Italis noftris Namurra. Alii velut rupem inexpugna^^^^ . ‘ " 5-i- N A M V R V M. 457 volunt fuiffe a Romanis extru£lam,ac Kovum-murum vocatam. unde poltea faitum fit Namurum. Additam. [Mavult mdxtmm Lrpjitu cum fcidu vetu-flmibm Namurum fcribere yCJuam Namurcum, (F ortgtnatio-nem ait liquere, dtcicr.im nollra lingua qua fi propinquum murum,jffa-mutr.] Politum vero eft opidum inter duos montes ad tovant Mofse ripam , ac Sabis , ipfum interluentis, in eum fluvium confluentes. Lovanio tantum otio.Leodico vero oC Bruxella pari decem leucarum intervallo abjungitur. opidum (anelautum , venuftum,concinnum, acmUr nitillima arce confpicuum. Circum arcem numerantur feptem diftindtse folitudines , five claufurz ut TOCanr, & mandrte .totidem viris piis acreligiofis infeflat.In opido fedem habet Senatus Provincialis , unde Me-chliniam porro licet provocare. Primanum ejus templum dedicatum eft Divo Albino, exornatum haud ita viles valde , & in certis aliquot artibus .permduftm, etfi mercatores tamen & artifices numerent perquam paucos. NoM.tasfatisfrequens & in eafarnfliaty^ dam miram prae fe ferentes vetuftatem , Sc a Principum ■ quidem ftirpe, fed illegitimis tamen natalibus bonam PaNamu0rumimer & Huyum , ac tertio inde , hmc non nili fecundo milliari.ad Mofam flumen,& territorio Na-murenfi,Andcnna confpiciturjbonus certe & ainp1 P glis,ubifedeseftpervetufti cujuldam collegii,vulg 5e$ktiisiss6ssse&5 tem Conjugio orti funt cteten omnes Pipim , Carolique Martellus Sc Magnus, prout fuliuslupra , dum Braban-tiam delcriberemus, fuit a nobis expofitum. Eftque Collegium iftudvere nobiliffimum , ac conveniunt fere iplius inftituta cum iis Collegii Nivellenlis , fundati (ut dixi) a Diva Gertrude , Divae hujus Beggs fotore germana, quas equidem credo mutuis fefe exemplis V S proyo- 46S N A M V R V M. provocafle. Alterum porro Canonicarum nobilium Mo-nafterium Andennenli adiimile , extat ad Sabim flumen, juxta pagum quem vulgo vocant Monflier, altero a Na-muro milliari. Qu$ Collegia, ficuti bona omnibus prs-bent exempla,ita multas quotidie eleemofynas erogant, aliaque officia caritatis & pietatis prteftant. vifuntur infuper inter eamdem hanc Namurum & Dinantum, in monte quem Pohag vulgo nuncupant, parietina: quadam 8t rudera veteris opiditoet.rs.moaf, hoc eft mearii Caprorum , quod deltruaum fuit per inteftina bella cum Leodicenhbus gefta , nec refurgere hactenus potuit. Boviniacum,vulgo Bovkes, ad finiftram Mofa: fluminis ripam eft1ac Namuro quatuorleucis abjungitur, opidu-liimperantiquum , ik tetiis fimulac civibus clim frequens, fed direptum hepe ac devaftatum per bella , SC praefertim anno 15 cum obfedit magno exercitu Galbarum Rex Henricus lecundus,& expugnatum peffimis modis excepit, hodie tamen per pacem reparatur paul-latim & frequentatur. CAROLOMONTIVM. /'“'1 Arolomontivm, admirandum planeopi-Rdulum, arcisfere effigiem prtefert, propugnaculis '“"'inis communita:. Diftat Mari^buroo quidem trium , Namuro autem feptem leucarum (patio, litum peropportune in monte ad larvam mofa: ripam,circa nobilem locum quem vulgo vocant Givet. Nomen habet a Carolo Quinto Imperatore , quicoercendis abea parte Gallis, Marisburgum tunc tenentibus , extrui juf-fit. anne 15 $5. Gubernat hunc locum Dominus Altopen-nius.fepius nobis laudatus. V A L L O C V R I A. 'Allocvria, vulgoWcrotf, Namurodiffi-det feptem leucis.eftqiie opidulum lautum,& pulcherrimis undique agriscircumdatum. I17S, /11 nsis-X.fsx zi 11 s, Tlz-n.inicirnm Itllf. uuvti vil iu)zci muiain numen , vjua uv/vimavuix- — # nico tantum a Namuro milliari, pagus admodum mo-itntofus,bonaque 8c valida arce, tum ampla jurifdi- ttione tiione fpedabiliSjfic ut titulum Vicecomitamsinfcribat, Sunt pr.xtcrca in pagorum catalogo varia loca non plitudine minus quam amcEiiitate fpeftanda , quali am-qualisdt amcenilBmiis pagus Flareu , quarto ab urbe miiliari. qualis item Ktfta, tertio: 5c Sar/ifi»ia,alcero tantum ab ea lapide,locus ad Mofam flumen. Mutavit etiam ilta ditio fuperioribus fzeculisftepenu. mero iuos Domino^ unde ob varias variorum in eam pratteniiones varia quoque fuftinuitbella, qua: nec citra chionatum Namurenfem anno jam mm 12qo. Fatium autem variis caiibus, ut fub inlecutis Principibus Mar-chionams migrarit in Comitatum, ac tandem hatredita-rio jure, vel ut alii volunt, emtione .venerit in Philippi Boni,Burgundiae Principis, poteftatem. atque inde, modo quocatters ditiones batienus nobisdefcriptte , Au-fttiacis denique cefferit. Gubernatur hodie , nomino Regis Catholici,a Florentio Bartemontio,Barone Hier geno. mumianevmeatur,iiuvi-cv,uivvi,..-^r-.—r- _ ptionem fubjunxcro. tum quod magna Iit illicumirq-vinciis Belgicis ac Dy nattis earum vicinitas, inviolabilis amicitia, 8c perpetua qu$dam confoederatio: tum quod Praefui Leodicenfis, qui hodie rebus prseeft, oriundus iit exhocipfotratiu, . xAtque & pm fi dium & dulce decui meum. Aquaf-grani pr$terea , nobile atque famofum opidum, quia Belgica: noftrai, quicumilli &aliasla:pe negotium intercelBt,valde conterminum, & quod caput eft amial-fimum fociumque, brevibus delcripcurus ium. LEODICENSIS EPISCOPATVS. fruitur clementifiimo temperatifllmoque. folum tritici aliarumque frugum, item fruttuum tratiuiconcefforum &raci(Iimum , nec amcenum minus, adeo ut per totam fere Provinciam,imo & terras conterminas, fatis bonum nafcatur vinum , etfi magnam partem exile, carnes, pi-fces , 5c omne genus ferinae noia praeftantes hic tantum, fed 8c abundantes, plurimae ferri , nonnullae & plumbi venae, neque defunt fodinae vitrioli fulphurilque, etiam auro , non fpecie minus quam bonitate laudabili, non-nufquam intercun ente. Montium item & lautumiarum adfatim ; e quibus cum alia fpeciolifltmorum operariorum lapidum genera , tum alabaftrites inprimis , nigris maculis interftindhis , ac difcolor illud pulchreque variegatum marmor, fupra in Namurenli tradtu defcri-ptum,copiofe effoditur. Occurrunt denique prope innumerabiles venae, profundiffimique meatus fubterranei: unde mirandis plane operibus , fumtibufque velfidem iuperantibus , maximo f$pe operarum , huc & illuc fer-pentium, ac fub ipfum adeo Mofze fupernatantisalveum venas illas rimantium, etiam vitae periculo , eruitur lapis ille niger atque uftibilis, quem in Hannonia quoque 6c Namurenlitradhi reperiri narravimus. Sed videlicet Leodicenlemhunc caeteris multo meliorem , adeoque copiofius longe 8c abundantius ■hinc educi, ita ut e folo urbis Leodici territorio , leucs circiter fpatium ambitu fuo includente , non iplis dumtaxat civibus, edi incredibilem paene copiam ejus abfumant, quam largiflime de carbonario ifto lapide profpiciatur, fed 8c foras quotannis pretio minimum centenorum millium fcutatorum, utcumque vili admodum vaeneat, evehatur. Vtuntur hi homines ifthoc lapide, non fecus quam alii Belg$ e TEU. ZL Iul i-#/ Duc a t / Duc.Limbuk p j R s / Wo/Lw/kt^S /J jafefc Acjanuch' j Limbourg pSttl' />wy .....iX Wcfctr ,/ ' Macf^ck f* ^ ____ StocAznz MnefhSrC TVeert / y/-ir At / -y™ / y fJc^erm\oerk iTeer VCdAtcrm 'Merwn -..."x * / .*•..\ \ / f*1 Aecwz LimlafA‘ol’iyt'\ " Zbanto & /W,^ •julcynt (jenlbw & Bra; \ Leodienhs Dioecefis Pars 'Ts ‘ycntninii \ 'ENS ‘ L utzemb u. Ourtr ~D uc a t. &-'BtiJbtfne i s-~\ Nam i AUtulout^ ki ttyn urci CIDENS L E O D I V M, 47r bili illo cefpite fupra nobis defcripto. lapidem dixi,quia materies fane lapidi quam fimillima , edi levior tamen, & fecari facilior, color ei nigerrimus , ac vulgo audit charbon de Liege, carbo Leodicenfis. ignem mox ut fenti-fcere coepit, apprehendit, accenfus vero paullatim inar-defcit,ac vehementiflimum edit aeftu^m. unde ja&are lo-lent,5c quidem vere, Leodicenfes,tria prxcipue, ungu-laria fibi fuppetere,panem videlicet pane meliorem,ferrum ferro durius , ignemque igne calidiorem, fed proprietas quaedam huic faxo , omnium nifi fallor aliorum uftibilium proprietati contraria, quod fi aquam injicias, accendatur,reltinguatur vero,fi oleum, qui odoris gravitatem non fert, is pauxillulum falis, quo 5c csten egen carbones, injiciat: mox purgabitur vitium, quod maximus vates ita perviam innuit: cenfi iftotraftu anno jamtum 1!98’/dS” prseftantiffimum genus mm. & ut paucis di"m , regio cft prorfus felix & admiranda , m tantum ut vulgo dica- tViileParadui^PreHres, PatadifusSacerdomm. loannes Mandevillius, Eques Britannus .idemque med.cm^ do-ctor clarilBmus , quiinter alias luas.herrolca®.^,' tam varie tamque mirabiliter (ut ex iptuis a q fcriptis conflat) per orbem terra: peregrinatuseft, negat fe ullam vidiffe regionem (fwe quod cceb temper em, five friiduum terne bonitatem attinet, fiye denique li- tum & innumerabiles commoditates gratia qu • ' dem anni 1572 , & quam honorihcentiffime tumulatus in Coenobio Guilielmitarum extra ponam Aureujam. ubi 8c hodie tumulus ejusvifitur fcmffimis epitaphiis exornatuSjUna cum aliis aliquot viri monumentis, quae ceu facras quafdam reliquias viatoribus monachi 1U1 ofteadunt, V 7 Habet HabetEpifcopatus ifte ditioni fuae iiibje£tas complures urbes,arces,pagos,& municipia,tumfupremasetiam quafdam dignitates, prater enim antiquam Epil-copalem cathedram , & Ducatum Bullionenfem , inicri-bit & Marchionatum Francimontanum, necnon Comitatus Lootzenfem & Hasbanienfem. multas infuper numerans Baronias , duaique Sc quinquaginta primarii nominis,ac ditidimas Abbatias. Continentur autem hac ditione , praeter femiffem urbis Trajedli ad Mofam , cujus iupra meminimus, viginti & quatuor opida muris claufa: Leodicum nempe, quse totius terra: metropolis, Bullonium, Francimons, Lootzia, Borcvvormia,Timeri! Huyum, Haffeletum.Dinanmm, Malacum,Stochemum, Bilfa,Trudonopolis,Tninum, Vifetum,Varemum, Berin-ga.Herca, Brea.Pera, Hamontum, Sineja, Fofla,& Covi. num.Vagos adierunt e fle fupra miile ducentos, in quibus Baronis complures & toparchia». Sed deferibamus hinc noftro more, initio fado ab iplo capite, fingula corporis hujus membra. v R B S L E O D I C V M. Eodicvm, live L"eodium,qu$ Sc Legia dicitur, J^eq tratiu eft polita , quem in Commentariis narrat Catlar habitatum fuiffe ab Eburonibus : qui Duce atque autiore Ambiorige, ex infidiis ceciderunt Cottam SaBinumque, Imperatoris ejus legatos una cum legione oc cohoitibusquinque Romanorum. Hubertus Thomas, hujus terrae luftoriographus.vir eximie doaus,& ob raras virtutes inter intimos Secretarios Friderico Comiti Palatino,Sacri Imperii Septemviro Eleclori,Legia: quidem nomen derivat ab occifa Romanorum militum legione : fed conditorem ei adlignat Ambiorigem fupradictum : quem ob ingratam perfidiam ad necem ufque perfecums eft idem Caefar. Alii nomen fum-fiffe volunt ab amne Legia, qui ad Anfium pagum natus, tertia inde leuca urbem illabitur , ac Molse inibi fe com-mifcet. Richardus Vaffemburgius Sc cum eo loannes Phcentius in hiftoriis fuis narrant, Divum Hubertum A-quitanum,primum Opidi Prsefulem, primum etiam ejus conditorem revera fuiffe.cum antea nihil effet quam pagus,conditoque impofuiffe vocabulum Legise,Alii rurlus non non conditorem eum , feci inltauratorem fui/Te contendunt : urbi amem antiquam & inde a Gratcis originem tribuunt. Vmt fit, & ex pofitu admodum opportuno, Sc murorum quorumdam femirutorum parietinis, aliifque id genus venerabilibus monumentis intus fonlque cx-tantibus, vetuiliffimam urbem efiecolligitur. V tnurea in gravioribus ac majoris momenti rebus pervctii: oh- -gillo , cum tali elogio : Legi* Komm* Eccl-fc imcafilia. unde varia porro deducmitargumenta ad dignitatem li-mul & antiquitatem urbis demonftrandam.Siia eltpioi-fus mirifice inter colles & montes inamEEiiiuima valle ad Molam flumen, quod duplicicornu eamicindit, p u-fculas creans infulas habitatas, fub grad. longitudinis quidem 28, latitudinis vero 50 & mmut. f r. Pr»e Mofam& Ledam fupradiaos, interluitur ;etiam aliis tribus rivulis,Vta,Vcia&Ambluana,qui ortiin Ardu - na filva, Mofam hic influunt, & praiftabiles prsbent p,- fces. nominarim vero is Vta , qui rumo-enera tum prcElertim fuaves ac dviicatos Vti nenlfs !,e ouid dicam de optimis trotiis, & totalns pi- plicatis ^Ma^ianMiifupe^toni ^irbe‘^S^alire qnaidam non vero palatium Prsefulis , ea magnificentia fplendoreque magnanimus Erardus a Marea , S. R.E. Cardinalis. civium item domus pulchra; & commoda; Sed quod cultum Divinum attinet, non elt uba per Galliam uni-verfam.perqueInferiorem fimul & Superiorem Germaniam urbs ,qmE fi iedium quidem facrarum ccenobio-rumotieSc id genus locorum copiam , five majeftatem etiam Sc fplendorem, five opulentiam denique refpicis, cum cum Leodico comparanda fit. Habet enim haec noftra ocio luculentiflima Canonicorum Collegia , 8c , in iis amplidimum illud Divi Lamberti , civium tutelaris, quod (ut mox didhirus fum) inftitutum fuit a Divo Hu-berto, approbante Pontifice Maximo, ac tam amplo dotatum cenfu, tantaque ac tali autioritate inftrutium , ut fecundum Epifcopum, in adminiftrando Epifcopatu plurimum poffit. non admittitur vero hic ullus Canonicus, nifi vel itirpe nobilis , vel doftoris ut minimum , licen-tiative (ut vocant) titulo commendetur, admiffi , nifiSC facris initiati fint, quandocumque placuerit, ab inflaturo refilire.Sc uxoribus copulari poliunt. Vifuntur in veneranda iftac tede complures reliquiae farrae , miro auri atque gemmarum ornatu collucentes. Inter alia vero equeftris ftatua Divi Georgii,juftae magnitudinis,ex auro puro : quam Carolus Audax , Dux Burgundiae , in poenitentia lignum, ac ceu multam fibimet ipli impolitam , quod expugnatam (ut infra dicemus) urbem crudeliter nimis atque immaniter tratiaviffet , templo quondam donavit. Habet inde quatuor longe ampliffi. mas Abbatias virorum, quarum in fuburbanis quidem 8c extra portam, vel primaria illa Divi Laurentii: intra pomoerium vero saDivi lacobi. ambae Ordinis Divi Benedicti : ambae pulchris copiofifque Bibliothecis inftru-Habet tres Abbatias fceminarum. Item quatuor Ordines mendicantium : quorum funt qui duplex habent coenobium , puta Sodales Divi Francifci, alterum Qblervantium , alterum vero Conventualium. Habet triginta duas parochias, inter quas potillimum eminent eae Beatae Virginis , DiviloannisBaptiftas ,StSan-6ti Servatii. Habet dehique alia multa templa,& mona-fteria, xenodochiaque optime inftituta , ac laute fatis dotata, lic ut intus forilque centum & amplius numerentur templorum moles, unde fuo jam-tum (quod eo magisconfiderandum eft) aevo ,dixit alibi ,nec imme-rito.nofter Petrarcha :VidiLeodium , infignem clero locum* Habet item Leodicum triginta 8c duo artificum Collegia , quorum ingens in univerfa republica eft audtori-tas : ita ut nullum promulgari poliic cditflum , nullum publice capi confilium,niii accedat eorum confenfus. ac prieciptmm quidem eft illud vafculariorum: antiquidi-mnm vero ferrariorum. Vrbs eft admodum frequens, cive m proniores, audaces E miliriam palam iemper profitentes. Nec m litteris um-■ ' eo ut & Comitatus titulo celebretur, quam diritatem comperior effe huic Statui antiquiflimam, atque inde a Carolo Magno , etfi a veteri quodam fuo Dynafta audierit aliquanto Comitatus Dioftienfis. Habun eo tl.dio perilluftres aliquot & famofos Principes; cedltguetan. demjmperatoris illius donatione , Rogerio Dano, uni B Paribus Franciae , quos Itali Palatina dicimus , Fulcio, Bojardoque & Ariolto in poematibus fuis admodum celebratos. Poltea vero reluftifit genuinum fuum ac prae-fens nomen , & in Przfulum Leodicenlium poteftatem devenit. Borcwormia adlidet riveleckerie , qui non longe a loco natus, eum interluit, inde vero per Tungros Traje-aum defluens in Mofam inibi fe exonerat. Diftat autem Borcwormia ab metropoli fua quatuorleucis, eltque tectis ac civibus laus frequens, & Comitatus Hafbania: Delcribemus hmc curfu eodem quo ccepimus , quam brevntmie heri poterit,c$tera hujus dioecelis opida: nec oblervabimus tamen ulquequaque methodum illam quam fecuti fumus in aliarum Provinciarum delcriptio-ne: quia fcilicet opida nimis hic difgregata. quare praecipua primum St digniora quaeque percurremus, mox ad ea minorum gentium, atque inde porro ad alia quz-oam loca memoratu digna tranfituri. Opidum Tungri pofitum eft ad jamdiCtunrleckeram, -k' e<51CO TrajeCtoque pari trium leucarum intervallo abjunctum. Nomen habec,(utfcribit Munfterus: nam alii longe vetuftiqrem ei originem tribuunt) a Tungris,Ger-ama popujjs > qui Rheno inter primos trajeflo, ac bo-na imbitente parte occupata , opidum hoc ftruxerunt. Atque ab hifce populis, funt qui tradant, diu ante Iulii mPT-fr’15111 “aS °A?S acivcntum1 natum inclytum illud no-raznGermimu ,Teutonibustotunt, pr„r> & ommbus (ut hgdicam) virum denotans. Alemanni etenim czten.vifa infigm iftoruth hominum fortitudine, nobilitandos eos duxerunt hoc ii0mine;quod deinde,tamquam vicini etiam ipfi participarunt, ac Germani communiter diaifunt. Erant autem id temporis Tungri civitas maxima, & complurium in Brabantia ac finitimis locis, vel conditarum ab hildem populis , vel fubatiarum , caput. Ab hac gente originem ducunt Principes illi pipini, unde natus poftea inclytus ille Carolus Magnus. Legitur ifta civitas , omnium univerfae Galliae ac Germaniae prima , Chriftianam fidem amplexa, idque opera maxime & concionibus Divi Materni, anno jam-tum ior. Is Beatus Maternus , Ticini in Langobardia natus, primum L E O B I V M. 479 primum egit hujus Ecclefi* Prsefulem , mortuus, uti tradit loannes Placentias , anno 138. Vicimus ,qui 6c nonus, Tungrorum Epifcopus, Valentinus fuit, mortuus anno 308. Ex quo tempore Divus Servatius fedem Epifcopalem Trajedtum ad Mofam rranftulit. unde , ut mox dicemus, anno 713, ab Divo Huberto Leodicum porro tranilata eft. Defolavit hanc nobilem urbem , c$fis ad internecionem civibus, dirutifque inter alia plus centum primariis templis, unde 8c amplitudinem fimul 8c magnificentiam urbis facile colligas, crude-lifiimus ille Hunnorum Rex Attila. Deitruxerunt iterum , Imperatore & Gallise Rege Carolo Calvo, Nor-manni. Ita ut ex maxima potentifiimaque civitate, qua: & varios olim habuit Reges , Menapium , Godefri-dum , Carolum, Inachum, Ambiorigem, 8c nobili^ fimorum ferocilfimorumque populorum domina \ul^» in modicum infirmumqueopidulum (ea eft felicitatis oc rerum humanarum inconftantia) tandem migraverit, ac presbyteris hodie pareat, nec de veteri illo iplen-dore aliud hodie reliquum habeat , quamveftigiaqus-dam 5c rudera intus forifque vifenda. inter alia vero admirandam illam viam, qu* a Tungris redo itinere , per o&oginta circiter leucas , id eft Italica milhana pame ducenta , Lutetiam ufque porrigitur.quam viam ingentes qusedam toto pafiim itinere viatoribus occiirrentes reliquias totam olim lapidibus ftratani fuifie palam oftendunt. amplius, extant pailim veftigia continuati olim 3c cohaerentis muri, qui 3c viam utrimque muniverit , & quo marginata ipfa, pulvilli, feu aggeris fpe-ciem obtinuerit, quod tam arduum opus poftentas admirata , tridui atque«rinoiftii fpatio a malis geniis excitatum confinxit. Gallice audit/a Chau/ee , quod noftrati-bus fonat Strada laflricdta : ac Romanum omnino videtur & prifeum opus , quod moliti fint ipfi , ut populos illos haberent occupatos , ne videlicet nihil agendo male tandem agere dilcerent. Vifitur etiam Tungris extrema antiquitatis templum, perexiguum illud, oc Herculi olim, ut ex Dei ejus effigie portas impofita liquet, a gentilibus dedicatum.Item templum pulcherrimum,nec novitii operis , Divae Virgini facrum.in quo plurimas o-fienduntur venerabiles Virginis-matris, ac difcipulo-rum Salvatoris noftri reliquia?, auro & gemmis inclufae. Celebra- Celebratur hoc opidojam ab aliquot annis retro fingulis feptimanis perinngnis quidam equorum mercatus,quod jumenti genus e Germania Belgicaque abunde huc fo-lent conducere.Hubertus Thqmas.cujus ego,ut hominis eruditi, honorificam alibi facio mentionem, Tungrorum muros vetuftiflimis temporibus Oceani fludibus verberatos fuiffe contendit, idque conjecturis quibuf-dam & argumentis,nulla omnino veritate,imo ne fpecie quidem veri nixis, fic ut prodat (quod bona hominis gratia, dixerim) parum fe attendiffe opidi fitum , & quam illud a mari abjundtum , imo quam non potuerit umquam litud,citra reliqui tractus totius inundationem, co pertingere. Nam a feptemtrione quidem, fi attenda-tur Geldria, dmo Tranfifulana, Frifia, tot fluminibus a-luique obftaculis priepeditte , tranfitum ei omnino pne-bere nequeunt: a meridie , Gallia fimul& Germania, tetr$ ex ea quidem parte ab Oceano remotiiTim$, idem negant, ab occafu, femiffis Brabantis , tota Hannonia, item Fiandria, multis fluminibus montibufque fe oppo-nunt.Reflat igitur videamus,an ad Caurum fortaffe, qua Vceanus Tungris eft proximus , locum habeat htec af-ertio. led ab hac parte , qui exadtius calculabitur, centum oc amplius milliarium fpatium inter mare Timui0!^116 lnterced=r= deprehendet, quare priufquath ittos illud queat alluere , neceifum fit totam Brabantiam ,to-tamque adeo Flandriam , & Zelandicas omnes Infulas inundari, rem , vel primo intuitu , geoeraphorum tabulas confulenti, vanitatis atque mendacii convincendam : ideoque indignam faue , quam viti do6ti, & prse-■ertim ex ipio loco oriundi , memoria: prodant, imo eo indigniorem , quo plures ipfi autibritare fua incogitantes & parum cautos fcriptores in fraudem inducunt.ma-ximo & letiorum , & fcriptorum etiam , fide propterea i$piusexcidentium .detrimento. Inhocopidofunt qui extare velint nobiliflimum fontem , quem libro hi-ltori$ naturalis trigefimo primo hic verbis 4ci'cribit Pli-MUStTungriyCivitiu GaUia fontem habet injigncm,plurimu bullit ft Mantem, ferruginei faporii: quod ipfum non nifi in fine potus intelltgitur. purgat hic corpora, tertianacfibresdifcutit, calculorumque vitia, eadem aqua , igne admoto , turbida fit,ad pojlre-mum rubefcit. Monftrant autem homines ifto loco fontem quemdam antiquum, cujus aqua fubturbida , eum-' demque demque cum Plinii efle, ac vires eidefcriptas obti-nere,pertinaciter ad ferunt. Verum nos,pt^via diligenti ih juilitione , confultifque eximiis aliquot non indigenis tantum , fed 5c exteris medicis ; neque fontem Huberto Thom$ nominatum hoc loco extare,neque vires illas 8c facultates habere..ufauam invenimus. Contra folidis ar- Thom$ nominatum hoc loco extare,neque vires illas oc •facultates habere,ufquam invenimus. Contra folidis argumentis colligimus,fontem Plinio celebratum,Tuimri^ octo circiter leucis,Leodico quinque, Limburgo duabus 8c femi,Spada denique,pago vel hinc fatis nobili,medio tantum milliari abeffe, manantem in pulchro nemore, lilvas Arduennenfis ramo, ubi porro , 5c quidem hac Leodicenfi ditione , ac territorio Marchionatus Franci-montani,etiam alii aliquot limpidifTimarum,& ad varios morbos expugnandos utiliSmarum aquarum fontes, quorum seftimatidimus tamen , atque certiliimus, ad o & ufitatiffimus,is quem Savenerium vocant, manantem in alto monte.cujus aqu$ , (fiqttisex Medicorum pr -fcripto ac legibus pr^paratus accedent, nam alioqui n^ hil prolunt) medentur pracipue fcbnbusrertiams,aqua intcrcuti,calculo, phtili & obftractionibu .■ S , ftomachum purgant, Sr epar egregie refrigerant, h ut ifchiadi etiam aliifque arthritidis e calore exortis generibus,plurimum adierant juvamenti, fanor earum ferrugineus, quod ipfum non mfun tme notus mtelligirur. ejedem io-n" fiimrmrhidse . ad poftremum vero jam detecatzerubeicunt. qua: unuud, , -c lit.inde procedunt, quod cum traitus ifte fca.ea ferri, aqua eas perlabens etiam quahtatis earum par ceosfiar. amne, hinc acidus in aquis fa ferri, aqua eas perlabens etiarn quamuit» vaiu.» i r ceps fiat, atque hinc acidus in aquis fapor. qul ™ menin tantum abeft ut noceat, ut live jejunus eas , iv _ poft fumtum cibum potavei is, non eos tantum quos nm effeaus gignant, fed & digeftioni multum conducant,, quarto a Leodico milliari. lima Eilfam ad teli iadum, cc altera fere a Trajetio leuca perinfignis ad Demeram flumen pagus eft, Sedi Leodicenfi fubditus, & ampliffi-ma Abbatia , j}Btmfter-25ilfen vulgo appellant, confpi-cuus.Eam itidem colunt Canonicae nobili ftirpe progna-& ipi$,cum vifum eft nubunt, quarumque An-tiltita oc ampliflima jurifdidione, & luculentiflimis annuis cenfibus gaudet.Ipfe locus 8c amplus eft,5c magni-ncus,templo ac monafterio ad miraculum pulchro, aliif-que nonum fpedantibus aedificiis exornatus. Oftendunt iiic integrum cornu monocerotis , fex 8c amplius pedes longum, quod allatum adfirmanta filia quadam nefeio cujus Ducis Britanniae, quae religiofam vitam profeifa fandiflimeapudiftas vixerit, itautipfum Coenobium* m memoriam ejus nominis , dedicatum fit SanSo A-mori. Dum alteri operis hujus editioni imponerem fum-mam manum , defignabant hoc loco,& jam delineabant novum quemdam,etfi a multis annis excogitatum aquar-ductum, per quem Demera fluvius , duorum vel circiter milliarium fpatio , juxta urbem TrajeSum ,ubi fblum depreffius.St recipiendis aquis accommodatius,duceretur in Mofam flumen, nobilem fane ac laudandam inventionem ! nam per huncipfum canalem conduci poterunt naves ex Mofa in Demeram , atque hinc porro in Diliam, Rupelam, Scaldim, adeoque in ipfum mare.id-que per opida multa & pagos , aliaque primaria tratius loca jjj^eograpbicis tabulis annotata, magno hercules horum 5c vicinorum hominum bono , qui non ultra rn gentur tot & tantas e Gallia ac Leodicen/i Provincia merces3tam longinquo itinere, tamque immenfo fumtu, oc temporis impendio, ne quid jam de periculis , deque t^dioperviam devorando attingam, per Hollandiam Gelnriamque conducere. Trudonopolis, vulgo ^>iut ^vupen/ fedes olim,ut volunt,Centronum,populorum veteris Gallise,quorum largiter meminit lulius Cazfar, Tungris tertio tantum,Leo-dico vero fexto milliari abjungitur , opidum bonum ac pulchrum, cujus incolse lingua utuntur Brabantina, qnx oC quatuor ultra ver fu s Leodicum leucis in frequenti eft ufu. quare, etfi pareant Sedi Leodicenfi,Brabanti ta-men haberi atque agnofci volunt. Eft hic nobile illud Ccenobium D. Trudonis, opido a fe faciens nomen , adeo potens 8c locuples, ut ipfum opidum Abbas e femiiTe poffideat,cumque legendi funt Magiftratu§, parem cum ipfb Epiicopo numerum eligat. Deaitlocus clarilGmum Hlum Rodolphum , Antiftitem Trudonepfem , virum a litteris notum. luxta eft celeberrimum illud Bernfe-mium,Ccenobium IllulirilUmi Ordinis Equitum Teutonicorum. Tuinum, non incelebre in Hannonia opidum, Monti-bus tantum quinque , Leodico vero novemdecim leucis diftat. Non procul Tuino & Covino, inter Sabim Sc Mo-fum flumina , ditione Leodicenfi, duo extantdc pulchra hmul 8c opulenta ccenobia. quorum alteri nomen eft ^/«^,alteri Lobbejeu Lobienii, quod ftc di dum volunt a propugnaculo quodam lufii Ca;laris , & Caftru \xt addunt Labienu , a Labieno videlicet, Imperatoris ejus Legato, militum Duce forti (limo. Vifctum diftat Leodico altero milliari : Varemium, <3uarto:Beringa denique,fexto.loca fatis celebria,& peropportune lita. Herca, Brea. Pera, Hamontum, Leodico pari feptem leucarum intervallo abjunguntur,Ioca haud magni nominis, & in quibus vix quidquam notabile. Sineia,opidiim perantiquum,etft valde exiguum,Leo-oicq diffidet odto leucis : Foffea,decem.- Covinum,odo-decim. funt que opiduia mediocria,nec omnino contem-nenda.Et hadenus quidem de opidis muro claufisrfequi-tur ut luftremus & alia quasdam loca , memoratu haud proruis indigna, 8c prima quidem occurrit. X 2 Florenna* Florenna,Beliomontio Namuroque pari quinque leucarum fpatio diilira,bonum olim opidulum, fed per ultima ifthsec bella mifere mutilatum deftru&umque a Gallis. qua facie 8c in hunc ufque diem confpicitur. ' Cercia, pulcherrimum propugnaculum, ubi habitafle volunt Csersfbs , populos Cxfari celebratos , Leodico^ trium leucarum intervallo abjungitur.Dirutus fuit etiam ifle locus, ac diu ita manfit , fed inftauravit tandem magnanimus ille Cardinalis Erardus. Supereft porro hodieque primo ab urbe milliari pagus Ebura , quo loco adferunt olim fuifle maximam 8C primariam civitatem antiquiflimorum Eburonum,qui Sc nomen ab ea acceperint, inxta pagum complures inve-umntur vens pr^ftantiflimi fulphuris. Pari fere intercapedine diftatab urbe Herftalla,locus unde inditum nomen Pipino fecundo.Item lupilia, locus mdem memorabilis, quare & utriufque haud raro meminerunt Scriptores. In confiniis autem iftorum locorum,8c fecundum utramque Molae ripam , compluria o-im extabant palatia , & ampliflima fplendidilfimaque protona Principum Pipinorum, juftis tere fuburbiis pa- nulla ufquam ne fingi quidem aut cogitari poteft Provincia , qua*, feu aera forte adfpicias & mirandam cceli temperiem , five flumina, filvas, montes, valles, vineas, mineera, & quidquid praterea tale eft, adque venationis,pilcarionis,& aucupii uftim rcquiritur,contempleris vel amamior fit quam h$c noftra , vel felicior, quare 8c Carolum Magnum plurimum eam frequentaffe & P i, fchalia fafta crebro inibi tranfegiffe, memoris proditur Eft praterea pnmo ab urbe milliari pulcherrimus qui. dam & amteniiiimus mons.ied abruptus idem,8c prope-modum inacceffus, ut qui unicum habeat tantum ab orta adfcenfum , ideoque vulgariter audiat Cbevre-mmt, quali dixeris Mms Caprarum. Is finitima qusque longe iateque detegit, & flumen in Arduenna natum ac radices ejus prsterfluens.e fublimi defpicit. In vertice anti-quiffimis illis temporibus zedificata erat pranobilis quaedam & ampla arx , cujus etiam hodie memorabiles oftenduntur reliquis. Eam arcem occupaffe denique legitur crudelis quidam 8c inhumanus tyrannio ; qui fretus. L E O D I V M. 4gr tus afperitate ififius loci, finitimum omnem tratinm mf-ferrime devaftabat, fic ut ipfa etiam civitas & fuburbia ejus extrema quteque paterentur. Sc perennabarfane peltis, nili novo ei & inaudito ftratagemate in hunc modum iviffent obviam. Invitaverat forte immitis prado Leodicenlium Prsefulem , qui Monulphus tunc , ordine duodecimus, teftem eum adhibiturus infantis fui baptif-mo. Epifcopus datam occafionem fe & aiios a tyrannide liberandi lubens arripuit, & feleda militum manu, led quos habitus lacerdotes argueret, comitatus, arcem cC Dominum ejus adiit, lublequentibus porro & aliis viris militaribus, mox fine ullo temporis difpendio m prsdo-nesirruunt, eofque ad unum omnes cardunt, fic utne nuntius quidem cladis fupereffet: hinc eodem adhuc furore perciti, dereltabilem illum loctim una opera tun-ditusdemolitifunt.atque exilio tempore, ideltanno ves Leodiceules , numquam fe permiffuros ut reparetut lUInftimitolim ampliffimum iltum Leedicenfem Epif-coparum Hubertus Aquitanus,Bertrandr.terrsillius D,-naite , filius, etfi aliifaciant multo antiquiorem. Is Hu. berms .religione impulfus, Aquitaniam fuam delei uit,5C Brabantiam adiit, ubi anStiffimam amicitiam coluit cum Lamberto EpifcopoTrajeftenfi ad Mofam. Cumque po-flea defiderium fubiiflet videndi fummum Pontificem, ikfacra illa loca perlultrandi , homo Romam protettus eft.quocum nuntius adferretur, crudeliter interfectum clfeaTrajeSenfibusDivumLambertum , Sergmsloir-tifex Hubertum noltrum creavit Epifcopum TrajeCten. fem. Huberrus.Trajectum redux,benigne a civibus nns fufeeptus eit. fedeum abhorreret eos atque dereltare, tur ob nefariam Divi Lamberti csdem . cogitare mox empirde transferendo aliovorfum Epifcopam,acLeodi-cum abiens, urbem illam vel condidit primus, velin-ftauravit.Legiamque (ut diximus) nuncupari voluit, exornavit deinde pulcherrimis sdificns ad Divinum pariter & humanum cultum,moxque legibus prius latis,& approbante Summo Pontifice, Epifcopalem cathedram Trajetio Leodicum tranftulit, anno Chrifti 71? ,trana fportato eodem & corpore Divi Lamberti, cujus nomini X 3 ac ho- ae honori dedicavit poftea peregregium illud Coenobium , cum auguftoillo Canonicorum Collegio paullo-ante commemorato, ubi mortuus tandem poft lan6tif-fime adtam vitam , adlcribi meruit etiam ipfe Divorum confortio. A claridimo autem illo Divo ufoiie ad hunc Erneftum numerantur in ea fede Epifcopi octo & quinquaginta. in quibus non pauci inveniuntur viri pii 5c fanai. fed nec hodie bonitas gravitafque Epifcopalis defecit. Nam oc mter recentiores mirifice nuper claruit Erardus a Marea , Sana« Romanse Ecclefiae Cardinalis, Roberu toniflrimi viri frater, qui in eo fuit apud Principes Chnltianos pretio , eaque & auaoritate & gratia polluunt pacatam habuerit regionem per triginta ipfos annos, oc quietem itafundarit, ut & hadenus ea perfe-Yeret.Idem non urbem modo,fed totam quam late patet ditionem, vane padim reparavit,opidis aliquot arci-buique (ut fupra oftenfum eft) a fundamento inttauratis. atque ut dicam paucis,ita liberaliter & profufe reipubli-ie impendit, ut merito omnes eum fufpexerint,glo-rioioque Patris patris nomine decoraverint. Obiit magnus ille Antiftes,ut conftat e regio ejus tumulo in cho-io (ut vocant) sdis D. Lamberti vifendo, anno a Chrifto nato 1538. Vifitur inibi ftatuaejus snea , ad vivum (ut volunt)efformata 8c genibus nixa,cui adftat imago mortis,fic ut fieri folet exprefTa,cum brevilfimo/ed icito admodum epitaphio.a. JHarca mertem habens praoctim lU^vtvuspofutt. Cardinali fuccefiit Cornelius de Berges Dominus Sevenbergs. qui quod animo eflet profeffioni Ecclefiafticsparum addico, dignitatem Epifcopalem ceEt Georgia Auftrio , filio naturali Imperatoris Maxi-miliani,Archiepifcopo Valentii>o,digno iane ac reverendo Antiftiti. cui mortuo furrogarunt coadjutorem ejus Robertum.fratremllluftriffuni Marchionis Bergozomii, juvenem doftum pariter & religiofum. Is,quod valem-dine effet parum hrma , & atra bili infeftaretur.abdica-vit le nuper hac dignitate , dum molior primam operis hujus editionem, quare ob raras fuas virtutes, &fla-grantiflimam populi fimul& augufti Collegii gratiam, niffedlus ei Gerardus Groesbequius,Collegit Divi Lamberti Decanus, nobiliflimus certe ac venerandus Praefui, 8c in tanta exiftimatione & fama, ut alletius poftea fuerit in Collegium SamftieRomanse EccleliteCardinalium. patiis Huic denique viam univerfe carnis ingreffo furrog; eft liberis omnium votis , & follennibus ceremoniis , triufque Bavaria» Ducis frater,hujufmodi fere infcribens titulos : Reverendifimut & Ser em fi mus Vrmccps acfiDomU . nus, Dominus ErneHus^ S an fla Et cie fi ColoJiienfis .Archiepifeo. puSySacri Romani Imperii per Italiam rchicancellarius, Priu-cepsEleUor^EccleJiA LeodknfiEpifcopUt, Momfirienfi, Hilde- femenjis & Frifingcnfis lAdminifiraior,Princeps in Stabel}Comes Palatinus Rheni , Superioris & Inferioris Bavaria , VYefiphalta, tAngari(e}& Bullonii Dux^Marchio Francirnontanust&c. Princeps equidem fupremiloci 3cordinis, acrariffimaquadam virtute prsecfitus. Eligitur porro Epifcopus Leodi-cenfis a Collegio Divi Lamberti.approbatur ab uinveno populo, tande vero, ut caeteri omnes Catholici Pr^iules, a Romano Pontifice confirmatur, nec Epifcopus tantum eit.led & Sacri Imperii Princeps, DuxBulIonn, Marchio ■Francimontanus.Comes Lootfenfis Sc Hasbamenfis.q loca fubfunt.utdiximus, huic Epifcopatm dam fubfidia, ne quid dicam de facerdotiis, vel ut vulgo appellant prtebendis ac beneficiis, difpofitiom atquear-bifrioejuirefervatis. Atque toc de feo^co procedamus deinceps ad Aquafgrani ,li breviflim auamin-miierimus, uti rem confideratu non indignam , quam gens fit differentia inter terram virofque Leodicenies, necnon agrum Sc homines Aqmfgranenfes > ^ ^ ; fexto dumtaxat milliari abjundtos, imo con sss$85stosati5S*E pis;etii ambae in clientela Sacri Imperii. Le tur lingua Gallica;Aquifgmnum trwmanicannri^eodi^ natura, & moribus, totaque adeo vitat ratione ab alteris differunt, quantum Galli difcrepanta Germanis.quod non parvum fane difcrimen elt Sed non cft quod miremur tantopere gentem genti dilcrepare , cum idem m fingulis paene hominibus obfervemus. illud magis mirandum , quod videlicet tanta fit inter coelum & folum 7 2 x 4 utrimque 49o L E O D I V M. ‘ utriufque gentis, lub eodem climate,diffimilitudo. con- ftat enim ‘aeftatem tempeftivius multo incipere apu Leodicenles, ideoque & fructus fimul & fruges prius hic maturefcere : imo nives interdum Sc glaciem apm Aquifgranenles confpici, cum eorum apud Leodicenles ne veftigium quidem apparet. A Q_V ISGRANVM. Q.V isgranvm, quam reftius forte A» quaf-grani vocaveris,5c vocabulum iimul oC conditum, fi Munfterum audimus, acceptum fert Grano , Neronis Imperatoris fratri, ego Neroni hoc nomine fratrem fuiffe nuf- wm 'mm I vero ] quam lego.Paullus iEmilius tradit,Granum quemdam e prifcis illis nobilibus, palatium afe conditum in hocipfo loco.ubi & icaturiebant tunc temporis,& hucufque ica-ruriunt nobilitTimi illi calidarum aquarum fontes, fuo nomine exornaffe.Alii volunt eam eff e urbem,quam Pto-lemEus Pitcrara nominet, in qua legio trigeftmn Vlpin,£rc. Luitprando eft Grani palatium, Rheginoni liquit palatium* Ipli incoliE, 5c cum iis Germani omnes Sc Rcliqu , Alitu Vulgo appellant, voce quam Itali verrant *s1cque. Galli, contradta voce Eaux, per fyncopen vocant , adjecto fere epitheto U Chapelte , ad difcrimen cognominis opidi ,Aix , ubi fedes fupremi Concilii [Parlamentum vulgo indigetant) Provincia: Narbonenfis : quod ipfum Latini sAquMSextiasdicnnt, a calidis illis 8c falutiferis aouis itemque Sextio conditore. Verum utut iftafe habeant’ fitaeft perquam opportune civitas Aquifgranum inter’ Ducatus Brabantia;, Limburoi,luliaci, & Epifcopatum Leodicenfem; ac Trajeiiio aci Mofam Duraque pari qua-tuor,& ptiegrandium quidem,Limburgo trtum,Leodico denique fex leucarum intervallo abjuncta. Deltruxit eam ,& folo xquavit, eodem cum Agrippina Colonia totque aliis civitatibus tempore , ut nonnulli adfirmant, Hunnorum Rex Attila. Munfterus deftru6tam quidem ac defolatamtradit,fed nectempus exprimit, necaudto-rem. Alii tantam antiquitatem refpuunt,8c a Cavolo Magno demum condi ceptam adfirmant. Quamvis autem non videatur veviiimile , in loco tam commode pofito, tamqv.e notis Sc eEcacibus aquis prodito,non ante jada fuifle aliqua faltim urbis fundamenta: non invenio tamen ipfos cives aliam ei orieinem adiignare , quam ab ----ipfos cives aliam ei originem adfignare , qua eo Imperatore, qui deledtams , ut ajunt, 5c loci amomi- 1 V ^ tiL\J i Ve vj Ut VtVlVVLCli-LtvJ y tate?8c egregia cceli temperie,opidum primus condidit, variifque cum facris tum profanis aedificiis , nominarim vero pulcherrimo illo templo , San&iffimo Salvatori, ac Deiparze Virgini facro , decoravit, in quo templo vane etiamnunc oltenduntur reliquiae, ab eodem Imperatore, partim autforitate & j uffu , partim etiam magno fumtu atque impenfis in hoc opidum comportate. Neque vero fatis habuit condidiffe, fed excoluit infuper quibufcum-que potuit modis, & illuftravit. juffo inter cetera/quod cum aliis aliquot Scriptoribus teftatur Beatus Rhenanus , ut cis Alpes quidem haberetur in pofterum PrI119* palis atque primaria Sacri Romani Imperii, oc Galli regni fedes. utque in ea fufciperet Romanorum Rex, manu Archiepifcopi Colonienfis, cujus cathedre ip a fubjicitur , coronam quam vocant ferream. ream quidem Mediolani, auream vero Rom^ip o Pontifice illum accipere voluit. Qua de re , prajter ai a quaedam docuroenta.extantfequentesiftiverfus acpri- mo quidem in fronte propytei cujufdam domus Sena, toris; Carolui infignem reddens hanc condidit urbemt ghtam libertavit, pe(l Romam confhtuendo Quod jU trans ^Alpes hic famper Regia fedes, Vt caput urbs euntia colat hanc & Gallia tota. Gaudet sAquifgranum pra eunti is munere clarum t Qua prius Imperii Reges nunc laureat almi-Et in alia quadam janua: Hic fedes Regni trans ^Alpes habeatur. Caput omnium Civitatum & Provinciarum Gallia. Praeter autem tam multa tamque infignia privilegia huic urbi fus concefla, folitus idem Imperator, quotiel-cumque per bella liceret, in eam fecedere , ac magnam vitae partem inibi degere , ubi Sc obiit tandem anno a nato Chrifto 814, fepultus in sde Beats Virginis ,cum vixiffet annos 72, regnalfer 47 , imperaiiet denique 14. Epitaphium tumulo ejus marmoreo, fine aha pompa,in-fcriptum,ecciftnd : Caroli Magni, ChnHianifiimi Romanorum Imperatoris, corpus hoc conditum eft fepulchro. Paullopoft ma-gni Imperatoris obitum, inauguratus hic fuit ac diade-X J mate mate cindtus ejus filius Ludovicus Pius. Quod ab aliis \ quoque Imperatoribus kadrenus obfervatum eft , ufgue \ ad Carolum ipfum Quintum, qui cum ageret in Hifpa- i niajmperator creatus eft annq-1519> menfe lulio,annoque proxime infecuto Ocftobri menfe folknniter in haC ipfa urbe coronatus, ubi 8c Ferdinandus frater anno ; 1531, coronatus eft Romanorum Rex, fratri poftrnodum in auguftiffima illa dignitate fuffedus. Quoniam vero devenimus ad hunc locum , 5c occafio ipfa nos invitat, videtur fane haud alienum fore ab inftituto , fi in operis noftn exordio,mifla, ut quse nemini no in promtu fit,veterum oc priorum illorum C2efarum , Iulio primum o-nundorum,origine,breviter differamus, quanam ratione vC modo eligendi Imperatoris Romani jus ad Germanos primum tranfierit. tum de Electoribus quoque agamus, & eorum officiis , deque ordine fimul &: ritibus in eledtione Imperatorum ufurparifblitis.Dico igitur,poft-quam ob Ca»farum Romanorum , Bizantii tunc agentium,^ ignaviam fimul & infortunia obque Galliae Re-gum virtutes & egregia in Ecclefiam merita, Leo tertius Pontifex Maximus, at non alia tamen,quam ceu Capitis populi Romani audoritate, & communi illius con-fenfu (quia nempe terrae occidentales , prsefidio vacuae, videbantur opus habere peculiari Principe) anno Chrifti odingentefimo Imperatorem renuntiavit Carolum Ma-gnum, dignitatem illam, approbantibus fucceffive Pontificibus , aliquamdiu mannfie apud Caroli pofteros. iis vero 111 meliori ftirpe extindis , fadum effe, ut anno altero poft millefimum , exilio liberatus Gregorius Quintus,patria Saxo,ab Othone tertio. Imperatore ex illa ipfa gente , quo 5c Cajfari gratitudinem fuam,Sc patris fidem atque amorem approbaret.nemine prorfus interce-dente , fpeciali decreto concefferit nationi Germanics, Imperatorum , ea qute hodieque in ufu eft ratione , creandi inaugurandique facultatem;interdi latus utrumque claudentibus Colonienfi oC Moguntino. a tergo fequitur Rex Bohemi®, poft eum fuoquifque ordine c®teri Principes Elees ac de integro confirmavit anno 13?6 Caro-lus Quartus, qui & vane paftim eafdem auxit,& feripto, quod Bullam auream vocant, confignavit.Ordo ^uem Electores in electione creationeque Imperatoris fervanr, in genere talis eft. Moguntino,ex lege Caroli Quarti,incumbit , ftatim ut certior factus eft de Imperatoris obitu , reliquis Ele&oribus indicare,ut ad certum aliquem diem,id eft ut plurimum intra tertium menfem, Franco-furti, infigni Germaniae opido, vel ipfi fe coram fiftant, vel delegatos fuos abfbluta poteftate inftrmftos mittant. Quod fi forte praedidti Archiepifcopi negligentia denuntiatio illa praetermittatur, Colleg® tamen oportet ut intra terminum illum comparcant, quod qui negligit, is in eam quidem cledtionem privatur jure fuffragii. Fran-cofurtum ingredientibus non licet nili ducenos equos fecum adducere,& in iis non ultra quinquagenos arrtia-tos. Magiftratus urbani Eledtoribus debent efte fideles, nec ullos omnino extraneos, przeter familiares ipfo-rum , quantilper eledtio durat, in urbem intromittere. Eletiores convenire folent iu ®de Divi Bartholomsei. ubi primum fit res Divina, Sc imploratur gratia Spiritus Sandti. inde, prseunte Moguntino, jurant omnes in ea fe a itione nihil daturos gratix , nihil pretio , pactis, prorniffis : fed in omnibus candide habituros decori 8C utilitatis publicx rationem. His peratiis, pergunt adip-fam rem. neque loco prius excedunt, quam creatus fit i 1. r ululm voIls electus, nonaliter quam fi tulil-eft & habetur cifar. quod fi nia inrpi to ^eci^11:-C$^arl"ta renuntiatus,ante om-cmh" nde° confi™»t Eleitorum privilegia, approbat Francofurtum effe fedem eleaionis, Aquilgra-num vero inaugurationis, quo iturum fe prima ftatim occalione ad coronam accipiendam fpondet. EleSorum filios oportet inde a teneris annis Latinam, Italicam , 8C Sclayomcam hnguas difcere. Sed veniamus iamadip- tpm-„'argUratl10nem-, C:Efar ad tantam dignitatem perveniendi cupidus .Eletioribus ftatuitdiem , ad quem c°nv^niant Aquif.grani. eo ad conftitutum diem orrnrfntl ’ -e“ores,jamanteinSrefii, extra portam rl„„.riontr >ianKIue propiores fatii ex equis defcen-C ° .e?nibus antiquifque ritibus C^farem vene-Dundi excipiunt, perorante communi omnium nomine Moguntino. cui per Oratorem benigne refpondet C$-ar. ita ]un6tim ingenti pompa urbem fubeunt, mox-que ad primarium Divx Virginis templum progreffi, preces inibi fundunt, hinc ad palatium porro fe recipiunt. Die proximo revertuntur ad xdem facram.in qua medra ingens pendet corona ex xre , auro obdutia. iubter eam proftcrmt fe hum, Cxfar, Sc fic pronus per-fiftit, dum a Colomenfi recitantur certx quxdampre-ces. recitans, erigunt fupplicem Moguntinus Sc Trevi-renfis, perducuntque ad iummam aram, hic humi rur-fus procumbit, & pera&is quibufdam ceremoniis, ad thronum tandem perducitur, ubi afiedit, Colonienfis Miffam aulpicatur, & ad Cxfarem verfus , interrogar, nutnquid fidem Catholicam defenfurus fit ? numquid ptotetiurus ecclefiam ? adminifttatiints juftitiam? in-ftauraturus Imperium? & Romano Pontifici debitum cultum delaturus ? Ea ubi promiiit Cxfar ,adaramrur-fiis perducitur, promifia jurisjurandi religione confirmaturus. A Q^V ISGRANVM. 495 maturus, praeftito juramento, revertitur mox ad tbiQ, num : 5c poft alios iterum ritus, ungit ilium Colonien-fis oleo confecrato in pedore, hinc in capite, inque brachiis item & palmis, undum Moguntinus & Treviren-iis in Sacrarium ducunt, ubi Diaconi cultu affumto, ad fedem redit. Sedenti poft varias ceremonias Colonien-fis ftridum gladium porrigit, commendatgue rempu-blicam Chriftianam: moxque gladio in vaginam recondito , annulum digito ejus inducit, inde paludamentum illi in humeros injicit, ac fceptrum Sc globum illum, qui orbem terrarum notat, in manum tradit, in quo ipfo articulo omnes tres Archiepifcopi coronam capiti ejus imponunt, & ad aram reducunt: ubi poft fumtarn communionem facram , denuo jurat fadurum fe quidquid bono Principe dignum fit. Eo fado, collocatur magis fublimis in alia quadam fede marmorea, ubi denique creat aliquot equites. Hinc Moguntinus Deum precatur pro ejus falute, acfe 8c Collegas ipfi commendat. Poftea ad palatium jundi redeunt, ubi inunoeodem-que triclinio , fed diftindis menfis ,8c C^lar oc Electores alacriter fumunt prandium. Poftndie Caslar ble-dores vocat ad ccenam, tertio die rurfus adeunt templum, finitaque Mifia oftendit iis facrificushuic rei prs-fcdus reliquias quafdam facras , inter alia veroeohpios pannos , queis involutus olim humani generis Reptator. Ea religione perada, teftatur publice Moguntinus approbari eledionem & czeteros omnes adus a Romano Pontifice , eledoque injungit ut deinceps [utatur vocabulo C zelaris Sc Regis Romanorum. Simili pronus modo ac ratione, pauculis tantum ritibus immutatis, inaugurari folent Rhemis,nobiliflimo Gallis Belgicze opi-do , adfiftentibus Regni Paribus , Reges Galli, vejU?n longe tamen majori pompa & faftu. Sed revertor ad A-quaf-grani: quod equidem fateor effe opidum lautum, & temperatiffimo frui ccelo, quin & fertili admodum territorio cingi : fedenim zedificiis atque frequentia a famx adeo fplendids refbqndere , id vero conftanter nego. Habet intus forilque pulcherrimas qualdam balneas , fi ve thermze magis dicendze funt,aquarum naturaliter calidarum e terrs vifceribus manantium, qua» cum aliis morbis,tum paralyfi maxime Sc aquze intercuti ex-pugnanda? conducunt ? obfunt vero marcori & omnis generis 496 A QJV I SGE.ANVM. generis febribus , aliifque imflammadonibus. esedera a» k non appetentiam modo lavantibus acuunt, & infi- h gniter juvant concoctionem : fed Sc propria quadaip i't luavitate pollent, adeo quidem amabili, ut celebraverit eas quifpiam hoc hexafticho t Vnde h/cfervor acjuii terra erumpentibm uda ? Te!a ohm hit ludens ignea tinxit ^mor. Et gaudens findo: e novofervete perennes, v 3 ^ pbaretr&fint monumenta mea. Ex ttlofervent,raruf^ue his mergitur hofpes^ Cui non titillet pcttora blandus amor. Aquifgranum libera eft Imperii civitas, ex iis quas" modicum tantum aliquod tributum Imperatori pendunt, extera vero libera: agunt atque immanes , & propriis fms legibus vi vunt. Eft prxtereain peculiari tutela D ucis Clivix,proximi fui vicini,8c perpetui focii. Atque hic demum terminum ftatuemus nobilium, iftarum 5c mlignitim Regionum deferiptioni: operi certe 5c oneri nobis admodum gravi atque difficili, idque tum veterum timui & reeentiorum Scriptorum in hoc quidem genere defectu , tum fallacia quoque & diverfitare rerum , qux ab hominibus hauriendx. alii namque adfe-ftibus fuis xquo plus indulgentes, cum fint omnium rerum ignari,nihil tamen nefeire videri cupiunt, alii etiam ea qux fciunt, tegunt, adde huc alia multa txdia atque incommoda-, in grandibus hifce & gravibus argumentis icriptoribus pame adfidue devoranda. Qua in re plurimum mihi fateor profuiffe dodiffimorum aliquot hominum, tum & aliorum quorumdam in his talibusverfato-rum civium benignitatem atque induftriam. qui aliud aliudque fubinde fuggerentes, e pelage me traxerunt in littus , eque ancipiti labyrintho incolumem reduxerunt. Ita ut lectis undique & collegis variorum Scriptorum notitiis , variifque opinionibus & fententiis , elegerim poftea difpofuerimque lingula meo more, & telam hanc noftro arbitrio contexuerim,infertis paffim data occatione nonnullis , qua- ipfam Belgicam proprie non concernerent Ita inquam, non fine interna mentis voluptate,ac magno animi gaudio , ad portum tandem conduxi hunc partum, qui letioribus, & pratiertim Belgis, ii non alio, faltim faltim eo nomine debeat eflet acceptus, quod nova quadam inventione, ac novo aufu , primus carceres aperuerim, & ceu viam munierim , iis qui & fuse & communis patrise laudi, altius fefe in hoc pelagus volent immer-gere,Quare Sc gratias ago primum fummo & immortali Deo,inde vero eruditis §r candidis illis animis, quarum benevolens aura navicula; noftrce ufque ad finem ad-fpiravit. FINIS. y - f», • PARS TERTIA five BELGICA F OE D E R A T A, Audtore lvdovico GVICCIARDINO Nobili Florentino, am sterdamx. Apud G V 1 L I E L M V M B L A E V. CIO 10 c XXXV. t' V •- / * I ‘! 'Bornem—^ .Ahnebo '~Vr'eede— ©j o\ j ^ o ••. Sipkehoj. ^ ^tderdcii\ {j-boeri A r: 'BorlwbU )bc/tfen Xd f Grootc baerl ® . ioc% offelcndoo \/T)alffvn J ~Deventer J 01(1 ^Zwollc $ - 'orriti zihtphcn^ / > \ ‘Uredefon r- z 17 T PHANIS Lochem^ ‘Bura COM. Z \Bronchorf^ E* Tj JkSchercnfar^ Apepornc ^ -••• ss Tfrijymzzy/Ml' Jjacjirt . ' "kluwh ) Irhr x ©^ Vrckcn aJ' w-^^Tncrs^tfion -Mrrie‘ • _-ry Wyckx — " jtfZT ^nhrchl^' Meri-' G E L D R I A D V C A T V S. ELDRIA , ut contendit Munfterus, eit illeipfetradus > quem aevo IuliiCxfaris incoluerunt Menapii, vel, ut alii volunt, Sicambri. Eft autem forma fituque adeo pai-- fim exorbitanti, adeoque per flumen Rhenum , quod duobus alveis mediam fere tellurem ie-cat, difgre$>ato , ut mirum fane videri non debeat, 11 Scriptores nonnumquam diflideant. at mihi tamen videtur isipfe Cajfar, cum aliis aliquotlocis, tum F^iernm libro quarto, fatis diferte teftari, Menapios habitafle cis Rhenum, & ab altera fluminis ripa cmos infedifle reliqua vero Ducatus Geldns occupa runt magnam partem Sicambri, & m ®om' vi. Necdubium tamen, $vo Ciefanano,Sicambros om «es habitaffe trans Rhenum : quos fepe jam a Roman fufos, una cum aliis populis, Auguftus C^far, (ecuntat, & quieti imrerii confidens, (ut autores nobisfunt Strabo, Suetonius , aliique magni nominis ffnE°r“ ftcl Rhenum migrare voluerit,,udent, unde hquido conftar, eam gentem! ab illo tempore, ad utramque fluminis n-pam coluiffe , babuilTeque non parvi momenti imper urn. In quam fententiam ita fcnb.t doMmus i le Francifcus IrenicusiPirom utfummam rei trevibns ferjtrm-£am, tAuguSUu Rhttos, Vindelicos, & Sicambros vicit, & m Galliam tranfmjit. Et Matliaiius, optimus Commentariorum Czfarianorum P » fuam hac de re fententiam his verbis expreffit• dW", gui hodie Geldrenfes funt, ad confluentem ' Oceanum etiam mare attingunt. Ahbi ver°- tc ( q fefuli Germania, olim ex loto mnfrhcnant,proxtmVbus^rans Rhenum tunc fihai & (ohtudtnes habebant; mne optda, vicos & aeros etiam inter Mofam & Rhenum pe fident: quorum pars efl dicecefis Leodienfis. Sidonius quoque Apollinaris, Epif-copus. Arvernienfis, feculi fui vates eximius, congruens noftrse opinioni,ubi olimhabitannt Sicambri, hilce verficuiis indicat: A 2 i5k Sic ripA duplicii tumore jrafdo 'Detofiftie Vahalim bibat Sicttmber. Sumfit vero hic tra&us poitea nomen Geldria:, ut volunt nonnulli, a Gelduba , opido, cujus cum laude meminit Tacitus, lito olim ad Rhenum , hodie vero deleto. Munfterus afferit, quemdam Winchardum de Ponte, primum terrze prafetium , feu toparcham, una cum fratre Leopoldo arcem condidiffe, cui vocabulum fecerit Pontifgeldria;, quteque noftro atvo iit opidum Geldria, unde toti poftmodum regioni Geldri$ nomen lit inditum, ea regio noftris temporibus a feptemtrio-ne&fuprafeFriliam habet; adiinittramfimisAuftra-lis elt, quem Kupbev $ce nuncupant, a meridie partim Mofa, qui a Brabantia eam diftinguit , partim lulia-cenfium terra clauditur, ab ortu elt Rhenus, & Ducatus Clivix , qui &ipfe hunc trafium in duas etfi ime-quales partes difparat. ab occafu denique, qua refliffi-me verfus illum porrigitur, Hollandia jacet Seditio Vltrajetiina. Solum Geldriae planum, & parum mon-tofum, fed amoenis admodum 5t fructuolis nemoribus denfum, inter qux excellit potiflimum Echterwaldia, fupra in deferiptione univerfali nobis commemorata. Ager omnigena: fegetis 8c in primis tritici feraciffi-mus. pafcuus quoque nonnufquam , & oportunus admodum pecori, cujus ingens hic multitudo, & vel inde ex Dania in faginam tradutia. Nominarim vero ad Rhenum,Vahalim, Mo(am,uberrima fane & commo-diffima paSim occurrunt pafcua. ADDITAMENTV M. [,Vo;i tamen ubique eadem feli felicitas, aut facunditas-, nam magna Velavia parte mn ntfi Jleriles arena, inculti colles jacent& pluribus locis humus ad ignium pabulum (vulgus ccfpitcs nuncupat) quam fementt facienda longe aptior eft: eadem tamen ad margines, {Velavia fimbriam vocant,) ubi Ifala & Rheno alluitur, amplifiima & /atif-fima habet prata. Zutphania quoque admodum fetti/i eft felo, fed qmbufdam lecispaltidofo, [unde & quidam nemm iffi im-jpofitum opinantur,) fed graminis optimi feraci. Indigenas , Principes fsperiores continuis fere bellis cum finitimis fuis occupati , bellicofos tr armispromtosin omni militia genere reddiderunt: unde fuperioribus feculis equitatus inpri-ntisGelrieui magna apud exteros ubique fama fuit. Qua majorum gloria non tantum 'mpofieris non extinSa , fed admodum G E L D R I A. ^ auffia videtur. Licet enim Caroha V Imper. principatum nuper adeptum in familia fuci firmaturus, eorum bellica mimfteria tn-fuper habuit, ne militia ajfueti afitdue novts rebus fi ude-rent: tamen, pcfi quam arma cum cateris foederatu Belgica na-tionibus conjunxerant, prifiinam virtutem refumfer e. imo nec humanitatis aut ht er arum fiudia iniis c/uifijuamdefideraverit, Nobilitas copiofa (r majorum imaginibus tlluflris : plebs fatis mduftria & comis, moribus ad Germanos nonnihil accedit: quippe a veteribus Sicambris orti. ] Continet Geldria Comitatum Zutphanienfem,8c alia quzedam membra , feu Dynaftias. Opida muris cinda numerat viginti & duo : Noviomagum fcilicet, Ru-raemundam, Zutphaniam , atque Arnhemum, primarias terr$ urbes , quas & linguis quartam ejus partem faciunt i quatuorque , ut fuis infra locis didurus ium, plane diverfis fluminibus adjacent, quatuor denique diver-^brum Epifcoporum iurildidionem agnofeunt. Sequun-turinde Hattemum , Elburgum , Hardervicum, Vada feu Wageninea, Tila, Bommelia, Bronchorftum, Doei-burgum , Doetecomum , Sheremberga , Lochemum, GrolIa.Brefurtum, GeIdra,Strala, Venlona, Wachten-donca 8c Herculanum. Sunt & alia qusdam opida, olim quidem muris circumdata,fed hoc tempore, varus belli oc fortuns cafibus , fi non omnino , at magna tamen ex parte, fpoliata. qus, quod mediocri etiamnunc conditione & loco fint, iifdem immunitatibus, quis urbium reliqus, gaudent, talia funt Keppela, Burgum, G entia, Batemburgum, Montfurtum , Echta, oc alia, luis infra locis deferibenda, ubi quatuor Geldris partes figillatim exponemus. Denique pagi turres fuas habentes plures trecentis numerantur. A D D. [Geldria Zutphaniacjue, qua jam ab annis qutngen* tisin unam Remp.coaluere, dividuntur in quatuor panes , quas Tetrarchias non abfurde appellaveris: funt ea Novtomagenfist Ruramandana, Zutphanienfis^atque yjrnhemenfis: quarum Ordines in conventu Publico }d PrafeSto, aut Senatu gentis evocati} de fummis rebus in commune confulunt, aut feparatim in fuii quique Tetrarchiis , indicente & prafidente primaria urbis Senatu, deliberant. Singula autem ha Tetrarchia fubdivi-duntur in urbana, paganaque territoria > & in prafeduras hereditarias. Neomagenfis Tetrarchia , qua in conventu gentico fimpet' A 3 primum 6 G E L D R I A, primum locum, & fuffragtum obtinuit, urbes complettiturtw, Neomagum, Thilam, Bommeliam3 quibus olim Annumerabantur Grava^Leerdamum^Bura, oppida fub Egmondanoprincipe avul-fa:pagus item Gente in fuperiore Batavta{qucm Carolus Princeps anno c I O I O VI Henricod Gent in clientelam conceJ?it)fuffra-gium quonda inter oppida obtinuit.Municipales prafettura principes fere funt ijla : Regnum Neomagenfe: B at avia ( vulgo Be-touvv) fupertor & inferior-, Bommeliana infula-, Thilana infula-, Prafettura inter Mofam & Vabalim^Prafeblura Refy & Fenay. In quibus prafett uris plurima funt equitum vetufla arces, multaque villarum prafefturahereditaria-.vide/icet ^crfingett/^b* feergen/ <8t'oefbeec/ ti^obbcnbacl/ 25ateitbovgl)/^o^fTunt/ liuev/ Open/^iegbep/ 2$algop/«6ent/^emm/jiBillmgen/ pamevs ben/ JimepnerftoijcU/ iftoffimt/ ^jfelborn/ llcljoc/llinben / beutoeevt/ jjBarsr/ H9olfs!=toeevt/3|ubbevmitte/ teff$nstoeevt/ftiUem'abe/ ^voals Jiteu/ Stffell/ <5eifteven. Tertta Tetrarchia eft Zutphanienjis : cujus primaria urbs eft Zutphania. Oppida minora muris cintta qua fuffragtum in Conventu habent, funt quatuor-, Dossburgum, Doetecomum,Lo-chemum, GroUa. Territorium municipale diftinguitur in qua-tuor Prafetturas ac totidem dynaftieM,jive Barontcvs. grafeftura funt: tjet 3&?often-ampt toan Butpt)en / \yzt «>djoUeu-ampt batt Eutpfjen/ Ifticljtev-ampt ban «Boesburglj/ ^often-ampt ban 23’ebefo?t. Dynaftk funt: 25evg!je/ (qua & ipfa Comitatus titulo inftgnis fub qua & oppidum ’S^eeven-bevgt))25voncs ljo?|r / 25aevtoifc!). Toparcha ^Anholdio cum Monafterienfibus hodieque controverfta eft,utrum hareditaria, prafttura 2502C1 helcio atquelAnkeltum huicTetrarchia accenferidebeant. Quarta Tetrarchia eft ^Arnhemenfts ; cujus primaria urbs eft lArnhemur/JtVeleribus, ut creditur, ^Arenacum. Oppida minora funt quatuor: Hardervvicum , Elburgus, Wageninga & Hattumtim. Prafefturd majores dua funt: Velavia, & via fimbria fi ve pr at exta. Minores totidem , <0lbeb?oech & .f^epb?oectt. Profectura villarum h&reditaria cum impcriocri-fninali itidem dua, (Bogentneert/ Ctofenbael; totidemque cum imperio «r///i,5vcljevpen$ccl & Duebelaften,] Proceres hujus ducatus , conftant ex Baronibus , fi ve Dynaftis,Nobilib'us,5c primariis quatuor urbibus. G E L D R I m REGIMEN olim 8c hodie A p D. [ Hifce membrii profuerepo(l tempora CarohM.primu **" reditarh ^Advocati ftve Tutores: deinde Comites: hinc du- ces: tandem excuffo Hijpani imperio Proprincipes. Comitu titum & gubernatio originem fumfit ab Ottone Comite Naffavio, anno ClDLxxix. Ducum d Rbemboldo I L anno C i D C C C X X x i x. Principum d Carolo Burgundo, anno C i O C c C C- J XXII. Sedipfo defunCto , unica tantumflta ManaJuper- fi it e quo Maximtliano nupfit , Ordines Gelria Caio um =»»>-<; qL undem hter mper praClatum Gmom,* «™» C10 3 D x x: x , g”'. legabat Cafar venditiones, cefimes, renuntiationes atque tnve fiituras ftbi fuifque majoribus faBas; infuperfi •■rrt ditionem Gui/jelmo Gerhardi principi! fi/'° 1«™ ^ ftbi atque Imperio id commtfum, primum quidem «b nondy-deratlm invefiitura renovationem fcu/a, veUgnatU, fiha dmuxat rel.Ba , Gui .dmm decefflet. Lotharingue ab Carolo hareditariam in hanc ditionem [ucce ,o-nem fibi delatam afferebat, idquejutex conventibiu quibufdam juvare nitebatur. Clivenfis contra fcnpte m Lomitm Franco-furtenfibus per legatos exhibito explicabat, quo jure Gelnam fo/ideref, fe tanquam verum M legitimum haredem , matre Maria Guilje/mifi foijtirxjibi cedente^ ditionis pejfejftn Ca- S G E L D R I A. rcloprinape atque Ordinibus volentibus ac confentientibut, vf, nec clam t nec precario poftidere ccepijfe. repetebat fuorurtt majorum jura, invefiituram ab imperatore Sigt[mundo poft obitum ReinholdLAdolpho principi concejfam , fubjefttonU eidem [aeramentum ab Ordinibus proflitum ,fententiam ab Imperatore atque Imperiiordtmbm pro ^Adolpho adverflu ^Arnoldum diti onu occupat orem prolatam, ab ^Adolpho Jine liberis mortuo in Gerbar dum fratris f. ab hoc in filium Guilje/mum : atqueinde in iiiiuffiliam unicam Mariam [uarn matrem, fucccfionujura derivabat. xAdv er [a ceflionem , quam Gerardus Carolo Bur-gundo fecijje dicebatur, excipiebat, eam pretio nimit modico, at-* que infuper partira venditionis , partim donationis titulo, fattam ejje,& ejta quafdam reciprocasJponfionesnon fervatai,acproinde jure ejfe invalidam illam cefionem, atque inveflituras illini pratextu obtenta*. Qua exceptiones fi cejfarent. ex ea tamen ceflione utiles tantum attionesfuiffe tranfiata* ; direftu attioni-bus, qua nullis ceflionibus in aliospoflint transferri , penes majo-res fuos eorumque haredes permanentibus. Itaque illa cefiiono non.obftante, pojfijsionemfibi, apud quem direfta, erant attio-Kes,potuiJ[e tradi. Itaque fi Cafar adv erfius fe, quijurepofside-fet, exilia cefsione quid juris protendat, petere ipfum debere via ]ur:s,fe interim pefsidente. ^Ad commifsi feudi caput primum nenonpcflulata inveflitura renovatione rejpondebat, eam non Jpjf necejfauam dum dtipofiderent, ^tdverfus caput alterum de prole Gutljelmi mafiuta deficiente , adducebat privilegia futi majori jus concejfa, firmat aq.ue-,quibus m a [culis heredibus atque agnatis deficientibus fuccefsio datur filiabus , earumque liberis. Lotharingi intentioni opponebat Cltvenfis, Carolo principi , cujus majoribus hac ditiofutjfet abjudicata, quique numquamfuiffet inveflitus, nullum jus competivijfe ; negabat ullis conventioni-bus darijus Lotharingo , vtlfiuumjtu impediri, Orabat itaque Chvenfis,tit Imperti Ordines apud C a,far em intercederent Quamque ipfi caufam commendarent: fed Chvenfifrufira ad judicium provocante , Cdfar cum magnis copiis ex Italia defendens eo Clivenfem adduxit, ut in caflris ad Venlbum fupplex a [e veniam peteret, & , quicquid in Gehiam ac Zutphaniamjurii protendebat , ei renuntiaret, fubditifijue fidem fibi datam remitteret, atque hinc Cafir ejufquefiliu-s Philippus Htjpan. R.per Proprin-cipes GeIriamgubernarunt ad annum ufque c I D i o L X X x; quo gens hac ejurato Hijpani nomine ,foltus Proprincipis ac Senatus patrii, Ordinum fuffragiis eleobi , atque ipforum Ordinum imperium ccepit agnofitr e > Sub G E L D R I A. w $ nb Principibus femper primi inter illos fuerunt Bar&nss qua* twr, videlicet Bro?2chorJlianus, Bergenfis, Barenfisi & Wiput. ^Iterum membrum confiituermt Principis Equites ac minifte. finies pagani: quorum oltm non ita definitus erat numerus, quipm pe qui pro temporum ratione atque arbitrio Principumfolet mu* tari , augeri3 minuique. Deinde autem certa eorum familia in boo ordine recenferi coeperunt, tandem etiam tfti ordini adferip-tafunt alta aliquot optimatium urbanorum atque extraneo* rum familia. Tertium membrum civitates atque oppida confli* tuunt. Ex bis componitur Rejpublica Geldrorum: in quaftn* guli communi Principis imperio Ordinumque infuis partibus co* gnitioni fubditi fuere , & ipfe Ordinum Princeps publicis legibus ac juri fuit obnoxius : ut miverft Retpublica unius fpeciem e\ uno atque optimatibus mixtam exhiberent. Horum Ordinum co* mitia quo loco & tempore commodum videretur indicere r incipi jus erat, atque in his deliberabatur de atque miv er Corum jus (pedarent, videlicet de pace , de bello, ae Muto ad communes bellifumtus almfve ^cefitates imponen* Ac moneta regimtna , ‘Wjae ablevat tone jCris iitimum, urbium, artium, redituum ac pradiontmReipullicx', & de cateru hujufmadt rebui i ^u, Pie concludebantur ,juj]u Principis accedente, rata habebamur «cfirma. Suatuorprimaria civitates, ohmprac/pm diiuatie-»ii& authoritatis , ac ve/uti arces & columina fuere tuenda libertatis publica , iuftarque tribunorum plebufuo patrocinio reliqua oppida ac aerarios contra Principum attentata cr injuriat defendebant. Hinc armo CIDCCCCXLI, IV «'»> inter Ducem ^irnoldum & Ordines-, ac rurfus, anno CIOCCCC LXXI, inter Ordinum deputatos & primarias avitatesTctrar- chiarum Neomaeeiifis. ZMphanienfis & eArnhcmtenfis, pili conventum : Si Princeps cuipiamfubdttotumfuorum contyjM fafqut effer injurius ac moleflus , ut gravatus querelam deferret ad i fi tus Tetrarchia, cuifubjeBus degit, civitatem-, qua quere. lam perfequi teneretur apud Principem : & ,/i htcjpacio duo. rum menfium ab attentatu fuis non defijterel, tunc omnes re..l-tus Principis, ac quicquid m ea Tetrarchia rei Fifcah, erat,coni-perentur,donec Princeps illatum damnum farciretquod fi intra menfem lafo fatiffacere cmipjfet, praditta civitas illud proxima urbi, illa alteri pgmficaret -. ubiJtmili ratione manus in rem fif-calem injiceretur. Hodie fupremum tetius provincia regimen efipenes Ordines , qm hodie tantum 'e duabus clafsibus conflanti Nobilibus mmirum . qui vetcrtconfuetudinejusfujfragiihabent, A $ t oitfeit laute te beeren / sljelijcR cmfe ©on?s babeveu bat ooc($ gljeba^n cube uptffljebecit l)cbbeit. Idefl: J? r omittimus Jios b anna omnia omne [que evocationes e noftris Do-mtniis prohibituros, quemadmodum majores nofrifecerunt. Ho-ciie , abjurato Ecclejiaftico imperio , omnes i fla caujfz [peCi ant ad gentilem judicum confejfum, exceptis legatis piis > quorum condi" Etio coram ordinariis judictis tnflituenda efl. Gentico judicum confcjfui praejfe folet Princeps , aut vicarius ejus, & Cancellarius, htfceolm a Principe , hodieajingularum Tetrarchiarum nominatione, ac Proprincipis & reliqui Senatus elettione , duodeni plus minus adjunguntur Senatores legum ac morum periti. Senatui adjunttus e(t fi fci patronus , q nem principis vel rei-publica tutorem vocant, huic jurtttm fifialium , domini c altum imperii, jurisdiEtionis ac limitum cura commijfa efl. ejus officium efl, de jure reipubltca inquirere-,agendo ac dejendendo ret-public a patrocinari ; Pr&toribus , qit&floribus , publicanis, ac jus d Principe vel rcpubltca habentibus confulere atque tn jure adejfe; delitiorum graviorum fufpettos extra ordinem ex j udi" cum decreto reos peragere. Gentici judicum confeffus efl definire controvcrfias fuper jure prxdtorum , adferiptitiorum ac dominicalium ; fuper iis, qua Principes, vel rejpublica pro fisis po/tidet; fuper injuriis A 6 verbo verbo velfiripto ibidem alicui tUatti', fuperjure EccleftaflicoruM beneficiorum * (tve Principemfive altum agnofcant patronum*, attine cttam fuper militarium beneficiorum poffifstone ; fuper contriverfiis matrimomorum^fuper fatariu acfumptibus lAdvo-caxommvel Procuratorum ex caufsu fori ibidem difceptaiis. Eorundem quoque judicum efl cognofcere fuper interpretatione ac jure principalium privilegiorum, vel contrattuumjfi non in» feriorum illa confeffuum cognitionibus fpeciatim fuerint fubmiffa. item fi contravertatur inter communitates, urbes vel pagos di~ verfarum jurifdtcltonum , atque etiam fi duo depoffefsione vel dominio imperti alicujw, hereditarii contendant. Item fi alicubi in terra ilia jus notorie negetur , vel malitiofe protrahatur$ vel jurisdictio vacet, fi nulhter adverfiu leges patrias d pr&t oribus aCtum vel in confefsibus pronunciatum dicatur, hujus Senatus auxilium imploratur. Hic adverfus publico munere fungentes fuper exceffu , deltffio vel concufsime accufitionesinjhtuun-tur. Hic fuper paganorum criminibus inquifitiones atque exe-cutionesdecernuntur}nifi alibi ex privilegio vel cenfuetudtne inferioribus confefsibus cognitiones iftorum criminum fuerint refer-vata: quotamen cafu fententtas ibidem conceptas Pr at ores non aliter quam Setiatu jubent e executioni mandant, \nhoc quoque SenatuPrcprincepsfattcellarius,Senatores91 il-vinRatio-nales3reliquique turia, fuppofiti3fi pefonahtcr ex contraitu vel deltcio conveniantur, forum fortiuntur. Hic & l\ 1-virorum Rationalium aCta omnia revtfiomac reformationi fubj e fla funti fieubi in patrimonii publici adminif ratione , velin Pratorum t gujftorum vel publicanorum rationibus dijf ungendis , reipubl. vel privatisprajudicatum dicatur. Hic quoque Senatus ejufve Leoatiprafunt cognitionibus provocationum in Comitatu Zut-pbanienfij Batavtafupefiore , opido Thielenfi ac Velavia. ludicat denique de quibuslibet controverfiis ex prorogatione partium. Delictorum ubivisin provincia patratorum gratiam facit Senatus atque abolitionem concedit. iAtque haede caufis Principis ejufve confiln cognitioni re fervatis. ?4- G E L D R I A. praterea alibi ordinarii ac jurati, alibt injurati litium difcepta. tores. Ht fota cognitione fententia obequitantes aggeribus. aqua dutius ac cataratias per nj an ; fi quid di/ipatum, convu/fum, concuffum vellobturJatUmJ^^ flanty omnibus inflaurandu incumbunt, multas mdicunU pradia negktiis aggeribus obnoxia evincunt, ac publica licitatione ac omni reliquo clientela-i cenfualt vel hypotheca onere libera ac penitus puro at a minimum exigenti addicunt.Sunt que hac aggerum muniendorum jura in multis admodum rigida atque exorbitant ia,tdque ob publicam fecuritatem\ quamvis non defint qui conqueranturt eorum jurium obfervatione atque acceptione3five per rationum ignorantiam, flve confultoravero cum fubditorum pernicie figpe aberrari. Efl & cenfualisjurisditiio, quafleriqut pradn folario jure, vetiigalis poffefforem ad ejus profefiionem cenfuumque cefforum praflatmiem flbi faciendam adigunt, ex parium iflius curia cognitione ac decreto. Circa provocationes non eadem lege utuntur per univerfam terram. plerifque urbibus nulla datur provocatio. Neomagen-fiumfententia lAquifgrani reformantur. In Comitatu Zutpha-nienfi nova lege inductum efl [aliter enim fuit ant e annum I f 94) ut i ab inferioribus Prafetiurarum judiciis ad juridicos confejfus fupertores provocare liceat. In fingulis praterea territoriis provocatio efl, fed minime ad eofdem. Conventus pro fententiis territorii Z utphanienfis reformandis habentur Zutphanii: in territorio lArenacenfi conventus in eam rem habentur ad fylvam dictam «Engljelan&er {jolt / fub dio. In Tetrarchia Ruremundenfi ac Neomagenfl'finguU pane pagana Prafetiura, feorfim in hanc rem fuos habent conventns.iAlibt praefl Principis Senatus,at que urbium legati adfunt: quos alii non admittunt', alibi omnes, qui fupta ad alteram fluminis ripam no- bis detoptte.folTa toa non multum fit conceffura opus revera heroicum, & in magnam umufque op.di & hm- fimorum locorum commoditatem ceflurum f quod tamen non propofitum modo alias atque difcuffum , fcd peculiari etiam privilegio huic traftui fuit indultum3ab Henrico Augufto,ejus nominis feptimo,ante annos praeterpropter ducentos'8c feptuaginta. Leucae unius itinere Nqviomago diftat pagus Gtoef-beca, unde cognomen ducit nobiliffima gens Groesbe-quia, loci ipfius domina*; e qua gente natus eft Gerar-dus Groesbequius , Antiftes Leodicenfis , cujus fufior infra cum honore & laude mentio fiet. Duabus circiter Noviomago leucis , inter Mofam 8c Vahalim, fitum eftCraneburgium , opidulumquidem exiguum , at collegiata tamen ut vocant ecclefia nobile: unde natus Theodorus Pulmanus, vir litteratifljmus, quiconquifitis undique fumma cum diligentia, nec minori amicorum opera atque impenfa , libris calamo exaratis , omnes fere Poetas Latinos, magna fu a cum laude , Sc publica omnium gratia , caftigavit 5c emendavit. Regimen politicum 8c civile. A D D. [Noviomagum , five Neomagum , olim Batavorum oppidum inter tria primaria Regni palatia d Carolo Magno imneratum^civit/M Imperti libera.licet d Wilhelmo Romanorum Rege , anno CIO CCXLVI II* Otthoni III Gel-rix Comiti certis conditionibus oppignerata , fua tamen femper uft eft libertate atque privilegiis 3 ejua. tam Imperatores Roma» norum quam Gelrix Comites Ducesque fubinde auxerunt ac con» firmarunt, quorum diplomata arnplijsima adhuc in archivis referiuntur. Inter Privilegia ifta eft jus rogandarum & abrogandarum legum-, tributorum & onerum indicendorum-, ftgnan-'da monetx ; rem nummariam conftituendi , duella imperandi-, ftatuendi de dantftu-, jus tranandorum armorum-, reos certis ca-fibus e toto Romano Imperio proferibendi; & ab Imperatore proferiptos impune in urbem admittendi, deliti a condonandi ^fidem publicam obftringendi-, jus tn loca publica, & res pro dere-littis habitas -,jus telonii, venationis, & alia ejufcemodi.Communibus quoque privilegiis cum reliquis Hanfeatici fcederu oppidis utitur. In Hanjeaticarum enim urbium numero , exteras ejtif-demfoederis inhoctradu convocat ad communem conventum-, perquifitifque foetorum fujfragiis, per fuof fere legatos in com-ffiumbus conventibus refer re 9 communt mqite caufam agere filet. Infgntii NOVIOMAGVM. i9 trftgniapruterera haient ImperiiClypsum aureum,& aquilam nigram bicipitem, in cujus pedere, diferiminis, ut videtur, cau-fui clypeus caruleus aureo leone fulget: his, corona, qua antiqui-twfummi imperii inftgnefuit, ab omni hominum memoria fuit impofita. Denique , Imperatores hanc urbem femper eifdem privilegiis donarunt, quibus ^iquugramm decoraram. ^Atque hac quidem decora & privilegia urbis incommuni. Singuli etiam civespraclaris immunitatibus gaudent, qualia funt: in fervitutem redigi non pojfe, neque ullo nexu cuipiam ob- fttingi: eorum bona toto Romano imperio, terra marique , libera ejfe ab omnibus vedigahbus & oneribus: quodque alu evocari non poffurt. Senatus Neomagenfis conflat ex X X IV viris. Socii Collegii S.Nicolai, qui c C numero , hic fere udem erant, qui tn Repub. Rom.Tribum plebi , & fine quorum eonfenfu nihil publico fiebat, fi quis numerus vacaret, totidem eivium primanorum paria nominabant « gulos in ordinem fisum allegebat, hac agebantur. Verumhifie funis anno CIO 13 x ^ mavum foederatis nattombufi accederet, XXXII tra%u fuccelferunt; auorum eledtofupremo gentiumfadera- tares, centurimbus civicis in amumfeqmitemprafmti h duoo ex reliquo Senatu judicesfive Scstbims eligunt, more juramento , binos alios eligunt-. 6* 61;^«» 1»»^ , ita porro ad numerum XII: tot erum Scabm lites dummt n f‘‘per'“>r“ Batavi*, 5{ert dr iJerVosn t degunt, Noviomagi quoque definiuntur. Nemo ad Burjrgravii vel judtcts dignitatem admittitur, nifi impetrato ante Civit atu jure , & prafiito civit at,juramento, e cujm formula fideliter & fecundum juraconfiuetudmefque oppidife,fla raumrefunfiurum fande pollicetur. Vterque & Burgiraviue & ludex infolemm Pafchatu feflo pannum argentoprifu/atoorna. tur., ^UidiUmSlum, altera parte nigrum,Mera ru. dicit nulla in judico aha partes quam Manuum injedio , prehenfioque, quos fui lillores fequuntur; nec qwfqmm civium i1’**"'-fuo quibus e confuetudine aliud obtinet, taben de, Sclnorum fententiafuerit damnatus ‘‘^IcuL periculum efi^ rofi elabantur ,cuivu^ ^ Uodlum mlttuntur,oliiaha fcZmt rlstafe habet. Immunitate veHigahum toto Mofa Jcrtbunt res / Nntomagenfes , ea tege, ut que annum durat.] RVR^MVNDA. f-v v R /E M V N D A, juxta communem iftorum ho-K minum confuemdinem, nomen fum.t ab oftio fiu-IX minis Rurse , quod ad ipfam urbem inMofam a-cuas fuas exonerat, oftiumemm. five os^ Teutonibus dicitur monb. a quo ipfo vocabulo , tum & fluminis no-mine, urbis nomen componunt, quod m alus quoque Bcl^icaz opidis observatur 3 ut luis intra locis docebi* turf Diftat h$c urbs a Veniona itinere trium leucarum: ellque Si civibus frequens, & divitiis admodum potens: tens: tum sdificiis quoque concinna , & fitu ac incenibus valida. Primarium ejus templum Spiritui San&o dedicatum, & non ita pridem ab Romano Pontifice in fcpiicopalem dignitatem eretium. quo munere hodie mento fungitur Guiljelmus Lindanus, qui jampridem mufumcommunem vulgavit infigniaquaedam ingenii fui monumenta tatius tandem, utintba dicetur" E-pifcopus Gandaveniis. Eft in hac ipfa urbe & como-bium illud ampliflimum opulentifllmumque Carthufia-iorum. AgerRur^mundenfis lonPe UrelZ.ZJltt Siftativa Ru~irsflSe rum Hh^?US "r11" Ccljout-ampt ban ^utpljen diximus appellari ; fub qua aliquod pagt comprehenduntur ; ita tamen ut Scultetus in jpfa urye tribunal habeat, a tribunali urbis dtver-fum ; & Senatui quidem in paganos manum liceat injicere , fed captivos Pratori aut illius vicario teneantur confignare. Denique prafuit huic urbi femper Senatus egregius, [Fredericum d San-de audis) eruditus , jurifque communis ac patrii confultifsimui, *d quem oppidorum in ijla atque in ^Arnhemenfi Tetrarchia nec non extranearum quarumdam urbium Scabini fuper juribus partium coram ipfis litigantium ambigentes folent confugere, tjus fententiam poflulaturi; atque ifixfententta, quamvis a ju-dtcibus incompetentibus concepta , oraculorum tnfar habeban- tur , ut nefas ejfet ab ordinariis Scobinis quicquam m eis mutari. ] ARNHEMIVM. A RNHEMIVM & Cornelius Tacitus & alii quidam prifei Scriptores Arenacum indigetant , opidum dexterse Rheni ripa» adpofitum , media fere leuca ab ejus amnis divortio , & tam Noviomago, quam Doesburgo duarum leucarum fpatio abiitum : eftque cum aliis publicis privatifque xdmciis, tum la-cris przecipue, perquam elegans atque concinnum, primarium ejus Sc parochiale , ut vocant, templum Divo Eufebio facrum eft. denique ut paucis ablolvam , opidum fane amplum atque egregium » cc metropolis regionis Velavic«e,five ut vulgo appellant Di? ©du\y?/qu$ quartam & poftremam Geldrix portionem facit: & oppida muris cindta continet, Wageningam , Hattemum, Hardervicum , atque Elburgum. prafe&ura: vero, five conventus juridici, territoria funt corumdum opido- »s G E L D R I A. rum, qu$ cmnia continentur ea Geldrise parte, quam diximus vulgo nuncupari Be aselutne / in qua compiures etiam liti fuiit pagi.fuos feorfim habentes prtEfeftos,qui tamen omnes communem Velaviaj Przetorem.five Drof-lartum , ut fupremum colunt. Ipfa vero Velavia, regio exigua , fed miranda , tribus fui lateribus linu Auftrali, atque Xlala ac Rheno fluminibus clauditur: unde 5c pilcofa eft. Nemora quoque ejus amcenitate & ferarum copia , commendantur. Sed juxta Arnhemum aliusin-fuper tractus eft, vulgari vocabulo ne SJeimuejoom nuncupatus , quali oram feu fimbriam Velavi® dicas , qui hinc Zutphamam, mde Wageningam ufque porricitur, foccundisadmodum & pulcherrimis pratis pafcuifque luxurians. Habet autem hate quoque ora proprium prte-teCtum, iplum nempe Pnetorem Arnhemenfem, & qua-tuor fora, live conventus juridicos, quorum decem habet Velavia. At in facrorum jurifdiCtione Arnhemenles Epifcopo Vltrajeftino parent. Sollennis hic fuperiori-bus paullo temporibus Geldriae Principum , hodie vero Prafletiorum ejufdem gentis fedes eft ; ut & Geldricse ac Zutphanicnlis Canceliariat. quem magiftratum.anno Chrifti 154^ , inftitmt CarolusQuintus Imperator,quo tempore partim vi, partim r t infra dicemus) per conditiones , ditionem illam recuperavit, magirtrauim inquam, qui tunc conflabat Cancellario , decem Conlilia-riis , & feribis atque arcanorum curatoribus : quorum poltea numerus auCtus eft. Cancellarii dignitate hodie fungitur Guiljelmus Cripius , vir ob raras virtuteseo gradu digniffimus. fequtmtur hinc quatuor Senatores , ' quos Toparchas e fle , aut faltem nobiles oportet e totidem terite quadrantibus oriundos. Quibus quamvis certum ex publico ftipendium fit , nequaquam tamen in aula perpetuo degere , fed vocati demum accedere , obftringunmr , quando binos finguli florenos quotidie extra ordinem accipiunt. Imprsfentiarum quidem eo in ordine funt Aigidius Bucholms, Pe. trus Appeldornius, Conradus Mekeranus. loannes Poi-nius. reliqui ofio Coniiliarii, qui Senatum hodie complent, funt lodocus Craneveldius , Leonardus Stalbur-gius, Melchior Bentfchipius,qui 8c AdvocatusFifcalis, lacobus Berckius, Afnoldus Sandelinus , Godefridus Gillckenius , Petrus Verreiddus & loannes Angelus. Supremus ARNHBMIVM. 27 Supremus ifte Senatus, magna prorfus auitoritate , jus dicit, neque a fententiis ejus ulla datur provocatio. In-ftituit porro Philippus Rex anno 155:9, mhacipfa urbe. Cameram Rationum , ad quam Regios omnes pur.Gej-driam & Zutphaniam adminiftros, five praturam ii, live quatfturam exerceant, atiorum rationem oportet referre : plane ut fupra narravimus fieri in ratiocmario Brnxellenfi. ADDITAM. [ Regimen ^irnhimeKfis wbu ejufimitt tfl: Primo habet ludicem, qui non modo ^Arnhemi,fed & bria, quam vocant, Velavi* , titulum ufurpat, & prafidit loco fungitur in exccjucndu judictit t*m criminalibus quam cnut-btu, tum etiam in caufuqu* inter advenae, aut clv'm & «“• venam , coram infcrioribue fubfellm ventilantur , & determinantur. Hic a Tetrarchia quidem nominatur, a Piffelto autem nationi, una cum Cancellario & Senatu Geldriae /g/tar. rrtiv habent duos BurVmagifhos, (ut ^ant-) quiquotannuff o ou. Verjionie S. Pauli liberu fflragiieaduodcciAScabtmefuonu. A i 1 -- , ... ■..rZ:......ji. politicae & civiles, cujufcunque natur*fiat, definire, «««wr fiat dirimere-, ratione, publica* exam,nare, curare quam RepubUca requiruntur. /aAre^»r , « prrWr^s, ^ Otme Naffavto Cemtte Gel-r>* impetrato. Suam fex Gildarum (,ta opificum colleg a nuncupant) maeifiro, five ceujtliarioi. quorum mumu ejt, delegatione Buroimagiftrorum curare ea, qu* c™“,n'>M tos cives , tam in politico regimine, quam trsbutu concedenda, qua Reipublica umverf* , qua oppido particuhtm i iKSS&SSSS.tSSFS tXttilSSBS!#* >ratJ, cives-, 1 qM,vocant M (tcfmoo?«i Smimue.) rra.mm omnium officium efi, rogante finiore Gild*mag,flro,.,n onera p». bhea, ttJterra quam oppidi, confentire -, fi quld m poln,a peccetur , emendare-, de alienationibus aut obligationibus pubheu cognofcere.corii autem[ententU a Gild&magtfirii ad Magiftratus referuntur, Herum eldiio eodem modofe habet quojupenorum.^ Sed pergamus deinceps , 8c breviter perftringamHS reliqua hujus terra: opida : qux inter primo fe nobis offert Hattemum, amplum Sc validum valde oppidum,fini-ftr$ Ifala: fluminis ripa: incumbens , ac duabus leucis Elburgo abiitum. Elburgum adjacet fimii lacus Flevi, vulgo be Kuybers jee / diftatque Hardervico duabus leucis. Hardervicum pofitum eft ad eumdem linum , & Wa-geninga quinque leucis majoribus diffidet, arfit inau-fpicato hoc opidum anno Chrifti 15-03 , tam pertina-ci incendio, m quinque tantum vel fex domibus exceptis , vix trium horarum (patio totum abfumtum fit. rem nefcio admirationene an miferatione potius profcquen-damlfed omnia ftatim reparata, & opidum multo quam ante pulchrius ac munitius cvalit. ADDITAM. [ /anr oitm ludo litterario celebre fuit, & {upertoribm ttmsu , Ordinum Gelrra aufpirtu , idujln cymnajio auSum , in eiuo omnium Facultatum profejfirei juventutem erudiunt. ] Wageningavetuftiffimum opidum , ctt , quod Cornelio Tacito Vada appellatur , jacet ad dexteram ripam dexteri cornuum Rheni, duarum leucarum intervallo ab Arnhemo Sc Noviomago : Culemburgo quatuor leucis abeft. Tila, dextera: Vahalis ripa: adpofira , Bommelia leu-cisduabus abjungitur , eftque opidum fanequam vali-diffimum: adeo ut anno 1528, a Burgundis obleffum, obfidionem non modo fortiter fuftinuerit, fed Sc cum laude ab ea fe liberaverit, imperium ei & jnrifdiftio in territorium illud, quod, ab ipfo opidi nomine , vulgo vocant u ‘SBielettossvb. bommelia. B OMMELIAad liniftram Vahalis ripam eft.Bura duabus leucis abjunfla.opidum pulchrum,validum Sccanutiniula: auam Rnenus & Mofa circumve- aputinluls quam Rhenus & Mofa circumve-efari eadem, quo loco Mofam deferibit, Bata- Sccap niunt. Czeh vorum infula appellatur ; hodie nomen ei eft, be 26oih6 mtiertneerb / Pagos complures egregios habet, quos inter X B O M M E L I A. &c. tef.5c Roflemum eft , clarum natalibus Martini RofTe-mii, ducis celeberrimi. Bommelia vero pradlantem Theologum Gerardum Moringum , & Hernicum Bom-melium edidit, clarum fcriptis virum. ADDITAM E NTVM. [ Bommelia, etiam ortus e [i ille Ubertus Leoninus, cognomento Longolr.u , Can* cellarius Geldria.] Bronchorftum adjacet dextera: ripa: fluminis Ifalx, una tantumZutphania leuca disjundtum.opidulum neu-tiqnam contemnendum , & Comitatus titulo, ideoquc peculiari Dynafta, confpicuum. Doesburgum, ut volunt Scriptores aliquot neoterici, fllud opidum eft, quod Cornelius Tacitus Afciburgium nominat, alii, quibus, quod vcrifimilia magis tranant, plus tribuo fidei, conditum efie adfirmant ab Drufo Nerone, ad fauces videlicet nobilis foifa: Dnifian«e , a conditore Drufoburgum ditftum. difiidet autem Neo-mago tantum leuc^ unius itinere , eftque oDidum lautum, frequens, ac valide admodum nuper adverius ho-ftiles infultus munitum. . Tsheremberga fefquilenca: itinere Doetecomio di-ftat, opidum fatis concinnum, cujus territorium late a-deo porrectum eft, ut Comitatus gaucteat dignitate,quo in faftigio nunc illuftriEmus Princeps Guiljclmus eft. lochemvm. T O CHEMVM flumini Berkelzadjacens,Zut-J phania tantum duabus leucis abjuiuftum eft. Grolla Brefurto diftat duabus leucis.^ ADDITAM. [ Oppidum loco plano/itum mumupt- wum. Vetus ei vocabulum , *d ejt, virtde ne-r»tu. Quod a fit u inditum. Sed mutavit longa «tat & fpe-ctem locorum , & , quod familiare Germanicis vocibus ? ipjura nomen contractum ef. Plano loco (itum eft, pr«labent e dhnga amne: & primum d Cardo Quinto munivi coeptum^, exin tempore induciarum Belgicarum accuratius ab Hi]panis inunitum . P eft e a anno c I DI 0 C x X V 11 Fredencus Hernicus , Princeps ^irauftenenfis, expugnavit, novss operibus, & Majore cura firmavit. ] Brefnrtum totidem leucis abeft Anholto, B 3 ADDI ADDITAM. [ Brefurtum fojfa egregia & mummenth Martmus Ropoeimius , celeberrima fua atate militia dux t circumdedit t annu abhinc prepemedum nonaginta. Situm efl locis paludoftij ut pene aquis undique cingatu*-. ^Anno M D X C V I * n Mauritio A.raufwnenft expugnatum in ditionem Foederatorum concepit. G E L D R A. E L D R A quidem mediocre ac valide fatis mu-i -w nitum eft opidum , quod (ut fupra jam diximus) 7—* univerfo Ducatui nomen dedit, dittat Strala leucis duabus minoribus. Geldrenfis fuit Gerardus Mat-thilius, vir doctrina claridimus , ac magnus in primis Ariftotelicus. fuit indidem Sc Guiljelmus Veldius, Ordinis Divi Augnftini, eruditus admodum 8c venerabilis vir, ut ex variis ejus fcriptis hodieque extantibus confiat: quem Trithemius vult fuiffe Venlonienfem. Stralam a Wachtendonca fefquileucae iter dirimit, ubi ortus lacobus de Strala,fcriptor clariifimus. necnoii Rogerus Sicamber, magnus item variorum fcriptorum audor. Venlonafita eft ad dexteram ripam Mofte , 8c Strala fefquileucatantum abjunda,opidum fanequam bonum, & validum, in quo nuper anno 15'43, dedidit (efe Caro lq Quinto Imperatori Cliviae 5c luliaci Dux loannes Guiljelmus , fubfecuta inter utrumque padione,de qua infra didurus fum. A D D. [Venloam & Bercam inter^fojfa S.JMari*/ive Euge-tiiana duci ccepta eft anno 1626 3 X XI V ftationibus munita ^au-fptciis Sereni fima 1 fabella Clara Eugemafthfp. I nfantis,/ie Rhe-pi aquas in Jllojam deducendi, fedfruftra , nam fit tu locorum inaquatis ado refellit, ut ad implendam fpjfam aqua ex Nirfa colligi &feptis retinere debuerit.] Wachtendonca imminet flumini Nirfe vulgo jttfers/ & Geldraduas circiter leucas abjungitur. ' Herculanum fitum eft in confiniis Terrae luliacenfis, opidum fatis lautum, ac Ruraemunda quatuor leucis diflitum. Et hadenus quidem de opidis Geldriae muro cindis , quorum flngula tum civibus fatis trequentu, tum & opibus copiofa. Sequuntur hinc illa fex , quo- , rum 8c fupra meminimus ? mcenium atque muroru 6KPertil- Keppd» GELDRIA, 51 Keppela adjacet veteri Ifalte , ac Doesburgo dimidia «umtaxatletira disjungitur. Burgum itktem appofitum veterVKal®, Anholto unica tantum leuca abeit. natus hinc Petrus Burrus , vir nndequaque docti fumus , Sc variorum librorum fcrip-tor, ut fulius conftat ex Bibliotheca Geineri,jam faepius nobis laudata. Gentia, Vahalis ripae incumbens, leuca dumtaxat No. viomago diffidet. . Batenburgum ad Mofam, Noviomago juxtaoc Tila duabus leucis abfitttm eft : locus , fi famam audimus, magn$ antiquitatis, ut quem incolae afierant primam omnium arcem fuifle , quam Bato (upra nobis laudatus >n hoctradhi extraxerit, adeoque & nomine luo impertitus fit.paret hodie Batenburgum Guiljelmo Bronchor- MmtGiYMo&npa, 5c a RutsemondalepcZ ^ESm^SaSnt^eiHue nemori illi pulcherrimo, quod de ipfius vocabulo bc -..a- Cirdinalu fnttrefm ^ilbcrto ^Archiiuce , Prov,nc‘f rta; ,lr n.fim tr H^ms certamen * Rcmmelium, illif eppidum capere , ncftru illud tueri fa g bw. Tandem quum Htjpant de urbe caPtenda Jam ~ «»r; monitus fuit Cardinalis ab archtedo (jutilam Germano (Tnnanum fequor lib. C X X 11) qut d noftruad gerat, locum urbi fubeffe angufum in quo Mofa di infulam efficiant , tntruer.de mumtiont va. e CPP Kun> » fabricata navigatio omnino 'mP'gr°"ir-J ‘Ibex conti Ito belli ducum k Eommela copia» Rojfeiaum redu- cit , propinauo e,ubic,uangular, mmwon, defignata principium flat. Opus f.mma celeritate & arte perfidum, faticetis & eundis arboribus infula m eam rem refedu-, •Santandreana de nomine Cardinalis di3a munitio. Dum feflinatis operibus in to laboratur, Princeps Mauritmun Vaor-nam infulam proximam defiendit, in ut Hi-JPanos arceret , qui jam oculos in hunc locum conjeciffe dtceban-tury anno CIoIdlxxxvi. Sed pofl illius obitum , opportunitate loci cognita 3 ab lllujlr. Ordinibus confoederat i Belgii vatiis modis efi ampliata , ita ut jam intra vallum contineat virgas C C C, habeatque templum , forum , fcholam , adifleia privatorum haud ineleganterflru&a circiter L x xx ; atque ita permunita , ut nihil eorum operum , qua hodierni belli ufus po-ftulat, hic dederetur. Et quia Rhent videntium nonnumquam experta fuerat, vaflis in flumen jabiu molibus vari ifque operibus indemnitati illius coi:fultum. ] Culenburgum Geldria; feudum eft, czeterum an territorio ejus debeat accenferi difputatur. adjacet laevo fluminis Leccx margini& Bura lcuc$ tantum itinere diffidet. Opidum eft egregium , & tam lata ditione, ut nuper a Philippo Rege Comitatus titulo aufbum lit. paret igitur Principi fuo , heroi etiam aliis opibus praepotenti. AD D. [Oppidum mtres partes dtvifum , qua Cingula fm muris £r foffa cinguntur\ flenti & arx illi connexa , Comitis domicilium. Diflat a Viana militare unum. Regimen civile oppidi efl penes prafeftum , ( vulgo ^?0|r/ ) duos civium JAagt-flrosjfeptem Scatinos, & Scultetum, Qui omnes abfblutapote- CVLENBVRGV M. ' 33 e <1 Comtte eliguntur , »/*//<* prsvia oppidanorum dignatis-ne •* ^ ipfi pojlea minora, munia inter honcjhoras cives diftrt. buunt, ttW» //7 urbej fed & in agro. Sub Comitatu prat er oppidum funt quituor pagi; biiiglj/ fines jungens cum Hagfieynio, dicecefios Tr.ijetlin.z loco; pderbclD/ cum Leerdami ditione ; «ZBoLbevbing / meditullio Comit at tu; & Stcbie!)cnt / ad limitem Burani Comitatus. Culenburgenfis ditio jam ab aliquot feculis regulos fuos habuit. Heuterus eorum primum commemorat Robertwn Bofichemumt qui obiit anno 1164. Cujus fuccefforcs connubtis plures ditiones creverunt ^imprimis G er ardus II ejus nominis Culenburgtt regulus • qui dubia in uxorem Ehfabetha Bura , Borfelit, ZuU, Sintmartenfduckii > Svviickjtac DoddendaU Domina, magno* ditiones cum ipfa accepit. Ex his natu* Cajparus Culenburgii, ZuU, Hoghjlrata, &c. regulus: & ^byda ; patris tefta- mento Bura & Santi JMartens-diikii domina FredeJico Egmon-dano Ifelfleymi domino nupfit. Cajparw tantum quinque filtu reliquit. Quarum major natu Elr^abetha, licet bis enupta, nullos liber os pep erit.Secundo genita .Anna,uxor fuit nobthjstmt viri lo annis Palanti p rAfe fit ditionis Valkenburgii. E quibus Florentius Culenburgii Comes defendit, qui hodie fupereft. Cujus parens Florentius d Philippe 11 Htjpan. Rege primus Culenburgii Comes fuit defignatus : verum quum una cumpracipua Belgn nobilitate anno dolDLXVl libellum fuppheem Parmenfi Ductfa , qua Regis Hijp. nomine provincia* moderabatur , ob-tu/ijfet,gratia illius excidit, & ab Albano proferiptusfuit, & domus tHius, quam Bruxellis habebat imprimis magnificam, ex-cifa} areaque marmorea bafis impofita , cum quadrilingui in-friptione, qua talis erat: Regnante Philippo fecundo Ca-thol. Hifpan.Rege, in his luis inferioribus Germanis Regionibus; gubernante vero Ferdinando Alvarez de Toledo Alba? Duce , &c. Florentii de Palant q uondam domum folo squari fancitum eft; ob exeerandam memoriam repetits in ea conjurationis ad verius Religionem Ecclef. Cathol. Rom. Regiam M.& ipias regiones, anno a falute clol olx vi ii» $ Kal. jun. Bajis quidem hac pojlea everfaifcd domus haud reftaurata.j Bura neque Geldris feudum eft , neque ( ut quidam adfirmantj territorio ejus includitur , fed fui juris ditio 5c Geldris contermina eft. Haud procul Linga fiumi-mihe jacet, ad exiguum torrentem, quem vulgo Foliam molarum nuncupant, Tilaleucs tantum interca-B $r pedine 34 G E L D K I A. pedine abeft. opidum mediocre , & munitiffima arce prasvalkliim eft. unde & Comitatus gaudet faftigio, cui & pagi complures , & territorium ncutiquam poenitendum fubjicitur, Burani fuerunt loanncs Perennius,eru-ditus admodum vir & poeta eximius : lodocus Lemnius, Medicus & Philofophus longe do&iffimus,ut colligere licet ex viri feriptis per orbem jampridem vulgatis: 5c Obertus Gifanms , adolefcens egregius , ac u-rriufque lingu$ non ftudiofus modo , verumetiam do-tius. Prarerat huic loco dignitate & titulo Comitis for-tuiiimis ille Maxrmilianus Egmondus, qui, relicla ingenti tama , deceffit Bruxellre anno Chrifti 1549 , patri autem defundo fucceffit unica filia, nupta Guiljclmo Nalloviq , Principi Araufino , cui & liberos utriufque •exus enixa, pauflo poft ex hac vita migravit.quare ma-ternam hereditatem adiit primogenitus filius ejus ihihppiis Guiljelmus. Atque hisc quidem de opidis Geldriar, deque aliis eius Ducatus locis differuifie ‘Utociat. Populus nniverfte Geldriae generarim eft ferox, ac non equitatu minus quam peditatu admodum bellico-.s: quamvis nunc ad mercaturse ftudium multus transierit. Sicut autem hi populi inter Gallos omnes fuere pottremi, qui arvo Iulii Carfaris Romani imperii jugum acceperint, itarurfusimperio declinante, omnium pri-mr id excuflerunt. & quamvis iubacti deinde a Fran-crs , tamen arrepta rurliis occafione vindicarunt feipfi in libertatem, ac regi carperent ab indigenis patris fuse Dynaftis. fadtum id Imperatore Carolo Calvo , Reo-e Gallorum, ii vero Dynaftar, Tutores, five Praefefli, appellabantur, & ab ipfifmetfubditis, ob virtutes Sementa eligebantur. horum Winchardus fuit, querneum germano arcem Geldrenfem condidiffe fupra memoravimus. fucceftbrem reliquit filium Gerlacum.amio circiter 910. atque ut rem contrahamus in pauca , feptem omnino fuere ex ea gente Tutores , qui ordine alter alteri in tutela ifta, feu prarfectura, fuccefferunt. quorum etiam poftremo Winchardi nomen fuit, ifque unicam reliquit filiam, Adelheidim. ea nupfit Othoni, Comiti per id tempus NalTovia;, qui omnium hujus gentis Dy-naftarum primus, ab Imperatore Henrico, ejus nominis .tertio, annoChrifti 1079; "exornatus eft titulo ac dignitate G E L D Jl I A. 35 gHitate Comitis Geldri»; & Adelheide pricri uxore de-tundta, matrimonio fibi junxit filiam natu majorem Geri aci, Comitis ac dynalbe Zutphanienfis: qui prxlio inter Conradum Epifcopu Traje6tenfem Sc Diderzcmn quintum Hollandise Comitem csefus eft. unde fadum uc ditio ejus,quod & fupra jam monui, cu reliqua Geldria coaluerit. Othoni ordine fucccfTerunt Comites, Gerar-dus Henricus , alter Gerardus , & Otho fecundus , cognomento Loripes. is , modo quem paullo ante expo-mi, ditioni fute adjecit Noviomagum. Rursmutidam, Arnhemum, Hardervicum, Bommeliam, Wageniiigam, loca Geldrorum, Goccham item in terra luIiacenfLom-nia prius aperta Sc pagorum in modum cuivis patentia, anno circiter 1229, muris Sc moenibus cinxit, ac civitatium privilegiis auxit, efficiebant enim id temporis ilii aiinorum gentium principes longe majora,quam noftro apvo vel maximi etiam Reges. Othoni fucceffir Reinoi-dus filius. Reinoldo rurfus filius patri cognominis , qui ab Imperatore Ludovico Bavaro , conventu Francotur-tenfi anni 1339 , donatus eft dignitate ducis quam dignitatem eodem in conventu contemnis eft Remoldi cognatus, Comes luliacenfis.poft Reinoldum imperium tenuere , fed non fine ingenti difcoidia , duo ipfius filii, Anioldus & Eduardus. quibus mortuis , dua; tantum Supererant, nec uno tamen thoro prognata:, Reinoldt , loanna nempe & Ifabeila. inter quas, tauffa, afperum moxexarfit beilum. ied Habella fine liberis mortua ducatus cedit loanns. quare &. nltus ejus Guiljelmus creatus eft Geldria: Princeps , fmtquc l^ucum ejus gentis quartus, quo & ipfo nne pro e fundo, Reinoldus germanus , quartus Dux luliacenfis, hereditario jure Ducatum hunc adiit, quintus ordme mter Geldrorum duces. Reinoldo fucceliit unica fllta, quam poftea conjugem , & cum ea Geldite principatum accepit Arnoldus Egmondanus pronepos hlte primi Geldria: ducis. Filius ejus Adolphus, qm inter Gel-dri$ duces leptimus numeratur, longevs parentis vite impatiens , Gravis tunc agentem fenem notie quadam captivum abduxit, ac in arce Burana, non fme immani tevitia, carceri tstro incidit, ubi, ut afferunt quidam Scriptores, fex annos eum detinuit, etli Philippus Commineus, Argentonii dominus,8c probatiflimusfane B 6 Icriptor, ^6 G E L D R I A. fcriptor , qui id temporis Carolo Duci Burgnndite perquam familiaris, 8c inter intimos palatinos, huicipli negotio (tepe interfuit, fex tantummodo meniium laciat mentionem. quodfcelus ,quia prorfus intolerabile videbatur Paulo fecundo Pontifici Maximo , iicFrede-rico Imperatori, ejus nominis tertio, ipfi Carolo noftro Audaci commiferunt, ut manu armata patrem filio iret ereptum.Hoc audito Adolphus,confideratoq; & Papam fimul & Imperatorem non fruftra fefe huic rei mifcere, ac potentiam inluper 8c virtutem Caroli fecum expendens, patrem carcere tandem liberavit, quo fadto uterque, Caroli fide accepta , Dorlanum Arthefia:, ubi tunc Carolus agitabat, petiit, ubi cum nofter Audax in Adol-phum tunc pronior, operam daret, ut Arnoldus.jam annis confectus, totam Geldriam tranfderet filio, & Gravia fola retenta , tria quotannis aureorum millia ab A-dolpho acciperet : immanis ille 5c barbarus filius, tam zquis legibus propofitis, in ipfa hzc verba prorupit: malle fe prat ipite dare parentem inputeu, fe deinde fuperjicere, ejuam ut inhaeconditionesdefcendcret.patrem jamtctosquadraginta annos imperajfe. aquumejje ) ut & tpfetandem aliquando rebus admoveretur, fubjunxit deinde , non abnuere fefe pen-ftonom trium millium, fed non alia lege quam ut pater tota Gel-dria cederet, nec umquam pedem 'm eam referret, qua tam barbara tamque immani crudelitate graviter alperatus Carolus, acribus admodum ac minacibus vcrbii Adol-phum cxcepir. qui iram ejus veritus, fugam, Gallica vefte indutus,ad fuos arripuit: fed juxta Namurum.dum Mofam flumen cymba tranfmittit, agnitus ab uno alte-roque vectorum , mox a pluribus, capitur , & Vilvor-dam prius, deinde Cortracum abducitur, ubi in cufto-dia manfit ufque ad Caroli mortem, quo mortuo, Gan-davenfes eum (olverunt, & bello advcrfus Ludovicum undecimum Gallia Regem prsfecerunt. paullopoft i Gallis in pralio ad Tornacum milerecxfus interiit, ac pcenarum enormi impietati debitarum partem exolvit. At dum adhuc habebatur in carcere, Carolus Dux ab Arnoldo, ut quidem adfirmat Mejerus, mercatus elt totam Geldriam , & annexam ilii Zutphaniam, anno Chrifti 1472 , quiipfe Arnoldus, Gravia, ditionis fus tunc opido, non multo poftvita defuncais, quo cxa-flius Carolo foret cautum, eum prius haredem miti- tmt. 37 exclu- G E L D R I A. tuit, ffontumaci illo atque rebelli filio Adolpho , (o. Quoniam vero Geldri neque venditionem illam,neq; ipfius Arnoldi teftamentum habebant ratum : Caro Ius, magno confcripto exercitu, oras illas invafit, oc qua equitate ac ratione, qua etiam armis oC vi > dltlonI^“': triufque poffellionem cepit; populo ad prsftandum libi fidelitatis 5c obfequii facramentum compulfo. dc quo jus libi atque imperium firmaret, mercatus eft a Gerar-do luliacenfium Duce rationes omnes 8c jura , qu$ v ipfe, vel nolteri in hos ftams prxtenderent, vel protendere quandocunque poflent: Carolo & Phihppa, - phitunc liberis, in Flandriam , ubi educarentur , trant-miIBs. Atque hoc demum pacto & occupavit tunc temporis , & fine ulla prorius molcftia , Carolus . q vixit, utramque hanc ditionem pofledir. 9U P p - nuptat. Faftum autem “e admodum in uriam vindicaturus. u„j= f “^uesl^e Maxim -Geidrise & ad fanitatem reverfi , omnes leie Maxim liano dediderunt, ac debitum Mei (a«amentu p ftiterunt. Atque hoc modo Max.mihanus, nudo ijgu ne efFufo, iola nominis fm autiontate, _ , cavit, 5c imperio iubditam habuit: S- - Comite Adolphi (ut diximus) filius, una cum Naffovi^ Comite s£ir,Kgs.56ntifH3 qui Frifiam in feudum , ^ ’ nomine, non exiguam Belgic^ Par • • obtinebar, diu multumque belhg^raven . r poftea confiitiatus cum Vr^ais & duobus Carol, Quinti Imperatoris,qui patri, Philippo Regi, fucceffe-rat. fed tandem Gorinchemn ahno 1528. deinde 8C Gravis anno lf 36. inter utrumque hunc Principem pax coaluit , his tere legibus: uti Carolus Dux Carolo B 7 Imperatori, 3* G E L D R I A. Imperatori,tamquam Duci Brabanriae Comitique Hol-landise , pto Ducatu Gcldrix & Comitatu Zutphania:, fuo & filiolum legitimo thoro prognatorum nomine, pratftaret obfeqmi facramentum : & fi forte prolis^x-tortem eum obire contingeret, ditiones ill$ vel Carolo Quinto Imperatori, vel hatredibus ejus legitimis cederent. Igitur cum paullo poft , videlicet'anno Chrifti 1538, Dux fine liberis cbiillet, utriulque terrm imperium fuo jure ad Carolum quintum reverlumeft. Quia vero Cliviorum 5c luliacenfium Dux loanncs, antiquis quibufdam rationibus nixus, jusfibiin utramque ditio-nem illam arrogabat; fadtum, ut; Carolo etiam decumbente , populi illi aliquot ante meniibuspraefa»ientes, Carolum, nimis in Gallos propenfum , omnia tentatu-rum, ut qua amore, qua violentia, ipfos imperio Galli-canolubjiceret, tumultuari inceperint ,& Orientem potius {piem,qnara Occidente adorantes ad vocaverint libi, Bon leniorem ducem Ioannem,ied filium ejus juniorem Guiljelmum: qui cum lubito illuc advolaffet, ab Ordinibus Geldris Princeps defionatus , atque d. Caroli morte mox approbatus eft : denique patre non multo polt, anno Chrifti videlicet 1$ rebus humanis exem-r°rj C lnte^rc cor'firmatus . ut nulla: quantumlibet lolida; rationes , nulla Imperatoris autioritas , tantum apud Geldros potuerit, ut Cxlarem libi Ducem elle vellent agnolcere. Fadtum infuper anno 15:42 , ut agenti tunc 111 Hifpania Caefari Galliae RexFrancifcus & Guil-jelmus hic Clivius , inito inter fe foedere , acre intulerint bellum,^ unde proximo ftatim anno , comitante ingenti exercitu in has oras delatus C$far , & ducatum ipfum 5c ducem brevi fibi fubjecit. Porro hoc tam in-taufto fuccelfu tamque potenti hofte perculfus Dux, 8c rationes omnes & jura, qu$ in hafce Pro vincias quomodocumque praetenderet, in Imperatorem ex pa&o tranftulit quod ipfum & Ordines Geldrix , certis quibufdam legibus , in ipfo contradu expreliis , fuffragio fuo comprobarunt, ac fic demum Ducatus Geldri. ,Co-mitatufquc Zutphaniae in Auftriaca: ®cntis, & Carcli Quinti Imperatoris, ceu legitimi Principis fui, pote-ftatem reverfz funt, anno Chrifti 1*43: quare & Qr^j* nesutriulque terrae anno i?49 communi confenfu filium ejus Philippum, ut legitimum Principem, fufeepe-runt. piseftito ei folientu fidelitatis 5c obfequii lacra- mento >g~ '-Argj jgy pr tuento. Prseeft porro nunc temporis , nomine Suar Ma-jeftatis, huic utrique genti ncbiliflimus Eques Claudius .Barlemontius, Dominus Altopennx , 5cc. Icilicet autem omnes Belgica noftrar przfedos , archiirrategi etiam, fcu Capitanei generalis titulos , in liia quemque Prsfe-tiura , inicribere. Alropennio nuper exundo luccemt in prarfedtura Dominus Barlemontius , frater germanus , cujus infra quoque mentio fiet. Nunc GeldrizE n- mul Scconj undae Zutphanix defcriptione conlummata ad ulteriora deinceps progreffuri fumus. HOLLANDIA COMITATVS. » __ lumlpiirarun VIA i-i. ,,ymerus. hati.tantes utnulque lexus Pru ri^dum maxima multitudo o^s W, magna, in pnmis autem aqu s - ^L^edditur vero nomi ne veniebat omnis ille terrar „ continebatur inter utrumque cornu Rhen‘- “e”etur 8c ceanum. itautprteter Hollandiam completieretur oc ni filium , pullum a patre , cum exigua manutransfu-gifle ad Romanos, retinet autem bodieque pnfcum yo-cabulum inter Culenburgum , Buram & Tilam , opida fupra nobis deferipta. ubi nempe elt illa ditio , quam incola, voce nonnihil corrupta , vocant be Setuto . Ph-nius nobilem Infulam Batavorum appellat. [A D D. 4° ILLVSTR.ISSIMIS HOLLANDIJE WESTFRISIJE Q.V E ORDINIBVS 6; °1 w4v,gf riSL’ zd",id'x W °frer°’ MMjnmi atque S ,res: mele quiln, ri®! vJfr ’ SnU< , vefierverentu*. \7~~r7 IZt K Z°Cnama‘Ue"®t > M » breviter ab initio inclita genium hunc diern intercedentia facula percur. rem cftendat, penes utnufque ordim,primores curam femper fuiffe Batava rei, qua tandem ad vos perpetua fuccefime delata efi. Hac quippe poteftat fundamentum fuit Jfeiputlica,prafidium *qiiijuru,fi*Kumprincipatui. Hanc reverebantur clim huic fafiesfuos fubmtttebamplacide publici flatus fummi prafidet atque tutores, five RegesiUi, feu Duces , feu pcflremo Comites vocabantur. Ipfa denique fandi fima leges velut infmuOrdi-nam tuto conquieflebant. His gubernatoribus illa quondam & nunc iterum clanfsma Batavorum libertas pergravifimat pro-eeuasin hanc felicitatem temporu m enavigavit, gucd enim era. vius Merta» periculum ejfepotuit, quam a Romana oltmpoten-tia, ab Htjpana nuper, qua Romana proxima,aut, ut f,6, videtur, major etiam RomanasPer utrumquetamen emet it,& cum ,n arma truderetur, oppoflitprementium viribus catfaaquita-tem,bene ordinatum imperium, animosinviHos.Bu Cuce-fL ad-fuit, ad fluporemufque humani generis, auClaquecumbello fama &■ opes, ut ferine quos magna claritati Deus deflinat eos per labores & pericula pr&tentat. Eodem procerum duttu^emi-cuit illa non minor armorum laude Batavorum fides 9 ejuamin majortbusi quondam vefiris expertui eft populm Romamu^ dum vera manfitfocietas: & nunc in vobis agnofeunt proximi reges^ nec hi tantum}fid & qui adverfa nobis veftigia prementes, alia fidera, aliud ccelum vident. Qua euntia pro dignitate exfequi, ingens annaliu labor fuerit: nobis fatis in prafens hujus opi unatis imperii vetuftatem velut per indicem commonfirare. Quam operam Jperamu* nec civibus inutilem fore ^ nec externis injucundam. Quamquam enim veri fimum (fi quod & ab ^Alcibiade & ab £r ab ^Augufko ditium invenitur , boni ejfe civisprafentem reU publica flatum tueri^umcjue mutatura nolle% tamen affeftu majore eam rempublicam profequimur , quam & ipfi habemus> & videram majoribus nojlris placutjfe ,aut ut optimam3 aut utipfis convenient ifimam : quamque adeo parent es fuit fudor ibus ,fuo finguine defenfam, vehit propriam ,pofleris reliquerunt. ^Adde9 quod in omnibus rebus vetujlas ipfa plurimum habet dignitatis: itaut Matftlifinfes . auarum firallantiftimacrediturfuijlerejpu- imis quoque re-Vroxime enim jt'n Kuuc/n a lunuua uTvei quo indicarent in 7 - -, bus antiqua confuetudinis momenta fervanda. Proxime ad Deum accedit antiquitas at er ni tatis quadam imagine, unde feneftutis veneratio animis nojlris innata eflquam m repubuca tanto magis quam in hominibus colere debemus atque admirari, quia mortales cum fmt homines, feneftm in ipfis trjmwenttZe.Xt~ tus nntn rfi-.rr-huUu A TPm rum in fpemimmortalitatisinjvttuta hinc major ejus fiducia amor que civibus :nec altam c“ 556S eSSSSS-t-S» plurium: alibi plurium potr jla*, umm ?r°grAt'q' cipe le£ei:a[ib,fub hgibm Primeps.guafi ?«» ient . facie inveniet, nor, hanc qua nunc eji novrter apud n raprfejed qua priuefait clarm apparere ^pubhcam guut mim domus flare pctejl ttft partes quafaacommutesfandamen •a autem f, convellas non potefa, ita commutatu qua corpus omne movet atq\ continet> una tnaneat atqse • cemque huius imperii, ut quam Ubertar e nim v /a prudentia,civiuU & rmhtu egregjiavirtus,quam cxlefleipfitu auxilium haftentu defenfavit, eam porro m multae atates prope, get.-propriaque mbis & perpetua frxit hac bona qua. coram contuemur :fed tlla pracipue , qua certi/ima funt fecurrtMu pubi,ea pignora. R eli gionem,Iv$titia m, atque Concordiam. Haga Comitis XVII K A L. A V RI L» Anno cId Io cx. _ _ DE HVG. GROTIVS DE ANTI Q_y ITATE REIP. BATAVICiE. C A P V T I. £“’d f“ Principatu) in RepMicu optimatium: OjUid Ordmes. prinapafu eft, aut fine principatu. Principa-r ™CO eftlnentem unius auctoritatem cipis Romani non Parthi regis eum efie filium: de Caligula autem Suetonius, parum abfuiffe , quin principatus ipeciem m regnum converteret: ficut deVercin^e-tongis Patre C$far , obtinuiile eum Gallix principa-um, ledob eam caufam.quod regnum appeteret, aci-vitate interteftum. Et Plinius de Trajano .occupari ab o principisfedem , ne eflet domino locus. Improprie ut fbcietatem , hoc eft juris sequalitatem, non vocabulo, fed re ipfa retinerent. Idem fic quoque colligitur. Tribus fignis populi inferiores populo Romano fubjetios fe profitebantur : imperiis Romanorum magiftratuum : tributis : vectigalibus. Et Magiftratus quidem Romani in Batavorum infula nulli umauam fuere. unde nec legatum unquam ad Batavos venire ait Civilis in oratione ad populares, lea ipfi fuis legibus , fuis magiftraribus Rempublicam ad-miniftrabant. Vnde nunquam provinciis accenfentur. fed gentem Batavorum, conventum Batavorumyftvtt* " ravorum Tacitus: [ ^.i v^v] quibus vocibus nihil aliud indicat, mfi quod hodie liberam Rempubh-cam dicimus, ficut Helvetiorum civitatem, hoc elt, Kem- dicit. Civilis/[ Hijt. vi j in oratione ad Gallos, Batavos tributorum expertes vocat. Et Batavi de feipn: [ / • .1 ftbi tributa indki. Qus de emero capita ftEdenstue- rint , fruftra quaramus: nili quod verinrmle eft Batavos & Romanos mutua paties auxilia. Narn & Batavi, qui vos fore, quippe omnium circa gentium virtute praei- puos, & equite, pedite, remige juxta egregios, inque omne belli genus idoneos. Igitur ficut nunc Helvetii regibus plerifque. ita tunc Batavi Romanis prabebant turmas & cohortes , ttuv vetero inftituto, inquit Tacitus, [blift■ i v] nobtlifiimt popularium regebant. Fuit hoc rpiuni quoque magnum 5c in Romano imperio rarum azquah-tatis fignum, quod auxiliatibus, quas mitterent, copiis V DE ANTI Q__V ITATE Batavi duces ipli pratlicerent, non eos a Romanis acciperent. Hoc eit^ quod ait Batax^os Tacitus, (Ibidem) vi-tostantum arrnaqueimperie minijirajfe : 8c alibi [7> Moribus Germ.~\ tantum in ufui praliarum fepofrtas , & velut tela atque arma, belbu refert, at os. Traner auxilia aliud quoque maximum Romam ex Batavorum amicitia percipiebant u-fum nimirum infula;, ubi & pradidia habebant quadam, & claffem prope littus , & euntia parata tranfmit-tcndoin Germaniam aut Britanniam bello .Dubitari non foteft, quin C. lulms Caifar , qui primus Romanorum Paucs penetravit , primus quoque Bataxms in (b-cietatem receperit. nam & infula Batavorum ipfe me-& fe ad confluentes Rheni ac Mofe pervafiffe o.tendit: exercitu ejus.auxiliaresfuiffe Batavos fam-S rlfeL-te exPrimit • Ipfe Germanos iecumequi-tes fuiffe fcnbit, mox & levis armatura; pedites quof-dam, qui aut ipfi Batavi, aut certe inter eos fuere, maxime cum reliqua Germania hoftili elFet in Romanos animo, Sc equites illos peditefque accitos , feribit C$-lar ex iis civitatibus quas ipfe pacaverat. Hi funt, quorum praecipue virtute Galliam a C^fare debellatam O-raU • °r e^’ > quorum impetum ad Noviodunum GaJi fuftinere non potuerunt. Hinc Batavo equite pro tritos Heduos Arvernofque jatiat Civilis. Hi Gallos m Lingonum finibus Csefarem adortos depulere. Hi bis ad Alefiam hoftem praelio vicere. Horum virtute acti in fu-gam Bellovaci. Pharfalioe poftea vitioris initium non abunde & fore Csefar prodixerat & eventus monftra-Tit, teftibus Floro & Dione. Eidem Batavi equites quibus proprium vada nando cum equis tranfmittere an-S>reiVos CcEfarem Ptolem$nm & Alexandrinos dedere • an fugam. Quibus tantis fidei ac fortitudinis exemplis permotus Caifar Auguftus , ut nunc Helvetios plerique reges,ita Batavos cuftodio corporis fui admovit; quod fecuti funt & csteri poftea principes. Meminerunt Dion, SuetoniitSjTatitus,aliique. Sub Tiberio Germanicus tum infula; fi tu, tum Batavorum virtute, ut Cario-valdo ducis exemplo probatur , fumme adjutus eft. Claudii principatu, miflo in Britanniam Plautio, magna ejus infula; pars fubafta, infigni ac plane, ut Dion tcfta-tur , admirabili Batavorum opera. Rurfus fub Nerone, Suetonio PauJino obtinente Britanniam, aufla ibi novis experi* experimentis Batavorum gloria. Secuta mox bella civilia , quorum fere omnis fortuna in Batavorum manu. Hi Galbam erexere , & mox Vitellium. Ipfa» legiones Romana; [apud Tacitum Hift.i ] valtdtfimos exercitus fui artus vocant, viros fortifiimos, veteres, tot bellorum vittores: Tacitus [eodem libro] Batavorum cohortes prout intlinaf. fefiygrande momentum fodas aut adverfas. Hinc lulium Civilem non auli interficere Vitelliani, [eodem libro] ne viri prapotentit inter Batavos fupp licio ferox gens alienaretur. Et de Batavo Martialis: Hac timet ora pater. Cum igitur in Cs-fares imperiumque Romanum tanta e flent Batavorum beneficia} tantus infula; ufns ; tanta virtus atque fama ----> tantus infulse ufus ; lauta ....... auxiliorum, minime mirandum efh fi per annos centum oC viginti (tot enim funt a Cajo lulio Csfarc ad Vefpa-liannm fims honos manfit oClus ni- fianum principem) Batavis fuus honos mannt oc jus integrum focietatis. Tum vero , cum Romani auxilia m diledhim mutarent, diledum ipfum non modo avare c «ucctum mutarent, dilectum ipuim -....- ercerent, led, quod minime ingenuis ferendum eiat, ftuprorum contumelia onerarent, fecere Batavi quod vilis : [apudTacitum Hrjl.lV.] cmmfrtctaum Ht olim fed velut mancM* hakri. Ergo jufta ie arma contra communes dominos cetiffe. Ubertatem mura etiam mutis em-maUtm datam. Ex ejus belli hiftona apparet quantus fo-erit Batavis amor tuenda libertatis , pro qua venti m > funt provocare vim Romanam & circumfuias fibi quindecim legiones. Ergo pulfum Batavorum infula, Romanura nomen: iyfi ma?na ter Gemant GaUiafyue fama hbertatuau-ttores celebrabantur.Hoc. quoq; in eo bello notandum, cuni Gallis pariter arma cepiflent. 6c facramento uo ftrinxiffent etiam Romanas legiones , Civilem [apud a a-citum eodem libro.] neque fe neque quenquam Batavum in ver-ba Galliarum adedlfe. quia fcilicet non decebat populum liberum 5c pro libertate pugnantem m aliena verbaju-«re. Qui.exitus belli iitius fuerit, quod Batavi utriuf- contra Romanorum vui.cAiiu» utiii que ordinis decreto, dudu Civilis,----- injuftam dominationem fufeeperant, clarum non e.t: ^uia Taciti hiftoria in hac parte nosdettituit. Sedxum yvurt Aatiu nutonainjjHw yaicw dicat Tacitus a Ceriali oftantatam Civili veniam , - vis pacem, 8c lofephus ludius bellum hoc pace com-politum fetibat, condubito , qumreftituti fuit Batavi C 3 in pri- $4 DE ANTI Q_V ITATE In priftinum focietatis gradum: eoque magis , quia de moribus Germanorum fcribens Tacitus , iecundo Trajani confulatu , manere dicit Batavis honorem Scanti-quse focietatis infi»ne : Sc iis qua: fequuntur , fatis clare oftendit etiam poft id bellum nec tributis nec vectigalibus oneratos; led juris fui manfiffe, ea tantum lege^ ut auxilia Romanis fubmitterent. Et quidem jam ante,Domitiani principatu , [Tac. invita ^Agricola.] Agricola in Britannia a Batavis adjutus res maximas confecerat: Adriano quoque ad Danubium caftra habenti magnus Batay1 militis ufus fuit. Poft ea tempora non modo nihil diminutum de jure Batavorum , ied aliquid infuper honori acceffiffe teftantur Infcriptiones , qu$ apud nos reperta:, quarum alize Severi, alia: Antonini Sc Get$ tempora pra:ferunt. Hx namque gentem Batavorum , 8C ctves Batavos, non {ocios, ut hactenus appellati, fedjm-trcs& amicos vocant, tum populi , tum imperii Romani, ex qua appellatione , ut ait Tcriptor quidam Panegyricus, ce communio apparet, 8c squalitas dignitatis. Poft ha:c temporaFranci circa Rhenum nofciccepere, adverfus quos perpetua Batavis Romanifque bella, fspe in Batavorum infulam Franci irrupere; fspe reprelfi. Tandem-que Conftantio imperante , cum Franci, Alamannos5c Saxones focios fecum trahentes , late viCtores vagarentur, lulianus eos ingenti ad Argentoratum pratlio com-pefcuit. cujus prsecipuam fortunam virtuti Batavorum deberi Ammianus [//£.xvi ] docet, fufum quippe jam equitatum Romanum, Sc hoftes ccepifte gladiis perrumpere peditum teftudinem, cum Batavi laborantibus fub-formidabilis, ut verba funt ipfius Ammiani, manus: & quidem cum regibus fuis: unde colligere eft eo tempore adhuc eandem, qua: olim fuerat, Batavorum manlil-fe Rempublicam , nifi quod ob continua bella regum magis perpetuis imperiis, quam ducum extraordinariis utebantur. Romanos autem , laborante maxime imperio, nihil juris detraxifle fortiffimis foetis, fatis ipfa ratio demonftrat. Ceterum non eft dubitandum , quin acerrima cum Francis bella , qua: a Valeriani imperio ad luliani principatum per centum ferme annos continuos duravere, Batavorum gentem multum exhaufe-rint. ita fadum, ut Salii primum , nobiliflima Francorum natio, partem inlulz, puto eam qua: Tranfifalana: proxima proxima eft, infoderint, eamque cum bona 5c Romanorum Batavorum pace tenuerint: quos cum Quadi, Sa-xonica natio , pellere fedibus inftituerent, Julianus» bello primum Salios novos amicos tutatus, mox pacem ita confecit, ut Quadi iimul Saliique,hi Francorum, illi Saxonum, virtute prsecipui, fn corpus nomenque Batavorum coalefcerent. Itaque 4 lapfum Impera Romani. K B hac setate ad primam Comitum inftitutionem A per quingentos ferme annos magnum HiltoV* X V deliquium eft. Medio tempore, Saxones, Vi. i tos, ' siavofque , deinde Normannos atque Danosrapmis K incurfionibus omnia infeftahabaiffe; Batavos contra, e fuaque defenfando, magna inter damna auxiile viitu-tem, fatis conflat, extera in obfcuro funt. Nomen quaque mutari hic incipit. Batavix enim five Battix appellatione intra fuperiorem infulx partem conclufa, riores Batavi qui fuerant, Frifii dici erepere. ‘P0 *" nime mirum, cum iamPIiniitemponbus pars Batavorum Frifii minores & Frifiabones dicerentur, «C inter Batavos corporis Ctefarum cuftodes Frifiabones tume, Xnfcriptiones antiquse commonftrent. Frifiorum autem nomen placuit, live quia ad libertatem id lingua no-lirate alludit, live quia Frifii lactibus & paludibus in. viiscircumfuli,eoqueinexpugnabiles; adverfusBarbarorum incurfiones eseteris quoque Batavis in aperto habitantibus perfugium fuere. Certe primos Comites, nondum Hollandorum nomine percognito, non aliter C 4 quam DE A N T I Q. V I T A T E quam Frifios appellatos invenias. Sicut autem Tacitus olim regum & ducum, paulo autem ante hatc tempora regum Batavorum Ammianus meminit: ita Francics & Germanicte hiftorite fcriptores antiquiiiimi his ipfis temporibus reges Priliorum nominant, quibus cum Francis gravia certamina fuere: 8c inter csteros clarum Radbodi nomen .cujus regia in arce Medemelaca oiten-ciitur. Poft reges autem duces iterum reperias, exordiis nominibus. Hi lunt qui 8c Poteftates vocantur. Mirum autem eit, quod apud Procopium [Gothicorum i v ] nuis , elie m Oceano prope Rheni oftia Brittiam iniu-Jam, qua: Britanniam contra afpiciat. habitatam autem tribus nationibus, quibus nomina Brittones, Angli, Fri-‘lones. ex his multos quotannis in Francorum terras caloribus vacuas immigra/Fe: atque inde Francos , cum in ipiam inlulam nihil juris habeant, ut qua: iuis ipfa regi-hus gubernaretur , tamen eam pro fua velle haberi, at-adeo regem Francorum in legatione , quam Con-.Hri0P°^m ad luftinianum Imperatorem miferat,una mihffe quofdam ejus infulse homines, ut eo fado impe-rium iuiim in eam infulam quodammodo oftentaret. Brittiam hanc aut Bataviam, aut certe aliquam ejus partem maritimam fuiffe, non fine probabilibus caufis dici poteft cum 5c nulla alia fit in Oceano Rheni oftiis infula, & in ipfo Batavico littore ad medium Rheni alveum conftet arcem fuille, Brittiam nomine, manenti- ' bus in hunc diem veftigiis. Ab arce autem infulam , aut ab infula arcem appellari, minime eftinfrequens* ut apud nos Flsevus & flumini Sc caftelIo5c inlulseantiquum nomen eft. Quod fi ita eft, przeter indigenas, quos Erifiones didtos jam memoravimus, dua: extera: nationes hanc infulam incoluerint, Angii nimirum , gens vetus Germanica, & Brittones, coadti forte aut Pictorum aut Normamiorum injuriis, patrio folo relidto, tutiores receptus quzerere. Certe Anglos una cum Saxonibus proxima Batavis ad feptentrionem littora tenuide, atque inde in Britanniam diverlis temporibus tranfvedlos, extra controverfiam eft. Conftat 8c Wilibrordum huc poftea ex Anglia vetium, majoribus noftris Chriftianam veritatem annunciaSe , non alio , quam quo tum Angli utebantur, fermone. Brittones quoque, ut in Galliae Ar-morica: locis maritimis, ita in m > noftris paludibus refugium fugium habuifie , a vero non abhorret. Francos autem attedaiTe quidem gloriam prolati hucuique imperii, csEterum reipfa non imperafle infula:, autcerte non infra If ajcdium, Auftrali^E regni, ut quidam tradiderunt, terminum, ad libertatem maritimorum Batavorum maxime pertinet: quos proinde credibile eft , auctos aliarum atque aliarum fubinde nationum fuppiementis: Francis autem conciliatos communi Normannorum metu & arcto j unctos foedere, fub regibus iuis duobuf-que veterem Rempublicam ad ipfa Comitum tempora produxiiie. ad qute nunc nobis veniendum eft. C A P V T. V. Batavorum, hoc Uollandorum Rejpublicafuerit Cornuum tempore. E Comitatus inftitutione nifi rumorum 5c quidem tate, tradiderunt, male fuita monumentis femet refellentibus, ea dicam, qus & ad rem pertinent,& vera e Ile non vanis argumentis mihi perfuadeo. Igitur ante Diderici, qui primus Comitum Holiandite numeratur, tempora, multi in Hollandia principes fuere, non quidem gentis totius, fed qui parti alicui imperarent; quales jam olim Catfar & Tacitus defcripferant.Ii principes, vocabulo in Germanicis legibus ftepe obvio, Gra-vii aut Gravior,et dicebantur, quod nihil aliud quam judices fignificat: unde Diickgraviosnunc etiam judices live prattores aggerum appellamus. Et quidem redte ita ditii, quia principum munus pratcipuum erat, urfupva oitendimus , jus reddere. Hos Gravies iive judices cuc ii, qui xtate barbara Latineloquebantur, ComitesAppzl-laverint, nili forte quia atqualis erant inter fe dignitatis, non multum caufe video. Hinc ipfe ditiones, Pa^iolim, Cantitatus dici c cepere, ita in Zelandia Walachria Comitatus.-ubi autem nunc Hollandia eft, Moliiandia, Kin-hemum,Texela, linguli Comitatus fuere, idque hiitoriae & monumenta diferte loquuntur. Ita Walfenariorurn proavi ante DidericumBurggravii fuere , hoceftjudi-ces arcis ejus, quzin locum urbis Lugduni Batavorum a Normannis, ut credibile eft, diruti iuccelferat, fimul-que agti adjacentis; quibus etiam vectigalia, vehit am- jOmiffisquse alii, nulla ferius ortorum auCtori- 58 D E ANTI Q_V ITATE nis Rheni cuftodibus , folvebantur, qu$ in hunc diem penes pofteros eorum manent. Erant 8c oppida eo tempore his in partibus: atque adeo Fladirtingam & Rines-burgum munitifTimas Frifi$ urbes Afcafnaburgeniis vocat.-quibus adjungi poteft Vronlaregionis feptentrio-nahs quondam caput. Dordrechto quoque & Harlemo non minima antiquitas. Hi ergo proceres , quos dixi, harumque urbium ™agiftratus, cum viderent imminere fibi quotidianos hoftes Normannos, folito etiam fevio-res ob iuiceptam nuper a Batavis noftris religionem Chnftianam, m medium confuluere , ut credibile eft v veTsm0rr°113 Uthaaenus'mtos haberent receptus ad-xeriusillorum injurias , verum & in przefens Sc in no- ‘ eam^m3™ fenS lnfefforib,us patriam liberarent. Ad earprem cum temporaria ducum imperia non fuflice-rent placmtmajorum exemplo, qui reges habuerant lalva libertate , Principem unum totireipublicie corpori praihcere , cui tamen non regum nomen , quod jam terme non nifi in lummaac libera poteftate ufurpaba-tur, led folitum atque confuetum Gravii, hoc efi:, ludios impofuere: hoc tamen dilcrimine, quod hic judex non cum additamento pagi alicujus,fed (impliciter, ut-pote ipiorum quoque judicum judex , appellaretur. Ad hoc autem imperium dilcchts non dubie qui nobilitate atque opibus catetis principibus prseltabat, Didericus is ruit, quiFriiiusin monumentis vctullioribus dicitur. Frino autem nomine (ignificatos Batavos maritimos jam ante explicavimus: Scille Schafnaburo-enfis locus’ de urbibus non obfcure id ipfum indicat. lamis autem Doufa Nordovix pater , vir ut nobilitate inter fuos ita doftrinaapud omnes clariffimus, iis (criptis quibus’beneficio zeterno fibi patriam devinxit, clare oftendit huic Diderico fratrem fuiffe Walgariumieidem autem Wal-garioSc Diderico patrem Gerolfum, qui Frifionum Comes a Regione, fideliffimo rerum Fraticicarum feripto-re,dicitur. Fuit ergo Comes Didericus jam ante , & Comitis filius; (ed Comes pagi, hoc eft, regionis alicu-fus, non autem integra: gentis, qui honos ipfi primo conceffus,procerum 8coppidanorum , utcreditequum ift,faventibus ftudiis. Et cum in Trajetiinis tabulariis mentio fiat pagi, fiti in auftrali regione, cui nomen Hol-Jindia, i vero forte non abeat; hunc ipium pagum fuifle avitum avitum Diderici Comitatum : in cujus vocabuli conformium mox totum hoc eidem principi creditum corpus imperii venerit, ut hi, qui cis Flzevum erant, Frifii propria quadam appellatione a majoribus Frifiis trans Flevum colentibus diftinguerentur. Pars tamen ¥lxvo propior veteri nomine nunc quoque Weft-Frifia, hoc eft, occidentalis Frifia vocatur , qusecum Hollaudia unam rempublicam facit. His ea congruunt, qua; Hollandis Ordines dixere in nobili controverfia , qux coram Ca-rolo Quinto Cxfare & Belgarum principe inter ipfos & Brabantos difceptata eft. Cum enim Brabanti dicerent a Carolo iv Imperatore conceffum libi privilegium, ne quo extra patrise fines in jus vocari ponent, coque contenderent, Hollandis quoque non licere in Brabantos manum injicere, ut mos habet Hollandicus: Ordines Hollandis contra demonftrarunt, id privilegium ad fe minime pertinere, quippe fe & Comites luos fummam poteftatem nulliquicquam debentem, oC omnis generis jurifdi&ionem habere antiquitus, ex quo Didericus primus terram nulli regno obnoxiam barbarorum ereptam manu recuperaflet. Eofdem Comites ab omni aevo pari poteftate FuiiTe in Comitatu fuo , qua effent Imperatores in Germania aur Italia, neque vero obftri6tos ullo feudi vinculo, quod & ex mulierum uc-ceffione in principatum collegi, & eo quod principes ipfi magnas Comitatus fui partes;Vornam,Herculanam, Puttenam aliis in feudum dediffent, & quidem hereditarium , nullius externa; poteftatis accedente allen-fu. Multo vero minus imperii Germanici leges , quantumvis confcriptas verbis generalibus, unquam in Hol-landia publicatas , aut ulla in parte iis ipfis legibus ob-temperatum.quod & trecente exemplo probabant.Cum enim Germani multa de fuccelfionibus ab inteftato ca-viffent, que etiam contrarios mores abrogarent, 111 Hollandia tamen hereditates non alio jure , quam moribus avitis hodieque deferri. Sed neque caulis aut Comitum aut Ordinum a Germanico fenatu unquam dijudicatas. Quze cum Ordines Hollandie dixiflent, pro-baffentque,pronuntiatum eft privilegium Brabantis datum in Hollandia vim non habere. Philippus quoque Leidius , qui Wilelmo Bavarorum primo regente Hol-Undiam , de Republica librum conicripfit, Sc principi C 6 luo fucceffionis nondum exftaret exemplum,fratrem defundi Florentium Ordines Principem dixere. Dideri-ci mox ejus nominis quinti, per jetatem Reipublica; ca-pefiend$ imparem , tutelam Ordines matri Gertrudi dedere : eamquein matrimonium collocarunt Roberto FIandna> f^nmit-icfiliz-. _i nuaauLcm uiuerici icptimi una cum invitis Ordinibus Comiti Loffenfi nupfiffet; dejeda eft principatu; inque ejus locum fubrogatus Wilelmus Dide-rici frater. Florentio autem quarto adolefcenti tutor datus patruus &ipfe Florentius nomine, quo mortuo cum amita Aleidisnon exconlilio Ordinum tutelam, fed arbitrio fuoadminiftraret, Othoni Geldria: Comiti, qui remoto fanguinis gradu pupillum contingebar, traditum regimen. Mox per mortem Florentii quinti vacante principatu , Nobiles & oppidani per fe Rem-publicam adminiftrarunt, donec ablenslilius Iohannes ex Anglia advenit, cujus cura confapguineoIohanniA-venienfi permittitur. Margarita deinde, cum principatui minusidoneavideretur , ipfa imperio demota; led filius Wilelmus Comes eft renuntiatus, quo per morbum REIP. BATAVICA-. <3 bum animi minus compote , Adelbeni fratris curte Re-fpublica commendata eft: fed ita, ut eam ex Baro-num. Baronibus ortorum , Equitum , Scutiferorumgue (gradus hi funt nobilitatis i & bonarum urbium confilio adminiftraret. Wilelmus vero Adelbertinlius cum une malculi fcxns liberis fe moriturum provideret 3 convocato Nobilium Sc oppidorum omnium conventu,poitu-lavit impctravitque , ut fncceffio principatuslacobae filia! addicereturqua: tamen cum per inconlultammatrimoniorum licentiam minus fe dignam reddiauie imperio, viva fe etiamnum & iuperftite ad Philippum Burgundum transferri Holiandiam vidit. Hujus im-lippi neptem Mariam cum Maximilianus Auitnacus duxiffet, & mortua uxore retineret imperium , neq id , ut Philippi fecundi (ilii fui tutor ,ex Ordinum tentia gereret.fcd regio magis more, Ordines landiz , tum vicinarum ultionum , fornter obft ere. 8S5.-s:sKSr«em defecerat, adipfosrediiffe. laimvero prine,pumvem rum a£ta nullaalicujus certe momenti rep ,q non Baronum ac Nobilium autioritas ^ 1 ; accefferint. id enim Cominbus, utregibuGermams olim, antiquiffimum confiliumfmr. Ad urbes vero quod attinet, earum numerus8ccumnumeio digmta per longius excrevit. Antiquitus fenatus ungu ■ mortuo fenatore locum ipfefupplet, ex his qun P pidanos virtute atque opibus procellunt. Ide caudis, qui Scabini antiqmhimo vocaomu principi deligendos oifei t, (ed ita ad duplum numerum prteferibant, quem princeps non poffit excedere, quod non minimum eft Ubertatis munimentum. Neque vero majores tantum urbes, ut poftremis temporibus faai-tari cceprjt, fed vero 8c minores in concilium vocatas, plurimis exemplis apparet. Philippus, guem dixi,Lei-dius 5c nobilium 5c oppidanorum magiftramum i$pe meminit; #4 BEANTI Q_y ITATE meminit: eofque majores patria vocat, & curafle ait, ne-gligente principe, ne quid Refpublica detrimenti cape-fet. Invenio cc temporibus Wilelmi quarti e domo Hannoniorum poftremi Dcrdrechti concilium fuiffe coactum trium nationum , Hollandiae, Zeiandise, Hanno-niat; eo oppidorum legatos frequentes conveniffe vetii-galium caufa. Id vero concilium fummum quoque ie-natum appellari. Tributa autem nulla unquam indidta fuifle fine Ordinum decreto , rationes publica: loquun-t_ur ■ in quorum capite decreta femper apparent, atque ande tributorum & colletiarum nomen apud nos antiquum perpetuoque fervatumeft Preces, quod & apud I hihppum Leidium fatpe invenias : quia , uti diximus, ad preces prmcipum ab Ordinibus decernebantur magno argumento auaontati Ordinum fubmiffi principa-tvis. Quin 8c Philippo Comitum poftremo bellum in Gallos gerenti oratam indidtionem novennalem non aliter Ordines annuerunt, nili przefcriptis quibufdam legibus, atque inter alias, ut per homines ab Ordinibus delegatos pecunia traftaretur. Sicut 8c jusfuo arbitrio coeundi ad extrema ufque tempora , qu$ bellum hoc antcccffenint, Ordines retinuiffe in aperto eft. Ex his qua: diximus apparet, Comites Hollandite nihil ferme dilcrepaffe ab antiquis regibus, nomine tantum ufos minus invidibfo , minufque lufpedto libertati, fumptos fane fanguinis ordine , ut in multis populis liberis: fed imperium non fine exceptionibus datum, quippe le»es additas, ac juramento facratas: & autioritatem quidem Comitum non exiguam, Ordinum vero tum in rebus aliis, tum circa pecuniam maxime, qui nervus eft Rei-publicze , eam fuiffe poteftatem , ut vere dici poffitde Comitibus, quod olim de Germanorum regibus, precario eos imperaffe.Quod Ii & externum exemplum qu$. ritur , nufquam fimilius quam in Laconum Republica invenio,qu$ & Platonis & Polybii & fapientum multorum,ipliusquoque Apollinis , utcredimr, teftimonio prat catteris laudata eft : In hac enim reges quidem fuc-cedebant alter alteri fanguinis ordine , ita ut pro pueris regibus tutores , quos Prodicos vocabant, fiau-ciario imperio fungerentunfed reges ad imperium non admittebantur, nili prius ex patriis legibus fe imperaturos jurartent, eratque regibus poteftas in fingulos: RE1F. BATATICyE. 6? in reges Ephoris 5c SenatuLLaudatur ab antiquis Theopompi regis Spartani didtum memorabile : qui expro-pranti uxori, quod inftitutp Ephororum magiftratu ma-jeftatem ipfe mam minuiffet ,¥efpondit, minus fe liberis imperium relinquere, fed diuturnius. Veriflimum enim eft, quod veteres dixere , Rempublicam omnem certo concentu teneri, eoque difToluto corrumpi: quem . cgq concentum non fidium ac fonorum , fed vero principis cum populo, populi cum principe:atque Ordinum inter fe bene temperatam concordiam interpretor. Hoc concentu 5c principes Hollandi & nobiles Sc plebs dm floruere, dum principem fingulireverebantur , pnn-ceps ipfe leges cC publicos conventus, dum nobilitati fuus honos, plebi lua libertas manebat. Hinc bellorum profperi exitus hinc ut olim Romana fqcietate , ita lub Comitibus gens non magna magnis amicitiis ambiebatur. docent federadocent affinitates. Statim nalcente utcredi- tintipolitani Imperatoris mia, cujus iuiv, ^-------- Imperatori nupferat. aliquot fequentibus ex domo ba- -•onica. Imperii tum compote, uxores: At Florentio tertio e Scotiae regno matrimonium. Wilelmus autem eo nomine fecundus Hollandi a: Comes ad Germanis Imperium ipfe vocatus eft, non alia, ut credo , magis cie caufa , quam quia principatui moderato domi ali neverat. Ejus filium Florentium quartum hinc Rex Angliae, inde Gallise, certatim follicitavere, federa Sc conjugia liberorum cum donis offerendo. Sed filius Iohannes procerum confilio Angliie regis duxit filiam : mox Gallia:, Wilelmus fextus. Viciffim Comitum hhaz magnas in domos collocat* : ut Margareta Wilelmi quarti in domum Bavaram Csfarinupta, lacoba Galli* Delphino. Et hadtenus nihil aliud , quam Hollandi* oC Zelandi* , pars 8c Hannoni* principes. Inde per Comitis Adelberti filiam Burgundo nuptam eofdem accepit principes Hollandia, ‘quos jam Brabantia, Flandna, plureique populi habebant, ita gentes moribus atque inftitutis non diffimiles communi imperio pacat* mu-nit*que. Maria mox Burgundica ex marito Auftriaco filium habuit, cui pleraque Hifpam*in dotem ceffe-runt: 5c cum Hifpania , fpes novi orbis, fuftque per vaga / 65 DE ANTI Q_V ITATE ga terrarum fpatia regnorum tituli. Sed hanc princi-pum magnitudinem ingens in Republica mutatio con-iecutaeft, quam breviteundicabo. C A P V T VI. Slucmdo untata Reipublicx mutatio cauCam bello dederit, J tranfiliunt. Vix autem quTs^eKlu™ ^0^" Suam poteft , nifud fe, quod vult, efficere poffe & nls" nui1"e£er0prmC1?eS- quiblls i» Patria fpes om-verentes amante*13 V1S?delr?t ■ P^bebant fe legum re-rum nnihn, ^ KqU1' °bfervantes Ordinum,ut quo-Burmmdbi rAdlgmtate]n fuamiliti intelligerent. Primi ter Id °ra dromo giadum quidem .fedlaten- . d dominationem fecere, manente & tota imagine, b; “eque magna libertatis. Carolus mox , Rex ali-k “ Imperator , minus hic patienter principem age-ed rt r ^ affedu retinebatur , natus his in partibus uctufque,& norat aftimare gentes , optimum inltru-mentum magna conanti.fidasque perfe ,c$terumfi li-^e"aS/tterntaret,,r’ imitabiles & validas. Attamen E-«ticta jcnpfit fanguinantia, & cum gravibus erroribus oppreffa Ecclefia medicinam pofceret, ille vi tuendum ratus, quidquid receptum erat, in aliter fentientes nre nas conftituit capitales , non exquifita ad rem tantam Ordinum fententia. At Philippo ejus filio ingenium nulla mfi liberrima poreftate contentum • eo oderat gentes , qua: leges principi ponerent, quod 8c Arrago. nes non ita dudum malo fuo didicere. Sed prsecipue Hifpani, apud quos Philippus ab infantia egerat,arripe-re hancoccafionem adverium Batavos Belgasque , cum quibus de gratia apud principes hadtenus contenderant: horum libertatem in invidiam vocare: contra offendere Italite urbes, ScAmericte terras fuis prsefidiisita teneri, ut line exceptione parerent. Confedto igitur bello Gallico, cum moneretur Ordinum nomine , ut Hifpanorum praefidiafinibusdeduceret, tequam poftu-iationem indignabundus excepit. Et in Hilpaniam iple avedtus REIP. BATAVICJE. e^fj!^S5JSIIS5S$l5S P uus harum regionum Senatus conftabat, fed compo-i is in Hifpania decretis, pleraque Reipublics apud atavos Belgas ordinabat, relido hic Granvellano, f11 Panicorum julTuum. adminiftro. lam res religionis f° venerant, ut etiamfi crimen fuiffet diffentire a Ro-■nano Pontifice , tamen id puniendum non effet bono principi, ob immcnfam reorum multitudinem, quorum animis evelli qualifcumque perluafio nullo terrore poterat. Hanc ob caufam cum Sc proceres & clarse civitates demonftrarent, nec commercia , nec quietem publicam retineri poife , nili Edida luper religione miti-ir , tantum abeft ut Philippus confilio obtempe- garentur . b^v-Hiur , cantum aoeit ut rnuippus conmiu uoicmpc-taverit, ut contra inquiri voluerit in intimos hominum ienfiic ^„ :____________qualis in Hi- — -V , ut vuillia lllVjUill VVIJUVI JL an ..w......... ienfus , novo inftituto cognofcendi ordine, qualis in Hi-jPania in ludios ac Mahumetiflras fub Chriftianifmo latentes exerceri folet. In eam re difpofiti & Epifcopa-tus paffim novi, retinentibus Ordinibus, fine quorum milTn ^arprdnhifl anp-eri non DOterant. pcuum novi, reciuciiLJuua .... permiflu antiquitas facerdotia augeri non poterant. Hatc cum ad perturbandam Rempublicam non dubie tiarc cum ad perturbandam Rempublicam non dume pertinerent , & proceres primum , qui in ienatu erant, deinde magna nobilium multitudo in hoc congregata, in quibus erat Brederodius Holiandia: principum ortus languine , fuaderent atque orarent ad id remedium veniri, quod olim in rebus multo minoribus (blitum e flet ulurpari, concilium fcilicct ex omnium nationum Ordinibus , Philippus, ficuti ablcedensdeftritie vetuerat tale concilium haberi, ita & tum vetare non deftitit. Orto deinde tumultu , non publico ullo confilio , (ed Per audaciam paucorum ex infimo vulgo , ad tollendas e templis imagines, in quarum cultu non parum hadte-nuspeccatum erat, eodemquemox nroceru audtoritate compofito , Hifpanis ac Philippo placuit, arrepto obtentu cx privata temeritate , contra j us 8c atquum , publicum populis rebellionis crimen intendere. Ergo ad invadendam dominationem Albanus mittitur , cum mandatis immitibus, vir immitis ingenii: ( novit Germania:) qui palam profitebatur Ordinibus, civitatibus, univerfis denique nationibus, & hominibus fingulis, amifla jura omnia, nec alias pofthac leges, quam imperia regis fore. Ipfe certillimum conculcatarum legum (pecimeiig Ipecimen ,homo externus , nec fanguine principem attingens , contra mores juraque omnia miffus infum-mam pratfeSuram. ludicia quoque legitimis atque ordinariis confeflibus erepta, eretioque novo auditorio, tibilsefai Majeftatis caufie difeeptarentur , hoc fub nomine fubjetia libi capita & fortunas civium accepere homines Hifpani Sc Hifpanis fervientes. Nec tantum e plebe multa millia: fcd procerum primi Egmondus & Hornanus fallis criminibus damnati a non fuo judice cervices carnifici praibuerunt. Wilelmus Naffavius A-raufionenfis, inter proceres & ipfe , cum multis aliis a-£tus in exlilium. quorum Egmondus in Hollandia Comitatum habebat: Araufionenlis Hollandia: przefes fuerat. Bergenlis & Montigniacus , qui preces populi atque primorum in Hifpaniam pertulerant, alter ftippli-cio affedus, alterveneno , utconftansfamaeft , inte»-emtus. Tum more dominantium impofna urbibus prat-iidia Hifpanorum , aut arces. Infuper , ut liber® hactenus gentes (ervinnem fuam perpetuo & faterentur, 8c parcerent, quas ante principes coram ipii ob minima etiam tributa precibus ambire confueverant, his tum rerum folivicefima , mobilium decima in alienationes lingulas per vim minafque legati indicitur. Certavit quidem diu poptilorum fides cum libertate, fed cum violatispalam legibus , contemptis Ordinibus , illa tot faiculorum Refpublica & polterorum libertas falva diutius effe non poffet, Ordines Hollandia;, ad quos & legum Stjuris fui atque publici tutela fpectabat, anno C I O I o L x x x 11, x i x Iulii die , inftituto Dordraci nobilium & ex urbibus plerifque legatorum conventu, majorum fecuti exemplum , quiin Romanos dominationem csptantes arma fefeeperant , bellum contra Albanum decernunt: exltilcs per injuriam pulfos refti-tuunt: Wilelmum Araulionenfem ducem agnofemtt. C A P V T VII. an bstlifucrtt, beUum fit Satavo- , ?/tm Refjubltca. yr X eo tempore fumma Ordinum poteftas , qua™ poftremorum principnm licentia non parum ob-' i .uravem, luci reddita palam effulfit. Et po1" REIP. BATAVICJE. 69 quam cum Hollandis aliarum quoque nationum Ordines pro libertate armata: in fbcietatem ai dtiillmam convenerant, neque Philippum, cujus honori hactenus parcebatur, aut preces aut monita ad mentem iamorem «vocare potuerant, tandem X x vi luln die .anno CIDI o L x x x 1 foederatorum populorum Ordines Pronuntiarunt Philippum ob violatas impetu d P jure principatu excidiffe. quomodo fcihcet multa - berre gentes faspe principes fuos , ut Lacones Pa - am, Romani Neronem , Veneti Falerium, Dani Ch -ftiernum, damnaverant. Neque tamen optimates in e Batavam e narvis initiis ad maxima , ftriusmandatum accepiflet imperium.juibffimamh mul & antiquiffimam demonftrant: cos v q ? fius gratiam per feditionemresnovaremftituerant, ca pire pledtunr! Quibus cum mteiletiis ^etous ipie fuga imperium deferuiflet , Mauntius, WiIelmrArau fionenfisPfil us , Hollandis vicinifque regionibus proficitur. Hoc nLfide mira iterum concordia: yigmtique ^cit^rSo?em^Ha7oMl tius tolerat® , Ordinibus fapientiffimorum procerum, 5c Mauritio ducum maximi famam addiderunt. Auctus Reipublicse honos, cum eam reges per federa fibi ®-guavere : quippe anno XCVU focietas fa&a inter -1 lr Regem Regem Galliae , Reginam Angi i a» 5c Federatarum nationum Ordines. Ea tamen modeftia adverlus princi-cipem quamvis abdicatum fuit, ut Philippo fuperftite intra fe tuendi neceflitatem virtus conftiterit. quo mortuo indictum publice , repoiitumque Hi «1 14111 VjlWlW X * pacem facere , fcedera fancire, quemadmodum fadtum cum Chriftianifmo Galliarum , fereniffimoque Anglix Regibus, aliifque Principibus. Horum denique , patri-familiam propriam , incolafque ut filios Sc am ut f ran- quam fe ipfos pie amantium curare eft omnia quarad-totius Reip. corpus ejufque falutem pertinent & incolumitatem. Sed fpecialiorem publici ftatus, q ui apud Batavos, delineationem exhibiturum me fum pollicitus. Hoc igitur agam ; praemonitos cupiens lectores» qu$ Batavorum regimine fum didturus, ea in reliquis etiam fcederatis Provinciis habere locum: omnia tamen Jpud Batavos e fle fpeciofiora, folidiora , Sc majorem ««gulis inefle fplendorem Sc apparatum. Batavis, lui, 9uum res Romana ftaret, juris, amicis fratribusque, quod veteres docentInfcriptiones , populi Romam, cir-ea annum dccccxiii, gr^efle ceperunt non ab-folute Sc imperiofe , fed limitata poteftate , Comites. Eorum primus fuifle legitur Theodencus, ab Carolo Simplice miflus , Francorum monarcha , uti contra tu-Hles Hiftoriographos redtiflimis argumentis probat in inis Annalibus Vir nobiliffimus , rerumque hujusmodi peritiffimus, ut qui digniflime pr$fe. tum ma- «icntis, lanus Doula, Nortvici loparena. lecuti funt illuftriffima progenie,cum foemm«,tum ma-Iculi circiter x x x : iis perpetuo legibus , ut privile- -'-uii txrciter x x x : ns perpetuu , ut pnvile- Ria, immunitates , ufus, coniuetudincs . juraque omnia farta tefta fideliter confervarent: qua: fantiiiltme fem-perab omnibus cuftodita primus, ab aliis circumdu-ftus .violavit Philippus Hifpania: Rex , cui ea propter, ,lt antea obiter indicavi, imperium publice fuit ademptum anno cIoI 3lxxxi,diemenfisXiiiiixxl. Ab vei ipcciaum oc diltmttis muneribus per anos. . quidem ccaftis comitiis. Comitia nihil aliud , quam conventus eorum . qui poft acceptos examinatosque pr$cipuos, de quibus agendum, articulos ,cum ab nobilibus , tum ab civitatibus deleguntur ad conihltan-dum inter fe de iis , quae ad commune bonum , & omnium fpeflent falutem. Conftiruunt autem comitia duo tuiuiiiimi cenlebantur Waffenarii; potentiifimi Eerrion-dam: lequuntur Brederodios Scagii , ( veniam precor fi peccem m ordine) Affendelfii, Doulse,Warmontii,PoeI-geeftn, Matenefii , &alii. Ex Nobilium claffe fiftere ie confueverunt adfiduo in Ordinii comitiis non pauciores tribus. Civitates , qui fuos ad conventum ablegant deputatos, non pauciores ducibus, lex funt majores; Dordrechtum, Harlemum , Delphi, Lugdunum Batavorum, Amftelodamum , Gouda : quasdam item minorum gentium; Zuyt-Hollandix quidem, Roterodamum,Go-nchemum , Schiedamum , Schoonhovia , 5c Briela; Noort-Hollandiae autem Alcmeria , Horna & Enchufa. aspraster Nobiles moris eft ordinaria ad comitia convocare. Quottes autem de contributionibus, de ineun- mter evocatis, jus conceditur feflionis Sc fuffrar>ii Coii-veniunt autem Ordines ordinarie finguUs trim&ribus, intermeans etiam nonnumquam temporibus , fi necef-fitas flagitat: idque Hagam, qu$ Comitiis Batavicis ab omni tempore conlecrata: quemadmodum nunc Neo-magum , nunc Zntphania, & Arnhemium, "Gelricis; Middelbnrgum , Zelandicis; Frificis, Leovardia; Tran-fifulanis Vollenhovia; Vltrajctiinis & Groningenfibus urbes cognomines. Comitiis prudenter dirigendis pne-eft, quam augufla appellatione nominatur Advocatus Provincialis. Hic Haga:habens domicilium , non alio, velin Hoilandia, vel alibi, quam quod impolitum, fungens munere , apud civitates , pagos, collegia , privatosque omnes incolas cum Hoilandia:, tum aliarum regionum neutrarum fe gerit partium , nemini obligatas: curare |SIZ5BS^teS5US!S. Ixla ferventur. Hujuseft omnia Ordinum comitia pro. pe obferyare , iifqueftato tempore, nifi morbus , alia ve neceffaria caufa impediat,interefTe : Hujus congregatis Ordinibus , prima comitiorum die , brevibus ea, de quibus agendum , cum viva voce , tum ex fcripto commemorare; de fingulis nobiles, civitatumque delegatos icntentias rogare , eafque fideliter notatas fumma lilen-tn tide legere , Sc poft rationem , qux nrzevaleant indicare , ut quod fadlo opus, fiat. Hujus denique eft catalogum omnium adtorum conficere ; conftitutiones omnes, idque genus alia , quae alicuius ponderis, extendere ; intra odavum poft iingula comitia diem nobilibus, tingulifque civitatibus adorum omnium , quze praeteritis nata comitiis, ut exferipta mittantur curare. Ordines folenniter coa&i, prseftito fidelitatis Sc filentii juramento , quze propolita in maturam vocant deliberatio-pem. Ea ad certa referri poffunt capita. Confuevenmt igitur agere decontributonibus, confenfionibus , fub-ventionibus , idque genus aliis ; de obligationibus vel temporariis vel perpetuis, quibus incola: hujus regionis corumque bona obligantur; de mutando regionum reique pubi, ftatu ; de pangenda pace, faciendifque induciis; de bello indicendo ; de foederibus ineundis; de alienandis,cedendis, donandis,quae ad regionem perti-nent3rehus;de ftipendiis Sc honorariis coniti tuendis; de conficiendis novis decretis; de rogandis abrogandifque generalibus confuemdinibus; de conferendis publicis niuneribus; de remiteendis publicis debitis ; de varian-oa publica moneta;de augendis extra-ordinariis contis -optionibus , de concedendis alicui civitati, pago, collegio, privilegiis. Alia, ne iim prolixior , prartereo. In fuffragiis autem ferendis , pnm$ debentur Nobilibus; fecunda: Dordrechto , rerti$ Harlemo; quarta; Delphis; quinta: Lugduno; fexts Amfteldamo ;ieptim$ Gouds; odtavie Roterodamo; quod deinde minores reliqua: fe-qumitur. Ex ordine fuam quifque fententiam declarat, ejufquerationes fine aliorum interruptione, & quod major pars decernit, ratum habetur. Et fic quidem admirandum oc fiorentiirunie Reip. corpus per fe gubernant univenum IlluftritEmi Ordines; qui quum Imgulis D 4 tantmn 8o DESTATV tantum trimeftribus , ut antea dixi, convenire fintloli-ti, & intermediis temporibus frequenter ea incidunt, qux dilationem vel moram non patiuntur, perpetuos habent deputatos , quorum continua quali oc celfante nunquam opera res adminiftrant cum terreftres , tum maritimas. Priores quidem deputati vocantur collegte, pofteriores confiliani Admiralitatis. In deputatorum collegio fex funt,qui ex nobilibus 8c praecipuis civitatibus legi confueverunt in annum , jurejurandoobftridi, fe quicquidinjun&um iplis cum diligentia & fide , nulla habita perfonarum ratione, fervaturos; nemini fe obligaturos , ab nemine honoraria, pehfiones , dona qualiacunque accepturos. Horum eit de Provincia» ftatu, omnibufque qu$ incidunt, cum Praefe&o Provincia; communicare , eidem fidele , quodque Reip. eft bono, confilium fuggerere , ad commodum vel proprium vel alterius quod egregium publicum polfet remorari, non attendere. Item quaecumque in Ordinum comitiis vel juftitia; tuendae , vel politis ftabilienda; conftituta funt, ut exlecutioni mandentur,gnaviter curare.Deom-nibus quae ad regionis ft&tum pertinent, 5c vel Prsfe-cto,vel aliis non funt refervata, maximo Reip. commodo deliberare : ad ea , quae maximi momenti moram non patiuntur , Ordines extraordinem convocare. Eorundem cft , ut pax, concordia, amicitis inter urbes, agrorum univerfitatespagolque ferventur ; 8c , ne qua per aliquem vis fraufque fiat Ordinum conftitutionibus, Ipecialem adhibere diligentiam. Rogare porro ut non lolum delitia militaria , verum etianVexactiones ,con-cuffionefque eorum, q-uipqteftatepraediti, rigide puniantur : utque contra leditiofos, rerumque novatores, quique aliquid contra Reip. falutem moliantur , abfque ulla conniventia procedatur , inftare. Ipforum etiam e'3:, armorum omnium , quae in publico armamentario, fidelem habere catalogum: ut conftituta praefidiario militi pulveris tormentarii, fomitifque igniarii quantitas tradatur, neve quid armorum limitaneis opidis de -fit, adniti: ut denique paftim m Hollandia munitiones & propugnacula exftruantur, eaque farta te* * pertiendam, auAd dirigendas pecunia pubhes rationes , quae ad conferenda feuda beneticiaquePrmcipa- lia, quse ad regendum faltus, filvas, aquas, ahaquens, qute hactenus commemoravi, conlentanea , quo pacto, inquam , ea IlluftriiBmi Ordines admuuitrare per alios conlueveriflt, ut jam nunc explicem,temporis,quocir-P 5 cumlcribor, 8z DE S T A T y R E I P. B A r. cumfcribor,brevitas non patitur. Sed quzerere jam pol* iet aliquis cui trium civilis adminiftrationis formarum nottra hsc, haQenus paucis & fupremis eoioribus i me deiineata, conveniat? Non contendam , effe iimpli-titer monatchicam , non ariftocraticam , non democra-ticam; allatis in medium fpeciofe iis omnibus , auge pro ------s Romanos fenam ufurpart folita a Dic quid ceu- fes/Ingenue dicam. Abiit iinifterior.quam contra mentem meam promovere poffit invidia. interpretatio.Cen- fe° Batavorum Remp. temperatam efle ialutariter ex cnplici genere laudabili, Regali. Optimate, Populari-pumiquidem notas effe in(ummo exercituum noftro--um Ductore , cujus arbitrio £c nutu omnia poft accep-rum tmpenum militis terra marique gubernantur, fecundi tigna efle in ipiis Ordinibus, qui de omnibus rebus agundis confilia ineunt, viasque iis bene fcliciter-que perficiundis cum cura diligentiaque fternunt. tertii denique efle indicia in ipiis civitatibus; queisnon prsconftiltis majora negotia infolens traftare , nefas pertradiare. Plura non debeo, fufficiant illa , exque paucis deducantur multa. DECRETVM DE PRISTINA APVD HOLLAN DOS Reipublicac Forma. Qiieftris ordo,Nobilitas,& HollanditeV^efl-Frifizcque urbes,in quis ejufdem terra; ordines confiftunt, re deliberata cum Nobilibus, & cujufque urbis Senatu, eorumq; refponfis injier prtefenti ditionis ftiE ftam expenfis, jurisjuradi officiique ie vinculo obftriftos cenfuere , ad exponendam publico libello veram apud Hollandos ac Weft-Fritios Reip. formam; certo coniifi, quemque inferendo judicio integro animo, ac placido «furum. HOLLANDIA. g3 ufurum , qualem calamitofa haec Reip. tempora ex-pofcunt. HoIIan3iam, Wcft-Frifiam , ac Zclandiam otftingcn-tis abhinc annis fexus utriufque comites habuiflecon-ftat , imperium ex legibus adeptos , Equeftris ordinis , Nobilitatis, Vrbiumque delatu , in quis earun-dem terrarum ordines confirtunt. Quod ipfi ita moderati funt , ut quamvis non deftituerentur prudentibus conliliariis , ex nobilitate, & indigenarum przftantil-fimo quoque diletiis, bellum tamen, pacem, tributa,Sc quae alia majoris momenti, nunquam decernerent, nili adhibitis in confilium , 6c conlentientibus Nobilitate atque Vrbibus , quorum, quoties res gravior incididet, conventum indicebant. Adeo ut non aulicis tantum con-filiis, verum & his promri femper aditus, numquam negata fides , & benigne refponfum a Principibus fue-tit, fiqua publicum fpetiantia attuliiTcnt. Hunc in modum jultifiimis legibus fubnixo, & forma, fiqua unquam reperta eft, optima condituro regimine , multum fiibditis, multum ipfis comitibus utilitatis, atque incre-menti. Etenim quamvis anguftse Domini terrie , apua omnes pene Chriftiani orbis Principes, fummaexifti-niatione, 8c magnis Regiitn domibus innexi fuere: quomodo anno poft mille quingentos quadragefimo fepti-nio, Guilhelmus, id vocabulum fecundus, Romanorum electus Imperator eft. At hoftes aut devicerunt, aut quamvis praepotentes finibus fuis depulerunt, non exiguo in finitimos terrore fuo,ac reverentia. Adeoque ve-riEme firmare licet, Hollandiam Zelandiamque, ab o6to fieculis' feu externo, fiveinteftino bello , neminis unquam armis fuifife fubjugatas;rarahodie aliis regnis, aut Rebufpublicis (nifi fortafle una Venetorum excipienda ) laude; neque ea aliis qusfita artibus, quam concordia , mutuaque inter Principem ac Patres caritate. Quippe Comiti, fine Nobilitate atque Vrbibus, vix quidquam pdteftatis; ne reditus quidem , nif: quos e re fifcali acceptos , auUe minifteriis, & tuenda; principali fortunseinUimebat. Compertum quoque jus Patribus fuiiTe non modo monitis fuis ad falubria revocandi Principem pravis confiliis feduflumifed & ii minus att-direntur, animadvertendiin maios confultores , Sc qui-nimque Principis autoritate abuterentur, cujus rei ob-D 6 via &'+ hollandia. via pafTim exempla funt. Convenit etiam , Patrum ofli-ciifuifle,Principibus,impubertatem haud dum egrciTis, tutores addere : ita Guilhelmo quinto ,emotte mentiSi tutor, idemquepopulo rctior ab iisimpofitus eft. P°-ftremo dubium non eft , Supremam penes Patres pote-ftatem conquiefcere .quotiesfato Principis, autimpu-bertate, vel mentis impotentia, errore , vel aliam ob caufamintermiffafitReip. adminiftratio. Qttamobrem ftepius caput fibi. Tutoris , live , ut nuncupabant Ru-wardinomine, delegerunt. Quodfactum imperitante domo Burgundica , quando Carolo duce , filiaque ejus Maria exftmdtis , Maximilianus Auftriacus, per vim di-verfum inducere morem tentans , in extremum has tertas diferimen conjecit. Etiam ipfi Carolo , donec juftam setatem attingeret, tutores , fubditisreaoresa Patribus impoliti. Et Carolus (quanquam fub domo Bur-gundica Belgarum libertas jam pluribus modis infra-tla erat) Patrum autoritatem femper fecit maximi.gna-rus tutilfimum id rebus fuis munimentum. Itaque & hlium fuum , Regem Hifpaniarum crebris monitis ad moderationem flectere tentans, difertim teftificatus elt, maximum rebus ejus diferimen impendere, quando-cumque Patrum autoritatem in levi habiturus eflet. Veraque pareiitem monuifle , experitur hodiePhilip-pus, ingenti filo, nec minore Belgarum damno. Nedue cmm (quidquid contra differatur) alia huic bello cauffa, quam quod extraneo milite per vim fubditos ad ea Rex adigere conatus fit, quae tanquam noxia injuftaquc Patres diffuaferant, Haec quamquam extra controverfiam pofita.repetere pretium fuit, quod multi incerti, &in diverlum abeuntes . Proceres asftimantex dignitate eorum qui conventui interfunt, & rebus ibidem r radiar i folitis; perinde ac fi hi , quibus hoc muneris a Nobilitate atque Vrbibus imponitur,femet pro ordinibus venditent, & fummo liberrimoque fibi jure arrogato , pro 1 libidine rapiant cunfta agantque. Vnde & quicquid adtumeft, in illorum invidiam detorquent. Cxterum quilquis haec qu$ alia magni momenti Principibus aflenlii Patrum tranfada , reputaverit, & imprimis ea quse ab annis x v in Hollandia Zelandiaque gelta funr, facile advertet, nequaquam Patrum autoritatem in x'xx aut xl hominum manibus fitam, qui interefle conven- tibus folent. Ipfi Hifpaniarum Regis miniftti, qui id genus argumentis terrarum ftatum , atque in contem-tum adducere Proceres conati funt, experiendo didicere quam falfa difleruerint. Porro ut conftct, unde tanta Patrum poteftas originem traxerit, notandum. Principes .quotcumque ex legibus pr$fuere, non tantum populi deferentis confenfu placitoque imperium habuiffe, fed & adminiltrafle , ita ut eunda corporis (cujusipli caput erant) membraintegra , atque intemerata permanferint. Nec durare in longum id poterat, cum facile Principem vafri atque ambmoii homines tranfverftim agant, nifi facultas indigenis fmlfet.adver-fandi perniciolis Comitum conatibusiipfosq-.ad falutem ac libertatem tuendam non modo non omnmm nomme admonendi, fed &,fi ad violenta tranfgrederenmr.pu- Nobilitati datus ordo ob dignatione genens.q^ IS sassss^eSE criminibus,ac civilibus negotiis dicunt,occonwntm , 5“r,"T»E‘T,‘«"5"u,denv=homi«.-. Etiam magiftratus «ean^ co" u J annuus h^nor e[t', irdtel^lvitidum^nolnuUisfimplex ; in aliis, c duplici nominatorum numero, Pr^edus genus,quos vifum, recepto numero eligit. Conluhbus cura eft regimen proventus, cuftodia, ac falus urbis. Indices cr,- 86 HOLLANDIA. m in ale ac civile jus reddunt. Adeo ut ilia penes colle-giafummum per Hollandize, Weft>Friliae,ac Zelandis oppida imperium lit. Qiiorum fc regimini nunquam Comites interpofuere; lolum Praetorem urbanum mittere foliti, qui eorum nomine noxios legibus interroget, judiciumpofcat. Bxc vera Reip.apud HoIIandos, apud Zelandos, forma. Vnde apertum cuique praedicta collegia , cum nobilitate, haud dubie univerfae Reip.aC terrarum ordines compendio complecti. Nec repcrirc ullam Reip , formam licet, qua accuratius de omnibus cognofcatur , acftatuatur, aut decreta majori concordia atque autoritate perficiantur. Vt mirari non conveniat, Itabilem, etfi ullus, perennem hunc ftatum fuifie. lam vero, quoniam interventu negotiorum , quze totam ex squo gentem tangunt,non facile univerfa ha^c collegia m unum coguntur , confuetudinis eft, ut potiffima rerum capita defcribantur: fuper quibus ubi difcepta-tum in collegiis, fadtumque decretum eft, legatos ad conventum mittunt,cum mandatis, quse maxime in rem publicam judicaverint. Nobiles jufto adefte numero, Vrbesconfulem, cum nonnullis fenatoribus mittere ad-fuevere,pluribus, aut paucioribus pro rei mole.Sed durante hoc bello, miflls ad conventum, ob multitudinem occurrentium, perpetua mandata fuere, ut quaecumque ad patriam falutem pertinere viderentur, cognofcerer.r, decernercmque maxime publico utilia : maxime tamen jura, libertatem , atque inftituta terrarum defenderent, ac violariprohiberent. Hi, poftquam convenere , ordinum prcE fe autoritatem ferunt; non quafi fuo nomine ordines ipfi fint; fed a collegis ad id munus dele&i. Neque fufpicandum, ambitione quenquam irrepere; praeterquam enim quod a natura Belgis infitum ambitionis odium, ne cadere quidem in liberam eletiionem poteft.Multo minus turbidis 8c calamitolis temporibus, quis Remp. exercere Numini placuit, regimen ullus affectabit, in quo laboris ac triftitiae plena omnia , nec fpeiquidquam, nifi calumniarum, &odiiabhoftibus Reipublicae, qui fsepe prseftantiflimos viros talfis delationibus avertere, ut de optimis Reip. miniftris pravam conciperent opinionem. Hinc inter munera neceftaria remonenda ea dignitas fuit. Et quicumque Reip.partem ipli cepere, teftari poffunt, quo labore permovendi, ac propemodum adigendi fuerint, qui deiignati erant, u: ea munera fufeiperent. Soluto conventu , his a quibus miffi erant, rationem atiomm reddere udem tenentur. Htec reipubliese fundamenta funt. quis Hollandis Weft.Frifi®, ac Zelandis res, per quingenos fexce- ws imo leptingentos annos ,xnnKsfti (;rnia ^ ftuTima produnt monumenta; nscimp i:jum qua, poft Deum Opt.Max. anguftiffim.s rebus,val.di™ hoftem ,i„gentibuianimis, fummaqueconcord» derati fuftinuerunt. Inde factum, ut rue11*1 avel. num quidem , nifi violenter, ^communico p leretur. Numquam civium , nunquam iedit ne, in Hollandia Zelandiave, dum bellum hectom^ trantur; nifi quatenus probent,m ac fimplici- exivifle. Et quanquam prulns, c facjje jgnofcatur; tate ad id genus calumnias pr° P ’ certiffimumeft SSSStipiaBwggSSSSfc mum pnecipitem in ruinani ^ ^ fubditorum intereft. menta Qtiod Principis ^llX mutua inter eum fubdi-Etenim, qua; PrincipivirCS’ more nitantur ? Quomodo tofque concordia, mr,™°ilio eorom utatur,fi proceri- SS HOLLANdia. tos le fjios cencitari patiatur ? Quomodo firmus Reip. ttatits fit, fi m Patres, hoc eft in Nobilitatem , magiftra-tus , atque urbium Senatores , defeniores ac reflores luos multitudo inttigetur ? qui fepius pro commodis ejusoffenfam Principis aut Prtefetii incurrunt. Liquido hinc prudentior quiique colligat, nullos nocentio-res Reipub. hoftes efle, quam qui univerie redtores traducunt. Etfi pro talibus nequaquam habeantur , qui demonftrent, unum quempiam in conventu procerum, limites mandatorum, aut officium fuum exceiiiffe Qua-refciantomnes, cum fupremam Patribus poteftatem adfcnbtmus , non pnvatim legatos intelligerenos, (ed, a quibus it mittuntur. Nobiles atque urbes. Ita fane m pr$fe6tura traderetur, accepere : de quo P^Lnj|amblge.ndUnm eft*. Adeo ut credere nequeamus, ^ adhuc , qui juftis rationibus probare poflint, Nobi-es, magiltratus , urbiumque Senatores , nunc eadefti-pfr. te> •<^Uam olim habuifle eos demonftratum iK nlo etiam tempore, quo padi cunr Resina protecturam Liccftriocontulere. Nifi pariter &hoc, & q ocumque prcximis quindecim annis proceribus ada Ttrim v11, dn - llJnl devocehtur» quod non alius quam h°ftis faditaverit. Hinc cognofcitur,quam ne-^ -rit mte£ram. Putribus relinqui poteftatem luam ; quippe cui munimento uni ver fo Belgarum infi-ftam res haud dubie ruitura:, fi (abducatur; Et mani-feftum eft, ut olimfub Principibus , ita nunc quoque fummumeos imperium habere. Statutum Haga: Comit. a.d.xvi.Iuln. Anno mdlxxxvii. fatiumque decretum , ut x v I Odtobris die Hariemi Liceilrio offerretur. Subfcriptum, Ex mandato Procerum Hollandis. Subfignatum, C. de Rechtere. Huc ufyue ^Additamenta , fequitur dentio Guicciardinui. Nde recens nomen Hollandiae , varia? fnnt dodto-rum fententiae. probatiorum nonnulli Houtlan-V diam prius dictam contendunt, id eft, ligneam, utiic dixerim,terram. volunt enim lilvis admodum den-fam fuil!"e , & molliore pronuntiatu didam Hollandi-am. alii, quibus ego confentio , compolitum adierunt nomen e duabus hilce Teutonicis vocibus, tjol' quod elt cavus, & lau& / id eft, terra, quali tu concavam terram dixeris, quia nempe , fi curru aut equo per eam incedas , palam multis in locis obferves ipfum folum contremere , non aliter quam li aquis fupernatet. cirjus rei manifeftam fidem faciat admirabilis quidam calus , qui duobus abhinc annis accidit prope Harlemum. u^1 ^ media fere ab urbe leuca in loco mediterraneo p _ incredibile videatur cuipiam, tantum cerr^ . lut fundatum effe in aquis: palam tamen apparet .ip- fundamentum quam aquam , eaque velut mni i. 4 nominarim videmus in ea Hollandias regione , q Waterlandiam , id eft , terram aquaticam vulgo appellant, in qua opidum Monachodamum , una cum aliquot pagis , e regione urbis Amfterodami. Qi11'1111 r -quoque ad Divi Audomari vaftiffimus quidam i u infra loco dicemus ) eft lacus, cui compluria mnatant ten-a: fegmenta, velutpafcua qusdam & . eama. enitudine, ut pecudes oberrantes admittant.cum tamen is lacus non habeat corpus aut amplitudinem fuftmen-dse huic terrarum mailse refpondentem: prout habet O-ceanus. ita quidem ut ifta , etfi prima fronte videantur naturae repugnare, revera tamen non pugnent: cum videamus quotidie, in fodiendis puteis alufve id genus follis, terram in aqua fundatam effe. Sed quo magis firmetur ha:c noltra lententia,videamus,quid dehactey$ & m- 9° HOLXANDIA. & infularum,adeoque vaftiffimorum nemorum in aquis mutuatione, tradiderit Plinius, arcana iane naturae miracula non fine animi voluptate intelle&uri. Hsec ergo Cjus lr verba: Qu&dam infula femptr flutiuant, ftcutin agro C&cuoo & eodem Rerttno , Muttncnft , Statonienfi. inVa-atmenu lacUy & ad Cutilim aqusu opaca f h a , au& numquam die ac noctu eodem loco viftur. In Lydia quA vocantur Cala-mina, non ventu folum fed cttam cornu quo libeat imptdCa ^multorum civium Mithridatico bellofalta. Sunt & tn Nymthto parva , faltuares ditia , quoniam in fymphonia cantu ad iCtM BrabantiaJrankOCean° : ? mendie Mofam habet Sc $upber-?ee / partim duFams^ddri$“ fi^ut peninflum vere , non autem uti quidam dicunt creduntque infulam ~ atavorum efficiat. Irrigatur maximis fluviis Rheno Sc Mma qui compluribus vel ut ramis Sc cornibus alia pailtm atque alia adfcifcentibus nomina, eam pererrant, sjuibus mcol$ tamen non contenLi, maximam ipli na-rur« artem atque induftriam, adjecerunt: faflis pafiim ottanttlque canalibus, alveis,foliis, aliifque id genus aquagiis , ut non omnia tantum opida , fed & pagi ple-rtque terra limul & aqua commode poliint adiri. Regio ipla paluftrts, & ftagnis,lacubus , itnibus, paflimrefer-t:*: quamareuiia, cum cornibusRhenivariaspaflim efiictt infulas, fuis quafque vocabulis quidem diftin-ftas. fed generali tamen Hollandise nomine, uti fupra jam diximus.comprehenfas. Coelum , non obftante tn-gentiaquarum copia , & ob ventorum falubritatem ma-rifque (alfedinem, & ob maximam habitationum, aera, ut Veneriis quoque contingit, purgantium, denfitatem’ benignum apprime & clemens. Solum adeo humile atque depreflum, ut omnia paene flumina , omnes majores & reciprocum maris atftum admittentes foflse , ne videlicet i piam terram inundent, aggeribus claufa lint. unde multis in locis, non fine ingenti admiratione , aquas videas longe qua terra fit altiores.Eftmin tantum aquofa hate tellus ut majori ex parte pauciliimastantu arbores , fruges etiam pauciores producat, etfi antiqui- H0LLAND1A. 91 tus tamen , adcoq; Diocletiani & Maximiniani Imperatorum temporibus, legatur filvis admodum denla fuiffe: nec legatur dumtaxat i fed in partibus man ereptis, vel abeodereliais, hodieque fub terra mgensmvernatur proceriifimarum fimullicvetuftilCmarum a‘borl ” c°-pia , obrutarum, utquidamexiftimant.ap confit a , aut nemufculii anuenam fanent eji l . quidem tlla, ne partem obfiftafabuteta occupa J nlr(irtmefi, [ei cuniculorum facundifittrvt* arl/ujl demifit°m T* abundarunt. rthut urvtsgravK eji & jtugnMttbuf pJ / afu inftru- quMtitioribut molu ntrant- e ^ aljUlu in altum ttx, vento circumaguntur , & vaU 'vehunt, de uttli ac prope necejfarto. (quo fP nou aqua,ri& incredt- inciuftria an$um •, ita tit nunc ejujmo quam t-ver* Mem quarum vim breviatio n,n W'f , dem catum artem edoctu, /atratu ronfleraata, diffuvere in cavea,cogit, ubi aucupi, manu cadunt. Vixdum amnicorum coptam jtagna y Idem , paludes, fluviifuppedttant; marmorum tncredcotlem vtrn vicinum undiquaque mare. } Conflatur deinde & ingens pecuniarum vis ex terrs ultuisteffellis quas quotannis ex Hollandia exportantur, cujus rationem inire eft ex folo vetiigali,quod Goudsc exlolvi,& a publicanis ternis ducatorum millibus in fin-gulos annos conduci folet. Et quamvis non grave pretium menlura: cuique impofitum fit, numerus tamen memurarum decies centena millia longe excedit. Nec tum acccnfeo vetiigaliacefpituir, quze aliis locis exportantur, aut cives in domefticos ufus vertunttquorum vis maxima eft. Sed mercatura potiffima pifcatione ac navigationibus hic nituntur , qua propria Hollandorum exerentaipnt.Habentque cum in ufum plufquam odin-gentasjuftamagnitudinis corbitas naves, quafin»u-las minimum,nonnulla quaternas aut quinas, pleraque ternas in malo corbes habent, 8c ducentarum alia alia Jeptingentarum funt vehium , alia medii inter hunc numeri capaces. Sunt praterea alia navigia pifcatui adornata , numero plufquam fexcenta, quorum nonnulla quinquaginta, centenarum alia vehium funt. Patet autem hac regio , quam Hollandiam proprie dicimus, incircuimm leucas circiter fexaginta. latitudo nufquam eft tanta , quin conftitutus aliquis in quacumque telluris parte , fex eam horarum fpatio poffit emetiri, & angufto tamen hoc ambitu viginti Si novem L - !" ' X, . 1 ■i t. r-»'. hw - ■' ^ ■ ■V? L V ; }• i ’ - , ■ . • - .. Vn ■ x: - >v: - ■ ' _ x. • ’ < a •; ' l •! )! ::; • IN- ‘ ; - yy L '1' i‘ ■' ir ■ .i M •> ! > .. . rai . _ z. ■ 'r -L... . .. .4 r f H ■ .1 t > _ • ; 1 . - ' i ' 1 . ' • r-w - - / ■ , ... < 1 : -•>VXX':Ar - L>! • , 1 ji A . ' x'..': ' : : txx:"..: :;r:y Oriens \ li '"v" l! rf ! h -.nsi. HOLLANDIA. 9< }■ vem includitopida muris claufa : Dordracum nempe, Harlemum, Delfos , Leidam , Amfterodamum & Gou-dam , primarias terrse totius urbes: hincEnchufam, Hornam, Alcmariam , Purmcrendam , Edamum.Mona-chodamum , Wefopiam, Nardam, Woerdam , Vetera-quiimm, Schoonhoviam, Helfteinium , Vianam , Lero-damum, Afperam, Huckmium, Goricqmitim , Worco-ipium , Heufdam , Roterodamum, Schidamum,paulIo-que inferius Gertrudibergam 8c SevenHergam. Prxtcr hzEc opida muris cin&a habet Sc quaedam opidula,qualia Medenblica , Bevervicum, Muda,Neoportus , Vlar-din^a & Gravefanda. quae & ipfa muris aliquando fuere circumdata : fedcum externis hodium bellis, tum civili difcordia , aliilque id genus calamitatibus , vel penitus , vel majori faltim exparte iis nudata nint: em iifdem adhuc gaudeant privilegiis, eodemque hiantur loco 8t gradu, quo moenibus claufa fuerunt. H denique fupra quadringentos pagos , & mtcr eos ^.om- plures, qui, excepto quod moenibus careant, ^on ad-Ipedtu tantum &Lma, (ed conditione quoque & re, mediocribusopidisparesfunt. tahs’ut™oxr.drri“ rus fum nominarim eft Haga. Extra vero hv temto rium, vel ut melius dixerim continentem , nvenias m IMinv adepta algam ut volunt fignaiire i coipstanm ibj Ctt copia, iit & aggeres ea fartos tefios confervent Ad 'Detfi arcuato opere fornicata funt. Fuit autem ar.no cloloxxi atroci tempeftatc 3sii‘jcffiis ac difruptu aggeribus, d continente a-vulfa , & hftar infvU defhtuta : nuw incolarum indu fria non. exiguum agrum ex undis ereptum rurftts moenibus fuis con» * Etordracenus fuit Guiljelmus Lindanus, Epifcopus, uti fupra meminimus , Rtiratmundeniis, qui magna lua cum dignitate & i and e , nec minori emolumento-, ele-tiuspoitea fuit Gandavenfiumanuftes. E/tui hac urhe forum , five ut vulgo appellamus ^p«/uvim Rhenam • item frugum, cuse exGeldria, Clivia, terne lal.acenfi, aliifque provinciis mediterraneis . apportan . • non una de caufla rordracum mercimoniis floreat, iit- publicum in urbe aliqua defignatum,quo Principis au-«otitate & ptivileeo, vina, frumenta, ahxque merces exoticae vendendi caufla convehuntur. Sic. Atrebatum Anhefiae, fiapu/um habet vini ex Gallia m idas ora i -reftri itinere convehi ioliti. adeo ut mercatores nnmo huc deferre illud teneantur , & publice m foro ad tem-pus aliquod ii.mm exponere , antequam aliainloca tranfferripoffit. exado-autem tempore illo, « pcrio. lutis reinublicas vectigalibus, civibufque m fas e.t pro-fpetiov. tna quocumque vilnm eft avehunt. Middelbm. giun Zelandis fh.pul .m habet vinorum ex Gallia , Hi. fpania, Lulitania, Provinciis canens, m hanc Belgicam ad . ehi folitorum. quare tenentur tam nautae quam ne-gctiatores naves fu as cum vinis eo adpcflere atquin ag-gerem ripse exponere ; quae poitea exfolutis vedtigali-tuis • quo lubitum tranfportant. -Dordracenfium vero E hoc $3 HOLLANDIA hoc potiffimum eft privilegium, quod quicumque Rheno Si Mofa amnibus vina , frumentum , ligna , & qua; aha id genus mercium devehunt, illorum in portu naves fuas exonerare teneantur , & perfolutis vedigali-bus , merces habitantium in illa urbe navibus impolitas, alio tanfvehunt ; nili forte cum publicanis aliter pacilcantur. Licet autem hatc privilegia hodie multum inter fedifcrcpent , promercium juxta & urbium quibus conceffa funt ratione: omnia tamen a prima fui ori-gine vetus ftapu/* nomen confervam. Cumque variie paffim m ns qua: fini maxime oportuna funt Bel»ic$ opidis habeantur hujufmodi ftapuU , non poteft quin iumma tam publice quam privarim in Principem fub-ditelque mde redundet utilitas. . ADDITAM. [ Do-drechtum tjl HolUn&a metropelis, f ^ ol!m [olebant Comites , amplifmis eam ,c «Mineprivilegiis exornarunt, mter aha auidem,ut f,tve-f ablHm M tMum queidam perfugium , iii qui videntia cre~ l orum opprefi, nomina fiia nequeunt expedire, tdeoque d car-c.re jtOi arthore cuftcdU metuunt, hif inquam Dordreicum jC icet recipere , inibi a ue tantifper hbere agere ^ dum cum credi- Tomh:::tZd,?fmd‘ D°rdr*a & [ pagi & dominia funt: IWvkenbam ) ©uffeit/ 1 en Ci,,:>erav2Scfopeiv S.ptmw ttapprvrp-- ivWEii,' ,ficbtvuceii/ dcpu IBafpitiv groot apafpictt/ Vaiibeltngz diebcr-fecrcli/ mei-KioitSe Z oojt en toeft ZSarenbzrcljt / CaiTcffc / gap..„5 b?crbt / Slblat Z Slblafjerbain / jjiieu lecUer-lanb / ^.trecf-Sertliz 25?anm,ijtli z jKolenaeva gvaef z ijofiueeijni / asiaeti Uena graef / asijngacvben / ^Ipbjcdjt / ©iffeu-ouse-ketclt/ ^iffeii-nieutoe-lievcliz Qarbtmebelb/ «Tvimpen cpbeiietkzenbe atrimpen op be pijel z OmpcrkcitU Z Itecliev Uetxliz Zuptr-tjoetltz Ipergb Smbatijtz 20erliou/ Stolmijch,] A D D. [ Dordraco Oriundus fuit Paulus G. F. P. F. Me. ftilis, vir celebri), cujm complura exftant monumenta, Proftjfar liijtomrum i « 1 t H O L L A N D IA. 99 niflortarum in ^Academia Lugduno Batava , cum JRoflochium invtfendos amicosprofeStus ejfit, ibidem morbo correptus>ex-anno&tatiifita undecjuincjuagefimo , hujus f&culifepttmo. Ladem in urbe nat tu Valerius Gouthovius de hifloria patria vir n nemoreque perpulchro decorum eft. l-n. “ berrimo gaudet ccelo , & propinquo pulcherrimorum Pagorum arciumque fruituradfpeau. magnitudine re liquas omnes Hollandis urbesgrscelht, or4™e ^ Dordraco polterius eft , primarium ejus templum dica-tum eft Divo Bavoni: . f , ADD. [ SW pMerrbmtm, architidorum judicio, pro fparicfifimo imminet, e regione curia efi operis haud vulgans-, VrbemmerlMnirSpanm , cltmiRbw cirnvatu, Std qut i*™ ex immenh lacu incrementum Accipit. Lw*rum telarum lAiidorit & tenuitatis eximm , aliorumque panmrumtexturA fatu celebri, eft urbs, & populofa admodum ob advenarum ingentem numerum ■. magno quippeincolarum numero autta efi , t°fi quam Hiibanus Flandria & Brabantta pctitiu eft: ita utfu-peri.ribus amis hic Cuppa vigimi quinque mlba huntmm nu-tnerata fuerint, eorum qui fexagenariu minores , & tamen pubertatis annos eirep, artes variat mechanicae & mercaturam exercent. Quo fakumcfi ut non modo ades, fuperioris belli cla. d' incendio deformata, aut collapft, pulchrius longe reeAificat* fuerint, fid etiam omnibus locis vacuis eleganter fuperfiruCium Jit. Muro lateritio cintta efi utrinque firmo , & fojfa fatis lata. cAbefi ab oceam circilsr V ?»!•'/. pajfuum; qui mrimrum pile. 2 fumi fciumomne gemtA abunde fubffliniftrat. euronotum hcuA efi ampli/simuA^verfuA aquilonem Tym fi mu: uterque bene fi'fico fm. Ita ut opportumu mirum in modum Jit undecunque fituf9 felt, ccelt & aquarum boni* affluens, A D D. [ Derivant plenque Harlemenfium rerum feripto» res originem neminis d Domino quodam Guiljclmo , filio Dttti-batdi regis Wiltorum. fic ut ditium prius adfirment Ijecr-<89,116111 / atque inde molliore pronuntiatu & abfiorpta perfiyn-copenfyUaba^iyttx-kzxw. Infigtua ejus enfis argenteus in ficutO) feu campe ut vocant , rubro , cruce <17 quatuor flellU conjbicuo. data hac oppidanis ob in (ignem virtutem & fortitudinem , qua ttfi ohm in expugnanda Syria Darniata. ] In hac urbe, non publica tantum incolarum aliorum-X}ue Hoilandorum voce , feci 5c feriptorum quorum-tles3 djfefj» ^Atlante , ■veneris [uppofiturut humeros , femper enim erit, quod & tu , 6" quotquot huc attulerint pedei. Ex hac autem divina inventione typographia;, pmer-quam quod innotuerint nobis innumera in omnibus p -ne linguis volumina, qu$ hac demum via prodierunt «ilucem, cumalioquilatitarent, acvelutmtercidil-fent, maxima illa fummo cum frutiu conmnda exurgie commoditas, quam non tam ipfi typographi, quam Itu-dioii, omnefque adeo generarim ledotes ex ea perci, pium. Subjungam hifce& aliud , quod videlicet Lufi-tani adfirment, neque defiut qui litteris etiam prodant, typographiam nec in valla ilia, opulenta ac bene infti-tiita Sinarumin Indiis orientalibus regione ignotam efle: adfereutibus populis ea fe ufos jam a miilenis ali-quotannis retro, quod ipfum tamen haud ufqueadeo mirum fit: cum in beatis illis oris innumeras fere,adeo-«juepluresfortaffe quam in alio ullo tertarum traflu, E 3 admU admiranda antiquitatis invenire fit elegantias, adfnbre prorfusatqueinduftrie elaboratas: ut non hominum modo relationes Sc rarifiimte quadam illinc allatse merces oftendunt, fed in peculiari quoque defcriptione, qu$ (ut fpero) brevi vifura eft lucem , fumma cum animi voluptate eft legere. ADDIT. \_Ea qa& >^4.u£lor nofler htc obiter tantum tingit de inventione typographia , fufiut certiufc/ue in Batavi* fua ex equitur dcttifiwmi Hadrianm lunim. qui vaitdu fine & prorfus tnvittif argumentis oftendit, nobilifitmam artem , Rar-lemi primum excogitatam ab Laurentio quodam loannis , cognomento Cofiero. cui fujfuratus injlrumentum omne loannes Fauftus infauflus hero famulus , lAmjl er odamum primum , inde Coloniam^atque hinc Moguntiacum tandem profugit, plura vide Apud eumdcm lanium, Moguntinenfes falfo ex hoc muflacco fibi laureolam petere, difcito. ] Harlemo natup fuit Nicolaus Simonius,dodus 8c venerandus Antiftes. item Albertus loannis , ordinis Car-m e litarum , virinfignidpdrina , & complurium ope-lum fcriptor. Conduda eit in hanc urbem, narrante la-cobo Mejcro , 5c confentientibus non Hollandize tantum annalibus,fed & publica omnium voce, anno Chri- tum mare ipfam expulerat, veftita & alfuefada paul-latim elui panis , ladis, 5c aliorum id genus ciborum, etiam nere & reliquum opus domefticum exequi didicit , crucis infuper figno honorem & reverentiam exhibens,aliofque ufurpans ritus, quos a domina docebatur, vixit autem complures annos , fed muta perpetuo per-ftitit. Adfirmant item pro certo, annis abhinc circiter quadraginta, captum fuiffein mari Frifico quemdam Tritonem , feu ,ut vulgo vocant, virum marinum, toto corporis habitu nobis adfimilem,nifi quod barba & cetero capillitio hifpidus admodum effet atque fetofus. allue verat autem 8c ifte tum panis, tum caeteromm in ufu quotidiano cibariorum elui, quamvis initio prorfus ferum, ingenitam, feritatem vix unquam penitus exuere potuifle tradant. vixit annos complures, fed perpetuo mutus, tandemque populavi morbo , quem jam fe-mel evaferat, periit, Nicolaus Nicolaius, homo antiqua ri-;. :;I'M1 ■ - vv» /;i; i • s ■ : i >■ A U .-•i : il • . :4 x:,: ■ -■*k C-: ?* ■ ■■Zr Suavmate Sc fide , retulit mihi, przeteralia multa do. cumeuta , audiviffe fe ex Caip^ro Lsevini, ConfiKario OC quodam Ma^iftro Petro , a fecretis Senatus Hoilan-1 amieiffimis iibi Collegis ,ipfos fcilicethominem Ulum marinum coram fepe vidiiTe , 8c permulta de illo Aarraffe. Invenimus prattereain annalibus noftratHol. laudis , quod & Romam id at vi Gilberto cuidam , do-tiori medico , fcripfit Cornelius Amfterodamus,captum anno 1^31 in mari Norvegico , non procul abElepach cPido, virum quendam marinum ,ea corporis facie, ut videretur Epifcopus aliquis, facro amidtuindutus, qui ^oblatus fuerit RegiPolonite, fed cum nolletquid-quam gnftare, triduo tantum vixerit, milia interim edita voce,pra;ter altidimaqusdam fulpiria. & hujus quidem Epifcopi hodieque penes me extat effigies. Sunt revera h$c talia monftruofa & nova: fed qui attentius confideraverit ea qus de fimilibus viris marinis jam olim inventis memoris produnt Plinius 5c alii quidam auftores graviffimi, non ufqueadeo ifta mirabitur, m;-itus vero is, qui expenderit, quidnam iidem illi fcnpro-res referant de Tritonibus aliifque monftris marinis, deque Faunis & Satyris, quorum etiam , libro devita PatiHj primi anachorets , tamquam rei prorfus indubi-tst®, meminit Divus Hieronymus. D E L F V M. Tx E L f v M, vel ut alii vocant Delphi, nomen ha-' 3 B beta fcffa , feu aqusduCtu ex Mofa in urbem rrr perduao. folfam enim vulgo appellant T>e/f. Diftat Roterodamo duabus leucis , qpidum eft latis magnum, cuitum , fplendidis sdificiis, ipanons plateis, templa in eo magnifica valde & fumtuola, quorum pn-rnarium factum eft Divo Hippolyto , vito, ut ipn perhibent, Italo. Condidit Delphos Godefridus,cognomento Gibbofus, Dux Lotbaringte, is qm occupat® a (e Hollandi® per quadriennium Comes, navali in Mola prslio vitius fugatufque fuit a Diderico quinto, legitimo terne Principe. Incidit ifta urbs in graviffimam calamitatem anno Chrifti cum fortuito incendio major ipfius pars , non fine ingenti civium damno ,de-E 4 flagravit. 104 HOLLANDIA flagravit, poftea tamen inftaurata , formam priore pulchriorem accepit. Vifa in illo incendio &: a multis ob-fervataett res mira: ac memorabilis , cui fimilem forte nec noftra nec prika vidit memoria. Notat quidem, 5c merito , Plinius,cumque co non pauciferiptores , ceu rarum quiddam 5c oblervam dignum , pullos ciconiarum, parentibus ob fenectam volandi impotentibus, de alimentis profpicere: ied longe memoria dignius eft id, quod Delphis evenit. Qux , urbs loco ad harum avium paftionem opportuniflimo lita eft. unde innumeros fere indomorum culminibus earum confpiciasmidos. Incidit autem hoc incendium in quintum nonas Majas, qua tempeftate pulli adolefcere iolent. leniores ergo Cico-nia:, igne jam nidis appropinquante , vifefunt magno primum conatu anniti liqua pullos flammis poflent eripere ; 8c cum ob pondus corporum nequirent, expan-hs alis fobolem fuam obtexerunt, quaedam etiam pertinaciter pullis adhaerentes eodem incendio hauftsefunt.' Deprehendi poftilla , Cafparum Veldenium , faceto illo in laudem illarum avium fcripto,difertim quoque mentionem hujus rei facere, teftem, vel li folus lit,locup!e-tiliimum. Conficiuntur hic magna copia tenuiflimiac celebres1 panni, tum 5c ?.lii viliores, ac raro & craflb textu, fcd commendabilis pra^cseteriseft cerevifia. cu-3US hlc vana coquuntur genera , bc in Zelandiam maxime , hinc m alios terrarum tra&u: mittuntur , atque liberrimus civitati qu^ftus, Delphis natus fuit abominandus i«le David Georgius, pictor, ex eorum reliquiis , qui XVeitphalix Monafterium- pridem infecerant. hic obfcuro prorfus loco natus , neque litterishl-lis excultus, ea tamen ingenii vi fuit ut non modo novas hxrefeos autorfuerit, ied Sc fe&atoribus fuis perliiafe» rit, ut fe tanquam verum Meffiam adorarent. \7xorem & liberos habebat, vita:, li exteriora sflimares mode-ftte, exterum line religione ,flne pietate , nihilominus (ea eft in quibufdam hominibus rerum novarum aviditas , limplicitas , levitas : ea contra in aliis tempora 5C occaliones captantibus verfutia atque perverfltas ) has-relimfuam variis monftruofifq; admodum legibus fta-bilitamper complures Inferioris Germania* partes ita jam fparferat,ut non paucos haberet afleclas, nec pce-i^teadum ex iis perciperet quafcftum, dum certarim quifquG Suifque novitio Deo quam largiffime ftudet offerre. Sed cum dete<5Va hominis, pravitate Magitiratus in eam qua Par erat diligentia leveritateque inquireret, ipfe Bafi-iteam profugit, mutato nomine , loannem Bruquium fe appellans: atque ita velata pravitate iua , familiam pri-, 11 s j inde plurimos etiam ex amicis atque c ientibus eo Pertraxit, hos inftituebat fecreto & erudiebat in ftuU tifltma illa religione : abfentes interea litteris nuntiif-q ue quantum commode poterat firmans, plurefque fu-binde in partes fuas pelliciens. Verum deficiente ab co affeci arum uno , ipfb multum metuens nere vulgata, puniretur , fubitanea morte pr«e animi aegritudine Bali-lese obiit, anno 1^6. Magiftratus de toto negotio fa- certior , ftudiofe inquifivit in hominis vitam habi-taque quseftione , in cadaver nefariam Dodtrinam ultus cft, bonaque defundi publicavit. Domefticis, quique prsterea culpam agnolcerent, & religionem veram in-iciperent clementer ignotum eft ; 5c totius rei hiitona typis orbi vulgata. Sed Delphis quoque nati iunt viri aliquot clari 3c virtutibus inclyti, quales non ita pridem JEgidius Vates , &: loannes grammaticus, ledpr^ ceteris magnus ille luris ntriufque Dodor & idem Poeta cultiffimus, lodocus Saf boutus, creatus a Carolo .Quinto Imperatore Cancellarius Geldn*; qui vicinus jam morti fibi ipfe compofuit epitaphium, quod ho-dieque videre eft in primario templo Arnhemienfi , ZC quia non fcitum minus quam pium, mea nobis icriptum •. . Sijfegradum, quod es, ipfefoh fortafa eruerat) Quod fum. cadaver putridum. Ohm lodocm eram S'aftout. me mifit in auras De/ft clara pars Batavi* . Ter dem patri* cauffa decidimus anm9 Pars confili haudsngloria. . Deinde & pacatu Prafesjtts Cajare Geldru Dixi jubente Carok. , . . . S>iiid tituli? quid opes? quid nunc fapwdtA pnaeft Mors fumma mifeet inferis. Spia manet virtus htminipof funera, fdam Dum vivis hanc (tJtt*. Vale,, Hodie inter litteratos Delphenfes fiio merito nume-86tur Amoidus, lodod illius Safbouti filius, juris utrif- que-DoiSor, vir perhumanus , qui & ipfe Cancellarius Geldri$ fuit, & poftea fummo omnium applaufu , ob infignesvirtutes, fatiuseftPraifes ConfiliiSandioris. Eft deinde Cornelius Mufius .Pratpofitus Virginum Diva; Agathas, homo rara virtute. & dotirina" magnus Theologus & Poeta cultiffimus.Extra portam Delphen-fem & adleucte dumtaxat quadrantem , eftccenobium Ordinis Prtemonltratenfium , quod Cotmitt-bslb vuI»o appellant, pnfcoahcmHollanditePrincipi conditum necfeculan mmusquam eccleliaftica jurifdid o, e & F,busi,UZ,iirn‘;ei,fU l0CnP‘etratum i lentandis nobU fodalitar fil ^ r ; ^ PrlufV,am fele obftrinxerint cft m h,m ^ faC,rament0 - Llbere • cuicumque vifum canobium citF ™ P£0fea° & venerandum hoc L E I D A. V Eida Delphis abeft trium leucarum intervallo ; i^optdum perantiquum , & juxta quofdamidipfum elt, quodPtolematus quidem Lutdmum Batavorum , Antoninus vero nofter in itinerario Caput Gottmho-yam appellat. Cenitat certe antiquis temporibus ur-foem magni nominis fuiffe , adeoque (ut volunt) perpetuam fedem Prstoris Romani , cum legione ibi agitantis. aqua for tallis dedudlum eft recens urbis vocabu-lum , quam Latini videlicet Legiam , & molliore pro-nuntiam Leidam indigetant. Sita eft plano & humili admodum lolo > oc tolns, viridantibus pratis, hortifque fruftiferis omni ex parte circumdata, ambitus, pratter novehdeciminfulas pontibusjundtas, triginta & unam includit cymbis 8c actuariis navibus circumnavi»abi-les. pontes in univerfum numerat centum 8c quadraginta quinque , quorum centum 5c quatuor quidem e lapide, cazteri autem exligno. Numeratur, ut diximus, Leida inter fex primarias urbes Batavis , eftque caput agri Rhenolandici, novem & quadraginta tum pagos tum vicos continet, quorum plerique agreftes fiias opes in urbem venales important, tmdefumma hic rerum e terra nafcentium copia etiam propinquitas maris (nam leuca tantum una abeft) maximam ei fuppeditat maritiorum piftilim abundantiam, fluviatiles vero tam aves HOLLANDIA. Ia? «pampifces uberdmfemperhic proftant.Poftremo opi-dum eftluculentum .nitidum , & amceno imprimisad-ipcchi , 5c egregiis tam privatis quam publicis atdifi-ctis valde concinnum. Summum templum dedicatum cft Divo Petro. Parantur eadem in urbe quotannis plus quam duodena pannorum millia. Foemin^ Lugdunen-ies forma Sc candore Batavicas omnes procellunt, cotium quoque longe hic temperatius eft. quam m ceteris Hollandis partibus. A D D. [ Situm eft Lugitintim in zned:o pene cAterutum urbium, ejitipp; Delphi*tribus i Har/eme', Gouita, Reterodame , quinque-, ^imftelodamo, Durdrechto, Trnjeaofeptem cemmum-biu miUiaribus diftat. Medtui quondam Rhem alveus, ab VI-trajeSo dsfceniem , fed , oblimato cftio, & curfii ahe detorto, jam refiaenani, paulum Cupra urbem i» duo velutt brachia di-varicatus, urbem ab oriente ingrejfus , poftquam bonam ilhui partem bifido alveo pervagatus eft, rurftu tn unuma.veum conjunctus oh occidentem egreditur, & mare petit. Vrbs aUquoties ampliata ift manibus produdis primum anno 1249 ’ 'ecJ! ^ 355 > tertio I aSo . quarto denique l6ll, ~ Leodienji agro, alusque, in immenfum auda-. unde & opibus quoque fupra modum crevit. 1 , , Eft hic arxqIIa:dam . feu burgus, cujus cum laude meminit lanus Doufa mox nobis dicendus, lic quodam loco canens: Putatur PngiClhus Britanno Orbe redux Pofuijf vidor. In burgo nuite domus finit, fed frudibus undique arboribus cingitur, habet & puteum in medio fui, ea altitudine, ut nefeire me fatear , tjuomodo fimsferendo iit, opus eft valde antiquum , & a Romanis , ut perhibent , conditum. Ab hoc puteo autem & titulum fimul Sc infignia gentilitia defumfiffe videntur Uluftriffimi Waffenarii, adeo inclytae vetuftatis familia, ut prover-E 6 bialt biali fchemate inter HoIIandos celebretur, WaflTenaria vetuftiffima, Brederodia nobilififima, & Egmondana di-tiffima. Ne vero intereat tam venerandas antiquitatis monumentum, diligentiiTime, quoties ufus poltulat, puteus ilte reficitur , & fartus reaufque confervatur. Leuca uiiius intervallo Leida diffidet ipia Waflenaria infignis profetio & celebris pagus,qui ob melioris fex-usmnobihffima ea gente defeaum, Dynaftamnmic habet Comitem Hgmaccnfem. Leida natus fuit perfidus Ille anabaptifta loannes Bucholdus.fartor.qui mira qua-qam malitia & inauditis plane commentisregemerea- Chriti WeftFhfiam principe ufbe, anno i!-34, & P0*^ vana ibi commiffa flagitia quat ipfiusurbis rumam fecum trahereut, captus tandem fuliusinfi™r’ ^ atroci.fupplido affedus fuit, prout etiam rpfi'n Comm,entan!S noftris exequimur. Edidit etiam Leida complures virtute & eruditione praffian-tes viros, inter quos Petrum Blomevennam, Theologum luminum: loannem Gerbrandi, hiftoricum egregium, a.iarum etiamrerum Icriptorem: Ingilbertum Leideniem ,poetam 8c litteratorem eximium: Nico-iaiim Leomium , rhetorem perinfignem : & qui familiam ducit, lanum Doulam , virum nobilem, Toparcham Nordovicenum , utraque lingua dotiiffimum , &Poe-“■ egregium^quod exeditis pridem viri operibus ne-num poreit effe ignotum. Diftat hinc tantum exigua Li mmnan0bur^m- nmi ignobilis pagus , ubicccno-bium illud amphffirnum Ordinis Divi Benedidi, ele-eanti tmpnmis templo ahifque pulcherrimi operis aedi-ficus omni ex parte concinnum. Sed conditores celeberrimum hoc & unicum , prope dixerim, monafteri- um, quaternos enumerat, TheodericumSc Florentium Comites , Petronellam Principis Hollandiat conjugem, & Principem quandam e domo Saxonica, qui in vitrea feneftra illic depidi vifuntur. Fuit autem jaminde i prima fui fundatione donatum hoc coenobium lato in agros & pagos circumjedos imperio: ita quidem V ejus Antiftitafzeculari Gmul & ecclefialtica jurifdidior prspolleat, ac fupremum & infimum , uti vocant, >> 111 fubditosfuos exerceat, luculentoprzeterea gaud ccnfu. Nonadmittunturveroinnobilillimumiftud re-ligiofarum collegium nifi virgines domi nobiles, collegium ut ne jus ens re- fezxrraMmT* rtimum. ubi mteralia multa opera pia ^ ici. ms in hebdomada diebui tam multas fumma cum pietate diftributmtur eleemofynas, ut bina cc amplius hominum millia per fineulos illos dies, magno lane paupertatis levamento , ex vicinis undique locis eo accurrant. atque hasc quidem publice, nihil attinet enim de fublidiis illis hic agere, qusprivarim m certasgua-" dam tenuiores familias erogantur. Praiterea «Idecos-itobium illud commendatur ; quod praster quatuor i conditores, aliolqueplureshujusterrai Comites iepul-n in eo fint varii non Hollandus tantum , fed Ze and quoque & adjacentium regionum pynaft.e.q modum fplendidos ^eoque regales^^affim^adfpicw* «nns Divi Bernarm, vulgo didtumaertr* cte fere ab Leida itinere , juxta Nordvicum 1 plane ut Rhenoburgenles, quo videlicet —fttjiriu.pnOlti-V virimuir' —■ r-. •«•K«tcehtcMegmm: item publtc* i.™»»™»,,--..- Uifciplmrm s^r. C' rnml*, imbuam.} ^ E 7 AMSTE' 12» HOLLANDIA. AMSTERODAMVM. ^ Itv M eft Amfterodamum fub grad. 26minut.44 longitudinis, latitudinis vero grad. 52 minut.4ad Yam, feu Tyam fluvium3 e quo complures per urbem fqiltE derivata; liint, quarum maxime excellit amplitudine fpecie , qu$ in medio urbis StmmeratU vocatur. His foliis ab Orientali urbis parte exeunt in mare Oceanum , naves quotquot per vaftum illum finum ^eu lacum Flevi, Hollandis be^npbcv^ee / ex omni vx- 'SSs; sKft&Si: s= apPejll,‘n/, ex eo viciffim iter ia eas oras in-* \de e lol° ieptemtrione bis quotannis adpel-rv_ Vldeas ducentarum ut minimum , nonnumquam Sc " mnm1" n;™,’- vari°.mercipum Se»ere , Gedaniporim-rl itTsc > Rlg$ . & Nerva: oneratarum navium Ut Vldeatur0 h°c opidum velut publicum P emporium , Scitupendus omnino negotiato- rum portus, in quo fapeobfervesconfiaere fupracuiu-g"tas nav;es majores, b variis quidem terrarum tratii-: , rPPu11- > fed-magna tamen ex parte Hulcas Hol-dterPC™iio- ,V'iPal-confequitur maximt^rebic vigere^ommercia'8crroft unam Amverpiam, Amfterodamum primariumcffe unt verte hujus reg.oms emporium. Sed qued maxime qms miretur, quodque fidem pameexuperat ; moxu$ appulit aliqua ex jamdidis trecentarum & amplius navium cladibus , ea incolarum elt opulentia , ut quidquid illa: advexerint mercium ipfl ftatim inter fe coemant: fic ut naves intra quintum vel fextum diem exoneremur , & ad fuos illico polum reverri. Conficiuntur hic plurima omnis generis navigia, & plus duodena quotannis pannorum millia , Edidit ifta civitas doctiffi-• nuim illum Alardum Amftelredamum, virum fcriptis notum. Superftrutia eft tota urbs prslongis & eradis palis , fiftuca & aliis machinis alte in aquofum illum fundum depaitis, unde argute quidam amicus nofter, fi in- ' i /A: < i fi incuit videri queat hic fundus , numquam quifquam amoeniorem vidiffet filvam. ferunt autem fiftucata hzec domuum fundamenta,(tanta fcilicetiis infumi fblet materia, tantum operae atque laboris impendi) longe pluris conftare , quam reliquam omnem fubftru<5Honem. Amfterodamum tam publicis quam privatis aedificiis admodum fplendet, maxime autem templis oc locis piis, fumma cedes dicata eft Divo Nicolao, 8c templum vetus vocatur,vulgo De <©ube-&evcfc/ ad difcrimen nimirum alterius, auod indigetant novum , 5c Deipara; Virgini facrum eS. urbs cive & opibus potens, htu opor-tuno Sc plane inexpugnabilis , quia mira quadam 1 * geniofa ratione, ac line ullo prorfus incommodo, a ratiflima undique fpatia poteft inundari, ita ut ae , • da, fitu, & foHaruin fere ad fingulos vicos fimibtudme fimul & copia,tum & aliis rebus. Venenas dammodo referat. Denique, non felix minus quam verficulos, quos adfcribere libet: Hac UU eft Batav* non ultima$Jorta&?’ltu* yAmnii cuinomen cui cataratta dedtt. _ Ditta prius Hamum, rarifaue habitat» colem, Cum contenta cafis rufiica vita fuit. Hinc ^mfterdamumjam faCta celebrior, atque Fortun»crevit temporenomenitem- Vrbs bene nota prope atque procul diitantibut ens. Dotibus innumeris [afficienda bonis. Dives agri, dives pretiof» veftu & auri, Vt pleno cornucopia larga beet. Stuod Tagus atque Hermus vehit & Paiiolus,»» “»um Vere huc congeHumdixeriieff locum. ADDITAM. [ vdmjle-odamo feidum eft nomen ab cAmHela fluvio & diihone Teutonica ®am id eft aggere, jive e/auftro aquis objeito, quo excluditur vel admittitur mare. Primi /ori conditores & accola pauperes aliquot pifiatores , qui tuguria primum coluerunt & (tramine teitM cafas. fuit autem initiopijcatonus ille vtcului in ditione mbiliflma gentis ^m-fte/i». fub quagraiatim accrevit, & ligncu tandem pontibus, OHxmbus, turnbufque munitus , inopiduh formam redaitus eft. Devolutum deinde ad Comitatum varus privilegiis exor-navitGuiljelmustertius,ComesHollandia ,anmChrijti !342. ' Pomario XI4 HOLLANDIA V «meer io vero pluries inde prodit fio , opidum fub Mana demtUn Burgundica, Maxtmtlianiprimi Imperatorii uxore^ muro cUu-di coepitj anno 1482.' A D D. [Hi muri lateritii fuere firmi <£r egregii operir, ftd hodie omnes folo ad&quatt, duabut tantum portis exceptu , aufi in altum ufum converfa fuere , & elegantiam operis hodtccjue tefantur: Prodiit fuperioribus armis accurati fima urbis delineatio, 'e qua magnitudo illius confpicua ejt. Incrementa autem illius in hunc modum annotantur. ^Amfeledamum vetus complectebatur perticas , feu menfuras agrarias xil pedum Rho-nenftum, 18383,^/? , jugeraX XX & perticas 383. tn cir-euitu numerabat locxxxv perticas ,Jive 111 mill. pajfunm 175'. Primum incrementum, quod bodiequt latus novum dicitur, complectebatur fua accefione x XIX jugera & 120 perticas cum dimidia. Secundum incrementum continebat xvn I jugera 92 perticas, Produffia tertio pomeria, ctn&aque urbs mure lateritio , qui inchoatus fuit anno CIOCCCC-I- x x X 11; agri modus erat ijh incremento l 11 juger. & 387 %erltc.*\ incrementum , anno Gl 0 Io lxxx V [offa lati fima & vaUo terreo munitum , muru antiquis rema* nentibus, completi;ebatur Jpaiium x C V l juger. & 233 pertsc. cum dimidia. Quinta & poflrema , eaque prodigiofa accef it, anno CloIocxiV, c&teris omnibus ipjaqueurbe veteri major,comptetiiturCCC I lljuger. & 346pertic. Oppidum-que totum continet in univerfum I O XX X juger., & 362 pertic. Habet que in circuitu ZjSf) perticas, jive pajJUs j 394^ , menfur a fati a ad extimos 'U flum. palos. Incredibilis auUmtjt civium atque incolarum frequentia , & longe major quotidie " Advenarum concurfm. Opulentia ex hifce sfimari potsji, quod anno CIO IO C 1 ades plusquam fexcenu privatorum opibus d fundamentis exf ruti a fuerint 5 e publico autem fupe-rionbus annis duo magna & fumtuofa templa per feti a, tertium* que longe utroque majus & magnificentius quotidie perfieUtur*3 ntinnumera aha ddipeta publica prateream tantum lapi- deorum & fiiblicmum pontium numerum ut vix ttjiri pof fit. Commerciorum admirabilis frequentia %/el ex eo efiimarp pdtffi, quod vetiigallsbrx publica, quod ipfi oppido cedit, (Bx* tifam vacant,) quttanm x L111 millibus femorum \ Impc* fitto vero, qua publico penditur, totidem & pluribus interdum mllib. in fingula femcjlda redimitur, Rec jam ullus pene orbis angulus ejt cu$ hujus urbis mmen ignofumfit, v&dium priva? tarum magnificentia fmma fi, nitor ingenii fufellctiilu pompa pena ' i Khtrtfien-klooflet i Aijnicten-lu rc k J StaJt-huys j 7 Z>5 - Kraen ^ tVerlmt js sAans -j?arochie. $ iS1.loojlen-caj>]>el S Vifi-mart / j? Wecf-htty* . & O L L A N D I A. 113 pttenimia ; & , divitiatplerumque comietarifilet, civium pQtenttorum ingens luxu*. Denique, uttfingults non omnia largitur Deus , qm opulentiam & lucrifaciendi oportunitatem 1». du!jit3 agri negavit amccnii atern\ qui fere in ambitu fquadet tri-fis uligine , ut longinquim animi relaxationem & rara delrtias oppidani petere cogantur. Inter opera publica , proximi* annit firu^a , eminet rnaxi-«Sff Iasii med>Mn illud ,feu ut vulgo appelant Burfa , defltmiA negotiatorum conventibus, opus hertle herculeum 3jpelndidum3 pulchrum , quod nec arte nec mole ulli in tota Europa fui gener* operi cedat. Eft praterea templum quod vorant aulirale, vulgo fcc i^upbev Xitrclt / quia non oh ortu videlicet inoccafum , fid *b auftro in aquilonem porrigitur : maximi* nuper fumttbm inde a fundamentis eduttnm 3 & cum c at eri* omnibus parttfiM, .tum concinno in primis pavimento, vitreifjue eleganter d-.pi-ffli*, confbtcuum. Habes infuper in hac urbe duo tlU ergajtula, pve domos ritidwru difiiphi* ■■ altorum vufr i)e* tCv.rl}r-^:iii0 / alterum audit !)st 5,pin-))up0. >« pg'e rr,!‘ ~ tipltci opere exercentur domanturque tnendtci, furofert, prodi, ci, & id tenus in publicum noxii mares: tn altero greguejup. dem fa mina. Nihol hic dicam de celeberrimo illo gemtotro-phejo, dtaue xliii publicis ad,fit,i, , frgn,c d' tnagnitudvie^T fplendorc.nam de*jirttfteredamo,q <■ fi deCarthafi", fil™ melius puto, paucadttere. ] G O V D A. .•»—n O v D A pofita eft ad fluvium Ifalam , fed non cum quem fupra defcripfimus , ad ?™ X> Goudin, qui oc opido fecit nomen._ Mirat Le da quatuor leucis majoribus.eftquc lautum 111 pnmiso u- lentum , praevalidum , & frequens latrs op.dur» quod Complures produxit dodtrina 5c fcripns ^ . quales prsTertim Henricus & loannes, rnter clavos Scriptores Trithcmii. hinc Guiljelmus Hermannus 8c Cornelius Aurelius, uterque hiftoncus & poeta: Hermannus Goudanus, Theologus: lacobus praeterea non ignobilis vates: Theodorus Gcrardi, vir litteris Sc virtutibus clarus,& Reinerius Snojus: omnes viri infimes, & variorum librorum feriptores. Conditam lego hanc ajrbem amie Clirifti 1272, AD$7. II* HOLLANDIA A D D. [ A1#» erat omijfuriu hoc loco Guicciardinfu, fi notitiam ejuo veniffent,do£tiJs'imos viros Schonaum & Loojiumy magnatflituoJJidiktmma , & icficncm utcumque f riptorern. atque alterum qwd*m in Comcediii ita felteem , ut renutui i» ipfo videri queat Terentius yfed Chriflianus nimirum , & quem Vel rigidi legant Catones. ] Typograplus LeBtori. S. "T) VM fub pritio defudat hoc opus.fubmiffa eft nobis, i-S amice Letior , ab Ampliffimis viris Coniulibus 8C Senatu Reipublica: GoudanE , fufior aliquanto & prolixior ejus urbis deferiptio , ex pubiicisibi archivis de-lumta.^ quam quod {peraremus tibi non fore ingratam , in egregia; urbis commenda tonem & gloriam, hoc loco exiftimavimus fubjungendam. Vale. A D D I T A M E N T V M. [ Ex ^Annalium feriptori-t/tu , alii Goudam oppidum d muliere quapiam loci illius domi" na nomen fuumfumppjfe , alii vero ab *uratitbra£leif,Umllif-ve, quibus turrii, injignigloriofa magnificentia exemplo , olint juent eortteciay fortem nominis datam autumant. Reftituveri tlh, ejui nominis fui originem trahere arbitrantur d Cimbrica V9* re Gouw. & aggerem fofia , Jive aquagio obiuBum. j. 'templunt Quartam mtlliarupartem,extra urbem lociu, u Mm, ^ ios interdum ad trerfuramfoltfa^ndam f ae(leJca.p,pm tfeU ripae, propterfaetlem undecunque appulj W DtmJto c in it er abhac urbe mi.arto , non ex argento numtfmata reperta [mt, p" a Vcro hac tysraphe LHVDOVICVS I videbantur XPISTIAN A RELIGIO, qua I ^ ^ gasaass.rs. r.^%. S?==Egrei^bfc bfUma‘!u*Flo! luibus famen fortia fatu U Septembr. hac urbs LuPtuofio incendio ita dejcPba & incineres vorfiafiiit, ut quinque tantum domus remanfiermt, eaque apud, portum,quarum adhuc hodie tres vifuntur antiqua frontijptcio-rum fi ruptura: incendium hoc incidit inferiis Ludovviei > /*> qusnte Hexametro hoc homaoteleuto FLetIbVs Id dIdICI qV I a Go Vda Cremat LVdoWICI. Habet hac urbsinfignia quadam adificia, ac primo templum que haud ficto an alibi ffiatiofiua fit atque amplius , ipfiam etiam Cathedralem Ecclefiam Colonienfiem aliquot pedum menfiurafiu-pfranSjffiepjandum olm altifnm tumsfafiigto, verum (ut.t!^ MOLLANDIA. jj} Tcbiu humdtih nihil diuturnum aut -perpetuum, natur a patitur) l AJ‘n9 PLtrta falutit milleftmo ejuingentejimo quinquagejimo fecun-1 de p ridie Id, l anuar.calefit igne conflagravit .prodigio haud dubie divinitus fatto inter arundineo tegulo conftrata undecunque te fla 3 CJ natum templum ambibant, fedintattatamen dful-tnirie. Incendium hoc exprimunt hi numeri ab Hadriano luhio hoc difiicho comprehenfi. LVX bIssena fVIt , IanI hora Vespere NONA CVM saCra IoannI VVLCanO CORRVlT yEDES. Pojlea vero magnificis operis atque impenfis reparatum, fupe* tiorum temporum fplendcrem & amplitudinem obfcurat. Hu-jas Jpeculiria & opera vitrea, omnia fere d potentiffimorum Regum Princtputn , tam fkcu/artum quam Ectlefiaflicorum , &-D. item Ordinum. Oppidorum , & Collegiorum liberditatc profetta , & d duobus fratribus Theodoro & Gualtero Crabcth, iumknibtis artis encauflica, Gouda oriundis* csnfe&a , tota e, e Europa admiratur. Forum habet augujltfrimum , ^rfa'^'i ar* propemcdum forma , cujus in medio , c eu centro }exift/t rate* pum,jurt dicundo, habendo Js enat vi, obeundis urbis mumu e-fi in at um, adif.cium.quo lacoba Heroina , Hollandia o im em- tiffa, Goudam , cum ab omnibus fere HoUandt* opptdu qua *d Philippum Burgmdia ducem defciverant, de ferta, habitaculum fihin urbis bmjm arcedshgerct, dsmnvtt: qusmqMjn extumi, demummairisanne MCCCCXL. Pntouo addtt* vtdea-U,r ; hujus tttrs ima cclumnu [uffidta , & opere formcM con-cetmerata, macetis , potterior vero theatro Ujhtu janprMru, public&quefecuritatis vtndict dicata , Jingularem arc ttr i u - baniinduftnam deme ftrat. Mulum hac urbefacra[mtho-fpilia. Cive, i„ extmendis ad,fici:- mediocritatem adhibent, qut m omni ufu cuiusque vita laudatur , caventque ne mutttlSumptu & moemficentia modum , quo in gen.re multum bom ( Lt-cerene tetie isiefi , excedant; nec tamen tdificns decjl mu it. ties, ornatus , dr elocantia. Vrbs.fi copiofa , & rebu, omnibus —ffiuenr, eb fiuvit portufque oportunitatem, rmtno pylori vtcem in corpore humam obtinet, quando mermedsa snterapit quid-quid Hollandra , Brabtntta ,Zehndiaque mutuu nece/uutsbus fubn.ittit. Hunc trajeSum , nt jus pnvileg,anum , tunquam nervum & Respublica hujus columen, urbs (q. -amvu ab alns fape oppugnatum) fortiter, & ex longi temporis praferipto & diplomate furamo jure urget, & Jibi fert/at, Magna-hic eccll [alubritotj falubritdi, tum quia aer liber A maru offenfa & gravitate eJ^* fecretm eft , tum etiam propter reciprocum illum IfeUtjluw > quia colliciis rivorum undecunque ita divtfa eft utitulluM fere tota urbe domicilium exi et uwfyov , quod non pr At er labatur aut perlabatur aqua alveus , /ordium & inquinamentorum colluviem reciproco Ifela &Hu expurgans. Nulla ufquant urbium ,prope dixerim cum fidei periculo > velfceliciora vel frem quentioraprodu. it alitque plantaria , non vicinu modo Belgii * fed etiam longe difiitis regionibus, expetita. Tres habet hac urbs anniverfarios mercatus , quos ingens omnis generis rerum affluentia, & ubertat exornat, maxime vero laneis pannis , & nolibus & bonitate non mceleb\ Stolvvicenfium cafeorum molibus 4? bonitate non incelebres. Olim in hac urbe trecentas quinquaginta officinas cerevifiarias fiiijfe confiat Cereali namque potu adeo inclyta fuit, ut bona tlandria, Zelandiaque pars vix alio exotico zytho uteretur, quam quod Goudanorum cortinis ccncofium ej/et, quod <6out« frlje $$epte dicebatur. Plurima hic etiam juxta lfidam fiunt lateraria. Status Politi a commodus , & regitur, ab iis qui 'ata- ; te, fapientia , confilio , & if.difiria catcros anteire putantur. 1 Incola bene morati & culti.viget apud eos humanitas dr concordi a fiudium, maxime in Religionis n^gono.quAlaus utinam vere hoc turbulento faculo adeo exacerbatis & exulceratis pier orumque animis, de aliis etiam pradicari ps/fet. Bellica etiam virtute , femper claruerunt, & navalis rei peritifiimi, in quibus . principem honoris ac gloria gradum afcenduut, Cornelius & Fre-dericus Houtmannm , par nobile fratrum , quifingulari patria fi udio 6 fumma induftria, Confoederat arum Provinciarum no* mine,in Indiam Orientalem primi advecti, maximo earundem Provinciarum emolumento & fanor e, per multos annos ibidem commercia exercuerunt, & Batavo illi Mercurio Lucrioni officinam irfiit oriam conflit nerunt. Dedit hac urbs fuperior i facula ingenia quadam non infidi ia neque fierilia, quorum non- ■ nulla autor libri hujus reccnfit; quadam etiam hoc nostro 9 quorum doCtifiimi virilufim Ltpfius ■, lanus Gruterus, & Dominicus Baudius In fulenfis honeftiffime in libris fu is meminerunt. Oriundus etiam hac urbe magnus ille Defiderius Era-fmus , Gouda enim conceptus & utero geflatus , Roterodam/ (quo cum ad pariendrtm vicina ejjet mater fe certa de caufit contulerat) in lucem editus eft. Complures in hac urbe annos vixere magni nominis viri Baldumus Ranfaus, & Paulus Traude-fiiusy quorum ille alter quidam Hippocrates , magna cum laude medicinum exercuit; hic vero numerofi/simam undique ad hanc ' urbem , ... . • ; H OLLANDIA. rr? urbem confluentem pubem , humaniori litteratura fideliter , ad magnam urbis hujus gloriam, inflituit. ] Defcribamus deinceps reliquas urbes HoIIandia;, de pfimo quidem, ex ordine jam praemiflb, Enchufam. E N C H V S A. N c H v S A pofitaeft ad eam maris aultralis paf» H rem, quarFriflam adfpicit, Horna tribus leucis -1-v abfira. lautum fane , concinnum , & quod caput eft, munitiffimum opidum, portu proruis mirabili, qu -que mole & amplitudine nulli Hollandico cedat, ubi mgentem adpellentium undecumque, «C loiventium varii generis navium copiam videre eft ,qus major parte opidanorum nropite funt. Aperuere aure «cens & laxavere , non fine immenfo fo®tu “ egregia quadam induftria .portus ipfius fauces = u™“° tra pomeerium amplo & laxo navali, quo, ‘1 etiam n'x, . & nuemadmodum Hqrn$ q ..... tur ab harengis, quos vulgus halecss vocat . quaji fam: prwefyllZ trunclt^ui» ■dgcnm ' olim pijcatujfuit. MllL TtZTuTZ foi / id efi ftarfM rmntmetjue tuter fi cohtrentesp f fv, eputi in Sagum deinde pW/arox «crrverzK • ^ dem firrexn hocopidum, ^cZl^DuZcclirerum, armo, turri ad veterem urbufor. IH.I.II; taCItIs st, O.X.V.y.Yrl .si G E L,I C A Oppidum hoc'lateritii*fierifque Mui ornatum; PAucig‘^ 120 HeLI. A3NDIA. hgneis , ob incendiorum periculum , qua femel iteYftnUjfle && expertum metuit, qua mare refpicit, muro : qua terram, valh terreo cingitur. Quin etiam majorem faci itu falis gloriam ajjt* &at , numerefis admodum longo fecundum aggerem tra&u e£* trubiu teffit? falariis , in quibus (irues fa.Imarum aggefas videre eft, fud intibus noffies diefque operis : qua clim extre ■ " on, nunc intra illud recepta funt. Oppidani hominesgnau* iU» fini ,ex ^Armoricis civit at ibus 'atque aliunde falemafper.m & pullum deveffium, cortinis amplis excoquunt affufa manna, qua nonnihil mertem mitemque fruftutfclu faporem comendo ex-hibet, ac candorem menfis ctbifquegratum arte conciliat. phatum id oppidum pofiremo , anno CID I o x c i, 'pomerM longe late que produffiis , & vafio terrarum fiat io intra vallum wgto , Ite ut nunc extra vallum vix fefaiahor* (patio ambiri verum magna hujm incrementi pars nullu dum Mas aut admodum rari, fupegrucU efi. lirina 1605 Dani orum boum mercatui, tjuo haSenm Horna floruerat, Enchmfam tran. fiatm eft. Habet eadem ut Is peritijlimas nauclero, , & in-dufirios valde n vales fodos, quorum operam , uti! - ^ ^e cornu cUnoorem , quod & hodie inter equitum alas obti-H et:felit os convenire. Vt ut fitfllud quidem plerique adfirmant, condi coeptam hanc urbem anno circiter trecentcfimo pojt miuep-ffurn , quo tempore Damprimum capere, fient haitenusetum faciunt'l macrosfuot boves ad mercatum eo conducere. ^ C(jj'0 "Oero quod obiter tangit Guicciardinus, fciondu, hic ve in e > o toadario urbis mercatu\ amtverfarias fiquidem nundinai mu ^tire interdum ad centum & quinquaginta miUta libras pondo. H«rna caput e(l e]m Hollandu tracta,quem Wtffnfam yul,q appellitent , & d Friftu Cifrhenanis oliinfuit tnffk^ > Hafctqsis monetam Weftfifa. Oppidum eft coptofum ; quod ex frmjje rfarifivefrete au ftr ali alluitur ; reliquam partem , amoeni agri tapafc.ua cum ram minime ob[curis & locupletibus cm-SW. Vlateas habet peramplas; portum tutum & tranquulum in interiori finu. 1 , Alcmaria diitat Harlemo itinere quinque leucam, , cftque civitas admodum opulenta : quia nempe ex ter-r-torio circumjecto, fertilidimoillo & armentis prazv.-i-vite , largior multo cafei butyrique proveniat copia , Suam ex alia nfquam Holiandia: parte. Fuit use patrja Petri N-annii.dodti & clari viri, plariumqiie voluminum lauda tiiTimorum feriptoris. ADDIT. [ ^Alcmaria nomen videtur faaum a Lxcubtu , lenteo tiiearsu vocntu^ quoji dieno ai-uim/td eft tetd ex Incubui eonflans , quUfitn nempe eft locopaluftri & uhginofo. 'Alit di-Hara nutummt n-lrt-meer ! qted exponunt UcUm manentem, 4? componi adBrmant ex particula a! quam veterh loco tm E fulftamvu 122 hollandia; fiit-fldntivifprajlxerint, & vocibtisAtkcn jnanare . ac \\\ec\‘p t“ hu.feti Uctts. Conditor fertur fuijf- ^AdgiUtu , fiu,t tmpiigenito-ru, Radbodi videlicetFrifwrumPrmcipu , films. cjuiinmeitu tnjcepaludilnu arcem extruxrt, cujtu, Namiiotefle , cum opi-diim manibus cingeretur , reperta funt fundamenta. Non longe ab urbe campi monfirantur, m quibus condita obm Verona,cele. vtrrimumiHud & amplum Wefbf ifwrum emporium dirutum na'Tni- regulo, anno quem loquitur hemifUchhn rjhtd, E C Ce CadIt Mater FrIsIe Ex ruinu autem Verona funt qui furrexijfe credant hiemat,am, epidum bodte coptofum , amanum . nitidum, ac l0nXe quam *“&“!>'«*■ conflat ante annos quadringentos & VL quagsnta a Weftf-ifiu mcendw corruptam ; nunc ab S,Cultu d]oonhovia jacet ad dexteram ripam fluminis Lee. leuca tantum ab Veteraquino , eftque lautum & ni-«dum onidum. la.vlshii; Larie i>nmi. & nift tidum opidum, laudabili fatis portu, & pifcatoriis tuanifque nai-iaiiti Inninlps Capirur hic, inter czete- tero 'ariifque navigiis locupl- vsj)ifces3 ingens admodum vis falmonum , quorum n opici0 hoc forum eft , vel ut vulgo loquimur (ia- A D D. [ Creditur e Neoporftoppidi, quod in adverfa ripa J €t‘t , minu crevijje. pariabitur oppidum elix ex Ifcladeriva-; TUi: Itaque magna illi fui vettionis commoditM ex amnibus , at-er° Pr^terfiuentei altero medium perlabcnte. xAnno M C C C-I x V tot a S choonhovia cum Carmelitarum ceenobio conflagra* | Zlt3 quod teflaturilliut temporii verf/euhv : Schocnhovcninfigriti cum clauftro devorat ignii.\ . . j ^atus hinc reverendus ille loannes , cujus meminit Jnter viros Illuftres Trithemius. Item doftus ille 5C i venerabilis Anianus, ordinis Divi Dominici, Epncopus Aiaphenfis. Ex eodem hoc opido prodiit etiam mater cIariffimi viri LoiiPolii, cujus eximiam claritudinem ^pidani hoc nomine fibi adfcifcunt, verum pater revera Vallus; ipfe , ut diximus, in lucem editus fuit Meclili-lu$) prout palam in feripris fuis teftatur. A DDIT. [ Quem Guicciardinw Mechlinu editum ait, rafmut in epiflola ad Damianum Goes Hollandum ait, ^coonhoviA natum : idque feaccepijfedpatruo ejuPetroLon-&oliQ' j ^ Ifelfteinium femileuca tantummodo diftat Viana. o-CU3 aqua & terra peropportunus , cui 8c ampla latis 111 Pagos agrolque finitimos jurifdidio- fuper quaauhuc pendet Iis , utrum ne a Comitatu Hollandix, an vero a ditione VItrajedtina dependeat. Interea tamen Comi-ratui fubeft, & Dynaftam agnolcit Philippum Guiljel-IT1pna)tiliiim Principis Araufini, Maximiliam, ultimi Co« niltis Buranorum, nepotem. Viana pofita eft ad laevam ejufdem Lecc« ripam , & ^choonhovia duabus tantum leucis abeft. & quanquam jeparata difio, propriique juris habeatur, continetur ta-F 3 men 126 IIOLLANDIA. men Hollandis: finibus. Dynafta illi Henricas Bredero-dius, qui a reliqua omni Hollandialeparatam , jurifdi-ciioncniic & imperio regio liberam prorfus & immii-nem eile contendit, contra inftante Rege, & fupremurn fibi in eam imperium vindicante.fic ut in Magno Mech-linienii Confilio inter utrumque pendeat lis. Hernico vero fine liberis nuper extincto , varia;, non de hoc tantum opido, fed.de reliqua omni ipfms ditione , exorta fiunt lites , de quibus mhil haaenusquideminalteru-pram partem ftatutum eft. Natus hinc magnus ille Theologus, GmljelmusVianenfis. ° PrimaViana; fundamenta jadafimt anno mcxc exftrufta legitur. °bVenerat'edam SrX eodem tcmi'ore tumeabdAarrm adfidetfltlmini Ling*> femileucatan-ouod nmS, ter"tori,li.™aut=m habet trans flumen, Saflo a-rl8° diCUnt b3t lanbt Uan®am. quo Ey==S5MKS3Stette v-v.une, VC pofteaanno irrq filioem“1-1cl:luiVlu*" " - 5SS=iS55s5£»r Afpera eft ad pfzdiaum Lingam, & Hueclcnio fe-mileuca dumtaxat abjungitur. Prseterlabimr oppidulum fluvius ea fuavitate , ac tam leni fufurro, ut hoc loci Amoris fibi cognomen invenerit, dicaturque be Sicft fcr. Paffa eft Afpera, Caroli Gcldria: Ducis tempori-bus , atque adeo anno a Chrifto nato 1516 , extremam c^uamdam calamitatem. Geldri fiquidem , comitantibus eos non pauci ex ipfa Hollandia perduellibus, eam adorti, pofi: diutinam oppugnationem , Scftrenuam incolarum HOLLANDIA. 127 c°larum protetlionem , tandem vi 3c manu armata invadunt, tanta edfta hominum ftrage > tamque imhiani crudelitate in omnes promilcuefsevientes ut nec zedi-busipfis facris abftineretur , neque fosminis , una curn parvulis liberis eo confugientibus3parceretur,5c ut paucis abfolvam , ut ne laceiliti quidem 5c irritati graviter Turea»,inhumanius fuerint fsevituri. Afpera olim Dx na-rrarum Arckelienfmm fetidum erat. Pofteaanno 1374 Guidone ab Afpercn czeio , filia ejus denupfit in domum Diderici Polani, ex qua natus Otto Polanus Afpera: do-rmnus. Filia Othonis Alferadis , Polans domina , ex loanne Longerackio Elburgim fufeepit; cujus-Mantus Rutgerus a Ecetfeiaer Afperam dotis nomine accepir. •Atque exinde Afperam Bcetlelarii tenuerunt. Heucloninm Reginoni Hercules dicitur, 5c conditum anno jamtum fitum eft ad eumdem Lingam, cmi-Ifuca quidem ab Lerodamo , Schoonhovia vero tribus & dimidia, arcem habet fatis inclyta: vetuftatis, q am fundatam volunt ab Hercule Allemanno. plures eum viros fortitrimos Alcida: fuiffe cognomines ena pueris notum cft. Heukelomu originem Arckelienfibusdeper. Anno m CCarxejusconftitLitadicitur.Prnmis ‘ Dominus falutatus eft Otho Arckelius Ioa,’, „ tiius natu minor. Id accidit anno mcclxxi F Biiftbetham Arckeliam , viduam domun de caltres Goricomium diftat Scoonhovia tribus leucis , efrque ad dexteram ripam fluminis Rheni, quod eo lis dicitur , in jpfo r ■ allem ‘jlximus ’ ■ ta confpicuum. ea condita fmtfuHFlorentK, qua o n™uSm&>oTs Bcum claufi &G=ricomuno-menimpoluit. SpeSaumr efummamrr,, pratter .nnu-meros pagos, viginti 5C duo op.da muns dauU.Phihp-piReg/s imperio fubdira. pulcher profeao Scmemc raudus adfpeausl Celebratur hic quotidianus quidam cafeibutyrique & aliarum rerum efculentarum mercatus. undeexifto portu incredibilem fere annonrevim, cum in alias quidem partes , tum Antverpiam maxime, deportari confpicias. opidanis non modo negotiationem ,fed & nauticam plerumque exercentibus, unde fupra modum ditefeunt. Goricomio natus fuit Hcnri-cus Gorichemius , vir Theologico ftudio nobilis, item clariiiimus ille loannes Harius , qui etfi non admodum litteratus , ea tamen & pietate , & in litteras virtutef-que fuit affetiu, ut per omnem attatem, fumma quidem cum diligentia , nec minori impenla, conquifiverit undique & congefferit admirandam plane omne genus li-brprum bibliothecam. Erat egregius ilte vir Canonicus Goncomicnfis .• fed beneficio Csfaris cooptatus fuit in collegium Canonicorum , quod in regio ilio municipio Hagienii, & facello ibidem aula: Principalis, quo cum larem luum transferret, Sc una tot libris inftrudtam bibliothecam, populus admirari, (tupere , fateri denique numquam le credidiffe , vel in toto terrarum orbe tot volumina repetiti, quare & inditum hominicognomen-v,Vt T', , Hag==Poltmpdum annos complures xit, bibliothecam fummo utante ftudio ivitau-Cium. quam moriens tandem anno circiter i ct2 , tefta-menrolegavn eidem Carolo Quinto Imperatori. Gori-vir ir^Suoci:le natus eft anno i 574- Thomds Erpenius, bic$ Svr nr»m.,1‘^UarUm Hcbraica; - Chaldaica:, Ara- caftra metatum ferant Herculem Allemannum. unde Sc territorium circumjedtum , bonis aliquot pa^is infef-fum , ad hunc ufque diem vulgo audit Herculau ita enim interpretor voces illas Teutonicas , 'tlauat uan StVCliEl. Woricomium adjacet tovie jamdidti Vahalis ripie , Goricomio p$ne adverfnm. eft autem in ditione Comitis Horna:. Woudrichemum Sita enim oppidi hujus vocabulum in antiquis diplomatis feribitur ) jam anno Il^o paruit Dynattis Hornanis , qui poftea Comites di-fii. Antea fepanm cliviie Comitum fuerat. Sed anno 1332, Wilhelmus Bonus loci Daminium a Diderico clivienfium . ooN * '-■* elivienfium Comite emit, quo ex tempore Hollandiz lendum fadum eft. Hornani autem Comites iiiud tenuere ad annum ufque 1600 , quo WalburgisaNiena-ren_dt, vidua Philippi Montmorentii, Comitis Hornani, qui anno 1 $68 Bruxellis decollatus elt , iimul & domi-toinium Altenatenfe.Sc Woudrichemum Hollandia: Or-dinibus nonaginta florenorum millibus vendidit. Oppidum demum anno 1460 vallo 8c portis circumdatum eft. Heufda, five Heufdenum, Woricomio diftat duabus leucis, arcem habet fic fatis egregiam, tum 3c amplum m pagos aliquot circumjectos imperium. In campis urbi vicinis & Capella verfus porre&is eruitur copiole uftibilisillefupra nobis defcriptuscefpes. Heufdsna-tus eft Godefchalcus Stevvechius, vir egregius, cujus icripta exftant, 5c leguntur. roterodamvm. ge denominatam, traditRobertus Coenalis. cmadlti-^ulatur Sc Abbas Trithemius. qm fundatam vult amio a nato humani generis redemtore otiogeiimo nono, tam firma &• fi-lda j ut moles fax e* vix denfiwi firmamentum coagmentun prttiere pafint; tmutcre illa fivuntv protmiam JPuit. Mp/teimUra Coricyvi aUvyi h/iliutlTf! ferunt cclebemm rfabere pofiint; tantopere illa fizvientv fiuttw proterviam re-Medemblicafedem olim habuijfe ferunt celeberrimum hrifiorum ducem Radbodum. Nomen ejus a Medcmelatha, in-c'ytofluvio, cujus hodie **= *.•Hirtum nuidem condicitur. Et J t+HLC/n IXaUVVUHTf*. ivornm ijn,; ~ ..... ' cytofluvio, cujus hocUe nevefiigtum quidem confluatur. Et Pjerique ferunt ante Hornam , Enckhuifam , aliafque urbes con» ditas, hanc tirtm/im TA/e/lfi-ili*. civitatem . & c/ualimetropolim • jcruncante nornam j » ...jy--- Cf}t.a*i hanc primam Weftfi-ifi* civitatem , & quafi metropolim Wjfe. Nunc mediocre oppidum (fi. Sed ohmhaUivatu floruit, qui omnia h*c loca ^ mmm. ^annenljupfEii/ fiewgcnburr!)/ jiiiEiiburcl) / * “l,e S -*eu/ Stljagcn/ ijanucijupfcn/ 23aauiffiJoo|ni ^ JSpiop , uicutoe mn°P! JtlmcUEl/ f tooubt/ ©pmcev / ytmfb?oMR/ Spbam/ saetnijupren/© cr licu/ ^pmZetu/eabmap / WoggEmam z ^ubt pmouB/ tiautoevbt//HibmoubtZ SennigbzoerK / ^ibecarfpel/3lbb s to-tli/ liamberfcljactl)-- -Stoifcj/ 0o|tmoubt / ©pperboe» / tr 3limcrbo?p. ] ^verwicum jiofitum eft ad finum Tyam, & Harle 1110 duabus leucis abjumftum. 1eESiaEpi^o^piTraIje^enfis indigetatur quoque Aga- MudaVtS eft juxta lacum Flevi, ad ftuvioIumWc-ichtam , & femileuca tantum Welopo , Narda vero leuca prseerandi abjunfta. opidum fane mediocre , SC ab altera fluvii ripa infigni forti admodum arce com-F 7 munitum,. munitum , ex qua per pontem ad opidum tranfitus. Neoportusfira ett e regione Schoonhovia;, unde leuca: tantum quadrante abjungitur. Olim quidem lauti!--limum opidum. hodie vero mediocre. Vlardinga,iitafere ad Mofe fauces, Roterodamo & Delphis aquali propemodum fpatio abeft ; leucis nimirum duabus: eft ex antiqmffimis terra; HolLandiie civi-tatibus. rZB FUrd l*ECaretMarchimem- SednumabfirtU) Simul cum arce mambu*. voragine Mofr , qui Ut e r,pM & Iit-tora adedit,juccedmeam operam adde,.te mari : tar.tum tenuit pagua & pifcatorum fedctejl.] • Gravefanda.Mof® propemodum faucibus adfita.Del-pms Hagaquc pari duarum leucarum intercapedine dif-Jidet, opidum valde antiquum , Sc olim non mcenibus Seminatur in ejus confiniis largior multo frumenti vis", r^a Vlla Hollandis parte, quia nempe feliciter itttnc Sc IpeciofilTimum nafcitur. Suppeditat infimer ^,TJninn£nn0blll^lm0S cafeos > SUOS Gravefandios vul0o appellant, & magnopere paffim ab omnibus ex-petuntur. Sunt infuper in Hollandia , & pagorum in ea catalogo , multi admodum memorabiles , & iifdem fere cum opidismuro claufis privilegiis praiditi loci, quorum nobiliores aliquot & maximi momenti obiter excerpemus. Initium ab Haga erit, loco celeberrimo. H A G A. ■r T A G A , quam Batavi vocant tm Ijsjlje / mari ab I—I occidente vicina eft, ac Delphis majore tma,Lei--L -S. da vero duabus, Roterdamo tribus leucis diftat, kic, meo quidem judicio, non pulcherrimus modo, fed ditillimus / i i v' ' s ; ■' ^:V ;l-ir - I X . . :.;v: : - ‘ VV ■ :y.v^. -K-erelc. | $ StaAt-huys IjVnncen-hojf I 8 Prtncen tuijr, q Vyvcr-lcrdi^ 10 t Voor-kout ujsfijuwe grofl rf nBier Uay <3 'Turjjmart l4 Spuy ry de. Vyver v; iip • ' , ;.vX: vr - -x:,* ff! > M ■ ( ' : ,■ Ji, •iitiflimin quoque ,& fortallis etiam maximus, univer. ia Europse pagus eft. habet enim fupra bis mille do-uaos, quarum plersque fplendidte atque amplat. Habet iuperbum illud & regium palatium fimiie arci mutis claulat, & follis undique communitum, quod conditum olim a Guiljelmo, Hollandiat comite , & pofteaRoma-n°i'um Rege, qui & confelfum ludicum Hollandis, Gravefands prius, ut diximus, commorantem,in hunc locum traduxit, ab hujus confeflus fententiis provocare porro licet ad fupremum regis quod Machlima: elt, . Confilium. Conftat autem nunc temporis Praehde uno, oCquaruordecim judicibus: advocatoitemfifcah, procuratore , ut vocant, generali, Scribis, arcanorum curatoribus ,aliifque id genus miniftris. Pradidis hodie munus obit Cornelius Sufius , toparcha Rifvicanus - cu)us infra prolixior mentio. Indices funt Martinus Narde-nus, Arnoldus Saibontus .Dominicus Boetius, nusWeitiius, ArnoldusNicolaius, Balduinuslacob, Nicolaus Lajenus , Adrianus Verhouvius , Remcius ^loonfius , qui & procurator generalis, loam , vius , lacobus Mcrfchius, WittoWittenms, Carolus Smiterus, .& Adrianus Mylius. Eft m ipfo Pa,a . egregium facellum , & in eo Canonicorum Collegium^ Eft quoque Hagse ratiocinarium, leucolleg P. tiorum atrarii, quod vulgo , cameram rationum appel lant. cui accepti pariter °C expenfi rationes reddere «lias tenebantur regii omnes per Hollaudiam, d vitrajetiinam , Zelandiam, Frifiam , & Traiififalanam Quaiftores, Thefaurarii, & quidquid prstereat Runiftrorum eft. In eodem palatio adfervabatur K regia illa bibliotheca , colledta ut diximus & congetta a clariffimo viro loanne Hario. qu= perpetuum qmdem & peculiaremolim habebatcuftodem, & primus apud Inferio. res Germanos poera Comicus, tum & aliis fcriptis illu-tns loannes Secundus, adolefcens doftiffimus, audior 1 poematis,cui titulus Bafia,& complurium aliorum, qua: magna fya cum laude vulgavit. luftus VeIfius,Me-dicus penUuftrisSi: magnus Philofophus. qur&ipfc complura edidit fcnpta , ut videre eft nominarim in Bi-bliothecajam aliquoties allegata. Pr$terea nobiliffi-mus ille Gerardus, Dominus Affendelfii, olimPra:fes Hollandias, qui cum fumma doctrina prudentiam lum-mam conjunxerat. Hodie jatiat Haga Cornelium Su-fium, etiam ipfum Hollandia: Praifidem, fupra nobis commemoratum , virum domi nobilem , & cum litteris Gramis Latinifque , tum lurifprudentia maxime celebrem , ac non infimi nominis vatem. Hippolytum inde Perfimun, Prtefidem Vltrajeflenfem , rara quadam do-tirina.nec minori prudentia prteditum virum , ideoque m magna ubique $ftimatione : Nicolaum Affendelfium, Gerardi jam diCti filium,virtute & litteris inclytum, ac dignam tanto parente prolem. Splinterum Hargenium, dominum Oftervicanum , virum profunda: doctrina:. Aruoldum Cobclium, Precerum HollandiieThefaura- rium. i. i. .n. i-. ~ ™ rium.eruditione pariter & judicio magnum, necnon fra- ' pine T) i-.» i i __ C r-K> Q-inzQ-irivie Princi -^uvipes, orator ab Regemiliusnc. ouuju ^ denique & loannem de Gouda , Syndicum remublies Groningeniis. virum iniigniter dotium . cc m obeundis ipes, orator ab Rege miflus fit. Subjungemus hic u». ------- F'—i- Uimdirum reipublics Scini um. qiiare & eximia -ryiontate. fic ut otxrara in' Regem officia, & navatam Ei m patria fideliffimam operam, affetius ab Regia Ma-Jeftate fit compluribus praimiis, variifque honorum 6C dlgnitatum titulis exornatus, nam 8c Equitem eum cre-avrt auratu , 8c quo catteris ad virtutem ftimulos adde-ret, fuum in ditione Groningenfi Vicarium, magna virr cum laude, conltimit. r n„,i3 , Semileuca fere ab Haga fitus eft pagus Lauldnna. Ubi amplllimum olimReiigiofarum nobilium > Divi Bernardi, Csenobium , augufto in P0?"® . . ^argarerar fepulchro , & , quod feqmtur, c°n(picuum. qua de re cum Erafmus quoqu besLudovicus Vives, inter alios quoldam rl u* 1 P.tores, in commentariis fuis memmermt, operepre tIum fuerit. epitaphium illud hic ad ver , alterum furrivo concubitu effe Beum v0. SS55KiSS»S5«.wlU«; que aliquanto poft ut trecentos & fexaginta quatuor qtorLfingZsnafmnrfffi&pulli dumcaxa^gallinar =eimagnitudine, fedomnestameuvixiffe, ^laluta» bnptifmo tindlos ab Guidone, Epilcopi Trajedlenfis Vicario, qui maribusquidem loannis , fceminis vero Elilabethae nomen indiderit, ipfis paullopoit una cum matre extintiis , & eodem cum ea tumulo conditis, addito epitaphio, quod verbotenus expreffi. llluflni Demini Flerer,tit Cemitit HoUandU filU, cujus mnur fuit Mathildis,filh Hernici Duas Brabtntin • jrntrem aueque hidnut Omlje/mum lAUmanU Regem: htcprtUz Domini Margarita amo fatuus miUefimo ducemefLo feptuaeefmo Jexto , atatis fu a am.o cjuadragefmo fecundo, ipCo die ParUe. l's • hor“ mna anu ”>‘"diem p,per» vivos promlrtui fexus numero trecentos fexaginta tjurtuor. pcftfJZ per venerabilem Sp.fcopum Dommu Guidor.em SugraJaZum Ira. fentibus nomnUts proceribus & magnatibus, tnpelv,quidam iZ&bZrm”m llmesIfaLdU > 'rforum wZmfmid tum matreamma ad Deum eternatucr vtCiura redierunt cor. pra autem fub hocfaxo reyuiefcunt. 1 Martinus Cromerus in hiftoria fua Polonica teftatnr Margaretam quamdam , Comitis Virboflai uxorem ’ umeo partu enixam triginta fex liberos, omnes vivos ’ dq;CracovitE.regm illius metropoli,anno (alutis 1269! quod edi cum Philofophorum quidem & Medicorum placitis, adeoque ipfa natura fortaffis pugnet: (ciendum amen, omnes omnino regulas aliquam iemper pati exceptionem. accedente prsfertim vel gratia velvindi 8™ f'p‘ ‘r6- K carum intervallo abjtmaa : pulchrum quidem , & am pium fatis municipium, ac prtenobili etiam arce confpil cuum: Solum habet tota Hellandia fertiliffimum iSc herbidiffunum. Ifelmonda polita eltad flumen Mervam , adeoque ad ipfum Ifelse (luminis ©ftium.lunde accepit & nomen. Roterdamo tantum dimidia,Dordraco vero duabus letu cis abeft. pagus certe peregregius, & qui pulchram habeat arcemjpoflldetur Toparchae Merodano. Egmonda Oceano mari ab occafu propinqua eft , Sc ab Alcmaria quidem fefqmleuca , a Bevervico duabus ieucis diftat. pulcher profetio Sc concinnus admodum pagus. ?ag«s. juxta quem & Coenobium olim, longe ampliE» J^um ; quod , teftante Irenico, conditum fuit ab Adcl-bert°* habet vero & ifte locus latis inlignem arcem,ita ut Comitatus dignitate gaudeat: fumente ab eo cognomen Illuftridima & antiqua gente Egmondana. cujus hodie caput Philippus , iiimmze dignitatis 5c expecla-tiqnisadolelcens elt: idemque Eques aurei Velleris, Erinceps Gaverenusin Flanaria,& complurium opido-rum pagorumque non Hollandisetantum , verum etiam Elandrise , Arthefia? , adeoque 8c Gallis , Dominus. Egmondanusfuit Nicolaus de Terra Nova , Epi-. ^Pus tiarlemenfis, doctus fane & reverendus An-tutes. Brederoda infignis arx, medio fere inter Harlemum ^ Bevervicum itinere jacet. Sumit ab ea cognomen an-^quiliima nobililErnaque gens Brederodia com- plures edidit viros iiluftres, neque tantum iitius arcis, ied Vians prsterea, opidi fupra nobis defcnpti, ov vagiorum pagorum Dynaftas. hodierno loa toparcha; Henrico eftnomen, quicumimprolis nuperdeced > vatis fuper ejus hsreditate exortse funt lites, qua:, ut Paullo ante mcminimus,etiamnunc pendent. r ■ , Falcoburgum Leida unius tantummodo IcucslpaLO Admodum memorabilis,nec innumera tantum g2-‘i.us equorum copif, fcd & hominum undique conauen. ttum multitudine frequentatus. Dynaitamhodie, qua hus Dominum Waffeiiar*, agnofeit Comitem Ligma- cenfem , cujus etiam fupra meminimus. „ •«85S?z;,irssS5S Volmit 1 Catds^^oputis cdhnGCTmanDe, qui cum Batone jamdidto in has oras delati , prsecipuam ifthic Cbidelegsrint fedem : quas, cb maris juxta & dumi-nisopportunitatem , brevi in urbem molis & momenti . ttiagm excreverit, iedpoftea iatpms diruta, vix reliquias modo & rudera, fui ad pofteros monumentum, tranfmiferit. Milie 1+0 HOLLANDIA Mille circiter & fexcentis paffibus ab hocpago, ad mare Oceanum , 8c quod diximus oftium Rheni , atdi-ficanmtolim Romani, & nominarim Cajus Czefar Ca-hgula.fuperbam imprimis arcem.Sc pulcherrimum portum. unde breviflimus fanc 5c cominodiiiiiuus eratiti Angliam,tunc Britanniam diaam,traje6tus. cam autem ab ipio iitu dixerunt Britannicam, qure. Imperio declinante, a Normannis occupata, atque ex parte etiam diruta, tandem, quia non farciretur, neque aggeribus aii-tfqueid genus openbus , ficut alite quatdam . commu-r,1,Ii ner ['ri t ^ a^C0rPta fic Ut aliquot fte-vero ducertis rei^ neC ve5i^mm aPPanierit. Ab annis IlJIum Ore, • re8r,e.^° plus (olito verfus.veterem fervnr nnr.^ n°3 ^ 1<^u^ hujuscaftri partesemer- mum rr>nr'°d fa vicffimo faPrafefquimillefi-cputmuo biduo patne totum fefe oftendir. cum ac-cois inter aha , feptem inde eximerent lapides , q notum aliqui notas prteferrent & inferiptiones Romanas h! tran flati fuere ad nobiliftimam illam Hagam , & au-!,T(>rlnibn DoI?i'ii. Waffenars , ubi & hactenus eos eft j‘„ “ E'1,erflt hmc iterum , & ad fundamenta ufque e-m n-eftar jan!,° I^2'- meridiem verfus porreda unde porro ad magis mediterranea pertinuifie vide ‘ hodie combusa$rihUj“S P,ropl'g,n.acuIi domus • arenofis l.odie collibus , DunM vulgo indigetant, obruts emerunt etiam accolte plurimos lapides leucophatos, quorum, qmftrati in fundamento ,ternis pedibus alti qua ternis lati, item lateres quoldam terra cotios, pedali in quadrum mole, adeo fanos quidem'& integros.ut viderentur recentes ab officina, prteferebant autem has litteras X. G. I. quas denotare videntur Ex GermauM/»/>_ riori. Et eft fane hic in propinquo admirabile quoddam 8c coquendis lateribus , aliifque id genus figlinis aptif-fimum terrat genus, fed videlicet Batavis nendum exploratam efle accuratam terra: iftius temperanda: rationem. unde liquet, veteres illos Romanos multis in re-bus.nos prateurrifle. ficutinos quoque in compluribus aliis, temporis demum lapfu inventis ,fine controverlia eoi • V ,V: V 1 i rt *'s & ■■ x: ^ ;v . , lar,?:»!: v{ - .5 ■--'■ - ■ : 'S- ■: • .-L;:v:; .; :;.-Ta ; . .-.S:- . ■■■ . ' . aif' IS " SS "SS ■ W-w S •“5' *• . ^ ? '1 •-• " tg: >'V __s' ■ ' / ■ . „A a ' ./H S-j if' iS-. -i, ■ : \ s , ±y. V -1«=-/ v > . S" si! !5k II -il i i I; ' . ::|!: ....."j- 1 i: '• <.<:■ r- '4V5-.-, w-; v«;dB" ■ m ■ ■ ft'rl • ■' - ;,'Kvv/:>'v; hollandia. I4-r ^ eos procellimus. Inventa fuerunt & vafa quadam operis prifci, ex metallo conflata, item nummi,& alia qus-dam antiquitatis Romanae veftigia. Omnium vero clari ili me fele oftendit hiec arx,dum in eo fum ut hoc opus abfolvam.id eft anno 1562. quo per viginti £f qfnplius dies manfit detecta, fic ut aecolze vel millenos aliquot Iapides paffim eruerint, & complures invenerint num-rnos , tum & vafa quaedam pulcherrima , quibus itidem cflet incifum Ex Ger. inf. Et quoniam ita Ipectabilis at-Rue antiqua eft hujus armamentarii fabrica , vifpni eil hoc di loco fubjicere veram ejus 5c ad vivum delinea-tam effigiem. Pettemum, pagus eft, in extrema fere feptemtrionali parte Hollandise politus,.6c ad ipfum Oceani littus, ubi cum rerum parens natura non continuaverit arenolos ^llos montes & colles , vulgo Dumn vocatos , qui ab ea Suidem p-arte Hollandiam mirum in modum tuentur, ypitlaticlima qusedam moles, live agger magis dicen-dus eft, quem vulgo vocant /j-.nofbaffi) ab accolis, eum natur$ defedum explentibus , multa fane indultna qui temporum injuria disjetii funt. Ac£reP quamoptimus, & cum tritici mire fpeciofi, tum 6C alia-fum egregitE bonitatis fegemm fertiliffimus. gigni lZem Copiofii5me fruticem illum , qui Batavis dicitu Srim / nec geniftss eft multum abiimilis. hic cum ait-aRat radices , natura videlicet lingulis rebus conmlen-te > arenofos Hollandi® & Zelandize colles, advenas ventorum injuriam, vel prsecipue folet tueri: quos alio» -quin ill i /Holi emiflarii Quippe ferant rapidi fecum, verrmt^uipcr MrM. Goedereda eft altera pradidarum Infularum , cma mediocri & cognomine fibi opidulo, Bnela duarun leucarum intervallo abjundo. tioerea nominata eft , quod naves Molam ingreffs commodam inter Vormam & hanc infulam ftatioiiem haberent. Vrbs commertns 8c navigationibus olim ad invidiam floruit. Nunc hinc ob-ftruao portu inde infeftum habens Oceanum muftum de P.riftino Iplendore amifit, Fuit eunt Zelandis ac» cenlerctur, Tenw Tertia Infula Somerfdica , quam Sc Vornam appellant, quod Hollandize nempe obje&a fit: vernacula di-tiioneldogen Latinorum prsepofitioni ante propemo-dum refpondente : variis pagis infeiTa eft. inter quos praecipue eminet Somerfdiquium.celcbre olim Sc commerciis frequens emporium. Notandum vero, unicum iftiid hujus Infula; municipium Zelandorum imperio fubjici. Co ren dica , Sc Collis Petrinus , quarta Sc quinta ex Infulis antedidlis,complectuntur aliquot pagos, Sc cum cereali, tum pafcuo etiam agro , utroque infigniter fertili, gaudent. nec aliud fere habent quod memoratu iit dignum. "Vocantur autem conjunCtim hae omnes Infula; ager Vornanus fiet lantit uan 33oc?n : fed revera funt Infula; Zelandicfu, Sc Ze^undice quondam concenfitae; cum videlicet a Zelandis peterent jura fub Comitatus illius judicium caderent. \7erum annis abhinc plus minus quinquaginta , fumra forte occafione ex diitributione quadam pecuniaria Principi facienda, fubjeccrc fe unanimiter Ordinibus terra; Hollandia;, quibus ab eo tempore tributa ac vedtigalia fua conferunt, Sc parent. A D D I#T. [Et/i communiter quidem ha InfuU audiant Ager VorrtcintM , [ciendumtamen , disiribui proprteVornam in Orientalem <(? Occidentalem, pnoru caput tji Briela: alterius Goedereda. reliquit Infulu fua di&inflim vocabula-, & illa qut-dcminqua Somerfdiquium , proprie dicitur fecluduntur ab ^liquo omni humano confortto , & matrimoniis inter fejuncti, J° itarios illosreceffus colunt, nec alienigena*, nifi inpratermean--ciu* ^^andorum Friftorumque navibus, umquam fere a Jpi Vniverfa Hollandia incolis ad miraculum frequens viri in ea proceri. 5c jufto membrorum tempera-mento aptaque compofitione decori, feroces item ; quod humanitatem tamen & civilitatem attinet, m l-?um a fuperioribus illis feculis diferepantes. qui emm barbari tunc & inculti, ut feriptores quidam adhrmant, nodie prorfus civiles,urbani,faceti,ingeniofiA' ad om- nem humanitatem eeresie fa6ti funt. fic ut mgredien filias urbes, &cum civium mores atque ingenia,tum publica privataque sdificia contemplanti.ipfa itati Civilitas ultro in oculos tibi incurrat, quod ii porro m d°mos eorum penetres, & largiffimam illam d0™" -csfupelleailis affluentiam, necnon ordinem = atque nitorem confideres, magnam quidem haud dubie cepe. CaffeHoIlandia.quantum ad cultum & elegantiam,quam comparare fecuAi polfit. quodipfumadfirmanmt nobis Menfores Caroli Quinti Imperatoris, qui Auguftiffi-^um illum Principem comitati, totam fere Europam 1 uftraverant: & cum finguias paffim urbes , imo (ut no-tum eft) domos piene infpkiant, meliorem iftde, quam G alius 146 HOLLANDIA alius quifquam , rationem reddiderint. Ingredere porro hinc in tabernas illas , & cum publicas, tum privatas etiam officinas Sc ergafteria : confcende iftorum naves:, conlidera denique aggeres, aliaque id genus munimina , qua; non Infula; modo , fed & opidis aliquot muniendis propugiiandifque folent extruere : contemplare rot illas folias & aquasdutius, ad fingulos fere palfus, nonfoliim nccelliratis , fed vel miiiim® commoditatis ergo , mira quadam induftria fabricatos : intuere, qua «atione confervent agros fuos 8c prata; quaque immen-fam illam confluentium undique , tum ex arftuante O-ceano , tum ex nimia loli humilitate , aquarum vim e foffa prius in foffam , atque inde in mare tandem tranf-mittanr: ha:c opihia inquam attentius paullo confidera; mentior, nifi fmgttla qumque tanta induftria , tanto ini' gemo, tanta denique inftnimentorum & manuum fi-mul facilitate exercitari invenies,ut Sc fenfibus tuis vix crediturus, & fi lubeat modo, vel fexcentas hic utiliffi-. mas artes imbibiturus lis. Mulieres in Hollandia for-, moiiffimai.candidre, animofae,indtiftrire,8c laboris ple-rzque non patientes modo , verum etiam cupida;, adeo ut plerafque virorum partes, & prtefertim qu$ mercaturam fpetiant, laudabiliter obeant. Nonnabet quidem Hollandia quantam fub propriis ohm Comitibus fuis Nobilitatem : ut qua; tum aliis ali-quotqauffis, tum Mercatura: maxime ftudio, plurimum, imminuent: fed non defunt tamen potentes quidam Sc magni nominis Dynalta:, & fatis frequens eft hodie-qne virorum nobilium numerus, quorum alii quidem nobilem & a vulgo femotam vitam inftituunt: alii fefe ad litteras applicant. Reliqua gentis pars & promi-fcuum vulgus mercatura: potiffimum , pecuariae , naviculariae, denique & pifcatui, magno fnocum bono, attendit. unde, ut compendio dicam, floret vigetque exigua ifta terra virts, virtutibus , opibus, omni denique rerum expetendarum genere: & quod lalfe admodum Nicolajus, ne minima quidem nfquamoccurritterrae nndatve particula, quae non maximum aliquem frinftum producat: quando etiam aridi illi tumuli litterales cuniculis paffim 8cid genus animantibus fcateant: 8c in ipfa Oceani maris crepidine, praeter maximam copiam, avium marinarum, quas cum alias femper , tum hieme poti ffimum « V7 1- VI V A 14^ ^otilEmumcapiunt, incredibilem quoque ovorum ab ilhs procreatorum multitudinem colligant, cujus rei “gnanter in Commentariis meminit lulius C$far. Ova cutem illa 5c aves,tum crudas, tum coctas 5r fale con-ditas, Batavi totis navibus, ut in alias Belgics hujus * revincias, lic Antverpiam maxime convehunt: tanto iuo cum qu$ltu , ut non fantum plebeji, fed plenque etIam nobiles , bonam annui cenfus partem huic com-•ncrcib ferant acceptam. Qua: tam ingens omnium re-rutn> & potilBmum cafei, butyri, carnium,pifcmm.avi-Um, item pullorum , ovorum , pecudum, cefpitum , oC pannorum ex lana linoque ubertas, ex uberrima lita pannorum ex lana linoque ubertas, ex uberrima m-* egione proveniens, 5c in varias partes terrarum diitn-btiifolita ^____------ ii- «rromun- - ™oca, ii accuratius paullo examinetur. & conjungatur cum ea utilitas illa & quatftus, quem ex claffibus iuis&affidua navigandi induftria homines ifti perci-ptunt,poterit jure merito dici Hollandia fcECudim tielgic$Copise-cornu. . . .. --feavcc vaopi^-cornu. ..... „-mnn Erat hsec terra, priufquam antiquiiBmis illis t P " fibus occuparetur a. Batone, no veres infidias ' -nculta prorfus 8c habitatoribus vacua, verum ^ -“v-Luca prorlus 6C habitatoribus vacua, vv^.-r EicceiTores fubegerunt paullatim, 5c aliquot coluerunt. Debellatam deinde 5c fubjngatani perdo- ^uere tandem 8c excoluere, magno fuo bono, Eojjjani. torporis quoque fui cuftodiam, plurimum ulostmlie pons quoque lui cultodiam , pnunuuiu u ^pera Batavorum, quosfortiffimos femper Scmfigniter ndos experti fuit, adeo quidem ut idem Tacitus , mte lures eorum virtnrec. lihrn auem (cripht de vita 2PfiS verbisSoh Batavorum Tungrorumque vtrtuU r ^ verois .• O0/-1 Batavorum . ^anut Britajinos debellavit. & Xiphilinus abbrenator, P10ne ,illuftripro 'edo Hiftorico , hoc encomroi p 'i-- anb Hadriano Batavite eqaiiHtn?, , , cum Banubium tranaftt ^-sssasass^ss: ‘avos vocat equites inter Germanos foraffimos , infula: (Hiquiens) ejus cultores, quam Rhenus undis fuiscit-Sumfluit. lita: autem virtutes & egregia Batavorum facinora acceptiffimos eos 5c sthmatiffimos reddide-G 2 Ttint runt Romanis,qai Batavos nominarunt amicos & fratres Romam Imperii, qua de renarrat alibi dotiiffimus ille Gerardus Noviomagus , inventum tevo fuo lub terra, non procul ab urbeLeida , vetuftilEmum lapidem, cum lita micnptione: Imp.Cxf. L. Septimuw Sevcriu tAu!. & .KAnttnimu Caf. Cob. xv. Vol. ^ArmxmentariumvetuHate cmUpfum rcHttuermt [Ub Val, Pudente leg. P, P. curunte C&cil.Bat. Pr*. GemButavonm amici & fratres Romam Impe-rn. Atque, hoc paflo poffederunt hanc terram Romani donec Merovaeus Francorum r pv r » • ,. Imperii, ex Germania fort™n Gahf± ’ncll”at,onem £bifubiiceret,anno,utvultPaulufiELiH„sqnu?draPe” ™mpFt0effefUinrad'UMregimine,pwt diM fuitthodieque fc bibet. *• Jl Z r.-.**L.*n mMcoruraque monumentorum -. ** tfnoranti* '"Opia, nam nui proxime ,Uu tempori fcnpferun. , mbu qu,-Graviesir GraP.ne, TUrdUmg* & almum hcerumpro. i*»", ejui houd alii fuere quam juftitn *dmr4r, irpubUuh-^natlcuftodesinmscuralupefleaCcmttesvocaverntrtiart- ^•Inudmcfetejliu, in ambiguo 4- Pwmgm^etUu temperi- 1-50 HOLLANDI A. bu6 oppida aliquot in hifce partibus fuere t quorum alta jam ab a* liquot feculis nominis jaCtura fecerunt3 alta bodieqj fuperant. Primi autem iUiGravii non toti genti,fed partibus prafuerunt^neque ante Didericum quifquam proditur , qui toti Reipubltca pr a fuerit.Veri/i mile autem ejl,major es} quum d Normannis quotidie in-fejlarentur , & gravifsima damna paterentur ,neque in ducibus, quos afcifcebant , aut in particularibus illis Gr aviis fatis pra fidit tffet, ad vicinarum gentium normam fibi unum Principem Co' mitu titulo elepiffi. Porro Comites RollandU, quemadmodum potestatem habuerint nulli vicino principi ac ne quidem Impe-uo Romano obnoxiam ; uti in nobili ccntroverfia , qua inter Hollandos & Brabantos coram Carolo V Ca far e fuit agitata , liquido fuit demonfiratum ; argumenta d clariftmo viro Hugone Grotio in commentario de antiquitate Reipublica Batavicare-cenfentur : Quibus oHenditur , ex quo Didericus primus terram , nulli regno obnoxiam , 'e barbararum manu recuperaffet. Ordines & Comitem fummam poteflatem nulli quicquam debentem & omnis generis jurifdittionem , & antiquitus habuiffe & torro habere ccepijfe : Nullo feudi vinculo obftriftos fui fi e, fed magnas Comitatus fui partes aliis infeudum , nullius externa patefiatis accedente affenfu , dedtffe : Imperii Germa-Tiici leges fcriptas nunquam accepijfe : fed neque caufas aut Comitum aut Ordinum a (^ermanico Senatu umquam dijudicatas. Scimus quidem [inquit ille) Imperatores Germanos , quale quid de Francis modo ex Procopio attulimus , pra fe ferre fo 'e- 7e , tum Comites Hollandia , quam alios principes , etiam reges , vajfallos fuos fjfe : quod etfi obtinerent, non eo define-rent Hollandi ejfe Uberi • cum , ut Proculus egregie demon-firat, (L. non dubito , D. de captivis) nec clientes liberi ejfe definant, quia patronis dignitate pares non funt ^ nec liber eo minus fit populus, in cujus fcedere comprehenjum fit, ut maj e flatem alteuus Comitis obfervet , dummodo alterius po-teflati fe non fabjecerit, unde & feudi liberi orta efl appellatio. Verum enim vero ne hoc quidem qualecunque feudi vinculum Comites agnovere, ut & ex his qua modo diximus apparet , & ex hifloria bellorum , qua primi Comites, & no-minatim Didericus IV , pro tuenda dignitate contra Imperatores pro/pera fatis fortuna gejfer e. Quod fi qui adduCti necefii-tate temporum 3 aut propriis de caufis Imperatoribus obnoxii, ebrumpatrocinium invocaruntidtamen tpfum , praeipue Ordinibus non confentientibm , faftum , nec reipublica nec pofiero-rum principum jus deterius potuit efficere* Burgundos certe tr xAuftria* Hflrracos principes , quorum certior memoria esi, comper. j*m fttts habemus C&faribtu fidem pro HoUandia mn dedijfe-, e&lbtti autem indiciifque Cafarum & mperii , quod praei* JfUm tfubjellam nonejfe HolUndiam , Germaniipji faten* -f- ihiqcmadmodum s inquam , Comttespoteilatem nulii alteri principi obnoxiam habuerunt; eandem habuerunt tum Ic- * ^ ^finitam , fara Ordinum confuixh temperalam. Licet tutem inopia feriptorum & publicarum tabularum non pojiit Jffdo demanflrari, qua primis tUii temporibus Principis, qua tdmum partes fuerint ; ampHpmas tamen Ordinum par* s tum fiiijjs J ea fatu liquet, quod ,poilquam adorno ‘ggundica. &■ oAuttriaca plus detritum quam adduumfutt cir.nat'' remanferunt. Leges autem imperii pra- JP** ha fuerunt, [inquit Grotius:) Ne maritumfibt accipiat L&tntna princeps , nifi Ordinum Hollandia arbitratu: Ne mune* * ^«toria , SluxUo-ia , P^torM , atiu quam indigena pandentur ; Vt jus fit Ordinibus in concilium coire quoties tr *fbictenqne voluerint , nec opus habeant eam ad remprmipu enut : Nova •oettivalia ne qu& imponuntur, neu cui ve ig urn detur immunit at, nijm Ordines auBores fuerint * e Jtifcipere pro rebus tutanda aut perfequendu injuria , pr -npi ne liceat, nifi Ordinum arbitrio : Primipes m l*rrKgerm*' *’c°fermone utantur : Monetam princeps cudat & mutet Prout Ordines 'e re effi; judicaverint: Nequam pnncipa M p *Zfi£?g"-ir'r'pt Ne°rd,m™conc habeat 'nnceps afepofit abdicare: Ne ordinum le* liceat evocare : Princeps fi quo tributo aut co e • - -'abeat, ipfe ab Ordinibus exoret; per legatum id ne agat-, et nifi fponte concejja ne exigat: Iurifdibiio nifi per or tnam rf0s judices ne exerceatur: Mores antiqui /egefque fanUafmn e*s contra fi quid princeps decreverit, nemo decreto tenea u • jura diu ufu filo firvata, pofha nc pravis kdulantiujn ar-^ hu ingenia principum in fpem ilkgitimi u‘‘j Umpertntur , per partes primum confcripta, & P Jata. fi&nata ; [exfiant chirographa veterum ¥argantx Bavaria; DueisTuronum & DucuBrabtntucon. Kgum lacoba Bavara-, Philippi Burgundii &fequent,um:\ ^ndem , querentibus Ordinibus multavetem reipubhcxfunda- per defuetudinem fubverti, tumab alus tum maxime * Maria Burgundicad in unum celleSa corpus & perpetua me. Floria fient conficrata. guanquam autem Hollandi tn fuc* ivit conjecraia. <=<£:" v... r ............. • principatus ordinem fangmnu fequebantur ; ta. ”>en , ut oiienderent , non ex patena hereditate , fed ex "fiion, G 4 populi. H O L L A N D I A. f opuli9hoc efi firdinum confenfu ^preficifciimperium, nonpriui quemquam principis loco habebant,quam juramento fe obftrinxif-fit Ordinibus , leges fe patrica morefque fervatur um : quo faCto, vicifim tpfi 5 ex legibus imperaturo 3 fides & obedientia repromittebatur. Multis quoque exemplis probatur, imperium principale ut ab Ordinibus profeHum^taquoties princeps defecerat, ad ipfos rediijfe. Tributa nulla umquam inditta fine Ordinum decreto : qua,ob caufas quas diximus,preces , Belgice btAtn,appellabantur. Ex omnibus autem hifce apparet, imperium Comitibus non fine exceptionibus datum,& fummamfemper Ordinum fuif-fi authoritatem. Tenuit hac regiminis factes per aliquot fecula. Prtrf* Burgunda aliquid de libertate deterere c ceperunt,fed latenter & parce : Cardus dein Imperator, paulo apertius & validius: Filius autem Philippus omnes libertatis publica limites per-P^erecertusMelfonu crimine intentato,abfolutam dominatio-nsm (tabilire conatus fuit :unde miferrma rerum facies conficuta. Certavit quidem diu populorum fides cum libertate : Sed , cum violatis palam legibus,contemtis Ordinibus, illa tot fecularum Re-fpubl. & pofierorum libertas falva diutius effe non poffet-. Ordines Hollandi£,,ad quos & legum & juris, fui atque publici tutelafpe-ttabat, anno m io lxxii, xix/tt/t/, injlituto Dor draci hi obitum & ex urbibus plerifque legatorum conventu,majorum fecu-T*exemplum,quim Romanos dominationem captantes ar mafu-Jceperant,bellum contra Albanum [qui Regis nomine praerat) de-femmt: txfoUtper in]unam pulfis rcftUumt: Wtlhelmum ^4-raujionenfcm Ducem agno fiunt : Tandemque anno CIO ID LXXXI » XXVI luhi,tam Uofandia, quam Foederatorum populorum Ordines,pronuntiarunt,Phibppftm.ob violatas imperti leges ipfojure}principatu excidiJfe.Rege abdicato,non tamen optimates fine principatu Rempublicam gejjere ; Jed ut olim regibus duc.es fuccejjerant,ita tuncfublato Comitis nomine,legitimum imperium xAraufionenfis accepit, & admirabili cum Ordinibus concordia gefiit. Huic enim Prafe&iprovincia nomine datum,ut caput effit Curia Hollandia : itemque prafidtis imperaret: urbanos Magt-flratus e nominatis eligeret; & pcenas etiam capitales remitteret, qua omnia funt eminentijfima authoritatis. Hoc vero perinfan-• dum fielus fublato , Leiceftrio prafittura oblata , qui iAnglorum auxilia adduxerat-, fed cum is, regios gerens fbirttus,inoris mslrt ignarus, ©" pravis confuit oribus obfequens, regimen Ordinum ob-tre$are,& res novas moliri ccepijjet-. Ordines fuam poteflatem,d qua Leicefirius mandatum imperium accepijfit, jujlijTimam fi-miti &antiquifiimam demonfirant-, eofque}qtuin ipfiusgratiam per Per fedtiwiem res innovare infutuerAntycapitcplectunt. Quibus MteUettis, quum Letceftriiu fuga imperium deferuijjet, Mauri-lm> Wdhetmi ^Araufionenfts filtiu, Hollandia vicimfque regioni-P^ficitur. Cui jam frater Fredericas Heriricm feliciterfuc- . J>orro poft imperium Philippo abdicatum , quicquid ejljurU j id i ab Ordinibus gubernatur veluniverfimper fe, velfingu- per alios.Per fe quidem,coattu publicis Comit tu.Ea confiant ms membrisiNobilibus,& Civitatum delegatis. Nobilium Ordinem referunt generis fplendore & vicorum di« tone pfxcipui, numero fer me duodecim, quorum ubi quis morum , alium ipfi cooptant. Inter Nobiles primum locum obtinent federodit. Ex In/t.r r/ziCTe in Cnmitm tiuhlir.u fidere fe confueve- Ut. Ex hac clajfe in Comitiis publicis fifiere fe confuev - unt vario numero , numquam tamen pauciores tribus^ quicon-mum tantum fuffragium habent, fed primum. Hodie & efimft7u or^nii nomine ad public* ?rdtjnurllT'L • ^ ccjncji/u uim/m numine uu> f/nvt.w - vocantur[equentes. UlttftmD.lomnesWclph^M Mero-AliuMerdommuiVumn.&c. NobUifimwD. loamesaU^e-^Mydomimu Duvenvorde, Voorfchoten, Stenenburgh, SaltM-r,lu biollandia & Wefi-Fri/in. N. D. IVefelura Boetfeluer,domi-lAfrersi, &c. N. D. Ucobm dWimge“rSen , dom. Benthu-P*-Soetermeni,&Ruycbbroucky&c. N. D.yAlbertmdeSatga, ^ber dominus Scaea , Vcrtingerhoorn , Harmgbuyfen , & Vmcdp boorn.&c. N. T>. lacobtu tWaffinaria & Duvenvcrda, dom-71116 Warmonui.&c. N. D. Nicolaus Bouchorfiw,domnus Bor-vvici; ‘Jhjckjravius & Balivus Rhenolandia. N. D. HenncUS Kaephorfliut ydom.Raepborllii, &C.N.T). Franafcu< ^rJ]e-71,116 , Fc/ues y dem. Somme/fdijck, & Ooltgen/plaU , &c. N. dJoni. !oannes Matenefm, dom. Matenefii, Rtviere, Op-ncer,&c. Civitates met legatos fuos folent mittere funt: Dordracum, lC‘<.rlenium,Delphi,Lugdumml^mfteledamiim,Gouda, Roterc- damunsy Gencbemum, Scidamum, Schotsnbmw, Bnla.^Alcma-r'a > Horna, Encbufa, Edamur», Monachodamum,MeiemUua, Curmerenda. i.egatiplerurmjue funt civium Magtjtn; quibus accedit unus aut alter e Senatu , & ^ffiffor luru pentus. Senentium primo loco dicit Nobilitas , deinde urbes fuo quaque loco. Conventus autem hic Ordinum, penes quemfumma eft FhlUndietr poteftas, ter quaterve anno, aut quotiesrespofcit, indicitur; & Haget habetur. .Auttu autem cum bello & oneribus & negotiis, alius quoque conjejfus mflitutus eji , qui perpetuo Haga agit, e flantes dijudicat; atqut adeo quando G J ipfirusi X<4 HOLLANDIA. ipfirum Ordinum confejfus non habetur , zZ/^zy repr&fentaU, <& utiliter ab tpjis deliberata execjuitur: Ordinum Conventum quum opus eft convocat,& articulos de ejuibw deliberandum ejl» fngulis membris hujus conventus fubmittit: Vtrorumque tam Ordinum quam horum Deputatorum attiones dirigit & moderatur ajfejjbr lurifperitus^ (quem Hollandia ^Advocatum folebant appellare.) Hic prima Comitiorum die breviter aperit de quibus agendum: Ordines autem praftito prius fidelitatis & filentiijure-jurando.defingulu deliberant&.quod major pars decreverit, id ratum habetur ; (praterquam in rebus maximi momenti, in qui-bus fingulorum confenjus expetatur:) &ab eodem ajfejjbr e in a-&a refertur; quorum exemplaria ottavo poftperatia'Comina die Hobihtau & fingulis Civitatibus mittuntur. Vraier hac ordinaria atque extraordinaria collegia,duo prater-Mfunt coUegia Rationalium. Quorum unum jam ab anno cid CCCC XLVI viguit d Philippo Burgundo inflitutum;ptnes quos efi direttiojnfpctiio & admiwftratio patrimonii publici, (quod vulgo domanium vocant,) & eorum qua eo pertinent: hoc eellegrum 'vulgo appellatur De kamer van de rekeningen des Graef-iijckheyts van Hollandt,#*^. ineoque hodie ver fantur Ventidius Rtccius, Prafidens Conftltarius & Magijler rationum : lo-mnes Bafim.domtnus in Harinckarjjel,&c. Confiliarius & Ma-u j ra^onum: ^Adrianta Taui/vtut, Eques t dominus in Heem-\*edo^c.Confiliarius & Mdgifter rationum : D. UcobmaWijn-g*rdit,Eques, dom. Bemhuyfen.&c.Confiliarius & Ma^ifier ra-, “™ •' M' Oidertcus d Santen, ^Auditor rationum ordinarius: Ictcobus a Mterop, ,t,dem luditor : • Hugo Blockius :VVilhemus deLyra,dominus Oftervvici^q P* D. Ordinum Legatione fungitur apud Serentftm £ blicamVenetam; Ger ardus Cromrrion. ^Ab hac curia, riim doftrina eminentium inftituerunt, [fupremum f f tum cAnt ) d quorum Cententiis nemo appellatur. D. D, OrAinibui Colet, ut leUos extra ordinemjudtces > *""7 — - -wt OTM , ^ fimul vel paterni vel ma- term in vivis effent: Sm ex iv alter itantur) , pe/paterni vel mateni i vivis excefsiffent, fupcrflites avi avuque, quique per efs defunldo cogniti erant,non fuccedebant pveruth sare uaspra~ 6funCtorum avorum aviarumque haredibtn deferebatur. * funtu .......: .........i„ llt,nes. Licet autem -■■‘r“jiimorum Ordinum mijhtutmepomusa, < s -p Scriptum & omnia fuccedendi ab intefrato mallodiu juraji Erogata , novaque legi cedere juffa-, ufw. tamen ‘!uot'^a”uf.~°~ cct,conflitutionipolitica , ejufque moderamini interpre “ tifu-sn re,-,. __i - . < ln ufum revocari. .. r.rrefiioni- Superfies fit, ii i„ bona defunCtorum liberorum umverja/detjut ’ f i/.._______Jtera tantum de}unao,iuc superfies fit, U in bona defmSorum liberorum ur i J . cedunt. Verum utroque parente aut altero tantum - ef ’ rfi cedunt fratres atque forcres & eorum Uberi atque n P f Purem,‘i. j„t.„,a,hona-. ea tamen cautione. » ferini tantum fratres & forores , eorumque u r , . ^ alii collaterales agnati, defmkum . propor~ contingunt, dimidia folum tnanufuccedantf fec^dum p P rcendentesidefint; patrui aut amita . eJun ’ . . /?irn« hialterum fiemififiem auferant, Efl & hoc obfiervandum : Tametfi fundi emtorjure ficripto colono venditoris ftare non teneatur-9fiecus tamen moribus nofiris receptum efie,: in tantum , ut colonus,cui ahoqutn de jure non nifi perfionah' aftio competit, cttam retemionisjus habeat-, fundufque conduffius non alta fiub hafia dijlraht poJsit-,qmm cum onere loca-tionis.utut hypothei arti creditores reclament. Neoftadius. Eeudorum apud Hollandos duo funtgenera : quorum alterum ex Principi- zpfius patrimonio ; alterum ab ipfis fiubdttis originem traxit, Quod ab tpfiprincipe ex tpfius patrimonio fiubditis con-cefifium ejl, id feudi redti, verifeu propriiutplurimum obtinuit: ejus a.item fiuccefisio ita procedit,ut prima filio debeatur qutfiub mortem patris,cui fucccjfuruseftireliquos at at e antecedit', fin filii defuerint fiuccedunt nepotes-,nec refertfintne nepotes exfi-eiomaj ore, an aliquo minore natu progeniti-, repr&fentattoni enim mfeudn locus non efi.fi nepotes defint, eadem e fi pronepotum ratio : deficientibus vero virilis fexus b&redibus ,five fuccejjbribus, fieudum caduci juris titulo Principi vel domino committitur^ nifi diferttm filiarum etiam fiuccefiio in dominicis primava in-fiitutionis tabulis fuerit exprejfatum enim ob propriam feudi reftt naturam, ex paftionis forma immutatam , filias primigenia Principi aut domino anteferri oportebit: & pofi eas , q uni fidem legitimo jure ordineque fucceffurt; ita tamen ut mares fem-per , quoad ultimifuccejjbris refta linea defecerit, fequiori fexui anteponantur. ^Alterum vero feudi genus, quod ex clientis ipfius bonis [reiproprietate , fiduciarii juris titulo in principem tranfla-Ta) originem cepit,hareditarium appellatur', quia traditur profe proque haredibus fuis, ac fuccejforibus feupofiventuris in bonum, neque ullo tempore intermoritur um fieudum : it a ut ,qucindiu aliquis exiftit, qui, velremotifiima fibrinarum cognatione de-. fundum contingens, in vacuum fueccdere pofiit, ad feudi pojfef- fimrn domino aditus non fiat fiaqm cwfi 4 qmtnobrtm feudi DOM boni vulgo momine vocitetur ; contra vero feudum reftum , etur. Feudum paternum Vocant, quod antea conflit utum f 'iiccefiionis ordine a nos perve -Hujus fuccefiioplane eadem efl : fed in eo differunpfl110 fi . durn hnr : quam ucctjjor m !'atrimonium feudi caufa diminutum efl , tantum j na r edit at i rcflituere cogatur. Qui plenius catera Tat,adeat ipfum Neofladium , de feudi jurufriptt > H eflfrifidque fucce/sione. De regimine urbium tr fagtrm "X y Rbium eura (inquit Grotius ,inlib- . v reipub. Batavicaj) pen s cujufijut ^ fatm, . - ’ ' :'/5:7 X-, , . ' ra-fl 2 E L A N D I A COMITATVS. SEl ANDIAM funt qui dicant eas mfu. vias efl'e quas prifci ? Recens terra: vocabulum, fi Dano $ quidem annalibus credimus, inditu 5 Danis, quos occupatam, ut mox dicturi BS fumus , Walachriam.de primaria Damci c ^ Regni infula , Zelandiam .mminaffe ad- fitmant.atque hoc iplo nomine & finitimas ahq las e fle complexos. Ego, ne in aliorum °P1M° , rim morandis longior fim .componi hoc nomen crediderim duplici voce vernacula 32« nimirum mihi Latine exprefieris terram marinam , qua: t gc fetis videtur liquere. Galli ad Belgas fere accedunt, « Zelande pronuntiant.Itali vero hanc '’°c.em'u gr si-omnes , ad dulcedinem idiomatis noftri aptamus tx o Olui,vel ut alii volunt,ledecim numero,gei fendia; nomine continentur , & Comitatum m i . conftituunt. pofita; autem funt m ea maris ucean Parte, qusad Africum Zephyrumque obvertitur ,iea Cauro tamen magis expofits. a feptemtrione habent 1^ Hiis quofdam marinos,p$ne foflarumin^ ’ ^ auft;ro tirn Flackzeam , qua ab Hoilandia feparantur. ea Izevum cornu leu brachium Scaldis,quod vulgo audit he ftoimt / & a Flandria eas diftinguit. ab ortu, dextero ejus fluminis cornu , quod vocabulum nufquam muta^ ‘e exdtimam.TcScaldimt ipfas & iliter fefe & I«4 ZELANDI A. diftinguentem, influxifle , ut perhibet idem Ciefar, iri Mofam eo adeo Io.ri,ubi in Mervam hatienus influit ille rivulus , cujus in defcriptione ipfius Scaldis fupra nobis facta eft mentio. Cornelius Battus vifa fibicommemorat monumenta quatdam antiqua, in quibus perfcriptum eflet,Zelandiam, anno circiter primo a nato humani ge-neris Redemtore , & aliquamdiu poft, aliud nihil fuifle quatnperpufillas aliquot Infulas,foffis quidemdiftin-aas.fed cultoribus vacuas. loannes Reigerfbergius re» rum Zeland.carum chronographus , & cum eo alii qui- riam nro^im ’ ftcndlt PIe^rque has Infulas, autfal-drTaPSr ^"r que’ C0$1:Efllle olim videri cum Flan-dna,^: ab ea mufitata quadam maris tempeftate, Scaldi novam viam aperiente , anno 938 fuifle avulfas. Asit etiam hifce de rebus,Principis olim,nunc Renis,Philip-pi per nunc tractum itinere, loannes Chriftophorus Cal-vetus Stella. Lsvinus Lemnius , medicus Zirizseus, de quo infra prolixius, ut amantior patris civis,nititur quidem probare , Zelandos effe eos, qui olim Mattiacorum nomine a Cornelio Tacito celebrati funt; cujus etia ver-a e ibro de moribus Germanorum profert: £/? in eodem wjeqMaMatttacorugenSiEataviifimilejym/; quodipfoternc fu* Jolo acccelo acrius animantur: Verum fiquis attentius paullo rimabitur procedentia fimul & fubfequentia Taciti ver-oa.mvemct fane , Mattiacos in Germania habitaffe, Sc quide,utadditille,trans Rhenum.Neq; vero is auiftorin toto hoc Icnpto aliud propofitum habet, quam ut folos Germamo populos , urbefq;ipforu & mores deferibat Batavos aure folum exempli caufla nominat, ut oftendat quo obfequii genere Mattiaci olim Romanis eflentob-ftridti. nec invenietur profe&o vel hoc iplo opufculo,vel in reliqua omni hiftoria ullam omnino facere mentione alterius cujufcumque rei,quo referri pofltt ad noftros Zelandos. Quin ne Plinius quidem,aut Strabo,aut c$te-ri illi claflici & antiqui feriptores, ullam ufguam invenientur hujlis rei notitiam habuiffe.Illud potius colligetur , denominatos fuifle Matticos a Mattiaco urbe Ger-maniLE.in Haflia (quod ex Ptolemoo obferves) fita. urbe inquam calidis fontibus celebri unde Plinius lib. 31 cap. 2. Sunt linquit) & ^Mattiaci in Germania fontes calidi trans Rhenum , quorum hauHus triduo fervet, circa marginem vero pumicem faciunt aqua. & Martialis: Si Z £ L A N D I A„ ■ o/ mutare paras long&vos cana capillos, * ^Accipe tMattiacas^uo tibi calva}) pilas, Confideretur porro , ut alias rationes nunc omltta-*nus , in quanam parte Zelandis , qus in aquis quodammodo tota eft polita, umquam fuille potuerint nobi-liffimi illi calidi fontes , exiplis adeo terrs vifceribus Coliti fcaturire : & conflabit profecto » veteres illos Mattiacos nihil habere cum Zelandis neutris com-nuine. ADDIT. [ Negat Gukcittriimu , Zelandosolim dillot feiffb Mattiacos, & Lemnium,Taciti maxime aufloritate fubnig xum , non uno argumento refellit, cujus tamen fententia, ne quidem fi demus nihil pro nobis facere Tacitum , non propterea debet cuiquam videri abfurda: nedum ut falfa protinus judicanda fit. ctfi enim Mattiaci origine oltm Germani, quid vetat,quo minus quam Catti,populi ipfis fi>,itimi,cum Batone quondam tn jas oras delatifint,& quemadmodum illi Hollandiam, itaipfiZelan tam 120Uram infiderint ? quodque pafiim receptum eft , co ontaspri tfum a fe dedud as gentis & patria fua nominibus infignivenn . tta Utfpanos videmus novas illas nuper inventi Orbu P!j0jftncl j* dliam quidem Hifbaniam Novam , aliam rurfus Caftella™r~ ream-, noflros . rigidas illas ad aquilonem oras , Novam o diam. 7«/7./„w Apniaue terras recens ajem- ..BSBEEEBrs d Mattiaci derivata , quotam metropolm, non jAa.M-Ut mendofe eft apud auttorem.fed MattmmpotiM :dsm la-nominat. Vtaeit lubet dcclifiwnim /unium i 9ut diferte negat, alio quam Mattiacorum vocabulopnjiu «”? -fuiffe cognitos.] . Infula s autem iftas figillatim deferibere , « Pecul!£ dentum nonnumquam capiente ; aha mrfus decreicen-te .■ ifta fluaibus aliquando cooperta;illa viciffim emer-geme. Quare pracipuas tantum.adeoque firmiores qua(-«ae Sc q,u$ altius paullo caput e fluctibus exierunt , ut plurimnm q,UI-da?} agg«res, ifti tBijctitm indigetant,ea SASfcti&SffiSltoSS ;E---iKassfss-s" irss- effarc/umu?'!*3’ &introrfus quidem materia lapideque te^^ssssesssst- mem prtEftet^ Etfi ^Ulfatum eft. gignit varia herbarum medicinalium, live < i: i §’ Q: qu;?e proveniant, non facile tamen, uti Lemnius Pius v1 Contendit,alibi ufquam invenias. 8c tamen p -dia m lquanto’ftarum mol Se ' do=et idem ScAnglia qu$ cum magna ex parte ttienentri2ni propior fit quam h$c terra >,nuPq“ ene. te ak”011 ^ pulcherrimis lauris & vario arborum g Sir»?ndat-tum variis quoque herbarum & fl°rum,Bel-itar fere denegatorum.fpeciebus nulla non anni P im 2 laxuriat. Sc quid amplius dicam ? conciliat Ocea lon tantam illi ccelo temperiem, ut pertotu q nu SUs_eft annum omne pecudum genus nonn nu!qUj diu in pafcuis oberrare permittant, con ^ .uradmodum illic moderatur hibernum frigu5, Q, ^'’os calores intendit, unde fit ut in Angha ,_cu 6 o *da® fruchuim genera.tum uva: inprimis,no cap ' f in hac noftra Provincia,maturitatem.Gig^ ager Zelandicus rubiie quam tindtorum yu g P^ ^‘4tiMesek*. ^ claufa. Middelburgum videlicet,Zirizaa, Vena,qus ^ Campo, veria . Flilfinga, Tola, Agger Divi Martim, ’ Romerfvvalaa 16S ZELANDI A. Romerfwala, Goefa. Sunt Sc alia quadam haud infim1 nominis, etii muris carentia, pagi denique centum & duo. Ordines hujus terrse conftant uno Antiftite, unico Nobili,8c Magiftratibusopidanis. ADDIT. [ .Abbate nimirum S. Nicolai, ordinit pramon* flratenfts, cjui Middelburgi agebat,totius ecclefiaflici ordinis no* mtne^Marchione Veria,nobilitatis wiiverfa vice^& urbium toPia munitate. Nunc Ecclefiafltco ordine una cum dominio regio abdicato,duobus tantum membris Ordinum comitia conftant ^nobilitate nimirum, & communitate urbium.Nobilitatem univerfam» f*ol™ft nahodte> reprafentatMarchtoVeria &Elifmga , ,, rtjjef.5 ^waicus: communitatem autem Deputati ur- uti Goef*Mfing*,Veri*i&ToU?u.Ht, a andia diximus , certu temporibus,aut quum necejfe J i omittapublica celebrant Middelburvi, & fummumprovm-“gtfoperium moderantur. Prater hac publica comitia collegium LnTtat0riima' ut voc*nt> Ordinum, quod v Il-virorumliceat MirrTin vrrflat Tm ex uno nobtl* 5 Princeps durateus, dicit- & r ^ Veri&,deftgnat,& qui illius vice fententtatn IfMtMMi. TXtM^ CetHi in HeUmdu-, *'<[> quidde- tenetur mm™ trmgaUemjn idem ft1' ^ < are Renatu civitati/. Cxterummumn illorum fere ine. "i!>a/um «b HoUmdorum inflituto d,verfum-,nmirum in "ii*™ etiam rnaritimtirum rerum cur em habent, & Ordinitue ^idmiralitaris adfiient. Hii autem ,ab
d~ quofupra in Hollandia diximus , hic plene obtinere , licet nome® npjius infuetum fit-,adeo quidem,ut,quum apud Hollandos repra-€ntat™ dilater alium poft fratrum nepotes cejfict3hic in infinitum T>efeudii quoque pauca adjungamus ex D. Frederici d San* de IX. Commem arto. Zelandtca {inquit) feuda fmt vel mala vel bona.U&c ejufdem conditionis funt cum HoUandicis^dequibus9 jupra diximus. lU t ad hanc primam feudorum dajftm p^ti-nehT- Nam per vafalli cujufaue fine liberis mafculis decedentis mortem domino committuntur .Ea tamen in re horum Zelandico-\Urn quam prae edentium feudorum benignior efl conditio, quod *n hu omnes liberi mafcultpariter admittantur. Zelandtca mala fet1d* , deficientibus Uberis mafculis domino commijfa .fecundum antiqua Comitum privilegia atque indulta .filiabus, vel. hu non extannutu . agnatis mafculis . aut.fi agnati non extent. cognatis Mafctilu . redemtionem intra f meftre poftulantibus, pretiumque c°nftnutum offerentibus, ex gratia jpeciali denuo conceduntur, ^d hanc vero redemtionem filia pariter admittuntur -yfed inter «gnatos vel cognatos unus pra reliquis gradus atque atatis habet Pr&r6gativam : admittitur tamen remotior, fiprffe“ens tffi nolit. Hac autem redemtio decimarum feudahum nomii / u datur fratribus inter propinquos laterales . nec tsori agnato vel cognato jus illud competit. De pretio re e. Vn fingula jugera conflit ut 0 videantur Zelandtca confit » quas Philippus Burgundiis Zelandi a Comes fanxit. ElapJ / pinquos pofiulata. neque pretium oblatum » larum Infularum deferiptionem, initio fumto ab Orien talibus, quarum quse prima eft,Latine fcribentibus M-. ‘ a prseterlabente Scaldi, Belgis vero jacule dicitur, ea olim muko quam hodiemajo . a ,atis nimirum in eam diluviis & horrendis Oceani tem peftatibus , quie attriverunt valde & minuerun ■ awbitus hodie feptem tantum leucas mela • • ,e olim Nordbevelandias tam vicina , ut „ d;rper” « tores quoslatiffimusnuncaquanm.traausdlpe^ oit.aln alios compellarent, & a. orll° . jp , „ . nes. Ambitum tamen fuum auxit hasc infula per annexos tis populofis pagis ac colonia diftmaa , prsedus quoque rufticis & nobilium palatiis ornata eft: uti Heemftedio, Reniffa Noermonda & aliis. Uliiftratprscipue Infulam opidiim Zirizsa, cujus defcnptionem letion fubjiemin- H Z i >> ZELANDI A. Z I R I Z JE A. f-y Ir izvea Arnemuda quinque leucis & dimidia'. y Middelburgo vero fenis diftat habetur autem pro *~J’ urbium univerfi Comitatus Zeiandise vetuftiirima: quippe quam conditam narrent annales anno Chrifti otiingentefimo quadragefimo nono ab Illuftri quodam viro Ziringo, cujus hactenus claret vocabulo. Fuitolim & famafimul & commerciis nobiliflima , adeoque inii gnis & magni momenti civitas ob pulcherrimum & val" dk/ patoribus frequentatum portum, querneum obftruxiffetpoftea&arenis oppjefletOceanus , maxi-mumemtatiintulit damnum : nihilominus nunc quoque mcembus claufa ,& cum domibus fatis concinnis . tum & publicis sdihcns , mediocriter exculta eit.unde mter Zelandis umverfim accepta oppida fecundum hoc eit.at orientalium ejus Infularum metropolis. Ne-^ue vero extintia hic prorfus commercia. qu$ fi filem potiffimumfpeties , & rubiam illam tinSorum . cuius Inlulailta pra caretis ferax , magis magifque in dies gmeunt. Zinzaus eratclariflimusille Amandus, Ordi. ms Divi Francifci,variorum feriprorum auctor , ut videre elt nominarim in Bibliotheca Gefneri. Item lacobus bulitH Dominus Grifenorda.illuftrisprofeao ac dodus admodum vir, & antiquitatum ftudiofiffimus. Lavinus ]Uem OC rmnllnanrn ^ ___ Temnii V,r’«antiquitatumftudiofiffimus. Lavinus StTZufflo* ,ffid‘dcminfmd>VlmUS pluribus quidem laudati^Dmi^vSi^opedbu^confta? Eis^eghS^^s^lu^ rum Regis Enci. Petrus deinde Peckius , eruditiffimus vir, & perplunum magni 111 publicum frutius librorum feriptor. ADDIT. [Gaudet opiduM' Ziri^a luculenti fimis aliquot privilegiis, inter aha ; ut qui civis ob facinus capitale in vita, difcrimen adduci us fit, & vel capite luerit culpam ^ vel fuga fa~ luti fiiaconfuluerit ^multari mn pofit graviore quam fexaginta librarum Pari(ienfium.id eR.florenorum triginta pecuniaria pce- m- f/x- exerceri folct ab altero Confulum urbanorum , pari fere [fi parvit c°mponere maxima fas efl) cjuo apud Romanos olint Tribuni pUbu iCiuttoritatepradito , atque inde vulgariter dittobe cB!je= Wepute-^norgmeeficr / communitatis1>‘paraverat conferentibus, inierim ut m noriTT'"^ ‘?’^les ’ * , & Balivue,&c. treifioreninumerantur. quib£ pZal fi' t eum funalibus [nam plerumque c,b annat domum ducuntur,& cum Hfidcm Uute Jnmt_ ScJ, norum vero.eleattmenfie ntajoperagitur. i; duplo numerodSe-natu [quem diximus) defignantur ex Senatoribus aut honeflic rum civium numero , & dPrafcftoprovincia eliguntur. Porre magiflratUiZirizaanon tantum in oppido, ficd & m tota Scaldi» jurifdiclionem oblinet ; Bahvut civitati!, idem quoque omnium, pagorum illiut infula balivut ccnfetur , & in finguli< pagis vica.. riosfuosinfiituit;reitamen coram tribunaliepidanocitantur, & ibidemjudiciumfubeunt. Idem magifirattu & jurifdiCiicner» habet in vicina DuyveUndia ir. tribue caifis, homicidio , padi ruptura , & f/xminarum raptu ; In pagis quoque infula Tolen»> qui vulgo S. Annenland & Stivenisappellantur a in omnibus eaufii: 173 &■ Z I R I Z J£ A. 17 ™»P*: In Some/dijcki* denique [nmpliffimo fane municipio , C “'proximainfulaJito)in caufsscriminalibtis. ^Atque hac defn-gularum urbium mimine diUafunto ; nam mfn^itluperfeqm hngum ejfci.] . , Eft in eadem Infula Brouvverfhavjayopidum Zirizaza duabus leucis abjun6tum,5c prsdivite magis pncacore, Suam alio cive populofum. Natus hinc tamen Peti us a Brouvverfhavia, vir infigniterlitteratus,& Theologico-rum aliquot operum fcriptor. Item C uner tu Petri ^Leovar-d*erfum primus Epifcopus. Erat non ita pridem hoc opi-dum in ditione Maximiliani Burgundi, Bevris ap i-landros Dyhaftx , 8c Belgarum Archithalatis cui una jum aliis aliquot opidis ac ditionibus^ ^ defendendis , obvenerat ex haereditate ipnfbulim - Ann^, aviae fiiae maternae, ortae ex illuftn 8c PrfP Suondam familia Borfalorum,in meliprifexuj P . j ts&KssiejettiSr «tehs i^hac Infula multi pagi , & virorum nobilium -i^pofita violem, undarum^^, nuito tuTos5 & ^umaomiEobiiiuitum & aliorum quorum-lam prstoria? Submerfa fuit & falo cooperta anno :hriftPiT? 3o , cum magna hominum pariter & jumento-um ci*ae fed mari eam rurfus eripuit, non fine tm-nenfofumw .labore, atque induftna.vtrHluftns AdoI- phus Burgundiis, Maximiliani pra>di&i parens.Et infula» rum quidem aliarumque id genus terrarum vel Oceani Impetu fubmerfarum recuperandi, vel novarum etiam adquirendi ratio in genere fere eft talis. Operiuntur ifti opportunum maxime anni tempus, id eft ipfam $fta- tem. Cum venti pofuere^mnifcjue repente refedit Flatus. Inde vero recedente ,q,tod fex quibufque horis fieri folet, xftu marino , ingens hominum numerus asserem ea parte qua ruptus eft inftaurare aggreditur auod fi vel educitur agger ii le novus ad j uftam altitudinem.eo vero cum per canales quofdam ,& vorticum data opera renotqrum foilas tandem deventum eft, emittuntur de. mnc via cataradarum aqua: in agro fic vindicato relicua;. qUod f, minus hac via fuccedat, adhibentur mox Smcomna?^ ’ ahn.qaei‘?.genus machina in hunc u-exhanrftu? A,* ‘ qU-lbuS rehqUa omnisaqua in lolidum quVexoriri mlbfens q^dam ,V' yel temporis puncto fludibus cooperit qmPdquid’coZ tmms aliquot menfibqs , vel & annis nonnumquam ab undarum mj una vindicaveris. Nep propterea tamen on. portunis rurfus temporibus a conatibus iftiulmodi io. tcnt defiftere. qui fi feliciter cedant , ut plerumque fane contingit, hominem intra paucos annos ditant, ea liqui, dem eft terrarum ita recuperatarum fcecunditas , ut quidquid iis ingeritur , ad miraculum fere multiplicetur. Tertia Orientalium Infularum eft Tola , in ditione terrze Zelandiae Comitis, quse a territorio Aggeris Divi Martini intermedia tantum foira,8c ea quidem aquis vix femi- - :: ' ' -v %; _..::v-'" • '•■ r TSm :'v/V ■SHik /: ■■;v -■ ■ 1 - :■ ' .. ::■ ::: AV. ■ -'i';: .r/ :v. .• .v, -\ ••.• - :... • : v MIDDELBVRGVM. x yf Iddelbvrgo nomen impofitum a fit» , JV/| quippe fere in medituilio infulae]ac . q ib "*"V* mni quoque vocabulum prod.t. S.ta eftenbus l76 ZELANDI A. tatefirnul SCvoIuptate , commeantes nulla difficultate tranfmitrat. Ipfa urbs luculenta in primis.araoena, & ut lirmis admodum incenibus , ita latis quoque & altis fof-fis.alio rutius muro extrarius feptis.omni ex parte clau-fa. qu$ omnia,ut examinanti liquet,prtevalidam eam 5C probe adverfus hoftem communitam efficiunt. Plateas habet admodum elegantes, domos amplas & laxas, pulchra denique & magnificacum templorumtum & coenobiorum atdrficia.Inter qua: potiffimum eminet pulcherrimum illud & auraltum coenobium inftituti Prai-monftratenfis, vulgo dictum Abbatia Divi Nicolai & inflaturum primo ab Godebaldo, vigefimo quarto Vltra-jectenlium Przfule , fed autium deinde & veluti reno-varum ab glonofe memoriae Principe Guilielmo , Romanorum Rege,& eodem Hollandia: Zelandisque Coite, anno , ut habent annales millefimo ducentefimo qninquagefimofexto.qui Princeps , una cum conjuge ,e**a re|1.na • icg10 mibi tumulo conditus. Habet rW^1’ uTr1 'utcr alia Suedam ornamenta , pul-bibliothecam, fed quod caput eft , magnis gaudetprovent1bus.& Coenobiarchx quidem ea ett & auaontas runu! & prseminentia , ut in publicis Ordi-"i”,™ Comitatus Zelandis conventibus , ipfe folus, to. ms ecclefiafticr ordmisnomine, ferat luffragium. Eve-,r,H^nULCr1,.,Pltente Fhilinporege hic locus & cum qui, cum munus hoc , ob erviles Belgarum motus, Mid-delburgi obrre non .pollet,d um conf&fcunt turbs atque irae leniunt, Lovanuhoneftiffime vitam exegit Habet infuper Middelburgum ltapulam,fi\-e forum vini, h Gallia, Lufitania , Hifpania , aliifque Provinciis mari in has partes importari foliti ; cumque navigationibus maxime & negotiatione marina,tum 8c aliis quoque varii generis mercifnoniis floret: eftque non hujus dumtaxat Infuls , fed & Comitatus Zelandis caput, ita potens quidem & dives , ut ante aliquot annos a Domino Arnemudano emerit iplam Arnemudam, ubi (ut infra difturus fumj capaciffima eli & tutiffima navium fta-tio. ADDIT, [Mitiddbhrgum mnmllt Meteilohurgum appellant. M I D D E L B V R G V M„ 177 3 a 'Metello videlicet, conftihiri apud Romanas viro, fed , etlir hac oiigtnatio longe nimU petita, conditum etiam va-jtnt a Mattione 3 & Zelandos ah eo dilios fuijje Mattiacos, nos ac taliapet incerta nimii atcjite ambigua, in medio relinquimus» j lcIn3ufque hanc urbem , etfi opibus nunc & potentia[plcndcat iter Belgica primas , exigutt tamen & vix notis initiis ortam ; yiueadeo anno d Chritto nato itol,quo tempore Godebaldus ^Ptfeopus TrajeUenJis pulfo , ob laudabilem parum atconbmiam, Mimicorum regularium catuifurrogavit Pramonflratenfis Or« «'«u monacho,, mhtlfuijfe quam pagum. & pracipua quaqua Prtvilegta tmpetrajje ab Romanorum Rege Guielmo, quivolue- 'c’iter cetera jujfiritque ne alibi ufquam in tota Occiientalt elandia fuprema quam vocant jtijlitta redderetur, ut que io '“/"ph omni delitto, ruri & extra urbis pomerium perpetrato, 'ylpddelburgifolummado pollet cognojci. quo ir. carcerem ettant “adducerentur , & ad eauffa ufque decijimem adfirvarentur. ‘nerpublica urbis adificia eminet hoiieque ctenobtum tlltidau- ortnoflro deferiptum , Jed in alios longe & meliores ufitscm-*trfum. dettinatum edenim &comtioPrapotentium Dmt--iorum Zelandia. Ordinum , (7 felenni quorundam ex ~ arnera.ttem rationum,comitio Senatorum rei maritima,ojpc ynique monetario., & fimilibru uftbus. SpeSabilis quoque ese . “ria.Jive Senatorum domus,fiatuu & emblematu vane orn . 'femfafligium illud fumma urbis turri impofitum , & toro og 071e.e pulcherrimo exornatum, quod opus ftetijje dicitur rill:>UJ Cte centum & quinquaginta millibus florenorum.] Natus fuit in hac civitate Paulus a Middelburgo , vi Mathematicis (ludiis clarus , Sc hoc nomine Romam vo-tatiis : ubi fatius brevi Epifcopus, inter alia quadam ^?Pafchatis quoque celebratione fcripfir. Natusite Viculo urbi vicino, ideoque de Middelburgo ditius , ^colaus Everardi, vir cum aliis ftudiis.tum; P demia maximeperilluftris,&idemmfignis fluare ob confiliorum felicitatem adhibitus femper a ^incipe ad res magnas, 5C creatus tandem nonfolum Hollandiae , fcd & Magni Senatus Mechlmiam Prafes. ln qua urbe deceffit aniio a Virginis partu 1532, relidis compluribus liberis, qui 8c variis dignitatum titulis no. biles , Sc di quam ed citationem Qua (lori* adoccafum Scaldiiin caufis omnium infulatorum qui limtttbin quajlura illius comprehenduntur. in qutbm judiciu adhibentur Sedetani duo, unufque & interdum diter Syndicus,omnesjuris utrtufque periti-, qut non modo aMv concipiendis prtfunt, fed & judicibus in gravioribus & dubiis catifts confdia fubminijtrant. Horum magiflratuum duoconfules, & mediapars fcdbtnorumfpHta uno anno quinque, ait ero fex,) munere defumuntur-,ita tamen, ut, fi contingat, confides munere decedentes" non plenum biennium tn fcabinorum coll,mprecuUjrc in f«turum funfioj rurfits in confiliariarum adfcifcere CcnCiltanarum horum elettto,flveper tnodo collexio decedant y penes confules & fisbi oseft : tleltorurn *er° Ubi Cfuis nut optido aut vita ce fit, e triplo numero a Senatu “rfznato elebito efi penes Prtfethsm provincia , eodem quejupr* Zz'ca„se tribus Scabiau,& une Graphiario,qu,a Ma- locatur. , ■ , PH& aliud in oppido collegium, toti Walachna commune-, una A'Utut colles*. Ordines Walacbria appeHantur.quorum mmu* $saggerum,quibusfdue hujusmfuU continetur, viarumpubll-carum,flumtorum,irc. rationem habete, & farta tetia confer. *are : e0 pdent, e nobilitate umu,& ex oppidis Mtddelburge, Vltfiinga , Veria (ingult; quibus adjunguntur duo ex tu qui lati-ftsndiain infula pofidtnt, de breed-geefde vulgo, & unm &raphiariwt veria; VERI A. T E M A , qua: & Canfera, vel Campo-vcria potius \/ dicitur, alterum eft inter opida hujus Infula: muro V Sc mcenibus claufa. litu quidem ad aquilonem ob-verfa,& in ipfo Oceani littore. foliam habet, quse Mid-delburgum ufque extenditur , a qua urbe leuca: tantum unius, Fliffinga vero duarum leucarum intervallo abjungitur, muris cingi incepit anno nsg.eftque opidu-lum fatis concinnum , & mercimoniis florens .maxime propter commercia navium Scoticarum, quae in ilto po-tillimum portu Itare adfueverunt. unde ob varias hias dotes , Marchionatus dignitate fe jatiat. cujus Marc.hio, jam antiquitusjus habuit ut folus, in conventibus Ordinum terra:, fuffragium ferat pro Zelandica omni nobilitate. Eft in opido ilto armamentariam , amplitudine li-mul & forma fpedtabile , in quo adiervantur machinae bellica:, & reliquus omnis Regis ad expeditiones maritimas apparatos. Erat & Veria nuper in ditione jam-didti Archithalafli. nunc excauflis lupra narratis Mar-chionem agnofeit Maximilianum Cruningium , ejus nepotem. ADDIT. [VerU nomen efi a trajectu ,qui Teutonice dicitur Beer, cjuia nempe olim iflbinc trajicerent Campam , pagum ttcordbevelandia^nuncfHbmerfum , unde & Campo-veria nomen • Tempore Maximiliani ad Marchionatuo dignitatem evetta eji.- atque obfiuu commoditatem & opportunam navium flattonem navtbut & mercmomU d variu gentibue frequentari capit: ut ab Hijpanta ; unde faccharum primum ex infulii Ca-mriit in illum ftnum primoaiveCtumfuit anno cio rj v 111: ex Gallia-, in quem ufum hac civitas jus gruis libera impetravit: CojUandia ; ubi civibus negotiantibus privilegia &■ commercio-rumcontralttvconcefi funt olm pnufquam -Amvverpta aut ^imflelodamum commercia hac haberent: Scotorum denique fuperioribus aenis frequentatione celebris , & Scoticarum mercium , pracipue vellerum ovillorum ,flapula , ut vocant, tr emporium ejfe capit. Vrbt hac infuper exornata cjl infignt alecaria captura & pifcatura ; ut pijcium muria conditorum, eorumque qui ftapel-vifch vulgo dicuntur , aliorumque. quibus rebus opes oppidanorum autla , urbs publicis privatif-ertte adifictii tmttior & ornatterf abta: Ijcst nenmcquidem ambitus E «mbittu illitu admodum ampltu fit; 6~ rnum illitu , quaftmm naris rejjiiciunt, rumam minetur profundit M alvei, qui ripas il-l,Ui ab hac tartc eo.edit, (r ruteriortbtu anm turrem majon cum — , cjfJiciuiiT, ruinam mtncturprojnnww »- llU6 tiZ- exedito& Cupemrtbta anm turrem majori cum Periculo quam incolentium damno fubvcrttt:adeo nuper dfm hac fcrtbo altera turris qua portui imminebat ,foto ab aftu a fundamentis fubiuRo , magno oppidanorum metufubfe-profundo rurgite abfirptafuit; ita ut nunc . aitu rece. d^te,ubi turrisfhtitSex autfeptemorgyad prehendantur Dy- y/larum pratorium extra urbem olim, & telijaOu aporta fed dirutum per hac beUa & filo aquatum, emit Marchtonatum u-*rtm que Verianum mmi um & Flii.inganum pretio ce”™m y^adraginta fex millium flo enorum illufl cijdimus i incepi r'^, cuiiLgu-at, fub annum Chnsli tS* '’ &t,,em'Ti «ficario,rucidato fuccefii, g/o iofamemoria Pmcc^^‘ ‘ ‘ t\UA •' nunc ExceUentifimus Princeps FridertcM dem potitur.] F L I S S I N G A. , Middelburgo autem leuca: un"j'* Itin^f]efim0 qua- ro Paullatim auxit, donec annis anm M Ad?j0f,o «uris & portis claufa eft:ab Illuftn Heroe,."f°Peat Blirgundo jam fepius nominato, fient ho eft communis quidam totius orbis terrarum T t fp{> ^°nimunisquidam totius orbis ceridiiuii enim & opportuno adeo fitu , & tam eximio portu &anda,ut quotquot fere ab Oriente,Occa u, nique ultro citroque commeant naves, h •Uque idtro^irr^u^comtSimnaves j^hu^pe^pc^o tranfeant. ut non injuria elavem luj" imperator, SPdJarC PoffiSJ.UraLe, Vn^Pt^etiam hoc Philip- appellare poliis quare & Caroius ^ Philip- EBEEBftss dUA DD X Tra rfc» chesfingulari virtute fervitut, Hi. ffanica fubduxerunt ,& libertatis Belgica fundamenta pofue-ru nt; hac urbs longo mmitifima ,pubhcu pnvatifquo adific,» tuitaprtfertim curia pulcherrimo opere fupertoribus annis/«»*• m(t ma^wficentta exftrutta. Floret hodie interprimas navigationibus , navium & navalium fociorum ctpia-yejut Hifpania littora infefiant, & plurima opima fpo/ia ab hoflibw reportant. Initio fuit fub imperio Comitum Zelandi*; fed tenuere poftea iUuflres Borf fitandem jure & titulo emtionUy confentientibm Zelandi a Ordinibus , delata eft una cum Jiiarchionatu Verix ad Gutltel-mum Naffavtum , immortatu memoria Principem ; cujus filius, lUuftr.Princeps Henri.usFrcdericus , ^Auranfia Princeps, hodie itiam pofidet. Tenuit urbem ab anno CIO id l x x x V pi-inor. hcoab Ordimbui cofad^Mi Betgu ,^tmt<,rum Re/in* Ehfaketh* , m eaque prefidia mlitaria collocavit, & pafi fiam Jtcx- lacobm di annum CIO io cxvi; quo i/didlopra-jidio, domino JUo Mauntto , ^iaranfi* Principi & yerja fuit} Manht'”» , er Illuti. Ordinibiu , reflituta Defleaentibus inde ad occafum Caurumque & Oce-am littora Venam verfuslegentibiis occurrunt fub are-*C° 1!?USOP^u a muris carentia, tum & pagi perplures , & item coenobia. & inopidis quidem numerantur potiffimum Soutelanda & Weft. cappeHa. quod poftenus hodieque habet jus civitatis : ethopidumei cognomine jam i centum viginti annis retro man fubmerfum fit. opidum.uti narrant,egregium, ?°rtu totlus Walachris prsftamiffimo quondam immaldbu^aggenbusThac"parte6infuT1'5 fUmp,i^S & Oceani defenSWr P infula contra rabiem Sequitur inde Domburgum Sc juxta praetorium illud Coenobiarcha: Middelburgenfis , quod Wefthoviam nuncupant,amcemliimus lane Prxfulis ejusfeceflus In ter Flilfingam vero & Arnemudam eft promontorium illud quod vulgo tiammeltnia dicunt, & vulturno jacet obverfum. ubi nuper Carolus Quintus Imperator , firmando ab ea parte ac defendendo oftio fluminis , condidit arcem Zeburgum. ARNEMVDA. * Rnemvdam Itali & Hifpani R.tmua, Belgs ** livmupben vulgariter nuncupant, eft autem opi. S- *• doriini Walachrize noftre poftremum, ac perexiguum ARNE MVDA. iS$ ^Uum,8c murorum expers, fed quod portnm habeattota -fcuropa celebratiifimum, ob navium undique adpellen-1Ulti, 8c in varias rurfus terrarum plagas difcedentium prope innumeram multitudinem, ita ut fepenumero exeU;ites hinc videas,6c fingulis hifce Provinciis.Hifpa-n]a nempe, Lnfitania , Gallia, Angliaque redeuntes tri-8lnta , quadraginta, quinquaginta , imo & centum non-punquam ac ducentarum navium clafTes. ut omittam jam eas qu$ vel iblitariaeprorfus , vel exiguo laltim fomitatu, perpetuo fere ultro citroque commeant, oc ninumera \rarii generis merce cnuftze Antverpiam ma-Xume , ubi mercatorum plcri^que 8c navium mercium-9ue dominorum folennis !edeseft,ad mercatum contendunt uti fuie .atis & exade in urbe illa de/cribcnda ruit a nobis expofirnm. Vnde adunatas nonnumquam in ho£ portu conibicias ad quadringentas qumgentafve onerarias naves, nec ceflariumquam a novis iu navigiis conftruendis. Sita eir °rnne ; ^ emis navigns tommurnui». — , . r ^irabili prorfus & eximia opportunitate ad ipium poeanilirtus. led videamus quzefo paulliiper qu fi" ‘*ius a przcipnis quibufque & famoliir™!S fi®"1 Europa totius portubus p$ne exabta diitantia. tum frequentiiDina inter ipfam illoique interce tonntiercia, non debet lane exafta rei illius notitia - S’Jam videri funerflua, quse non una de cauna , max Tcro propier fecuritates quas vocant, & periculo recepti0nes , Antverpis inter mercatores hen iolita , Multifariam utilis eo magis , quod ipfi etiam naut$, n-c?t affidue fere frequentent has vias, magnopere tamen a,*us ispe ab alio diicrepent. Numerantur itaque Am - Muda Amfterodamum ufqueleucs .v,.?jnt=qu®que jtj-M toro hoc opere , qLiotiefcumquc lermo c /u Ma quorumcumque locorum diftantia.loqu ^ cum triente relpondeant. Amernuda deinde Bremam UUmerantur leuc£ nonaginta & tres Hamburgum , Centum 5c ouinquc Ziondam , Dani$irerum, centuro & odtoointa? Daiitifcum, ducentae quinquaginta qua. Mer, Rigam,trecentae,Rivaliam,trecents triginta quin- que. Nervam, trecenta» & fexaginta quinque. Fa ‘e alia‘computantur ab Arnemuda , ufquead Picardi# v.a-letum leuca; viginti 5c tres. Londinum, duze 5c quadi«-o-inta.Antonam/exaginta 8c duae.Diepam,quinquaginta §C quatuor. Rhotomagum , quinque & feptuaginta. Breftdum,centum viginti quinque Rupellam,centum 8C nonaginta quatuor. Burdegalum, undecim fupraducentas. Bilbaum , ducent^ viginti fex. Premontorium finis terra;,ducenta; feptuaginta. Olyfiipponem, trecenta; 8C oftoginta.Gades,quadringentae 8c octoginta. Hifpalim quingenta. Malacitam vero quingentae 5c quadraginta. Maderam , maris Atlantici Inlulam , quadringenta; 8C octoginta. Canarias,olim Fortunatas diCtas, quingentas viginti. Liburnum denique live Livornum , Etruria; portum , feptingenta; & odtoginta. Arnemuda in quof-cumque terrarum tractus loluturis opus eft aquilone leptemtrioneve: fed nec Eurus iis incommodus, quia yeroluperandum omnino eft promontorium Zeburgen-le , quod non alio vento , quam aquilone fuperatur , fo-lent plerumque naves fecundo aeltu eo primum deflue- . -t,ventos exoptant. , ^ ^ [Fuit lArnernuda ufquead annum //72, mu* mctptum Retpubltca Middelburgenfis , & itfdem cum ea gavifa e> privtlegtu. fed obfejjo a Principe ^Araufino Mtddelburgo> ym* vane vexabatur a m,l,tmbM eju* copm, nec dmtiut erat refiftendo, malunfefi vManfubjicere^uam extremam belli ca. Umtutem experm.^od mdigue ferentes H.Jfani locum impetu epprefferunt, & incolas ciuidem alws trucidarunt, alios vero for-tum exutos coegerunt lares fuos deferere. Middelburgo deinde capta,Princeps,quo magis animarentur cives ad colUpfum opidu- luminjtauraniumjsx patto cum Mtddelbmgenfibus inito,Jdrne-mudam omni ipforum imperio Uberavit, & fui in pofterum juris ejfe voluit, varm infuper privilegiis & immunitatibus eam exornans,tum vadis undique, propugnaculis Jbftis, & portu communiens. ita ut cAritemuda exinde habita fuerit, habeaturquepre civitate, etfi veterem illum fflondorem , cujus obiter meminit Guicciardinus,ob pulvino! quos vocant,& arenas maris,reciproco fluUmm meatu denfatas,ac foli inllar duratas, pane totum amt-ferit,& importuofajam prorfus,yixque vcclonu navibus adeunda, in mifetAnidmpltme conditionem redaftaftt, ac tantumnm dcferta.] Habet A R N E M V D A. J8{ • Habet deinde ha:c Infula & complufculos pagos, in-tdmtu mda,neu horrendos > Nos miferos BelgM cum obruit 0cf>a'^- Nos miferos Belgae cum obruit Oceanus, didimus at pojlquah, te.glona nojtra Philippe , Cjifa rea Proles femideurnque decus : tran facit tempora Jacit, Quod prafens mfirum telhpcatur opus, licet exiguum jft pro ratione voluntas. lS£ ZELANDI A. Nil facit ad vaslum parva carina fretum. In hoc igitur opido , cui diferte id privilegii, anno Chrifti 1549, ab Ordinibus Zelandiae, una inibi congregatis,Princeps Philippus Comes ejufdem terra; defigna-tus eft. ADDIT. [Hoc tempore , per civtles Belgarum motHi-fio* merfuvalia , prater rudera quadam^ veteris muri parietinas, tum & pauculas altquot pifcatorum cafas , vtx cjuidquam fu* perefl.] Goefa.quam vernacule vocant ^Ter 6oe$ & duobus dumtaxat pagis , tum & pafcuis latis enbus memoranda. _ . , ~**uus memoranda. , . tEBEESSEBS luf eminuit, & demum anno C 13 13 c x litiut^^-T‘vmuy° ^ ZMi*S?:!t'tZfa Scaldie ajfua* Mam devoratura H*ce/im d loaime fteygerflergio Tejpondit; V^CaTanTTygei^ioftedita 'namparum admodum hodiehujuo infrtafu- Porro infulii, ejuMjam attigmu» ,varmUci» *tt. “djacent planiciei herbida , ^‘u‘t c",^£ ^ utplunmum i fluUibue extant; auarumque ea"fLref. W '»°d' hinc avellantur & alio adjiciantur , &rfJ^Znda-oantcjue; ita ut nunquam m hifle pa’tibn< <»/ vjn„tigra- Tuni materiei videatur defutura.Harum cjua u •am parcim 85d6SSasS5&<55«:“$ eft Middelbur(>i: alteri,partis Orientalis,ZirizgezE. Sunt autem veluti Vicarii Principis, quatenus terrs Zelandis Comes eft , in collatione feudorum , aliifque id genus majoris momenti negotiis, audiunt Connlianl Regis, cujus 8c reditus omnes conquirunt, acceptique Sc ex-penfi rationem reddunt, deteruntur -ad eos edi -r , cum Angli5 Patrem : idquea Danis, qui PerP odias hoftem u- receflus , elegere potiffimumiftasiy^^. fllis opporra- Vera tunc erant) tamquam loca xv-ajachriam, quam na. &" primam quidem occupav , ■ ie e!tcultam, ma-exmariedutlam ,ac pau11^ & habitare, prar- gis magifque frequentare P eft famofiffimus ille fertim vero poftquam eo . cum jn f0mno vi- - Polio, qui (narrante Pau j pra magis dicenda eft, dmet, elephant.af.fe - Jdeindl inpnrofonte, derepente correptum,! in verticem montis lue continuo >her«J.; fomniaffe£, & ma- n=,UStiam%fuis referret,Chnftianus quidamca.. * ZELANDI A. ptivus ita fomnium illud interpretatus eft: elephantia-fis (inquiens) Domine, denotat religionem illam falfiffi-mam Deaftrorum , qua videlicet tu infectus: aqua vero purlifimi fontis , fanctiflimam aquam baptilmi: quse 8c mundatura^te , & mundatum ad montis culmen ,id eft fummam aliquam dignitatem eft perductura, quae interpretatio cum Rolloni mirifice arriUffet, ipfe ex Infulis hilce,anno circiter nongentefimo, regnante in Gallia Carolo Simplici , numerofo exercitu fuccinCtus in eam terra; illius partem qua; tunc Neuftria dicebatur, contendit, ubi mox praemiatoribus fuis edixit, ncouis ultra terram auderet depopulari , neve praedas i., ea facere, oblatis mfuper, five religione id fecerit, five ad conciliandam fibiauram & gratiam popularem, in templo tunc; primum obvio multis & pretiofis donariis, «juin ut populos illos eo magis obftringeret .obfequen-tiorelque cfhceret, matrirronio fibi junxit unam e filiabus Berengani, Comitis Belloyacenfis. unde fatium, ut jrrincipitam modefto , tamque ut videbatur religiofo brevi fe daret Rhotomagus , ditia;. Provincia; caput, quam urbem tunc ipfe obfederat. neque Carolus Rex" u ”™,??ic*tate quadam & imperitia rerum , partim ' 's cum Proceribus regni difcordiis, Aiccur-r"p, K,i 0„motu'tam Profpcro rerumfuarum fuccef-T^nr'160 =uC° dedit nomen> & biptifmo tintiusa Robem,^A,?TagnnfcUm Pra=f“ie .mutatonomine Ducem Provmci® Neuftrtx. quam ipfein pofterum i Normanms fuisdici juffit Normanmam. Danifiquidem apud veteres Gallos, Belgarum in eo fequentes morem, audiebant Normanni, ditiione compoiita ex vocibus 3!lcioiD/qu$ Septemtrionem, & maii/ quae virum hac lingua fignificat. Succedit defuntio Rolloni in Ducatu Guilielmus filius, cui & infecutis aliquot ex hac gente principibus tam propitia fuit fortuna , ut non tantum fundaverint ampliaverintque & diutiffime retinuerint Principatum Normannise: fcd 8c pofteris viam munierint ad fubdendas imperio fuo Apuliam , Calabriam, Neapolim, Siciliam, ques omnes Grscis ereptas terras longo- ARNEMVDA. t9r kngo annorum fpatio poffederunt. Parte alia fubjece-rURt imperio fuo ad annum 1067, univerfum regnum “ngliae. cum videlicet Dux Guilielmus nothus , adjutus n focero fuo Baiduino Pio Comite Fiandnat, magno 8c Memorabili illo pradio fuperavit Haraldum , ejus regni «furpatorem. unde vulgari Gallorum lirgua„„‘dru= ,U1C Guilielmus Conqusftor. Dedit autemis regno recens Suafito cum novo imperio novam etiam lmg.ua? f* sue leges & fandiones. quarum pleraque m nunc ui-suediem incorrupte apud Britannos oUervantur J propterea patremPeum appellant, Sc .mpem ^ iui li- Pofteri fed ex fequiori fexu defcendentes . noftroe^^ 1®culo moderantur. Revertamur unde d g ^ judicata (ut fupradixij jamindeabzv R ^ugnopereculta . freouentataque wala nte„ bvoluta,m ditionem Comitum d , r yenricus anno Chrifti millefimo feptimo Imperato Tet Punt. nominatimvero internecmum P gc Clivias '2?3iquo Florentius,frater Gtuhe ™ r e^u’cdiderunt Merfifun^irerumquetorMemc^ _ Margare* eipm erant &udo & Ioa™ Guifi$ . Godeffidus ggegyegSMS les mturH-eii , iDfimi nominis equites. At •Nasa ss, m f°p“ —»3 ad reritatem accedere) ca:fos narrat fuiffe dumtaxat tricies mille, addens, Guiliclmum Regem , vidtoria tam infigni elatum , aures prarbere noluiiie illis de pace fer-monibus , ac Margatetar duras admodum leges tulilTe. fed cum ipfebiennio poft inacise csefus*eflet, pralio quod cum Frifiis tunc imperium detreaantibus committebat, ftibiecuta brevi inter jam-ditios Florentium Regis fratrem , & Margaretam elt pax : nec dimilfi dumtaxat perieluta redemtione Flandri; fed fponlalia la inter Florentium quintum , Regis Guilielmi etiam tacta meer f lorentium quintum , Reeis ^1.i“"?„&...BJei1tr.icem 1 Margaret$ ex filio natu majore, • Flandri quicquid nomine Hollandis Guidone videlicet, neptem : quibus Flandri qSc'quM ssar»rste$»$s.tiis ;nxr7PO,:,,ulmpajtien.ter ferebat domitum Hollandorum ln Walachna dominatum.quare & bellum redintegra-Vit cm inter utrumque hunc principatum non antelm-P°‘ “s"n.'s> qaam Zelandia.cum Hannonia, Hollandia-irmi f-rifia ti'9dem conjuncta, deferretur,ex cauffis in limi , n nobls^politis , ad Burgundite Ducem Phi-Pi um Bonum. Sic ut hodie h$ Infula domus Auftria - Guibelmll xiCn!US n°^ine gubernantur (ut diximus) a l.indL !Nan vl° 1 Principe Araufino. Deinceps Ze-dem ,m an mCU,™caIiis Provinciis fortunam fubiit, &' Siluit Amne hlfP^°rT jugodfuis Ordinibus te-g, ccepit. Atque hac de Zelandia didta fufficiant. V L T R A I E C T V M ARCHIEPI SCOPATVS. Rovincia Vltraiectina , etfi cum Hollandia conjuniSiffima,peculiaris tamen & diltimSta eft ditio. eapratet metro^ polim Vitrajetium , quatuor opida muris clauia, & quidem fatis concinna,nec memoratu indigna , compkaitur Batavodurum fcilicet, Rhenam,Amersfordiam,& Montfortium.Cingitur autem hic Status a fcptemtrione,ocgafu.atque meridie,psene omni ex /. . - a~\ f':1 /- vv.;-. 7»v f* ... ,s.X- .• V - ,r‘ . 'i ... i;a V. ■' V ^"V • i-. . ‘ - v; - "'.. '- ..... r ir-X.'.:',-' ^ -■I \tV•••£•'• ' i’ - V; ’ '*> i .......... -uv-.. ■ '7 ' O c c i ^ ^embvJte \ Niekerchn X ^-- Xl '^mk££^ \T!: >'//. J ... _ 6) ' ,rs-, z i i ;K" ; ■ -' ::.........—-------------h ■ .:! i V v ■:■:; ... '.' :'..v.A V... / ; ^ , f :■ 'v,t> A . / w V.vAwsnr.xv. ''>F v •f*' ... v4 . •i il . s ' V 1-' f ‘>r*i ' ir s i •• . fe. Wy M' $fei m- ■X- i'.-:-, ■ r. .i t ex parte Comitatus Hollandiae finibus : ab ortu , termi» nattir ducatu Geldria:. Solum ejus 5c bonum 5c fertile: <}uod ut editum magis & ficcum , ita etiam multo elt quam Hollandicumifiud excultius,5c adfegetemop-P°rtunius. ADDIT. Multis quoque pomtriu & viridari» diFlin. “um , amoenitate cum quavis provincia certat: nonnulla tamen fi** parte inf, dis fabuletis horret, mprimu mter metropolim & ^Mersfortiam & qua Gelriam attingit» Provincia totius regimen, prout olimfuit, & utiho-die fe habet. hifce, Manu *de fubditifafti, eorum legibus uft fuerunt, . vam ei>1um monbut accommcdart coftifu”* ,tan q ^ ^ri- , 'Z!r:^:zZem — PwUtim in diiMprovinciiU cv& uJr\ A • . r,j intentu, P.einto cjuidem ^intiJlitibM & y5icW«f'*® Keiibue & lm- T*&"»enproT,inciarumjudKibuicemiti pi,pulocommen- Peratoribm eomnuttebatur: *Anti{t baculum & du,i, „ ‘ulapaulfmpreceMeud, Pu Cm,f„ dc I^S=r=£sr.S=: E C T V M. * fortejujfu atrj!0a:!° verficU exortas componebant, nifr Principim forte jujfu atcjfffrt: thoritate. Verum hac omnia mutatafuermt, pofltjuam Pontifices Romani, pofi acerrimas multorum concertationes. Imperatoribus guafi fub jugum rnifiis , omne jus inEpifcopos dy clerum ade-mijfcnt; tum enim ^nnjlites cum fuit collegiis, comites ac prafe-etosconftituere,bella gerere, /imites producere, nulla ratione Prin- - ~l~ yoiCf.M AC £> ejus totam provinciam concernebant pene, / Canonicorum collegia manfit. hac leges praficribebam Epifccpi, ; mn bellum re rore, non pacem facere , auxilium cuijuam ferre , veSligalta L nefeUTr '''’,ter*Um ”>aglftratu, , &poftea minijknales dZ-Ta r ’ ra de ^ imful?,trj„ toemm-es fife tyranni mandatis opponere & - Murato ^±^.s=SK£S1.«b? b*Mr» recufarecierunt. '^^'“^ZVmcatem i:&zz%z7%,sz.n^r„ 52 pestefssffisse-SSte tcet facris mutatis, & Romam Pontifim auti mrotativa «'lucadeo £pifcopoabdicato , /»® '^‘'""r&inLauePedie riter Ordines : Ced non eo quo olim normae, .u.euiitur. mrituf' tum Wanf,) cujus decanue reliquos Ordm«*d‘°™™J™ u *S;enda proponere , vota colligere & comlud, ■ Mari^s pe. (“!'ts• Salvatoris, (fn/guOnae munite .) • altumt 'rf» irS.loamis. Secundum membrum qui olim hoc potiles & Equejirisordtmvin L^z» »<«- j'ireuftfmt ,pjfiiprminciiirece- fartam tefdam volunt. Tertium ,/j Ordines licet mm=5s%=B ludicia& tribunalia. ■p Sater tribunalia quatn fingulii utbibtu habentur , ejl & Se--*• natueprovincialu m oppido Trajellino , qui de proviniialium litibuo cognofit, qua per provocationem parttum ad ipfum deferuntur. Is confiat UM praftde & quinque ordinartu fenatoribut-, procuratore generali & graphiario ; quibui ab Ordtmbuf provincia adjunguntur tres ex altu oppidit. ^itquehic Senatus in hac provincia fupremus eft,nulli alterius provincia Senatui obnoxiut-adeo ut etiam vicinos & exteros, eorumdtm bonis arrefio mchifiL eofitem apud fe etiam in mere per finalibus caufam dicere jubeat. .Ab hoc tribunali nulla ef provocatio ■ fohmmodo licet per Mellum juppheem revtjionem.ut vocant,ao Ordinibus poftulare. ?ra-tcr tnbunalia.qua, infingulis oppidi fmtfingula, in agris quoque injinguh, pagu tribunalia fmt conjhtnta , m hunc modum. In jrngulis pagu ab lis, quibus id juris competit, nominantur Pr*. tor & Secretantu , qui juramentum proflant coram PrafeSo fr°VVlctA -> at*t comentu Ordinum idut eorumdem DelcvatoMm. olPnciT'^ & 'i-fa™ provincia infui, fin- gulid,slr,a,busScab,no, tr juratos quotannis facramento Mi-gant. ex aquo 6'juflo partibus ,jus admrniftraturos. Porrepra-ores-y hiVr jurati judices quater quotannu fatis temporibus jus aicunt, & controverfiat omnes audiunt & dijudicant. Praterea extra ordinem dies judiciales confit uunt adpituionem partium. luraqu&dam & leges, r\limquidem in hacprovincm nepote,ab hareditate avi & ^avufedudebantur, f, patru, aut matertera illorum fuperlf i-tesejjint: itemqueab h&redtiatepatruarum & materterarum qitamdiu tllorum patruorum & mMerterarum fratres aut forons fuperabanp: verum Carolui V Imper. priusjusfancita repr&fen-tatipne in linea retta , mutavit: poflerius autem demum ab Ordinibus hujus provincia mutatum fuit anno cio xo xciv, in hunc modum: Fratrum & fororum liberi vt bona allodtalia defitnttorum patruorum & materterarum > una cum patruis & materteris quifuperfunt, adpojlremum ufquejnclaftve , pojlhac ab intefiato fuccedent in Jlirpes, & loco parentum una manu ca-^ pient hereditatem ; pcftremo vero patruorum aut materterarum decedente 3 VLTRAIECTVM. 197 ccdstiteyfuccedent nepotes in capita,nulld ratione habita ntrwa WUt frater Aut foror plure, an pauciores Meros reliquent.] Sed defcribamus deinceps paulio ex.!eiiu5 jpiam te»ai Metropolim , & reliqua illa quartior opida; fiib-jecturi poftremo .quo patio ha:c ditio ad Auftriacam >jentem delata iit.Dico icitur,ex quorumdam fcriptorum •ementia, Vitrajetiummitio ditiam ftiffe Antoninam, ab Antonio Senatore Romano, qui.relitia propter Nero-•M 'yrannidem Roma, & in oras iftas delatus,urbem m-•bi iftam condiderit, quam alii tamen conditam vohint a Marco Antonio , C$fari»Gallos tunc debellantis Le-gato.alii denique nomen fumfiffe contendunt ab im-peratore Marco Antonino Pio, qui collapfam vi Inftaurarit.Vtcumque fit,illud quidem aperte conftat.nec ® Pluribus tantumTcriptoribus adfomatur, fedexnum-••'ts etiam 8c monumentis antiquis ifthic o P tolligitur, Antonime vocabulo alias eatn -n v;_ titerunt poftea 5c vallarunt veteres Wll™-eL ‘o nomi„a Cet multus inibi commeantium ti anntus,cc P --hn#* nomen apua ‘ .it. Vltrajetium ad veterem alveum J-" „terflue- ptiufquam in Leccam olim prorupiflet, P • Poris aquae ab accolis undique conqiuu . £ Leidam foffas in urbem corrivata,ac Woerdam ^ mif. ea qua Rhenus tunc via perdutiie , Rne 1 Cuam turbam vocabulo celebrantur. , ADDIT. [Nnna Vachta [nuam vulgt lena, & fojfainde a Durofiato ex v a6 Ordiniim hu- vai7f;TO»ir«OT»&?^ je nieuwe gracht»B»c*pafar, triginta latericiis & fornicatis pontibus firati funt. Munitifiima quoque e(t urbs ; & quatwr ingentibus lateritiis propugnaculis, quinque terreis.» Cy" lateritio muro undique cinfta , amplo vallo terreo ,& lata atque profunda foffa. Qua ruor illi porta funt, cum fuisfingtiia fuburbi'u\quorum unum,quod de Waert vulgo appellatur , fuos quoque habet muros quibus includitur , fed debile*] . Illud vero notatu dignum , eo iocopofitam effe hanc urberrf^unde unius diei itinere (5c ubi^erraru quaefo hsec urbiu denfitas?) pedibus pervenire queas ad quodeumq-libuerit e quinquaginta ut mii*imum opidis,noftrumhoc undiq; circumflantibus , nec majore faltim qua diximus rP/tryi"! r>?i i r» ^ r „ /1 J • . • •, undiq; circunrntu.umno , nw majuie laiam qua diximus fpauo, quod & tabula geographica fatis oftenderit, illo abmnttis , CC ns quidem, quod magis mirere.in ditione 1 nilippi Regis, cui,cum coram id monltraretur,extrema quiEdam voluptas oborta eft. certum etiam .fafla inter viros egregios fponfione, compertum fuilTe ,rem ita ut ommus lefe habere, amplius, polfe aliquem mane Trajecto egreffum ad quodvis e fex 8c viginti prteditiis o-pidis etiam lento gradu inambulanteirt accedere , genio ambi mdulgere, & vefpere domi rurfus ad ccenam adef-’ " VltrajeSum pulcherrimam habet & munitiffimam arcem, a Uarolo Quinto Imperatore , paullo poft quam fioc itatu,ut mox dicam,potitus efle^extrutiam, & ver-patam VOCe Uie6enburSt)/ id eft arcem pacificam, nuncu- hec anno cio id ixx v ii demolita fuit a civibui , primum per ttrnmltup , ob graevia detrl-meraa tjm oppuLm a prtfidiarii, al^„tiJaccepfraJdemOr-d.mtmgenerahbvcoimvMUbu,, & UanneJiuftr,;^,-. tnr) nm invito , ne Prmap, ^ura,co,in cnjm manu, urbem per ■venturam pravtaebat, ufutejfet ad fidem belli hic ccnfinuen- darn] Vrbs elt ampla Sc potens, quam concinnae Sc elegantes admodum domus, tum hypogaea quoque & tedil fida fubterranea miri equidem & pulcherrimi operis paffim exornant, templa ejus magnifica , & prefertim quinque illa primaria , totidem perantiquis reverendif-que Canonicorum collegiis olim fpectanda,Divi nempe Martini , Santiiffimi Salvatoris , quod Sc Divi Bonifacii dicebatur,Divi Petri.Divi loannis.Sc Divx Mariae, quod poftremum, pulcherrimum 1'anc & artilicioii admodum operis' operis templum eft , conditum Frederico Ahenobarbo Imperatori, idque luenda: in partem multa:, ipfi a Pon-tihce Maximo ,ob excidium fplendidiffim$ urbis Me-dtolani, & omnium inibi delubrorum , uti perhibent ir-rt)gats. ADDIT. [Miraculo fuit ,-cum jacerentur hujus templi tundamentajuventamfuijfe voraeinem quandatnjive gurgitem tonicofum : cui cum nihil omnino pojfet fuperftrui, & «/««-dum iret quidquid injiceretur [plane ut de Diana ittiut Bphepa templo apud veteres legimus) bubula pelles nngeftafunt. quoja* Mo filidatus tandem eii fundus, & fuperflrutta ei hac astes. tn cujus rei memoriam extant apud VltrajelUnos bi verfiU: ^decipe pofleritas quod poli tua facula narres, Taurinis cutibusfundofolidatacolumnaeB.j Sed praecellit reliqua omnia templa fumtuofiffima illa ^ iplendidiffima a:des Divi Marti ni > epilcopa -■eonlpicua. in qua celebravit anno iJ46Ca.r0*'.>lr iUa Imperator comitia Ordinis aurei velleris. D J. . ”th?c templum , & in auguftam hanc forma™i^ f"ii Trajetienfium Prteful Adelboldus.quod anguli Cet prius videretur, nec pro cathedra: dignitate. Ium , anno vigefimo tertio fupra millefimum,c Ilmt duodecim Pratfules ,pratfente Sereniffimp tore Henrico fecundo.Suntpraeterea Vltraje<9:i urnpl toa duo Coenobia , alterum Equitum Mehtenffum, au^ rUm Teutonicorum fuo utrumque templo ^ u;; admodum bifidis nobile. & illius quidem asnob ^aput, vulgo audit Bailiviu* Divu CatharwA,: iuj . _J Commendatarim terra, habent enim compluralttCui mafacerdotia; quas commendas vulgo indigetant. ^ Suid dicam de innumeris illis ptaidns ; q fnlendi- }elgica; partibus & Provinciis poffidcnt. itauj^ 68Ss5rss8^ra£h* atque profeffionum utriufcue fenus coenobia, mter qu$, duo illa potiffimum eminent, mnobiimm aharumque primariaru virginum,«!»»««& appellant,tifum extrnC.a: alterum Ordinis Divi Bernardi, alterum veioPnemor,-I 4 ftratenni, 30o v* L T R A I E C T V M. ftratenfis. Extra urbem denique,& a duplici ejus parte, neque procul a moenibus (6 felicia illa & vere aurea fsecula, quibus tam pia padim fiebant opera!) tria funt virginum domi nobilium , vel faltim primariis civibus oriundarum,coenobia : auorum unum communiter audit ^Teit &ale/ad Vallem, eftque Ordinis Divi Bernardi: alterum, eube-lt9ijch/ ift eft veteris Vici, ordinis Divi Be-neditii: tertium denique 'tB^outoeit-fcloolier/quafi dicas Coenobium foeminarum , in amoeno admodum luco & juxta longiifimana quamdam filice ftratam viam extrusum, Beneditiini item eft Ordinis, agunt autem in mo-nafteras iftis religiofat il]$ & pia: virguncula piam quoque & rehgiofam vitam.Eft infuper in propinquo Sc alio quodam pulcherrimo nemore , amplidimum illud Coenobium Divi Laurentii, Benedictini itidem inftituti. cujus monachi tam aufteram olim & artiam acebant vitam , ut locus padim audiret Benediftinorum carcer, etii proprium ei Sc vernaculum nomen <@oftb?orott. Nec omittendum hic, extra portam Vltrajetiinam quaAm-iterodamum tenditur ad quartam dumtaxat milliaris partem,8c aquagii illic ripam, nobiliffimum effe Sc opu-lentimmum Ordinis Divi Brunonis, five Carthufiano-rum coenobium , quod frequentes quotidie fummacum pietate eleemofynaserogat. • . Yltrajetiini humani .indiittrii, locupletes, nec dotirina cmtj'miSP ^'^nixus virtuti ^fe^m^fumma itnsDotiorUlaudmlZ:™:^^^-: mathefi item exceilmt. & in ipfa Lovanienfi urbe Sc fchola.ubi multum dmque ftuduerat, varios dignitatum & emolumentorum gradus, etii minime talium appetens, ultrd delatos accepit, ita parce deinceps & frugaliter cenfibus illis ufus, ut ingenti quadam fiducia (truserit amplum illud Collegium , quod hodieque nomen ipfius confervat, Sc Pontificium dicitur. Hinc autem iparfajam pafiim fama pnneeptor adfeitus fuitCaroIi Quinti Imperatori etiamtum puero, cujus vicem Legatus abiit m Hilpauiam ad Catholicum Regem Ferdi-nandum. hic ob. egregia merita mox delatus eft viro , Epifcopatus Epifcopatus Ecdefise Dermfenfis. poltea commendatio-ne Maximiliani C^efaris , ad fubHmem ilium Cardinala- ' primo, vamoncib Coroli nomine, diu feliciter prsfuit:---- :------1 . ?nus- quo nuntio in Hifpaniis, ficutrem dlv braturus erat, accepto , nihil tamen comrrKu r ’-ta_ qua erat prudentia,vultu pariter & fermone , j tem compofito , dolere fe magis. quam !*tan ottenoi^ lmo palam teftatus eit,fe,nifi & iram ■’ expl0. num indignationem metuiffet , quoma i\ ui|em fatam haberet ejus oneris gravitatem , rcp^ltiatu. rd fubiturum , ied tanta: potui» dU ell adfcifce-rum fuiffe. Pontifex, noluit fibi almd n ^ eQS re, nec ultra menles viginti ac paucuM?al » quidem in fummisanguftiis, vixit, repp e gcade- ficatum mireconfulum .imoexhauftu P greob- rerr._________ — „i;.„n n multos annos __________ quod fummo cum ejus dolore ,• per id temp^..^^ ne quotidianas Chriftianorum ca f ,tatem habuit, rantibus, tranfigens, neciempus n ac^ chriltianam etfi ardentidime tamen id ouperet > $ftanti$ de- rempublicam propenfiom,bonitati,atqup C3t2ipguni tnonftrandae.' Sub finem vitee in Hofiiffimum no-remlit n —. cum retulit Gandavenfem Bavqnem - Florelltinum, cum ftrum Antoninum , Archiepucop & (erritorii gaudio, magno fane ac publico civirar _ nec maleVolo- tandem vero nec temporum p J re,i(aa bona & gl0. rum calumnia quidquam o , jiumanisexemtuseft. riofa nominis/ui memona , reo ftantiffi. poft obitum demum darius g ^ ^ ^ often_ mi viri virtus .innocentia, glori .q^ & vel maxi. diffet. Erat fane opu rum intimi quidem & prs cm-UrTSTar/s erant Guilielmus Enckevordms ^ea S. R. E. Cardinalis, Alberrus Pighius, & Adrianns Mar-lelarius Antverpianus , Pontifici a Cubiculis, honeftiffi-Jttius & virtutum ftucliolilBmus vir. Scripfit fufe 8c pu-blfcavitcum Hadriani, & aliorum quorumdam-Pontifi-cum vitas , tum Sz alia quatdam fcripta, Doaor Confal-Yusllldcas Hifpanus. Ego inter omnia viri epitaphia non aliud fane izwenio, quod, meo quidem judicio ma-gifipfi conveniat quam ecce iltud : HadrUnu» fixi tu hic fittu eft : qui mhtfib, mfehciui in vita duxit,quam quod impe-rarct. ‘ Sedem mfiiperVltrajeSi habet Confilium Regium, quo totius Provmciffi provocationes, ceu ad fummum tribunal, deferuntur, conftat autem idiplum exPra- rrernr1i,0J^n-aSenat0ribl?s.- Q-ua:ftore • GraphiariisSe-cretariis,&id genus mmiftns.Praefeshodie Hippolytus Perfimis: Senatores Guihelmus Diemcnus, Gerardus Remffiuseques auratus, loannes Lentius, Leo Gille-kemus Senator & idem Procurator generalis, Anto. aerarduS,Ratingius > Illius Sergius, US R.hed“,s .itidem eques auratus, & laco-ralisB° feC°miUS Confll,anus idem & Quatltor^ene- Sed quod familiam ducit, nobilitatur clariffimaifta Civitas perantiquo Sc potentiiu primis Epifcopatu , eft-que ut diximus luculenta; & amplze admodum Ditionis Metropojis. etfi longius tamen latiiifque patuit ejus im-permm.cum primum a Dagoberto Francorum Rege da- nis , vitafuntius eftanno a nato Chrifto 616 Hu-cin PraefulatufuccelTit DivusBonifacius. & horum 'quidem fanaiffimorum Prrefulum tempore Civitas valde Roruit ita ut Archiepifcopatiis dignitatem & titulum fibi invenerit. quaipfa tamen, poft affeflum martyrio pofterio-rem illum Divum , iterum fuit exuta .■ tranllata videli-cet.de ipfmsEccleiisTrajeaenlis, graviter tunc a Nor-maunisopprefiiEconfenfu, Ardiiepifcopaii fede Coloniam Ag.rippinam.Sed inltaurata mox fuit ab Rege Pipi-no, & filio ejus Carolo Magno, qui 11011 veterem tantunl Epifcopatus dignitatem civitati reftituit, led Epilcopo infuper, V L T R A I JE C T V7 M. io? lnluper, quo tueri poffet adverfiis hoftes, temrorariaqi Sl|oque ditionem conceffit, ita late quidem diffufam, “t veterem illam Bataviam ptene totam includeret.. quamquam autem de integro laceraverint eam &cre-utaverint aliquoties Frifii, Dani, Normanni: ipfa tamen ‘irniffa cjiueque recuperavit, Sc.potentiam fuam-ac vi-tes ftrenue ftudioleque retinuit. Ordines hujus Proyin. f1$ c°nftant e quinque EccIeEs Collegiatis, Nobilibus «em ab Rege delectis, & quinque urbium proditiarum pagiftratjbUS-Sed non erit fortafle alienum ab inftituto, " ad illuftiranda corroborandaque ea qu£ hatienus ditia tunt, qu$quedici praeterea poterant, fubjecenmusnu- JUs tam celebris urbis defcriptioni verfus quoidam - .11105, etfi pro aevi illius conditione incultos : qui extant 1,1 $de Divi Martini, beffalibus quidem /ed pnemjnm Vetuftate obfolelcentibus litteris exarati, & ingemina Penfili tabula binis ibi ad cellam columnis appenti.hu . autem ad dexteram quidem ifti: , 1 * Circumquaque fluens Hffllandiagtirpte Rhent Cingitury Oceaniflummbufque maris, hi qua cum muris urbs ^Antonino, mveliif Tempore Neronis adi ficata fuit. Hanc devaftavit fera flamma gens, & ibidem Caftrum WUtormm conditur inde novum Turribus excelfis. quod adhuc plebs Abroditor»^ Funditus evertens, diruit ufquafolum. Flmc TrajeBenfe Caftrum cum moenibus alta Conditur d Francis Chrifticolis: fld idem Vulgus Danorum confregit humo tenus, omnes ^ Cum clero cives infimulenfe necans. ‘Denique Baldricus Prafui nova mcemajtruxit» Qua modo fubftftunt auxilumte Deo. Sic Hollandenfi terra veraciter ornm Trajettum conflat urbs capitalis adhuc. Frdemi funio cmdttur tcce decem PrmhL ecdefia StnCt, The^ prope cefrum Trajettum: ejuamf.emFnficafregnatrox. Sed p rior mttiei deminui Clemem m honorem Santtt Martini mox reparavit eam Defidu BMmfuh tempore Regu a illam VLTB.AIECTVM. Prafut lAdelbotdw fregit, abinde novam Ecclefiam fundans Henric/ tempore primi Cafaru eleffii: quam duodena cohors Pontificum pariter benedixit, denique Pr&fuL Henrictu ccepit hanc renovare fuam JZcclefiam, Regis Gutlielmitempore,quitum Holiandenfis erat inclytus ecce Comes. ADDI T. [OppidiVltrajebiini regimen politicum & civile. *TpXajeffium oltm tantum cafirum fuit, habuitque fuum pra-J- febtum , aliquando Comttem , tterumCafiellanum & Burg-VOcatim' hlc cum Minijierialibiv Epifiopi , qutbusju-TtjditUo competebat, incolas regebat, qui d burgo burgenfes appellabantur.In de cum ex cajiro civitas fi erCt, & ades atque tem-plti , qua circa cafirum jam olim extrutt a fuerant, muro cingerentur , illi quibus judicandi j usa majoribus competebat, quales nunc vernacule Ambachts-heeren nuncupamus , confilium ci-'Vitatis conflituebant. Cafiroquepaulatim ruinam agente, Eurg-gravutamentitulusin hodiernum diem mdnfit ; quo hattenus Brederodit gaudent , qui illum hareditarto jure d Viantis adepti ai epreSla™ fin>s commoditatem, fimul t na,8C 1,1 lUnC ul(lve diem concinnitate cTum & P‘buS fi°ret 5 bona lnfuPer «ree coafpi- P 1 T' Pn ^ferefeiem habere fo/ebant Prafules VI-ditat*™ nul°n antym amcendatem & omuimodam comme- ««didum. Rhena Trajetium petentibus vafti occur' funt campi, & praid.vites vente uitibilis cefpitis. u„d= ad unam hinc leucam cttendit (e Venendelia, novas & annis abhinc vigintiquinque conditus pagus , qui in hu. jus magis commercii, quam in alium ullum finem exi truAns na»nf» in fino-nlnc rfips marw^i: o .. n-r limo Salvatori (acri, fundamentis primum Iapidem (ub-jecere Thomas Gramajus, is de quo alias mentio, Sc loannes Calvus. Amersfordia Sta eft ad torrentem Emam , 8c Vltraje-tio tribus leucis abjunda. opidum valde bonum & civibus denfum. quod aliquoties olim captum , & mox rurfus amiflum, peffime autem femper multatum fuit a Geldtis, 2CT vi & Geldris. ac poftremo quidem anno Cfarifti 1^4' ’ 1 • "-;w «anu armata invafit MartinusRoflemius, Clivia; Ducis Archiftrategus. fed reftituit brevi ifipfe Princeps, ex fo;-deris, quod Venlons cum. Carolo Quinto Imperatore t I alil^q^rEcSd^ t|u£^oma! evocatus eft , & eledus rerum totius Belgu P v°cant,Flandris Prsefes. __ x . „rtus A D n i -t rp*v,^ ^•tejuot turma equitum hic frarivaj^ 7 'mantem debi- fatii amplum eft, «M Kf vix tribus sors, I"' q. mllltu Pofiit^undiquaque muro dtocinbhm,internis r^aures eunt tn ambitu turribus ornato, ftluinc/ue portiu j _i,ic nullo Pofi.f^uaque muro alto cmbtumpntenu,^-,.^ tn ambitu turribus ornato. Quinque port muruJ h,c vallo funpenfihbuspontibus,prater tres minores. m- terreo extra prannllus fun,fed,am a “ vocant do teriqri parti adjeSa, prater quam >’**%'*“* Koppel- Sliirl,----L t/ munimentum alienus qua, tr ter,ori pani adjefta, praterquam MrferporWW ?*** Koppe]. Slijck.poorte , 6- rnunsment^alursus ^ poorte, ubi vallum hodieque ext uftaremorurr tem [apertori anno opptdi hujus dedamnem ^ ^ Mre Zfiy™ ,u4r'D' D‘ordm,bHS ^f^qlToPltJLsadjeaa. ^mersfordienfts oppidi regimen. A M „ a,j:. reeimeneft penes Predorem , duos civium [eu K$mP*,^cimScabin«, ineuitm Senatores, 203 VLTRAIECTVM. quibus politicA res cur a funt; jufiitia autem adminift ratio pertinet ad duos Burgimagifiros & duodecim Scabinos , quum a Prj(. ex voto eos infurgerent. nec admittyrent quidem^^e ^ ^ SSl SJGX,™. y,t viffima limul &: violentiffima fuit „ ’ qurniquem, time affecerunt jamdiitum Henncum peregre cum quatuor ipfos annos jam Pr prohi- t|uodam die reverteretur, male m viru „ t_ affl. buerunt urbis ingreffu , & ^HartiuumToffemium, piius.intromifere non multo poft Martinum R buerunt urbis ingreliu, cembrmm,juffa Gubernatricis, Vitra)edum ^ Hoi„ bique Imperatoris, tamquam Ducis Brab onem^ landis Comitis, nomine, in ditionis ilhu P^jp^rilii-accepto de integro juramento, rjci tempus ^)us Comes Hoogftratanus, Hollandi P tavojur„m, Gubernator.qui'& Amerslordiam in?. ’exaaoubilibet FEEfeg=EEEE ?alatSprinc1p?Arauf,nur,quiHollanli$quoque^Ze: landiie Gubernator. 5I2 VLTRAIECTYM. ADDIT. [Pafta & lege* cefiionis ab lAuftore noflroreci. tataifubfetuta e(l pcflr/jodum V^iojnter urbes & terrAi Ditio-nuVltrajeBina, cum oynnibui membris & appendicibus futi , ex 9t„af& Hollandfa Comitatum, ex altera parttbus. cjua cautum efl inter c ater a : ut Ditio Vltrajettina. tam artte cum ipfa Bellandi a ejfet conjuntta, ut deinceps ab uno codemque Gubernatore utracjue regeretur, ut que Ordines utriufque Provincia ftmul convocarentur. & penes Prafe&um ejfet, Magijbratus urbanos omnium utriufque Provincia civitatum annuatim renovare, ne qui apud BolUndos exilio ejfent multati, ab Vltrajeftinti W publicam fidem reciperentur. Denique ut inveBitura quas vocant feudorum btfce in pojierum verbis conciperenturjtenCiidu {videlicet f e uda) k Comitatu Hollandis 5c Dominio Vltrajetii-no. TranfaBum deinde anno i s 3 9 inter Carolum Quintumt hareditarium Vltrajeffenjium Dominum , & Bpifcopum ac Pra-pofitos aliojque ^4ntijlites & Capitula Ecclefiarum Vltrajetten-jiumJ item Provincialem urbis & ditionis Vltrajettina Senatumt de exercitio ecclefiajlica jurifdtBionti in ipfa urbe & territorio cif-lfelano. cujus quidem tranfaCUonu legestquodjampridem oblitteratafint^br evitatis ergo pr ater mittemus.] TRANS-ISALANIA D O M I N I V M. Itio, live Dominium terra Tranf-ifalana, nomen ab Ifala fluvio accepit, ultra quem lita eft : adjacet autem ab Aquilone partitn Occidentali, quam vocant, Friliat, partina Dominio Groningenfi. a Meridie Geidriam habet,aut ut proprie magisloauar, Comitatum Zutpha-nia. ab ortu Weftphaliam. ab Occaln denique Ifalam flumen , & fmum , feu iacum Flevi, vulgo be Zupt>a;ee. Dividitur porro hac regio in tria luculenta cum primis membra,Salandiam nempe,Drentam,atque Tubantiam. Iblum ejus omnino eft planum, & cum aliarum frugum, tum & optimi tritici admodum fcrax.Habet fluvium Vi-drum, cum minoribus aliquot rivulis: tum peramoenas quafdam 5c utiles filvulas, nullis certis vocabulis infi-gnitas. ADDIT. \/Wz . Wctci^zvz^/ZI^A hbbcrtfen',V, \ xzc.^li— -yr- '-wccrjaJv' j t -^■■: J, \ TRANS-ISALANIA. 113 fneniUi '* tnt>r*mis9nec minuspafcuisfeecundus. Nonnulla ta- tknyf 9neni!r xltrtPrt"*”>ntic jninusvaicuuicecumui*. t«» I ol>fita 'a* Pars ^ uhgine profunda faualleti & ertcetisinfertilibus °ntnu e 3 Pr&fertim tn Twtntana regione. Drentia autem Ager * tenenff6?0^* ^pduftru ,fr ument o,nift qua uligines aut er icet A pr„, ve‘*xMeoque horrei vicem vicinist pufertim Groninganis^ cns.pafiuii non £c^lie commodus, riitjo rer‘tla Fufiam occiduam ab oriente hyberno excipit yGro* otnh*10* a r/iertdie\ regio occidua Fr/lia quantitate pene par 9fed teli % CultH ™«lto inferior. ^4b auflroSallandta partem & thev**yra,rififalAnia cum Twentia habet.^Ab ortu brumali Ben-ditu*' provtHcla , *b aquinoFtiah dicerefi Monrfenenfi cUu-lk r? fldauflralem limitem haud procul. idroflumine ffppidu* hnd t* ^OVor£Ham cum mumtiflima arce , caput provincia^ «e breviflimum iter in Benthemenfem agrum ; nec longe di flat erga oppidum ad eundem Vidrum ; unde per paludes uni-erJura pene regionem in circuitu obfidentes, nifi qua Gronmga x 'y-itiir . annufl* r. .. exercitibus incommoda. . »wgujt* via Junt traducenats excmn^ - - ; !9Ua vid occupant, quorum quidam necparvt funt,nec mele-y's' Qualis efi Meppela in eodem auflrino limitem occAfum - , angufla via funt traducendis exercitibus incommoda. *xe[iqi.- - : 1 . * • 1 ___Cunt nertnele- &«ntc ^era Mu, dum ^f.es ' v ame c.eidamtKoiaa,uevera,^inu.iou. v. * duo , ^Jfena & Dkltnga. Parent multisfeculu EptfcopoVl-\T«/ ettin°,Imperat oris donatione aut vi armorum nixo,a quopra-T/iLt .1 rebubltca. tantum Frifioruvi ~ ^uausejt Meppela in eodem aujirmu , «Ss??*!*'" "i su/j" ^7" : & aHteEeldem.RMa.Dtvera^ndltti. Ccmobut moni- Vcadm, • -• ■ - - folet accipere. Nec vere a repubhca tantum frifmutn c‘l»mur,i , parendeEpiftopu,[ed & alin£ua,habttu,monbMac r'erijejite tnftitntit jam diitium tcta recefitpiementjuegcntupene y*'71 tebue amifit. Quanquam vcfttgiaadkucf.perjint haud0 - Jc«ra onginu ac cognationi) priftina: ceu funt hbert a) major plebit '•■flica in hac,quam in regiombm ahu.enerumtjucfumma tmmu-*lt‘»',jud,cterum quoque ratio Frijicum morem rcdelenr,ve»atio~ *- aucupiorum jm integrum & Merum cutbbet .qui modo fafit, il/lc populet-aliaquefirmtia. Commemorattene dignum vi-,ctlir,qt10d in repone hac ingenti) molufaxa complura, qua nul-'» Vitiatione , nulla vi hominum idue deportari potuijfe ob evitudinem credas , congtfla inveniantur: quorum ea dtffefmo -.ut arMreferre videantur. Nam jacentibuenonnullu ahaii) ltnpofta funt plana, relittumqueforamen etnguflum ,per quod teptare homopofit. Fabn/a fert,paganos quondam humani) hojliit "fare fclttas , t» per foramina maliandos hommeitranfirc coegif-/•, (r flercore ahifque immunditii) conjectu vulgi faiatoihi tranfnu, 414 travfitu m T R A N S-I S A L A N i A. 4, J. Jtv .A IN 3-JL O A A XV 1 iv. infitUiMnftitutofcjue ad aratjTnmolaJJe^eum ritum ad Bontfacii ^ytfccpi Vlirajefttni tempora durajje. Quam ob caufam etiam nunc turpe 'nomen illis foraminibus apud incolas reflare putatur.'] Otio in ea funt opida muris claufa.Daventria fcilicet, Swolla, Campa; Vollenhovia, Stenovicum.Haflelemm, Otmarfia, Oldefalia. Sunt praeterea decem loca prima-ria,& amphiDmis privilegiis praedita: Meppela.Gelmu-da.Covorda, Hardemberga, Omma.Almefoa.Gora.Die- ABDIT. [NoMiumordintm npr*f'„ta„t ^i„gUepril. fefitagram , qmsyutgo Droften quorum tre, majoru Jmt dignationis-, Salamtims, TwenUmu tr Vollenhoviamis ■ duo muaoru-,Haexbergenfts, & IJfelmvMmtitfui itcclfmgulifuM ha-bent junfdi&iones fi par at a», tamm prior non incommode fisi Tvcenianoipoflenor fub Salandtco comprehendi peffunt. Hijce ad‘ dmtur reliqui equefiris ordinis viri, qui ex antiqua aut nupera confuetudtnc fuffragandi in comitiis obtinent authoritatem. Op-fidorum nomine tantum tres civitates cenfientur; Daventria, Camps & Swolla ; quarum magi Si ratus ad comitia communitatum nomine vocantur. ^Atquein hifce fiolis comitia annua Ordinum totiiu provincia habentur [uccefive.^tque horum Ordinum eadem eft ponfiM qua in caterisprovinciis, nimirum in fisa fism-ma-,atque eadem omnia deliberant^ecernuntque, nulli alteri tro-Vtncsa obnoxit. r caterarr.m quoque provinciarum normam , Ordines hi fuos habent 'Deputatos , qui in illa civitate,quaannoComitiorum fuilicorum habendorum jus habet, fidem atque domicilium habent. Deputati hi fex funt numero, e tribus majoribus prafiduru & tribus illis civitatibus finguli-, quibus munus plerumque tn triennium prorogatur.] Sed totius Provincias caput,Daventria, de qua idcirco primo Ioco,exin de casteris atiurusfum. DAVENTRIA. T-> A v en tria dexteram Ifate amnis ripam pra. I Itexit.SwolIa quatitor leucis abfita. Civitas eft na-tura Sc arte mtmitiffima , Sc egregio circumdata i' " muro- Z> A VENTRI A. ^ 2if. ttuirc#Inter portas maxime eximii operis eft,qua vulgo* ^i„c,tp00?t nuncupant. Spatium urbis egregium eft, xdes quapublicse , qua privata , ornatiifimse: civium Irequens;denique Tranfiialanse ditionis caput. ADDIT. \Templum cathedrale flruttura efi eleganti & fiiagnijica.Forum habet ampliftirnum) cui imminet cmtaua tn qua cgves m vexilla ciiftributi tioElu atque interdiu Armati excubant. emplo cathedrah adfidetprstorium urbanum jfpetiofum,}^ ve- 1/1 Ilum. Hac civit at quum ante fatu munita ejfettfutppe duplici-"touro j <£r Ut a profundaque fojfa incinSta ; adhac ad portam, rinckpoort fingenti & rotunda mole terrea obfirmata, propu-Xf aculo quoque permagno & ab ipfis fundamentis lapidtbiisve-Woad angulum juxta pontem (quo & obices aquarum tnfofls COf?ftit uti fervantur) addito denique turri Nonmbergtca {utvo-c<”n) admodum magna & alta 'undeinvicina omniaprofpe v t} »' inter propugnaculum & portam jam dictam edu a: cdu\* tnejuami ante tam natura loci, quam hifce operibus fatum 01 aretur , tamen fuperioribits aunis, tot tantifque open p Munita fjl confdio Principis Mauritii immortalis mfmo > pileorum qua indu fria mihtarU hodie invenit hic defi e>e * Monetam habet} & jus cudendorum aureorum atque argen - runi numrfmatum. Eadem admodum nuper authoritate _ niini Tranfifalam* fcholam illud rem aperuit, de cujus m i *** ei} hic dicendi locus. Id (altem addam M ea publicis leU exphcan Philofophiam yS6\ Theologiam (? Hebraamim-Z^atemque jus civile. Porro Daventri* eft una liberarum w-711 Ani imperii atque adeo Hanfeaticarum civttatunrjita m ag teramceno. partim pafcuo partim omnis generis frurnentDru7nJ" yi. Praterfora rerum venahum, quafingulufepttmanu baben- ?r>f°ra habet publica aoniverfana quina, VA™f minini, ma. ^fi7a)f°ft oS. Toanntsfetto S .lacobi,S, Lavini, & * ^ ^ concurfu celebrantur. Templum cathedra e adadi- fici? 'P'cu’aibabettemplwn, r'*od'^h- yrkdiaW.thterslNMitoftcrun,. cUm & exter* «d,ficta-, pMtc*-, xenodochia qumqu'-, & orPba„Urophium. Portae habet fex. qmfttm eleganti opere , uti ?1“»w de Brinck poort vocant; mcujui JnntiJpicio emblema ,nci[um cernitur, nimirum tujuttx Imperti ex donatione Otmu Imper. tnitatu infigm,mm fubfcriptitme: ^ ^ ZlS T K A N S-I S A L A N I A. Dat tiobu aquilam Romana infigam C&far, • luracjuc noftrafub hu inviolata manent. Vtrimquefant columna , quarum dextra Fortupa fuperftfit, CUM hac fubfcriptione\ Me duce Cattorum gens fedttione coorta-Hacjatrtam fug iens^arva inarata fubtt, lAtque meo Davonturium de nomine ditium. Vius mille ante annos mania parva locat» Sinijlra Bellona,cum hac fubfcriptione: ^Addidt ego hoc urbi vallum furialis Enyo Quod fe cur a fuis hofibtts objiceret. Tu belli ejfe memor debes tn tempore pacis , 2V> qua tuum feriat vis inopina caput. Supra effigie!Car. v ai vivum excifa-,&in medio : D. Caro-loCrf.V,imperatorimax. S.A.P.L. vindiciP. P. S.P. liDavontiinenfis monumentum hoc defenfionis ergo pofuit anno M d. x n v. pofteri diligenter confervanto. Inter opera autem publica excellit turri» Norembergica, ejufdem mmim, porta addita, five firmitatem muriipedei oltodecim pe-lies crajsi,fiye elegantiam operi» ; quippe d fundamenti» adfafji-gtumveluticircim videtur tornata „ infra vivo lapide , in medio lateribu» coda , circa faftigj,lm rurjiu faxo conformata. Forma urbu ova/u , praterquarn juxta Brtncanam portam , ubi quo-dam cubito mficaitur,& velutifinum admittit. Hae urbi quum proditione nefaria Wilbelmi Stanlei in manu» Hijpanorum fuif- • fit tradita, almo cid io Lxxxvn menfeJanuario, rur- ' fit» m libertatem communem fuit vindicata ab illuUr tnnrin, Mauntio& D.Ordmibu»Generahbu», armo c ID i 3 \ jnenfe majo.J 3 Ortus inde eft Gerardus cui rara virtutes magni co gnomen pepererunt,fcripta ejus extantdefle,&maeni judicii.Etiam Daventiienfis civis erat dofliffimus ille6& clariflimus Alexander Hegius , magni Erafmi Roteroaami-1 firaceptor. denique 5c lacobus-Daventrius , infignis plane , Geographus , ut ex variis & pulcherrimis viri operibus conftat. ADDIT. [Daventria civit M regitur d viginti quatuor.: virudtemque d nonaginta fex viro,qui a pracipuu urbi» vicis ne.' menfortiuntur. x x 1 y-virifunt Confislei, Scabini & Cenat res ; qui quotidie convenientes rempublicam curant, jufquee\ aquo & bono adminifirant: Eorum munus tantum eft annuu x Cv i-vinillt totum corpus urbanum reprafentunt; tr qua- tUOtr quinquies conveniunt quotannii, aut quetieJfflagiflratia **? ”eccjF videtur : ii tum deliberant de rebus majoru momenti, '“'de pace & bello, de contributionibus & tributi,, delegtbtu & 'f'tutu publicis, &c. Udem quotannis eligunt magidlratitsfeHo “ • Petri ad cathedram , poli quam una cum magtHratu concioni ^ precibus publici, interfuerint, & in loco ad id deftmatojura-r',e"tum prafliterint, fe rapienti/Tir/ium quemque, utilijiimum 0 autem hac collegia Cingula, e pileo fortiuntur , inqu°sm Wa a,lbat & quatitor nigra. Qmbm nigra obvene?tnt'ne0J P0?6 ele Ciorum munere excidunt^ it a tamen ut in ma&1 *A, t ' l&zP°font Reliqui primum eligunt duos Weydegrev , °cant) id eJl,prafetios compafcuorum, ur^s. f e nAUdent ItV/CT. bln* $ m °mmhM^kn°ClTC,emL unum -fdefiam ingrediuntur , ut fupphcetur Deoopt. »W-’ " magitlratm ingerendo munere prolixe veltt to™" • , "iqued magistratibus eoum omnibus avibus >%“’£:/[ ,,e. rttlt,in curia falemnepraflaturjuramentum, uri> '«numera publica partiuntur. Quatuor adhac Secre‘"J, '"ferviunt, quorum munus ad vita finem prorogatur,f ^ yefefe inidoneot reddiderint, Jltque hac quttUm t^m Sendi rnagisiratitijam olim obtinuit; fispertort ^ l XIV, C fagujy collegiis abdicatur\ s vv o L L A. s Woila pofita eft ad exigiium , ignobilem] -o^^orrcntcnijQui aquas fuas in Vidrum exonerat, diita». -autera Campis praegrandi dumtaxat leuca, eftque K ogidum opidum Iaumm,validum,duplici fofl"a,aliilque adverfus jioftiles infultus munimentis adeo firmata, ut, fi Vollen-hovi* forte oriatur aliqua belli, vel alterius cujufcum-que terroris fufpicio,Pra;fedtus gentis , & conceffus ju -elicum quorum hic fedes elt, ut infra demo nftrabo , ad fecuntatem fuam.SwolIam ftadm confugiat. ADDIT. [Permeant illam duocamles , quorum mtv. ferum attingit , amplijTrmum & pulcherrimum ; cui templum S Michaelutmrmnet : necImge atefi alterum templum D.JAa-riafacrum. Munitum jam o/imfuit oppidum [quippe duplici mure, i, fejra .tcm duphe, mctnllum.- hodie autem lor.ge muni. llaueJefr v‘ll‘L¥'m‘l munimsnta und-cim, a/,aque opera,fecundum normam bellt prout hodte oeritur.Prate. rea vallum duplex ab oppido ad Ifatam ufque perdnttum fuPe. notibiuanmq eique tnavahda caflra mpof,ta,oppido.lorum pc-*ee>mt,la->& unum minuo-,vanaque cornu* & femlmx ; Idque m eum finem , ut i: Celdria commeatur & auxtlia femper in op. ptdum admitti pofint , fi forte contingeret opptdum ab hofiibut •bfidme Cingi. Dtfat oppidum aCampie prxgrandi duntaxat leuca. Floret hodievarih commerciii ,ctvefque habet locupleter lautos ; fed platea tlltti» t}on (unt it a nttida uti Campi*, ob na-merum ament erum , & prafertim fttum, quiin oppidi aluntur, w- prajertrm ob curruum copiam qui i varii, pantbuo huc quo. ttdre adveniunt, luo moneta cudenda habet haud fecite quam vTaTumer^T ' & ganeae SwoHa ctVitatu regimen eflpenes duo membra. quorum prius fonii-at e magtftratu annuo , qui politicas res adminiftrat <£r jus dicit in caufis civilibus & criminalibus, alterum confiat XLVlil-yiru,quijurati Communes, vulgo ghefworen ghemeynte api fellantur : fine quibus Magiftratus , quum de regalibus^ pri^ile-giis,tributis oneribus publicis,de liberandum efi nihil deliberare, nihil fatuerepotef. Magifiratus porro annuus conflat xvi-viru. quorum otto funt Scabtni: coram quibus omnes caufa controver-fa dtfceptantur. Suntquedivif in quatuor clajfes fecundum quatitor oppidi vicos , ut vocant, & bimfinguhs clafibus attributi, horum edo Scobinarum bintfmgulis menfbtu prafldent, & civium Magiflrifive Confules in tempore vocantur, reliqui odo funt ConfihariifiveSenatores, qui Scobinis in regimine adfijlutit, & in omnibus judiciis & conventibus d Magiflratu in Sei.^pum advocantur,pari cii coieris in fententii* dicendis authoritan | i eflat e. Magjflram aute quotannis mutatur rnenfljanuari^fl convc * onverfimii S. PmH-, obtinet que confuitudo, nt, quiUngiBratu E/C‘n‘,"t ’ ‘n ^ena,or,imcollegium ajfcifamtnr , &vice verfi. r e^*° Magifiratuum efl penes duodecim e collegio XLVlll-vi-°ru™ i qui forte ftve perfab ai numerum hunc XI l-virorum in-.erfe faniuntur; & liberrime Magiftratum eligunt, & defit-1il*nt7ci nando opus e fi, C A M P A M p yg , etfi contineantur Ditione Trans-ifala-V j'1 ,ci5 Ifalam tamen ad lasvam ipfius ripam , adco-x que ad ipfas fauces funt polita:, quinque circite a Uaventria leucis , civitas & mole & momenro.n3agns acconcinna. ,,, .. ADDIT. [T)ive,,&publici!pmaufque ^fieuifflenjt- da ntquefuperba. Templa habet eleganti flnSm & Itonum haud procul d ponte elegans }fed haud ita amp um' adi fala rtpam, auod principibui & rpiagnaU m JP atmJJr ab er e Jolet inprimis magnificum^cujw Jplendorem e. r - yrojunaum aaactujuomxum , .... ", r ■ ^ ligna illis impolita pendere videantur in aere. Inadverj -Pf^altdtfimum munimentums_umfmpropugnacuUhpon t • T°diendo i terra agoelimt. Cateru civitae ipfasalto & ctajjt m i- ^cinda ,cum crebruperintervalUturribui wtidi & mtiqut “perii, prout hodie belli rattonet fe habent, magif d natura quam ab arte munita.Habet & hac monetam fuam: privilegiaque ex- “tnia Commentis ohm quam hodie florent iorfuit ,ofiioflumin fcnfim oblimato , nec onerariarum jam capace; ctves , e,'amnum habet opulentor, induBmt, & humanor erg ‘&ffiSs5S2|F^SS *u,n in Theologia eximium, qui & a acribus feriptis m ^artinum Lutherum inveflus eft. fuit i|em Cofmo-Eraphus, & iniignis Mathematicas nipeliectilis archite-^US. quae tam rarae virtutes acceptiffimum eum reddi-derunt Hadriano fexto Pontifici Maximo : qmcum annos aliquot vixit, quemque in inferiori adhuc fortuna conftitutum ex Belgio prius in Hifpaniam , indeque in » Italiam comitatus eft, Nec quamvis extintio Hadriano, K 2 gratis. »10 TRANS-ISALANIA. gtatiiE 5c favori.quo illum tam aula, quam populus Ro' manus profequebatur , quidquam deceifir. magnus e-r»im & IU flagranti gratia fuit apud Papam Clementem, quem m exornando Alberto fubfecutus eft Paulus tertius, ufus eo jamolimin Mathematicis przeceptore. Ita quidem ut nofter Albertus non honoribus tamumjed Sc opibus affluens , in patriam tandem reverfus fit ubi, poftquam in publica omnium gratia aliquot annos vixif-let.fumma cum gloria tandem extintius eft. Paullus tamen lov.us, quem fecuti funt poftmodum Frater Laurentius Surm, & alii quidam Scriptores , qui non infti-tuta prius collatione . neque adhibita qua; renukel amr abSde fifb8?^aae r°C T?™ V^reprSatmr her fuerit '' i™ d,x™us) » doctrina Lu- SSS&S&SS!?**" •« *™ = ™. le ltdic?a\Z' lC‘v’t‘lt“C*ml’‘’’P* Tegtmcn politicum & civi. hMoJdLTpfZZ,ItJrZr Ai;"/K ^ pnt,cao-viro,comm,m,Mu. olim ^,dtm Jajor S^Zr " go Gemeynts-luyden,) quimmerui anno ,s!l slnaUrtm quidem ad iv 3 juratorum vero Communium ad xxxv i fwt duttut. Senatorum hic numerm haftemu obtinet; verum Comi munium (prafertim poft faftionum femina nuper in herba extin-fia) ad xx, & jam tandem ad xxv III numerum pervenit atque intra ifium videtur porro conjUtutut, Communes hi jurati {nam & ita vocantur, de ghefworen ghemeynte) dividuntur i/i quatuorveluti tribu4-,ipjipeculiari vocabulo vocant efpelen-& tum demum zn confiltum advocantur , quum de rsbm magni momenti, puta de meribiu impanendU , tributu conferendit^bello gerendePf major» 7ltn>iru*r,u ,Perit4* referuntur. Superim conflat toto Senatu» SUatttorC rr* — in tempore ,rekpiu Scabluis & ^liorurn iudlci0 >,u^a Provocar** eft ac* “btol ^f-rhJ3*0 0P*da. foitni* Trans-lfxlana, auctori nflrohucufjue a 3 l^djamchmin magna effent aflimattone annoChri. ^ * ac cen (it a (ia Mt M-LlLm V • J? A wi /i 7 ynljerit * v* urbes io* i ‘ v.....wugr/a cjjc/i* ajurrtwvr.* — Privile/- * ^ccenJitafunt urbibus Sacri Romani Imperii tiata. y11* ^ane ^uam luculentis fl.pra alias aliquot urbe diJh,!,'e,'lhovia pofitieft ad lacum Flevi, & Stenovico it)0(j s ^iicis abeft. opidum hercle lautum, 6c fituad-^a iin?-°pPortanum , ob annonam in primis, qn^fum-tur ve a^undantia civibus terra marique fubyehi- des PfL x & Regio hujus terra: Senatui perpetua “ic le' tur „1^ * ^ cuJtls quidem Magiftratus fententiis nulla da* HUs .erior provocatio, at limitata eft tamen ahquate-hifi „^us au^oritas, nec fententias umquam pronuntiat, hen,?-ramadflt Provincia Prsfeaus, qui 8c eum in fi* Ojvx -1c ut Plurimum commoratur,etji FrUix quoque ac recuperatum fuit’, & quia permuniri diffi cilli* \y0tjfatimoenibus nudatum■ ] . ^oli cletum adjacet flumini Vidro , duabus leucis ab dU|^lhovia,eftqi,e opulentum in pernis 5c lautum opi* 322 T R. A N S-I S A L A N I A. Otmarfia trium leucarum fpatio diffidet AImeloa> opidum valde antiquum, & juxta Trithemium, ab Ode-niaro, Francorum Rege , cujus & nomen gerit, extru-itum : idque ad tumulum ipfum Vechtani, magni & familiaris ejus amicf, cujus egregias dotes fupra in Humi, num defcriptione paullo fufius explicavimus. Oldefalia leucas tantum itinere diltat Otmarfia. funt-quc htcc omnia opida lanequam mediocria. Sed percurramus deinceps decem illa loca primaria , paullo-ante nobis enumerata, inter qua: prima ftatim occurrit. Meppela.fita ad rivulum quemdam ignobilem,& .Co-vordaquatuor leucis abjunfta. Geelmuda ad oftium fluminis Vidri elt , medio inter Vollenhoviam & Hafleletum itinere, a quibus pari fpatio,nimirum leuca: itinere abelt. elt autem munita Sc pulchra fatis arx,in qua perpetuus Regio nomine pratfi-oiarius miles elt. Covorda leuca: fpatio abelt ab Hardemberga. ADDIT. [Municipium opponumfiimo a Gm- ninga milliar. vl J,Stcenmco vi,Smila v, DauentrU ix , Ol-AcrfcdU \\& a Lingen totidem. ^4rx iUiut valUifiima & hodie VHtWtiJSma maximi eft momenti; ejuum aditum in Friftam «-tramjut veluti occludat: habet enim ad aijuilonempa/udofos & alta uligine imperviot campos Weddam ufejue ; ad occafum fta-gnum quod ultra Hajfelctum pertingit ; ad feptentriones pagunt Daelhem & ericetum Groningampetens - ad ortum Lingenfsm Comitatum ; ad meridtem Besithemienfem ; ad auflrum denique Hardenbergam: quare & commerciis admittendis valde opportuna eB, & bello arcendo ab interioribus provinciis peri, donea.'] Hardemberga adjacet flumini Vidro. Omma diffidet Hardemberga duabus minoribus leu-cis,& ad Vidrurn eumdem elt pofita. Almeloa fita eft ad torrentem ignobilem , qui in Vi-drum fefe exonerat, diftat autem Gera duabus leucis. Gora quoque ad Vidrum eft, Diepenhemio leuca dumtaxat abjuncta. Diepenhemium Delda duabus leucis abeft. Belda fefquileuca: iter ab Enfcheda difeernit. Enfchedam leucae fpatium ab Oldefalia dilparat.^ Populi hujus ditionis, ut funt inter Geldros 8c Prilios ^'edii, ita ingenium quoque & mores utriufque illius Euntis participant. Fuit olim hsec terra in ditione Pratfiiliim Vltrajeden-JUm. verum Henricus Bavarus Prtuful, iitiem plane de p*u®s»°b'quas anno 2 $27, (seculare, ut vocant, dicece-eos *uiE imperium,ut ditiurus fumpoftea.Carolo Quin. ? imperatori tradidit, etiam hujus traaus jura in C$. "em tranftulit. quare & filius ejus Philippus anno f l49 iiilceptuseft & juramento defignams eft Tranfi. •anorum Dynafta, quem etiam titulum cattens fuisin-t,rit-Il?die ab eo Tranfilalanis ad tempus profectus eit, ancilcus Verdueus, quiob egregia fuamenta etiam *rifispr$fidet. ... ADDIT. [Itaque TmMJttnit Orimi hortatu lUMi Trajedmi cum eodem Imperatore anuo C • J , * & HelUndU comitikui fuhmjerunt hfcefere eoad. TrznfifaUm* Oritmkm fr.v.k^ & 'rf* &finguU farta tetta manento. ludietio cdnfketu » ‘ ’ e. illiua rei caufd tnvitt extra provinciam evocantor. e *‘tnfifulanii a quocunque illatum , Cafar ejufque /k«y‘ir J 7, propulfauto. Ditimit fines antiquor vtnatcanto. furias exactiones novas, beUo urgente.habita civitatum ratione, [uo jure exigunto. Tranfifutamsextraprovmtiamluam, aliis Cafari fubditii ditionibus , ob as alienum, quod pnncip , ““t provincia, homove privatus publico normne debet, ‘n]US vo- ‘ar‘, trahi aut retrner,ne permittunto: °b privata verofinguc-TliJn debita.ftu liaturnque efto. Cafar Duci Gelru fratre ‘fato , donec provincia ablata reflituerit. Ordinibw Tranf’fa,a~ 9 authoritate Cafaru , pecuniariori exatttones Proffirif*‘t ,rt er are liceat, utisali/num ^Bte^cont^ 'yerareUctat, ut&salienum oeuipcmyu’- -fss augeri,fid quantocius tolli procuranto, illofque ut cate. *9Jfuosfubdftosab omni violentiaatquosnjurta defendunto. Et. 'tminofoscefUtes, certa tantum quantitate & modo,extra pro. findam evehi permittunto: atque intra triennium provincia Putum in commodiorem ordinem refhtmnto. innuam penfio. "‘m pecuniarum quam antijUtibusfotvere confueverunt,poll hac cafiril donet aliter de ea re conJhtHotur,perfolwmte: de publica - K. 4 moneta 224 TRANS-ISALANI A. moneta, cum Cafarianii monet artu tr an figunto. Contributiones annua* ^Antiftitis a fufitnendum dari fiueta* , Zr>- buunto. guibuitranfhffiuyGeorgius Schenchiiu Baro d Tautenbergh, Prifix. Gubernator , provincia prxfetturam adiit, <&in omnibus iom nomine Cafarufuit inauguratm. Sub Car olo ergo ejufijue filio Philippo eadem pene hujm provincia qua exterarum fortuna fuitydonec cum exteris (e in libertatem vindicaret : ab eo tempore uti & extera d fuis Ordinibus regi coepit,penes quos fumma hodie efi authoritae. In tribus majoribus civitatibus, uti fupra diximusycaufia om~ Ties & civiles & criminales judicantur per drrejlum, ut vocant^ neque fas efi cuiquam ab hoc judicio provocare aut appellare , a exteris tribunalibus, qux in minoribus oppidis & vicis hujus pro-vincix conflttuta funt, appellatur ad publicum queddam totius provinctx tribunalfive conventum juridicum, quem peculiari voce provinciales vocant Claronge ; qui non fingulis annis, fed pngulitoffienmis , aut etiam decenniis, vel prout Ordinibus in publicis comitiis vtfum fueritycelebratur.Locus antiqua,uti videtur, eonfuetudhe cfi Davenfia : Judices , Prxfettus provincix five Shixftor SaUandicus , fpectaliter ad id d Prxfifto ifitpfe interejfe nequeat) deputatus , Prxfdis nomine • tum equejiris ordtnu viri\ atque ex Daventrtenfi civitate Scabini qualuor ; ex Campenfi bim^ & ex Svcollehfi totidem.^Ad hoscaufx omnes per appellationem ex agro & minoribus oppidis referuntur, & ab his finali judicio terminantur.'] Afquc h^c velim ledtori fufficiant fu per terra Trans-fyalana.tranfeamus deinceps ad Frifiam. FRISIA D O M I N I V M. R i s i ifi nomen impofuiffe Grunniti Troja-nii tradunt, a Phrygia minoris Afra: regione. Eumque Groningae a fe condits Gruningia? vocabulum indidifle. Alii rurfus (tanta homi- ________nes tenet patrise nobilitandae cupiditas) Fri- fiam ita dici adfirmanta Frifio, Alani, fratris Mefe,filio, ac Semi,(ut addunt) nepote: atque hofipfos Frifios Afia-ticis illis feciiTe nomen. Mihi ve^o confideranti, nonnul- 'SNZ JimBdcn.----- 'Bredc r v ^ 'Minjum-' t&rocnmfli ~®~^Nooribrov f^Rvjcri . 1^««^ ' -5»vr Dren 1^ ,*^a /<# * w> ^ ^ ^cikr^- hepchn Ruynm ^ /„.j f^C* ;Vlachwc^dc , ,,> 'i | \ uryiwyud^- '; ^ X«fea;w.-< tS ^''Berdcrcn ; - TE . ^ ® lEATS J ! *°sicriptores , etiam ipfam populi Romani a Trojanis °riginem, tanto confenfu magnis auctoribus traditam, adeo ut extra controveriiam effe videatur, nihilominus 111 dubium revocare ; non ambigere modo , fed ridere ®tiam fubit, quoties lego ea qu$ fcribit nonnemo de 1ftarum 8c adjacentium aliquot regionum aiitiquitate. tegionum ufque adeo prifcis Icriptoribus deftitutarum, non nifi ex conjedturis , quod non raro hcn Becanus, ^mdquam poiiitde iis-adferri. Plinius P0PuIor^J r* tum partem majores atque minores Chaucos PP * 1 tolomaus indigetat Friiios. Graviiumus P,- * ^ magnus rerum Germanicarum obfervator, C tacitus Frifiostrans-rhenanam, 8c <^etmanl<^inK§-imus gentem effe adfirmat. Popularis eorum ampli Viglius, claQicis ea in re fcriptoribus confo » 11ni afferuit. Frifins . funra cseteros omn 1 mili afferuit, Frifios , fupra c*teros omnes Germanis populos ^ retinuiffe nomenclaturam anuq > mjne aborigines merito dici, quia ne^Peulm reveraidip-prifcas etiam fedes fervaverint. eft aute apU^ mm nomen opidoquam antiquum, oc 4 }- ■. atul> Scriptores interdum leviter immutetur , Derpetuo Nnt phm fuifle regnum, & 0ceaniP, ufque potiffimum nobis hic fumfimusdefcnben^ Y*rtem ^ip- Principem ac dynaftam habet .y-hillPE“™ temporibus bffima plane eft regio , qua: aPr‘Pc* obtinuit, ac Perpetuum fere, ut diximus , Frifif iwm, jiiuftrior. c«teris fui partibus dignior habita tui q jifl-erentiam Audit eadem vulgo Frla O^ntaUs, ad )&0_ fcilicetejusqu$adVArgim fl enp^ | .dcm ricntalis vocabulo paffim i ^ Araafiam flumen lippus, prout infra oft^n^“'^"naliisaliquotditiun- Poffidet oppidum Lingam, , Frifia, noftrs ulis Nonagam o_______„„mmodo , verum etiam ho- tantummodo, verum etiam ho- dilvulgo audit weftfrifia, & in qua opida illa pulcher, rima , Horna, Enchufa, Edamum , 5c cetera: qu>a Hollandi fu* ditionis effe volun^ adeoque patBmm Q2<> FRISIA, fermonibus ■, fcriptifque & tabulis Geographicis eo nemine nuncupatur , denique comprehenfa praeterea fub ipfius Hollandis profectura , & a Frifise gubernatione diftintia , non minus guam ingens ille iinus , feu lacus Flevi, utramque Provinciam feparat. quare bona eorum qui aliterfentiunt venia,& fine terra: alterutrius, vel Sc popularium projudicio, fequemur hic ufum communem , & Weftfniiam debito fuo loco defcribendam fer-vabimus. Frifiam igitur Occidentalem alluit d Septem-trione , & folis occafu , Oceanus: a Meridie partim eft lacusFtovi .pammditioTrans-Ifalana: ab ortu habet quidem Frifiam Orientalem,fed majori cx parte claudi- dilnernit VU g° be €ms/ quiaWeftphalia eam .Afccnf?ntur prsterea ejus dominio infula: 'aS^ragi;-^. Sdiellinga&A- A DD.IT. \Fri/ia ,prout hodieiwnen retinet, F/evoc/im firnto nunc magno marufinu ab occidente alluitur, HoUanitcam oram longo intervallo rejpiciais^ ad meridiem a Cunera. Inde fe-modum Muti mfeptentrior.cm primum modice flexa ubi Stel-tmgrveificos ager, mox velut in Holiandiam excurfura , retia in occidentem longo /patio fe porrigit, ocmrfiKjue Hollandica ora fi- ' ‘'"prorntnentu^fluariaHeviab auflriiioflmtquali recludit. Irib^prommentitorapromomonoextremo Stalera ft ; unde Irep.fimutii HoUandialittora adEnchuCam & Med mllicum FVorcumum oppidum in ora habet, MoimtZamTZmtltr tuamdltar. magna donec paulum fupra Haflingad afcendent. Inii rurfum fecundum hnu ■vadofi mari, longfpino ' feptem ingenua mtUtar. m ortum aflivum primum fi Zrk t yuoufque exiguam infulam Bancar» praterterii '.deinde in meri diem; tum rurfum in orientem fi recipit; aftuaricqueLavtc* fl, lato & profundo fluem finum potm mam dtxeris, ac rivo, ani in Mftuarium infuit, a reliqua qua fequitur Frijia parte dirimitur. Sic Jimofe def endens, tandem per terminum auflralem in occidentem ad Cmeram revertitur^ Drentia & aliis dicecefios Vitra-fifiin* provinciis eo latere cobarens, Regio hac univerfa quadrata pene figura,ad v /11 mill. magna in longum patens , pari fere latitudine ypafiuis ubenimiilata , qua boream & littus ffettat-, arenofa ac palufiris ac nemorofa qua meridiem & ortum- 3 Non rigant hanc terram alia flumina , praeter Amafiam F R I S I A. SJ? luolfalam habet Sc magna indutilia Atnafiam 8c Lauriam : fed in propinauolf Vidrum. fed follis perquam latis , ec ma„- duclis,paffim interlcinditur per quas inligni plane commoditate non alio tantum atque alio transferuntur Idemtidem mercimonia; fedfupertltta; quoque & noxia: jolo aquse,velut per emiffaria qusdam,emittuntur. Solum Frifi$ planum, lutofum , paluftre , incultum, quod Poltremum tamen intelligi volo defegete, cujus exigua lane & vix ullius momenti hic copia .-nam alioquidih-Benter fatis excolitur , ac fedulo confervatur , ceterum pratis fere & luxuriantibus pafcuis , tum & terra bim-minofa ,exquareffell£e foco aptae conficiuntur ,qua -Suo IBeitcn ipfi indigetant, tellus condat, adeo,v^^_ xime locis jaSi, arte , & mirainduftria auver us rum injurias defenduntur : & mirabilem ‘an • , d paucs admodiifruges,quaeundaru, maturecre 00«^, tarde cedentiu vi,in majori faltim.dmon j P js te fufFocaremt. unde ex Dania maxime Sc ™=d”fr^ri- j°r terne pars^b^emorum & fiivarum^inopiam^fabrili aXe"nm“reftqUETndemC°ob fylvarum penuriam ckfunt hTs tochHgna ftruendo 'Vicem abunde fupplevit terrs ipfius ingenium _ Quippe tanta copia eruitur humus uftil.s, ut non habitantibus rnodo fumciat, fed in alias quoque oras exportetur, unde non exiguam fane pecunne vim quotannis confi. ciunt Quoniam vero cefpesifte aut potius terra uftilis, Suam colledtive ipfi ac numero fingulan appellant •ewf / ita magni in Belgica noftra momenti res eft , nec izS FRISIA, indigna quam attentius paullo confideres; fuo quodammodo jure videtur exigere , ut accuratius paullo de eo difleramus. interea & brevitati, quantum fieri poterit, confidam. Ac primo quidam nullam hic mentionem faciemus exilis illius atque aridi cefpitis, qui in variis Belgicte partibus , ex defertis quibufdam 8c fteribbus ericetis,(Belg:e Beptrcu appellant) cum circa Diefthe-mium, tum & alibi paflim eruitur, fcopis, brya filveftri, aliifque id genus fibris ufqueadeo refertus,ut fi quatuor aut quinque in altitudinem digitorum glebam illius foli effodias , oc effoflam ventis ac folis ardori aliquamdiu exponas , ita mox repurgetur & reftringatur , ut ignis quidem & flammat reddatur capax , atque aliquem liti nmm tenuioris fortunae hominibus prabeat, fcd nullas intenm alicujus pretii prunas producat, quod vel ex ignobili illo cefpitis genere, quod haud procul Antver-$ua, ex eticeto, ut vocant, Hobocano,in agreftium ufum effoditur,quivis facile colligat, nolo inquam de hoc ge-nere quidquam ultra diflerere. fed de probo illo dumtaxat ac genuino cefpite.qui in variis Belgics traffibus incredibili praie copia , colligitur, fuper quo & femen-' ti® admodum variant: aliis quidem adfirmantibus efle genus quoddam fodinat, fiverei metallicas ,prorfus ut Leodicenfes illi carbones ,'de quibus fuo infra loco dicturus lum;alus contra,humum,feu glebam, putribus lignis temperatam : qua; ligna provenire putant ex innu-mens arboribus , fub terra & imer ipfofmet cefpites fo-litis inveniri ac vel homdis tempeftatibus, vel olim diluviis , aoeoque umverfah illo cataclyfmo Noachi tempore proftratis. quod ut nobis perfnadeant, fuasquif-cuerationes & argumenta in medium proferunt; fed ptorfusinfirma, nec fundamento ullo fubnixa. aliorum 'opiniones funt ita abfurdze , ut non mereamur referri, unde & nonnulli difficultatem & obfcuritatem rei reputantes,eam in medio relinquere maluerant. Ego autem, & materiaipfa,5c locis eam gignentibus, intentius examinatis .ahorumque judiciis auditis, primum quidem adfirmo : non poffe hunc cefpitem effe genus aliquod rei metallica;, nam quod dicitur de carbonibus terrae Leodicenfis; palam eft eos, & caetera quaeque id genu s metallica,radicofas adeoque inter fefe diftinftashabere 1ub terra venas: cefpites contra, inde ab ip(o fui fundamento, WentQ , ufque ad fuperficiem tcw$,id eft ad duodecim, S)undecim, viginti, imo viginriquinqne ac triginta de-mque pedum altitudinem,coh$rere, 5c per magna can>-P°rum fpatia,longe aliter quam fodinas.connnuari. Sed nec fieri poteft, ut fit humus, putrefatiarum arborum Haterie temperata: quoniam alte nimis Sc fpifle in terram dimittitur, & nimia ejus eft copia. pr$nerea inveniuntur adhuc inter cefpitemillte ipte, quas "iximus, arbores,tantumnon,ut videre elt.integrs,^ yuu1Irn“m Verfus portedt$. unde colligas , crebris illis X ve J" nientiifimis Cauris,ex alto ut plurimum flantibus,qu dam fuiffe dejectas, qute ,etfi inter effodien um rumpantur , & infolita hodie cralBtudine arguantur pronus antiqutepintque in tantum exiuccse , ut poftquam ncc ' Veris , nullum fere in iis remaneat pondus: n°nPr°P ' ea tamen funt putridte , neque liquidam ullam ecmn materiam, imo ftatim ficcantur , & in ignem ) moxardent, gratam flammam & odorem/uaviUimu™ emittentes, videntur e, jm revera fuiffe Pmf": multis? in Frifiaiubi maxima proculdubio ce p eft copia , Plin ano tevo, arbores pror.us nu ® i . quod ridicule tamen quidem adfirmant, ce 1 non gignuntur. Vnde omnibus rite expenfis, inducor tandem ut credam , & certo mihi perfuadea Jem hanc effe paluftris illius ac pinguis atque d telluris glebam, conflat enim,jam Pliniano ®vo (ut mox magnarn ej us^confumunt vim, & tam I^|.ter eum alus fuglerunt, ut nifi effet re* naturalis , X a matre tellure procederet,jampriHem X vena: omnes forent exhaufts, & perpetua foflione perventum fuifle; ad fundum. Sunt qui dicant, nifi penitus auferatur eefpitum funaamen-tum & (ut fic dixerim) mater, eos cum tempore pullulare i-urfus atque fuccrefcere. alii vero adfirmant, ubicumque affidue fodiatur, tandem deficere , quod non K 7 ratio. FRISIA, rationibus tantum , fed exemplis etiam probant. varios ---------------------------- --------paiu- dean- tur producere : ficuti alios contra oliendunt locos ab incolis terra aliunde advecta expletos , neque cefpirem tamen gignentes.fed hi» videndum.quidnam poftbecu- lum unum altenimve futurum fit. Noftra quidem fen-tentia, five exhauriatur in totum , live non exhauriatur hoc folum , cum tempore rediturum eft ad incenium, ac vacuefatia illa & paludofa nunc loca lecuturis quondam tempeftatibus , (qus necefiario aliquando his tractibus neri,m ingruent) novo iterum limo ccenoque t0emnobrisnitUrrUnde P°rr° ^ efficacia Soiis ■ & continuo • P£'' ex0rimradeinte"rocdPitishl,jiis ma- mmr ,' q " & nqvaillaquam dixi terra , qua explet® nunc temporis prifes ili® & interrupta; cefpimm ven®, corrupta tandem & putrefatia undarum & folis vi, me-nore (ut alias fadtum) ex -parte in cefpitem converte-tur. quod fi minus fitintra annos quinquaginta velfexa-ginta , at fieri poterit itura centum aut plures. utut fit 8c terra ad ingenium fuum caibit. nam cum benigna illa omnium rerum parens lignorum defetium hoc fubfidio expleverit, non dege-uerabit profeao nec partibus fuis deerit.Fateor quidem ana13 ’ v.e1n.dendl magis & in quafcumque Sras diltrahendi cupidine, quam domeltica incolarum neccf. litate, tantam perpetuo cefpitis copiam erui, ut verean-tur nonnulli, ne in ea terra ven® tandem deficiant, quare cC actum jam-olim , 8c nunc etiam agitur, de cavendo , ne cuiquam in pofterum liceat eum evehere. Sed-enim hic culpanda non eft natura : verum homines potius accufandi, qui improbe nimis eam fatigant. Cnni itaque tam probati autiores teftentur , cefpitem ante annos jam prsterpropter mille quingentos fuifle terram naturalem: non eft ejuod credamus, eum umguam fri exhauftum , fed magis exiftimandum , lingulari Dei bcneficio,8c ab origine talem fuiffe,8c in pofterum por. ro talem manfuru. nili nimia habendi cupiditate,8c mfo-litisimo illicitis modis, ipfam matrem noftram naturam corrumpamus ipfi 8c obruamus. Age vero , exferibamus hic ipfa Plinii verba , i capite primo libri decimi fexti, ubi de Frifia, coram ipfi iuftrata, eft fermo^defumta, at- que *iue altius pauUo,ut,repetita>quid de cefpitibus iftis, ac Jota Provincia fentiat, capiamus. Sunt vero & inSeptcm- y"‘‘ur. vasto ibi meata, perpetua bu dierum notuumrjue jin_ •rerum intervailu effufiu in immensum agitur Oceanus , aternam aperiens reru?n'natura contrcverfiem , dubiumque terra fit, an tnarU par,. ll\,c mifera getll tumulos obtmet altor,aut tribunalia Jyibla manibiis ad experientiam a/tifiimi ailus : cafinta impo. fit*, navigantibus fimiles , cum integunt aqua circumdata nau-J raiii<; cum vero receperunt, fugientes cum maripi]cescmn surta Venantur. Non pecudes hos habere , mnlalie ™0T > ne cum feris quidem dimicare contigit, omnrproca a . . frutice Viva & patufiri i unco funes ndluntadpratexendapifii-fis retia: captumque manibus lutum ventis magis .liceant es, terra cibos & rigentia Septemtrioneyifc ‘tfu , , " ^tus non nifieee imbre fervat, ferebibus m *•«*,&,. Invenitur, ut dixi, hic cefpesm vanis B n?ftr$ regionibus, 8c primo quidem Braba > efl. ^Jusquem vocant Campaniam: ubi medio ^ boi«tate. In maritimis Flandris, locis °Pld^U ”fe« preffis Sc paludofis , quae Teutonicus fermo j!W ^®03eti / incolas vero jiBaihtsSnt lluncuPtt'V im 'refpi- «ecanum, Morinorum apud Romanos vocabulum, ce ^ ‘es minus boni,ut qui flammam quidem iubnuoii , fpitis copia, verum & plures longe, & meliores, qu ^ 5lia miipvic tprra fifnneditat Hollandia 9 ___. 8$ti3£«S5365SySs: Perfea^emCuaa:, in m"' Steesssssspi»»., ut eo contingitur, appraihendit.ac fine alio fomite ma. eis magifque paullatim ardefeit, donec prorfus confu-irianir reddit autem calorem admodum vehementem, 6c prunas, illis e ligno, non meliores dumtaxat, led fi£ longe diuturniores: ita quidem ut maximum fuiufum ,»^2 F R I S I A. habitatoribus prsebeat, in coquenda prsBfertim cervifia, repurgando fale, aliifque id genus minifteriis , validum atque durabilem ignem pofcentibus. etfi dum primum accenditur , fumum ejiciat aliquatenus graveolentem, ac parum ei affuetis 5c prope nimis aditantibus infalu-brem. quod vitium tamen , pro loci unde eruitur qualitate , vel intendi folet, vel minui. Neque vero praetermittendum eft , probam etiam cefpitis hujus materiam Sc inventam jampridem , & inveniri etiamnunc in Gallia; Picardia , & confiniis Ambiani, quam 8c aliis quoque paluitribus regni illius locis reperiri adfirmant. ubi tamen non tenta-.,t eam. eruere , quia pretium non videtur cum plurima; in propinquo lint filvse , unde accols petant ligna , denique eruitur quoque uftilis ifte cefpes m varus Aniglia Scotixque tractibus, haud ufquequa-que Ipernendus. Dilco infuper ex diario quodam , five mavis itinerario NicolaiPithorii, Domini Chamgober-tani, oculati ,ut dicitur) teftis , folventem nuper ex An-glia Martinum Forbifherum , & Floridam , novi illius Orbis, vel, ut proprie magis dicam, Americre regionem, ad Caurum litam, petentem , in infulas Orchadas, numero ut fubjungit triginta,fupra Scotiam, 8c fub gradu fexagefimo fexto latitudinis politas, effe delatum, ubi cum defeendiflent in terram, inter alia obfervarunt, etiam eas gentes , quippe lignorum copia deftitutas ce-ipiribus iftis eterra^ pecudum excremento confetiis vicem lignorum explere, plane ut diximus, ac deinceps porro dicturi fumus, in Frilianoftra receptum efle verba ipfius autioris eccifta: ^d,ficia iUorum & domktlU valde ruditer, & tmilo fropemedum fumtu e filice , tr r,ne ulla fumaria extruda funt. ignem in mediii aiibm excitant, in qua* rum una parte paterfamtlm cum tota familia cibum &fbm-num capit, in altera fub eodem te£io pecut fabulatur. Genua efl hominum ab omni civili-cultu alienum, lignis carent: fed cotum ufum explent ceipit es terreni & boum excrementum. Ha-ftenus illud diarium, Quee omnia quo attentius conlide-ro , eo in lententia mea magis confirmor: iftam nempe uftilis hujus cefpitis materiam efte veram 8c genuinam terram , ab mlitafoliipfiusSc coeli virtute produtftam, nec ante interituram, Exitio terras quam dabit una dies. Explkemus.vero deinceps, quanta fieri poterit brevi- umum evomerent, quod luridum tamen a n,,merorn-ncendium , accurrentibus undique 'naSn res flam. fecis, & novas certarim foffas novofqu |n .bas ma„ ,t's objicientibus, aliafque id genus a:‘d! eft. Alter chinas , fufFocatum tandem atque ex horren* ^eto , .& fevior multo & magis quam P , ^ flnitimo "Us.ante multos,ut perhibent annos,m :(jjt & ab ^uri auftrali tradu evenit, ubi hodieq , s (cui ab sccolis dcmonftratur ampliffimus qul vuleo notium quadam cuftode , & ipla fm f f toti- ^en , se gontHermmV) duas iere in gcfic fatis demquein longitudinem leucas Pr°“nr iA-efodinam, profundus, hunc lacum afferunt olim turli ^ *e,i venam hujufmodi celpitis: fa excitantis cul- c«ftodis, lonckera: videlicet,ignem ‘i™ ferit ,ut fisasr.ss^&Sssste: ne , i„ cujus locum magno impe-u ifl.efor. 9<3ua, novo fane & admirando ex P fundi incom-matus fit. qui & pifcibus hodie , e ^ .ofus. & navi-Blodum minus laudatis >ad™? ‘r]uus perquam opor-Santibus ultro citroque neS°“ r efl; , ut flante quo-tunus: ita anguftus tamen &.™a0™excitet fluctus , ne-vis vento adverfo, nihilo rel turgidum aliquod qiie minuspericulofusfit q aIiq°ando & ifte la- nrare QBlrau^,JC1qaua maris tempeftate, novo ite-CUS, faciente tnfqhtaa , tempore ad anu- is— Um, «g. ........................prsfer- tim apud agricolas , etiam boum (ea naftique eft hujus ppcoris multitudo) ventis magis quam fble ficcatum excrementum. Praecipuus vero totius terra: frutius , Sc opum potiflima in pecore fita funt, unde multo uberrimus ad indigenas redit quatftus. Boves in ea pra:gran-des,& qui ceteros hujus Belgica:, adeoque fortaffis Eu-ropte totius,bonitate pratcellant. quamvis Anolicani eximii fint.Emittunt innumera hujus pecoris capita in finitimas quafque provincias, emittunt & numerum fatis magnum fceeundiffimarum vaccarum, qua: geminos fie- |r,?eKost^\^S^ minus?qLB‘Tti^ U um accommodos Fnfia.utm generali defcriptiqne ex-PUcui,fatis multos producit. Quare opera pretium tuent confiderare, quantum in his quidem rebus inter Plinianum atque hoc nottrum avum interfit: cum pecu, des eo tempore Frifiinon habuerint, neque la&fe quod finitimis tamen in ufu, nutriverim: hodie vero* quam pecudes, nihil habeant pfetiofius, necinter do-Snc ifs ^ qulcquam'frequentius, nulla vel incuria rurius & focordia deftruunt COaft,tuum-ADDFT. [^erFriJi&xtcimquefa/ubris eB , tum paludum exhalatione inficitur,quanquam & idlabu ventorum beneficio expurgatur, Weftergoa aniverfa & Oftergoa pars multo maximajfruge, armento, gregibus, pifcikus avibus,quibus culina tnftrui laute potefi,fupra quam credi queat,fcelix efl • ferf Hia, humilior eft,lacubus ac jl agnis abundans, & pluribus fluentis irrigua , atque itapifiatu & aucupio melior : Oflergoa vero, editior, & pafcuis optimis fatifque nobilior. Vtramque tamen rivi percurrunt multi navigabiles: fed excellit Doccumantif lati & profundi alvei, Doccumo Leovardiam ducens 4 ae illic in duo fe brachsafcindenj ; e quibus alterum Franekgramperluens ,.Harj lingam F R I S I X. . *3? tendit jbisjue in mare rurfui effunditur ; alterum pracipitaiu , & Incubui ac ftagnitfe mifcem, Snecam, lffam , S lotam , ftat/sram , Worcumum fer ambages contingit ptunbuftjue locis m mare cfflwt. In hunc & alsi quoque rivi [e 'tynuant, 7«i Sslvejlrium agrum pererrant-, quorum maximui '■Knerueejl, quanqmm U proprio ore ad Cuneram vtcum cogrus-™lne™ •» finum auffralem etiam effertur. Utque hmc maxima i^ne commoda, incolu ultro citroque commeantibus proveniunt, ypiofws ubique armentorum proventui ; genero[oru)n equorum . °tejinexhauflai non Colum Germania fed & cateru Europa rem &onibu6 ex petita A , _ Dividitur autem Frifia in tria potiffimum • quorum (quia nempe Groninga & eft reipfa > &: a «lam gaudet pro ditione fmguiari, atque d Fnfia pror- i®- limitem Gromnganum , opibus & niru '!c *a' £ f , ^ 9*« boream & occidentemJpeAat, aut littort vicina eft. Ti>»ai.] Pftrtem complexa , mari aut eflBariis magna exP r , cM„ multe opulenti/ama & frequenti/ima. Inh f ^^t^jC!SSS.58S to ADDIT Silveftres continentur , cum ^ ^colerlandico.Hacpau.pahiJtra&f^HHfJ-*^ Ttinum cedit.PrafctiurM commerv i l ij ^ ' HW». jLa parte aratur .frugum fatu ferax ,pafsuumn perinde idonea. Terram pa/uftrem fidit magna copia , eW««-rtvosinufumtgnU manu divendit Hujus ,ncola.ee,e fiert fa[et.animo & corpore ad bellum laboreftque maguquam re-UqutZuo, copia & delicia enervam,promti fuut.) . Siaaulis horum membrorum fua lunt opida.im etiam 136 FRISIA. pagi.Sc in titrornmque territoria jurifdiSio. Vnde in to. ta Frifia Occidentali, inter ea quae muris circumdata, quaeque aggeribus fimul & fodis munita,eodem cum illis jure & privilegiis gaudent, numerantur undecim opida: Leovardia nempe, Doccomium, Franekera, flol-fvardia,Sneca,Ilfta,Slota, Harlinga, Worcomium, Hin-delopa , Stavria. numerantur deinde in totum , accenfo etiam territorio Groningenfi , pagi quadringenti & nonaginta. inter quos non pauci & incolis fimul Sc opibus adeo abundantes, ut amplilTimis d Principibus terrae jam-olim donati fint privilegiis.Ordines Frifiae conftant ex Antntitibus , vel n mavis Ecclefiaftic£e dignitatis ho-numbus, item Nobilibus,Sc his qui hereditario jure to-parchias poflident. ADDIT. [Regimen provincia ante tempera Vrincipum & fnb Principibus. X^Ri/iam hanefupra divifam faijje diximit* in tres partes $ Jv Ofiergoam , Wcftergoam & Sylveftres. Ha partes ftnguU nonnumquam feorfim fibtconfulcbant, acquaft feparatam rem-publicam colebant; fcd ut plurimum velutt membra in commitm nem rempublrcoibant, communia concilia & comitia habebantt conjuntttmque rempubl. ordinabant. Quinetiam ftnguU in territoria. complura tanquam minores prafefturas erant diflributa, quas lingua patria ajure dicundo Gretanias dicebant, V prafe-teos Grietmannos', q tafi dicas}prStores. Pratoriam enim potem jiatem tenebant, jus dicebant cum adf jforibus fau , judicata exequtbantur , contumaces & faftiofos coercebant, multas cam fiebant, facinorofoscarcenbus & fuppUcits afficiebant; quietis publica cuftodes erant; tributa confenfu tmpofita colligem bant & in aravium referebant. Hi fujfragiis fisorum in terri. tortis fingulis defignari [olebant, annuumque magifiratum gerebant,quemadmodum & ajfjfires illorum, fed hoc anteSaxonum tempora nobilium fa&iones alibt citius , alibi ferius vitiarunt. Temporibus autem *Alber\i Bavari, qui Frifiis infefius incubuit * inclinare resecepit. Hic enim cedi fibi judiciorum omnium potem flatem popofett, & e/ienteUjure obligare Nobilitatem tota in Frim fia conatus fuit. Sed conatus illius infumum abiit. Et Sigifinun-dus Imp .fanFbione fua memorabili \ anno CIO CCCC xix Leowardia publicata, omne jus quod Hotiandi aut qutfquam filius in Frifiosfe habere ferebant,folenniter fufiulit,Fnfiofque fo- litmpe- tnndpiiftruftx : ]udui°ruwp°te[tM[ohpr‘nc,P't,ir.rntn faperur curia inllituta , penes quam jumma ejfct i“ / . taufis tam civilibus quam criminalibus ,fiquldem 'fi ^ ^ Pjmreprafmtaret. Hiprmuminiigenajuere,moxe p !> ^ indigenis mixti. Primi ab ^ilberto Saxone a r rva. ■r‘f’i omnes Sed, prafes additus peregrinus, quod. ^ ium. Numerus Senatorem variavit, licet raro mine J „ • Priore. Sedes primum Franekera , mox Letmardiafu ■ ^ “dditus Gubernator genere aut rebus geflis tiei/r». J? Saxonibus additiv I-iiri dleacres,paitimindigena,P 1sa2£^i!p&&£~"3i t!‘m. ^id hac Grietmaimitota regtoneab tpfoPrmctp , tbfente d Gubernatore tr Senatu eledt, in umPMK''' s vjtam tum r„t. P..Ji.Uret fere munus ipjis aaviiarr d Gargio Saxone^lbcrttF.lqucd^ ^ ^ ■ atum anno ci 3 10 " xv ad eam necefitatem Srl^C^Hi^rum S. f Bnrguniia Pune,fu tu fuum cedere cogeretur. H.c titufopoteftatu , quo Saxones'4 'tterant.noncontemusMreditariusDommtos&GubematorFrt. ’* dici voluit, ac jus,mpcrisFrifictcum jure Comitatus HoUan. lia copulavit.Caterum haud traqm pepuli fub ipfo & pnmufiltt 'Inis conditio fuit, cautum enim dentio, ne qukextrttpatnafua fines. 438 FRISIA. ♦ fines judicii caufa^vocaretur^ neu de quoquam ex nobilitate aut crdine honefliore criminu alicujm reo , nifi pr&fentibm Ordinum delettuAUt nift evidens ac notorium facinm ejfet judicium fieret, fcntentiaque adv erfaferretur : ultra conflit ut um modum popuhts tributum nepofceretur aut veCtigalibut oneraretur. Regimen provincia pofl refumfam libertatem. 'Y\'Rehenftsarmis ad depellendum impotentem Bifpani domi-natum , refumtaque prifltna libertate 3fumma pote flas reip. penes populum erat. Vopulus Ordinibus fuis cenfebaturf Ordtnee cum respoflebat ad comitia vocabantur, Comitiorum locus Leo-rvardia erat. Sed laxa & folutiora primo erant omnia-, multi ad comitia accedebant qut HiFpano occulte favebant. Quapropter, fuadente durateo, confenfu plurium lex in comitiis lata efl ds collegio novo inflituendo , {quod Deputatorum vocant,) quod ve» luti caput efflet Reip. libera ,& id quod in libertate foluta diffluebat, quafl conflringeret: eique collegio poflente re ex comitiorum fcito perampla pote flas conceffa in eum finem,ut in omnibus fiditis & arcanis odiri & confuli & cum Gubernatore Remp.gerere & in medium confulere poffet.ld attum anno CIO I D LXXVI. Sed erat id initio rude,?iec ea forma qua pcfleafuit: de quo collegio novo & comitiis contentio extitit inter agrarios & oppidanos. Nam quemadmodum agrarii Ordjnes tribus tantum membris,fecundum tres Vrovincia partes,provinciam cenferi volebant, oppida vero illis partibus,in quibusjita erant,accenflri-3fic oppidani ab anno CIO i O l x x v I I pofl Gandavenfem conventionem ,^4uraicigratia & ftudio in numerum membrorum provincia admifii, ut quaterna jam membra pro ternis putarentur }mox antiflttibus e repubhea dtsjunffis ,flmijfem fifiragiorum <£r juris regenda reip. ad fe trahere nitebantur.^AB;a efl res ma-vna contentione, qua eum finem non inveniret & periculum pro-vincia minaretur jnttrcefit Princeps ^Aurautts ,eoque abipfo res dedutta efl , ut partes in fubeundam judica aleam confentirent. Placuit que ut caufa tota apud Senatores fumma curia tn patria quam brevi fime difieptaretur-.dem abi a ad ipfum Principem & quatuor lurifeonfultos, ei adjunaos, mitterentur %abhu ex attis [ementia ferretur. Hi attis acceptis, tentatadenuo ,fed}ruflray inter partes amica compofitione, qmm deprehendifflent, hujuflmc-di defettu abi a utrimque labor are,ut fluper iis rebtefern decifiva fententia non poffet, noffentquein moralongiore Pfrfcul“meJlf* fuleruntfic »:Vt, interea dumProceJfoPleniw ) \ FRISIA. 23 '•«truverfa definiri, Oftergoi binos,Weftergoi binos,Sy, citres binos ex fui medio intra vertentem menfer 259 yI~ ,Lres binos ex fui medio intra vertentem meniem nerent, altertfnre nobilitate , ex plebe honcitiore alte-vero Gppidani ex ordine luo intra idem tempus, adderent ternos , omnes religioni reformat® addi6tos, . ^ros idoneos , libertatis & parria amantes ; qui ixnu-Cr° Collegium Deputatorum conficerent,5c reip. parier confulerent .* Ii qua pars in hac re fibi deeifet, fd eft> nteexitum mentisfuos non ederet,tum Principi Gu- ^Crnaion 11,c ^jj^ ifi-ei,c pnldem deii* cxrarni menlis iuos non ederet, tum 'ernatori jus eflTet ,ex medio partis iftius eofdem deii-pare : Eth$c valerent ad tempus ditium. Pronuntiatum oc Delfis in HoUandia, praCentinuo parttum legatis, anno C T 3 13 L x x x 1 V , dz? x v I februarii. Sie pouftatu pMtcs. ttenihac in parte opp,danis tribuitur.egregiotemperamento.rel- .'tepublica cumprime falutari, ex ingenio[apientifiimtPnnctpu ptOjctto , qui pofl hanc fententiem latam totum fetneftte : id quod feritemiet robur addiatjfe , ob farCtijhtnn A e?n°rtam & gratiam,quam poli fe reliquitjVtdetur. Nam '^fpore nihilin re mutatum, 1 yt-viris hifce mumu ef anm 1 , M ?uod tum raro in p/ures annos ipfis prorogatur : prorogatu na e/eblto peragitur m publicis comitas, qua menfemartu ,t-ffdum & januar. autfebr. ce'ebrantur. Collegii munm p ’ ‘ * c/ege in comitiu Franeken eodem anno lata intellig’p°te-‘-ita fe habet. . Collega five[oli, five cum ^dtirantio Principe Cubein , ojufve vices gerente Gmhtlmo Ludovico Najfovia ’ r ft» dent, ut jura provincia omnia , privilegia, polia ,J a u , r an fili lones, libertas, & quicquid hiijufmodt,fine vitio conje dentur : fi qua jam contra commijfa ,fme mora corrigantur .t yjta nec per fena nec gratia rationem ullam habeant, au 'If equam conniveant, cura ipfisfint omnia, qua a ^ ujcian am tenendam promovendamq-,falutem ac Ubertate P . linere putabunt. ,n omnibus & de omnibus hu P””"?**™: ^entfin medium cmfulantfintenHasdicant^mcludant ««-F“ iis^qua jurifdiUtonb funt-, qua cognitioni & defintUom Cuna H/ema ir Gubernatoris ,ejufvelocum nimtu,aMtnbmahum 'Pfiriorum relinquentur, five Civilia funt, five cnmmalta ; cu. jurifd,Bioni curfum morari, aut turbare , autqmquomo. ^ eife interponere collegiofttnonp iimo hoc agant collega ,ut 'frfum ifium promoveant, quo judicata exemuom mandentur-, ytnde toti in eofint, ut coSapfa difeiphna militans ftatim emen-^tur & nfiituaur in integrum ex formula d Principe >Auran~ F It I S I A. lio & Ordinibus generalibus non ita nuper promulgata , ut inido* net ordinum militarium prafc&i loco moveantur ^idonei [urrogen- tur\ contumaces, <& injujfufuo ad ordinespromotos ftipendiis ex-eludant -y curam gerant , utflipendir aut orat i re ipfa militent pro Rep. ac in armis Jint quacunque loce ac tempore id facere d Principis legato & collegio jubebuntur denique catera agant, cur rent,qua cum his fint connexa. Collega mortuo factant, ut in ejus locum altus eo modo , quoanteeH ditium y furrogeretur. Siqua res fe offerat, quagravtor Jit, quam ut audeant fine confilib & confenju plurium in ea agere, ex fingulii territoriis aut civitatibus deledos cum patefiat e fingulos aut binos evocent, nec ante e-•vocatosdemittant , quam de caufa illa eadem certi aliquid erit confiitutum.De cooptatione Principis aut Domini alicujus,aut de augendis tributis, pofcente refi forte agendum,nihil agant nifi inditi is C? coadu plenis comitiis & fi nihil tale acciderit, tamen teneantur quotannis vergente menfe Februar. aut furgente JMar-tio comitia hujufmodi indicere : quod fi facere neglexerint, pro irrito habeatur , quicqutd ab eo tempore egerint, ntfi contrarium vis & periculum ab hojleforfitn fmferit. Potejiatem habeant decernendi,mandatis &pecuniainftruen'di;mittendi,quocunque res tuleritdegatos Ordinum nomine, qui non fint ex ipforum numero: Ne quid majoris momenti occipiant aut agant, nifi prafentibm [altem collegis fex : nec pecuniam cuiquam adfignent majorem ' nflt riiretp. ac reliquM rerum monafiicarum procurent ? tendat, omnmo rct raptat autfurttvat m provincia fini ‘ ^ “fumfuum vertat,exportet,aut,fi pratentia fu* r47n.tit U orm/P t t>*r>4A /udt ; collcVA tpfi p J , ^SEBsEE;,jps% fniit,& caterorum hii firntlium. „uditum,0‘ Habet collegium d Secretu rHrum gravem p-rpf- yhoritate ntnparum valentem , pmfettii Collegioadditifunt kuafiorerdm, ^ ^ ve^ajl, tytiorutn umeat+v*fi-stt amnem DecuffldW Pr _ , y^orum untu tradat tributis > ^coluVprZt camera rattonum, prafunt I V-tm ^efteluZ &ItZum,pu,puU,cam pecuniam traltantjr&etfc. Hii ir Scriba a Seeretit ejl^malla confiat. FRISIA, Status prefentis Respublica, ^Vinnui refum totius provisi eia hodie eft penes deleti os triurff ^Ordinum inhomittis congregatos iin quibus populum untver-fum ii repr&fentantyejufque poteflatemgerur.t. Tres Ordines dico^ nobilitatem^ plebejos in agro pr&diorum rujlicorum fuorumdomi-nos:oppidanos. Funttio deleti orum & patefias annua tantum efl> nifi quibus eadem fuffragtis fuorum prorogatur. Defignantur quotannis hic I x-viri Deputati, qui collegium conficiunt. Qui ad natalem Chufli fenefcentemenfe Decembri, velut fioluto ad tempus collegio,in diverfafere dtfcedunt. Quod priufquam facianty per Uteros denunciant omnibus prafe&uris per totum agrum, <£7* omnibus civitatibus , ut in tempore deleffios defignent , qui comitia obea,nt , & potejlatem iflam gerant in annum proximum. Prafeiviin agro literis acceptis mox a nonis lanuariivicatim hujus rei c aufia conventus indicunt: conveniunt que feparatim fin-gula. prafetiurarum paroecia , conventuumque illorum participes funt nobiles, ignobiles, fundos fuos pofidentes & colentes, aut exercentes colentefque alienos pecunia condu&os,eccleftarum quoque w.iritflri: tantum plebs infima & mercenaria , opificum turba excluditur. Ita in fingulis paroeciis par ec eorum fu fragiis ex ipferummet numero eliguntur duo , & fere ii, quos vult^profectus,cujus gratia potens efi. ^tque hi eletti pojlridie,aut tempore prafixo , omnes ex omnibus paroeciis in vicum totius prafdtu-rapraupuum , in quopra fetius ex more p>ifco jus litigantibus duit t coeunt, & pr*j?diprafetio ex omni numero eorum, qui in ea projectura pradiorum domini funt, per fuffragia duosdefi-gnant ad comitia ituros, quos Volmachtos voce patria id esi appellant: appellant verofic , quia JinguU pr&fe-61 uro, & fingulo civitates {nam civitatum hic par (fi ratio) ple-fiam poufiatem faciunt iis , & jus in eos conferunt agendi fiatu-endtquein comitiis, quo communiter illic agi ac fiatui filent. Hos duumviros deleti os voco. Et raro accidit, ut non ex his alter fit ipfi profetius Gnetmamus ,fuffragiorum moderator , atque arbiter , alter etiam gratia obnoxius ,■ ac d nutu ejus pene pendens, nifi , quiregnum in rep. tota tenet, ambitus ambitum retundat, ac jugulet, ^Atqui lex jubet yjie quifquam Volmachtus eligatur , nifi qui reformata religionis in eccleftis hic publice recepto focium , ac fimul Rifpanico factionis hofiem fi profiteatur, quique in munere non fit , ob quod fiipendtum capiat d Rep. uni-1/erfa, Eademque lex apud opidanos quoque valet : apud quos compen- F R. 1 S 1 A'- S«i2^»StSfSS5S ‘‘cmregHUriur ac $%::rSS55&«3S4si “ut prsftttura unapluresve dHettosa J 6 civitMaliqua Tldfir nf' ~*iai + * tjYyj 1 }ltSYdtsiTfl Q J v • '_ -» -»* — datpr°W • f cwr/3 fit .hoc tamen tenetur perpet no vy,,,c , ^cedatvem giorum rationipropterea ne hilum qiil m br£fcfl;urAm daf- Kam ut unim civit at'u in Ordine (no ^unrnp^ jved fe fua unum efi fufiragtumjtve a duob^Jr co„fufioque vitetur, pluributjftve ab uno. Sed ut facilior ra J etft legecer~ hoc tenetur ut plurimum , quod ante cltxi. ^ r aro alibi tam fedem non habeant, tamerfob loci com _ Leovardia etiam nunc , utiolimju p0ftulat: * Principes, aguntur. Aguntur autem quo te r februarioau» fed anniverfarta ac {lata quotannu fime .■Jjjner/i diuturnio- sisss»fjsis^s55S /atri/ cpus,fumgJvtuT qui in mu" , novandum,augendu. dem detribtaUyveRigaltbue,por o^ ^tj-ceptAtur tic decernitur. runtpVneinfimta^mmunm frec^ cmunUme^ximc ea. iiciuntur.Et hac pier api “l™’’ mAndania pertinent,™ qut-<]UX ad honores & frnBuofa rn dominatur, & vanos ludos 344 FRISIA. hoseriim id jiu cft, nec penes ullos alios: qua fi extraordinaria funtytit hodie uftu habet, vocantes in Uteris , per quot comitia in» dicuntypr&cipua rerum agendarum capita edunt, ut Volmachfi es reblius poteflate & mandatis infirui necejjariu po/fint, ubi coiere, & fimul ex omni populo admtfiis viris bonejlis cujufvis ordinis, quibm audiendi (ludium e(l,pramij?ifque ad D E V M precibus, praeurte verbis ecclefiafte ,tunc nomine gubernatoris collegiique, qua agenda funt, proponuntur; additur que ut plurimum oratio brevis,qua graviter fere monentur omnes, ad quos id pertinet, ut poflpofitis ajfetfibus comparent animos fuos ad bene confulendum jReip. Tum mandati & poteftatis literze expenduntur. His expeditis, ea qua viva voce paulo ante in conventu omnium pro» pofita fuere,ut certius agi pofit, quaternis exemplis deferipta de» leitistraduntur. Simulipfi quadripartito divifiin quatuorcon» claviafecedunt deliberandicaufa,0(lergoi, Weftergoi, Sylveflres, oppidani; defignantque hi ex ordine fuo tres.caten binos,in colle» gio IX-virumper annum fcJfuros.Eodemque modo agunt m edm» dis iis, qui tum in collegio 111 i-virum examinandis rationibus, tum in altero virorum totidem regundu rebus maritimis, quod' Doccumi e(l, funt futuri , edunique hic fingula conclavia fingu» l°s' Quodfi mutandum nihil videatur utreque aut alterutro in collegio,prorogant iis,qui tempus explerunt,munus idem,aut mu» tatis quibufdam alios in munere relinquunt, ^it in caterisdefi» gnandu, qui in numero r x-virorum & i y-virorum non funt, aha tenetur ratio. Nam plurium competitorum nominibus propo» Jitu , m fingulu primum conclavibus certatur fuffragiu : deinde ccncUvtbM fingulu ad confinfioncm ^ualemcuncfut redaSkJ di-verfacomUvMtant,J],„contdd.tur ,„wL«-mtatur.Ncc a/iter detrihMil> de lcgtbUi,deabis Retf .partibus, de pace, de bello, de belli ratio, tiibttsagitur. Habeturquehis id ratum non quod plurium dele. Horum fuffragiis, fi delettos numero cenfeds ,fed quod confinfu plurium conclavium probatur. Cujujhbet vero conclavis hac fen» tentia ejfe cenfetur , m quam plures in eo deh Bi plurefve prafe. ttura aut civitates defeendunt. Nam ut m univerforum deletio» rum conventu & atiione, cum conclavia juntia funt, tot tantum fuffragia numerantur,quod funt conclavia,eaque jure & pote fi a» te inter fe paria, ita in conclavibus feparatis ex numero civit a» tum autprafeliurarum fuffragiorum numerus afiimatur. De Defummo pni/incujudicit. 77 Pritre RepMica qua fui, Prmdpiiui fuit. reliquus iu popu. Satari libertate manfit fummm Senatus , & juri dtcmiopre-feiius,cum patellare ampltfma & maxma.Pnm Senatore, ab liberto Saxone datifuerunt numen x l , Frtf.t omnes; & hu peregrim pari fere numero fuerunt ynonnum(jMm vero J jore ejuam illi}uti Principi p/ace^at.Tandem ci Care o ^ /ex fer,pta , ne pauciores utique quam quatuer ,n ■- ,m q, Senatuejfsnt.quanquampluribus effeliceret, 1uer" : plure, ut plurimum fuerunt. Mu"ul.t0['ZtlZl hoc pendebat. ficuevtdercturPrtncipt; a cu]M volunt < [alirtan. Et primutemporibiu fui Saxone Prmcip , l foroque lo- tum quotannis forum agebant per f jeOT aula colloca. Ctu erat conflitutui Franekera , ubi Frtnc p j . ^ magnifi-trerat; deinde Leovoardia, extruUa ilhc c faUa perpe. ea; & cum tempori, lapfufiri aS^, R’i Bilfaniar. tua. P.efumta libertate,quum i,, qutbenep t;Hrque partes eum honorem adepti erant,ai regem rejpettar f r n-.tui vf. elam palamvefoierent.quodperKtM^^r*^ exteri, detur, omne, Lui abdicat,fuerunt ^^{ZlfZfei.^od v^dr~\^p?z*£izr~ tue.Sed & harum tres,Sucquetue.^ixomu , atiueum numjludio anno CIO I D I X x x °c° ‘ entionata i:,ira vacuum reliquere. Pimlcpeft(enatM H C„ u Senatu, ‘Deputatorum collegio de muneru lu P^am j enim cenfebatjuum effe cum^"nJdem ftatuere, rejfkiens fci. •mnibus qua ^PfZTrlbPrincipdJ acia: collegi, curam 2>i/5 F R I S IA. collegio DeputJtorum,oppidani fere omnes cum Senatu faciebant: Nec ante liti huic finis fuit, quam novus gubernator Guilielmus Ludovicus Comes Naffovim tn Frifiam venit Js potefiatis & mandati Uteris d generalibus Ordinibus , uti mos in foedere fociorum habet jnfiru&ttoy quarum argumento fines munerum Senatus & collegii erant defcripti , hoc affecutus ejl autoritate & (ludio fuot ut Senatus poteflrate ampliflima dicendi j uris contentus civilia caetera pleiaque cum armorum negotiis collegio Deputatorum curanda relinqueret, exceptum jus confti-tuendi Senatum in oppidis Frifis. quot ut d Senatu ad collegium transferri paterentur oppidani , nullomodo perfuaderi potuere. Senatui eadem patefiat in jure dicundo,quafuit fub Principibus. Prafidem habuit perpetuum primis amis Hejfelum ^Ay-fma ufque ad tempora Leicefiriana : quibus cum is faClioni i-eiceftriana bono publico periculofa improvido pietatis fiudiofe snifceret, honore exutus efi. Nec ab eo tempore quifquam locum idum rttrfum obtinuit 3five quod perpetua patefiat hujufmodi libertati gravis videatur, five quod convenire Ordines fujfragiis in tinum non pofiint. Prafidis vero vicem gerit is, qui ex omni numero Senatorum* [fiunt autem XII, fujfragiis Ordinum in comitiis leStifin dignitate Senatoria tempore primus efi , five rejpeftuge-9ieru aut honoris cujufquamjurifve alterius.tfique hoc tn Senatu legitimum , ut quo quis prius aut pofierius Senatui fit adfcrip-tus,eo priorem pofierioremve locum in itu, conceffu , dicenda fen-tentia teneat. Tanta quippe Senatoria hac dignitas cenfetur, ut reliquos honorum gradus Jplendorefuo quafi obiit er et. Id vero in more eurnn pofitum eft, profiLUm abi„ftituto temporum Bur-gunduoi um , ut qui Qufiftor m comitiis creatur colligendis & in vfum Retp.erogMducenfibwiu , Principis ^ , per quem ji tpendsajoLvuntur Senatoribus his , & Senatus mim-(irujcuuttifque adeo qui cum Senatu ccharent,is, inquam , Qua-fior , five in Senatorum numero jam ante fit,five non fit 3jus ha-beat mgredimdi in Senatum quando vult,aut cum negotia Qisa-fiuraid permittunt, pofcuntve,ac omnino inter Senatorescenfea-tur: quanquam idtm nunc raro,cum ferenda fententiafintopra-fens in Senatu adfit. fiententiam autem tpfe dicit nunquam , non incivilibus caufis,non in criminalibus. Habet Senatus, ut habere foletjfummum fcribam cancellariiinflar, actorum chartarumque publicarum cufiodem, do&rina titulo infignem : & alterum prioris vices plerumque geret,tem , quem Secretarium vulgus vocat: utrumque ab ordinibus populiin cemtuis defignatum.' St hiopera feribarum aliorum, quorum certus numerus efi , & quafi colle- ' giurrt gtoijn confhtuunt,utuntur.' Et quia Reip. quam Tnaximeintereji Jontes criminum reos animadverti, eft in Provincia hac Procu-at°r generaius jam olim fub Principibu* inflitutut> cuju* peram-iu-uH°^ke eft tynitaf, er magna cum Senatu provinciali con-Jyttio. Nam Cape in rebus sravtbusd Senatu vocatur incu-rMm .fo .. ,, ., ^ afolo Procuratore juffus ex quovis univerfa regionis » y ttcresiftoscriminum majorum reos abripit tn cArce Qriet^ *~eova.rdi& efl .commentarienfique tradit. Nec omn*n° in Cannis aut oppidanis Magijlratibus refragari >r le?e, fe 'Tsffiaassuw.-p» ttist rata, & primo quidem mediterranea , WKO fafto a Leo Vardia,unde ad maritima porro progredtemu . L 4 leovar- 2-43 'F K I $ I A. L E O V A R D I A Y Eovardia diftat Doccomio praiterproptcr I duabus leucis,urbs magna ornata,& arce egregia, *,/eademque Comitatuum Oftergoa , Weftergoa , 8c Septemfylvans caput: ubi judicum confeflus & Can-cellaria Friiiae totius eft neque ab illo datur ulterior provocatio. Leovardia natus fuit Georgius Ratallerus, Conliliarius regius in Senatu Mechlinienfi ,Iurifcon(ul- — , clarifllmusfane & utriufque lihgnae dodif-limus vir. quod abunde teftantur pulcherrima ejus fcri-pta,typis jampridem excufa. ADDIT. [Leovardia civitatum in hac Friji<& parte maxima hodie ditiftimafretjuentifsimaque. Putatur civitatis nomen & formam induijfe anno circiter 1191 , cujus etymon quidam dicunt d Leovardo celebri olim ad Middehyiam Oftergoa & l-Veftergoa divergtumftabu/ario3&' hofpitesea tranfeuntes pretio accipere fohto. %Alii nomen derivant d veteri quadam arce3FriJiis ditta UeetoarDen-^lbtmtS. Verum perangufto mcentum ambitu; 00 loco}ubt hodie pareecia efticumfano> cui Nyehove, id efi3novi horti aut aulAgnomen eft3medip civitatis,/patio, uti eajam habet, ab occafu in ortum fecundum boreum illius latus porretto. Situm autem fuit loco editiori, cujufmodt loca populari UnguaSJV ttvdt folcnt appellare. Jlioxduoyicicentigui,Oldehova & Hoca,«- «,*.« —7—-- ' --y -.............. 7”"'" -«11» c pafftiwn ambitus ejus intra fofas contineat', complettens Jpatium frequenti domitum Jplendidarum & continuarum ferte fecundum varios vicos obfitum & oppletum , cum pluribus facris publicifefue Mibiss egregtu, Cafielium olim a S axonibus illi impofttumfed populo Ubertatem repetente,ando millefmo quingentefirnoottogefi* mo funditus everfum. Duo habet templa in quivusfacra conciones habentur. C at erum hodie urbs efl ampla, elegans, opulenta, /plendida, populofa , adtficiu magnifica tum publicis tum privatis ; inprimis curia provinciali, domo Gubernatoris, virorum nobilium adibus , illufiris ; templis egregiis & fublimibjxs vifenda, horiis amccna , viis munda, fluentis & rivis varie fetta ; atque hinc navigiis mediocnbusfcaphis,ac lintribus,ommfniparte per- / i- ■.(t '■-J » u < t * RdeJhutS 1 Xacopp^njlev-her y a tfhv.hrc\l 2 Ouhttoafshcr-ker P ttnebopfi terJiepcl. f S■ Catryni-kerck 7p'Clarijje-kerck StLJflu tf rJ)e ntjehorn ut Jla. CoUjtt f 'K ■ > LEO V ARDI A. 249 tpeabih* • eadremque plurimi* ponticuli* Uti* & filice plurimum inftar viarum (Iratis juntta: vallo terreo late & alto , fojjalata & profunda , qua vallum ambit^ircumcinUa^ quinque tnfuper terrei*propugnaculis, fojfa itidem pracinfiis,quatuor ma]oiibu*t tsno minor e,munit aequorum duo per collum prominens vallo con* nexa funt , r eliqua foffa perpetua circumflua , omnia forma fere Hvn*. Poru in tttgtorum, qua caravella vocantur,ad ipfam urbem Pa *e 'f er. Leucae plus minus fpatio Leovard.a diftat amp mus pagus Swinchemium , locus celebris naturalibus magni illius & jam pluries nobis laudati V\,Ii > =j (._ SSsSSSSSrSs: tia, denique omnium virtutum, & qui eas ^nmrc^ tor fummus ac fautor eft , ut non i.r*ime”t° nempe 8C teris viri facerdotiis,Divi Bavoms apud G PODocScomium eft in ditione Oftergoenfi , & Gromd|a «juidem non nifi quinque, Franekera vero BiS&isfFEBE dum plurthm nimbus aci^f»m,sn 4mnum Uvta primum ,dein,noeea„umva^feore ^ucd SMgum vo. eam) inter in Mas ^AmeUndtam & Scbtormmachum ,ejicit. Vnde urbs commerciu cpfsortuna.Curttm habet perelegantem#», mini proximam-, & pontem ingentem eidem fimainimpo^um. Sjo FRISIA. juxta curiam,longum pariter & latum, c lapide fi rodi uni,&/r-lice ftratumflui cum proximu platearum partibtu , quas flumen diremit, fori rerum venalium vicem prxflat. Sapiiu munita urbs , & rurfui munitionibus fuit nudata ; deniijue bello hoc nupero , quod pro libertate contra Hijpanos geflumfuit , majoribus quam umquam operibus ab ilkfir. Ordinibus foederatu eft permunitum : vallo ingenti terreo , cum fex haud parva molu pro-pugnaculis,circumdatum, vallumque ipfum tr propugnacula lata ac prcfundafijfafiru mCia: anno cid idlxxxii Tem-.plum in oppido unicum , ccemeteno amceno ac ffariofo cinCium. ^Annona copia perpetua & magna,quam rivi,flumen, mare au-gent. Hoc vero huic oppido pracipuum eft pra extern qmdfedcrn hichabeatcoUegiumrebusmaritimu prafeSum ,TranflaLanU .&Ci(lavtcam commune- cujus poteBas & curatio late patet,uti lltZcre%iC ^ D°CCUmUmp°PU‘° >f°'- Opidum (ane infigne, ac vel eo nomine fatis notum, quod ediderit Gemmam Frifium, Medicum Mathemati-cumque dariffimum. qui poft edita quadam feripta lo-cupletiffimos fu$ in utraque arte proeliantia; teftes Lo vanii.anno Chrifti i ^55, relifto Cornelio filio , eiufdem’ profeffionis , deceffit. Adfervatur hic magna cum cura manufcnptus Euangeliorum codex, quo ulus eft Divus Bonifacms.anteaditius Winfridus. qui poft Divum Clementem acriter in hac terra promovit Catholicam fi. (A^l,^arty-10 tandem •lma cum quinquaginta duobus fodalibus,uti narrant,affetius,in ea Hollandia regione, quam nonnulli vocant Weftfrifiam. ubi fupereffe adhuc SKBSSSSse- ““ franekera. ■jp R aneker A fita eft in ditione Weftergoenfi , JH & Leoyardia duarum leucarum intervallo abi •*" juncta. ADDIT. [/;; foio ad arandum fimul & pafccndum uber* rimo Utifimocjue , crebrii & infignibui vicu in ambitu urbu ob-fito , quorum quidam oppidorum [peciem referunt. ^Adjpicit ad ortum Leorvardiam , ad occafum Harlingam^ad meridiem Bolf. rverdiam , ad euroauflrum Snecam , nec procul hinc dextrorjum Apparentem lljlam, E yribiu mayime vicina ei cjl Harltnga. ta* habet fes : canales magnos .per quos navig . J^ ad- ^^atuor.fuburbtum quoque haud temnendum} duat^Aca» itcens, h demtampublicam accepit ann. iS^S- }n J potu.re- iU7jP}iit,Ss r V A.rn.rnne fcconornvA>qut eAm. »/„ V.r J .CiKS^^^sysiaS: -»zra. Portum hal/et non incommodum^ -xta M„ccumum vt-aboppUodtsjmftum : rt&ain occq^ jHaccumanus -cum celebrem & m.%nT’JU‘dvUoompreJ[ui efficit, « ■aggere e)Us orx dejoJJM v ^jgMU ad ipfum oppidum .FUvum effundens; n"»5 r\...aue utitur Worcumanoj. cjuo et- fjprtirtpt Prrotpr hunC PortU q ] ...._ ,+,+mv+iinit/tte ret ...4“ °ppiu ■ & Per eas jortunant jn»>" • maritmas ohmufurp^p s J.o ^ ^ s;;r«r?'— »'?V' ^ !<5 FRISIA. 9«» her& dimidio inambultins obire poteft: olim muro cinftrii nunc vaHo terreo & fojja. Pepuhfi ejl,ctegani & frequens, rivis ferflua , & inde navigiis minoribus pervia: curia illius vetufia onagis quam venufta : Templum unum ,fed fatis magnificum, ^gerillim adpafcua pariter & fementem faciendam peridoneus Snecafemileuca tantum ab litta , Leovardia vero tribus leucis eft abfita. opidum luculentum, & patria loa-chimi Hopperi, lurisutnulquc Doaoris eximii, qui & varia maPTlil ilia CUm lanrit» i-nn-, j • r • o_ ee^eeee= loco,quo ante ipfum Pnefes Tifuacus. ADDJ T- lHaccivitm antiquitate illujiris , populo fre-qum,«difiaispulchra,pnbe munita, annona dives,inpr,mu pi-jnbut lacufiribtts, quo omnes altas Frtfia civitates fuper at-, pifatui multum deditu, nec d mercatura ac opificiis fellulariis abhorrens-. ingenium etiam populi litteris & difiiplims aptum-, inde nec eijpernanda illic litteraria fckola, Leovcardiana, uti creditur frequentia difi entium & fiipendiorum modoproxima. Vrbs ambitu non eft magna: hodie muro intrafojfam cin£la,cm vallum e terra intus additum. Difiat d Bolfiverdia verfus orientem militari agro humili,aquis obnoxio paff. & ultra eum m eandemplagam minores at,fl agnorum in' par. omnes pifcmm copta abundantes , qua non folum Sneca fal tifiturfcd alia quoque oppida ubertmfruuntur. Major, Sneca-nta appellatur; ex qaorivw recta linea urbem influit, navigabi-fai3eamqueperluensubi mceniareliqwtfllftam vicinum oppidum adiens;eaquefe£iay uno brachio Bolfrverdiam petit, indeque 'Franekeram & Har lingam; ait ero in auftrum decurrens, & plu-Tes vicosaUapfia , pcjt Woldefendam vicum lacui Slotano infunditur , atque hinc Slotam defertur , atque inde in meridiem pro -grcffln,per canalem Taecnu inflnum auflrinum exit. Ex eodem lacu Snecano & alter rivus latus & profundus in ortum aflivum egreditur: qui bafartam divifus , parte una Mfumum magnum Magnum pagum jiringem, in feptentr. Ungo traftu extenditur T-eorvardiam ufjue ; parte altera ^Acrwnum attingens in Sihc-fircsabit, eofyue pererrat. Vnde commeandi commoditatSnecanh Atque ipfis etiam Leowardianit tn omnes plagat.] _ lifta diffidet Slota leucse unius intervallo, neque mu- iis,fed foffa dumtaxat eft cindta. a t ^ rn-_____a 1__Weftervoa, 6 neca tro- *is,ied foffa dumtaxat eft cincta. duplici damnrum (tri* nuirum frontifficid (iOlCX n n,ice Jeci latitudine pene nulla. Nam vtct untM tnr \,' J .Iverf0 r firatum^rruAt* &r»n* yyindicr Ce curvans\ quodamnu principio cie, ttudii Mrotjuein margine arbonbwi procent[epty , :ucMdalhc. modica* templum unum.Oppidani rem rupe . quanta pegifunt; maxima htc navigiorum copta I vix in alteri, hujus prorvinci&oppidu] • , auftrale, Slota vicina eft lacui Flevi, & ad la^ J illum magnum Taconis exit in Jinum ^ q ^ p0rtM habet Sedpergatousdemcep^d^ ocddui),euca Sed pergamus demceps au “■----u ]euca tam:am abSe^arcemSpr-evalidam & in ea Prx-Mi^m mUitem : & opormnum admodum por- tUAD n IT T Nunc civitAtum hujutpravinci* poft Leoroar. diammdxima '&}op«l°f diti/imeupue: quondam vteulu* .bfcunu in extrernoltttore Wejtergo* ad •istu:; »tandcmyuictvim» accefU, «am 2^-4 F R I s I A. quum murk cinfta non ejjet-y quando autem Hlu cingi caperit, non fatit conflat. Oppidum ipfum ampliatum fuit ob hominum ifluc confluentium copiam anno CIO IO XLlil. & nova item accefiio-ne auCium anno CIO IO lxxix , confilio &ftudio Guil. Principii ^Auraicii ingens vallum terreum cum lata profundaque fofflt ctrcumduftum , 6^ ^Almenum totum^olim viem oppido vicimis% oppido comprehenfum. Nec hic res flettt^fed crefcente populi fre-quentia^nno Cio 10 xcwu^urfm moenia prolata; oppidumque m eam formam redattura^ut jam quarta fui parte «e mari alluatur ; qua firmifimis operibus contra maris vim efl munitum, figura fer e quadrat a efl-, ambitus Leovardiano paulo minor-,vfilio propugnacula otto vafla molis ex terra aggeflu annexa. Solum circa oppidum humile & inundationi obnoxium , fi aquarum clauflra aperiantur: unde obfidio & oppugnatio difficilis.^4ger & gramine Utus ,& frugum facundus, & pagis frequens. Portum habet amplum-, denique emporium cfl per opportunum,licet naves 9najor es,ni fi parte oneris expofita, ad urbem accedere non pofiint, ob vadofum maris afluarium illi objacens. Vici oppidi elegantes, mundi,refti',plerique rivis navigabilibus interfeCti: adificiapulchra : porta quinque: forum medicum : uti & curia : templum unum,loco ubi quondam ^Almenum fuit.] Worcomium eft ad illudipfum occidui maris littus, Bolfvardia leuca circiter difutum. ADDIT. [Antiquis Woldercum dittum ,in ora Plarlingam fequens, plufquam duobus magnis militaribus Germ. in meridiem ab ea remotum-, ultra Maccumum uno: agro circum ubere ab omni plaga-, fed Flevo ab occafu infeflo , maxime quum fpi-rat vehemens favonius aut conis. Portum habet ad aggerem vicinum , fd admodum exilem,objePdu pulvinaris ora appofiti utcunque tectum: ob quem rebus quoque maritimis pro modofortu-na incumbit. Portum ei efficit rivus e vicino lacu , qui Worcu-rnanm dicitur,in quem plures rivi e vicinis lacubus confluunt ^unde commeatus hinc inde facilis, & ptfeium incredibilis copia : rivus autem ille ubi oppidum perluit, per canalemin uggere defof-fum in Flavi afluarium leniter influit. Oppidum hoc diu ap^xicv fuit,ac proinde pradonum injuriis expojitum : interdum caflellis preffum aut defenfum,& Hortingiorifm potentia, quorum res ibi magna olim-, & arx circa templum,quod oppido unicum eFl.'\ Hindelopia ad idem eft mare , 3c Worcomio fefqui-leu£a tantum abjungitur. ADDIT. [iAtque militari non integro fupra Staveramad Septentrionalem locata; cum portu obfcuro, fortuna tenui*) fifta- f'mi & mviculmtt, rufticequc rei plurimum dedtU, a emmer. . tamen non aliena: mcenibui carens.] _ . r Stauria lita eftad mare meridionale m faucibus •acus Flevi, adeoque extremo Frifis angulo , qui Hol. landiam proxime adfpicit, femileuca dumtaxat ab Hm-dclopia. Fuit antiquis temporis civitas admodum po- 'ens, populofa, & ampIilTimi territorii domina, cmteras urbes longe exuperans, ac videntur eam inhabi-tafle tunc temporis populi illi quos Plm™ incom. cat- atenim crebrze inundationes aliaque m;no. »oda graviffime eam non femel afflixerunt, hodje,_ rem redegerunt fortunam, etfimediocr ^.ut Siie dt opidum, & iiirer Hanfa Veutod ^ nobis de- tS&B&S$5SS&* niagna ex patte munitae. - o tauri PrAterhacopyiut*)** .. Adorum tmuh , five , agn & tsam atque commercia. Inter quosL. , procul a Ijivi- brafettura Collumanx caput in 0o”er&° 3ner0tuttionum illic co- rfutrio, f ^ pianon minor , quam tn reTP commoiemn- tci< pulchris , fed ita 'm longitu me r reffurA Meinaldumana niri nonpofit. •D«'2.Bo iLard/a tr Franekem fluens. Maccum ...Aflura; Woafermn , Belcumo majw, '&‘portufelix”!& mercimonii!frequens. lowera ,m WeSier. £6/ , /ra/riar» Ha/c/ieMM , mgmtudme *n ZS6 F B. I S I A. porretta}c&terii vicisprAecllens. Hcrenvena9pxreeciA StOtdnd, in Silve/irtum rcgtone , folo palujin , nuper adeo nat a i proventu lituminofr glebf,, quam in Hollandiam& varias partes exper-Wirdumum, m Oftcrgoa, Lecwardia vicinum verfus me-ridiemjnultis Nobilium anibus infigne , cum fano eo regio duabus turribus confpicuo. Hallumum , domiciliis prodiit*ue nobilium frsquens.Coteros vicos referre longum effet. Frijia huic objacent infula duo ; ^melandia. tribus habitata Vicu^ & Sctermomcoga , Weftergo* & O/lergoa littora tegentes, M D «t D C pyut xi 11-viri jurati tribunicia potefiatis mox d cal. lan. totidem fibi afeifeerent ex honefliorum civium ordine, tnaximeque ex iu qui Senatu tum decejjerant, ut ex iflis & ipfi* afiifcentibus franekera. 1<7 •fcifcuntiists (numero xxvi) Senutui tunt copia ejfet deligendi XIII qui tribunicia, potejiate eo anno Remp. curarent. ExcuJJb Htjp antarum regii jugo, & reftitutapriftina libertate, coMituendi aiutanmfenatM , Gubernatorem & Curiam fummam manfit per «liquet amet, tam hic quamtn aliit civitatibus. Sed Lm libertate eoUegium ix-virorum jutfuprema cuna «i fi Lcmtur civit a. 'Ut,«que jure fuo decedere nollet, curMm^Jlmen evitate, i„ concordia miretur. Sola Leovoardia propoj f . cuna,iit quitum in Senatu erant, rnunut,*,. t afau tno-gamt. Interim adjuncta Jibi Franekerapervti 3 re permit- tihue, quibui ufa erat ante Saxtnum ‘mPer!‘‘ .’„„alibu, impeditur-, & i„ hanc rem diploma ab dvit anno C13ID LXXXVI. ^Z.Confulesq^ Jiifmodi. Sunt in Senatu,uti ante . nuncupant, due- ^fr> Scabini fex,Senatores, quos addet e jn CHria oppida- hti annum in munere verfdti,prii- calen . ' ctvltau-fin‘ na congregati,nominanttotidem alto ! ,0Pc j b.tiamum ver» fingtdes,quos Senatorio loce dignor judicant ^u[0m e,,1i qui pritu eo munerefunSifuerunt. ,, . vec quemquarrt pumjudicium, judicio 8n'wr/°LBW'^ „ fuerit proba- mismms- t,J-r3e>: jif quorum annus exit, ^ & Senatores 11 elt» nominatu,Confulcsi V »Sc quam resconfefta Promcttere .Nihil fcgrati«,nil]t^™^atures,fed fecuturor dttta-pturos,nm cum ” rfW6„/,/. relpeBuros,acmn nifi tnen confcienrufur ,& ^JtffrZ fuu defignaturo, : EfoSi thniiures. Vernm 2;S F R I S I A. Verum anno ctD iocx[urgente, ipftikalend. hvntmt, rjunm nonita pridemJimultM &fafttecontra Senatum in civitate ejfet orta , vilifimi quique e plebe afaffiionil ducibus commoti, in curiam per vim evadentes, diffugiente Senatu , pofthabito fu-praditto more, conjiitutionem novi Senatus fui arbitrii fecerunt: vehementiffimis autem fattionis illius ftabeUis m Sehattm afci-tis,urbstotainpartes abiit. & quanquam proxime fecutis lan. (alendis atque aliquot deinceps annis,redintegratus in fpeciem fit legitimus mes-,tamen ea arte afiim,ut haud facile cuiquam, m/i qui earumdem partium effet, aditus ad cunam patuerit. Frater. quam autem quod novi hi Senatores eadem & pejo'a 'facerent quam ea ob qua priores fuerant criminati, (e- .n...:... . ’ mmmm terceffereffsdfnfira. Pofiremo ne tota Reftubl. detrimentum pa-Teretur m provincialibus comitiis anni Cio id c xv decreto om- nium Ordinum, Gubernatori, collegio i x-virorum & fumma cu-XiamandatumMent operam , ut partes ad concordiam reduce, rent, autfiid mmus fuccederet, quoquomodo difidium fument, ne quid Ketpubl. ex eo detrimenti caperet. Hi, amica compolitio. ZerLP s^^h 1 t!iniem v 1*1» decretum erTent fn *1 M ’ '» concilio juratojar» Teth^-rT/ HjT“n ^lend- ^r.proxtmasitumde. natum aut tn concilium juratum poft hac cooptetur Ne^mmSe’ ter eos nominetur,ex quibus ilii e/jgtdi erunt,nifi qTcumEcde'-f,a dodunam hac regione publicem templu [Lite confindat atque hunc conjenjum fuum aut facra Synaxtos ufu aut " * raento confirmet, quique poffefomes immobile f in civitati**att civitatu territorio habeat 3 boftjfquefit Hifpanorum autfaftio-r.u Hiffanica , vita fideique integra , & confervandi flatus pral [entis fiudiofiis.Vt Senatu43exafto anno muneris fui, prid. calend. ’ lan. ex melioribus civibus nominet XII ; deinde ipfis calendis edat alios quatuor3 qui non fint in concilio juratorum 3 nec 'tn numero vicenorum arma in civitate curantium centurionum & vexilliferorum : moxqup in curiam vocet ipfum concilium juratum xill-virorum3ac vicenos armorum curatores3jubeatque tum bos tum illos ex ordine fuo quaternos edere per fortem qui non , fint FRANEKERA. 2f9 in numero x 11 eorum quos Senatui primum defignavit: &" *l «cadat fortem eos fortem caderent denuofirs tentetur}alujue €3ctra cum numerum defigneniur: hoc autem modo tum fliJ] ra~ &*is Senatus 3 tum reliquorum forte editi, ex civium honejtiorum ojdine afcifcmJbi altos fex .ut fiant omnes XVW; W f°™ti in* terfe rejettis novem , totidem reliquosdefignent conjUtuendiSe-^«tu4 patefiat em habituros. Vt e Senatu quotannis decedant tres. COnfitl nimirum unus, & ex cateris duo: fed ne uterVHe£/ ** his decedentibus eleftore IV ex numero illo XII, ^u, ,t ^ 'Kttio hujus attionis nominavit, totidem fuffictat: u v efatu cooptentur in concilium XII l~v*riim-i^ena /fi tirncondi-«d id confilium pertinentia peragat ex more priore r r **one rerum prjfentium. Elednemofiat, ^ "Z Mone fi-de/pedali provincu.aut in quafiura Jle- : ne.quipracedentelmoeleBorfuit, fi, ftQrdefignetur.Vt Senatus in eam formam jure q pr0~ Jn civitatibus reliquis: finiendis litibus eorno 0J ■ ^ aliis 'jHnciet, qui conformis fit ordint ufitato n0V\ Senam bu]usprovincia tribunalibus. Vt kpmfi* cum 1 . r 0pponat, Premulgetur: contra qua omnia fi qtsii nitatur , a j Teus fiat turbata quietis publica. Triduo ante ' rfC conve- 10CXVI , mutata nonnihil prima d^rcttMjj^ mm ^xvrJnspsgztt cras?; ^ pacata in civitate omnia. j , /j. A- Rniuii>cluum ^e' Porro S enatus univerfiu civitati prae! ■ Unitate ^tnendum a/iqMdfitfragmfMtP*™- ‘ hs quadrantes 7 authontat e eminent, & pervicos Llc ^iumque chita- t’1 portae omnefcjue m urbem ^ culios ejf; litterae ^ recludi curat; per ditus per prafeSum f ; pcteflatem citandi, ^t&CXSSiSlrita,ia.ii ^squond-a infulfelliisverfarip^m, f da refcUbant: quei tame nunc aliter babet.Senatores <- audiunt, arduum curant, opera publica cura fua complethmtw, ejueftorurnque fant. Senatu* hodie tres Syndicos habet, I.V* Doti ores : per quos Senatm lites civium graviores cognofcit, dijudicat,fententlat format, fed fno tamen nomine pronuntiat. Ex horum numero mus plerumque eidem Senatui d fecrttis tft tr chartarum publicarum cubi os, qui collegam habet honore-& commodis minorem, & plures amanuenfes. gluxllores civitas habet IV. Horum primus aram civilis curator & prafetlus , cen-fus civitatu omnes colligit,curat, confervat, & ex voluntate Se. natus & prxcipue duorum adihum erogat: & his atque confidi-bus quotannis reddit rationem, creatur a Senatu,mmufque llhui finguUi annis defimt, l,cet,fi bene munere fungatur , m plurimos annos continuetur, aliter ab eodem Senatu editm Jenfus (a. T ^^ruEcdefixfchoUque ReEkori & mlgt- Jtru <&‘c.flipendta ex tu perfolvit. Tertius curam habet colligendi cenjus ex agru fuburbanu Senatus jurifdittioni fubjeBis. Quarto publicamjccnf mttonum urbanarum redemtores, numerant puod ctvitati debetur, gyam quafluram qui admmjtrat }ex more jam recepto fummam pauperum curam commendatam habet, quam ATchidiacomam dicunt3ex commodit nihil percipit, Efi & in civitate aliud collegium cura armorum ac vigilia, fumprapofitum , in quo funt cohortium [quetfunt in hac civitate) prafettifive centuriones & totidem vexilliferi: cujus collegii Ttiunus efi , operam dare ne quis armorum aut vigiliarum fit de-felitis, caterum totum pendet ab authoritate S enatus. Hi centu-- rumes & vexilliferi quotannis poft cal. Majas d Senatu 'e triplici numero d cohortibus edito defignantur, Franekera» res fe habet tn hunc modum : Prid. cal.lan. fex Confules confulatu decejfuri3fex alios ex univerfocorpore civitatis nominant fibique jungunt; dem totidem edunt prater hos1 iifque tn curiam vocatis priorum illorum nomina aperiunt , atque ita e euria decedunt. Editi vero per fu ffragia continuo tres fibi adjungunt flui non fint e numero x ll illorum. Hi I x quatuor per fortem rejiciunt: reliqui V conclavi indu fi , antequam liceat difce-dere^fex Confules eligunt. Confules eletdi folttotum Senatum hic conficiunt3& remp. oppidanam adminifirantym dicunt civibus* in eaufis difficilioribus lurtfconfulti flui Syndici locum tenet, con-filio utuntur. De maleficiis gravioribus non judicant. Scribam d Secretis habent perpetuum. Semel in Confulum numerum alleffi faptus reficiuntur 3 & confulattts multiplicant plerumque. Prater Confules funt vin-viri jurati, plebis patroni , quos Confules ipfi ad. lan. quotannis eligunt, ^ X* Iv A IN Jv xv X, “• tiartinga regitur a Senatu annuo vin-virorum, quos omnes CW«les vocant. Hi exeunte anno totidem legunt e avium nume-r°>*naximeque e delitiorum confilio, i/ucd juratum vocant , 0 nomina cum Cuu mittunt ad fummam Curiam. Tum Ut. ,‘*ruo& Gubernatori* nomine per Senatorem unum Harltn. lammiffum inauint in finoulos. & eoUmvardtam ‘“"ru mandatiad Senatum veterem-, & amo juturo tZTBZtS&XZlZX^^ 2S”:SSm‘sS?£^«^-5,"» •ate defleantur a Senatu ,(»-«;«'"j ' „„„ wrox» j /edf af plurimumfxpe refe&i per comptu €°rnmuant. wh* fuo arbitrio delectorum concilium J11 «• „n„„unJquam & r 11171 riumerm htc incertus,interdum X V 1 H > utti.quiit y&Sbe^aau^Z-i^lVr. donatores jive adites duo: Senatui additi J ] e# XXIV , Lvincialem * Senatu : eorumyue nomina ftattm ad. , ,wr jy-v/W, Utuntur. Ex concilio hoc hodie quotannuet cnfj$iifdem de placet ConfuhbuSy in curiam vocantu. ’ ^ vero concim Doccomii/™ fate,defionandica/end. lan. jfonecampanatotiu populus oppt. Z6z FRISIA. tesnequid indecore d plebe perpetretur. Sed illis decedentibus populus dividit fe in quatuor partes fecundum regiones & cohortes civicas: tum qualibet pars ex fe edit viros tres : qui XII eodem die fub vejperam vocantur in curiamy & monentur ut qui-quee ternis edant fmgulos; ei [que \\ addant duos alios per fujfra-gta lectos.ut pant fex. Horum nomina3cum nominibus eorum qui munsreperfunttifunt, ad Gubernatorem & Curtam mittunt; d quibus cate fa peraguntur. Sta vera Confutes habet VIII. nuper & concilium mratiM accepit .petente populo. J ^ V V l-viri Ilftffi item Con[des v : concilium juratum nullum mhmlU.]mJ'UteSly ’SmMor" 111 ’ ‘‘emdpteh autju- lam vero,ut omittamus alias Frifia: infulas.de Schel-hngia tamen pauca dicenda funt. Sita eft verfus feptem. trionem , fub grad. latitudinis 5:4,30 fupra Frifiam & Hollanoiam media, occupatur aliquot pagis: Scilicet Wefteynde, Middelland , Formaren, HoornSc Oofter. eynd: quorum duo , Middelland 8c Hoorn templa ha-bent, in quibus unus contionator factis operatur reli. quum prata habent & pafcua, in quibus magno numero paffim oberrant pecudes, ita ut in tota infula mimeren- tUmf- )]rlml Pr®fernm capiuntur phoctu , five canes mal nm ni oC inter orborum genera habentur in deliciis.ma-ximefi incruftes: & adipem habent oleo excoquendo aptiffimum. Ridiculus vero etfi notabilis modus- quo utuntur hi homines in hnjufmodibelluis capiendis. In. duuntur eorum nonnulli veftibus ita indecenter compol fitis , ut & ipfi agnofci pqffint pro belluis. hi fic larvati accedunt ad mare,8c Itatis horis, quibus norunt hoc genus exiturum in littus, ad fruendum aeris & terra commoditatibus , ei occurrunt, faltantes ac tripudiantes prorfusuthiftriones. ad quod Ipeftaculum miro ftudio & voluptate accurrunt hi canes: hominibus inde retrocedentibus , & fpetiatores fuos hoc ludicri genere ali-quamlonge ab littore terram verfus paullatim vocantibus, Parte alia funt qui locis ad hoc opotmnis pifeibus iftis ^is a tergo difponunt retia : ac mox , cufS videtur ido-j^umdiiftriones illi perfonam detrahunt,& in canes no-ftros fe vertunt, qui dum pavefadti conantur retrogredi, recipere fefe ad mare, in retia ftatim incurrunt, unde ingens eorum numerus capitur, cum non poenitendo pi- icatorum,feu venatores magis dicendi funt,qu«iru. Sed deferibamus hinc ditionem 8c territorium Gronmgenfe, tamquam Frifi^noltrae ykinum, imo cum ea conjun- G R o N I N G A DOMI N I V M. Erri torivm Gronjngenfe > Erilia ita arde conjundum ^ ; ut ^vincia3 ^tSSSSJSki^SS& knpturus fum,afc' Hollandia folet difcerni. ADDIT. [Rtgitnu ffic arfUm ptr-re*le ac vadofi aftuana (vulgo inde in meridiem fe referens, fatere, claudU f er aliquot paffuum rmht defcer'df ’eja[, fiu. oram radente: l^iinderurfus in ortum »,,««/<«, IT ^ velut linguam 2« ai DuUariimmm^ Re,da vicJ.fittu ^antibus[e in terram fluUiluiiulterim etiam tnocctdemem Io g^ firemLaU etiam mmor.kusfmtbm receptis ai Ummm aufln. 164 GRONINGA. num contendit', & eo termino per pa/uflria & arenofa lotA ad Ofiergoa limitem recurrit', quod latu* ejus eft omnium maximum* <5r haud brevius XXVI mzll. pajpsum. Limites itaque hujus pro-'vinci&funt ad occidentem Frifta ; adfeptentrtones vadofa ajlud-ria & mare-,ad orientem ^maffts, & ex oppofito Fripa orientalis-, itemque Dullartus finus',ad meridiem Tranftpalanta. Hanc re-gtonern {inquit tdem) minoris Frifta interdum nomine avorum memoria reperto-,jam ufus obtinutt Grontnganam appellari ab ur-be-,fed ex decreto in afl ts publicis non nifi Omlandiam. RegiPuni-verfa ab exitu Lavica , qua afluarium fe curvat, qua HunefuS egreditur , {quijam hoc nomine ignotus fupra urbem Schuten-dtep, infra autem Retrdiep appellatur,) qua vadum d feptentr m us o. tegit,qua sAmafus qua T) ullartus fe pnuatjn ora aggeri-busperpetHU ,opere difficillimo, fipitHr ,& M„,ra aquarum illu-dfnnuur.: tdem fecundum Hunef, lapfumfir, non ab urbe filum, fed & fupra tllam. Soli qualitates, A Gcr hic dimidio minor eft quam Fripa occidentalis: argillaf9 JLxut plurimam & ubere ad pafcua juxta ac frumenta folo. Paluftru tamen & nemorofm , qua Dullarto adjacet atque Ofter* gou ad meridiem coharct: Sabulofus qua Drentia conjungitur, Sed de foli qualitatibus mox particularius dicetur. ‘Divipo hujus provincia. Y^lvifafurt hac provincia jam olim in plure s minores provin-JLSctolas & populos legibus & regimine inter fe diftinttos jquos tamen communefcedus & reftub quadam major in unum corpus velutt re colligebat , cuju* rei veftigia ne nunc qui de interierunt. Eos porro populos tHmep fluentum v eluti in duas cLffts di-ftingiiit, fed impar es i Ad occidentem & meridiem illius colunt Langowoldii Oftergois finitimi, vicesfanu infignes complexi Xiii; Fredowoldii in eadem plaga, Sylveftribus Drentm propinqui, X vicis ccmprehenfi ; tenui in folo utrique ; Hum-mertzii in Utere aftuariiLavicani, eluvionibus ad tres tantum vicos reda fii, in agro felici; ubi rivus ex Dr entia defeendens & transhunefanam omnem regionem pererrans, canali novo ad ca-ftellum militare compreffusin Lavicanum eftuarium exit, & alluvio nunc refiituit quod diluvia quondam abftulerunt: Meda-Chii i ad ejufdcmfiu, ripam magis introrfam pertinentes 3 wfilo per ubero G K O N I N G A. 26$ PervXero & Uto , in ix vicos Jparft: quiolim cttopdgici vocati* & Hunefgonm attributi. >A . bammonenfem meridiano latere incurrant: latu fi r,, . ™ parte tum natura tum hominum quippe quibus non minus lv T/ffi cumftnguhsfam 0ftium diflintti in quinque minoresprafeffiurat; Marnenfe , ■ ■ar/J. Lavica fitam : Vbbingo.mm , Grontngana ad coru ^ itr rr4;?ri:s—^ i-1 Urbe /Jr-fluenti rfintirru/i. pft • twllremam denijue pr mssm, fluminis: altera» qua is.tantum vicos numera > _ palu(lri ^uam,L Uti.partimpalf^Q^ mnu cc ^ reta vero huc ab Jmafofd '“^r’ltjo„ii,uitaret. Ejm auftrmo FFFFS2&=e£ 266 G R O N I N G A. Jliores incolarum a exterorum Frifiorum moribui parum dtf* ferunt: oppidanus populus moribus comis 9 blandus 9folers> indu-ftrius, litterarum amans}iifjue bene excultus^ in amittu & vi~ {tu Jplendidus : ulerejue aut em ^ tam agrarius, c/uam oppidanus y pertinacissimus in tuendo jure fuo & publica Ubertate , <2^ curT-Fla potius patitur quam fervit ut em. quibus ipforum moribus faFtum, ut fuperioribus feculis extrema quaque pro patria libertate tuenda pertulerint^ hodteque nulla confoeder at arum provinciarum tributa & onera patientius ferat,largius conferat ,& animo/ius in commune confidat\adeoque omnium confefitonepra-ftantiores viros ad publica collegia mittat.] Metropolis ejus Groninga, a qua 5c toti provincise nomen eft, ipfa (ut diximus)illud jumente ab Grunio illo Trojano , quem Munfterus contendit natione Fran-cum,id eft Gallum, fuiffe. nos utrumque putamus poffe admitti: quoniam Galli primam fui originem ad Trojanos communiter referunt. Sita eft autem Groninga ad grad. 28 minut. 24 longitudinis, latitudinis vero grad. 53 minut 16, Leovardia fex leucarum intervallo di-temta. interfluunt urbem variae aqux tam vivae quam mortuae, alveis partim manu 8cinduftria hominum fa-5tic-,partim nativis, ipfa & ampla fane 5c pulchra, 6c e,-gregiis aedificiis plena. ADDIT. \Sitttsillius ita fe habet: Decurrunt ex Dren-r ^ ^rxfs^:iircr humiles & ultginofas campos *, d quibus dorfum utrimque paulattm fe erigit, declive leniter utrimque , d fublmibus & fpattcfu Drentu campis vemens, & fenfim fe lingua wflar fub finem coartians. In illius dorJi parte pene ultima , qua ^Aha illud propius accedit,pofta eft Groninga, arftior olim <£r Jn ipftjgi-wo dorfo tantum aiijicata,deinde ampliata patslatim, .& deve-xa, ac humiliora utrimque largius complexa ; loco perquamfe/i-ee 3 curribufque ac navigiis ad importandum pariter commodo, fegetibus ac pafcuis inprimis fortunato. Dor fum autem illud modice ad bina circiter Jladia ultra urbem ver fus boream procurrit, ibique in aquam planiciem definit, media ferme inter urbem & canobium Selwerdicum via. ^Aha autem , in angulo urbis, qui inter meridiem & occidentem prominet, mcenibus fe infmmt 'per amplos fornices fub vallo ftruffos , intraque mccnia occiduo in iatere urbem jlringens longo trattu > & ponte lateritio junCtus, tandem G R O N I N G A. 2-z>j2. egrejjk , derivato, & d duobuslatcri- bustortivo & boreo , moenia foris complexo , mifcetur. HunefUs enim urbi aUapfus, in ipfo orientis angulo , atque ibi murotranf verfo reje£hif3orttvo latere vallum radens, & fuburbiuminfigne ab urbe (e eludens. d feptentrione Jenftm in occidentem fe jie fi it, & diftoloco^ihaconfunditur. Ambitus mantum jam anno CID io cv in exteriorefojfit labro bisM&VC xVI11 bf- Pofteaform* manium in Utere meridiano 5^" ‘tmp/iorme/ieratiefalla , cuifimilemnix“hUrepe 'A fpeUes rara latitudinis & profunditatu ,five ™ ■ ' pUx,exteritu minufiue .furgensexipfififiM" Wd longe majue & fubUmiue , *» dnjunSa. EtJo ■ S eadem forma meppfa re mcenia ampliata, mvaaueurbuarea yve , prefun- ‘Jnefenepa/, adjeka ifojfa h^rte^Z glA* da, &, qua aquafuperficiesejl, non minue q amnmtriain-Ut a. ^Addita propugnacula e terra magna me , ? boream trafijfa.m vailum ambientem vallo ipf> connexa >» ^ ^xTatT^ftSlyn^ finefaftigiu ; «tom munienda urbi contra vifi novam, multa? umverptm hodie ambiunt propugnacula XVII >ita ^ aj P~ . „ /zrtfaftt&tttlirru' , hoeftum eflm PZltianufetfamad anglZm firTmljoru. TntlumiTplrleuriii 'occidentali. Mana virgini [aerum foro «Iteri imminent,pm turri Hem altefafhgma-’,n ^ ”cf™ piures borii fingulupracpmnt , eafdemtjue in femijjes dividunt. Secundum tjac tria templa , urbs divtfa fuit quondam intres parochia* ; nunc in duo* , Walburgica Marttniana addita. E monafttcu amplifiimum Francifcanum, cum coenobio fpaciofo, in urbis fere medio; quod coenobium jam publica literaria fchola fedes e FI. alterum , lacobaum ^cum coenobio Dominicanorumjn boreo urbis latere , ad ipfa pene moenia. Tertium modicum, monachorum quondam quos fratres vocant,cum coenobio , ad angulum area Walburgica boreum : id ccenobium fuperiori fecufo in aulam Eptfcopi verfum ; nunc Gubernatoris provincia domici-Imm .affictum, guartum, momdmm S.Clar&. Quintum,vir-pmm noUhum mn mtmarum. Fora in urbe duo infima & Jfatiofa. unum, a latitudine(dat brede maxktt) d,lium, rara, mt&nnudtnusnctpimsab area. Martimnna,& cLxyuxpaffuum Jpaaotnde in occidentem hybernum procurrens ; latitudine paulo minore', intra cujus ambitum curia modica ,cum oenopolio , cuna haud paulo majore cum turricula , in vertice , contiguk parietibus. d quotramesperbrevis in alterum, fuperiore etiam lon-gius , Pifcarium nuncupatum ; in cujus fine area ac templum virgini Maria facrum : id patet in longitudinem,fi aream templi addas, peff. cc XLI, Jine 'area CXL1II. ^ld hac duofora^capita non minus xvnpUtearum,fcre amplifiimarum,perlinent: e eput-j/tx * totidem urbis portis recta Unet veniunt. Platea majores ‘‘‘idum fuersmt xxvi; quibus fupermibus annis accef it nova, nilpciu elegans, a foti angulo per medium hortum ccenobti Fran. ajcam aucta. Mtnoresitem aliquot porta invallooSo ■, ad qua. nmmam.qmmDominicam vocant.mjfamfub imtiu belli hu-jus Belgtcivahdam & amplam excitaverant arcem qmnquan-gularem » qua antequam perfeRa efet, pacificatione Gandave». fi publicata, a Civibus fuit everfasSiiburbium magnum & adifi-cii* frequens (vulgo Schutendiep»™ quoque urbi connexum' qmm ante vallo terreo tr foffaprofmdafuiffet incindum.'] * Civitasfrequens & potens, imperium ejus intus forif. que luculentum.Ab ortu atque occafu ager eft longe la-teque porredus , tum fertilis quoque Sc non parvo pagorum numero infeffus. A feptemtrione confmderatio urbi & focietas cum toto eo traftu , qui longis latifque fpatiis ufque ad ipfum mare procurrit, bonis etiam ipfe pagis & vicis denfus , ac feniliffimis pafcuis mirum in modum fuxurians. is traftus vulgo audit Se ©uunrlan5 ben / & Antiftites etiam (uos ac nobiles habet, tum Ss eos quos Adhsitentes appellant, hi inter fefe confti- tuunt tuunt alterum membrum Ordinum Groningenfium: quorum prius eft ipfamet civitas una cum Magiftratu urbano. Vivitur in hac urbe civiliter admodum & compotite , ac non aliter quam in libera quadam repubhca. gaudet enim ampliiBmis privilegiis & immunitatibus iibi a Principe fuo concedis, ita quidem ut de civilibus fimul & capitalibus cauffis,juxta leges & confuetudines fuas municipales , cognofcat, eafque decretonisftatim Sententiis, ac fine ulteriore omni provocatione, i a • ueque regium ullum minittrum intra muros lu & .' Seat, pr$ter unicum in civilibus caulCs pratfe • Capitalibus ufqneadeo libera prorfus &*UV. Tirinrines folent, veniales etiam omnibus hifce prorogativis Principi aliud pendit quam fena millia florenorum Caroloorum in Img R ^0ip^us femeftria. Groningenfis fiiit clariffimus e Rodolphus Agricola, cui viro Erafmus Rol>er^a®ttribuit laudes, multos autiores, immenfas profetio att • (Ro(iol. cum diferte alibi feribit: Nihil umqMmhiic ^ Phum intellegit) ciftlfinw orbii produx* dotibus abfilutm. mdU crat honeBa ’"Jttr Crscos 'mmmm tare ait paucula quodam illius mo1™"1 y^rllm quia commemorat raras atque felices viri ‘ • nis vicini-dubitare hic forte aliquis PoiTet ’',e °bidulferit, ac motarem Erafmus affe<2m fuo P1”5 feremus pleniffi- deftia; terminos ^ t.ra.nS^te^as,a.^nnium ouod red. E@^ssssiksm; fuo in popularem amori, tumulo e,us imponendum c,-favit pulcherrimum lapidem,8c madendum epitaphium illud quod dixi, id autem tale : _ M 3 U>'jidi J70 GRONINGA. lnv'i(U cUufermt hoc marmor e fat.t Rodolphwn Agricolam, Frijii Jpemque decufque foli. Scihcet hoc vivo meruit Germania laudii Quicquid habet Latium Jiracia quicquid habet. Groningenfis etiam fuit, adeoque AgricoI* co*ta-neus (ita dona fu a divina clementia certis hominibus atque locis impertit) Wefelius, cognomento Bafilius, il-luftns philofophus, ac tanta: (ut ex innumeris viri operibus jam in lucem editis conftat) in omni honefta di-fciplma & Utera tura peritis , ut ab omnibus vulgo audiret luxmundi. Eramfane in eo ut dicerem, duos idos viros fuifle totidem Groningeiifium itellas, & utram-que Germaniam radiis inis illuftraffe: fed expenfo me-cum oc epitaphio illo , & hoc tam magnifico titulo , ne alterutri torte pr$judicem,malui prorius filere, & hanc raginam nsfervareintaitam , qui & patriam utriufque oc nomen fublimiori quam iple prseconio poflint effer-jc. Obiit mavnus Wefelius anno Chrifti 1489. Subjungam vero & nomen alterius magni viri, civisitidem Groningenfis, nimirum Regneri Pradinii, variorum librorum dotiis ubique decantatorum feriptoris. exaftior autem operum horum trium virorum fit mentio in bi-bliotheca jam_ pluries nobis laudata, operum inquam Xr-Cjg2Lltu [on8e digniifimorum. Hodie inter tmnzt Gwcciaramus, htttonograpkt Frrfn patrem habulsTe narrant Gatlonem , cui proavusfuen it Fufi , u d quo tot a Provincia, quondam acceperit nomen. Civitas hac jam ante aliquot atates Anfeatico fcederi ad-feripta e fi. Eadem ornata & privilegio d majoribus accepto, &’ Cajarum diplomate confirmato , & fine vitio ad hac tempora continuato, ne cuiquam omnino vel regi vel principi vel ordini liceat quenquam , qui civis aut incola civitatis fit, aut quoquo modo civitati (ubjeftus, judicii caufa e civitate evocare aut ad nilum tribunal exterum citare. Denique hoc etiam civitati egregium, quod argentea areaque pecunia fignanda ab annis non minus cccc 3 aurea vtro ab anmChrifh CiD cccc lxxxiV j«< ha b uerit, habe at que, ^Academia G R O N I N G A. srt Academia m hac urbe ab Ordinibiu provincia inflituta anno Cto I3C XIV , & folenni ritu die XXIII au£. introdufta ; qui dies inaugurando Reffiori dicatus manet. Coliata in hunc finem in-gensfumma, [umenda quotannis 'e cenfibus monaflicis. Locus da-tus juxta fanum Franci [canum inlatere eju* boreo , regione com-moda & d vulgiftrepitufcmota. Sublevandisfludioforum fum-tibut me»facemmuminjirulia in capita XL ; qui utuntur, mannum ccconomopenduntmreoiUntum Carolinot XLV; rett. quum refhCclvit.cprene tcnuicruYn lcvnminc\ - Groninga duarum leucarum itinere diffidet Damma, urbecula olim fatis lauta , verum anno ifjd-j-™» . ' tibus eam Geldris , expugnata fuiffet a Cadar , muris & moenibus fpoliata. pacto infuper , ne m.polte rum polletinftauran , vel quomodocumque mumn.uu de in tenuem fane ac miferandam conditione, ADDIT. [Verum hodte poji Grmbi^meB Maxima oppidiinflar.fi ambitum, ^difictorum nu V ri '«r» habitum, magnitudinem & "colarumfrequentia^ fed honore moenium & jure civilis imperii ,mag>flr a x,e/am Gromngam mlltartb. ve.T^caCgge\i exjura «mnenavigMiiivifa, & V ponttiMjunCta ■ unat™ , «tonu, ubi'De/f/i/euJpertus &cajleUum, miimeft d . Satorium, JLum& jur.pi.dmem pene omnem fiU E Pg “*i & Hmverdai. dut fui bujuccefre , dudum fc””' :tus Leuca fupra hanc Dammam ad.ipfum "Vpatio Pcrinfignis pagus Delffila, pari trium oronuena- =b Groningafimul&Emda fcmotus. ubi& culum , fcpius oiimmftauratum ac “ eorumqua =i« Propugnaculum ^dduueretui ^ initaura. ^mol“oqffidemPeffeaum foLaeft.verum ur.ac acmoiiciuq .tempora rurfus fuerunt m Suffa", uAquemadmodum diximus) pluries ftruaum fuerit atque deitrutium. fic ut m hunc ulque diem fu-^er^t’ M 4 Reliquit 272. G B. O N I N G A. ADDIT. [Reliqua per omnem agrum vici tenent; & in hu fanu injfgnss C L x; quorum non pauci ea magnitudine & cultu, ut oppidula videri queant: Cujus modi funt Vifuleta ad Lavicam , & Northorma in Longovooldiis : Winfumum ad Uuneftflexum , uno infra urbem rmlliari: Bedumum,Vthufa, Middelfthemum , XVarfumum in Hunefgoniu ; Lopershc-mum > Berumum, Farmfiimum , Winfcota^ & quondam rens,nunc fere Dullart i fluxibus detrita, Midwolda cum fano quatuor turribus longe conff kmjn prxfeftura veteri. Egregia adhac adificiis & opulentia monachorum & viret-Kumccenobia in agro fere XX v.- ante catera vero Adoardia Medachtu, quinque vtcu imperans, opibus inclytaSuperbo inpri- 4 opp.dL. Cajtella militariain agriora^Soltcampaum ad Huneft oflium-■VelfliUumjam dittum ; Reidarnum ad Mi, exteris , qui annum tantum in munere fuerunt .adduntur. CunEti hi fatim ad VIII caleni. mart. ex fui medio femorem defignanl , quem vocant Oldermannum; O .uos pfcim.gi /^ojjBusheerendiSos-, omnes in bu annuos. P^^fquos tehqui quinque,focictatisjudices,Ut Gildrichter , *}*r.Senior in collegio aSor prteipuus, velut advoca P tuaidofiapuUjure, de quo dicetur pojt, ejufque ^ fx.fi quemcontra,i deliquere ^prebeft ZU fczt: tergtverfantem apud duum-viros fijcJ- PJ exequi-totum collegium rem defert: fententiam pror. ‘ ru^, y , n,f, feue adfuperius tribunal Senam aut Provocet. Duumviri fifcales fifei ZZofnui mercatui operam^ 'io,at que albi mercatorum : oportetque eo , nemini dare volunt,apud hos prius >‘'>miM^‘>Z!ltan'iuap'id Confutem id facere licet. Etfunt Udem rationibus quo „ fcc.ellum tra~ reddendu obnoxii. Quibus expeditis ,fuccejj ... a col[t.,;u hu* dum,pecunia reliquum trano reipJnferun . jurisnautici, navales & maritimas pertinens. ftremi/bifquotannis cenfum agunt Zfquet^. IHifque eorum gerat, qua negotia u ttsr,inquirunt -dcfidi aut noxios reipub. nequii aedificans publice privatimque noceat, au J llTbem accidat, tsitii canalibus ad deducendas aquas «‘ferfdlP‘Zeut. ^tque aha ad mundiciem urbu pectat,prov, ^ ^ Quinctiam fdopetariorum p™p Ju.' jf^uramarmorum, if*ere,dSenatu quoque defignatt, p f 'hmt,ntrattandisfclo- f bebant .juventutemquemaxime d^enitr^tidiejpue, Petu. foro venalis annona, qua ad „ ne quid fraudis TZ & V^dTuZrmerlfuJurZraUoin ZmUtent“r -Ii amoveretur ,procurabant. Qua ORONINCA. nm lege datam» fed paulatim nitendo longivu^ turbulenti* aftioni* d)Ui qu&fitam proximis feculis .ufurparunt,non magno fane reipub. bono. Hi quoniam cum plebe opificum & infiitorum connexi funt & ab iis dependent , de plebis ordine & diftin&ione pauca dicenda. Dividitur plebsipfa fecundum artifiitorum aut rerum quas traHant diverfa genera in xvill fbcietates: Exceptis Os qui cere-vifiam coquunt aut majora negotia in emendo vendendoque exercent.Ha focietates fingula binos fibt prafettos fu fragiis defigna-tos creant quotannis mox a pafchatos : & in his primumquem-que Seniorem velOldermannum , velut totius foetetatis prafi-dem , reliquos binos capita foetet at is dicunt: omnes in univerfum Liv. Et hi victftm circiter idem tempus mox ab eledione fui in ccenobio lacobao congregati, addes, quos dtxi,edunt9non aliunde quam ex his focietatibus. ts£diles patronos fe plebispsof-fli, haud dtfiirniles veteribus in repub. Romana Tribunis, ab humili initio eo tandem progrefii funt , dum & curam patrociniumque egena & circumventaplebis pratexunt , multitudine feti, ut in morem abierit, nulla recipere de majore re decreta quibus ajfen-fum hics£diles non adbibuifpnt. Quod fspe turbis locum fecit. S enatu tamen , ut c at eri omnes , qui aliquid publici muneris aut patefiatis habent , fic hi quoque adtles fuum jus & oltm acceperunt , & hodie accipiunt , quum facramentum apud illum dicant quotannis: Suntque ea qua exorbitarunt in hac parte, (alu-biiterjam correda & ad metam revocata. Non enim licet forie-tatibus inconfulto Senatu aut refragante flatuta ulla condere: f qua condiderunt , coguntur jurati exhibere; &fimtlia. Habent tamen focietatum Prafedi m fua quique focietate poteda-tem cognofcendi cont roverjias quafdam , eafque definiendi , ac multa* exigendi. ^Ab his tamen ad adiles,& ab adihbus ad Senatum provocatur. Vofiremo prafedi hi rationes accepti & ex-penfi adtltbus reddunt; adiles pecuniam impendunt adificiis & ftrufturis publicis,& rationem reddunt vel prafedis his, vel Con-ftdibttijfi id requirant. Ed & perhoneda in civitate procuratio cs£dituomm; qui deledifereex patritianobilitate biniaut terni infingulis paro, chiis}facras ades & qua idue pertinent tuentur, bonaque in eum vfurn d majoribus collata adminidrant. His pares funt Provifo-res ptochodtchiorum , quorum poJfejT/ones ac reditus peramplis qua cura quoque ut plurimum Senatorii ordinis viris mandatur. Habet & quadorem refpub. qui pecunia ac omnium redituum ejus conquifit or & cufios,accepti ac cxpenfi indices fervat, & inde rationem Senatui reddit. Denique G R O N I N G A. z Denique lurifconfu/tum, quem Syndicum vocant} liberali rei- publica fttpendto ornatum fommaquc dignitate. De Hovetmannorum colleotopoftea dicam, imperium quoque tn aero civitM habet 3 quod duMp */ . ^ majores complebitur, veterem & fuburbanam : U VMS egregios wu ■ Lc XII minores-, ^ q!te„emm ex- momen11 raajens. Nec licet, quum de hu ag - jj Jfbtttque ne» tr* territorium fuum evocare ; ^ velfedem ha» getiis,li et. Nec fa6 ejl,ntfttn territorio [uo, q _ autcuflo» et, !/->/ ira maleficioprehenfas efl, fyV*]e dicenti afadeant ‘"frsulSZ podia prafit, prehendendique habent potes J ' • . , ^ aao- OemfuburbaL habet xlit-v,rot,optmosqmf^P r,,w IV fingutis bienniis munere decedunt, cmtinumt,ju-9«ri manent dJUnuntur. quadriennium tn (ejjca- tant que fecundum morem & patrias leges , tnc r ■ W,'M. *«’•«. /prfe e/5« ^Tr^ni Gro- ‘‘bus caufis expcdiundts, omnibus diebus v'n‘ J;J trimeHre, tingx [huc tribunalis ejus fedes) prsfiPio ^ ^ r,t totM ad Senatum wbanum, ' - ' • • non lege aut pano (quod tamen verum reor) attamen more^ 373 GRONINGA, tacitoco/ijenfu jamdiuhabuijje: Itemque flapulam rerum quA in agro nafcuntur ^ & cerevifia folias Groningana ufum ibidem obtinutjfe.Refragati quidem funt agrarit,&longam & mo/eftam litem oppido moverunt ; fed qua tandem ab arbitris ab Illuflr. General. Ordimbm datu ita fuit definita: i, anno CIO X C V : Civit at in pojfefsione juris flapula pariter in rebm in a~ gro natk & peregrinis maneto : propola & propolta in agro non funto : de cerevifia ufu res maneto tn eo (latu 7n quo folet ex fodere ejfe: &c. i i} anno CID IO XCvil: Omnes merces aut res importata tn agrum,etiamfi in agro jam fint.non fint ob-emere, -vendere, perdurare Jerfe a-Sra,m /,rea,.-exceptu hinnulv,buiM, Vaceu, tr.meflre leJuCve 5 ^ ^ accenferl & fori oppidani Z/rfdt ^drefem-In W nM« & fl«P»Ufut,je£la nonalia ‘‘11 ‘‘‘bemmf, nzc-Jelityrum.cafetu, equi, pt cognofcendi, mulflandi fecundum leges. Conveniunt quotannis i er in cUfiit-.u fuu fato tempore & loco. Aggerum frafelti & ipfi fecundum regiones & locainter fe diftmgumtur, poteflatemque amplam habent, parem pene cum prioribus ; fed decreta omnium jirater prafeSuram veterem, Hovetmannis fub. jelfafunt. OperamdantutaggerosfluBuum violentia objetti, fartit edi ferventur. ludiciutri GRONINGA Indicium fummum oppidi & provmciA. TN oppido fuprema litium dirimendarum poteftcu penes Sena» \tumefi \ acujtu fententia aut decreto 9 nuda alterius judi-cu tanquam fuperioru appellatio eftjiec in civilibus nee in crimt» nalibtu caujir9 quo nihil fub/imius atictti avitattpoffet obtingere*, nec aliquid tali in ulla civitate pr ater qua in Helvetia repentur. Nec hoc pojlremum ; quod legum & ptatutorum fuoi um ipfa domina efl; ipfa ferendi abrogandique liberrimam habet potefta-tem ; nec necejfe habet ad, cujufquam voluntatem aut confenfum re/pictre , atque itafcifcit & antiquat prout ufue & temporum ratio poflulat, Pr at er Senatum eji in urbe aliud collegium, jurU dicundi cdu-fi olim inHitutum ; perampla pradttum potefiate: Hovetman-norum Cameram vulgo indigitant. Id non in cives,fed in eos, qui vicinum agrum, foedere civitati quondam junElumtincolunt, jurifdiffiionem direttam habet ; licet in urbe femper fedem habuit , & ibidem jus dicit, & ptater cives opibus & dignitate pracipuos , & fere confriares , collegas non admittit: nec ulli prater Senatum edendorum collegarum potejlatem habent. Initia hujus collegii obfcura ; & prima eorum mentio in publicis monumentis poli ann. 140 o.Videntur autem,quum concors cum Ordinibus agri vicini civitas ageret, ac foder a in certos annos percuf-fa identidem prorogaret, prope ut una utrorumque rejp. videretur , ex confenfu foetorum profluxijfe , rediit» atque aquabi-lim expediundijuru & fer v an da publica concordia caufa. Tum autem eledi , ex optimis quibufque in civitate , etiam ex nobilitate qua in urbem commigrarat & jus civitatis acquifiverat, quini & quini fuerunt, per annos amplius lx , & diverfa ratio-ne aut abdicati aut prorogati. Infodere , anno M CCCC 1 X x I I 1 i»fer civitatem & fndgomos,Hme[gonios,Meda-chios, Lanemoldios, fredmoldios, Humer fofiue tnito, perfoip. tum : Conventui juridici fopefiores Grmmga agerentur rjuater eguotannif aut fapiat, ejuibM Hovetmarpiioppidamprafiderent-, ad quos provocatio ejfet ab omnibus tribunalibus in agro. Conventus hos Hovetmanni cum aliis judicibus indicerent. Pofiilla fopius aliquid in hifce mutatum pro varia urbis fortuna fub variis principibus. Demum refiituta libertate M D X CV I 1 per arbitros inter civitatem & agrarios ab Ordinibus generalibus dates fcitum fuit: CamerajuflittA , {ut vocant) id efl , Hovetmanno-rum tribunal & ejus pr&fesfoLegatum dicunt) <7 officiam catm iftuc pertinentes t exceptis ipfis Hovetmaimis ,in caufts ab anno tfziadaim.ssooin boc tribunalicognofci (blitk. ^ib hujus camerajUdtno nulla ap-pellatio eft , neque plebejo neque Nobili. Sed anno demum ,rf* patiis dotalibus fit cautum. Mobilia omnia,q J conferunt, maniorum ineultespofiident, &inufum !mt,ia quave flante matrimonio ex hereditatibus a I j.tal,btts, induHria conjugum ^fi^rtp^tl heredum tonjugum funto pari jure: aiteroque defuntto [emfi » 'jus'lio i reliquum fuperfiiti maneto,&c.C*de>qua, pnusp 'unie, luebant,nunc ex lege cupitu ponam haben ■ erant, liunc '"era manent; poftremum t [gAbc,i parentum Leges iofuocepon,bushM.'^^\n fmtn Jlfarho pote&as non e fi vendendi, permutandi , &re alieno gravandi quiccjitam rerum conjugis fua, qua immobiles funt,fine cxpreffb & liberrimo ejtts ajjenfu: idem & in uxore valet. Sacro lavacro non initiati ritu Ecclefta recepto, capaces hare-ditatum non funt. Plareditatum ad exteros, qui tiltret Lavicam xAmafum ul- traque Covordiam habitant,devolutaru'm,pars quarta ararto ur-bis debetur.] Inter alios fuos titulos Principes Belgica: nominarim quoque infcnbunt titulum ditionis Groningenfis qus ditio, utjam omittamus ea qute ab aevo noitro remotiora, tamquam nimis confufa, & aperta: inter feri-Rvu5 a"tilogi$ convida , multo tempore paruit Anti-itmbus Vltrajeaims. qui, quod in ea tueiada & ab ho-Itibus vindicanda neghgentes potius effent, quam po-tentes , fubditis anfam praebuerunt ad alios Principes defleftendi. Itaque anno primum 9& aperte magis triennio poft ,iterumque anno 15:21 , fubmiferunt le Duci Geldriie , adferentes inter alia in fui excufatio-nem , quod non folum non tueretur fubditos fuos, prout tamen debebat jEpifcopus, fed quo magis eos depri-nieret imbecilliorefque efficeret, cum hoitibus fzepe iniret foedera. Cum vero non invenirent in Geldro expe-ctammillum8c defideratum favorem» neque validum latis experirentur ejus fubfidium , convenere tandem anno H 36 , cum Carolo Quinto Imperatore , fubmittentes fe in perpetuum & ipiius 8c polierorum potefta-ti. patii tamen provide & in anteceffum 5c libi & territorio circumvicino ita luculentas Sc amplas conditiones & privilegia, prout conftat ex publico inftrumento pa-tiionis die 15 luhii inter partes contradhe, ut feliciter hodie perfeverenteo quem diximus,ftatu ac loco, reverentibus eos vicinis Principibus5c obfervantibus foederatis. ADDIT. [Regimen provincia totius 3 prout nunc fe habet, jf^ Onventusprovincialis, quem comitia dicunt, fummam in X,v p rovtncia patefiat em obtinet, omniohfjue dat leges; mutat in in & (latuit pro arbitrio, fi confentiat,moio ne quid contra leges foederis communes & conditiones qua tn deditione urbis & conjuh&ione groninga. =8? ‘Onjmttione cum reliquis faderatU cofifcripU funt. Conventus hujus Cedes antiqui fimo more Groninga efl-. convocatur que quo lies res pofluUt. Condat duobus membris, uti tota yuam civitM ^Agricjue ordines ico}ijiituu?7t. Civitatis oc ' conventu fotus Senatus tenet. autpublicu ufibuidicatam ufitsproprios v'r,at'neU’J“Jvi TcLa!’d‘ & conferendi habet,eam rem nitra tempus hebdomad. differat : per coUegat duos & f Zlfive Z^ta&teePligalJjam cent.quanti omnino queant. & d conduftortbuspu I0”'1 ‘^neM dari curent; necpermttant, ut ^glTam toSsrtassssrffigyt "z <* quoquam committatur: ne publicatus fr a ubrevjf, Pcfincialesprater legem affligantur, ut lites tn e r'1e exPedtantur ; potejlatL habeant cum GubernaUr pra 1*?« militares fuperiores & inferiores vacantes confrndt, Z*! H quibus conferuntur nondijpliccant OrdtmbitsprcvtnctO)' Wad cognofeendum proxime futuris comitiis -.are '^"^menta- ^‘anibus aut muneribus quaflorumjecretamrum iftra?,eos,modoidoneiji;t, extraneiiprafrant t ‘"“Provincialibus exigant fovere & nufquam . ea. lUealium‘finem , 7»*« ^ r Pjndant; tributorum onerunL altorum fine cmfienfiu & man. ^top,pul„m nthi/pofleant, hoc vero agantfedulo,ut,quireipubi. 'fibuu aliquid refiduidebent,« compellantur Porro quum quid cuiquam folvettdttm decer. yit.confignent hoc manibus fluis, fi non omnes,faltem bmi ex op. P‘danis,& totidem ex agrariis-, & fubfignet fcrtbaafecrctts^fque decretum hoc flatim tn volumen aliorum referatflecus fi quid t}lijw generis fiat id in reddendis rationibm loeu non habeat, &c0 oppidi1,mi Oppidanos Senatui edit, & fere ex his qui ‘tn Confutatu AU& Senatu fuere ; eofque pro arbitrio fuo aut mutat anno exaffio, aut in munere manere patitur. Nec alim agrariorum mos , qui teli-quos defignant. Collega in urbem & per vicesprafident, alterna-timque oppidanus & agrarius-9vtcesfeptimana finiuntur. for collegii, cuiampitfiima pecunia tr affanda committitur , itefif Scriba a Secretu , conjunffim ab Ordinibus in comit iis eligunt ut \ mmufque habent perpetuum fi cum fide in eo ver fient ur. Minor if minifieria in collegii fiunt potefiate , dein i v-virifiunt in comitiis deffi pari utrimque numero,, quos rationum magifiros appellant: <£r his Scriba ‘adjunffus.chartarum cuflos.Horum officium ejl,indices cenjuum ac redituum omnium provincia in promtu habere, ad unguem nofife: largitiones ^qua ex publico fiunt a fex-viris, aliafqueitempecuniaafeignationes, cenfurafuafubjicere - eafqtie vel rateu habere, vel fujpendere, & yi-viros de ea re monere.& ad conventum Ordinum referre ; rationes quoque , quoties libet, qu&fiorespofcere : denique curare ne pecuniaria res provincia detrimentum patiatur. SdccejSitproximis annis totidem virorum collegium ,cui cura demandata ejl bonorum monaficorum totius provincia.[edent in eo duo d Senatu oppidano dati e civium numero, & totidem ex agrariis.Defignantur in comitiis curatio an-nua,mfi prorogetur ; utfape fit. Duo ex his , alter ex oppidanis, alter ex.agrariis , afforum & rationum indices aut libros tenentur conficere-, capiunt que fiipendium e publico Car almos aurccs C C C; c at er i c C tantum.'] Quia vero Philippo Regi, veluti fupra meminimus» praeter occiduam iftarn Friliam , in Orientalem quoque aliquod jus & dominium competit , poftulare videtur hic locus, ut quale demum id iit quam pauciffimis explicemus. Dicimus ergo hunc Regem effe dominum Lineae opidi quarta tantum vel circiter leucae parte trans Amafiam politi, 8c Meppa Rhenaque opidisad euradem fluvium pari quamor grandiorum leucarum intervallo abjunfti. opiui quidem per ieexigui, ied. quod magnam nimis ac momentofam habeat arcem,nec poenitendam omnino ditionem & territorium. Habet infuper idem Rexjurifdittionem" & poteftatem fupre- inam in aliquot feuda inter Amafiam & Vilurgim , qua lia nominarim ditioleverenfis , Effenienfis & Witmoii-dana.Item prseminentiam aliquam & fuperioritatem in Comitatum ipfum Emdanum ,lic dictum ah Emda, non incelebri ad Oceanum opido, portu intei Europsj“- mos tuus Sacri Imperii per univerfam quam late diffunditur trifiam, ufque Dithmarfiam in confiniis Daniciregm,, Vicarius.quam dignitatem fibi5c poftens acquidvit a-patre Friderico tertio Imperatore C^far Maximihanus, auctore jamdidto Nic'olao Nicolaio Grudio. AUDIT. [Extra centroverfiam ett , frfam vocant i non a Frifiu olm,fid 'ipratcr Strabonem, Dionem, Suetonium * alioi > p v j tefiu rfiPtolemam.aui Chaucos in mqortswnor M P u:" ZlZcl Cr)Ulim tertium Imperatorem. « M'10 ^ . ■ fX0Tn(lvit. at- tr“fecit vineum qucr/ulam, eumqtu tittb om . ^^/aKJ lue htne reliqui poftea Ostf-ifia Prine,pes.CuJM P ««»'»» rerL humum uf.buo gnarum f J ^ Vj prorftti indicere feratur fini: imorum pop^- in- : ‘tuo tantum in ea funteprda muritut N 2 , cima •ag. G R O N I N G A. cum omni fua prole nata vel nafcitura in perpetuum liberi permaneant, & 4 fervitute proprietaria penitus fint abfoluti. Statuimus etiam , ne quis eis dominetur , nili iit ex eorum voluntate , & conlenfu, & ne judicibus SC jure videantur carere, ftatuimus, ut ex fuis eligant Con-fules,quotquot viderint fibi expedire qui in caulis fetu-laribus.de quibus iplis quatftio mota fuerit, judices exi-ftant. Statuimus etiam ut eofdem Confules lingulis annis fecundum confuetudinem Romanam eligant, perfo-nas idoneas & difcretas.fub quarum regimine .dominio & gubernatione. Fnfia fit conftituta, & fubjetia.in omnibus 8c per omnia , tanquam fuo vero Domino, juxta terminum Ijbiabipfis) teneantur obedire: qua: Perfonse potcftas Friiis ab omnibus debet appellari. Infuper ftatuimus , ut li qui ex ipfis fuftentationem habuerint, vel militare voluerint.data poteftaseis gladium circumcingat,& dato eifdem ficut confuetudims eft manu colapho iic milites faciat, eifdemque firmiter injungendo prat-eipiat, ut deinceps more militum facri Imperii, aut Regni Francis armatiincedant , eoquodconfideramus , li prteditiiFrilionestlecundum ftaturam corporis & formam eis a Deo & natura datam) fic militaverint, cun-tios.in orbe terrarum milites,fua fortitudine, ingenio 8c audacia, dummodo, ut praedidtum eft,fint armati, facile prteceHent& praevalebunt. Qui Friiiones lignum fnze militisea ditia poteftate recipere debent, in quo corona Imperialis in fignum fuae libertatis a nobis conceffae debeat eiie depitia. Item ftattiimus ut Friiiones volentes militare,8c in fubftantia habentes,lint ufque adfum-mitatem aurium circumtonli, auro in eorum paludamentis undecumquefplendente,ut per hoc fuam valeant oftendere libertatem , ipfis (ut praemittitur) a nobis elfe collatam. Et fi quis hanc eorum libertatem aliquo aufu temerario infringere voluerit, vel violare prtelumpfe-rit,fecundum fententiam quam annuentibus Imperii Principibus tulimus, tam ipii quam eorum coadjutores fintproicripti, & aconfortio fidelium exclufi ; praeci-pimuique autioritatc noftra Regia , eofdem tamquam profcriptos & adverfarios Imperii ab omnibus evitari debere :& ii quifquam eifdem ad praeliandum contra difios Friiiones aftiterit.vel adjutorium przftiterit.ean- iem pcenam & effenfam Imperii, & aoltram fe novent incurfurum.Audtoritate etiam prsmiffa ftatnimns.qaod “ iifdem aliquo cafu contingenti in ipforum vita vel bonis aliquod damnum a dictis Frifiombus vel ab aliquo tuent illatum, nec fucceffores noltri, neque alii judices lecuJares ad alicujusinftantiam , quin potius tamquam Ptofcripti Imperii fint icverius puniendi, quam favo -pus qmbulvis , vel a nobis vel ab Inmerio profequendi. Hanc autem fententiamnoftram in favorem FriBonum fica nobis diflameffe & coliatam audontate ftami-mus in perpetuum tirmam, ratam ftabilemque haberi K cbfervari; 8c nos etiam tenore pratfentmm lr' ^ fanaiffimo Oomin0 patre ”^0 Papa Leone^ atis privilegio prafenti, eofdem exCQ terrarum, p-* "if 1«' ipeciale fummi Pontificis mandatum. obtineat tejSSOfSKS^^-SS B6=55«-S5S5r.SSBg: nam exinde confcribi, 8e BuIIm aures mil"1™"jeu1sni'i. fiimonium omnium horum roborari fecim“ 1 p i B0fe-tur fafti laudabiles teftes funt -We"ce a“= Corane,ii l^i^iWepnandusDuxB^tariacdApoldusDux^doranen- 1S.HenncusDuxAu r ’ ^ y stantgraviusTurin- jds.aldcjiie Princip^Scvir/hondticomplurvs. Atium & datum Roms in Lateranenfi Palatio, anno Dominica: incarnationis odtingentefimo fecundo, indictione fexta, regni noftri fecundo , fedente Leone tertio Papa, 8t im-perante Carolo Magno. Hsc de literis SereniiEmi Regis Carohad verbum trandcripfimuSjUtfideli teftimonio pernofcamus libertatem quam vitioriofus Rex, (polt impofitumDanisju-N 3 gum gum fervmuis) Frifiis dedit, ik liber effet populus a jugo tributorum St omni exatiione. Fatium poftea , ut Carolus Calvus Imperator idem-que Rex Gallia , inftituto Hollandis Comiti Diderico, Regii fanguinis Principi, etiam hujus (ut poftea dicam) Provincia partem attribuerit: fic ut inde ab illo jam tempore Fnlii fubditi fuerint Hollandis.etfi crebro inte. nm rebellarint, adeoque Guilielmum Regem Romanorum eumdemque Hollandia Comitem, Dominum fuum, anno 12 5 j 111 proelio interemerint. Tandem autem hac-rpfa Provincia una cum Comitatu Hollandia,anno Chri-fti 14 3 * ceffit genti Burgundica.St Duci Philippo Bono, quam etfi poftea Albertus atque" Georgius Duces Saxonis, regnante Philippo Hifpania Rege eodemque Bur-gundis Duce , hduciario jure aliquamdiu poilederint, idem tamen Georgius , tam crebrarum rebellionum pertafus, legitimo Domino fuo Carolo Quinto Imperatori, ut jam dixi.reftituit. Sed non deftiterunt propterea Frifii, 4 Geldris adjuti, idemtidem rebellare : donec non ita pridem,anno fcilicet 1J 2 3 , pacarentur in totum ab loanne W a denario , Equite aurei velleris , & Imperatoris Archiftratego. Rurfus cum Geldri, paucismen-libus ante obmim Caroli ultimi (ui Ducis , Principem elegiffent Guilielmum, Ducem luliaci, etiam Frifii no-Itn Ipctiare coeperunt res novas: fed C$far , miffo iterum novo 111 eos exercitu, duftu Georgii Schenckii, itidem Equitis, & archiftrategi fortiffimf.eos tandem per-domuit, ex illo autem omnia apud ipfos quieta: 8c ho« die, nomine Regis Catholici, gubernantur, per modum provifionis , ab jamdicto Eranciico Verdugo, etiam Tranf-ifalanae.ob virtutes fuas, prsfecto. Nos vero de-fcripta jam Frilia,& fervata quam inftituimus methodo, in Hollandiam transfretabimus, FI N I S. . : • : ' ^ibr ." i . V v . r ■ » < r