KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
A
UPRAVA ZA ZAŠTITU
KLASA 20 (1)
INDUSTRISKE SVOJINE
IZDAN 1 OKTOBRA H»;«.
PATENTNI SPIS BR. 14253
Gussstahlwerk Wittinan Aktiengesellschaft Hagen-Haspe, Nemačka.
Podmazivanje osovinskih ležaja kod vozila koja se kreću po šinama.
Prijava od 30 decembra 1936.	Važi od 1 marta 1938.
Već su poznata podmazivanja za osovinske ležaje kod vozila koja se kreću po šinama, kod kojih se ulje u vezi sa jednim koturom izdiže sa dna suda za ulje i preko kakvog preliva se dovodi školjki za ulje. Kod ovog poznatog podmazivanja preliv se pruža preko unutrašnjeg zida kutije i deluje time kao strugač, tako, da ulje koje prianja na pomenuti kotur za izdizanje ulja pri manjim obimnim brzinama ne dospeva do iznad preliva, već se pre toga skida. Kod većih brzina pak veći deo ulja se skida sa kotura a samo manji deo ostaje zahvaćen i iznad preliva se dejstvom centrifugalne sile baca prema zidu ležišne kutije, odakle dotiče nazad u kanal koji ima preliv. Pošto oblik ležišne kutije niukoHko nije prilagođen obliku kotura za dizanje ulja, to potpuno propada živa sila koja je ulju dodeljena koturom za njegovo izdizanje i ulje jedino dejstvom svoje težine dotiče ka školjki za ulje.
Dalje je poznato da koturi za dizanje ulja ili kašike za cepljenje zalaze u ulje i da sobom zahvaćeno, centrifugalnom silom prema zidu kutije prskano ili struga-čem sa nosećeg sredstva skinuto ulje pomoću rebara ili sličnih vodilja dovode kanalu predviđenom u unutrašnjosti ležišne kutije i da se ulje od ovog kanala dovodi komori za prikupljanje ulja koja je postavljena u donjem delu ležišne školjke, radi mazanja osovinskog čepa. 1 kod ovog uređaja za podmazivanje živa sila centrifugalno bacanog ulja ne može biti isko-rišćena, tako, da ulje svojom sopstvemom težinom dotiče mestu za podmazivanje.
Da bi se kod podmazivanja osovinskih
ležaja sa koturom za dizanje ulja iskoristila živa sila prenošenog ulja, ulje je zaustavljeno pomoću iznad ležišne školjke predvidene zaustavljajoče komore po prethodnom skidanju sa transportnog sredstva. U jednom takvom slučaju se živa sila pretvara u pritisak, ali se ne upotreb-Ijuje neposredno za dovođenje ulja ka mestu mazanja. Ulje ne može preći preko strugača i zaustavljajuće komore tako, da je moguće samo jednostrano podmazivanje.
Predmet pronalaska je sad podmazivanje u vezi sa koturom za dizanje ulja za osovinske ležaje vozila koja se kreću po šinama, kod kojeg se zid uzano održavane komore za dizanje ulja približuje koturu za izdizanje ulja polazeći od njegovog donjeg temena pa do ispod sredine osovine postupno i po kružnoj liniji, a zatim naglo prelazi na veće rastojanje i najzad se do gornjeg temena kotura za prenos ulja pruža podjednako sa ovim. Od svakog od oba mesta sa naglom pro-menom rastojanja polazi po jedan otvoreni kanal za vodenje ulja, koji spoljni donji deo zida prekida uz obrazovanje poznatog preliva, pruža se duž spoljnjeg zida kutije i sredinom između unutrašnjeg venca i spoljnjeg venca osovinskog čepa izlazi iznad donje školjke za ulje.
Pronalazak se dalje odnosi na izvođenje dopunskog ustavljajućeg stupnja u radijalnoj upravljenoj ravni ležaja. Ovaj zaustavljajući stupanj treba da bude u dejstvu tada, kad je ulje žilavo tečno, kao što se to dešava pri većoj hladnoći. Tada centrifugalna sila nije više dovoljna, da gusto žilavo tečno ulje odvoji od kotura
Din. 20.
i da ga uputi ka prelazu u kanale za sprovod ulja u radijalnom pravcu. Da bi se i za ovaj slučaj rada postiglo mazanje to se po pronalasku komora za dizanje ulja u donjem delu kutije proširuje u aksijalnom pravcu ka sredini osovine do preko preliva, tako, da za penjuće se ulje nastaje radijalno pružajući se zaustavljajući stupanj. Ali se jednovremeno i u ulazu gornjih delova komore za dizanje ulja, čija je širina određena potrebnim aksijalnim ležišnim međuprostorom, predviđa aksijal-no pružajuće se rebro, čija se donja ivica nalazi u istoj ravni sa zaustavljajočim stupnjem. Saradnjom zaustavljajućeg stupnja i rebra se, kao što će kasnije biti pokazano, čak i veoma žilavo tečno ulje pri-nuduje, da u aksijalnom pravca prelazi preko preliva u kanale za ulje.
Na priloženom nacrtu je pokazan jedan primer izvođenja podmazivanja osovinskih ležaja po pronalasku.
Sl. 1 pokazuje vertikalni presek kroz osovinski ležaj po liniji C—D iz si. 3.
SI. 2 pokazuje u gornjoj polovini vodoravni podužni presek po liniji A—B iz sl. 1 a u donjoj polovini izgled odozgo.
SI. 3 pokazuje u levoj polovini vertikalni presek po liniji E—F iz si. 2, a u desnoj polovini vertikalni presek po liniji G—H iz sl. I.
SI. 4 pokazuje poprečni presek kroz jedan drugi oblik izvođenja osovinskog ležaja po liniji 1—K iz si. 5.
SI. 5 pokazuje podužni presek ležaja po liniji M—L iz si. 4.
SI. 6 pokazuje podužni presek po liniji N—O iz si. 4.
Osnovni oblik osovinskog ležaja odgovara uglavnom poznatim osovinskim ležaiima nemačkih državnih železnica. Kutija 1 ima pretežno cilindrični oblik sa ravnim oslonim površinama 2, 3, na temenu i na stranama za ležišnu školjku 4 osovinskog čepa 5. Na prednjoj strani je kutija u donjem delu završena čeonim zidom 6 sa kljunom 7 za usipanje ulja i može se zatvarati pomoću poklopca 8 sa krilom 9 za usipanje ulja. Na zadnjoj strani kutije je za njeno zaptivanje pred-viden filcani prsten 11 prema vencu 10 osovine. U donjem delu kutije je u žlje-bovima 13 slobodno umeštena školjka 12 za ulje iz dva dela, koja nosi mazivno ja-stU'če 14 i pritiskuje se uz osovinu elastično i popuštajući u pravcu ose.
Mazanje, osovinskog čepa se po pronalasku vrši na sledeči način:
Na osovinskom vencu 18 je utvrđen konusni prenosni kotur 19, koji se gnjura u ulje 20. Kutija obrazuje na ovom mestu komoru 21, 22 za dizanje ulja čiji se zid
približuje koturu za izdizanje ulja od njene donje strane do malo ispod osovinske sredine, postupno i po kružnoj liniji, a zatim u nastavku naglo prelazi na veći razmak i najzad se do gornjeg temena kotura za prenos ulja pruža jednako udaljeno od ovoga. Zid 21’ donjeg dela 21 ko more za prenos ulja izveden je za mali iznos iznad donjeg zida 23 gornjeg dela komore za prenos ulja, tako, da na mestu naglo menjanog razmaka postaje preliv 24. Od svakog od oba mesta naglo menjanog razmaka polazi po jedan otvoreni kanal 25 za vodenje ulja, koji na poznat način prekida spoljni donji deo zida, pruža se duž spoljnjeg zida kutije i sredinom ulazi između venca 10 i venca osovinskog čepa iznad donje školjke 12 za ulje.
Dejstvo uzano održavane komore za dizanje ulja u vezi sa koturom za prenos ulja je sledeče:
Sa osovinom obrćući se prenosni kotur 19 povlači sobom adhezionim dejstvom ulje u vidu trake koja se održava u vezi i koja se vodi kroz donji deo 21 komore za dizanje ulja. Uljana traka se nalazi pod dejstvom centrifugalne sile. Ovoj centrifegalnoj sili deluje nasuprot zid 21’ donjeg dela kutije i to u toliko više, u koliko se više ovaj približuje pre-nosnom koturu. Time se uljana traka u toliko više po obrtnom prenosnem koturu 18 pritiskuje prema unutra, u koliko sc više približuje prelivu 24. Ulje se stoga pod malim pritiskom slojevito gomila na prenosnem koturu. Slojevito gomilanje ulja se povećava sa sve većom obimnom brzinom osovine Ulje ostaje usled toga duže vreme u prisnoj adhezionoj vezi sa prenosnim koturom i debija uđed toga veću brzinu, tako, da se u u’jn nagomilava velika živa sila. Čim je uljana traka prekoračila pteliv 24, postaje aktivnom centrifugalna sila. Ulje, koje se nalazi najbliže ivici kotura izlazi preko preliva u kanal 25 za vođenje ulja, dok se uljana masa koja se nalazi bliže središtu prenos-nog kotura izdiže malo više, tako, da ulazi u jednako od sredine udaljeni gornji deo 22 komore za pritiskivanje ulja. Pod uticajem žive sile struji ova uljana masa u snažnom kontinualnom strujanju do naspramnog kraja jednoliko udaljenog dela komore za potiskivanje na spuštajućoj se strani čepa i odatle u priključujući se kanal 25 za vođenje ulja. Prelaz, uljane mase u gornji deo 22 se vrši tangencijalno, tako, da živa sila dolazi do punog izražaja. Time se ne vrši nikakvo povratno kretanje ulja, već neprekidno potiskivanje napred. Mazanje na naspramnoj, spuštajućoj se strani čepa je stoga obilnije no na protivnoj strani, na
kojoj ulje jedino svojom težinom dotiče pripadajućem kanalu za vodenje ulja.
Odledi su pokazali, da već pri maloj brzini voženja od približno 6—7 km. pri upotrebi normalno tečnog ulja na obema stranama kutije nastupa snažno kruženje ulja. Kod manje brzine voženja nastaje kruženje ulja samo na strani čepa, s koje se vrši izdizanje ulja.
Pri manjim brzinama i naročito žilavo tečnom ulju centrifugalna sila nije dovoljna, da ulje oslobodi od transportnog kotura. SI. 4 do 6 pokazuje, kako se i u ovom slučaju rasporedom jednog u radijalnoj ravni ležaja nalazećeg se zaustav-Ijajućeg stupnja može osigurati mazanje ležaja.
Na si. 4 do 6 pokazani ležaj se uglavnom podudara sa ležajem iz sl. 1 do 3. Isti delovi oba ležaja su obeleženi istim oznakama.
Kao što pokazuje si. 5, kanal 21 za ulje je proširen u donjem delu kutije u aksijalnom pravcu prema sredini ležaja i produžen je preko preliva 24. Na ovaj način postaje na sastavnim mestima oba kanala jedan stupanj 26. Na ovaj zaustavljajući stupanj se priključuje aksijalno pruža juće se rebro 27, koje je postavljeno na ulazu gornjeg užeg žljeba (kanala) 22. Donja ivica rebra 27 obrazuje dakle aksijal-ni nastavak radijalnog zaustavljajućeg stupnja 26.
Dejstvo ovog uređaja je sledeće: Kod upotrebe normalno tečnog ulja teče ulje uglavnom u radijalnom pravcu preko preliva u kanale 25. Proširenje kanala za ulje u donjem delu kutije nema nikakvog uti-caja na potiskivanje ulja, pošto se retko tečno ulje — posmatrano u aksijalnom pravcu — slojevito sleže znatno uže, no gusto žilavo tečno ulje. Gusto, žilavo tečno ulje pak se tako široko slojevito sleže, da se prošireni kanal za ulje potpuno ispunjuje u donjem delu kutije. Stoga u-Ije dobija na zaustavljajućem stupnju 26 zaustavljanje, koje ima za posledicu kretanje ulja u radijalnom pravcu prema ivici
prenosnog kotura. Pri tome ulje dosipeva u oblast rebra 27 i na ovome nailazi na otpor, koji pobuđuje ulje, da u aksijalnom pravcu otiče u kanal 25. Mazanje u-Ijem je u ovom slučaju jednostrano.
Prema opažanju se pomoću samog zaustavljajućeg stupnja ovo dejstvo ne može postići, pošto veoma žilavo tečno ulje bez dejstva rebra ostaje prionuto na koturu.
Patentni zahtevi:
1)	Podmazivanje u vezi sa koturom za izdizanje ulja za osovinske ležaje kod vozila koja se kreću po šinama, naznačeno time, što se zid (21') uzane komore za izdizanje ulja približuje koturu (19) za izdizanje ulja od njegovog donjeg temena do malo ispod sredine osovine postupno i po kružnoj liniji, a zatim naglo prelazi na veće rastojanje i pruža se do gornjeg temena kotura za izdizanje ulja jednako sa ovim, i što od svakog od oba mesta
(24)	nagle promene rastojanja polazi otvoreni kanal (25) za vođenje ulja, koji prekida izvan sredine donji deo zida uz obrazovanje poznatog preliva (24), teče duž spoljnjeg zida kutije i utiče na sredini između spoljnjeg i unutrašnjeg venca osovinskog čepa iznad donje školjke za ulje.
2)	Podmazivanje po zahtevu 1, naznačeno time, što je donji deo (21) komore za izdizanje ulja proširen u odnosu prema gornjem delu (22), u pravcu pružanja osovinskog čepa, do preko preliva (24) tako, da za penjuće se ulje u radijalno u-pravljenoj ravni postaje zaustavljajući stupanj (26), koji u sadejstvu sa otporom (27), koji se obrazuje aksijalnim rebrom (27) koje se priključuje na zaustavljajući stupanj i nalazi se na ulazu gornjeg uzanog dela (22) komore za potiskivanje u-Ija, skida ulje u gustom žilavo tečnom stanju i odvodi ga preko preliva u kanal
(25)	za ulje.

p — — —•
..	—J-----------«...


Ađ pat. br. 14253

iffei