VERENIGING VRIENDEN VJ\N 5L()VENit Zclružc11jc Prijateljev S lovc11 i_jc LIPYL lndien onbeslolbaar rotour aan : Do Gaardo 278 2542 CP Den Haag ISSN 0928-8376 2 Inhoud Inhoudsopgave en Colophon Van de voorziller Na robu Evrope? Slovenlfi. je hebl mljn bari gestolen Mrakote..........Gabrijel Berlic In njegove pesmi Necropolis bij Sempeler in hel Savinja Dal Figova diplomacija Verslag Algemene Ledenvergadering Slovenen In Nederland Verenlging Vrienden van Sloveniš wat u moel vveten! Besluur 2 3 5 7 10 12 13 15 17 19 19 Auteurs In dlt nummer zijn G Berlic, F. van Krevel, W. Kuljpers, B. Masanovic en M. Šoštarič. In bet volgende nummer meer over de ooil geplande handelsweg van Ancona in Itali6 naar de Nederlanden via Ljubljana door Dr Ferdo Gestrin Dr. Marjan Drnovšek van de Sloveense Academle van Kunsten en VVetenschappen schrijlt over de Sloveense gemeenschap In Nederland tijdens hel interbellum Het tvveede deel van hel artikel Kennismaking met Slovenifi is nlel ontvangen. vvaardoor dil eerst In een lalere LIPA zal kunnen worden geplaatst Colophon De eindredactle van LIPA (jaargang 2, nummer 3) was In handen van F. van Krevel. De verzendlng werd verzorgd door bet besluur. De oplage van dit nummer: 150 ex. LIPA Is een Ivveemaandelijkse uilgave van de Verenlging Vrienden van Slovenifi. LIPA wordt ullgegeven door een redactlecommissle, onder vcrantaoordellikheid van het besluur. De In LIPA gepubliceerde menlnaen. stemmen nlet noodzakell|kerwljs overeen met dle van hel besluur Artikelen uit LIPA kunnen slechls overgenomen worden met bronvermeldlng. Kopij voor hel volgende nummer gelieve voor 15 auguslus 1993 le verzenden aan het secrelariaat van de verenlging LIPA Is te bestellen door 5 gulden per exemplaar (veihoogd per 1 juti) over le maken op girorekening 6318199 len name van de Verenlging Vrienden van Slovenifi le Voorschoten o v.v. LIPA+nummer. Leden onlvangen LIPA gralls. Aanmelding als lid geschledl bij de secrelaris Secrelarlaal (levens ledenadmlnistratie) De Gaarde 278 2542 CP Den Haag 070-3677242 (na 18 uur) 3 Van de voorzltter De viering van de Ivveede verjaardag van de Sloveense onalhankelijkheid op 25 juni is weer voorbij Graag wil ik deze viering tol aanleiding nemen voor dil voorvvoord. De historische slap naar onalhankelijkheid is een van de meesl verstrekkende gebeurlenissen in de Sloveense geschiedenis en daarnaast ook nog verslrengeld met onze eigen vereniging, die is opgericht als Comitš Erkenning Slovenie resp. Komite za priznanje Slovenije nog juist tijdens de oorlog in Slovenie, namelijk op 7 juli 1991. Sindsdien is er veel veranderd. In de voorbije tvvee jaar zijn er zo'n lwmlig nieuvve landen op de landkaarten ingekleurd. Dal dil niel allijd zonder slag ol sloot ging, bewijst niel alleen de "kwestie" Slovenie, maar ook en in verbijslerende male het relaas van Bosnie-Hercegovina, voor vviens toekomst gevreesd moet worden. De wereld heelt het er moeilijk mee De manier vvaarop de oorlog in Bosnie-Hercegovina vvordt "bestreden" legi meer bloot, dan menig politicus in Europa zich zou vvensen. Maar ook de Europese benadering van het onalhankelijke Slovenie laat iets zien van de onbeholpenheid van datzelfde Europa. Hoevvel de economische ontvvikkeling van Slovenie doorzet en er beter voor staat dan de Visegrad-landen Hongarije, Polen, Slovvakije en de Tsjechische Republiek, vvordt Sloveniš vveggehouden van de Europese conlerentietalels, vvanneer het gaat om economische en politieke samenvverking. Dat Sloveniš het succesverhaal van "Oost-Europa" is in economisch opzicht en dat in Sloveniš de overgang naar een democratisch stelsel eerder in gang is gezet dan in de landen van het vroeger nog "reeel existerende socialisme", ontgaat velen. Anderzijds vvordt Sloveniš geassocieerd met het conllict op de Balkan. De opiniemakers in dit land, en zij zijn niel de enigen, spreken met het grootste gemak van "de oorlog in ex-Joegoslaviš", de "leiders van het voormalig Joegoslaviš", vvaarmee dan Karadzic, Boban, Miloševič, Tudjman en Izetbegovic bedoeld zijn. Sloveniš doet niet meer mee, maar vvordt ondertussen gemakshalve op een lijn gesteld met de anarchie meer dan honderd kilometer ten zuiden van haar grenzen. Het was ons bestuurslid Stanislav Blažič die namens de vereniging in een schrijven aan het Eindhovens Dagblad op deze negatieve en incorrecle beeldvorming heelt gevvezen. Het feit dat de krant taal noch teken gal, zegt genoeg over de vvelvvillendheid tegenover een genuanceerdere berichlgeving En het mag betvvijleld vvorden ol dit alleen voor het Eindhovens Dagblad geldl Het vvordt niet bepaald eenvoudiger vvanneer de Nederlandse ambassadeur in Bonn, verschillende vveken terug, en nu ook de 4 Nederlandse ambassadeur in Parijs openlijk te kennen heelt gegeven dat Sloveniš en Kroatiš te vroeg erkend zijn, onder Duitse druk. Hieruit blijkt wel heel duidelijk dat internationale erkenning je niet per se geliefd maakt. Misschien dat de aankomend honorair consul van Sloveniš in Nederland, oud-minister Kruisinga, ons kan helpen daar iets aan te veranderen. Natuurlijk is Sloveniš zlch bevvust van haar positie. Niemand minder dan Milan Kučan stelde zich kort geleden de vraag, waar het VVesten de grens van het Balkan-conllict zal trekken. Ten zuiden of ten noorden van de Sloveense grens? Twee jaar geleden ijverden we gezamenlijk voor de erkenning van Sloveniš, niet uit politieke motieven, maar uit menselijke. Nu staat ons de taak aandacht vragen voor de feitelijke situatie in Sloveniš opnieuvv te vvachten. De vereniging heelt op de ledenvergadering vastgelegd dit onder meer te bevverkslelligen door een actieve opstelling binnen het Landelijk Inspraakorgaan Zuld-Europeanen LIZE, vvaardoor vve in staat zijn direct met de Regering te communiceren op formeel niveau. Deze opstelling heeft alleen al het positieve effect dat de "Joegoslavische Clubs" niet meer, zoals nog tot voor kori, impliciet ook Slovenen kunnen vertegenvvoordigen. Anderzijds, en dat is misschien wel de belangrijkste opgave, streeft de vereniging naar een samenvverkingsverband met Middeneuropese organisaties in Nederiand. Gezamenlijke projecten met Vrienden van Oostenrijk en Hongarije kunnen vverkelijk bijdragen aan de erkenning van Sloveniš als een deel van Midden-Europa en en passant duidelijk maken dat 70 jaar Joegoslavie (en voor sommige delen van Sloveniš nauvvelijks meer dan 40 jaar) niet meer dan een historische abberalie was. Frank van Krevel, voorzitter SLOVENIE vvintersport in de pure natuur! Niet veel verder, wel goedkoper en rustiger! Hotels (m. zvvemb.) en appartementen in: Bovec - Bohinj - Bled - Kranjska Gora. Met auto - trein of (pendel)bus. T.I.B. 'S L O V E IM I C' Telefoon 071-613978 — Telefax 071-619492. 5 Na robu Evrope? Ali so Slovenijo na zasedanju evropskega sveta v Koebenhavnu res prezrli, kot kažejo sklepi dvanajsterice setov vlad in držav, po katerih bodo Poljska, Madžarska, Ceska, Slovaška, Romunija in Bolgarija lahko poslale clanice evropske unije, ko bodo izpolnile politične in ekonomske pogoje za vstop vanjo? Dejstvo, da so v bruseljski grupaciji prvič našteli države, ki se lahko potegujejo na vključitev med njene polnopravne clanice, doslej so se namreč vselej zadovoljevali z brezoblično označbo "srednje in vzhodne Evrope", daje slutili, da je Slovenija, četudi po večini ekonimskih kazalcev daleč prekaša ostale pripadnice tega območja, potisnjena ob rob integracijskih gibanj Grenak občutek odrinjenosti za povsem nerealen, ze od izbruha krize v bivši jugoslovanski federaciji je vec kot jasno, da zahodna Evropa nadvse previdno obravnava njene nekdanje sestavine, morda zavedajoč se napak, ki jih je zagrešila pri poskusih gašenja političnega in nato vojaškega požara, tudi Slovenijo, ki se je odlikovala pri uvajanju političnih in gospodarskih reform in po dosežkih presegla nekdanje pripadnice sovjetskega bloka Navsezadnje nove države niso povabili niti na aprilsko konferenco o pomoči srednji in vzhodni Evropi, ki je bila prav tako v Koebenhavnu, z neprepričljivim pojasnilom, ces da za omizjem ne bo nikogar iz razpadle federacije, in šele po odločnem diplomatskem posredovanju je zunanji minister Lojze Peterle dobil sedež polnopravnega udeleženca. Toda Slovenijo so v nacdih Evropske skupnosti za nadaljno fazo razširitve, torej ko se bodo vanjo vključile Avstrija, Švedska, Finska, Norveška in najverjetneje tudi Švica, prezrli namenoma. Vse države, ki jih sklepi evropskega sveta omenjajo kot kandidatinje za članstvo, so z Brusljem ze sklenile sporazume o asociaciji, vtem ko Slovenija ni pričela niti pogajalskega procesa. In v tem tičijo težave Kanec optimizma, da vse vendarle se ni izgubljeno, sicer vliva zagotovilo, ki ga je francoski minister za evropske zadeve Alain Lamassoure nedavno dal slovenskemu ministru za ekonomske odnose in razvoj dr. Davorinu Kračunu, ces da si bo Francija prizadevala, da v Evropski skupnosti prošenj za članstvo ne bi obravnavali po koledarju prispetje v Bruselj, temveč glede na izpopolnjevanje pogojev za vključitev, a tolažba je zgolj delna, kajti ze doslej so v grupaciji upoštevali predvsem sprejemljivost kandidatov, tudi kadar je bilo očitno, da gre za politični ali strateški interes (Grčija, Portugalska in Španija so okrepile krili severnoatlantskega pakta), kajlo ce la kriterij ne bi veljal, bi bila Turčija 6 navsezadnje ze zdavnaj na seznamu clanic, tako pa je se vedno pred bruseljskimi vrati, z majhnimi možnostmi, da jih bo odskrnila Fteafirmacija kriterija izpopolnjevanja pogojev je vendarle dobro znamenje, iz njega namreč izhaja prikrita obljuba, da lahko Slovenija se vedno nadoknadi zaostanek, ce v obdobju, ko bo Evropska skupnost startala v novo razširitev, In cas zanjo bo napočil ob koncu stoletja, dokaze, da izpolnjuje zahtevane pogoje, tako gospodarske kot tudi politične. Na to karto očitno igra tudi predsednik vlade dr. Janez Drnovšek, ki ga dejstvo, da Slovenija se vedno za stopničko zaostaja za drugimi srednjeevropskimi in vzhodnimi kandidatinjami, vsaj javno, ne moti preveč, računa namreč, da bi država cez dve ali tri leta, ko se bo po večini ekonimskih kazalcev, ce ze ne vseh, približala zahodni Evropi, zaprosila za članstvo v bruseljski grupaciji. Dotlej bi navsezadnje lahko tudi sklenila sporazum o asociaciji in tako tudi formalno nadoknadila zamudo za drugimi pretendentkami. A četudi je ta pot možna in verjetna, ne gre prezreti druge, ki v Evropsko skupnost vodi preko Efte. Nedavno ministrsko zasedanje ženevske grupacije, slab teden pred Koebenhavnom, se je končalo z dvema nadvse zanimivima namigoma. Štiri clanice, ki so se ze pričele pogajati z Brusljem, sicer ostajajo pri koledarju, po katerem bi se v Evropska skupnost vključile v začetku leta 1995, obenem pa ne pozabljajo pristaviti, da se utegne proces zavleci za leto ali dve, delno zaradi samega dogovarjanja, pri katerem očitno niso prirpavljene privoliti v vse zahteve, temveč po danskem zgledu zahtevati vsaj delne koncesije, pa tudi zaradi neznanke ob referendumih, na katerih morajo državljani potrditi vstop v ekonomsko-politicno grupacijo. Prvi namig je torej negotovost izpeljave integracijskega procesa. Se toliko bolj, ker je clanica bruseljske komisije Christiane Scrivener na forumu v CransMontani dala jasno na znanje četverici (in ostalim kandidatom za vstop), da pri pogojih vključevanja v Evropsko skupnost ne bo nobenega popuščanja. Nadalje, v Ženevi so tokrat, in to je drugi namig, jasneje kot kdajkoli pokazali pripravljenost, da vse svoje vrste sprejmejo države, ki bi grupaciji, obsojeni na hiranje - po prestopu četverice, torej v drugi polovici tega desetletja, v njej ostajajo le se Švica (do nadaljnjega), Islandija in Liechtenstein - prinesle sveže krvi, četudi vsaj začasno. Po zatrdilu predsedujočega Ulfa Dinkelspeila (Švedska) v Efta ta hip nimajo nebene prošnje, namer, kakršno je svojcas v pismu, poslanem ženevskemu sekretariatu, izrazil bivši slovenski minister dr. Dimitrij Rupel, pa tudi ne morejo šteti med uradne zelje za članstvom niti jih ustrezno obravnavati. Božo Masanovic Uredništvo je članek prevzelo iz Gospodarskerga vestnika dne prvega julija 7 Slo ven le, je hebt mlJn hart gesto len... In het onderslaande artikel schrijfl de Vlaming, en lid van de Belgische Senaat, Willy Kuijpers openhartig over zijn persoonlijke herinneringen aan Sloveniš Willy Kuijpers is, zoals uit zijn verslag blijkl, geen onbekende voor Sloveniš. Willy Kuijpers heeft zich na zijn studie economische humanioria gevvijd aan studies te Brussel, Leuven, Parijs (Sorbonne) en Bournernouth. Hij is oa. docent gevveest aan het H. Drievuldigheidscollege te Leuven. Als leraar en logopedist, vvijdde hij zich in binnen- en buitenland aan readaptatievverk. Sociaal engagement blijkt vooral uit het leit dat hij van vele organisaties (bijv. Stichting voor Aulisme, Daklozenvverking San Damiano en Jeugdzorg in Gezin) mede-oprichter is. verder is hij prominent lid van de Vlaamse Bevveging Behalve deelname aan het tijdschrilt Nieuw-Vlaanderen als eindredacteur, publiceerde hij veel op het gebied van ondervvijs en jeugdbescherming, volkeren- en taalgrensproblematiek Zijn politieke loopbaan begon in Herenl, vvaar hij voor de progressieve Vlaamse Volksunie gemeenteraadslid was. Daarna nam hij namens de VU zitting in de Kamer van Volksvertegenvvoordigers (1971-1984) en het Europees Parlement (1984-1989), waar hij ondervvijs en buitenlandse zaken resp. ondervvijs en ontvvikkelingssamenvverking lot zijn specialiteit maakte. Sinds 1989 is hij lid van de Senaat, vvaar hij zijn aandacht rictit op ontvvikkelingssamenvverking en buitenlandse zaken. Mijn oudste kontakt met Sloveniš dateert uit mijn jeugdtijd. In 1955 trokken vve met de "Bouvvorde" naar Duilsland om te "gaan bouvven". Dat was in die tijd voor Vlaanderen vrij rebels! De oorlog met al zijn tegenstellingen trilde nog na. "De Duitsers" zaten ingebakken in ons vriend-vijanddenken. Maar de "Bouvvorde" maakte de tekst van de eerste steen van onze vredestoren in Diksmuide opnieuvv levend:"Wat haat vernielde, zal liefde vvederopbouvven!" Op de armetierige werf, op een vvip van het toenmalige IJzeren Gordijn in de buurt van Kassel, vvaar Luther en Bach hun vvortels hadden, ontmoette ik Žitko, een Sloveense gevluchte bouvvmeesler. Met vveemoed kon hij verlellen over Trst-Triest, vvaar Slovenen en Italianen mekaar ontmoetten. Zijn melancholische verbalen over de "Caffe Tergeste" en zijn lievelingsdichter Miroslav Košuta zal ik nooit vergeten... Tien jaar later - het vverd onze huvvelijksreis - volgden Lieve en ik met ons DAF-je en een piepkleine lent de taalgrens, vanuit FransVlaanderen tol in Istriš-Sloveniš. Žitko had me destijds betoverd! En de 8 slralende zon, het stadsvvapen van Koper uit de Venetiaanse tijd zou - in keramiek - ons huis nooit meer verlaten. Wij Irokken op tocht naar vele mooie dorpjes in de buurt, tot dichl tegen 'n hermetisch bevvaakte grens... Te dichtl Want plots dook 'n heel peletonnetje Joegoslavische soldalen op, om ons op te leiden. 'N kunstmatige staatsgrens benaderen (laat staan overschrijden!) bleek toen erger dan doodzonde. Maar ook prikkeldraad is relatief, dat zou later blijken... Oolt kvvamen we in Leuven Ferrucio Clavora tegen. Hij, zoon van een Sloveens gastarbeidersgezin uit Podbonesec, studeerde er. Zo vernamen we het Sloveense epos uit de naoorlogse tijd. Duizenden Slovenen "etnisch vveggezuiverd" uit de Italiaanse staat, o.m. naar de VVaalse mijnen... Tijdens een vakantievverk ontmoetten we ze Petit Try. in de buurt van Charleroi. Ofticieel heetten ze Italianen... maar toen al vvisten we beter. Hoeveel Vlamingen vvaren "om den brode" ook niet uitgevveken naar VVallonie, naar Frankrijk, naar de Verenigde Stalen? In 1985 stelden we in het Europees parlement ons verslag op over de volksminderheden in de Europese Gemeenschap. En de Slovenska Skupnost werd onze gesprekspartner over de Sloveense problemen aan diezellde gekke staatsgrens. We leerden de "Slovenska kulturno gospodarska zveza" kennen. En in Ljubljana: Jože Smole! Tussendoor zou hij ons gidsen naar "Waar de stilte spreekt...": de Kartuizerij van Pleterje Wij vonden er een Europees-samengegroeide klooslergemeenschap, geleid door Abt Jean-Marie Hollenstein. Samen zetlen we een grole boom op over "mystiek"... Onze Zuidnederlandse Jan van Ruysbroec en Hadewych vvaren er bekend. In de bibliotheek slaken de boeken van de Vlaamse pater Stracke, "onze" mystiek-kenner bij uitstek. Waar lagen de grenzen van onze kunstmatige staten en ideologieen? Zo groelden onze polilieke sympatieen, van mens-tot-mens en van volk-tol-volk, van de Noordzee tot de Adria: dienslbare bekendheid voor meer vrede. Tolmin met zijn slagveld - het Sloveense Diksmuide bezochlen vve met Anton Bolko, vviens vader ooit met het IJzerlront te maken had. In Speter plantten vve met vredesaarde uit het vvederopgebouvvde Diksmuide een lindeboom aan de Sloveense school. Onder de plataanbomen van Ljubljana, pralend met vele politici, voelden we de onstuitbare vernieuvving groeien. Samen opnieuvv Europa zijn! Een Europa der Volkeren en der regio's. In Križanke bekeken vve met argvvaan de Napoleonszuil... Want ook hier vvaren zovelen voor de Keizer en de Vrijheid gevallen. Welke vrijheid? Die van het volk? We vermoedden toen nog niet dat ze ongenadig hard opnieuvv bevochten zou vvorden in de Balkan. 9 Dat we In 1991 en later in de gaslvrije ziekenhuizen van deze "herboren" Sloveense hooldstad, Kosovaarse en Kroatische gekwelslen zouden bezoeken... Dat we zovele vrachtvvagens hulp vanuit Vlaanderen naar dit deeltje van Europa zouden sturen, hadden we ook nooit gedacht. Nel zoals we - nu bijna 40 jaar geleden - met de vveemoedige Žitko (zou hij nog leven?) beton maakten en sleigers optrokken, blijlt onze opdracht wat ze was. Nog niet zo lang geleden zongen we, met een vijftigtal Vlamingen van de Europese Volkshogeschool, in de Cankarjev Dom van Ljubljana:"., maak dat uit d' oude bron, nieuw leven nogmaals vloeit...". En uit het machtige orgel vveerklonk toen Beethoven's Europalied. Kleine volkeren "verstaan" die klanken zeer goed... Willy Kuijpers Senator F. WITTE & PARTNER Levering en installatie van computers en netvverken. Computerlessen, o.a.: Apparatuur kennis, MS-Dos en VVordperfect 5.1 F. WITTE & PARTNER VAN AREMBERGELAAN 117 2274 BR V00RBURG TEL: 070-3478026 FAX: 070 3854662 10 Mrakote............Gabrijel Berlic In njegove pesmi Gabrijel Berlic vverd in 1946 geboren in de oudste slad van Slovenie, Ptuj, vvaar hij nu nog steeds leelt. Van huis uit is hij docent biologie en scheikunde in het middelbaar ondervvijs. Als pedagoog vverkte hij verder bij verschillende instanties voor jeugdwerk. Sinds december 1992 heeft hij zitting in het Sloveense parlement in Ljubljana voor de LiberaalDemocratische Partij (LDS). Zijn persoonlijke belangstelling gaat uit naar beeldhouvven - waar hij steeds weer met behulp van de materialen hout en steen de conlradicties van het leven probeert uit te beelden - en het schrijven van gedichten. Hieronder publiceert hij enkele gedichten van zijn hand, deels verschenen in de bundel Mrakote (1987). PODARIL SEM Podaril sem brazgotinasto razjedeno mehurcasto srce Podaril sem ga sebi In tebi In nam In vam In vsem In nikomur OGLEDALO Nekdo lezi na križišču In vsaka roka In vsaka noga kaze svojo pot On pa kar lezi In se ne gane In nemo strmi vame 11 POT Slepa pot me vodi sledim JI ne vem kam In prepuščam se tebi ki vidiš In ves In hodiš prave poti POGLEJ ME Poglej me večno oko trdi trikotnik brezsolznl pogled neznani nepoznani poglej me daj znak namig solzo vsaj nekaj da bom vedel SVOJ Svoj sem prisluškujem nememu nebu pojočim bližinam In čakam visoko pesem ki Je ni 12 Necropolis bij Šempeter In het Savinja Dal In het dal van de Savinja in de buud van Žalec, ligi het plaatsje Šempeter. Op het eerste gezicht staat hier niet veel meer dan een eenvoudig kerkje met een paar huizen langs de doorgaande weg De gemiddelde toerist rijdt vvaarschijnlijk snel door dit plaatsje heen, op zoek naar beziensvvaardigheden, natuur of vermaak, wat op het eerste gezicht Šempeter niet schijnt te bieden. Toch is deze indruk onjuist. In deze plaats bevindl zich, zeker naar Nederlandse maatstaven. een uniek restanl uit de Romeinse tijd. In 1952 sluitten arbeiders per toeval op de oude resten, van wat later bleek een heuse Romeinse begraalplaats te zijn gevveest. Tussen het begin van de ontdekking van deze archeologische resten en de beeindiging van het eerste onderzoek in 1955 verzamelde men vele gegevens, die alte aantonen dat het hier in Šempeter gaat om een grote Romeinse begraalplaats, grotendeels ten behoeve van de gegoede Romeinse burgers uit het nabijgelegen Celeia (Celje). Meer da 600 Iragmenten vverden uitgegraven. Later vverden op basis van deze Iragmenten de oorspronkelijke grafmonumenten in de nabijheid van de vindplaats gereconstrueerd. Het oudste grafmonument daleert uit de eerste eeuvv na Christus, gebouwd voor C. Vindonius die politiebeamble vvas in Celje en zijn vrouvv Julia Op hun graf zijn zij beide nog te aanschouvven De jongste monumenten stammen uit de derde eeuvv na Christus, juist voordat een vvatersnoodramp de begraalplaats vernietigde. Een van de opmerkelijke dingen op deze historische plek, is dat de meeste albeeldingen op de metershoge graven heel gaaf bevvaard zijn gebleven. Mvv. Nataša Sternad van de plaatselijke VVV (Turistično društvo Šempeter v Savinjski dolini), die kantoor houdt vlak naast de begraalplaats annex openluchtmuseum, geeft deskundige uitleg bij alle monumenten. Wat een gemiddelde bezoeker niet ziet, ziet zij wel. Zo bijvoorbeeld de toenmalig sterke Keltische invloed, die blijkt uit de kleding van de afgebeelde overledenen, de invloed van de Griekse mythologie (en niet zozeer de Romeinse, hoevvel dit meer voor de hand zou liggen) en veel meer. Kodom, Šempeter heelt met zijn Necropolis een boeiende "attractie", die bovendien goed bereikbaar - ielvvat verscholen aan de doorgaande vveg van Ljubljana-Zalec-Celje ligt. Een bezoek meer dan vvaard! Frank van Krevel 13 Figova diplomacija Prilaščanje obrala pivovarne Union v Buzetu je zaradi načina, ko si je pescica ljudi v imenu in tudi z očitno podporo lokalne oblasti dovolila celo mimo veljavnih državnih (hrvaških) zakonov odvzeti tuje premoženje, lahko dovolj resno svarilo, da so hrvasko-slovenski gospodarski in politični odnosi na precej tankem ledu. Po tem. kar se je zgodilo ljubljanskim pivovarjem, se kaj lahko namreč zgledujejo tudi drugi Ze v Buzetu namreč, kjer ima koprski Cimos svoj obrat s skoraj tisoč zaposlenimi (nekajkrat vec, kot je bilo zaposlenih v obratu pivovarne). Vse bolj se namreč zdi, da ni naključje, ko slovenska podjetja z obrati na Hrvaškem nikakor niso mogla dobiti dovoljenja za registracijo teh svojih satelitov kot podjetij, katerih lastnik so po hrvaških zakonih pac tujci. Ni nepomembno, da Imajo sedanji zapleti s slovensko lastnino v sosednji državi bržkone ze kar pravo ozadje nekakšne naestrojenosti proti državi, s kateri naj bi v teh dneh Hrvati sicer podpisali sporazum o dobrososedskem sodelovanju in tudi tistega, ki se nanaša na premozensko pravne zadeve. Kako bi bilo sicer mogoče razložiti pisanje zagrebškega Danasa pred dvema tednoma, ki je na dveh straneh silno enostransko in tendenciozno razgaljal nesramnost slovenskih firm, ki hrvaški državi speljujejo premoženje, ki na ta način odteka v slovensko deželo. Vse skupaj prav neverjetno "diši" po načinu, kakršnega so denimo uporabljali pri prisvajanju tuje lastnine v nekdanji bratski republiki Srbiji Vprašanje skupne lastnine in razdelitev premoženja med državama pa je tudi po buzetskem primeru prisvajanja dela Unionove pivovarne prišlo do tiste skrajnosti, ki lahko odločilno potegne jeziček na tehtnici medsebojnih odnosov navzdol. In medtem ko na hrvaški strani v državnem skladu za privatizacijo zagotavljajo, da "ne bo mogoče rešiti nobenega problema skupne lastnine, dokler ne bo podpisan meddržavni sporazum ter da je ni v državi ustanove, ki bi smela na lastno pest sprejemali kakršnekoli odločitve, ker bi to pomenilo isto, kot je storila Srbija s prilaščanjem hrvaške lastnine na svojem ozemlju", se prav to, v praksi ob vse bolj ali manj prikritem sprenevedanju pravzaprav dogaja. In ob zatrjevanju da priznavajo tujo lastnino, ker je to pac osnova za delovanje pravne države, to v vsakdanjem življenju prav pridno kršijo. Primer skrahiranega podjetja v Buzetu, ki se je do leta 1990 na vse kriplje trudilo, da bi ob pomoči kakšnega hrvaškega podjetja (pivovarne) ostalo pri življenju in so mu vsi domači poslovneži tedaj obračali hrbet, je lahko za vsakega gospodarstvenika nadvse poučen. Slovenska pivovarna ga je namreč prav v času, ko ga nihče ni maral, na njihovo prošnjo (ponudbo) vzela za svojega in ga kot takega registrirala po tedaj 14 veljavni se jugoslovanski zakonodaji. V Unionu imajo kol skrbni gospodarji tudi zelo natančne podatke o tem, kdaj in koliko denarja so porabili za zdravljenje buzetskega bolnika, za odplačevanje dolgov, za naložbe v posodobitev in usposobitev obrata, ki je po dveh izjemno kritičnih letih le začel poslovati pozitivno, četudi z minimalno pozitivno bilanco Vsak hip lahko postrežejo tudi s podatki o plačah zaposlenih, o odplačevanju njihovih stanovanjskih posojil, o izplačanih obveznicah po Markovičevem zakonu, ko je vsak zaposleni v Buzetu dobil v povprečju po 6000 nemških mark (delavci ljubljanskega Uniona so ta denar pustili kot svoj delež v matični firmi)... Najbrž je zato razumljivo začudenje vodilnih Unionovcev, ki nikakor ne morejo razumeti, da si mimo vseh običajnih pravil igre nekdo prilašča njihovo premoženje. Ce ne gre drugače, tudi s pomočjo policije. Da pri vsem skupaj le ne gre za nedolžno in prenagljeno potezo lokalnih oblastnikov, govori podatek, da so po prevzemu obrata pivovarne Union v Buzetu imenovali nov upravni odbor podjetja. Tistega, ki je bilo na novo ustanovljeno na sedežu obrata ljubljanske pivovarne, ustanovilo in registriralo pa ga je osem nekdanjih delavcev omenjenega obrata. Im medtem ko slovenska država ne dela nobenih težav hrvaškim podjetjem z registracijami pri nas, ko denimo lahko Podravkin obrat v Hočah (Sana) ali Krašev obrat Planika na Kobaridu, ce vzamemo samo primer podjetij s področja živilske industrije, poslujejo brez nevarnosti, da bi si jih kdorkoli v Sloveniji želel prilastiti, je vse bolj očitno, da tudi pri vprašanju nesporne slovenske lastnine na Hrvaškem postajamo čedalje bolj vsak na svojem bregu. Diplomacija s ligo v žepu je se enkrat pokazala svoj pravi obraz. Marjeta Šoštarič Uredništvo je ta članek prevzelo iz Gospodarskega vestnika dne osmega julija Deze ruimte is nog vacant voor nieuwe advertenties, info: Pavel Iskra Fagotstraat 47 2287 BC Rijswijk Telef. 070-3942435 15 Verslag Algemene Ledenvergaderlng Op 24 april 1993 vond in Nieuvvegein voor de derde maal de Algemene Ledenvergadering van de Vereniging Vrienden van Sloveniš plaats. Plaats van handeling was "De Baten", waar de organisatorische en inhoudelijke verenigingszaken vverden besproken. VVaaronder de uitgebreide verslagen (jaarverslag 1992 en beleidsplan 1993, »velke beide opvraagbaar zijn bij bel secretariaat). Op de vergadering kvvam uileraard de samenstelling van het bestuur aan de orde. De aftredende leden Pavel Iskra (Rijsvvijk) en Marjan Selan (Den Haag) vverden voor een nieuvve termijn van twee jaar gekozen. Stanislav Blažič (Eindhoven), die ook in het oprichtingsjaar van de vereniging, toen nog Comilš Erkenning Sloveniš geheten, actiet was, vverd eveneens in Nieuvvegein gekozen. Geheel nieuvv in het bestuur is Vesna Marolt (Amsterdam), die helaas niet persoonlijk aanvvezig kon zijn vvegens verblijf in het buitenland. Het aftredende en niet herkiesbare lid Hermann Hoops, die in 1992 de zorg voor het financišle wel en wee van de vereniging voor zijn rekening nam, vverd door de voorzitter bedankt voor zijn belangrijke bijdrage aan het verenigingsvverk. Dat gebeurde ook ten aanzien van Antoon Oosting, die vvegens omstandigheden reeds eerder zijn vverk in het bestuur moest neerleggen. Ten aanzien van het (inanciele beleid kon de vergadering haar volledige vertrouvven aan het bestuur schenken. Het bestuur kon evenvvel niet vvorden gedechargeerd, omdat een verslag van de kascommissie over de afgelopen periode ontbrak. In dat geval kan statutair nu eenmaal geen decharge vvorden verleend. Om dit in de toekomst te voorkomen, vverden de heren Amelunxen en Lammers lot lid van de kascommissies over 1992 en 1993 gekozen. Financieel nieuvvs vvas er verder op het contributiefront. Met name vvegens de vvijziging in de tarieven van de PTT bleek een verhoging van de contributie onontkoombaar. De verhoging van 5 gulden per lid (de invvonende cq. gezinsleden blijven daarentegen 5 gulden betalen) gaat per 1 januari 1994 In. Het bestuur hoopt daarmee de extra kosten voldoende te kunnen bestrijden. Het beleidsplan van 1993 vverd na een toelichting door het bestuur met algemene stemmen aangenomen. Belangrijke punten in dit plan zijn de noodzakelijke gezamenlijke acties van bestuur en leden om meer actieve leden te betrekken bij de organisatie van activileiten, vooral wal betrell de produktie van het verenigingsblad LIPA. Momenteel komen vrijvvel alle lasten neer op de schouders van het bestuur en dat maakt 16 bijvoorbeeld een snelle regelmatige verschijning van LIPA moeilijk. Een van de grote lijnen voor bel beleid in de komende periode is bet streven naar samenvverking mel "Middeneuropese organisalies" (zoals Oostenrijkers en Hongaren) om Slovenie in samenvverking met ben beter te protileren. De najaarsactivileit, die in bet beleidsplan vvordt genoemd (literaire dag) werd eveneens geakkordeerd Desalniettemin heelt bet bestuur inmiddels uit overmacht moeten besluiten tol bet verschuiven van deze activiteit. De gemeentelijke overheid verleent geen enkele linanciele steun, zonder vvelke bet onmogelijk is de dag te organiseren. Wel staan er nu tvvee andere activiteiten op bet programma, die niet in bet beleidsplan staan vermeld. Zo organiseert de vereniging in de herist een Sloveense week in Delit. Hierover vvordt nu overlegd met medeorganisator "Het Trelcentrum" in Delit Verder komi van 16-26 oktober een 72-leden tellende delegatie uit de gemeente Tolmin bij ons op bezoek. Onder de deelnemers zijn scholieren aan het gymnasium van Tolmin, een voetbalploeg, een basketbalploeg, een volleybalploeg, een zangkoor en een dansgroep We hopen dat dil het schrappen van de eerder geplande najaarsactivileit enigszins verzacht Deze beide activiteiten zullen eveneens moeten leiden tot een activering van de leden. Op de ALV was de opkomst laag; bij bedroeg ongeveer vijfentvvinlig leden. Wellicht vvaren het lormele karakter en het ontbreken van een ontspannend programma aan de lage opkomst debet. Met nieuvve activiteiten, met een nieuvv bestuur en met een nieuvve LIPA, die u hier voor u heelt, gaan vve de toekomst met nieuvv vertrouvven tegemoet. Het bestuur Planinski mah 17 Slovenen In Nederland....................rubrlek..................... In deze rubriek wil de redaclie aandachl schenken aan de geschiedenis van de Sloveense gemeenschap in Nederland. In de eersle allevering gaat deze aandachl, als Inleiding op deze serie, trii naar de omvang van de Sloveense gemeenschap In de globale periode 1920-1950. Reeds voor de Tweede Wereldooriog was er sprake van een aanzlenlljke Sloveense gemeenschap in Nederland. Deze Slovenen, groterideels alkomslig van Zagorje en hel loen nog llaliaanse Primorska, vestigden zich zonder uitzondering in oostelijk Zuid-Limburg, wadr de mijnen tol grole bloei kwamen en arbeiders uit Polen, ItaliS en JoegoslaviS meer dan welkom vvaren. Wanneer de eersle Slovenen kwamen is niel exacl aan le geven, maar hel moet rond hel jaar 1905 geweest zijn (1). De grootste groep Slovenen vestigde zich In Zuid-Limburg in de periode 1921-1923 (2). Deze kvvamen meeslal niel rechlslreeks uit Sloveniš, maar uit hel aangrenzende Ruhrgebied (3). De economische crisis in die jaren, nam hel eerst grole vormen aan in Duitsland. De buitenlandse werknemers vverden hel eerst met onlslag bedreigd, die vervolgens hun heil zochten in de mijnbouwgebieden van Lotharingen, Vlaams Limburg, Luik en Nederlands Limburg. Over hel precieze aantal Slovenen dat in Zuid-Limburg leelde, bestaat onduidelijkheid. Volgens enkele bronnen zouden er lot 1940 ongeveer 4000 Slovenen geleefd en gewerkl hebben (4). Die cijlers worden ook bevesligd door de Sloveense gemeenschap zeli (5). Toch moeten deze cijlers krilisch vvorden bekeken. Hel is niel allijd duidelijk op vvelke bronnen en berekeningsmethode zich hel cijler van 4000 Slovenen baseert. Een medewerker van hel Koninklijk Joegoslavisch Consulaal le Rolterdam en vvoonachtig in hel Zuidlimburgse Hoensbroek, Rudolf Selič, schrijll in 1935 in een brief dal er volgens de officišle slalistieken 403 Sloveense mijnvverkers uit JoegoslaviS in de Zuidlimburgse mijnbouvv werken. Hij schat hel aantal Ooslenrijkse Slovenen in de mijnbouvv op 20 tol 30 (6). Als men hel aantal llaliaanse Slovenen schal op 140 (7), dan bedraagl hel lotaal aantal mijnvverkers ca. 560. Met een gemiddelde gezinsgroolle van 4 (die daarmee lager was dan de gezinsgroolle van hel gemiddelde Limburgse gezin), zal hel geschalle aantal leden van de Sloveense gemeenschap op minder dan 2300 hebben gelegen. 18 Slatistisch materiaal bevesligt hel verrnoeden dat het aantal Slovenen voor de oorlog eerder op 2000 heeft gelegen dan op 4000. Wat belrett de naoorlogse periode is een verdere daling te constateren. Zo leefden in de gemeenle Heerlen in 1945 413 Slovenen. inclusiel vrouvven en kinderen. maar exclusie( de Slovenen. die door huvvelijk en naturalisatie de Nederlandse nationaliteil vervvierven (8). De volkstelling van 1947 telde 593 dragers van Sloveense lamilienamen (dus inclusiel gezinsleden), vvaarvan er 347 in de gemeenle Heerlen vvoonden (9). Hieruit blijkt ook dat de meerderheid van de in Nederland vvonende Slovenen in Heerlen leelde. Daarmee lijkt de schatting van het aantal Slovenen in de naoorlogse periode verder te dalen in de richting van 1000. Dit getal vvordt ook genoemd door bronnen in Sloveniš (10). De voorzichlige conclusie mag vvorden getrokken dat het aantal Slovenen in Zuid-Limburg tijdens het Interbellum eerder op 2000 lag dan op 4000. Na de Tvveede Wereldoorlog daalde dit cijler drastisch tot hoogstens duizend leden van de Sloveense gemeenschap. Het proces van assimilatie heelt dan vvaarschijnlijk vrij spel gehad, vvaardoor de tvveede generatie verloren is gegaan. Ook zijn tientallen Slovenen na de oorlog teruggekeerd naar Sloveniš, omdat zij daar met hun pensioen de oude dag wilden doorbrengen. Verschillende van hen keerden terug om de oproep van de toenmalige Joegoslavische regering onder leiding van Tito het land mee te helpen opbouvven, te beantvvoorden (11). Anderzijds zijn degenen die zich nog tot die Sloveense gemeenschap rekenden. deels verloren gegaan in de statistieken vvegens naturalisatie en huvvelijk met Nederlanders. Frank van Krevel nolen: 1 F. van Krevel, b^drage san Seminar slovenskega jezika, ileralure In kulture. UniversHeil van Ljubljana. 1889. 2 M. Drnovšek, Slovenski Izseljenci In Evropa, p 24, Slovenski Svel (slevllka 6), Ljubljana. 1892 3 E. VVetner, Slovenci v Porurju, p.73 e.a. Slovenska Izseljenska malica (verder: SIM), Ljubljana, 1985 4 S Lipoglavsek Rakovec. Slovenski Izseljenci. Geografski Veslnik (letnik XXII). Ljubljana, 1950 5 Slovenski koledar 1973. p. 196 en Slovenski koledar 1984. p. 137, SIM. Ljubljana 6 R Selc. brlel 1935, Arhiv SIM. Nizozemska I. Ljubljana 7. Op grond van de gegevens van de gemeenlen In de ooslelijke mijnslreek kan men slellen dal hel aanlal IlaJiaanse Slovenen drča 25% van hel lotaal aanlal Slovenen bedroeg 8 Gemeenle Archlel Heerlen, Polile Archlel Heerlen 1945, nr. 45/7.4C, 45/7.8C, 45/7.9C en 45/7 16C 9 Nederlands Reperlonum van Familienamen (Limburg). De Walbutg Pers, Zulplien 1988 10 Z Siltet, Kol ko je Slovencev po vsem svelu?. p 128-131. Slovenski lzsel|eniski koledar, SIM. Ljubljana 1954 11. A. Maruša, aulobiogralische btieven 1967, Arhiv SIM, Ntzozemska I, IjuUjana 19 Vereniging Vrlenden van Sloveniš: wat u moet vvetenl De Vereniging Vrienden van Sloveniš is opgericht op 7 juli 1991. De Vereniging Vrienden van Sloveniš is een zelfstandige en onafhankelijke landelijke organisatie, vvelke zich ten doel stelt om met name op cultureel, economisch en maatschappelijk gebied de samenwerking tussen Nederland en Sloveniš resp. Nederlanders en Slovenen te bevorderen en zo mogelijk te initišren en onderhouden. De vereniging beschouvvt zichzelt als de gešigende plaals voor ontmoetingen tussen Nederlanders en Slovenen. De vereniging wil voorls in het bijzonder een ontmoetingsplaats zijn voor de Slovenen In Nederland. (uit artikel 2 van de Statuten) Bestuur Voorzitter Frank van Krevel Bezuidenhoutsevveg 127 2594 AE Den Haag Penningmeester Stanislav Blažič B.Bekkerslaan 52 5628 RC Eindhoven Vice-Voorzitter Pavel Iskra Fagotstraat 47 2287 BC Rijsvvijk 070-3942435 Algemeen Bestuurslid Vesna Marolt Van Helt Stocadestraat 22-1 1073 JD Amsterdam 020-6754640 Secretaris Marjan Selan De Gaarde 278 2542 CP Den Haag 070-3677242 (na 18 uur) Voor een tvveevvieler naar uw Tomos-dealer Bel ol schrijl: Tomos Nederland b.v. Kweekweg 34, Epe (Gld) tel. 05780-13155 coneres- en partvcentrum ___ DELFTSTEDE Phoenixstraat 66, Delft, 015 - 135571